Suluk Sarengat, Anonim, c. 1900, #1527

Suluk Sarengat

--- [0] ---

[...]

--- [0] ---

1. Dhandhanggula

1. pratelane ingkang para nabi | ingkang anèng dalêming manungsa | Nabi Adam astanane | anèng badan puniku | Kangjêng Nabi Mukamat nênggih | rasul ingkang mustapa | astanane tutuk | Nabi Sis ing bun-êbunan | Nabi Dawut ing netra astananèki | Edris bathuk gènnya |[1]|

2. mugèng[2] lêlathi Nabi Ibrahim | Nabi Musa astanane grana | Nabi Ngisa astanane | anèng cangkêm puniku | Nabi Yakup ing balung nênggih | Nabi Yusup punika | astanane sungsum | Nabi Ayup usus gènnya | Bagendha Li astanane anèng kulit | ing daging Abubakar ||

3. Ngumar limpa astananirèki | anèng pêpusuh Nabi Suleman | Nabi Kilir astanane | anèng makripat [makripa...]

--- 186 ---

[...t] iku | langit pêpitu kang dipun gèni |[3] Nabi Musa bun-bunan | jaja pusêripun | ingkang minăngka kapala | lintang Kamal anênggih wastanirèki | kayu awiting nyawa ||

4. sajaratil mustapa ing alit | pasu kiwa têngên gunung kêmbar | gunung Tursina têgêse | nênggih pucuking irung | lambe Betal Mukadas nênggih | watu sajidin ika | têgêse ing untu | lambe dhuwur ngisor ika | bale ngaras uwot siratal mustakim | apan gêtêring ilat ||

5. uwang têngên kang ingaran masrik | uwang kiwa ing mahrip punika | Iman Sapingi dhadhane | Iman Maliki iku | pan gugunge[4] wontên ing gigir | Iman Kambali apan | lambung têngênipun | Kanapi ing lambung

--- 187 ---

kiwa | pan ing Mêkah lak-lakan ingkang amêthil | ngaras kursi bun-bunan ||

6. ngaras lambe loh kalam ing lathi | lohkilmapul punika pangucap | têlaga kalti dhasare | ingkang anèng pêpulung | susu kiwa kêkulung ati | ingkang têngên punika | pasalatan rasul | kang mugèng jêjantung ika | pan puniku ingaran aldaka wingit | ingaran Betal Mukadas |[5]|

7. Sèh Sumiran anjêngêr tan angling | sakalangkung ngungun jro wardaya | wong iki têdhas kawruhe | nulya don lunga nglangut | durung mangke dadi puniki | têgêse wis atatag | pênjerahe kawruh | Sèh Sumirang awêcana | dawêg anak mara caritakna malih | idhêp-idhêp adana ||

2. Asmaradana

1. Jatining saurira [sa...]

--- 188 ---

[...urira] ris | wontên wong nêpi samodra | tan adarbe wujud roro | ingkang kaèsthi ing manah | mung Hyang Kang Maha Mulya | alami anèng ing ngriku | lali nadhah lawan nendra ||

2. dèn pêsu raina wêngi | pamêndênge sarta salat | tan kandhêk sêmbah pujine | malahèng ngalih panggonan | pitêkur wontên sonya | laminya kalangkung-langkung | kang pinandêng mung Hyang Suksma ||

3. tan towang sêmbahing Widhi | kang ana ing waka sonya | angèsthi mring Hyang Linuwèh | tan ana drigama ketang | amung pangèsthinira | tanna pandêng liyanipun | kang kèsthi mung Hyang Minulya ||

4. kang amurbèng jagad sigih[6] | tan ana ingkang rinasa | kalbu ingakên wismane | puniku langkung waspada | sampun [sa...]

--- 189 ---

[...mpun] aroro tingal | dèn karêsa iman maksum | anulak kanggêp sungkawa ||

5. dadya sinung tingal gaib | uninga suruping pêjah | kasêmbadan lan èsmune | pan sampun angraga suksma | sampun ngakên wisesa | amuji pribadinipun | datan pêgat sanalika ||

6. jiwa ragane tan kèksi | wusing angakên priyăngga | saking gênturing tapane | têrawangan manahira | bumi langit kadriya | swarga naraka kawêngku | dyan pêncar putra sakawan ||

7. samya kinèn aprang sabil | sadhèrèkipun sakawan | ki sarengat pambayune | pênggulune ki tarekat | panêngahe kakekat | ki makripat kang waruju | prasamya prawirèng yuda ||

--- 190 ---

8. sarengat si anèng jurit | pêrabote sarya seta | madêg marêp ing keblate | tansah amuji takbirnya | niyat prang sadayanya | mungsuh ewon datan mundur | Islame maksih akêkah ||

9. tarekat si anèng jurit | parabote sarya jênar | mungkul wus marêk keblate | dènnya niyating yuda na- | nging salatnya tan owah | prang lan kapir datan mundur | imane sampun pinasang ||

10. kakekat si anèng jurit | parabote kapurănta | wus madhêp keblat wujude | wangsulan tan kêna owah | ngurêpi tuduhing Hyang | olah lan kapir tan mundur | tokide sampun pinasang ||

11. makripat siyagèng [siya...]

--- 191 ---

[...gèng] jurit | sarta cêmêng panganggènnya | lênggah cêngêng ing keblate | wujud sawiji mring Sukma | ati langgêng tan owah | nêmpuh byating wong tan mundur | makripate wus pinasang ||

12. mungsuh kapir andhatêngi | ginagila sinurakan | datan gumingsir manahe | pan mungsuh kapir akathah | tan kenging ing sanjata | mungsuh kapir sarêng nêmpuh | kapir tan kuwat yudanya ||

13. mukmin Islam kathah cicir | tinunjêl ing mungsuh kopar | kapir kathah tumpês rêke | wong kapir kalah prangira | lêbur tanpa wilangan | sakarine samya takut | manjing Islam sami seba ||

14. wus nandhang kalimah kalih |

--- 192 ---

kabèh wus ngucapkên sadat | mêntas prang sayah karone | wus suci kang Islam anyar | adus main lairan | pan sampun seba sadarum | mring sarengat dadi nata ||

15. gumuyu abêlik-bêlik | Sèh Sumirang duk miyarsa | Jatiêning caritane | wusana ari[7] andika[8] | dadya gèr ge banjurna | Hyang Suksma caritanipun | mêtokkên wijiling sabda ||

3. Mijil

1. kawruhana ing Hyang Purbajati | iku dènnya wiboh | anglir rêtna munggèng êmbanane | lir anopèng tingale sêjati | nanging tan kaèksi | pan dulu-dinulu ||

2. panglonging Hyang Suksma Purbajati |

--- 193 ---

muksa lir tan katon | kêrêm kandhêm tingale jatine | iya margane lamun pinanggih | gènnya angulati | saking pucuk gunung ||

3. ing sukmane anèng dhirinèki | adat nora wêroh | dyan tumurun sangking ardi age | nêmên awas pan ingeling-eling | mêksa tan kapanggih | dadi brăngta wuyung ||

4. nanging wuyung tan narimèng kapti | karêmirèng kono | saya jatmika sêmu liringe | samya ngliring ing tingal kang gaib | samudananèki | ing têmbe katêmu ||

5. Suksma iku tan adoh ing dhiri | makuwon ing ênggon | mapan adoh yèn dèn adohake | nênggih parêk dèn [dè...]

--- 194 ---

[...n] cêlakna singgih | mila tan kaèksi | kasêlana imbu ||

6. saya panggih ya tanna kêpanggih | anèng jro kadhaton | pan kalingan ing sawab jêrnihe | poma paduka papak piranti | katungkul gêng gingsir | dèn têkakna rawuh ||

7. tarekate dalan jroning panti | pasthi nora menggok | kakekate puniku coloke | myang makripat nyatane kapanggih | anèng gêdhong napi | esbat tungtung guyu ||

8. sandi pralena wastanya singgih | asmara sih nèng gon | iki ika sampurna jatine | bagya katurun kang dèn turuni | sawab nyata nabi | rasul kang panutup ||

9. ewamêngkana osiking |[9]

--- 195 ---

suksma purba rêko | pratelakna ika sadayane | sêjatine iku luwih bêcik | ling-alingan kapti | anglimputi iku ||

10. swara lawani satru sakalir | lamun tyasnya condhong | bumi sapta langit pitu dene | swarga nraka ngaras lawan kursi | bale ngaras tuwin | sêjatine têrus ||

11. kang loh kala nênggih sampun dening | suksma nur ing kono | iku cêlak èmpêre wujude | gêdhong suksma angkêr luwih wêrit | yèn tan wruha kapir | dèn wêruha kupur ||

12. apan iku ayuna mangêrti | sagung kojah ingong | sukma iku anukma gunane | datan kenging anukma sêjati | ewuh [e...]

--- 196 ---

[...wuh] patrapnèki | mêlaku ginunggung ||

13. yèn ginunggung punika sêjati | angèl yèn kalakon | anukmaa mring Hyang Kang Aluwèh | luwih utama ginunggung singgih | marang Suksma jati | kalangkung ginunggung ||

14. sakèhing puji kalawan bêkti | lawan laku rêko | dèn asujud ing kêlakoane | iku cêpak èmpêre kapanggih | mring Hyang Maha Sukci | Adam wujudipun ||

15. ingkang rasa wujutirèng kalbi | amrêm ingkang katon | wujud iku dudu ing yêktine | wujut kaluwihan kang sêjati | wujude kang pasthi | ewuh yèn dinulu ||

16. apan ewuh ing ujar puniki | pan ayun waspaos | Sèh Sumirang aris [ari...]

--- 197 ---

[...s] ing saure | sampun lamakan kawruh sun iki | mèsêm Sang Jatining | animbul ing wuwus ||

4. Maskumambang

1. gih puniku têksih sewah dat sêjati | ing karsaning Suksma | amayangakên ing kapti | nyata awujud Mukamat ||

2. Sang Hyang Suksma angandika tinsa[10] kamil | dene ananira | awakira awak mami | urip ingsun urip sira ||

3. cêrmin siji tan parêng ngiloa singgih | wêwayangan tunggal | pan pangawak tunggal jati | rupa tugal[11] kinêmulan ||

4. sasolahing kawula solahing Gusti | karsane priyăngga | lêstari karsaning Gusti | karsaning Hyang Kang Wisesa ||

5. yèn dinulu Mukamat Alah[12] kaèksi | yèn dinulu [dinu...]

--- 198 ---

[...lu] Alah | Mukamad iya kaèksi | pan tunggal kaananira ||

6. sampun katrap Mukamad andika nabi | lêpasing paningal | tan ana kawula gusti | amangeran lagi nora ||

7. ingkang nala kadi pandam aran rukmi | barising kancana | kakên pamujining kapti | tanna ganti pujènira ||

8. yèn ginulang solahe saya ngangêni | malah lali karya | nyirnakakên kang prihatin | tan pêgad anggung kasmaran ||

9. yèn kapanggih kalawan jiwanirèki | sadina gung suka | asuka kalangkung ênting | yèn sampun kawêngku sadaya |[13]|

10. tansah panggih lali jiwa raganèki | tan adarbe karsa | tan ana karsanirèki | anging karsaning Pangeran ||

11. sangsaya

--- 199 ---

sru tangise kaduk ing liring | murca jiwa raga | yayah pêjah tanpa kanin | dening pituduh elokira |[14]|

12. marmanipun tan awas karsane Gusti | dening nêpsu hawa | agawe sêriking ati | angalingi idhêping tyas ||

13. marêm asih ing samudananirèki | kang bêkti ginanjar | ing swarga mulya tan sipi | pinêksa tur kinasihan ||

14. kawruh dana raganira dipun suci | êmbanana arak | payungana brăngta kikin | dhasarana sabar drana ||

15. ing kadunyan nêrakanirèku mangkin | wong asih ing dunya | asikara awaknèki | pan sukêr apêngalira ||

16. kaya barang sabarang karyanirèki | karsane priyoga |[15]

--- 200 ---

dunya suci lair batin | amal kalal ingupaya ||

17. Sèh Sumirang sêmana angrangkul aris | sarwi awêcana | anak wus lêga ing galih | sangking sih pituturira ||

18. ingkang mugi kula bisa anglakoni | Jatining turira | yèn parêng kularsa pamit | arsa dugèkkên lêlampah ||

19. Sèh Sumirang wêcanane pait gêndhis | yèn raharjèng lampah | mugi wangsula mariki | tatuwia mring kang tapa ||

20. Jatiêning saurira angecani | yèn wilujêng lampah | măngsa wandea mariki | mung rêke donga andika ||

21. salamête lampah kawula ing margi | ya ta jawabira | Jatining sigra lumaris | Sèh Sumirang ngatêr

--- 201 ---

jaba ||

22. Sang Jatining lajêng lampahe lumaris | ya ta maksih lama | maksih lam-lamên ing kapti | maring ing têtamonira ||

23. apan maksih ngrêrangu maring kang lumaris |[16] ya ta kang lumampah | andarung lampahirèki | anglir dhangdhang tanpa coca ||

5. Dhandhanggula

1. nusup-nusup ing papan arumpil | siluk-siluk ujunging ancala | anêrajang jurang pèrèng | tumurun jroning têrjung | pan sumêngka kang sungil-sungil | sela gêng pinggir jurang | anggawing tumiyung | tumawing tinon ing tawang | jurang sigrong angarêpkên parang miring | landhêp kadya sulewang ||

2. pucak ardi pan sinungan masjid | ingubêngan ingkang sêkar-sêkar |

--- 202 ---

langkung ngambar ing gandane | wastanira kang gunung | nênggih ardi Pandhalasari | cinatur kang palênggah | pandhita binagus | wastanipun Sèh Sumitra | dhepokira pan kadi cêndhana sari | mung kalih sabatira ||

3. wastanira Sang Lotho pan Dhisil | marmanipun walu[17] Sèh Sumitra | dhadhukuh ing kono rêke | apan lakoni tuduh | kinèn dhukuh cêndhana sari | ing besuk apan ana | wong têka mêrtamu | yèn ngakên ing Wanasêkar | lah ungsêdên ing kawruh ingkang sajati | pasthi padhang tyasira ||

4. marma lami dènira anganti | Sèh Sumitra anèng ing aldaka | pan mèh nglalu pangantine | ya ta ingkang winuwus |

--- 203 ---

Jatiêning pan arsa mampir | batin arsa uninga | marang kang pilungguh | sêmana laju lampahnya | minggah arga samana pak Lotho lagi | nyirami kang pêthetan ||

5. apan kagyat dènira ningali | pan pak Lotho pan kadhatêngan |[18] sigra dadan apitakèn | nama myang wismanipun | Jatiêning wus awêwarti | wisma tuwin kang nama | pak Lotho glis manthuk | wus panggih lawan sang tapa | Lotho matur yèn wontên tiyang aprapti | arsa panggih paduka ||

6. warti satriya saking Wanasari |[19] kados ingkang paduka arsa |[20] kêtawis mancur cahyane | Sèh Sumitra agugup | arsa mêthuk marang kang prapti | ya ta wau katingal | Sèh Sumitra [Sumi...]

--- 204 ---

[...tra] gupuh | gènira ajawab tangan | uluk salam Jatiêning anauri | ya ngalaikum salam ||

7. apan lajêng astane kinanthi | Lotho Dhisil kinèn gêlar klasa | tanèn ing surambi bae | ya[21] egal[22] kang ingutus | langkung gugup solahirèki | sêmana sampun lênggah | wus tata alungguh | Sèh Sumitra atêtanya | datan nyana yèn kapanggih Jatiêning | pêrsasat manggih sêsotya |[23]|

8. pan kawula satriya Wanasari |[24] pun Jatining wastanta ingwang |[25] marma kawula marene | sayah lan ayun wruh |[26] ing dhukuhe rêke pun yayi | Sèh Sumitra saurira |[27] inggih langkung nuhun | langkung bêja kêmayangan |

--- 205 ---

paduka prapti |[28] marma sèwu nugraha ||

9. Sèh Sumitra apan awêwarti | marmanipun anèng ing aldaka | wus tinutur sadayane | Jatining mèsêm ing kalbu |[29] apan mahrip wancinirèki | ya ta lêkas asalat | prapta ngisanipun | sabakdanira anulya | sabat kalih apan sampun dèn kêjèpi | anyaosakên dhahar ||

10. kang ingatak wong kalih nulya glis | caos kêndhi lawan sêkul panjang | gagudhangan pan ulame | wus sinambrama sampun | Jatiêning sigra ngecani | sigra lêkas anadhah | gènnya dhahar sêkul | sasampunira kadhahar | gantya wau dhêdhaharan kang sumaji | samya munggèng ing panjang ||

11. ri sampunnya [sampu...]

--- 206 ---

[...nnya] dhahar Sang Jatining | tanya wau marang Sèh Sumitra | pun yayi lami nèng kene | sêmbayang[30] rintên dalu | lan amuji raina wêngi | punapa sampun wikan | kang sinêmbah iku | tuwin sakèh pujènira | Sèh Sumitra anjugul angrangkul sikil | kakang dèrèng uninga ||

12. pindho damêl ki raka puniki | dene wau wus matur kawula | marma kawula nèng kene | anglakoni pituduh | pan paduka sun arsi-arsi | paduka padhangêna | kang basa puniku | wêlasa dhatêng kawula | langkung angrês wau dènira miyarsi | sang brăngta aris nabda ||

6. Asmaradana

1. yèn yayi nêmbah amuji | pujine katur

--- 207 ---

ing sapa | yèn katura Pangerane | apan nera[31] awêruha | lan nora wrêna rupa | tanpa gawe sêmbahipun | angura sira ngupaya ||

2. lamuna ngaturna puji | mring Pangeran cumênthaka | dèn anggêp ing pêpadhane | ya Alah kang amisesa | amung andikanira | ayun wruh wiwitanipun | kang anêmbah kang sinêmbah ||

3. puji sintên kang darbèni | pan puji pujining Allah | kawula nora daduwe | sêlawase tan kawasa | miwah panggawe kita | tuwin badane sakojur | angi[32] Alah ingkang karya ||

4. pundi kang ingaran puji | yêktine puji punika | kanugrahan sajatine | kang tumiba [tu...]

--- 208 ---

[...miba] ing kawula | têgêse kanugrahan | nênggih urip têgêsipun | pan urip uripe sapa ||

5. lamun uriping Hyang Widhi | tan urip kalawan nyawa | têgêse nyawa jatine | kang tumiba ing kawula | kang aran kanugrahan | nênggih urip têgêsipun | nênggih uriping manungsa ||

6. pan iya jatining urip | puniku yun ngawruhana | dèn agêng ing panrimane | angèl jênênging agêsang | têgêse wong agêsang | kaserenan ing tatêlu | iman tokit lan makripat ||

7. lamun ora angawruhi | yayi ing tigang prakara | iman tokit makripate | pêsthi pundhês nora gêsang |

--- 209 ---

[...] | [...] | [...] ||[33]

8. têgêse iman lan tokit | kang iman pangèstonira | kang ngèstokkên Pangerane | Pangeran ikang[34] kuwasa | kang murba pêkênira | tan wontên roro tatêlu | anging Allah kang atunggal ||

9. pundi kang ingaran tokit | apan tunggal kajatènnya | panglêburane rorone | gusti kalawan kawula | yèn tunggal kadiparan | yèn beda pratikêlipun | mapan nora pisah-pisah ||

10. sêlamêt gène ngawruhi | têgêse tokit punika | tunggal maring kawulane | kawula iku tan ana | jênênganing kawula | sêjati-jatine suwung | tanpa rupa tanpa tikah ||[35]

11. têgêse makripat nênggih |

--- 210 ---

sampun awas ing Pangeran | têgêse awas rêtine | kang awas puniku sapa | pan jênênging kawula | wuta tuli bisu suwung | tan ana kuwasanira ||

12. katuring sêmbah lan puji | pan katur ingkang sarira | pan badan Alah jatine | tan ana sêmbah-sinêmbah | pundi kang aran Alah | araning wajibul wujud | sêjatine ingkang ana ||

13. namaning sêmbah lan puji | pan kasrah ing panarima | pan kuningan salawase | dene Pangeran Kang Mulya | awon pan kongsi tuwa | kêdah bêcik tarimèku | angèl jênêng panarima ||

14. nênggih kang nêmbah amuji | kênyataaning datolah | pan dudu basane dhewe | mantêpna mapan [ma...]

--- 211 ---

[...pan] narima | artine panarima | tanpa polah tanpa wujud | lir sarah anèng lautan ||

15. pan iku ayun ngawruhi | angèl yayi wong sêmbayang | kang rayi aris saure | lah tuwan banjurna pisan | ing sadat kapêjahan | Jatining saurira rum | amucungkên pangawikan ||

7. Pocung

1. yun ngawruhi ing pati sadat satuhu | tan beda ngagêsang | pan tan ana polahnèki | polah saking karsane Hyang Maha Mulya ||

2. sadat jati inggih sêmbah inggih lampus | sirnane kang polah | nanging kang sêdya ngawruhi | sayêktine tunggal kang adarbe polah ||

3. yèn asadat nir saliring

--- 212 ---

dumadyèku | tan ana Pangeran | sabênêre kang pinuji | apan nanging[36] Hyang Suksma Kang Maha Mulya ||

4. sadat iku nênggih gêsang kang satuhu | gih puniku aran | gih puniku kang ngarani | sayêktine tunggal ingkang ingaranan ||

5. yèn wis dadi sadate datan pandulu | pan pujine nora | tan ana puji-pinuji | pan puniku nênggih sadat ingkang tunggal ||

6. sipat iku datolah Kang Maha Luhur | lawan Maha Mulya | anjatèkkên ing datnèki | sayêktine ing nyawane kang utusan ||

7. sadat iku tanpa têpi laut agung | kang karêm ing sadat | puniku rasaning pati | uripipun nora kêna [kê...]

--- 213 ---

[...na] ing palastra ||

8. iku sadat gusti kawula yèn pangguh | nênggih gènnya pisah | patêmona kang sêjati | gih puniku patêmone ingkang pisah ||

9. sadat iku patêmone kang satuhu | tan ana mêmadha | timbangane kang sêjati | ing têgêse sadat iku tan lawanan ||

10. ilang sadat akèh wêwilanganipun | nênggih tanpa wilang | sadat tunggal kang wus pêsthi | ya kang abot gurnitanirèng badannya ||

11. kang wus pêsthi sadate tanpa dinulu | paningaling sadat | angêbêki raga giri | gih puniku nênggih ingaranan sadat ||

12. sadat iku agung pangabêktènipun |

--- 214 ---

kang tansah ing sadat | mintir nalane kabêsmi | apan uga dunya kerat kabênêran ||

13. angrimangi sadate Kang Maha Luhur | liringing hyang sadat | tan ana pangeran jati | apan amung ingkang alanggêng wisesa ||

14. ulatana sadat sapisan kang tuhu | yèn sampun katêdhak | tan towong dènnya ngawruhi | apan iku patêmone lampah nyata ||

15. ewuh têmên kang sadat karasèng kalbu | akèh milya ngucap | sadat seos kang pinanggih | pangucape dene kêsasaring tuwan ||

16. dudu basa dudu rasa kang dat tuhu | dudu cipta rasa | kang nugraha kang dèn panggih |

--- 215 ---

gih puniku guru sampurnaning raga ||

17. sanalika iku kumpula satuhu | ing nalika pelak | tan ana kawula gusti | wong puniku karêming Alah kewala ||

18. sadat roro tunggalên hyang kalihipun | lan sêdyane tunggal | lan sêdyane sang dumadi | pan puniku sêdyane dhewe kang mojar ||

19. pan puniku anane ingkang satuhu | anyana dewata | tan ana ing bumi langit | apan ora nana ing ngantara |[37]|

20. tan ing swarga naraka ing ênggènipun | anane loh kalam | tan ing aran tan ing kursi | dhidhing jalal apan iya nora nana ||

21. kawruhana anane [ana...]

--- 216 ---

[...ne] Hyang Suksma tuhu | anging ananing Hyang | ayun nyatakkên kang dhiri | lan malihe yun nyatakkên dhèwèkira ||

22. sruning karsa ingaran apêngal tuhu | yêkti sira nyata | awas aning ngalih dhiri | upamakna kadi angilo padesan ||[38]

23. yêkti awas ing rupanira satuhu | enake tumingal | amawas rupa pribadi | iya iku ingkang ingaranan sipat ||

24. kang ingaran têmbene ingaran iku | iya ingaranan | gih puniku kang ngarani | sayêktine ingkang andarbèni aran ||

25. yun ngawruhi kang ingaran Suksma Luhur | paesaning aran | ing sipat apêngal jati | apan [apa...]

--- 217 ---

[...n] yêkti datolah jatining sipat ||

26. kawruhana pangeran kang ujar luhung | sasêdyaning nala | tanpa cipta ananèki | gih puniku nênggih ingaranan sadat ||

27. ing karsane ayun nyatakkên dhirèku | sartane paesan | asangêt têkane jati | apan iya apan têmahan sasotya ||

28. iya iku aran roh ilapi tuhu | sênênaning sotya | anêlahi jagat iki | apan iku nyatane asida guna ||

29. kang ingaran iya kadil apan iku | wêwadhah sasotya | kang ingaran roh ilapi | pan puniku minăngka rohing utusan ||

30. roh ilapi ratuning saliring tuwuh |

--- 218 ---

sênênaning cahya | anêlahi ing sêkalir | apan iya anêlahi ing ngilapat ||

31. jagat iki yèn sinawang tan andulu | anging karsaning Hyang | angasihi ingkang asih | ing sêdyane apan ta ing manah tunggal ||

32. duk jinatèn sipat apêngal satuhu | sêjatine aran | tan ana ingkang ngarani | gih puniku ingkang rasa rasulullah ||

33. gih puniku ingaranan kang satuhu | sukma tan sinukma | suksma kaanane ugi | gih puniku yêktine ingkang dewakna ||[39]

34. lampahira kang aran dewana iku | mênêng tanpa sadat | tan arah tan ênggon singgih | kang dewana apan mibêr tanpa êlar ||

35. idhêpira sakêdhap wus pêsthi iku | mêksih

--- 219 ---

palinggihan | lêlampahan sèwu warsi | suprandene sakêdhap netra praptanya ||

36. wontên malih yayi ing wirayat ingsun | sun myarsa carita | ana wong bêkti nglangkungi | sêmbayange apan ta mêksih taruna ||

8. Sinom

1. wontên santri aluk[40] sarak | awasta Ki Bodhojati | pakaryane nora nana | amung sêmbayang pribadi | nanging dèrèng udani | jungkal-jungkêl siyang dalu | tan kenging ingujaran | kang èstri gung briga-brigi | dèrèng mari sêmbayange saya dadra ||

2. nora pênging wong sêmbayang | bok kira-kira pribadi | kang èstri dhasar brangasan | sarta sosote drawili | kang jalêr tan nauri | lungane kinabruk [ki...]

--- 220 ---

[...nabruk] tumbu | tumbune isi jênang | badhe kinarya nyêkuli | sirahira Ki Bodho galuprut jênang ||

3. tumulya kesang[41] bêlayang | dèn pêpati raganèki | nulya manggih wong atapa | aran Ki Paesanjali | Ki Bodho nikêl warti | sampun masut anggêguru | anuli kyai guna | gung pitutur rina wêngi | Ki Paesan akathah pituturira ||

4. dunungkên puji panêmbah | puniku katur Hyang Luwih | kang rumêksa ing sajagad | kang asih sakèhing nabi | miwah sakèhing wali | lan sagung mukmin sadarum | wong urip anggunggunga | mring Alah sartane wêdi | yèn mêngkono wong iku tanpa ganjaran ||

--- 221 ---

5. sanadyan ing wong sêmbayang | nora kêna ginagampil | lamun nora kabênêran | nora wurung bêbayani | anglir wong rabi putri | nora kêna grusa-grusu | lamun dipun pêksaa | nora wurung nyudhèt lading | tuwas rusak pangarahe nora kêna ||

6. wontên malih lambangira | ngambil iwak jroning kali | anèng têlênging bangawan | arahên iwake kêni | nanging dipun aririh | sampun buthêk toyanipun | yèn ulam sampun kêna | sakarsanta gèn ngratêngi | lah sêmbayang poma dipun prayitna |[42]|

7. yèn kala sira sêmbayang | poma dèn kadi ning kali | iya marang kang sinêdya | dèn kadi angilo cêrmin | rupa ingkang [ing...]

--- 222 ---

[...kang] sajati | awasêna kang satuhu | pan kaya rupanira | kang anèng sajroning cêrmin | rupanira pan kadi pêpaès dunya ||

8. lah Ki Bodho sun wêtara | yèn ta sampun nama ngêrti | pêsthi nêmên salatira | dhasar wong gugu kapati | Ki Bodho awotsari | pintên banggi sang binagus | antuk sawab paduka | tan ketang tilar wong èstri | Ki Paesan pralambening babing rapal ||

9. sêjatine wong asalat | kang nyata ing Suksma jati | dèn kadya gone baita | amèt rasa ing sêjati | ana lambange malih | anglayar têngahing laut | palwanya pan kawratan | kèrêm têngahing jaladri | ulihêna rasa iku ing sagara ||

10. malah mangke [mang...]

--- 223 ---

[...ke] kang baita | olih isining jaladri | mangkana ingaran salat | kang nyata ing Sukma jati | saosike wus pasthi | iku dadi saladipun | kang durung ngêrti salat | ngibadah raina wêngi | sêmbayange apan mêksih lalawura ||

11. ana kaoling pandhita | saenggane Sang Hyang Widhi | iku mèh salat kaanan | mring aksara tigang dèsi | kabèh mawi prakawis | kang aksara têlung puluh | minăngka ratunira | anênggih aksara alip | iya iku pralambene ing Hyang Suksma ||

12. milanipun ana Kuran | saking sastra tigang dèsi | iku mawi wêwilangan | kalimahe siji-siji | lan mawi ayat [a...]

--- 224 ---

[...yat] malih | gunggung tigang dasa jus |[43] apa kang nora nana | dèn kăndha ing dalêm tabsir | paman Bodho puniku dipun waspada ||

13. lan malih ta kayaparan | sêmune aksara alib | apa nyata apa ora | èmpêr-èmpêring Hyang Widhi | Ki Bodho wujud[44] angling | nuwun duka sang binagus | amba cupêt kalintang | langkung wlas Paesanjati | mring Ki Bodho wuwuse lir guladrawa ||

9. Dhandhanggula

1. têgêsipun raksa sirèng sigih | ingkang alip pan kaanan tunggal | nora kêna mati rêke | limpat dening kalangkung | ingkang alip iku ilapi | dening kinarya tăndha | karone

--- 225 ---

ingaku | iya alip ananira | sadurunge nora barêng nora kari | nanging kariyiniyan ||

2. têgêse iku niyat sajati | ingkang alip iku jênêng tunggal | Adam lan Kawa kumpule | Adam kang nyata iku | gène nyatakakên birai | purwa banyu lan lêmah | banyu urip iku | lêmah nyata aranira | wus kalingling datolah kaanan jati | yèku jatining niyat ||

3. têgêsipun kang iman sêjati | rasa tunggal kaanane tunggal | nora nana Pangerane | tan manjing mêdal iku | ananira tunggal sêjati | nora yèn tunggalêna | pan wus tunggal iku | tunggalira tan pantara | Alah [A...]

--- 226 ---

[...lah] kabèh kang êndi dudua iki | iku alip kang iman ||

4. dene têgêse sarengat singgih | ingkang alip mangkya wus samêkta | jabar jère lan êpèse | jabar jère kang agung | gèning nyata sipat kang urip | eloke purbanira | tunggal urip iku | iya iku urip tunggal | uripira tan ana sirnane singgih | iku brêstha pakara ||

5. ingajèran kang alip puniki | gèning nyata kang iman punika | gène nyata biraine | kala biraènipun | sirna sira lan ingsun iki | tunggal ingsun lan sira | beda-beda iku | beda lair tyasnya tunggal |

--- 227 ---

rasulullah apan tunggal sira jati | yèku biraènira ||

6. kabèh iku kang cahya linuwih | cahya iku pan ênggèning nyata | kaanan tunggal jatine | cahyane jati iku | kaanane tunggal sajati | tumurun dadi cahya | kang tumurun iku | kinarsakkên turunira | kang tumurun munggèng yayah utêk singgih | Betalmakmur wastanya ||

7. duk tumurun cahya iku singgih | duk munggèng balung balane pukang | sulbiyah iku arane | gènira apulangyun | karo tunggal sêjatèn singgih | jiwa pajiwa nora | nora kapan dudu | anglela kacatonira | pandamêling kêkalih pan amêmuri | sulbiyah [su...]

--- 228 ---

[...lbiyah] namanira ||

8. sadurunge kang cahya tumihis | saking alam naptu alip ika | ingaran gêdhah kucine | ingaran goning nêptu | sadurunge birai mijil | iku sanake purba | gènira mung kayun | datolah sampun kawayang | yèn wus awar anane Alah mangkyèki | nêptu alip pinăngka ||

9. awar winor mangke katampan sih | ananing sih ing patugalira[45] | dèn tunggalakên jatine | Alah lan nabi iku | wujud tunggal ayun sêjati | sêkarone uninga | tingalira bawur | Alah lan Mukamad ika | ya wus awor pawore lan rasul iki | dening

--- 229 ---

Alah Mukamat ||

10. duk ing midêr sawulan puniki | ana rupa nora nana rukyat | iya Alah sajatine | anut kêmpêle iku | apan ora mangke kang dadi | pan wus saningga pisan | pinasthi puniku | ala bêcike punika | yèn akêmpêl sastrane kabèh puniki | sêmbada pêkênira ||

11. patang puluh dina pan kalingling | dadya tingal lawan pamiyarsa | ingaran Alah jatine | Jabrail wiyosipun | pan ingakên gagênti singgih | kinarya wêwayangan | ingutus sirèku | dhatêng sakèhing manungsa | akèn salat lan anêbut Suksma jati | lailaha ilullah ||

12. satus salikur pinapan dadi |

--- 230 ---

insan kamil namane punika | jumaat kêtingalane | alahu akbar iku | kagungane sampun damêling[46] | kawruh jumaat ika | sapandulon nêngguh | insan kamil purwanira | ing tulise samêktane iku dadi | bisu tuli aniyat ||

13. darbe netra nora aningali | apa nora iya amiyarsa | napas amêdal irunge | tan napas jatènipun | panjênênganira narpati | Ratu Prabu Satmata | anglela puniku | pan ratu ing dhèwèkira | ing gêdhonge ingaranan insan kamil | sêmbada pêkênira ||

14. ingaranan nabi Alah singgih | duk satus salikur dina ika | ing

--- 231 ---

kono sapa rewange | panganggo sarwa alus | tur tan ora inganggèn singgih | sampun wuta kewala | purik sêmonipun | dene kinèn dhèwèkira | apan rewang sinungan rasa kêkalih | tan adoh ing sarira ||

15. samêktane lan sajènirèki | sampun tumindak jabaning kitha | ingaran jaliratine | nora têmu tinêmu | tandhanira mangkya ing wêngi | marmanira raina | datolah tumurun | kabèh samêktane dadya | kawruhana paman Bodho lambang puniki |[47] aywa sira pêpeka ||

16. Sèh Sumitra wau sarêng myarsi | ing kandhane ing Jatining punika |[48] gapyuk angrangkul padane |

--- 232 ---

sarya ris aturipun | lah ta kakang banjurna malih | manah amba mèh padhang | sarêng myarsa wau | sagung pitutur paduka | Jatiêning anjèrèhkên kawruh malih | kawuri babing salat ||

10. Pangkur

1. lah ta yayi kawruhana | nênggih kojah saking Ngusman ing nguni | Sang Ambiya namanipun | yèn kawruh ciptanira | wong puniku durung Islam jatinipun | tanpa sadat tanpa salat | apan ta pai pan inggih ||

2. pangerane yèn wêruha | sarirane dhewe nora udani | dènira Sêlam puniku | imane pan imanan | durung têka jatine manungsa iku | saengga satu sêmbawa | manung

--- 233 ---

ingkang sajati |[49]|

3. kang abuka ciptanira | ing wong edan ingkang daluya puniki |[50] dipun graita sirèku | sêmune dèn karasa | sampun salah tămpa kang băngsa puniku | lir tigan anambêr dhangdhang | patine datan kaèksi ||

4. sêngadi amăngsa singa | singa lêbur tan wruh sariranèki | dêrkuku ngêmuli iku | jagat lêbur wus sirna | pan kalingan ingkang ningali puniku | gêlathik muni gênturan | surya lintang kang ngalingi ||

5. surya sasi tanpa polah | surêm datan katingalan puniki | cahyane surêm kalimput | gangsir nimpèni sigad[51] | jagad sirna kapisanan ta puniku | iku pan ayun graita | kang băngsa puniku gaib ||

6. manawi kang nêdya pêjah |

--- 234 ---

dene nora lawan wong ing dunyèki | dudu alam langgêng iku | [...] | [...] | lir ênggane ta cangkrama | malah nèng dunya puniki ||[52]

7. saengga ta wong lêlungan | mêksih anèng ing dêdunungan puniki |[53] marmayun waspada iku | tan kêna ginagampang | ayun awas nênggih sulang-surupipun | apan akèh wong kapalang | kêpalang baping kabatin ||

8. yèn kêmbanga kêmbang sungsang | luwih bêcik sinawang arêspati | nging tan wontên pamrihipun | kang wus malih sasmita | yèn kêmbanga cêpaka upamènipun | bêcil[54] lamun tiningalan | samêkta lan gandanèki ||

9. ana ratu gung prakosa | aparentah mring wadya agung alit | nanging tansah

--- 235 ---

ngawulèku | karèh sakèhing bala | pan sêdaya sinuwitan mring sang prabu | sakathahe wadyabala | tan wontên kang dèn langkungi ||

10. anane saha tamakan | datan èstri wadine lanang singgih | kombang anglèng tawangipun | mrih madune pratela | lêmbu nusu ing anake dhewe iku | sarta kang surasa mulya | sêmine galinggang jati ||

11. awèh gănda rasa mulya | yun graita ing manah kang sayêkti | ujar iku luwih luhung | lumpuh ngidêri jagad | pan si cebol anggayuh wulan puniku | kang wuta atuduh marga | basa puniku arungsit ||

12. lawange sawarga ika | ingkang mulya

--- 236 ---

tan wruh marganirèki | wong bisu amêgat padu | sirna gusti kawula | dèn graita sêmune wong mudha punggung | sasmitane kang wong edan | swara tanpa nêdya singgih ||

13. rupa karungu dènira | swara ingkang katingalan puniki | ana luhur ngandhapipun | anèng ngandhap luhurnya | ana bongkot ing pucukira puniku | ana kulon wetanira | wetan kulonira singgih ||

14. ana kidul êlorira | ana êlor kidulira kang singgih | ayun graita puniku | yèn tan wruh durung Islam | masih Islam andana kukume iku | Sêlame pan Sêsêlaman | sêjatine maksih kapir ||

15. anglir ulam munggèng toya |

--- 237 ---

sami têlas lan ulam kang sayêkti | nanging wontên bedanipun | kadi sangsam lan sima | sami nama baburon alas puniku | nanging beda jatènira | Eslame kang dèn kukumi ||

16. Eslamira sinêlanan | imanira iman-imanan nênggih | sadate sadatan iku | salate sêsalatan | amuji amung pujian puniku |[55] anêmbaha sêsêmbahan | yèn tan wruh ciptanirèki ||

17. lungsi mili tanpa toya | sakalangkung sipate sabda iki | kêdah graitanên kalbu | bêja kang anggraita | aywa dumèh dêdaluya wong puniku | iku sêmune pandhita | kang angsal sabda puniki ||

18. mokal tuli iya [i...]

--- 238 ---

[...ya] sira | pan basirun puniku kang ngalingi | mokal wuta sira iku | muridun ingkang karsa | apan iya mokal sira nêpsu iku | mutakalimun ngandika | mokal bisu sira iki ||

19. bakal langgêng kaantêpan | ingkang langgêng nênggih sira puniki | dudu têtêping Hyang Agung | kang têtêp sira ika | rahmat dudu iya rahmating Hyang Agung | ingkang murah iya sira | dunya dudu alam iki ||

20. alam dènnya[56] iya sira | alam kubur dudu sajroning bumi | kubur iya sira iku | ngakerat dudu benjang | [...] | kang akerat iya sira | kitab Kuran sira nênggih ||[57]

21. bumi langit iya sira | bêlis setan iya

--- 239 ---

sira puniki | aras kursi sira iku | loh kalam iya sira | dèn graita sêmune basa puniku | ing sasmita lalawura | angsung cipta kang wus sidik ||

22. apa têgêse bismilah | lan têgêse sukannalah puniki | pan têgêse rahsa niku | lawan napi esbatnya | lawan apa têgêse sadat puniku | lan apa têgêse salat | têgêse ngakir puniki ||

23. apa têgêse jinabat | lawan apa têgêse niyat iki | têgêse pangeran iku | têgêse dunya kerat | lan têgêse mukaranah iya iku | lan têgêse rasulullah | têgêse ekram puniki ||

--- 240 ---

24. lan apa têgêse salat | lan têgêse wong jumungah puniki | pira kabèh jungahipun | mulane ana jungah | saking ngêndi asale jumungah iku | yèn tan wruha nora Eslam | mêksih sirik mêksih kapir ||

25. sakathahing pitakonan | sêmoning wong lalawura puniki | dèn kaciptèng manahipun | ajana kaliwatan | yèn ta lamun nora ambuka sirèku | sasar-susur kawruhira | kang wus waspadèng ing singgih ||

26. sampun ingujar sakêcap | sarwi rahsaning sasmita puniki | apan ta sira puniku | Alah iku ya sira | rasulullah pan iya sarira iku | bismilah sira punika |

--- 241 ---

patekah sira puniki ||

27. sawirahsaning sasmita | kabèh-kabèh apan sira puniki | aja sisip têmbenipun | satêmah sira sasar | aja klèru ing pangucap sira iku | aja dumèh muni sira | dèn wruh têgêsira nênggih ||

28. yun wruh pisah tunggalira | apan sira dadi wêrna sayêkti | saingga siya puniku | aywa gêgampang măngsa | aja dumèh-dumèh muni sira iku | arungsit têgêse sira | akèh anggampangkên singgih ||

29. yèn sira durung prawira | atakona ing wong kang sampun yêkti | ngupayaa sira iku | kang wong alul mulana | atakèna ujaring basa puniku | poma ungsêdên kang nyata | artine basa puniki ||

--- 242 ---

30. Sèh Sumitra saya padhang | amirsakkên kojahira Jatining | saya sru ing ajrihipun | awlasasih turira | inggih tuwan lajêngna manginggilipun | adan kalihan Hyang Suksma | Jatining anyênggarani ||

11. Dhandhanggula

1. lamun yayi wus waspadèng jati | sariranira dipun kawangwang | iya iku lalirone | sampun ta yayi korup | raganira kawula jati | apan kêmbar lan Suksma | jumbuh yèn dinulu | dipun waspada ing Suksma | kadyagane[58] kadi atal lawan siti | lir kêmandhang lan swara ||

2. anglir tikan[59] ing sawung puniki | apan inggih agalang-gulungan | nanging tan nyaci parêke | liwang-liwung gumulung | mêngko sira wus dadi pitik |

--- 243 ---

samêktaning busana | iku ta winuwus | lah ta yayi dèn waspada | tinrimaa idhêpên dipun pinanggih | ing ngriku gènira aprang |[60]|

3. ingkang ewuh ing dunya puniki | amung siji pan mungguh panrima | anging panarike rêke | rupane Suksma Agung | kaya sira rupane Widhi | lir camêdhak pinăngka | uwitipun jumbuh | kadi sukun lan kluwihnya | nora beda sairip warnanirèki | lir kalak lan kênanga ||

4. nora beda sira lawan nabi | lah ta yayi sira dèn waspada | abeda miwah tunggile | lir kêpithing lan yuyu | sukmanira dipun adani | kang tumrap anèng raga | alêmbut dinulu | dudu êroh dudu jasat | anglir sêkar

--- 244 ---

warnane lan gandanèki | puniku yun waspada ||

5. ingkang mangkana ananirèki | lah ta yayi mijil saking ora | mulih maring era[61] rêke | sakèhing wong bêburu | ujar iku dèn wuri-wuri | ciptane wong satêngah | idhêpe wong iku | ana iki saking ora | raga iku mulih maring ora mulih | puniku dèn kêkudang ||

6. sampun kenyut yayi kapalintir | kang ngrasani sajatine nora | iku jatine ewuhe | keron ujar puniku | kang sampurna tan ayun mulih | tan nyanyipta mangkana | kanggêpe winuwus | ing tingal sungsun-sungsunan | poma yayi paningal ikang rakêsdik[62] | sampun kirang prayitna ||

--- 245 ---

7. salat ati sun awas sirèki | salat iku apan sundha tiga | tur ta adi-adi kabèh | sêmbah puji puniku | kadi tirta saking ing ardi | mili dhatêng sagara | sêmbahe wong iku | akèh kandhêg ing sawangan | salat jati ing têlêng pêrnahirèki | pilih wong kang tumêka ||

8. jroning salat yayi pati gêni | kadi angubêk toya ing dangdang | lah rêke mêngkono bae | ajaa kadi kukus | wêdalipun saking ing gêni | kang ora dadi ana | lir siti lan banyu | anglir oyot mêtu toya | awakira lir suksma dipun pakeling | apan tigal[63] rêraga ||

9. panguwasaning ngèlmu puniki | lah ta rêke kadi [ka...]

--- 246 ---

[...di] gêni mubal | urube lawan mawane | panase dèn kadulu | kukusipun dipun udani | padhange kawruhana | prabedane iku | patine dipun prayitna | iya iku anyukup sakèhing wêdi | paran kang winicara ||

10. sampun yangyang amangeran dhiri | lah ta rêke anglindhung ing Suksma | tan wêruh rina wêngine | malih ingkang winuwus | apan iku lamun rinicik | aja ngaku Pangeran | aja ngaku suwung | miwah rêke yèn kasdua | muna-muni puniku dipun pakeling | yèn sira yun waspada ||

11. kang sampuna kadi wong aguling | lan wanodya praptèng cumbananya | sirna kari sakarone |

--- 247 ---

dene kandhuan lulut | awak rêke dipun abêcik | ing panarimanira | ewuh ujar iku | rasa jati lawan Islam | idhêp madhêp suprandene akèh kapir | idhêpe sok dèn tawa ||

12. anyawangi kutub wali-wali | atapa idhêp sajroning nala | yayi dèn eling patine | pati tuwan wong iku | suksma iku pinurwèng jati | pana kanthi Pangeran | siyang lawan dalu | amuji lawan Pangeran | upamane anglir dhalang amucuki | durung aran ki dhalang ||

13. sukma dharat nabi kang aluwih | lah ta yayi sira pangidhêpan | sampun tungkul sira rêke | dèn èsthi solahipun | pan Pangeran awêlasasih |

--- 248 ---

marma dadia kadang | iku wong kang luhung | amêmitra lan Pangeran | wêkasane amêmitra karoning sih | murca tanpa jamuga ||

14. yèn têmua sun idhêpirèki | iku rêke Suksma kang sanyata | ingaran ujare rêke | wau ta kang winuwus | kawulane anyikêp Widi | angêkêp awakira | malah galang-gulung | Hyang Suksma mangkya ngandika | aja sira ing rêke nyikêp mring mami | cêkêlên wakira dhawak |[64]|

15. yèn kadulu kang sariranèki | apan ingsun pan mèlu katingal | apan iya patitise | aja nyikêp maringsun | têka sira nyikêpa dhiri | ingsun pan mèlu kêna | yèn sira andulu |

--- 249 ---

ingsun mèlu katingalan | lamun ora mêngkono andulu dhiri | yêkti sira kasasar ||

16. kang kêsasar pralambene ugi | lah ta yayi kadi wong angudang[65] dhalang |[66] angundang wong mayang rêke | tan wruhi dhalangipun | kang angundang kinèn angringgit | mêngkana kang paningal | aywa kèh kadulu | anging Pangeran kewala | ingkang asih ing awakira pribadi | anglir angilo kaca ||

17. wêwayangan dipun ling-alingi | lah ta yayi tan wontên bedanya | bab rêke mangkono bae | sêmbah lawan amuwus | dadi puji anugrahani | kang wus wasis ing solah | dadi puji iku | sêmbahe rasa punika | yayi dipun waskitha ingkang sayêkti | sampun apindho karya ||

--- 250 ---

18. akèh mêtu yayi maring sêpi | lah ta rêke pan ayun uninga | isine sarira rêke | juru gêdhong puniku | pasênêp tan ing jiwa dhiri | singa dèn lakokêna | wusana ing ngriku | kirang napa mantri jaba | nanging pilih-pilih ingkang udani |[67] pasênêtan punika ||

19. Sèh Sumitra pan saya birai | miyarsakkên ing wirayatira | Jatining kèh pituture | wusana tingalipun | kang katingal sampun kalingling | kang ginêdhong gumawang | langkung sukèng kalbu | Sèh Sumitra aris turnya | lah ta tuwan banjurna manginggil malih | amba langkung kasmaran ||

--- 251 ---

12. Asmaradana

1. Jatining mèsêm lingnya ris | yayi sira kawruhana | kang ngèlmu puniku rêke | duk saking mulane sira | prênahira duk nora | dèn awas sira ing tuduh | nora kêna sumambrana ||

2. kang ngèlmu mulane dadi | pundi kang ngèlmu punika | dudu johar jisim rêke | dudu nyawa dudu suksma | pan dudu uripira | yun awas sira puniku | kang ngèlmu liwat agawat ||

3. sampun papeka ing wangsit | dèn wruh kamulyanya dadya | kala mulanira rêke | lah êndi pinangkanira | yèn sira nora wikan |

--- 252 ---

wêdhus alas pamènipun | lir lutung kêlambi tambal ||

4. solahe kaya wong Ngarbi | akrubyuk kêlambi jubah | tarêbang dadi kartine | jungkat minăngka panggalak | sura dadi suwakan | pêksane awas Hyang Agung | artine lir susuh manyar ||

5. pira lawase ngaurip | pan wikan mulane ana | rèhning gêsang kèh panglinge | tan wikan lamun uninga | tan pêgad ing wardaya | luwih sasar wong puniku | katungkul ing babingkrakan ||

6. garap sastra datan yêkti | mangsine ginawe ngomyang | kalamira tanpa gawe | apan kinarya elingan |

--- 253 ---

prih kandêle têsbèhnya | sujut rukuhe[68] ginunggung | kinarya eling-elingan ||

7. karsane lunga ngabêkti | sêdya panggih lan Pangeran | angaturakên sêmbahe | lampahipun kata sarak | puwasane dèn kudang | pêksa awas ing Hyang Agung | kalurung tambuh parannya ||

8. polahe kaya salindhit | kawuwuh kaya likasan | nora pêgat menga-mengo | anêmbah tan wruh ing sarak | kaya wong katarima | lêngar-lêngêr tingalipun | kaya wong kas samudana ||

9. kang sampun awas ing Widhi | miwah ing gandane wong kang | iya iku karênane | kang sampun sirna

--- 254 ---

ing kana | tita măntra panêmbah | tan ana liyan kadulu | amung jasade kewala ||

10. pundi sampurnaning urip | lan pundi paraning pêjah | yèn tan wruha sinêdyane | pususên sariranira | amrih waspadèng tingal | dèn awas sira andulu | mrih parana ingkang lunga ||

11. wontên malih kang ngawruhi | sampuna marani tisna | anitis maritis rêke | amung gênaha mrayoga | anyakrawati ika | lawan amba ing dhêk dhèku | kabèh iku padha sasar ||

12. aja sira milang jisim | aja tungkul milang sastra | miwah sipating Hyang Manon | lan aja sira angucap | iman tokit makripat | puniku [puni...]

--- 255 ---

[...ku] pan sasar agung | aja tungkul ing dat sipat ||

13. polahe kaya wong singgih | kaya wus têka ing olah | miwah ing Mukamat rêke | tingaling wong kêsawuran | idhêpe kêlap-kêlap | nanging apêksa kumawruh | idhêpe wong kapir kawak ||

14. kang sampun awas ing wangsit | dadak kêkathahên ujar | madhêp sawiji uripe | datan wontên kauningan | tan wontên kapiyarsa | wus awas dènnya andulu | ya iku tingal sampurna ||

15. tingal jati tanpa siring | waspada jatining tingal | wusirna[69] kaanane |[70] tunggal tingaling [ti...]

--- 256 ---

[...ngaling] panêmbah | lawan ananing Suksma | anêmbah ing dasihipun | anêmbah ing Hyang Sukma |[71]|

16. êndi sêmbahirèng dasih | êndi sêmbah katarima | kang suka katrima rêke | pundi ta sêmbahing Suksma | miwah lamun kawula | apan pisah sampun kumpul | iku gène mukaranah ||

17. yèn tan wruha sêmbah pêsthi | upamane kaya kewan | kêbo sapi kuda gudèl | tanpa tuwuh sampurnanya | mungguh suka nèng ngandhap | alumuh têtakon iku | ngêgungakên dhirinira ||

18. lan dèn bisa ngaji peling | ing purwa madya wêcana[72] | tiga iku aywa supe | ing

--- 257 ---

prakara kabêcikan | gêntinên ing wardaya | nadyan gantalnana[73] taun | yèn lena sapêrti kewan ||

19. kang eling musthikèng jalmi | kang punapèk[74] lir wêraha | awor kalawan wong akèh | pêksa gumunggung gumisa | sukan aranana mudha |[75] sukan aran sakit kalbu | tan wirang marang sujanma ||

20. iya rèh urip puniki | tan wande têkèng sêmaya | angajia disik[76] rêke | nora wande raganira | dèn anon minton sira | tan wande omah ing kubur | bêcik takon mupung gêsang ||

21. supaya ngêrtia sami | sampun katungkul pêpeka | kang kitab [ki...]

--- 258 ---

[...tab] markum raose | puniku pan luwih eca | ing wong alul ngibadah | rêraosan kang puniku | poma yayi dèn graita ||

22. lah sampun marata wiwit | arsa nuwuhakên lampah | puniku wus cukup kabèh | sagung wawulang manira | nging yayi dèn prayitna | angèstokêna satuhu | aywa rêke sumambrana ||

23. Sèh Sumitra angabêkti | ngrangkul suku ris aturnya | pangèstu tuwan kimawon | nanging yèn parêng paduka | mugi tuwan wangsula | Jatining saurira rum | sok ugi yayi slamêta ||

24. ya ta jawab tangan nuli | ri wusnya sigra

--- 259 ---

lumampah | Sèh Sumitra ngatêrake | praptèng ngandhaping aldaka | ya ta lajêng lampahnya | kang tinilar kari mangu | ênêngna wus wangsul nulya ||

25. Sèh Sumitra migah[77] ngardi | ya ta ganti kang lumampah | Jatining darung lampahe | kapungkur ingkang aldaka | angambah têrataban | abyor branang sri dinulu | ingkang sêkar kumalata ||

26. tan wus langênirèng margi | ya ta lêpas lampahira | sêmana miyat ing dhukoh | alit anèng pinggir jurang | lami dènnya mratapa | wit kapatèn rabènipun | marma tapa anèng wana ||

27. tanpa rewang mung pribadi | duk anom [a...]

--- 260 ---

[...nom] pan kongsi tuwa | langkung têtêp ibadahe | siyang dalu datan owah | awasta Nur Jariyah | lami dhadhukuh nèng ngriku | datan wontên karyanira ||

28. mung sêmbayang rina wêngi | ingkang pinangan kêlêman | rong taun iku lamine | gènira tan kalêbon upa |[78] langkung kasutapanya | kang cinipta siyang dalu | amung sihira Hyang Suksma ||

29. Nur Jariyah apan lagi | nèng têgal andhangir kênthang | jagung kimpul lawan otèk | ya ta Jatining wus mara | mring gèning kaki tuwa | Nur Jariyah kagèt dulu | anon tejane kang prapta ||

30. wus narka oliya luwih |

--- 261 ---

ya ta ris gènira tanya | ta nak katuran pambage | ing wuri pundi pinăngka | ngajêng paran sinêdya | Jatining alon turipun | manira rêke wong mahang ||

31. tan wontên kasêdya yêkti | lunga nut karsaning lampah | Wanasari duk wantune | Nur Jariyah anglingira | yèn parêngipun anak | prayogi pinarak gubuk | sipênga wisma kawula ||

32. enjing sakarsa lumaris | pan sampun sontên punika | atêbih sasipêngane | Jatining saur sumăngga | ya ta sarêng lumampah | sapraptaning wismanipun | Nur Jariyah gêlar klasa ||

33. sampuning [sa...]

--- 262 ---

[...mpuning] ngaturan linggih | Jatining rêsêp tumingal | arêsik cèkli wismane | langgare dhèpèl ing wisma | ya ta wusnya sêmana | mahrib wau wayahipun | kalihe pan sami salat ||

34. Jatining ingkang ngimani | pan kongsi praptèng ngisanya | wus bakda sêmbah kang rêke | lajêng nyugata kêlêman | uwi jagung kêtela | gêmbili talês lan kimpul | samya nèng tampah adhacah ||

35. Nur Jariyah ngatag nuli | lah dawêg dhahara anak | pun bapa tatêdhanane | kang lininga[79] saur nêdha | ya ta sarêng adhahar | sawusnya Ki Nur amuwus | anjèrèh ing pangawikan ||

--- 263 ---

36. angrasani babing urip | urip tan kênaning pêjah | lan takèn Sukma jatine | Jatining ris saurira | agawat ujar ika | kathah kang bisa cêlathu | nanging timbuling tan mirsa ||

13. Maskumambang

1. wontên kojah ing badane dèn pêpati | badanira suksma | ngrasa ing sajroning urip | uripe wus kêbak Alah ||

2. kang wus têka ing tingal tan kêna pati | patining agêsang | tansah amurba pribadi | iku sajatining Suksma ||

3. Suksma iku pakumpulaning ngaurip | uriping ngagêsang | têka ing rasa sajati |

--- 264 ---

rasane sariranira ||

4. mèdhèng-mèdhèng Pangerane dèn ulati | kêlurung kêliwat | dèn nyana urip kêkalih | ngêndi gone yèn nikia ||

5. nêpsu ilang badane sapêrti mayit | wurung rasa mulya | kadi madu rasanèki | liringe ngimbuhi jagad ||

6. midêr-midêr mring sagara tanpa têpi | alinggih bêngawan | arèrèn ing tamansari | dadine mêdal ing rupa ||

7. rupa iku timbang lawan rupa jati | rupa rinupana | rupa mapan rupa jati | rupanira anèng ngarsa ||

8. dulu-dulu kang dinulu aningali | padha dulu cahya | lan sêgara tanpa têpi | sarahe

--- 265 ---

kentir puyêngan ||

9. bumi ngandhap lintang ngawal anèng langit | wulanira jênar | srêngengene balêrêngi | ngèlmune cahya lir mulya ||

10. lir sasăngka upamane bumi langit | padhang mèlu padhang | panglong tingal milu mati | purnama sajênêngira ||

11. jagat iku kawimbuhan ing sakalir | kawimbuhan ika | duk sira kayuning kapti | ingaran tokiting iman ||

12. rupa iku maring ing wujuding batin | rupa kang rinupa | rupa tunggal jatinèki | purwaning badan sanyata ||

13. kawruhana kang urip kêna ing pati | yèn sampun palastra | kang urip tan kêna pati | waluya amulih [a...]

--- 266 ---

[...mulih] tugal ||[80]

14. panunggale tan kêna pilih-pinilih | tunggal ing panunggal | tunggal ikang samya urip | jatine sapa wêruha ||

15. nugrahanya kajatènira kêkasih | sakèhing graita | kalêbu sagara tasik | ing jro elok ing lautan ||

16. pinangkane tandhane anèng jro tasik | asalin paningal | asalin pangucap iki | pan sampun asalin rasa ||

17. rasa mulya kang dèn prih kang dèn ulati | kapanggih kang rasa | rasa jati tan kapanggih | kang ana iku ing rasa ||

18. tranging rahsa prênahe ati kang suci | lir wêwadhah kaca | ingisenan madu jati |

--- 267 ---

rêmbêse katon ing jaba ||

19. tunggal katon wêwadhah kalawan isi | ing jro lulut tunggal | mapan sampurna ing jati | saking sih marga sampurna ||

20. kang tan awas ananing Hyang dèn rasani | miwah sipat asma | ginunggung pinuji-puji | puji iku alam padhang ||

21. dèn ulati ananing Hyang kang kapanggih | wênèh ana ngalas | sawênèh agung nastiti | dèrèng panggih lan Pangeran ||

22. kang mangkana pujine wong kang wus luwih | mênêng lan angucap | tan ana bedane ugi | sasolahe iku sêmbah ||

23. yèn alinggih alinggih nucèkkên ati | iya ing rahsèng [rah...]

--- 268 ---

[...sèng] tyas | kaanane Hyang kapanggih | tan pêgat sih rèng Pangeran ||

24. kang antuk sih nora pati dèn tingali | nora anggraita | ing rina kalawan wêngi | iku dasih kinasihan ||

25. Nur Jariyah anjêngêr tan kêna angling | langkung ajrihira | umatur amêlasasih | dhuh anggèr botên anyana ||

26. yèn pun bapa tamian ngulami luwih | prasasat nugraha | kang dhawuh pun bapa yêkti | madhangkên ing tyas kawula ||

27. kathah kang wong kampir sami dèn takoni | awis kang ngêrgancang | anjèrèh wêwah ngribêdi | mangkyamba angraos padhang ||

28. Jatiêning mèsêm saurira aris |

--- 269 ---

paman langkung nêdha | saking pagunggungirèki | manira iki pan darma ||

29. inggih saking karsaning Hyang Maha Suci | Nur Jariyah tanya | amba nuwun wêjang malih | wontên ta kawruh gandhengan ||

14. Kinanthi

1. wontên pawarta puniku | sangking kadim para wali | ujare kawruh punika | duk sêlagi mêksih napi | nênggih pundi pêrnahira | kawula dèrèng udani ||

2. wiraose kang puniku | kathah wong dhatêng ing ngriki | tan wontên ingkang uninga | Jatining saurira ris | lah dawêg paman bubarna | kawula ayun miyarsi ||

3. Nur Jariyah alon [alo...]

--- 270 ---

[...n] muwus | nênggih sadurunge dadi | suwarga lawan naraka | apan durung ana dadi | ing ngriku apa kang ana | dhingdhing jalal durung dadi ||

4. Adam lan Kawa puniku | apan durung ana dadi | Alah kalawan Mukamat | apan dèrèng wontên sami | apa kang anèng sêmana | lawan ingkang kaping kalih ||

5. apa kang jumênêng ngriku | êndi kang wus ana dhingin | sawusing ana punika | sapa ingkang anêksèni | lawan dumadine ika | apa dinadèkkên dhingin ||

6. lah anggèr jarwakna tuhu | têgêse basa puniki | Jatining mèsêm lingira | yèn paman dèrèng udani | sadurunge [sadurung...]

--- 271 ---

[...e] ana jagad | pan ngèlmu kang ana dhingin ||

7. duk maksih ya awang-uwung | kabèh durung ana lair | sayêktine ingkang ana | nalar ingkang ana dhingin | duk durung jumênêng ika | kahar aranira nênggih ||

8. apêngal iku ranipun | duk karêm maksum wastaning | apan irêng sipatira | kahar ijo sipatnèki | kang ngèlmu kuning sipatnya | kamal sipatira putih ||

9. sipat sakawan puniku | durung ana bumi langit | swarga kalawan naraka | apan durung ana dadi | ngakerat pan durung kocap | Adam Kawa durung lair ||

10. Alah lan Mukamat iku |

--- 272 ---

sadaya pan mêksih napi | mung sipat napi kang ana | nging dèrèng kaana yêkti | hèski jênênge punika | lan jawarèh namanèki ||

11. lawan duk kumpule iku | rabingu ujudirèki | kang dhingin winastan kahar | amal ingkang kaping kalih | jamal ingkang kaping tiga | kaping pat jawal puniki ||

12. têgêse jamal puniku | maring kaelokan adi | têgêse jalal kagungan | kamal sampurna lirnèki | liring kahar wisesanya | amisesa ing pribadi ||

13. andadèkkên karsanipun | sakêdhap tumulya dadi | marmane ana sahadat | lawan sipat [sipa...]

--- 273 ---

[...t] rong prakawis | hèski lan jawari ika | [...] ||[81]

14. winastan nugraha luhung | myang kanugrahan kang dadi | ing kono jumênêngira | wujuding kawula gusti | asma ingasma priyăngga | têgêse ing sipat lair ||

15. awarna rupa pan sampun | basa swara pamirsèki | dumadya pan sinêksènan | kalawan kang anêksèni | puniku lah kawulanya | sunat parlu dadinèki ||

16. dadi bobot alam iku | marang manungsa sayêkti | sunat parlu lan apêngal | mring makluk tibanirèki | sunat lan parlu punika | pêrlu wajib tinon ugi ||

17. sukur

--- 274 ---

bab sunat lan parhu[82] | sampun salah tămpa ugi | amawasa dèn waspada | sunat parlu anyêlaki | marang Kang Amaha Mulya | tinimbangkên manungsèki ||

18. sunat gêlaring Hyang Agung | gêntine Suksma puniki | ingkang ngambil ing kagungan | lan kang aran Suksma jati | jatine pan iya ika | iya iku iya iki ||

19. yèku kang duwèni wujud | daim makripat lan tokit | iku kaelokaning Hyang | duk dadèkkên nyawanèki | nyawa roh ilapi ika | ya Suksma suka ningali ||

20. mring sipate dhewe iku | mangkana dèn busanani | busana catur [ca...]

--- 275 ---

[...tur] prakara | Hyang Suksma ngandika aris | iya ingsun iya sira | ya sira ya ingsun iki ||

21. apan sampun sabiyantu | saengga prayèki kalih | sêmu merang gya grênêmang | ngrêgêm lasi rasa kalih | punapa paman lêrêsa | bapa kawula puniki ||

22. anging ta aywa agunggung | sasar yèn tan ngati-ati | amung ngame ing satêngah | nênggih kang basa puniki | yèn patitis patinira | ujare kang basa kadis ||

23. puniku ayun sumurup | kang ujar rêke puniki | basa puniku agawat | yèn tan wruh sumurup nênggih | pan [pa...]

--- 276 ---

[...n] mindhak nasak bêlasak | lir pêksi mibêr tan pamrih ||

15. Dhandhanggula

1. nênggih paman yun ngawruhi malih | sampun pangling rêke sasurupan | yun awas puniku rêke | pan ewuh takèn dunung | lawan ora kalawan misik | lir kinjêng tanpa soca | pan parane nglangut | poma rêke dèn prayitna | basa iku mapan tan kenging kawijil | yèn durung mati raga ||

2. nanging poma paman wêkas mami | sampun mungkul gènira sêmbayang | dipun ana wêkasane | tan ana wandenipun | lara pati dipun lakoni | tan ana jênêngira |

--- 277 ---

tan wande yèn mantuk | nora lara nèng dunungan | anèng dunya marmane yun angawruhi | aja sah pagunêman ||

3. pagunêman lan mitranya sami | amung rêke tan purun tanya |[83] andulua sastra aèng | sastra minăngka wuruk | aja kandhêk asila singgih | puniku ulatana | rêke sampun tungkul | aywa kèlu ngandhap-andhap | dèn sung driya wong iku luntura kang sih | asraha jiwa raga ||

4. supayane yèn antuka wisik | yèn tan nêmên măngsa dèn wêjanga | lamun ta[84] sarèh pamrihe | ewuh wong takèn dunung | marga durung sidhêm lan wêrit | pirantine [piranti...]

--- 278 ---

[...ne] kang têka | nênggih sampun tungkul | poma rêke dèn waspada | raga kita yèn lunga sipêng ing margi | măngsa wandea pulang ||

5. marma rêke nèng dunya dèn eling | sampun sira karya dora cara | dadi panêngêran gêdhe | tan kandêl amrih ngèlmu | nora kaya ingkang aririh | sayêkti akèh wêlas | yèn mêngkono iku | pan kolur pamurukira | yèn mituhu kang mulang saya wlasasih | lan sinihan ing Suksma ||

6. iya dene wong têmên puniki | uga guru wong kang sampun pana | dadya wruh panjing surupe | akèh lire gaguru | kang sawênèh tatèki-tèki | asring takèn [ta...]

--- 279 ---

[...kèn] pandhita | tan ana potipun | atakèn ngèlmu kang nyata | ewuh têmên arang kang wruh surupnèki | nênggih kêbak dunungan ||

7. nguni paman manira amanggih | lamun rêke kang praptèng sêmaya | akèh kang katingal rêke | warna-warna dinulu | palawangan akèh kaèksi | pan ana lawang kêmbar | nami warnanipun | pan samya pucak kêncana | sor-sorane intên jumêrut pan adi | poma ywa kandhêk sira ||

8. aywa kandhêk lawang loro kaki | ana malih lawang ginapura | dèn èngêt ing kono rêke | sakêdhap tan asantun | nulya kita ningali masjit | gumantung ngawang-awang |

--- 280 ---

tanpa canthèl iku | lêlangsène endah pelag | kang kinarya langsir bang pan langsir kuning | putihe taturutan ||

9. liyêp-liyêp dinulu pan asri | pêlawangan ingkang mêsjit tunggal | bisa mênga minêp dhewe | dinulu katon mancur | kadi wulan purnamasidhi | katrangan dening mega | lir têrgana kumpul | katon liyêping asmara | katingalan lan mêsjit dinulu asri | sakêdhap narik napas ||

10. lamun sira narik napas nênggih | rikating sih rupane dèn awas | marang rupanira dhewe | poma-poma puniku | aja lali ing jaji[85] peling | kawruhana dènira | păncadriya [păncadri...]

--- 281 ---

[...ya] agung | sampun kandhêk păncadriya | sampun kongsi kongsi kamanungsan nênggih | srahêna jiwa raga ||

11. sampun lali ing namanta singgih | sampun rêke ngasarakên sastra | aja tungkul sastra bae | yèn dèrèng antuk tuduh | marma ayun angawikani | rumăngsaa punika | lamun anèng dunung | ora wurung têkèng têmah | raga kita ora wurung lamun mulih | marma ayun waspada ||

12. kang wangsit rêke saengga ngipi | tansah rupane dhewe kawangwang | pralambene turu rêke | sajroning turu iku | arêrasan nikmating urip | saniskara katingal |

--- 282 ---

sajroning aturu | nora beda pêjah gêsang | kang wus awas amrih badane pribadi | yèku wêkasing Suksma ||

13. wus pinasthi wong puniku singgih | yèn wong lara pangantêpe têka | iblis lanat katon rêke | anata pindha guru | wênèh rupa ibu lan kaki | nini bapa lan sanak | myang pindha sadulur | tanna angajak lêlungan | ayun têtêp imanira aywa gingsir | iku tingal sakarat ||

14. poma rêke kalamun asakit | iya iku tingal kang sêkarat | wênèh andulu ngèlmune | akèh lire kadulu | yèn kapecut[86] tingalirèki |

--- 283 ---

dadi mring panasaran | kang agama dudu | yèn tingale wong sampurna | jroning pati dahana panggih-pinanggih | wus katingal sampurna ||

15. poma rêke yèn prapta sayêkti | aywa pêgat rêke dhikirira | dèn eling marang kang gawe | dipun eling ing tuduh | ngurêbana ujar kang yêkti | kawruhana dèn awas | ing sakarat iku | sampun pangling ing Pangeran | duk ing kina ana wong kojah mring mami | lir wong mocung wicara ||

16. Pocung

1. wicarane rêke kang marah maringsun | tanpa tuk jalaran | lir pêksi miyak mong singgih |

--- 284 ---

milya patuh tan wruh paraning sasmita ||

2. kadim nujum sing wuda kadona dangu | dadi ambêlasar | dèn ilo-ilo puniki | tanpa tutur katungkul dènira mayang ||

3. wicarane lunga nalimpang wulangun | amanggihi dhalang | ayun nanopèng pribadi | apan kêndhêk sêdyane ayun nontona ||

4. duk maune lêkas ki dhalang andulu | tuhu tanpa rowang | kinudang pribadinèki | amêtokkên sasolahe dhèwèkira ||

5. dadya mangsul ki dhalang lêkas atapuk | kagyat kang tumingal | pêkik warnanta sayêkti | akèh pandung dinulu dede ki dhalang ||

--- 285 ---

6. mangke mangsul ki dhalang asalin tapuk | sangsaya kagiwang | umiyat ing warna salin | aglis wangsul ki dhalang asalin warna ||

7. mangke campuh kang andulu kadi kagum | tumiling kang rupa | kang ala tuwa yun pêkik | ana wungkuk ana cebol ana wuta ||

8. nora pêgat kang sêtine pan lumintu | pan akèh solahnya | sasolahe gêgawoki | saya katut tingale pangling ki dhalang ||

9. pacuh ingsun aningali kang anapuk | mangke kang graita | anonton ing panonnèki | pan sawêgung salahe nonton sasmita ||

10. ana wuwus sapa kang macuh

--- 286 ---

puniku | pan nanging ki dhalang | suwene katoton[87] nênggih | topèng iku anane padha lan ora ||

11. andêdawa ki dhalang anyambi bingung | basa malih rupa | kang dèn gêgawok prasami | ingsun kerut milu tingale wong edan ||

12. apadudon akèh wong kang katêlanjur | ingsun pan kagiwang | dening manah pêparon sih | yèn sun dulu katon dudu katon iya ||

13. agya kerut gènnya aningali tapuk | pan iku loropan | dènnya dudu tingkahnèki | topèng iku nora tunggal nora rupa ||

14. aywa tan wruh nênggih

--- 287 ---

kang badan puniku | yêkti sira bunar | wus tunggal kaanan jati | mapan ewuh panunggale lan bedanya ||

15. tunggalipun dene tan sawalèng kayun | katungkul solahnya | lir cêrmin kang ngilo singgih | bedanipun anuduhakên paesan ||

16. lamun sampun waskitha jatining tapuk | yêkti sampun nyata | kajatènira karon sih | iya iku paningale kang sampurna ||

17. dèn akukuh tingalira dèn atangguh | aywa kajênakan | dènnya nolih panon nênggih | aja kawut aja kari aja liwat ||

18. lan sing sapa

--- 288 ---

kang wikan uwong nênapuk | iku wus mardika | wong iku wus praptèng yêkti | dadya kupur mukir lyan pan saking sira ||

19. linglang-linglung tan wikan ing lor lan kidul | kalih kalênggahan | aglis pan ayun ngêntosi | kadêlurung solahe pan suku tunggal ||

20. anging iku gawene arêp mamucung | tan lyan kang sun pinta | apuruhita ing batin | parêk ingsun padha ingaranan bisa ||

21. lintang sungkan ingsun yèn ana kang gunggung | sajiwarèng jiwa | karsa pamuji pinuji | tur sumêngguh atêmah nimbrah ing mata ||

22. raganingsun yèn paria pari gabug | nir don dènnya tuwa |

--- 289 ---

anging dènnya katon sêpi | anèng ngayun ingajèn dening atuwa ||

23. yèn sastraa raganingsun pada agung | andhêge kewala | agêng aluhur tan pamrih | anèng ngayun kang luhur gora kawaca ||

24. sapa ketung inane sariranipun | mapan wus atuwa | yèn ringgita kayunèki | anèng ngayun aluhur ora kawilang ||

25. kathah lamun ngucapna sariraningsun | angepon sih sira | misan idêr takèning sih | awêkasan manira kalong-kalongan ||

26. pan sêdalu Jatining gènnya pitutur | ambabari rasa | Nur Jariyah wus mangêrti | pan rumangsuk rumêsêp anèng angganya ||

--- 290 ---

27. duk sêmana pukul lima wayahipun | mega bang sumirat | kalih salat subuh sami | sabakdane lajêng pinarak ing langgar ||

28. Jatiêning aris wau wuwusipun | lah paman kantuna | manira nutukkên kapti | poma-poma ing kawruh aywa sêmbrana ||

29. pan wus cukup kabèh ing pitutur ingsun | nanging pirabara | yèn sêlamêt ingsun bali | sun jatèni kawruh ing dhuwur punika ||

30. yèn tan wangsul susulên mring wismaningsun | ya ing Wanasêkar | Nur Jariyah matur aris | inggih mugi dhatênga ingkang sinêdya ||

31. nanging mugi mampira malih nak ingsun | pun bapa mèh padhang | sarêng paduka [pa...]

--- 291 ---

[...duka] erangi | ngundhung-undhung ngèlmu ingkang kinanthongan ||

32. saking anggèr wlas pun bapa kenging cinthung | lami ngathang-athang | katuju anggèr dhatêngi | anggêbagi ing bubung[88] pêtung markita ||

33. sru gumujêng Jatining ngandika arum | kawula pan darma | Hyang Suksma kang akèn mampir | nahên sampun samana ajawab tangan ||

34. ri sampunnya mangkat Jariyah tut pungkur | wangsul jawi dhadhah | Jatining lajêng lumaris | wus kapungkur ing wana Krêndhawinata ||

35. lampahira lajêng sumêngkèng ing gunung | mudhun margèng jurang | pêpèrèng sitinya miring | curi-curi têla-têla margèng gawat ||

36. pan andarung lampahe [la...]

--- 292 ---

[...mpahe] anjujur gunung | sumêngkèng ing jurang | tan ana baya kaèksi | ya ta kagyat anon kukus lamat-lamat ||

37. enggar tyase ya ta lajêng lampahipun | nêngna kang lumampah | cinatur ingkang palinggih | nèng Serangan awasta Sèh Mahmujerah ||

38. duk waune pangulu Bagêdat iku | dinosan mring nata | lêpat dènira ngukumi | marmanipun dhadhukuh anèng Serangan ||

39. dhukuh alit mung pèndhèke apêpitu | sami nak putunya | kewala atrêsna sami | mêsjidipun alit angungkang ing jurang ||

40. Makmunjerah rina wêngi anèng ngriku | anêdha Hyang Suksma | sagêda

--- 293 ---

mulih mring nagri | ingkang mugi antuka apura nata ||

17. Sinom

1. Sèh Ngarip ingkang winarna | samana karsa amampir | marang ing dhukuh Serangan | ya ta laju lampahnèki | sêmana sampun prapti | jujug masjid wus apangguh | kalawan Mahmunjerah | nulya uluk salam nuli | jawab tangan ri wusnya atata lênggah ||

2. langkung kagyat Ki Sèh Jerah | anon cahyane kang prapti | nulya ris dènnya têtanya | wisma myang namanirèki | Jatining wus awarti | nama tuwin wismanipun | Jatining malês tanya | Sèh Jerah anulya warti | kamulane Jatining angrês ing driya ||

3. owêl kang wau pitapa | ing mangke apan nglangkungi | ing galih pan têpa-têpa |

--- 294 ---

nêngna samana wus mahrib | dyan sami salat malih | praptèng ngisa bakda sampun | lajêng atata lênggah | Sèh Jerah nyugata bukti | Jatiêning ngecani anulya dhahar ||

4. ri sampunnya linorodan | gantya kêlêman sumaji | uwi gêmbili katela | kimpul kênthang lawan linjik | apan dhinahar sami | sinambi agunêm ngèlmu | Sèh Jerah kang ababar | ambabar kawruhe sami | lah ta anak puniku kawruh manira ||

5. pangandikane Hyang Suksma | bumi lawan langit iki | tan emut tingal naning Hyang | anging kang emut ing kami | atine manungsèki | kang jumênêng mukmin iku |

--- 295 ---

sipat kahar mratiga | têgêse puniku nênggih | apan inggih ati sir lawan suwenda ||

6. ati kang jati punika | tingaling puat puniki | akarêm ing apngallolah | tan liyan tingale malih | tingal apêngal jati | gèning kèrêm tingalipun | êroh kudus punika | tunggal apngallolah nênggih | gih puniku sayêkti tingal sampurna ||

7. kaping kalih ingkang amrat | ati suwenda puniki | yèku atining kang puat | tingaling puat mangkyaki | karêming sipat nênggih | têtela dènira dulu | kèrêm ing apngal ika | tanna liyan tingalnèki | apa rêke kasucianing Pangeran ||

8. Jatining [Jati...]

--- 296 ---

[...ning] mèsêm saurnya | lêrês tan wontên kang sisip | kasucianing Pangeran | tan ana lyan tingalnèki | tingal suwenda nênggih | Roh Kudus rêkè ranipun | kang tan pêgat tingalnya | tan ana ngaling-alingi | kasucian tingaling suwenda ika ||

9. puniku jênênging nata | Roh Kudus wastanirèki | nênggih puniku bisikan | wastane Suksma kang jati | Sèh Mahmunjerah myarsi | dènira gumuyu guguk | lah anggèr banjurêna | têkaning sir aprasami | lan manira Jatining mèsêm wacana ||

10. dene ping tiga kang amrat | ati sir namanirèki | puniku

--- 297 ---

batin suwenda | gantining ngasir puniki | kêrêming dat sêjati | tan ana liyan kadulu | anging dating Hyang Suksma | pratela dènnya ningali | gih puniku tingaling roh amardika ||

11. tingaling wong karêm ing dat | tan emut ing jiwa dhiri | dasihe tan ana kocap | kang têka ing rasa jati | dasih pan sampun moklis | pan wus ênting cacahipun | dènnya mulih duk nora | amulyang kadya duk uni | dèn prayitna ing pasang ulih punika ||

12. akathah wong kang kêsasar | mangkya guru ingkang apik | upamine warsa tiba | anèng têngahing jaladri | aywa gancang ywa rindhik | dèn awas pamêndêngipun |

--- 298 ---

miwaha rêke yitna | puniku wêdalan rêgi | apan iku rêke pamiyarsa kula ||

13. ati kang mukmin punika | minăngka kurungan pêksi | dening nyata pêksinira | tandhane kurungan jati | sintên ingkang darbèni | pêksi anèng jro puniku | yèn rêke sampun wikan | sukur sèwu yan wus manggih | pêksi lara gantilan kurunganira ||

14. Sèh Mahmunjerah angucap | jêngêr datan bisa angling | gagêtun sèwu tan nyana | yèn tamuan pandhitadi | anama sing-sing ngèlmi | wacana aris angrangkul | dhuh anggèr tutugêna |

--- 299 ---

tan nyana yèn wus winasis | Jatiêning mèsêm rêrambèni rapal ||

15. pangandikaning Hyang Suksma | kang kocap kadis kudusi | ingsun abangun maligya | băngsa jroning manungsèki | ingsun arani malih | malihge rêke puniku | dhadha sajroning dhadha | iku sun arani ati | jroning ati apan iku ênggonira ||

16. sajroning punika ana | ing dalêm wastanirèki | sajroning dalêm punika | pêpitu lêlangsenèki | sajroning lêlangsèki | apan ana Suksma Luhung | sajroning Suksma ika | iku rasa kang sêjati | jroning rasa iku kaananing Suksma ||

17. sing

--- 300 ---

sapa ngulati Suksma | adoh lan sariranèki | kupur satêmahe sira | sing sapa ngulati Gusti | sajroning sarirèki | kapir mangke têmahipun | sing sapa amrih Suksma | sanjabane sarirèki | yêkti kupur dèn sêngguh apa duduhan ||

18. sing sapa ngulati Suksma | ngisor lan ing luhur langit | miwah kulon lawan etan | lor kidul dènnya ngulati | sayêkti iku kapir | dèn sêngguh adoh lan nêpsu | kalamun yun waspada | ing pêrnahe Suksma jati | anglirika kang mugèng[89] sariranira ||

19. ywa adoh ngulati Suksma | jiwa raga dèn kalingling | pan sakèhe [sa...]

--- 301 ---

[...kèhe] kono nyata | tingalana dèn sayêkti | ayun awas ing galih | yèn tan wruha yêkti bingung | ing wong ati bêlasar | patine andêdêl siti | raganira minăngka têladhaning Hyang ||

20. aja sira takèn awak | yèn kêna ranana Gusti | asasilih raga mulya | kupur aranana Gusti | Hyang Suksma mulya jati | tan wontên sanepanipun | silih rêke kang mulya | minăngka tuladha jati | upamane lir kawula lawan lêmpang ||

21. yèn luput salusurira | alus wadhak jisim malih | dadi bathang ing wêrata | tiwas jênêngira urip | siya-siya tan sipi | tan asih sariranipun |

--- 302 ---

poma rêke dèn yitna | anggiluta kang sayêkti | sajatine mandum yêkti durung kêna ||

22. nanging miyarsa kewala | rêrasane wong linuwih | yèn kaprècèt punika |[90] sayêktine datan yukti | yèn lêpat ing pamikir | pan kaprènèkna puniku | pan kapir kajasmiyah | kang wruh puniku sayêkti | tan sumêrêp yèn amijil kang luamah ||

18. Mijil

1. apan inggih yun ngawruhi malih | ananing Hyang Manon | Sukma mulya rêke tanpa ênggèn | tan jiyat lan kang musapat nênggih | miwah tan ana ring | ngisor lawan dhuwur ||

2. datan anèng madya miwah wuri | ing ngarsa tan katon | tanpa yayah rena tunggal [tungga...]

--- 303 ---

[...l] dhewe | tanpa putra sakuthu lan widhi | tan kêna dinugi | ingarah ing kalbu ||

3. dudu sukma ananira nênggih | anglir yèn tinonton | iya sira sukma sêjatine | awor ulat anuksma ing liring | raganta ing ati | panêmbahe nunut ||

4. lamun aran jênênging ngaurip | ananing Hyang Manon | mèmpêr raganira sasolahe | kewala jasad darma dumadi | lêstari karsaning | ing Hyang Maha Luhur ||

5. yèn karsane Hyang Kang Maha Luwih | anêdhèng Hyang Manon | ketang ing nala tan wrin jatine | sagunging raga ingkang dumadi | sapa kaanèki | anêmbah Hyang Luhur ||

6. dipun [di...]

--- 304 ---

[...pun] kadi sacipta ing ati | polah dèn katongton | sira iki tan beda jatine | ing mangke kalawan ing nguni |[91] dèn kapirêng ati | poma dèn kadulu ||

7. ngati pati ing kawruh sêjati | dèn ketang ing panon | iya raga dudu sarirane | anging tunggal ing ana kêkalih | panunggale jati | jatine Hyang Agung ||

8. nênggih ingkang sampun awas jati | ing nala kanya wong | wruh ing apa ing sira waune | pan tan ana tuwa nom lan urip | panêmbahing ati | nora lawan wêktu ||

9. èngêt-èngêt poma aywa lali | sakèhing wiraos | malar gumarita ati rêke | kautaman [kautama...]

--- 305 ---

[...n] ketung siyang latri | yun têguh ing ati | ing tyas dipun emut ||

10. mêngkana rêke tèki-tèki |[92] raganira gênjot | amriha rêke Pangerane |[93] awèh kang dadi trêsnaning galih | miwahing kabatin | ywa pêpekèng kawruh ||

11. kang sampun antuk nugraha luwih | batine sumrowong | nora nana kèsthi ing liyane | aming panunggal paraning liring | yèn wis nunggal kèsthi | nora nana ketung ||

12. dadya têmahan manggung karonsih | ing nagara kaot | lawan sukma saparipolahe | jroning bêkti akêmbulan arip | akêmbulan kaping | lan Suksma Purba

--- 306 ---

Gung ||

13. lan yun awas jênêng pangabêkti | tri prakara manggon | dèn waspada ing pangkat-pangkate | sampun lilu nora angawruhi | ing wong angabêkti | dèn wruh badanipun ||

14. kang kariyin rêke samya ati | pêsthi ing Hyang Manon | ajrih ing nraka lawan siksane | dipun agêng tobating ngaurip | malah dadi asih | ing Hyang Maha Luhur ||

15. kapindhone ing rêke asmèdi | sêdya ing Hyang Manon | aminta sih sarta ganjarane | minta swara ing sajroning ati | nyana angabêkti | ganjaran tinêmu ||

16. ping têlune ingkang pangabêkti | tan ngarsakkên ing wong | tanna ngarêp-arêp [ngarêp-a...]

--- 307 ---

[...rêp] ganjarane | nora wêdi siksaning Hyang Widhi | anging aminta sih | raga tunggal lulut ||

17. waluyaa antukirèng kang sih | tan uning mangkono | sêmbah lawan kang sinêmbah kiye | sagung alid-alid dèn kawruhi | aming karêming sih | lali raganisun ||[94]

18. suka langgêng urip kang pinanggih | akaron sih among | ing rêrasan pocapa jro sêmbahe |[95] anangising ing sajroning guyunèki |[96] anggung măndra lali | ing raga manêkung ||

19. angling palya kang kadrêsan angin | saparane moyong | pêgat jangkar marma saparane | kombak-kombak ing lautan [lau...]

--- 308 ---

[...tan] gingsir | anglut drêsing angin | saengga ing banyu ||

20. liwat nglangut tan ana kaèksi | jiwane tan katon | nora amangeran sêjatine | anging jati minăngka ragèki | marmanipun lali | ing raga tan ketung ||

21. datan kenging winicarèng budi | yèn wus tunggal panon | yèn mêngkana ingkang ngangabêktine |[97] tanna beda yèn wus anênunggil | ing tingal sawiji | tan roro tatêlu ||

22. trus awas tingalirèng jati |[98] panggraita anon | ingkang katon saparipolahe | datan ana pinarênging galih | yèn waspadèng jati | raga yêkti suwung ||

23. lawan ingkang mênangi [mênang...]

--- 309 ---

[...i] wong dhingin | apan dèn kinaot | para êsèh ngulama kang gêdhe | pangulune sor-soraning wali | ingsun mirsa warti | nagara silukun ||

24. ana êsèh sêmangun namaji | asêti tan geroh | kaya dadi sor-soran kawalèn | dhasar uwus gêguru pra wali | anèng Ngatasangin | anyar mêntasipun ||

25. wontên pangandikane Hyang Luwih | saking kadis kaot | kang minăngka kajinêmanane | Suksma jati kajinêman mukmin | tan ana liyaning | wong mukmin kang ugul ||[99]

26. kang wus narima ing tuduh jati | kang ingakên gêdhong | prasêtyane Hyang Suksma

--- 310 ---

jatine | katon dudu katon iya iki | yèn dipun tingali | anglir madu juruh ||

19. Dhandhanggula

1. dyan warnanên ta sira Ki Wujil | ngèstupada ing Hyang Jatiwênang | sakalangkung pratignyane | sumungkêm anèng suku | dalamakan sang maha yêkti | kang adhukuh ing Benang | anèng wana samun | akêdah nêdha jinarwan | sapratingkahing agama kang sinêlir | kang têkèng rasa purba ||

2. dasa warsa mangke Ki Wajujil | amangulu ing samadiningrat | pan dèrèng antuk jatine | ing kawijilanipun | nênggih Wujil ing Maospait | amêng-amênganira | Nata Majalangu |

--- 311 ---

têlas sandining aksara | Wujil matur têlas ing sang awigusti | anuwun pangandika ||

3. saha ngucap ing pada nungkêmi | dalamakan ing Sang Aji Wênang | pêjah gêsang katur mangke | amba nêdha winuruk | sastra Arab pambuka warti | wêkasane aladrang | agung among kayun | sabên dina rêrakêtan | malah bosên Ki Wujil anglêladosi | gawe alan-alanan ||

4. ya pangeran ing sang aji gusti | jarwaning isi aksara Arab | tunggal pangiwa lan nênge | tan wontên bedanipun | dene misih anata gêndhing | misih ucap-ucapan |

--- 312 ---

karone puniku | datanpolih agung mendra | tilar trêsna kang kari ing Maospait | datan antuk usada ||

5. marmanya lunga ngikis ing wêngi | angulati sampurnaning gêsang | sêjatine lampah rêke | sang pandhita sung dunung | angulati wêkasing urip | wêkasing Jatiwênang | wêkase lor kidul | surupe radetya wulan | wulan netra lawan suruping kapatin | wêkase ana ora ||

6. sang rahtu wahdat lingira ris |[100] hèh ta Wujil aywa ta mangkana | kadya lingirèku mangke | dènnya anuwun bêndu | sêjatine sira nênagih |

--- 313 ---

saking gêng pakaryanya | pan samya kalêbu | pandhitanira wong dunya | lamun adol warta tuku warti |[101] angur aja wahdata ||

7. ingkang adol warta tuku warti | kumingsun kayaa wêruha |[102] iku ing andhe-andhene | arupa kadi kuntul | lir atapa têngahing warih | mênêng tan kêna obah | ambêkipun têrus | api-apinya mèt măngsa | lir têtêlu putihe putih ing jawi | ing jro pan ana rêkta ||

8. suruping arka gumanthèng[103] wêngi | pan pun Wujil pan anuntun wraksa | badhiyangan nèng dagane | pasonyane sang wiku | ujung têpi ingkang jaladri | kang adhukuh ing Benang | anèng wana

--- 314 ---

samun | agalayang tanna pala | lir kang boga ombak sumawur kaèksi | parang grong kaliwungan ||

9. sang ratu wahdat lingira ris |[104] sira Wujil parêka dèn enggal | sarta angasta kucire | sarwi dèn êlus-êlus | tinibanan sih kang jati |[105] hèh Wujil rungokêna | ing sasmitaningsun | lamun sira kalêbua | ing naraka ingsun dhewe kang nglêboni | aja kang kaya sira ||

10. sigra pun Wujil pan asung bêkti | matur sira ing sang adiningrat | sakalangkung panuwune | sampun rêke pukulun | lêhêng sesa tuwan pun Wujil | manjinga ing naraka | pun Wujil sawêgung | pan sami wruh kaelangan | guru setan tan ana salayèng kapti |

--- 315 ---

kapti saeka praya ||

11. pèngêt ingsun sira Ki Wawujil | dene sira iya anèng dunya | aja sumbrang nèng ing gawe | kawruhane dèn èstu | raganira yèn dede jati | kajatin dudu sira | ingkang sampun wêruh | sêjatine kang sarira | măngka sasat waspadanira Hyang Widhi | iku marga utama ||

12. utamane Wujil ing ngaurip | kawruhana sajatine salat | sêmbah sarta pamujine | jatine salat iku | dudu ngisa pan dudu mahrip | sêmbayang aranira | wênang Wujil iku | lamun aranana salat | pan minăngka sasêkare salat daim | winastan tatakrama ||

13. êndi kang aran salat sêjati | aja nêmbah yèn tan katingalan |

--- 316 ---

têmahe asor kulane | yèn sira nora wêruh | kang sinêmbah ing dunya iki | lir pendah nulup gagak | wulune dèn sawur | manuke măngsa kênaa | awêkasan amangeran Adam sarpin | sêmbahe siya-siya ||

14. lawan êndi ingaranan puji | sapa muji wêngi lan raina | yèn ora sarta tuduhe | tan sampurna ing laku | yèn silarsa waskithèng puji | dèn nyata ing sarira | pan ing wêtonipun | kang atuduh ananing hyang | pan ing wêgtu ing napas yogya ngawruhi | suksma catur prakara ||

15. catur prakara kang anèng sirèki |[106] bumi gêni angin lawan toya | sêmana duk panampêle |

--- 317 ---

sipate iku catur | jalal kahar kamal lan kamil | gatra pan sipating Hyang | wawolu gungipun | panjinge punang sarira | manjing mêtu yèn manjing di prênahnèki | yèn mêtu di parannya ||

16. tuwa anom kang anasir budi | pan lakune ikune iku kawruhana |[107] yèn atuwa di anome | yèn anoma puniku | êndi gone tuwane iki | lan anasir pawaka | kuwat apêsipun | lamun kuwat di apêsnya | lamun apês di kuwat apêsirèki | aja tan katupiksa ||

17. miwah ta kang anasir angin |[108] pan lakune iku kawruhana | ana kalawan orane | lamun ana puniku |

--- 318 ---

êndi gone ora puniki | ingkang anasir toya | pêjah gêsangipun | lamun urip di patinya | lamun mati di gone patinirèki[109] | sasar yèn ora wruha ||

18. kawruhana têtalining urip | ingkang aningali sariranya | kang tan apêgat pujine | êndi pinangkanipun | kang amuji lan kang pinuji | aywa tan nora wruha | marmane wong agung | padha angruruh sarira | dipun nyata ing uripira pribadi | uripira nèng dunya ||

19. dipun wikan ing urip sêjati | lir kurungan raganya sadaya | bêcik kang wruh ing manuke | rusak yèn sira tan wruh | hèh Wujil salahirèki |[110] iku măngsa dadia | yèn sira datan wruh | bêcikana kang sarira | awismaa ing ênggon ikang

--- 319 ---

asêpi | aywa kacakrabawa ||

20. aja adoh angulati kawi | kawi iku pan nyatèng sarira | punang rat wus ana kene | kang minăngka pandulu | krêsna jati sarira iki | siyang dalu tan owah | pandulunirèku | punapa rêke pracina | kang nyatèng sarira nyatane ya iki | saking sipat pakaryan ||

21. mapan rusak kajatène Wujil | dadine kalawan karsanira | kang tan rusak dèn wruh mangke | sampurnaning pandulu | kang tan rusak anane iki | minăngka tuduhing Hyang | kang wruh iya iku | măngka sêmbah pujinira | măngka uwis kang wus wruh ujarirèki | asimpên kanugrahan ||

22. sayogyane hèh sira Ki Wujil |

--- 320 ---

dènnya nga ing sarira |[111] yêkti ngayaa têmahe | rêraganira iku | lamun Wujil dèn lêlarisi | ingkang nyatèng sarira | salahe tan bêsur | amêmurang raganira | ingkang dadi tingale katimanèki | kang dèn liring netyanya ||

23. kawruhana sarira puniki | iya iku nyata ing Pangeran | tanapi yèn ta dadine | wadi sariranipun | ana malih kang ayêktèni | samya ngruruh sarira | sêbdane tanpa sung | amucuk saking sukarta | tanpa sunga kaliru ing pêrnahnèki | iku ingaran lampah ||

24. tan wus nyata ananing Hyang Widhi | iya iku kasuciyaning Hyang | ana ngaku kang wruh mangke | lêksananya tanpa sung | raga sastra tan dèn gugoni |

--- 321 ---

alalis ingsun brăngta | kang sampun yêkti wruh | anèng karni punang raga | paningale dèn tawang raina wêngi | tanpa sung gunggung raga ||

25. iku polanira Ki Wawujil | dèn bisa sira ametani raga |[112] aja mung angrungu bae | dèn sayêkti ing laku | ayun sarta lawan pangliking | yèn karone wus nyata | pan ing wêtonipun | tan ana pakewuhira | iku sira sayêktine sami-sami | wênèh kang dèrèng wikan ||

26. kadhodhokan dènira ningali | karone rêke tan katingal |[113] bawera ing prênahe |[114] jatine sipatipun | mapan warta ingkang udani | yèn ora angênggona | pêgat tingalipun | tingal jati kang sampurna |

--- 322 ---

aningali nakirah yêkti dumêling | kang sêjatine rupa ||

27. mapan bedanira Ki Wawujil | dene kalindhih salahe ika | bedane tan sing purwane | Wujil sampun tan emut | lamun agung tutup tan Wujil | tan ana kawusannya | siyang dalunipun | dèn rasani wong akathah | kitabipun upama brakutut muni | asring dèn gawe pikat ||

28. dèn wruh suruping mênêng lan muni | yèn tan wruha iku tan sampurna | sampun ta pêksi ênênge | yèn muni aywa umung | lir kukila kanigara jrit | puniku saminira | tan wruh têgêsipun | ing ujar kang ginêdhongan | sira Wujil aja sira bisa angling |

--- 323 ---

lingira kang utama ||

29. êndi rupane kang mêlèk wêngi | aywa kongsi ămba tingalira | karo iku tanpa gawe | yèn ora tan tinutup | ing paninga[115] kang sampun gaib | paran margane wruha | ing sariranipun | pangrungunipun punika | ing asale sampun apan iku muni | tanpa sung yèn mênênga ||

30. ora mênêng ora muni Wujil | hèh ta Wujil atakona sira | kang atèki-tèki kabèh | sêmbah puji dèn wêruh | sêmbah akèh warnane Wujil | lingira sang utama | wong amuji iku | sanalika gung sawabnya | padha lawan asêmbayang satus warsi | yèn wus wruh pirantinya ||

31. kang sampun wruh

--- 324 ---

ing pirantinèki | sêmbah pujine tanpa pêgatan | mapan tan ana wêktune | wong agung yèn amuwus | padha lawan sawidak warsi | pan sampun amardika | sampurna wong iku | ing wêktu tan kabêndana | kang bêndana solahe anèng jro masjit | apindha manuk ika ||

32. nora kêna pinaido Wujil | wuwusing naya pan kadi ningrat | Wujil atakona mangke | ana muji ing dalu | ing raina gung sawapnèki | yèn kênaa tatanya | ing sêsaminipun | mapan lawan rolas warsa | yogya wênang pun Wujil atèki-tèki | sampun ta kêpanggiha ||

33. ana

--- 325 ---

rêke nênggih pangabêkti | sanalika gung sawabe ika | yèn wikan iku duduhe | padha lan rolas taun | ingaranan tapakur nênggih | yèn mênêng di prênahnya | takokêna iku | sapa kang atuduh ika | ungguh turun ing napas mênêng lan muni | iku dipun waspada ||

34. hèh ta Wujil mênênga sirèki | ingkang luwih rêke wong sêmbayang | dene norana wêktune | sampurna ta wong iku | rêragane norana kèri | têkèng wulu syuh sirna | satuhune laku | pagurokêna dèn nyata | ing wong ingkang sampun tumêkèng ing jati | iku lampah utama ||

35. aja nêmbah hèh sira Ki Wujil |

--- 326 ---

lamun ora katon kang sinêmbah | sêmbah puji tanpa gawe | pan kang sinêmbah iku | anèng ngarsa wahyu dumêling | anane pan minăngka | anane Hyang Agung | aywa sira kasamaran | hèh ta Wujil ika wruh dipun patitis | dimèn gambuh ing nala ||

20. Pocung

1. măngka pemut limuting nala kalimput | kewran ing wêwêran | tan wrin sasmitèng rahsadi | dimèn sampat samaptaning siptamaya ||

2. lamun kabul kalabon lêbdaning kalbu | bêbuka cinitra | samaning purnamasidhi | Ramlan Alip tata trusthèng sabda nata |[116]|

3. purwanipun mêdhar wasitaning guru | marang muridira |

--- 327 ---

bismillah rahmanirakim | allakamdulilahi rabil ngalamina |[117]|

4. assalatu walamu salajêngipun | ngala sayiddina | wa molana Muhkamaddin | wala ihi wa sahbihi ajmangina ||

5. amma bakdu anapon sasampunipun | amuji ing Allah | lan amuji kangjêng nabi | rasulullah măngka sami kawruhana ||

6. rahsèng ngèlmu kakekat ingkang wus kusus | sajatining kanang | nampurnakkên ing ngaurip | iku lire ngèlmu ingkang linarangan ||

7. kang sinêrung ing nabi wali mukminun | nguni-uni datan | wontên kang purun nêmbangi | saking dahat [daha...]

--- 328 ---

[...t] wadining ngèlmu punika ||

8. awitipun rinumpakèng sêkar pucung | dyan Rănggawarsita | nêmpuh byat amêdhar wadi | sarupane pamêjange gurunira ||

9. kang dèn êbuk ing parimbon sadayèku | samya tinêmbangan | kinarya suluking ngèlmi | pan minăngka pambengkasing tyas ardaya ||

10. nalika duk kinuncang dening Hyang Agung | pisah dunya rowang | anèng sabrang nagri Ngacih | wong kêkalih lan mas Yakir prênah paman ||

11. nanging nuju lara rumab pamanipun | minggu sungkawèng tyas | tan kêna tinari-tari | duk makirtya Jumungah Rabingulawal ||

--- 329 ---

12. lèk ping pitu taun Je măngsa kapitu | căndra sangkalanya | naya suci pandhita ji |[118] purwakaning ngèlmu nukil saking kitab ||

13. ahya ngulumudin pan saking anurun | tabsir Ibnu Ngabas | ngèlmu kak kang dèn rahsani | tasising ros masalah kiyas paesan ||

14. kang dèn ilo lawan kang ngilo puniku | jatine wayangan | anane kang ngilo pasthi | iya iku tan ana prabedanira ||

15. têgêsipun kang ngilo iku Hyang Agung | anapon wayangan | jatine kang ngilo pasthi | iya iku kang ingaranan datulah ||

16. malihipun [malihi...]

--- 330 ---

[...pun] aran sipatulah iku | iya sipatira | pasthine kang dèn rahsani | apngalullah pan iya panggawenira ||

17. dèn tuwajuh poma aja sak sirèku | aja kumalamar | lawan aja pindho kardi | krana wong kang makripate wus sampurna ||

18. lire kang wus prapta ing wadahul wujud | sakathahing asya | pan iku kukume napi | dene kakekating napi iku asya ||

19. isbatipun nênggih datullah puniku | pasthi awakira | nanging ta dudu sirèki | êndi ana manèh lamun dudu sira ||

20. iya ngêndi ing ênggone nyatanipun | marma akèh wong kang |

--- 331 ---

kasamaran tan wrin jati | sabab keron akèh-akèhing pawarta ||

21. wowor sambu karana sahing pangawruh | iku tan umiyat | iya ing wujud kêkalih | yèn maksiha kêkalih durung sampurna ||

22. kawruhipun hèh ge ling-eling ta sagung | anak murid ingwang | poma aja wani-wani | angarani Allah sakathahing asya ||

23. dene lamun dèn arani Allah iku | yèn maksih umiyat | iya ing wujud kêkalih | yêkti kupur wong iku patang madahat ||

24. apan kawruh ing dalile awakipun | yèn ngaenalana | karana

--- 332 ---

andika nabi | rasullullah rapale paman ngarapa ||

25. lan napsahu pakat ngarapa rabahu | têgêse sing sapa | wruh ing awake pribadi | măngka têmên-têmên wruh Pangeranira ||

26. yêktinipun pangandikaning Hyang Agung | lapal jroning Kuran | muni ing dalile napi | alhusikum lawan palatub siruna ||

27. têgêsipun ing dalêm awakirèku | sadaya apa ta | tan ana sira tingali | sajatine awak iku kanyataan ||

28. ing Hyang Agung kang wajah sawiji iku | nyata lamun tunggal | lawan wontên lapal malih | saking ahya ngulumudin nukilira ||

--- 333 ---

29. innal kahu tangalahi ya naibun | lan malih lidira | wal insanu ya gaibi | lire Allah tangala iku pan Suksma ||

30. nadyan mungguh kawulane ya suksmèku | ana malih rapal | ngallahu baitunangsi | lawan malih wal insanu rahilulah ||

31. wal batinul kakku wal lairul kakku | têgêse Hyang Suksma | batine manungsa yêkti | tuwin manungsèku laire Hyang Suksma ||

32. batinipun nyata nadyan lairipun | sami nyatanira | tan ana bedane ugi | nora pisah ing antaraning panunggal ||

33. ujar iku poma ajana kawêtu |

--- 334 ---

maring wong akathah | dèn asasab kang awingit | ing pasthine iku nasarakên uga ||

34. jêr wong iku kadohan upayanipun | panyanane uga | ing kana ana Hyang Widhi | utawa dèn nyana kene tan ana |[119]|

35. miwah lamun parêka parêkên iku | dèn arani ana | ing kene Pangerannèki | utawa kana dinalih tan ana |[120]|

36. dadi bêstu kang mangkono kawruhipun | lire wurung sabab | suwung ngèlmune tan dadi | ing dadine nêmbah mangran maring setan ||

37. ngèstu makdum sarpin dèn ucapna iku | tur măngsa gêlêma | jêr ana [a...]

--- 335 ---

[...na] tandhane yêkti | wong kang durung darbe guru kang sampurna ||

38. tuduhipun dadi sasar ingkang ngèlmu | kapir atêmahan | pangandikaning ngulami | sarupane wong kang wurung tumêkèng kak ||

39. durung guru kang pasthi pituduhipun | satuhune setan | kang minăngka gurunèki | dadya manut amangeran ring atnyana ||

40. sêlang sambut akèh-akèh kang cinatur | pan pijêr kalingan | ing wicarane pribadi | ngalam dalil saking yakale priyăngga ||

41. ngèlmu iku poma anak putuningsun | dèn agêmi padha | simpênên [simpênê...]

--- 336 ---

[...n] sajroning ati | aja mêtu dèn[121] dudu prayoganira ||

42. dèn asêrung nganggoa parah yèn muwus | karana ing măngsa | mêngko akèh manungsèki | kang katungkul ing ngèlmu rasa myang swara ||

43. lan katungkul ing ujaring sastranipun | ngèlmu kalêpasan | lan katungkul aningali | sarirane kandhêg ing ucap-ucapan ||

44. pijêr ngèlmu sarak dèn pêndêng ginilut | anglakoni salat | sujut rukuk anyinggahi | karam mêkruh dèn sêngguh anguwisana ||

45. nora wêruh kang mêngkono sirik agung | bitngah

--- 337 ---

panasaran | panêluhan jail jidin | dene ingkang ngukuhi jaring aksara ||

46. tan kadyèku kang wus anggraitèng kawruh | ing wêrdining iman | tokit makripat sayêkti | nora kandhêg ing ngèlmu ucap-ucapan ||

47. lire ngèlmu sarak karana katungkul | kandhêg ing sarengat | angèl tumêkaning gaib | ingkang luwih bênêr yèn kinatujonan ||

48. kang rahayu mungguh maring ing Hyang Agung | anadene wong kang | makripate sampun wasis | tan ngawruhi ing swarga lawan naraka ||

49. apan amung ngawruhi pribadinipun | sajatine [sajati...]

--- 338 ---

[...ne] ingkang | Maha Luhur Maha Suci | nora liyan anadene wong kang samya ||

50. kumalungkung iku dadi bodhonipun | jêr tan pawong sanak | kalawan wong pêkir miskin | kang mangkono măngsa dadaka olèha ||

51. marga ayu kang nalamêtakên iku | mungguh ing makripat | marma kèh kang bodho sami | sabab ngagungakên ing ngèlmu sarengat ||

52. kitab nahwu saratman tèk nikmatipun | dèn gunggung dèn kudang | kalimput ing setan tartib | kamajetun lan tarab bajehun ngasran ||

53. sarat bagu jedan jaedun karimun |

--- 339 ---

lan ilram jaedan | pan iku dadi upêksi | ingsun ralim apa ana kaya ingwang ||

54. ingsun wêruh ing rahsane kitab agung | tur ta misih mêntah | katungkul amuruk ngaji | brahalane dadi dèn gendhong dèn rêmbat ||

55. dèn nyana wus iya kang mêngkono iku | anggung maca kitab | tur siji durung kaèsthi | wong mangkono iku taklit jail pitênah |[122]|

56. ngèlmunipun dadi sirik marganipun | sasar kabêlasar | dene ngèlmu kang wus kak sis | ingkang nyata nora nana tiral liyan ||

57. dhèwèkipun [dhèwèki...]

--- 340 ---

[...pun] iya iku dudu iku | nanging iku uga | utawi sakèhing ricik | lan sakèhe ibarate wus kapanggya ||

58. anèng suluk lawan anèng kitab usul | kadya kang angucap | sira urip ana dhingin | ana kari ana kadim ana anyar ||

59. ana mêtu kalawan ana lumêbu | ana dhèwèk miwah | ana kang barêng sayêkti | tuwin ana wiwitan ana wêkasan ||

60. kabèh iku iya dadi pujinipun | dènira maspadak- | akên ing Hyang Maha Suci | ing datolah sipat asma abngallullah ||

61. têgêsipun

--- 341 ---

pan iya kang awèh iku | rupa pêpaesan | mapan ing ananirèki | angagungkên ing wujuding kadim baka ||

62. pasthi idhup langgêng datan kênèng lampus | wêruh tan winarah | nyata sadurunging lair | amiyarsa ing sadurunge angucap ||

63. iya iku kang aran ngulumuddinu | ngawruhi lirira | ing ananira pribadi | poma dipun bêcik panarimanira ||

64. lawan dipun bêcik ing rahsanirèku | lawan ciptanira | myang tekadira dèn tunggil | tunggal wujud ing wujude iku êsa ||

65. marmanipun ingaranan êsa [ê...]

--- 342 ---

[...sa] iku | sabab tan narima | ing wêwilangan kêkalih | upamane kadi êroh lawan jasat ||

66. lagya durung mati êsa namanipun | nyata anarima | ing wêwilangan duk urip | măngka kêna sakèhing asya ingaran ||

67. sadayèku jumênêng lawan Alahu | de Alah punika | jumênêng lawan pribadi | iya iku sajatine ing sahadat ||

68. lan satuhune iman tokit lan makrup | lan kaking sarengat | lawan sajatine takbir | lan kaking roh ilapi abadan rahman ||

69. dene iku măngka witing urip agung | mila jinulukan |

--- 343 ---

nênggih abadan rahmani | pan karana iku nyata i datolah ||

70. êdat iku anapon sêjatinipun | iya rasulullah | mapan ing wajah sawiji | poma-poma aja êsak malih sira ||

71. ujar iku kang êsak sayêkti kupur | tur kapir ing Allah | dene ingkang para nabi | para wali lan para mukmin sadaya ||

72. nênggih lamun anglakoni ujar iku | sira kongsi prapta | ing surahsa kang sêjati | iya kaya nora nana bedanira ||

73. lawan rasul pan mangkono ujar iku | iya dadi nyata | tyas têtêp ingkang wus prapti |

--- 344 ---

ing wujuding kawula kalawan Allah ||

74. iya iku manungsa kang uwus nglêbur | ing papan sadaya | lawan sakathahing tulis | lawan ingkang anglêbur urip sadaya ||

75. hèh ta sagung gung alit nak putuningsun | padha kawruhana | kang aran Alah sayêkti | iya iku kang ngucap Alahu akbar ||

76. poma dipun pracaya ing ujar iku | aja kumalamar | lawan aja pindho kardi | krana angèl têmên mungguh ing ngagêsang ||

77. rahsa iku kudu dèn pêndêng dèn gilut | mapan nora nana | ingkang angluwihi malih | iya saking ing ngèlmu tuduh punika ||

--- 345 ---

78. nanging kudu dèn wêrit aja kawêtu | ywa dadi rêrasan | karana tan angrasani | jisim lair tan angrasani kang rusak ||

79. ujar iku tan ana malih lyanipun | poma kukuhana | aja owah aja gingsir | aja obah aja mamang aja êsak ||

80. aja kuwur dèn gênah pangrakitipun | wruha ling pinăngka | rahsèku ênggoning pati | pati iku goning mulih darussalam ||

21. Mêgatruh

1. wontên malih wasiyating para guru | mring sagung kang wuri-wuri | poma ajana katungkul | karana wong ing ngaurip | tan wurung praptèng mêgat [mêga...]

--- 346 ---

[...t] roh ||

2. marmanipun dèn tumêmên ulah ngèlmu | wasiyating para wali | lan wulanging guru-guru | dèn tumancêp jroning ati | aja dèn sambi gêguyon ||

3. supayane dadia pangemut-emut | pamêjange Sunan Giri | Kadhaton mring garwanipun | dadia têpa palupi | amrih waspadèng pasêmon ||

4. aturipun kang garwa he jêng sinuhun | amba kapenging kapati | angsala barkah pukulun | masalahing wong ngaurip | kawruh kang maring Hyang Manon ||

5. ingkang raka aris pangandikanipun | lah nyai ngambila aglis | salêmbar kang

--- 347 ---

godhong lumbu | nulya isènana warih | ing kono goning patêmon ||

6. iya kawruh kang mungguh maring Hyang Agung | saksana kang garwa ngambil | ron lumbu ingisèn banyu | nulya katur maring laki | Sinuhun Giri Kadhaton ||

7. ingkang garwa dèn ajak mring gon kang samun | jêng sinuhun ngandika ris | nyai sun wruhkên sirèku | dulunên pasêmon iki | mangkene mungguh ing kawroh ||

8. waspadakna ing padhang-padhanging banyu | yaiku ngibarat gusti | de obah-obah kang banyu | ngibarating kawulèki | dene iku ingkang dhaon ||

9. kang kinarya

--- 348 ---

wêwadhahing banyu iku | iya ngibarat jasmani | kawruhana obahipun | ing banyu iku obahing | kang padhang-padhang ing kono ||

10. krana padhang iku pan nyataning banyu | banyu nyata wadhah iki | têgêse paningal iku | tunggal kajatène dening | tampaning sih apadudon ||

11. iku kawruh kang sampurna kang wus kusus | yèn ora mangkono nyai | luput tur sasar wong iku | kang garwa umatur aris | dhuh sinuhun guruningong ||

12. kadyaparan kawula dèrèng anggayuh | timbalan tuwan sayêkti | mêksih pasêmon puniku | ngandika Jêng Sunan Giri |

--- 349 ---

têgêse nyai ingkang wong ||

13. iya ingkang aningali ing Hyang Agung | kewala dènnya ningali | lan mata kapala iku | lah iku nyatane nyai | kang garwa malih turnya lon ||

14. kadyaparan paningal amba pukulun | mata kapala kang pundi | kang raka ngandika arum | nyai tan nyandhak sirèki | ing pasêmon kang mangkono ||

15. yèn mangkono majua dèn parêk ingsun | saksana lênggah sumandhing | sarwi andhêpèpèl bukuh | mangkana nuli winisik | lah nyai sira tan wêroh ||

16. basa mata kêpala paningal iku | ya matanira pribadi | kang bundêr iku kang dulu |

--- 350 ---

ing Alah măngka dèn aglis | dulunên cahya ing kono ||

17. ya cahyane ing paningalira iku | nyata yèn tunggal pangaksi | dadi kanyataanipun | tan liya dhèwèkirèki | kang anonton kang tinonton ||

18. jêr Pangeran tanpa netra yèn andulu | lan tanpa swara yèn angling | ya paningalira iku | swaranira kang kinardi | ya sira iku Hyang Manon ||

19. dadi ingkang nêmbah kang sinêmbah iku | ya kang muji kang pinuji | lah iku jatining kawruh | kang garwa aglis nungkêmi | ing suku sang wiku katong ||

20. ngandika rum mring garwa nyai sun pemut | poma aja salah tampi | lan aja [a...]

--- 351 ---

[...ja] kongsi katungkul | ing marang liyanirèki | dèn asêrung dèn sêrombong ||

21. iya iku kawruh kang padha lan ingsun | têlas wêjang Sunan Giri | wontên malih wêjangipun | nênggih Pangeran Sumêndhi | nalika amêdhar kawroh ||

22. mring kang putra Tasisjati wêjangipun | pratingkahing ulah ngèlmi | kulup dhasar salat iku | pan iya lêluguh[123] mami | sahadat pangucap ingong ||

23. basa puji iku pêpanganan ingsun | têgêse mungguh ing pati | basa urip patiningsun | basa wujud rahsa mami | iku ratu gêng kinaot ||

24. yèku aran ratu ing sabênêripun |

--- 352 ---

ratu ingkang maha luwih | karana wong urip iku | yèn durung tumêkèng pati | Islame durung gumacos ||

25. têlas Pangran Sumêndhi wawêjangipun | Pangran Juminah winarni | duk miraos têgêsipun | ing sarira lan kang siwi | ya kulup apa sira wroh ||

26. ing jatine kang aran sarira iku | aturing putra tan uning | yèn botên paduka tuduh- | akên kang rama lingnya ris | kulup ingsun kang atudoh ||

27. maring sira têgêse sarira iku | Suksma kang tan owah gingsir | kang tan ana wêkasipun | tanpa tuduhan lirnèki |

--- 353 ---

dudu jisim kang bêrgogok ||

28. dudu ati dudu rohkani pan dudu | ya sarira iku kaki | kang amurba misesèku | ing awak kang lair iki | têgêse pisan mêngkono ||

29. ya datolah kang aran sarira iku | dadi kanyataan yêkti | măngka tingalana sagung | kanyataan datolahi | yèku aran tingal wutoh ||

30. dadi Alah kewala paningalipun | karana ing wong ngaurip | yèn tan wruh sariranipun | măngka wuta praptèng pati | nora kaya kang waspaos ||

31. ing sarira dadi wruh paraning lampus | poma kulup dèn udani |

--- 354 ---

ing sariranira iku | marmane akèh tan ana wrin |[124] ing sarira pijêr keron ||

32. keronipun ing panggawe kawir kuwur | mung iku kang dèn kawruhi | marma antêpira iku | aja kasarakên ugi | karana uwis katongton ||

33. pan manungsa kêkandêlên sarakipun | angèl tumêkaning gaib | kang putra nêmbah umatur | kang rama ngandika malih | kulup yèn sira wus wêroh ||

34. ing pratingkah kang kaya mêngkono iku | aywa kulinèng nagari | yèn mantêp panarimèku | wus êntèk poma dèn titi | wontên malih winiraos ||

--- 355 ---

35. Sunan Kalijaga pangandikanipun | pawong sanak ingsun sami | tekate wajibul wujud | lire ananing kang pasthi | yèn ingsun ora mêngkono ||

36. kang sun tobatakên raina lan dalu | yèn ngucapa ujar iki | lailaha ilalahu | karana kang bumi langit | tan ginawe ing Hyang Manon ||

37. sabab anyar Alah tangala puniku | apan manungsa kang kadim | Allah iku uripipun | kalawan êroh sayêkti | manungsa urip tanpa roh ||

38. Alah iku uripe kêna ing lampus | manungsa

--- 356 ---

tan kênèng pati | lan mulana kang amuwus | Alah tan kêna ing pati | manungsa kang kênèng layon ||

39. dadi sungsang kabalik pangucapipun | kaya bêbasan sajroning | matêng ana mêntahipun | dene mungguh tekat mami | yèn matêng matêng jaba jro ||

40. lwiring Allah yèn urip tan kênèng lampus | sanadyan kawulanèki | ya urip tan kênèng lampus | yèn mêngkono iya dadi | jaba mêntah matêng ing jro ||

41. yèn dèn nyana Alah tangala kang idhup | manungsane angêmasi | dadi ana gèthèk nungsung | sasatange dèn [dè...]

--- 357 ---

[...n] bongkoki | anujoni tirta êrob ||

42. ngaji sarak tanya tarekat babipun | hèh ta pawong sanak mami | yèn arsa têtakon ngèlmu | kakekat makripat nênggih | sawêcane kang gumacos ||

43. saratipun manjing wau gurunipun | arêp pasrah jiwa dhiri | aja rumăngsa anggadhuh | gêtihe satètès nênggih | aturna ing guru kono ||

44. hèh Ki Luhung Salawe aja katungkul | mapan ingantêp puniki | boya kaya ingkang wêruh | ing Alah dadi tan sirik | aja kaya wong kang bodho ||

45. kang binunton atine

--- 358 ---

marang Hyang Agung | hèh Ki Luhung kalamun wis | waspada maring Hyang Agung | nuli waspadaa maring | rupa dhewe aywa keron ||

46. iya iku salat daim têgêsipun | ingaran puji nêksèni | yèn kinarsakakên iku | dening Hyang sayêkti dadi | waliyullah tur kinaot ||

47. lamun ora mangkono mukmin kasiku | dening ta ujaring dhikir | lailaha ilalahu | makdumma kalawan batin | têtèbèng lair kimawon ||

48. Kyai Luhung Salawe alon umatur | jêng suhunan [suhuna...]

--- 359 ---

[...n] kadospundi | mênggah babar pisanipun | ngandika Jêng Sunan Kali | hèh Ki Luhung dèn waspaos ||

49. ing makripat mungguh kasampurnanipun | aywa maksih aningali | sirik yèn maksih andulu | durung sampurna sayêkti | lire sirik maksih roro ||

50. misih ngetung ing wisesaning Hyang Agung | kandhêk mêmilang wosnèki | lêwih tan sampurna iku | Ki Luhung Slawe turnya ris | dhuh sinuhun guruningong ||

51. kadyaparan salamête kang satuhu | kang botên mikalih kardi | angandika jêng sinuhun | hèh Ki Luhung

--- 360 ---

prahsa tunggil | yèn misih kaya mêngkono ||

52. durung prapta marang takdire puniku | dene têgêsipun tokit | pan rahsa purba puniku | nênggih rahsane pribadi | rahsa pêkênira kono ||

53. matur malih Ki Luhung gangsal rongpuluh | ulun pirsakna babarji | kadyaparan tunggilipun | kawula kalawan gusti | Sèh Malaya ngandika lon ||

54. hèh Ki Luhung Sêlawe kawula iku | parêk-parêke lan gusti | têbih irêng-irêng iku | ing netra lan putihnèki | lan maksih têbih kang otot ||

55. ulu iring kalawan [kalawa...]

--- 361 ---

[...n] daging ing gulu | dene parêke babarji | mungguh datolah lan makluk | ya pêkênira pribadi | tan marang nyata Hyang Manon ||

56. ngibarate lir sotya lan sênênipun | hèh Ki Luhung prahsa tunggil | puniku pasthining kawruh | nyata kang ngucap puniki | ingkang dèn ucap Hyang Manon ||

57. gih puniku pamanggih pangawruh ingsun | Ki Luhung umatur aris | dhatêng manira anuwun | ngandika Jêng Sunan Kali | sampun samar dèn pitados ||

58. sampun têlas poma dèn samyèmut |[125] ajana pêpeka sami | ing jatine ujar iku |

--- 362 ---

lan mulana kang tan ngrêti | budinên dèn kongsi wêroh ||

59. agunêma marang wong wus tunggal kawruh | liyane aywa dèn wruhi | yèn tan sabadan nyawèku | poma-poma wêkas mami | aja gêbrèh bok kacêthok ||[126]

60. kacênthoke krana gêng-gênge pakewuh | amung sampurnaning pati | marma kèh kang tiba luput | wus bênêr pangrakitnèki | ing pati têmah maleyot ||

61. maleyote dening pakarêmanipun | tan kêlar tibaning pati | keron misih wowor sambu | munya arta anak rabi | kabèh padha dadi mungsoh ||

62. lah ta iku pakewuhe wong tumuwuh |

--- 363 ---

nora kêna kamitolih | anak rabi bapa babu | brana arta pèni-pèni | jroning sakaratil maot ||

63. ujar iku gêgulangên mupung durung | yèn wus kasèp nêniwasi | sapa kang bisa têtulung | aja pijêr olah mukti | ing pati ywa kabêsturon ||

64. nadyan wus wruh yèn anggung gawe katungkul | marmane ajana kibir | jêr sira durung ana wruh | rasane mungguh ing pati | mula ingsun iki lumoh ||

65. pakarêman sun tilar tan ana kantun | lakuningsun dhingin-dhingin | kang nistha tanpa karyèku | têmahan nêlaya budi | tanpa pedah yèn rinaos ||

66. wusananya lir kawahyon [kawahyo...]

--- 364 ---

[...n] ciptaningsun | darbe panggraita êning | pan ing lair sêdyanipun | angantêpi cara abdi | mung pamrih ingsun ing batos ||

67. karya sasap panyirêping tyas têkabur | dene mungguh tekat mami | sun tobatakên satuhu | lamun tan sampurnèng pati | sengga jisim kongsi bosok ||

68. tuwin wutuh sapa kang maido kupur | yèn mêksa tan pracayèki | nyatakna kapatèn ingsun | yèn wus kinubur dèn aglis | dhudhukên sengga nglagorong ||

69. tuwin bosok angur pakakna ing asu | yèn durung wruh sajatining | puruhitaa ywa ngawur | têmah samar pati kapir |

--- 365 ---

wong urip yèn tanpa tudoh ||

70. ngapirani yèn ngamungna saratipun | yèn tan darbe ngèlmu jati | dene babar pisanipun | nora dèn lêbokkên tulis | larangan agêng kinaot ||

71. wontên malih kojah saking guru-guru | kang wus winêjangkên mami | sun kumpulkên dadya suluk | padha anggitên ing galih | dadya tarbukaning kawroh ||

22. Kinanthi

1. kinanthi panduking dunung | kang kinudang para wali | mukmin kas para ngulama | myang wicaksana bèrbudi | kabudayaning paningal | kang pinêlêng lênging galih ||

2. katongtona ing pangèstu | ring sakaratil maoti | ing

--- 366 ---

pangrèh aja sulaya | jamaning ngaurip iki | yèn prapta jaman kamuksan | kang aputus dèn patitis ||

3. dèn awas wasananipun | yèn ing mangkana linuwih | têgêse luwih tan ana | iya ingkang mêmadhani | iku nora magêpokan | tan ana ingkang nyêlaki ||

4. nanging waspada kalangkung | saobahing rat kaliling | yêkti nora kasamaran | mangkono lire sayêkti | Alah iku tanpa rupa | nora abang nora kuning ||

5. nora irêng nora wungu | nora dadu nora putih | tan mancorong tan mancurat | tan mancorong kadi sasi | tan [ta...]

--- 367 ---

[...n] cumlorot kadi lintang | tan gumêbyar lir hyang rawi ||

6. lan nora mambu Hyang Agung | nora sêdhêp nora wangi | mis bacin maning iyoa | ingkang pênguk ingkang têngik | wus nora gêpoki pisan | angambar mênuhi bumi ||

7. lan Alah nora angrungu | sèwu mokal lamun tuli | kang kumrincing kang kumrampyang | kang jumêbrèt kang gumêrit | kang gumludhuk kang gumlodhak | yèku wus nora ngamboni ||

8. nanging kabèh wus kawêngku | jro langit jabaning langit | unèn-unèning sajagad | tan kêkilapan sayêkti | lan Alah puniku nora | ana rasa kang ngrasani ||

9. têgêse kang rasa kêcut |

--- 368 ---

nora lêgi nora gurih | nora adhêm nora panas | nora pêdhês nora asin | sêpêt gêtir pait nora | nanging mupangat sayêkti ||

10. tan lara nora angêlu | nora enak nora sêdhih | nora bungah nora susah | sirna saliring dumadi | yèku wujuding Hyang Suksma | sipatolah kang mumpuni ||

11. kang nora kêna dinumuk | kang tan kêna dèn rasani | tan kêna dèn ambu miwah | nora kêna dèn tingali | mung dumuk-dinumuk iya | sarta kodrate pribadi ||

12. lan ambu-ingambu iku | rasa-rinasa pribadi | rungu-rinungu priyăngga | tingal-tiningal pribadi |

--- 369 ---

yaiku kang ingaranan | datolah ingkang kakiki ||

13. ing kono gone pakewuh | ewuhe wong olah ngèlmi | bok tumpangso salah tămpa | bote ingkang nêniwasi | tan wurung rinèwèng setan | dèn dhêdhabyang dèn gêbugi ||

14. jênênge ngèlmu puniku | lungguhe kawan prakawis | kang dhingin iku sarengat | tarekat kang kaping kalih | kakekat kaping tiganya | makripat ping pat lirèki ||

15. lire siji-sijinipun | ing pangrèh kang dèn lêgêti | sarengat ingkang ginulang | têgêse sarengat nênggih | tatakramaning ngagêsang | kang dèn lingling dèn kawruhi ||

--- 370 ---

16. kang dèn eman badanipun | dèn rêksa dèn gumatèni | amawas sariranira | walês-winalês ngaurip | saur-sinaur tan gothang | lara-linaran sayêkti ||

17. mêngkono saurutipun | wong sarengat pamrihnèki | dene wong ahli tarekat | amawas wêkasing ati | têgêse kang pinangeran | mituhu karêping ati ||

18. mêndêng pamêndênging kalbu | saosiking tyas kaèksi | dene kang ahli kakekat | êroh kang dipun idhêpi | dèn eling-eling winawas | wêkas-wêkasing dumadi ||

19. aja pijêr adêdunung | dumunung jamaning

--- 371 ---

urip | urip anèng ngalam dunya | tan wurung yèn bakal mulih | mulih marang kalanggêngan | ginulang pangrèhirèki ||

20. kaping pate kang winuwus | wêkasing rèh kang pinurih | kang para ahli makripat | sinarapat dèn sirêpi | sirêp sagung rêrêsêpan | sinêsêp wusana sêpi ||

21. rasa rinasan ginêlung | ginulang-gulang ywa pangling | kapilêng lênglênging tingal | katingal ing siyang latri | eling lukitaning alam | dadi satruning dumadi ||

22. yèn dinadaka bok dudu | marma sagung ingkang sami | ulah ngèlmu kalêpasan | wajib samya ngati-ati | kapat pisan [pi...]

--- 372 ---

[...san] dèn waspada | lakuning rèh siji-siji ||

23. akèh angèl têmah luput | kadhang gampang bilaèni | saking kurang kaprayitnan | wiweka kang dèn kawruhi | beda kang wus kanugrahan | kang sinêbut para wali ||

24. kapat pisan wus kacakup | malah siji nora gêmpil | mangsah angangsah makripat | mèmpêr wahyuning pra nabi | kang kinonang-konang sira | kang wus tan kêna sinisip ||

23. Gambuh

1. kojah ingkang ginambuh | wontên caritaning wali kudup | saking Jawi nama Sang Sèh Sutabari | langkung wantêr tekadipun | tur karamate kinaot ||

--- 373 ---

2. myang warnanira bagus | wêwêg pidêksa asêmu ngrangkung | alêlana mring Ngarab pindha raryalit | sami lan ngumur tri taun | sarwi wêwuda kimawon ||

3. myang pandhita gung-agung | miwah Amir Molana Kaji Rum | dèrèng kondur saking dènnya munggah kaji | ing ari Jumungah kumpul | raryalit prapta dumrojog ||

4. tanpa larapan uluk | salam salamu ngalaekum |[127] ya tuwanku Mulana Rum Amir Kaji | lan para jumah sadarum | nulya tan jawat gumuroh ||

5. ya ngaleka salamu | hèh raryalit lungguha sirèku | nulya lênggah ing ngarsane Amir Kaji | ngandika Risang Amir Rum | hèh para jungah[128] sapa

--- 374 ---

wroh ||

6. rare kang darbe sunu | para jungah sadaya umatur | dhuh pukulun datan wontên kang udani | sudarmèng rare puniku | ing Ngarap ngriki tan tumon ||

7. inggih prayoginipun | tuwan dangu pribadi puniku | asalipun pun rare saking ing pundi | ngandika Amir Kaji Rum | hèh walat[129] ingsun têtakon ||

8. ing ngêndi pinangkamu | dene tanpa larapan praptamu | rare matur ya tuwanku Amir Kaji | dèrèng purun jarwa ulun | ing purwane praptaningong ||

9. amba tanya rumuhun | ing tuwan mrih jumah sadarum |[130] angandika Molana Rum Amir Kaji | ya walah[131] apa karêpmu | bêcik takona maring ngong ||

10. apa kang

--- 375 ---

adi luhung | apadene masalahing ngèlmu | ingkang ngêkak miwah ingkang gaib-gaib | raryalit alon umatur | gampil yèn tuwan wus sagoh ||

11. dene têtakèn ulun | gaibing Allah lan malihipun | gaibing Mukamat puniku kang pundi | mèsêm ngandika Amir Rum | hèh thole yèn sira takon ||

12. gaibing Alah iku | pan Muhkamad de Muhkamad iku | pan gaibe pan Alah ingkang sayêkti | iku yèn sirarsa wêruh | sarwi gumujêng turnya lon ||

13. ya Tuwan Molana Rum | miwah para jumungah sadarum | pan jawabe Mukamat gaibing Widhi | kaakên punapa [pu...]

--- 376 ---

[...napa] iku | Muhkamad dening Hyang Manon ||

14. punapadene lamun | Alah winastan gaibing rasul | Alah iku kaakên napa mring nabi | ya thole ingsun tan ngrungu | kaya ujarmu mêngkono ||

15. mara jarwaa gupuh | têka ngêndi pinangkanirèku | rare matur ya tuwanku Amir Kaji | dèrèng purun jarwa ulun | ulun malih atêtakon ||

16. ing Tuwan Sang Amir Rum | miwah para jumungah sadarum | salat Jungah kang tuwan sêmbah punapi | tuwin salat limang wêktu | kularsa wêruh sayêktos ||

17. ngandika Molana Rum | saha para salèh para jamhur | iya thole [tho...]

--- 377 ---

[...le] sun salat Jumungah iki | tuwin salat limang wêktu | tan liya nêmbah Hyang Manon ||

18. lamun nora kadyèki |[132] nora êsah sêmbah pujinipun | wus Mukamat kang muni ing dalil kadis | raryalit ika duk ngrungu | sarwi wêntise dèn êntrog ||

19. sun idhêp tan kadyèku | ya tuwanku Molana Kaji Rum | ing panêmbah tuwan anêmbah Hyang Widhi | luwih saking sèwu luput | prasasat nêmbah dhêdheyos ||

20. panêmbah tuwan ngawur | siya-siya tan wrin jatinipun | tingaling kang sêmbah tuwan saking pundi | dhatêng pundi purugipun | pundi ênggène Hyang Manon ||

21. dhêlêg Amir [A...]

--- 378 ---

[...mir] Kaji Rum | para jungah kabèh ting palinguk | dènnya kaluhuran sabda lan raryalit | dangu-dangu mojar arum | ya thole ingsun tan wêroh ||

22. ing ênggone Hyang Agung | lan araning sêmbah iya tan wruh | miwah witing sêmbah iya tan udani | măngka rare ika muwus | ya tuwanku Rum Sang Katong ||

23. myang para salèh jamhur | pamuwuse kadya rare timur | anggêrayang tan ana ingkang gêpoki | anêmbah muji Hyang Agung | tuwan jawakna maring ngong ||

24. kaakên napa iku | Alah dening paduka Amir Rum | angandika Molana Rum Amir Kaji | ya thole marma sun sêbut | sun mulya-mulya [mu...]

--- 379 ---

[...lya-mulya] Hyang Manon ||

25. dene gawe maringsun | lan akarya manungsa sadarum | andadèkkên bale ngaras bumi langit | miwah ing saisinipun | dinadèkkên ing Hyang Manon ||

26. myang swarga narakèku | awal akir lair batinipun | nora liyan kabèh titahing Hyang Widhi | ralyalit[133] sugal amuwus | ah gênah apa Sang Katong ||

27. pangucapira iku | tuwin para salèh para jamhur | pamuwuse tan ana ingkang prêmati | morèk pijêr akatungkul | padha dhikir legog lohok ||

28. pijêr sujut lan rukuk | uwus marêm sêmbah pujinipun |

--- 380 ---

tangèh lamun praptaa ingkang ginaib | pangrasane wus pinunjul | tan ana graitèng kawroh ||

29. hèh Molana Kaji Rum | miwah para jungah para jamhur | rare alit kewala pasthi udani | kang kaya ujarmu iku | yèn kabèh titah Hyang Manon ||

30. nanging sirèku ngawur | angarani tan wruh aranipun | Amir matur ya tuwanku rare alit | paduka jarwa rumuhun | asal tuwan kang sayêktos ||

31. angandika Sèh Samsu | Tabarit hèh Molana Kaji Rum | saking êmbuh saking tambuh prapta mami | saking kadadean durung | dadi pan ingsun wus dados ||

--- 381 ---

32. ingkang gaibul uyup | durung dadi ya Alah ya rasul | durung dadi pan ingsun dadi rumiyin | kang luwih mulya pan ingsun | saking sakèhing dumados ||

33. mangkana Molana Rum | lawan para jumungah sadarum | sami nêmbah ing suku sang rare alit | raryalit malih amuwus | hèh Molana Rum Sang Katong ||

34. panjawabmu Hyang Agung | sira arani gaib sadarum | rasul sira arani gaibing Widhi | raryalit pan bisa muwus | kaya ujarmu mangkono ||

35. lan sêmbayangmu iku | kang sira sêmbah nêmbah Hyang Agung | yèn mangkono sira misih padha

--- 382 ---

kapir | durung Islam kang satuhu | dene tekatmu mêngkono ||

36. sira apa padha wruh | makaming Allah lan wujudipun | lawan kaya apa rupane Hyang Widhi | sira apa wus kapangguh | apa lanang apa wadon ||

37. matur Amir Kaji Rum | miwah para jumungah sadarum | ya duk timur kawula dèrèng udani | ing sual tuwan puniku | raryalit malih miraos ||

38. yèn mangkonoa hèh Rum | aja nêmbah ing Allah sirèku | tan sampurna sira mundhak kupur kapir | andhêku Amir Kaji Rum | pan sarwi aris turnya lon ||

39. ya tuwanku [tuwa...]

--- 383 ---

[...nku] Sèh Timur | inggih sintên paduka pukulun | sèh ngandika sarwi rupa kaki-kaki | lênggah ing kursi mas murup | nèng ngarsane Rum Sang Katong ||

40. kursi karamatipun | sami gawok kang miyat sadarum | panganggone sadaya wus sarwa langking | pamuwuse mring Amir Rum | hèh Amir yèn sira tan wroh ||

41. sajatine ya ingsun | ingkang lanang wadon iya ingsun | miwah ingkang minum minuman ya mami | kang tandhak-tandhak ya ingsun | tan edan ngedankên ingong ||

42. kang tambuh-tambuh ingsun | ingkang gaib kang suyut ya ingsun | ingkang rasa kang rumăngsa iya mami |

--- 384 ---

kang nêmbah sinêmbah ingsun | kang puji pinuji ingong ||

43. ingkang nikmat ya ingsun | [...] | ingkang lair ingkang batin iya mami | kang ngrasani iya ingsun | kang rinasan iya ingong ||[134]

44. ingkang wêdi ya ingsun | ingkang wani tan liyan ya ingsun | ingkang kadim sayêktine iya mami | kang manikêm iya ingsun | kang dadi awak pan ingong ||

45. kang anom tuwa ingsun | ingkang lanang ingkang wadon ingsun | iya ingsun ingkang sugih ingkang miskin | ingkang ratu iya ingsun | kang dadi bala ya ingong ||

46. ingkang akèh ya ingsun | ingkang

--- 385 ---

sathithik pan iya ingsun | ingkang jodhon ingkang sêlèn iya mami | ingkang lumaku ya ingsun | ingkang mandhêg iya ingong ||

47. ingkang gumuruh ingsun | ingkang mênêng sayêkti ya ingsun | ngandhap nginggil kanan kering iya mami | wuri ngarsa iya ingsun | kang lor wetan kidul kulon ||

48. nora liyan ya ingsun | kang loh kalam nukat gaib ingsun | kang dat sipat apngal pan ya mami |[135] kang wujut ngèlmu nur suhut | sajatine iya ingong ||

49. kang bumi gêni banyu | miwah angin angin iya ingsun | ingkang sabar ingkang kêras iya mami | ingkang alim iya ingsun |

--- 386 ---

ingkang kêrêng iya ingong ||

50. ingkang dhihin ya ingsun | ingkang kari tan liyan ya ingsun | kang sarengat kang tarekat iya mami | kakekat makripat ingsun | kang iman tokit ya ingong ||

51. ingkang Alah ya ingsun | ingkang Mukamat pan iya ingsun | pan gaibing Mukamat pan iya mami | gaibing Alah ya ingsun | kang gêdhe cilik ya ingong ||

52. ingkang anak ya ingsun | ingkang nganakakên iya ingsun | kang kêkadang kang alola iya mami | ya ingsun kang kalèk makluk | kang alip lampahing ingong ||

53. kang min kang ake

--- 387 ---

ingsun | kang min akir kang dat iya ingsun | ingkang dunya kang akerat iya mami | kang swarga naraka ingsun | ya ingsun kang jaba jêro ||

54. hèh Mulana Kaji Rum | miwah para jumungah sadarum | ingsun pemut aywa pêpeka ngaurip | mokal yèn sira nora wruh | ngaurip têmahan layon ||

55. ing kono gon pakewuh | luwih ewuh kèh wong salang-surup | ngèlmu sarak dèn arani anguwisi | malah panasaran agung | yèn tan darbe ngèlmu jatos ||

56. aja pijêr kumlungkung | iku dadi dêdalaning kumprung | pêngung bingung êmbuh-êmbuh kang dèn rukti | kitab Kuran ngundhung-undhung |

--- 388 ---

kodhêng brahala ginendhong ||

57. kadhangan wong kadhadhung | ing drubiksa dèn ajaka lurung | mring pêpèrèng pêri pinindha apsari | sarwi siniwèng dhêdhuwur | jinagan dening gandarwo ||

58. pangrasane swarga gung | tan uninga yèn kalbèng bêkukung | kang mêngkono tanggung-tanggung dadya janmi | ya angur dadia lutung | patine tanpa karaos ||

59. tanpa pratikêl iku | sirnane iya datanpa tutur | dadi jalma yèn tan wruh tananjultarki | datan wurung katalikung | hèh eling-eling Rum Sang Katong |[136]|

60. ya ta Risang Amir Rum | saha para salèh para jamhur | duk miyarsa ring sabda risang siniwi |

--- 389 ---

samya nêmbah ngraub suku | sarwi ngrarêpa turnya lon ||

61. ya tuwanku Sèh Sêpuh | mugyangsala sapangat pukulun | lan pêparab tuwan kularsa udani | alon ngandika Sèh Pikun | hèh Mulana Rum Sang Katong ||

62. lan jumungah sadarum | nora ta sira wêruha ingsun | aran ingsun iya Sang Sèh Sutabarid | sawusnya ngandika uluk | gya amusna saking ênggon ||

63. gaib sakursinipun | nulya sinuhuran[137] salamipun | pan gumuruh sarwi andongong prasami | jêtung gêtun asru ngungun | joto-joto ting palênggong ||

64. angunggo-unggo

--- 390 ---

sagung | agêng alit samya ting palinguk | ngungak-ungak mangu mangungune dening | praptane lan kesahipun | nora nana ingkang wêroh ||

65. kang kari sangêt mangu | angkên wêwayangan wuyung |[138] mangu-mangu langkung saking poyang-paying | kayungyun sangêt kilayu | yèn kagrayang tan anggayoh ||

66. ing kayumananipun | kaya-kaya kaleyanga wahyu | wèh wirayat yayah maniyup yang-yanging | kêkayangan mrih rahayu | kayun ngupaya Hyang Manon ||

67. dadya samyayêg guyub | sadaya nêdya puruhitèku | ngèlmu ingkang nampurnakkên ing ngaurip | ana ngetan [ngeta...]

--- 391 ---

[...n] ngalor ngidul | sawênèh ana angulon ||

68. titi kikayatipun | wali mulya poma-poma sagung | anak putu rasakna lêpiyan niki | sengga de[139] kongsi sumurup | mring tekat ingkang mêngkono ||

69. nanging aja angawur | gêgurua mupung ana umur | yèn dèn ajab ing tulis bae tan kêni | lamun durung anggêguru | gurayang nora gumacos ||

70. dadya ahli tasawub | ahli usul miwah ahli suluk | lamun durung ahli puruhita ngungkih | yêkti têmah sasar-susur | wantêre angas kemawon ||

71. jêr iki antêpipun |

--- 392 ---

pangrakite parabot pangracut | iku nora kalêbu sajroning tulis | amung cumanthèl ing guru | sawab larangan kinaot ||

72. tamat pamitranipun | ari Soma ing lèk kaping pitu | ing Jumadiawal warsanipun Alip | Isakanya kang lumaku | wujud nabi murwèng katong |[140]|

73. yèka ta kang manurun | rare mudha cumanthaka bangun | amanêdhak rawiyadi kang ginaib | nênggih wirayating suluk | jaman Dêmak winarnèng don ||

74. lawan caritanipun | wali mulya kang sampun linuhung | kang pêparab nênggih Sang Sèh Sutabarid |

--- 393 ---

lêlana kalantur-lantur | praptèng Arab kacariyos ||

75. samya bantahan ngèlmu | ingkang angèl arang kang anêmu | ing pasêmon sasmitaning ngèlmu jati | tangèh wikan kang anurun | rahsaning ngèlmu kinaot ||

76. amung dènnya kayungyun | caritanya ing jaman karuhun | mokal wruha kang gaib kang wêrit-wêrit | wêwêrane ing pangawruh | darma anurun kimawon ||

[...][141]

 

---

1	Kurang satu suku kata: Edris bathuk ênggènnya. (kembali) Kurang satu suku kata: Edris bathuk ênggènnya.
2	munggèng (dan di tempat lain). (kembali) munggèng (dan di tempat lain).
3	Lebih satu suku kata: langit pitu kang dipun gèni. (kembali) Lebih satu suku kata: langit pitu kang dipun gèni.
4	dununge. (kembali) dununge.
5	Lebih satu suku kata: aran Betal Mukadas. (kembali) Lebih satu suku kata: aran Betal Mukadas.
6	singgih (dan di tempat lain). (kembali) singgih (dan di tempat lain).
7	aris. (kembali) aris.
8	ngandika. (kembali) ngandika.
9	Kurang dua suku kata: ewamêngkana osiking galih. (kembali) Kurang dua suku kata: ewamêngkana osiking galih.
10	insan. (kembali) insan.
11	tunggal. (kembali) tunggal.
12	Allah (dan di tempat lain). (kembali) Allah (dan di tempat lain).
13	Lebih satu suku kata: yèn sampun kwêngku sadaya. (kembali) Lebih satu suku kata: yèn sampun kwêngku sadaya.
14	Lebih satu suku kata: dening tuduh elokira. (kembali) Lebih satu suku kata: dening tuduh elokira.
15	priyăngga. (kembali) priyăngga.
16	Lebih satu suku kata: apan maksih ngrêrangu mring kang lumaris. (kembali) Lebih satu suku kata: apan maksih ngrêrangu mring kang lumaris.
17	wau. (kembali) wau.
18	Kurang satu suku kata: pan pak Lotho apan kadhatêngan. (kembali) Kurang satu suku kata: pan pak Lotho apan kadhatêngan.
19	Lebih satu suku kata: warti satriya king wanasari. (kembali) Lebih satu suku kata: warti satriya king wanasari.
20	Kurang satu suku kata: kados ta ingkang paduka arsa. (kembali) Kurang satu suku kata: kados ta ingkang paduka arsa.
21	gya. (kembali) gya.
22	enggal. (kembali) enggal.
23	Lebih satu suku kata: pêrsasat manggih sotya. (kembali) Lebih satu suku kata: pêrsasat manggih sotya.
24	Lebih satu suku kata: kawula satriya Wanasari. (kembali) Lebih satu suku kata: kawula satriya Wanasari.
25	Kurang satu suku kata: pun Jatiêning wastanta ingwang. (kembali) Kurang satu suku kata: pun Jatiêning wastanta ingwang.
26	Kurang satu suku kata: sayah lan ayun wêruh. (kembali) Kurang satu suku kata: sayah lan ayun wêruh.
27	Lebih satu suku kata: Sèh Sumitra saurnya. (kembali) Lebih satu suku kata: Sèh Sumitra saurnya.
28	Kurang tujuh suku kata. (kembali) Kurang tujuh suku kata.
29	Lebih satu suku kata: Jatining mèsêm kalbu. (kembali) Lebih satu suku kata: Jatining mèsêm kalbu.
30	sêmbahyang (dan di tempat lain). (kembali) sêmbahyang (dan di tempat lain).
31	nora. (kembali) nora.
32	anging. (kembali) anging.
33	Kurang tiga gatra: ke-5 (7a), ke-6 (8u), dan ke-7 (8a). (kembali) Kurang tiga gatra: ke-5 (7a), ke-6 (8u), dan ke-7 (8a).
34	ingkang (dan di tempat lain). (kembali) ingkang (dan di tempat lain).
35	tingkah. (kembali) tingkah.
36	namung. (kembali) namung.
37	Kurang dua suku kata: apan ora nana ing antaranira. (kembali) Kurang dua suku kata: apan ora nana ing antaranira.
38	paesan. (kembali) paesan.
39	dewana. (kembali) dewana.
40	alul. (kembali) alul.
41	kesah. (kembali) kesah.
42	Kurang satu suku kata: lah sêmbayang dèn poma dipun prayitna. (kembali) Kurang satu suku kata: lah sêmbayang dèn poma dipun prayitna.
43	Kurang satu suku kata: gunggung tigang dasa êjus. (kembali) Kurang satu suku kata: gunggung tigang dasa êjus.
44	sujud. (kembali) sujud.
45	patunggalira. (kembali) patunggalira.
46	dumêling. (kembali) dumêling.
47	Lebih satu suku kata: kawruhana paman Bodho lambang niki. (kembali) Lebih satu suku kata: kawruhana paman Bodho lambang niki.
48	Lebih satu suku kata: ing kandhane jatining punika. (kembali) Lebih satu suku kata: ing kandhane jatining punika.
49	Kurang satu suku kata: manungsa ingkang sajati. (kembali) Kurang satu suku kata: manungsa ingkang sajati.
50	Lebih satu suku kata: ing wong edan kang daluya puniki. (kembali) Lebih satu suku kata: ing wong edan kang daluya puniki.
51	singgad. (kembali) singgad.
52	Kurang dua gatra: ke-4 (7a) dan ke-5 (12u). (kembali) Kurang dua gatra: ke-4 (7a) dan ke-5 (12u).
53	Lebih satu suku kata: mêksih anèng dêdunungan puniki. (kembali) Lebih satu suku kata: mêksih anèng dêdunungan puniki.
54	bêcik. (kembali) bêcik.
55	Kurang satu suku kata: amêmuji amung pujian puniku. (kembali) Kurang satu suku kata: amêmuji amung pujian puniku.
56	dunya. (kembali) dunya.
57	Kurang satu gatra: ke-5 (12u). (kembali) Kurang satu gatra: ke-5 (12u).
58	kadyanggane. (kembali) kadyanggane.
59	tigan. (kembali) tigan.
60	Lebih satu suku kata: ing ngriku gènira prang. (kembali) Lebih satu suku kata: ing ngriku gènira prang.
61	ora. (kembali) ora.
62	akêsdik. (kembali) akêsdik.
63	tinggal. (kembali) tinggal.
64	Lebih satu suku kata: cêkêlên wakmu dhawak. (kembali) Lebih satu suku kata: cêkêlên wakmu dhawak.
65	angundang. (kembali) angundang.
66	Lebih dua suku kata: yayi kadi wong angundang dhalang. (kembali) Lebih dua suku kata: yayi kadi wong angundang dhalang.
67	Kurang satu suku kata: nanging pilih-pilih ingkang wus udani. (kembali) Kurang satu suku kata: nanging pilih-pilih ingkang wus udani.
68	rukuke. (kembali) rukuke.
69	wus sirna. (kembali) wus sirna.
70	Kurang satu suku kata: wus sirna ing kaanane. (kembali) Kurang satu suku kata: wus sirna ing kaanane.
71	Kurang satu suku kata: anêmbah maring Hyang Suksma. (kembali) Kurang satu suku kata: anêmbah maring Hyang Suksma.
72	wasana. (kembali) wasana.
73	gantalana. (kembali) gantalana.
74	munapèk. (kembali) munapèk.
75	Lebih satu suku kata: sukan aranan mudha. (kembali) Lebih satu suku kata: sukan aranan mudha.
76	dhisik. (kembali) dhisik.
77	minggah. (kembali) minggah.
78	Lebih satu suku kata: gènira tan klêbon upa. (kembali) Lebih satu suku kata: gènira tan klêbon upa.
79	liningan. (kembali) liningan.
80	tunggal. (kembali) tunggal.
81	Kurang satu gatra: ke-6 (8i). (kembali) Kurang satu gatra: ke-6 (8i).
82	parlu. (kembali) parlu.
83	Kurang satu suku kata: amung rêke tan purun têtanya. (kembali) Kurang satu suku kata: amung rêke tan purun têtanya.
84	tan. (kembali) tan.
85	janji. (kembali) janji.
86	kapencut. (kembali) kapencut.
87	katonton. (kembali) katonton.
88	bumbung. (kembali) bumbung.
89	munggèng. (kembali) munggèng.
90	Kurang satu suku kata: yèn kaprècèta punika. (kembali) Kurang satu suku kata: yèn kaprècèta punika.
91	Kurang satu suku kata: pan ing mangke kalawan ing nguni. (kembali) Kurang satu suku kata: pan ing mangke kalawan ing nguni.
92	Kurang satu suku kata: mêngkana rêke atèki-tèki. (kembali) Kurang satu suku kata: mêngkana rêke atèki-tèki.
93	Kurang satu suku kata: dèn amriha rêke Pangerane. (kembali) Kurang satu suku kata: dèn amriha rêke Pangerane.
94	raganipun. (kembali) raganipun.
95	Lebih satu suku kata: ing rêrasan pocap jro sêmbahe. (kembali) Lebih satu suku kata: ing rêrasan pocap jro sêmbahe.
96	Lebih dua suku kata: anangis sajroning guyunèki. (kembali) Lebih dua suku kata: anangis sajroning guyunèki.
97	Lebih satu suku kata: yèn mêngkana ingkang ngabêktine. (kembali) Lebih satu suku kata: yèn mêngkana ingkang ngabêktine.
98	Kurang satu suku kata: têrus awas tingalirèng jati. (kembali) Kurang satu suku kata: têrus awas tingalirèng jati.
99	unggul. (kembali) unggul.
100	Kurang satu suku kata: sang ratu wahdat lingira aris. (kembali) Kurang satu suku kata: sang ratu wahdat lingira aris.
101	Kurang dua suku kata: lamun adol pawarta tuku pawarti. (kembali) Kurang dua suku kata: lamun adol pawarta tuku pawarti.
102	Kurang satu suku kata: kumingsun kaya-kaya wêruha. (kembali) Kurang satu suku kata: kumingsun kaya-kaya wêruha.
103	gumantèng. (kembali) gumantèng.
104	Kurang satu suku kata: sang ratu wahdat lingira aris. (kembali) Kurang satu suku kata: sang ratu wahdat lingira aris.
105	Kurang satu suku kata: tinibanan sih kang sajati. (kembali) Kurang satu suku kata: tinibanan sih kang sajati.
106	Lebih satu suku kata: catur prakara kang nèng sirèki. (kembali) Lebih satu suku kata: catur prakara kang nèng sirèki.
107	Lebih tiga suku kata: pan lakune iku kawruhana. (kembali) Lebih tiga suku kata: pan lakune iku kawruhana.
108	Kurang satu suku kata: miwah ta ingkang anasir angin. (kembali) Kurang satu suku kata: miwah ta ingkang anasir angin.
109	uripirèki. (kembali) uripirèki.
110	Kurang satu suku kata: hèh ta Wujil salahirèki. (kembali) Kurang satu suku kata: hèh ta Wujil salahirèki.
111	Kurang tiga suku kata. (kembali) Kurang tiga suku kata.
112	Lebih satu suku kata: dèn bisa sira metani raga. (kembali) Lebih satu suku kata: dèn bisa sira metani raga.
113	Kurang satu suku kata: karone rêke tan katingalan. (kembali) Kurang satu suku kata: karone rêke tan katingalan.
114	Kurang satu suku kata: bawera anèng prênahe. (kembali) Kurang satu suku kata: bawera anèng prênahe.
115	paningal. (kembali) paningal.
116	Tanggal: purnamasidhi (15) Ramlan (Pasa) Alip: tata trusthèng sabda nata (AJ 1795). Tanggal Masehi: 21 Januari 1867. (kembali) Tanggal: purnamasidhi (15) Ramlan (Pasa) Alip: tata trusthèng sabda nata (AJ 1795). Tanggal Masehi: 21 Januari 1867.
117	Lebih satu suku kata: alkamdulilahi rabil ngalamina. (kembali) Lebih satu suku kata: alkamdulilahi rabil ngalamina.
118	Tanggal: Jumungah pitu (7) Rabingulawal (Mulud) Je: naya suci pandhita ji (AJ 1742). Tanggal Masehi: Jumat 17 Februari 1815. (kembali) Tanggal: Jumungah pitu (7) Rabingulawal (Mulud) Je: naya suci pandhita ji (AJ 1742). Tanggal Masehi: Jumat 17 Februari 1815.
119	Kurang satu suku kata: utawa dèn nyana kene datan ana. (kembali) Kurang satu suku kata: utawa dèn nyana kene datan ana.
120	Kurang satu suku kata: utawa kana dinalih datan ana. (kembali) Kurang satu suku kata: utawa kana dinalih datan ana.
121	yèn. (kembali) yèn.
122	Lebih satu suku kata: wong mangkono iku taklit jail pitnah. (kembali) Lebih satu suku kata: wong mangkono iku taklit jail pitnah.
123	lêlungguh. (kembali) lêlungguh.
124	Lebih satu suku kata: marmane akèh tanna wrin. (kembali) Lebih satu suku kata: marmane akèh tanna wrin.
125	Kurang dua suku kata: sampun têlas poma-poma dèn samyèmut. (kembali) Kurang dua suku kata: sampun têlas poma-poma dèn samyèmut.
126	kacênthok. (kembali) kacênthok.
127	Kurang satu suku kata: salam asalamu ngalaekum. (kembali) Kurang satu suku kata: salam asalamu ngalaekum.
128	jumngah (dan di tempat lain). (kembali) jumngah (dan di tempat lain).
129	wala. (kembali) wala.
130	Kurang satu suku kata: ing tuwan mrih jumungah sadarum. (kembali) Kurang satu suku kata: ing tuwan mrih jumungah sadarum.
131	wala. (kembali) wala.
132	Biasanya guru lagu u: kadyèku. (kembali) Biasanya guru lagu u: kadyèku.
133	raryalit. (kembali) raryalit.
134	Kurang satu gatra: ke-2 (10u). (kembali) Kurang satu gatra: ke-2 (10u).
135	Kurang dua suku kata: kang dat sipat apêngal pan iya mami. (kembali) Kurang dua suku kata: kang dat sipat apêngal pan iya mami.
136	Lebih satu suku kata: hèh ling-eling Rum Sang Katong. (kembali) Lebih satu suku kata: hèh ling-eling Rum Sang Katong.
137	sinauran. (kembali) sinauran.
138	Kurang dua suku kata: angkèn wêwayangan wayang-wuyung. (kembali) Kurang dua suku kata: angkèn wêwayangan wayang-wuyung.
139	dèn. (kembali) dèn.
140	Tanggal: Soma (Sênèn) pitu (7) Jumadiawal (Jumadilawal) Alip: wujud nabi murwèng katong (S 1111). Tahun Masehi: 1189–90. (kembali) Tanggal: Soma (Sênèn) pitu (7) Jumadiawal (Jumadilawal) Alip: wujud nabi murwèng katong (S 1111). Tahun Masehi: 1189–90.
141	4 halaman kosong. (kembali) 4 halaman kosong.