Wulang Wanita, Padmasusastra, 1898, #218
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Wulang Wanita
1. Dhandhanggula
1. murwèng sarkara nata sung wangsit | mring sagunging wanita kang samya | winêngku marang priyane | kudu manut sakayun | ngayam-ayam karsaning laki | lêlèjêma mrih rêna | karanane iku | dadi jalaraning trêsna- | ning wong priya yayah guna lawan dhêsthi | pasthine mung elingan ||
2. aywa linglung lênglêng nora eling | lalu lina lêlabaning lara | badan tumêkèng atine | titi tan mikir wuruk | angrêrusak budi tan wêning | sangsaya mring sarira | ras-arasên nurut | wulanging bapa lan biyang | yêkti pantês tinurut jêr iku dadi | jalaraning tumitah ||
3. têtêpana tartamtuning èstri | pan pinêtri wêwadining badan | dadi tartip iku rane | tartip têgêse urut | runtut titis wajibing èstri | titis bênêr têgêsnya | nêring driya iku | ywa liya mring lakinira | rah-arahên [rah-arah...]
--- 192 ---
[...ên] ywa arda driya dèn manis | ulat wijiling sabda ||
4. dadi kanggo tinuruting laki | jêr ta sira miturut tur awas | marang karsaning lakine | nuraga dadi iku | marmaning Hyang asih mring dasih | sumingkir duka cipta | iku adatipun | labêt labuhaning kuna | kang kasusra wanita kanggo ing laki | yogya linaluria ||
5. myating solah myang karsaning laki | kira-kira mrih rêsêping karsa | dadi timbang mrih pêrlune | laki kongasing kalbu | bungah lengah-lèngèh kang èstri | tinurut kasêmbadan | tan cuwa tyasipun | lir taru katiban warsa | ngrêmbaka ron kêmbang pêntile andadi | têntrêm tan walang-driya ||
6. driyanira dèn têntrêm ywa gingsir | sarwa bisa wajibing wanita | mirantèni busanane | priya myang dhaharipun | ingkang dadi karêming laki | pinatut wayahira | sarapane esuk | têngange lan lingsir surya | têngah wêngi byar esuk sayoga salin | tan bosên mamrih lêjar ||
--- 193 ---
7. jêr ta iku dudutaning pikir | dadi sumèh sêmune tan giras | têntrêm krasan nèng wismane | yêkti sira kang untung | tinunggonan nora ngêmbani | lamun sira sêmbada | sariranta iku | bêbrêsih wida myang sêkar | sawatara dadi panggugahing ati | lakinta nora kêmba ||
8. bisikane sang raja ing Dêmis (Prabu Umum) | pan wus umum sakèhing wanita | gung nêpsu cupêt budine | lalèn dhêmên ginunggung | nora ketung bayar rong ringgit | janjine ana ujar | ngrika wontên dhukun | bisa nyarati wanita | jambe suruh saranane kanggwèng laki | ginugu tan tinimbang ||
9. mula akèh wanita yèn laki | pitung dina branane wus bebas | pinunjungkên mring dhukune | tombok darbèking kakung | busanadi prabot anangkil | konangan jinêmalan | tur sudasihipun | awak lêsah ati susah | tan tinulung mring lakine muring-muring | gêring cêkèk dadakan ||
10. ngagak-agak sêbute dharindhil |
--- 194 ---
iya talah nora kaya ingwang | têka dadine mangkene | parikan pantèk kayu (paju) | ulêr siti kang măngsa sikil (rang) | majwèwuh mundur wirang- | nging wus watakipun | wanodya yèn lagi susah | tansah katon bapa biyung dèn aturi | pae yèn kanggwèng krama ||
11. lali lamun jalaraning urip | pijêr mikir sukane don karsa | ingundang kèh sêmayane | nanging kalamun padu | jaranthalan prapta pribadi | dhuh adhuh wong wanita | sun puji tyasipun | mituruta sakèh wulang | lêrêpêna driyanta supaya dadi | tuladan marang putra ||
12. jêr ta lumrah wong iku sêsiwi | yèn alaa nênulari putra | dadi tan ana ajine | tininggal bapa biyung | ngayang-ayang tanna ngajèni | sama-samèng tumitah | uripe ngalincut | cinacat turuning sudra | midêr-midêr mring lyan praja samya uning | yèn iku trahing kompra ||
13. angalompra tangèh wruhing bêcik | goroh
--- 195 ---
umuk tur sugih carita | yaiku dadi gêlare | mrih kandêl mring lyanipun | pakantuka gone ngapusi | sire lir pokrul jendral | bisane calathu | iku wong durjana sabda | dipun eling sakèhing manungsa sami | ywa kongsi nandhang brănta ||
2. Asmaradana
1. ywa lalu mandayèng laki | lali pijêr don asmara | kalimput mung suka bae | yogya sira mêmujia | sakadaring wanita | titise dadi tan cubluk | sudibya ngungkuli bapa ||
2. pan mangkono wong aurip | jangkane kudu jinangkah | kang ririh amrih ywa cèwèt | katêkan sakarsanira | lumintu tan rêkasa | pae karsa kang kasusu | suh sirna tanpa karana ||
3. sumaraha mring Hyang Widhi | kang asung urip mring sira | dèn rapêt ngadu pasêmon | sêmuning Gusti kawula | dèn jumbuh ywa bêncorah | ngarah lêstarining kusuk | pasêmone pinrih jomblah ||
4. jomblah wanuh ingkang wrêdhi | mangkene upamanira |
--- 196 ---
pawèstri iku wajibe | dèn wêruh budining priya | dimèn tuk sih tan kêndhat | bokmanawa wuwuh-wuwuh | wahanèng tyas marang sira ||
5. ruwiyaning para putri | ing kuna wus cinarita | ing Ngarab myang Jawa kene | kang utama piniliha | sakadaring sarira | linaras lan jamanipun | mrih tumrah tinoning kathah ||
6. pathining we jalanidhi (uyah) | ron lêmpuyang misih mudha (lirih) | wus sayah kang ngripta mangke | aririh dera mangarah | runtute kang wiyata | tarlèn mung dadya pangemut | tyasing wanita mrih arja ||
7. kasmaran ngungune guling | angripta kadi supêna | sêdya andugèkkên manèh | pitutur mring pra wanita | yogyane barêsiha | jro wisma myang badanipun | mrih rahabing kadang mitra ||
8. ingkang sêdya amartuwi | pirangbara lamun bisa | nyugata amrih sukane | kadang mitra ingkang samya | tuwi krasan rêrasan | saking bisa tindak-tanduk | ingaranan bojakrama ||
9. boja [bo...]
--- 197 ---
[...ja] suguh ranirèki | krama têmbung kang mrih lêjar | tyasing tamu mrih jênake | tan age mulih dumadya | pratandhane yèn sira | sinihan sêsaminipun | janma yogya linuria ||
10. karanane wong antuk sih | ing manungsa iku tăndha | Hyang Manon kang ngosikake | dèn agung sukuring Suksma | muga ta lêstaria | sihing Hyang turun-tumurun | tumêkèng dina kiyamat ||
11. mufangati lair batin | wong sinihan samèng titah | tumruntun prapta drajate | sasêdyane pan tinêkan | mangkana adatira | manungsa kang arsa luhung | sumingkir marang kanisthan ||
3. Kinanthi
1. nganthia wulanging ratu | kang wus mashur nguni-uni | budwèslam samya têtilar | nalar kang amrih nulari | mring budi dadine jêmbar | brêkahi mring anak rabi ||
2. pirabara lamun sarju | liyaning ahli kapengin | miturut wiyata arja | ujêr iku mufangati | mring badan lan ahlinira | rêsêp [rêsê...]
--- 198 ---
[...p] antuk kojah bêcik ||
3. cobanên kalamun ngrungu | ujaring kang dadi wiji | wijining utamèng karsa | yêkti têntrêm tyas kang gingsir | lan sire dhewe sulaya | janma lèn yêkti tan sudi ||
4. darbe mitra kang kadyèku | tan wande andarawasi | nulari sakèhing nalar | milar milalu mêdèni | wis aja sinruwe padha | wong ingkang pangawak dhêmit ||
5. dhêmên wadul lir wong nglindur | dora ragane mrih bêcik | cilakaning lyan sinêdya | kadya setan nunggang ilir | sabên nglilir angupaya | luputing tăngga pinikir ||
6. kêri gatêl lambenipun | kalamun nora ngrasani | mring kănca mitra kêkadang | iku têtela yèn dadi | awak uwong ati setan | tan kêna dipun lambani[1] ||
7. pantês ngalap opah iku | sabên sasi sing pulisi | cukup digo tuku madat | lan pacitan sawatawis | yèn wus sêgêr nuli lunga | golèk warta mrih bilai- ||
8. ning wong kang
--- 199 ---
nora tartamtu | mung tamtu antuk pawarti | tinata dènira dora | supadya kandêling wingking | wuwuh blănja wuwuh madat | awak kuru gêlis mati ||
9. patine akèh kang sukur | saksat kelangan kalilip | nora gêdhe nanging lara | marang mata brêbês mili | mulane para sujanma | aja kadi dhuwur iki ||
10. pikirên utamanipun | solah muna lawan muni | ron roda kinarya ajang (takir) | gong alit munggêl irami (ganjur) | pikirên dhingin supaya | tan kabanjur tindak nisthip ||
11. buring carma aranipun (èlês) | ibu Sang Duryudanaji (Gêndari) | lêstarining barang karsa | angèl lamun tan ngawruhi | sasmitaning măngsakala | lalu luluh tan pakolih ||
12. pilihên wong urip iku | utama kalawan nisthip | bêgja kalawan cilaka | andhap luhur iku sami | wus ginêlar anèng wulang | ywa lalu gone nglaluri ||
13. jaman katon jroning turu (ngimpi) | marga we kang munggèng tritis [tri...]
--- 200 ---
[...tis] (talang) | dèn kaèpi sakèh wulang | tinimbang mrih babar budi | budiman baboning gêsang | sarana parêk mring Gusti ||
14. gusti iku kèh liripun | gusti lair gusti batin | laire sri naranata | ing batin kang maha suci | karone kudu sinêmbah | mrih utamèng dunya ngakir ||
15. mapan pae patrapipun | sêmbah lair sêmbah batin | laire sarana tangan | batine dumunwèng ati | tinata dipun têtela | laraping don pinrih titi ||
16. tartip têtêp titis têguh | ginodha gunging pangèksi | tan rinungu tan rinasa | mung ngrasa nikmating ati | ati runtut wus tinata | tataning tindak utami ||
17. rinambah liring pitutur | marang samoaning èstri | dèn alus jatmikèng tingkah | lire sabdanira manis | supadya dadya nang-onang | sêngsêming driya mimbuhi ||
18. dèn awas sasmitèng dunung | dununge karsaning laki | dhuh babo babo wanodya | yèn tan wruh karsaning laki |
--- 201 ---
rudah ing cipta tur dadya | kuwur ngawur kowar-kawir ||
19. kawêran ing gênging napsu | kêsusu tan antuk kasil | kêsliyo tyas têmah ngrêdha | kêna karêncanèng eblis | lah ta mulane wanita | dèn samya amêrak ati ||
20. titikane duk ing dangu | wanita ingkang utami | tuladan ing kuna-kuna | caritaning [...]t[2] singgih |[3] supadya antuk utama | utamèng [...][4] dumadi |[5]|
21. dhuh babo babo wong ayu | [...] apasihaning Widhi |[6] dimèn tulus ayunira | [...] pasihan lêstari |[7] tan pêgat sinung darajat | [...]n[8] sira wruh ing wangsit |[9]|
22. sêsiku kang mrih [...]smu |[10] poma-poma dèn kaèsthi | supaya antuk sihira | ing lakinta awal akir | dadi awak tanpa [...] |[11] nèng dunya wimbuh kamuktin ||
23. gampang wong [...]tèng[12] kakung |[13] mung miturut ing sakapti | nastiti sawu[...]ra |[14] aywa wani nyênyampahi | nadyan karyaa le[...]wa |[15] dèn bisa manuju kapti ||
24. kancana kang mung[...]
--- 202 ---
bau (gêlang) |[16] ayam kang kêkuncung Gusti (mêrak) | gêgulangên sabên dina | mrak ati muna lan muni | tur dadi sukaning driya | lumunturing sih kawijil ||
4. Mijil
1. darunanirèng Hyang Maha Suci | nganakkên punang wong | jalu èstri pan padha pêrlune | wujud priya lantaraning wiji | èstri kang madhahi | kumpul dadi wujud ||
2. yèn wus wujud obah aran urip | wajibe têtakon | sajarahe ingkang nganakake | kang asarèh pitakone titi | patitising wiwit | pungkasaning mantuk ||
3. supayantuk marga ingkang sidik | dadi mulih mring gon | gone lawas tan uwas wus wèntèh | wus tan was-was wanuhe wus lami | mêmitran wit eling | winulang mring guru ||
4. guru iku lantarane yun wrin | wajibing tumuwoh | wohing kamal (asêm) dununge sang rajèng (kitha) | dèn waskitha sêmune Hyang Widhi | mandhiri sajati | jatine mung iku ||
5. kang sinêbut pinuja-pinuji | yêkti
--- 203 ---
mung Hyang Manon | nabi wali oliya myang rajèng | apan pantês pinuji mring janmi | sabab iku sami | kêkasih Hyang Agung ||
6. yèn manungsa liya sri bupati | Ngabdul araning wong | apan jêmak lan manungsa kabèh | mung pinurih aywa srik ing galih | lumintu mrih puji | ing manungsa iku ||
7. kudu-kudu tinarimèng ati | manawa kapêrgok | nabi Allah kang mindha druwise | jabat akèh tuladhane nguni | malekat pi-api | namur anjêjaluk ||
8. mung carita dudu zaman mangkin | samêngko tan kanggo | mung pinirit jumbuhing mangsane | dadi nora kaelangan lari | nglêluri utami | mamrih sugih kang wruh ||
9. wruha ing ala kalawan bêcik | saking wulang ing wong | ingkang wasis waskitha budine | pan ingêtrap nèng dluwang lan mangsi | sinimpên mring ahli | kitab aranipun ||
10. kitab saking Kuran asalnèki | Kuran sing Hyang Manon | ya ta măngsa Allah nulis dhewe | pasthi
--- 204 ---
nyambat manungsa kêkasih | tinrap nèng jro ngati- | ning manungsa iku ||
11. jêr ta ana kang muni jro dalil | rapale mangkono | kalbu mukmin ya betolahine | ing têgêse ati ingkang mukmin | ingakên sayêkti | unggyaning Hyang Agung ||
12. basa mukmin manungsa wus napi | liyane Hyang Manon | dadi kayun pidarèni rane | wong kang manuh manggone kêkalih | dunya dèn dunungi | ing akerat jumbuh ||
13. wus pinunggêl pitutur mring èstri | sêdhênge sêmono | pan kasêlan lagi mikir ponès | Rêbo Kliwon ping têlu kang sasi | ing Rabingulakir | Galungan kang wuku ||
14. kang măngsastha Kunthara warsa Lip | sangkala rinaos | kawilêting kawi wangsalane | yitmèng praja cipta kang kawijil |[17][18] kangjêng sri bupati | karsa amanawung ||
15. drênging driya tansah amêmuji | kalipahing Manon | yun mangèsthi sang prabu ing mangke | wulang tumrap marang para èstri | mrih ayu pinanggih | wit wêkasanipun ||
| 1 | tambani. (kembali) |
| 2 | umat. (kembali) |
| 3 | Kurang dua suku kata: caritaning umat singgih. (kembali) |
| 4 | sagung. (kembali) |
| 5 | Kurang dua suku kata: utamèng sagung dumadi. (kembali) |
| 6 | Kurang satu suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 7 | Kurang dua suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 8 | apan. (kembali) |
| 9 | Kurang dua suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 10 | Kurang dua suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 11 | Kurang dua suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 12 | suwitèng. (kembali) |
| 13 | Kurang dua suku kata: gampang wong suwitèng kakung. (kembali) |
| 14 | Kurang dua suku kata: nastiti sawuwusira. (kembali) |
| 15 | Kurang satu suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 16 | Kurang satu suku kata (tulisan terpotong). (kembali) |
| 17 | § = 1811. (kembali) |
| 18 | Tanggal: Rêbo Kliwon têlu (3) Rabingulakir Lip (Alip): yitmèng praja cipta kang kawijil (AJ 1811). Tanggal Masehi: Rabu 22 Februari 1882. (kembali) |