Rêrêpèn, Padmasusastra, 1898, #6

Sêrat Rêrêpèn

--- [0] ---

RÊRÊPÈN.

Sêrat Rêrêpèn

Anggitan dalêm suwargi Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara IV

Kawêdalakên dening Ki Padmasusastra tiyang mardika ingkang amarsudi kasusastran Jawi ing Surakarta.

SURAKARTA

ALBERT RUSCHE & Co.

1898

--- 18 ---

1. Pangkur

1. jirak pindha munggwing wana (kusambi) | sayèng kaga: (kala) we rêkta kang muroni (anggur) | nyênyambi kalane nganggur | wastra tumrap mastaka (ikêt) | pangikête wangsalan kang sêkar pangkur | baon sabin ing nawala (karya) | kinarya langên pribadi ||

2. senthe lit sasanèng arga (kajar) | lênging roga: (talanjêr) mina kinarya dhêsthi (dhuyung iwak tèmpèl) | nglêlêjar lajêring wuyung | sikatan bang ngrêmbaka (kêmbang soka) | pinisuka kasukan saananipun | wimbaning kang căndrawela (rêmbalan purnama)[1] | mrih purna pranawèng kapti ||

3. sarkara drawa linama (kelang) | gêlang sweda: (ali-ali) kramane marah siwi (mulang) | ilang laliyèng wulangun | mundhu lit dhaonira (kilayu) | lumêkêting kayuwananirèng kayun | parab madyaning pandhawa (Arjuna) | sarjua arjaning dhiri ||

4. ginggang[2] gung kang piniyara (winih) | mardi siswa: (mulang) kakawinirèng èstri (wadu) | winèh winulangkên wadu | pêputhut mong Pêrgiwa (Janaloka) | kang sumewa [su...]

--- 19 ---

[...mewa] pasewakaning kalangun | pangrantamirèng pradăngga (sêndhon) | sasêndhona[3] gênti-gênti ||

5. wicara tanpa karana (ngayawara) | bêbasane janma nunggal sapanti (dunung) | ngayawara tanpa dunung | sampang panggilap wrêksa (prênis) | pêprênesan linaras rêsmining kayun | narmadalit ngalang marga (kali) | tan liya amung ngrêrêpi ||

6. ron dêling têngêring marga (sapi)[4] | barat wetan: (timur) mina lêmbat jaladri (têri) | sun sawèni timuripun | wantya sang nari brăngta (Abiyasa) | mangke sampun diwasa warnane punjul | krama sêngsêming sasana (krasan) | têka ana kang ngrasani ||

7. jambe gêng wijiling arga (dhawe) | sarpa warna: (ula wêlang) kisma mawur kapidih (lêbu) | gawe sumêlanging kalbu | satriyadi Singgêla (Bisawarna) | datan bisa nendra kalanirèng dalu | pamèt brana jro pratala (malik) | netra tansah mêrêm mêlik ||

8. sumêndhi putrèng Ngalêngka (Trikaya) | bale nata: (dhampar) Sang Indrakila resi (Mentaraga) |

--- 20 ---

kayaparan raganingsun | dhandhang lit mitra dhustha (manuk tuhu) | yèn tuhua lir pawarta kang sun rungu | kucumbining dwijawara (endhang) | sêdhêng sun kendhang sing ngriki ||

9. paningsêt sampur wanita (udhêt) | natèng angga: (ati) rangkêp tundhaning sari (sungsun) | kacandhêt ing manah ingsun | kadang têpung ing basa (aruh-aruh) | dene durung kinaruh ing sidanipun | taru wilis tanpa patra (kayu urip) | jroning urip sun antèni ||

10. wrêksa angkur ing suyasa (tadha) | kang toh kuda: (tapak iyang) sêndhang lubèr kang warih (agung) | sun têtêdha ring Hyang Agung | tirta mijil ing angga (kringêt) | mung èngêta bae marang dasihipun | palwa kandhêg ing muara (labuh) | sun labuh dhêpani nagri ||

11. katga pangruwat durmala? | sindu raga (kringêt) pasang ilining tasik (arus) | pakaryan kringêta marus | surya lalu diwasa (lingsir) | datan nêdya gumingsiring tyas sarambut | sela curnaring pawaka (luluh) | lêbur luluh sun andhêmi ||

12. saron gêng măngka manggala (dêmung) |

--- 21 ---

pêcuk seta: (kontul) kawuk kang madha warni (manyawak) | mung tolèhên awak ingsun | kuji gêng tasik waja (kasange Umarmaya) | kasangsaya kadarpaning tyas kadurus | bantuning janma baksana (imbuh) | wimbuh yèn mulat maskwari ||

13. pathini[5] we jaladhiyan (uyah) | winda madya (sêmaput)[6] rangkêp têmbunging aksi (andulu) | yayah samputing pandulu | wastra tawing wiwara (kêlir) | lir kataman gêbyaring kilat narawung | jawatagêng salah warna (Bathara Kala) | sakala datanpa budi ||

14. saksi sabda mring pradata (saidwara) | apuwara saya ngrêbda kang brangti | papan wiyar tanpa taru (ara-ara) | ruarane kalintang | timun wana: (papasan) pinapasa pinrih mupus | wulu bauning kukila (êlar) | kêlar ingsun mung sawêngi ||

15. satpada bubar sing tala (tawon kambu) | esuk kambuh brangtaning tyas tan sipi | wilangan kinarya urup (ngèlmu etungan)[7] | ketang laraning driya | pagêr kuda: (palang) dêling malang

--- 22 ---

kang binêkuk (pêlak) | gung kapêlak kapalangan | saking kèh sikarèng budi ||

16. tilam wamtra[8] ring kêkapa (kasuran) | raning prana: (tyas) ron lêsah anèng siti (uwuh) | kasuraning tyas kang rawuh | têmu bang andemarna (kunir) | sanalika nir kadarman yun manêmpuh | bubuk lit ngrabasèng wastra (rêngêt) | èngêt pasuwitan mami ||

17. wiwaradi dhatulaya (srimanganti) | jangkah madya (tindak) niskara kang ngewani (saru) | yèn ngantia tindak saru | pêparab sang mahdwija (mahayêkti) | sayêktine ginuyu mring kang tan sarju | siwaling wrêksa dinanda (tatal) | ilang tatal ingsun nguni ||

18. tămbralit kulinèng arga (mangur) | jayèng toya (baya) janma manandi warni (nylamur) | angurbaya sun salimur | majasta tungtu seta (majasta = kawis) | dimèn aja kawistara brataningsun | puja panulaking wisa (tinawa) | manawa têmbe pinanggih ||

19. parabe Hyang Nilakontha (Hyang Pramèsthi) | lamun pasthi sira jodho lan mami | godhag antaraning [antara...]

--- 23 ---

[...ning] laku (lêt) | lêta wukir samodra | pêkên alit urut marga (warung) nora wurung | pamoring èstri lan priya (dhaup) | dhaup lawan sira gusti ||

20. titi pracihnaning kata (tăndha) | pratandhane kang lagya andon wingit | baya nora antuk têlu | kang kaya raganingwang | aywa mamak amitambuh marang ingsun | pikukuh isining praja (manggala) | măngka manggala linêwih ||

21. titi purnaning panitra | Prangwadanan ing ari Wrahaspati | Bêsar tanggal kaping pitu | nuju măngsa katiga | ing taun Je ăngka sèwu pitung atus | wolung dasa kalih enjang | pangriptaning kang ngrêrêpi ||

2. Dhandhanggula

1. rêngating tyas rinapih ngrêrêpi | rinumpaka sinawung sarkara | wêwangsalan karêmêne | dhuh babo roning pantun (dami) | ancur pêthak tumraping carmin (rasa) | saya lami karasa | kalabang sumunu (rêna) | nora rêna ing tyas ingwang | bênthik wrêksa: (janak) atmajèng Santanu Rêsi (Bisma) | tan jênak anèng wisma ||

--- 24 ---

2. pakis mudha (lung) sêkar awoh tasik (noja) | alêlungan tan ana sinêja | jalidri ămba godhonge (kangkung) | mung ketang kang mawèh kung | katu alit wungu kang warni (cungcung bêlut) | abalut tur jatmika | bajuning dyah tanggung (entrok) | kuning bentrok maya-maya | sêkar pisang (tuntut) basa kawining nagari (praja) | patut musthikèng praja ||

3. sutèng Endra (Dèwi Tara) watês ingkang tulis (pada) | sun watara janma madyapada | putêr gêng tutul murdane (dêrkuku) | tan ana kang kadyèku | tapas arèn (duk) kang senthe wukir (kajar) | duk kuna jare ana | sanjata pamupuh (gada) | putri adi ing Manggada | watang criga (ukiran) têpi wastra kang cinawi (kêmadha) | kiraku durung padha ||

4. mênyan seta: (tawas) pangabaring paksi (jajah) | salawase sun anjajah praja | pagêr pura (pagêr bata) pulas jêne (dus) | Batawi praptèng Kudus | kakawine kang sêsotyadi (mulat) | durung tau umulat |

--- 25 ---

ăndakara surup (mahrib) | mèmpêr mirip warnanira | lambang brana (urup) pêlêm alit gănda wangi (pêlêm dodol) | urup dèn doli karya ||

5. bale nata (amparan) murwèng darbe siwi (têmbean) | kayaparan têmbe dadinira | gancar wayang upamine (lakon) | lakone raganingsun | pacêt agung (lintah) kang suling paksi (sawangan) | tan bêtah anyawanga | putusing pangawruh (sampurna) | kang kadya wulan purnama | kêndhal jêram (sêrêng) pungkasing kang bangun enjing (saput namah)[9] | kasêrêng saput driya ||

6. sipat krêsna (cêlak mripat) ron lêsah nèng siti (uwuh) | sun cêlaki wuwuh tejanira | ancur sotya: (dhasar) tanuning we (bajul) | dhasare nyata punjul | jambe arga (dhawe) Natèng Biraji (Aspandriya) | gawe kisruh ing driya | gêgêlang panuduh (ali-ali) | kongsi lali nèng paseban | bikang rêkta (carabikang) kang wastra ngiras bêbênting (cotha = latha Zie Mas Ngantèn) | micara nora cêtha ||

7. kramèng [kra...]

--- 26 ---

[...mèng] boja: (nêdha) praja Sang Sumali (Ngalêngka) | sun têtêdha: sangkalêngkaning rat | taru kang nêdhêng rumêmbe (ijo) | dadia jodhoningsun | kancuh ingkang duta narpati (kanthi) | măngka kanthining gêsang | tyas sangsam binumbu (ayêm) | saiba ayêming driya | nulad sastra: (nurun) jintên langking madha warni (wiji sawi) | nurunkên wiji priya ||

8. sarah tala (malam) sang narendra kapi (Sugriwa) | lamun benjang têmbe dadi garwa | bidho gêng pingul warnane (jakawuru) | sun reka-reka wuru | Natèng Kebar (Yusupadi) kang dindang kuning (kintêl) | supadi anjintêla | pangabaran pandung (sirêp) | tumuli ingsun ngrêrêpa | lagu sastra: (têmbang N sêkar K) sirating brêmara gusti | ing sêkar madurêtna ||

9. kirab wastra: (kêbut) kadang Kartapati (Andaga) | ingsun kêbat anèng daganira | kêpêt dangan(ilir) lamèng[10] wade? | yèn nglilir mirah ingsun | pêparabe Hyang Surapati (Endra) | sun dhrêsêl milu nendra | dityalit kagundhul (wilwa) | sun wêdèni ana wilwa | ron usada: (lampês) [(...]

--- 27 ---

[...lampês)] rowang têmah dadi wèri (ambalik) | pêsthi balik maringwang ||

10. gudhe pandhak (apa-apa) sêndhang gêng ing wukir (tlaga) | kaya ngapa lêganing tyas ingwang | taru di swarga ênggone (dewandaru) | saksat katiban daru | pisang panjang kang tanpa sari (gêdhang êbyar) | gapyak gêbyare ana | wisayaning manuk (kala) | sakala datan panon rat | ganggêng wrêksa (rasukangin) prajane sang Suryasiwi (Ngawăngga) | rumasuk malbèng angga ||

11. têkên palwa: (satang) sela kang rininjing (guling) | satangine saking pagulingan | kalampis wungu kêmbange (bung) | pantêse pungun-pungun | rajèng praja ing Ngambarkawit (Unuk Marjaban) | sun ajak marang jamban | prasidaning laku (banjur) | banjur malbèng patamanan | sêpat panjang: (wadêr) kukila kang măngsa paksi (alap-alap) | midêr angalap sêkar ||

3. Sinom

1. panêdhaking purwa madya | lumuntur ing tyas kaswasih | pêparikan rema seta (uwan) | unthuking nila upami ? | sapa wani mêngkoni | mring

--- 28 ---

rêtna dyah kang pinunjul | narpati ing Sindhula (Galuh) | wrêksa minăngsa ing siking (arêng) | mêsthi barêng lêbur luluh lan wak ingwang ||

2. sanadyan kang măncapraja | nagri kang urut pasisir | carita piningit sêrat (buk) | kêndhang gêng têngarèng jurit (têtêg) | tan wurung sun têkani | sun ajak gondhelan sabuk | kusuma mênyan seta (tawas) | sarati dyah èsthi putih (Murdani) | singa tiwas murdane dadi sasrahan ||

3. gusti kang pindha musthika | pasewakan Hyang Pramèsthi[11] ? | ombak gêng mawa maruta (arus) | sulendra buwana rêsi ? | sun têmah tanpa dadi | yèn ora samodra marus | rondhon kentar ing toya (sarah) | balumbang alit pasagi (tambak) | tyas sumarah jiwa raga dadya tambak ||

4. lêgawane tyas sambada ? | walang panjang măngsa pari (walang sangit) | kaleca kang rasa kamla (mundhu) | sêsotya munggèng wiyati (lintang) | mêmundhuta wong kuning | lintang munggèng langit biru | iku yogya [yo...]

--- 29 ---

[...gya] kinarya | lumayanira maskwari | susuk kondhe sinêling rêtna mutyara ||

5. lan ing swarga iku ana | aran tirta mausadi | karyanên panacap rema | dimèn mêmak andrawilis | walêsan songsong kuning (dhandhan) | dhuh anggèr panêdhaningsun | pasiran ing bangawan (bulus) | paksi sasmitaning lalis (kudhasih) | mung tulusa sihira andasihêna ||

6. saengga jro pagulingan | tan nêdya sawalèng kapti | kang gănda tumrap ing angga (borèh) | ing Indarba narapati (Darmawisesa) | darma ulun nglampahi | punapa rèh ta wong ayu | narpati ing Ayudya (Dhasarata) | wong agung kang andon jurit ? | tyas kang dhadha dhadhap sakarsaning puja ||

7. laos wohe pindha wrêksa (kapulaga) | cabe lit ronnya malintir (mêgatsih) | cacade karêm nglêlaga | mêgat trêsna wong lagya sih | kadêrêng ulun iki | amrih kapadhan ing ngayun | cumbananing manyura (ngigêl) | kang tambang pangêncêng kêlir (paluntur) |

--- 30 ---

wong parigêl tangèh luntura sihira ||

8. baya sida matingarang | yèn gusti tan luntur kang sih | kalabang mawa panjuta (rêna) | gêgêlang munggèng dariji (ali-ali) | tan rêna laliningsih | dhuh dayita pêpujanku | kusuma menda wana (kidang) | siti rêngka ing têtêgil (tela) | kalilana kawula ngudang bandara ||

9. wadèr gung kang pindha pada (wagal) | kêkayangan suranadi ? | patrajana saupama (sarah) | gagala pangarah mami | puput jiwa ngong gusti (seda) | kabanjur sida kêlantur | dhuh anggèr wêlasana | sapa yoga mring wak mami | nora liyan mung sang rêtnaning buwana ||

10. karoya kang pindha warna (prèh) | kusumèng dyah Kaelani (Kelaswara) | yayi wêlasa maringwang | aywagung manggung prihatin | lalu măngsa wong kuning (kasèp) | pêparikan jayèngranu (baya) | sudanên wèh wiyoga | yèn kasèp ambêbayani | gudhe rambat (kara) yayi laraku kêsandhang ||

11. paran wusananing brăngta |

--- 31 ---

suwadi[12] lipuring agring | ywa manggung tyas duka cipta | banthèng bang wisma nagari (sapi) | dadia gêtih daging | aja pijêr kapirangu | bale kuda bandara (trataban) | janma kang kentar ing warih ? | tyas naratab yèn èngêt mring warnanira ||

12. sêsawi kang munggèng wisma (aling-aling) | wringin seta madha warni ? | yèn lagya eling mring sira | kadya wong kêna ing dêsthi | tan wrin sêsami-sami | tangèh karêm ing tumuwuh | pêpaèsaning netra (rik = larik) | mungsuh kang angajak lalis (nglalu) | lalu aja myat bantala ngantariksa ||

13. dhuh-adhuh raga manira | têka sae sira urip | duwe pêpujan yu endah | mêndhang sêsotyaning bumi | têka tan anêmahi | sèwu tandrêman wak ingsun | momong kalulutira | ywa pijêr nandhang prihatin | parandene dêlap kumudu tunggalan ||

4. Pocung

1. sêkar pucung ing tyas supadi mangun kung | anandhang wigêna | kalantur lumuntur ing gring | sinalimur nganggit têmbung

--- 32 ---

wêwangsalan ||

2. kang tinêmbung ing pangriptanirèng têmbung | dêdimène aja | kalantur nandhang prihatin | kêtungkula nglukita lali wigêna ||

3. sotya rêkta (mirah) garwa Kumbakarna Prabu (Kiswani) | dhuh anggèr mas mirah | dêdukèng dasih kaswasih | grahanarda (bêgowong) niaya wong tanpa dosa ||

4. kadhal gogo (baya) kayu alit malèng ranu (wod) | dhuh woding tyas ingwang | paran têmbayan ta gusti | suka jurên dasih ta atadhah duka ||

5. kajang tawang (langitan) kalpika rêktèng panuduh (mirah) | acandhènga mirah | mundhuta lintang ing langit | lan karyanên panyangganing gêlungira ||

6. jayèngranu (baya) pasewakan jro tumênggung (srimanganti) | sajroning wigêna | ubayane sun antèni | wêwindăna kawulane ngarsa-arsa ||

7. bêras pulut: (kêtan) ing Yujana sang aprabu (Kewusnendar) | anggèr wuwusira | tan darbe paningal kalih | mung abdine

--- 33 ---

katon jroning karasikan ||

8. dhandhang alit among dhustha paminipun (tuhu) | sun têtêdha mirah | sira dèn tuhu ing jangji | eman lamun yèn oncata ing prasêtya ||

9. widhêng galêng (yuyu) putri adi ing Madayun (Muninggar) | sapa duwe garwa | ayu tur tuhu ing jangji | sasolahe jatmika bisa wèh rimang ||

10. jamang wakul (wêngku) satriya kumêndha tunggul (wong bandera) | eman dara eman | kawêngku wong naliyaning | bokmanawa ing karsa kurang waspada ||

11. sotya karna (intên) wrêksa lina rone trubus (sêmi) | intêne pun kakang | bêgjane kang duwe krami | baya mirah kang pinuja dadi sira ||

12. sarah madu (malam) kunir pita (têmu) jangkrik gunung (gangsir) | lam-lamên tyas ingwang | yèn tan têmu sira gusti | sawêr ponthang (wêlang) ing tyas anggung mêlang-mêlang ||

13. siti rêngka (têla) badan pisah wrêdinipun (jiwa) | kadi tanpa jiwa | lamun tan mulat sirèki | kunta [ku...]

--- 34 ---

[...nta] Krêsna (cakra) ing tyas anggung nyakrabawa ||

14. mirah ingsun surya diwasaning laku (lingsir) | sajroning anendra | mung sira bae kaèksi | kukus gantung (sawang) ngalilir katon gumawang ||

15. saron bumbung (angklung) terong alit ing bêbatur (ranti) | kang kula wibawa ? | bandara pêpatih Bali (Jayaasmara) | cêcêngklungên nganti pagut ing asmara ||

16. gurda pingul (kroya) kang jae munggèng wanagung (lêmpuyang) | yèn wong kaya ngapa | awèta tyas poyang-paying | sèwu wuyung miyat ing tyas gêramèhan ||

17. yam-yam tilam prajiwatan ing jinêmrum | adhine pun kakang | nila pakaja hèr thathit | baya sira kumalaning pagulingan ||

18. lêpning sêkar rêtna sêsotyaning ayu | kumalaning jagad | baya kartika ingukir | sun watara musthika ingkang pinudya ||

19. sawi janur (gawar) putri Kelan (Kelaswara) puspa lulut (tlasih) | anggèr wartakêna | dasihmu kawêlas asih | gilang-gilang [gilang-gi...]

--- 35 ---

[...lang] gumuling datanpa rowang ||

20. garwa Karna (Surtikanthi) palwa kandhêg samodra gung (labuh) | sun labuhi sira | abanjur kabyatan ing sih | sun têtêdha dadia kanthi manira ||