Nitisruti, Kamajaya, 1979, #1281
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Serat Nitisruti
1. Dhandhanggula
1. Mamanising wasita kaèsthi | Nitisruti kang sinudarsana | tinulad ing sapantêse | pinêtan kang pakantuk | lan jamaking jaman samangkin | tujuning kamêjêngan | asêdya arjayu | yuwananing nuswa Jawa | aywa kongsi kalantur-lantur kawuri | kêwraning pangawikan ||
2. Nguni-uni pra paramêngkawi | kawilêting ring rèh pangawikan | kang mikani ing kajatèn | têmah katrêm katungkul | kanikmatên kawruhing pati | dadya kadunyanira | kawuri kalantur | awit datan ginraita | marma mangkya karsaning pra sarjanadi | binudi mring widigda ||
3. Widada ing kadunyan supadi | bangkit dadya ruhuring darajad | mrih kapraptan sakajate | nanging aywa kalimput | tilar talêr tataning nguni | Nitisruti tinilas | talêsing sêdyayu | supadya tancêping cipta | aywa oncat carêming carita Jawi | mangkana kang wasita ||
4. Jatinira tyas kadya angganing | sinilêming samodra dahana | nging paksa tumimbul bae |
--- 84 ---
satêmah sinung pemut | nujwèng ari Budhaka Manis | Sura candra purnama | ing warsaka: Wawu | punang sangkala kaetang | bahni maha astra candra duk manganggit |[1] Nitisruti pustaka ||
5. Ya marmanta apaksa manggupit | kadarpèng tyas mamardi mardawa | mrih widada sawadine | mung raharjèngrat ketung | myang ninitia niningali | saulah bawaning lyan | nadyan tan pakantuk | wus tan rinasa ing driya | awit saking kirang wiwekaning kapti | katênta paprênêsan ||
6. Ing rèh pindha nulat kalam jari | nanging kêdah ingalêma wignya | marma pamintamba mangke | mring sagung kang sêdyayun | manungkara wuryaning ruwi | wêwarah ngayowara[2] | dèn aksamèng kalbu | witning sarasaning gita | pindha janma awuru saari-ari | nging paksa sung wasita ||
7. Wêwadine kang warsita nguni | mung mèt wara kang wus katariwal | rinuruh ing sakadare | sing rèh pra sujana nung | myang sarjana ing nguni-uni | kang wus samya kasusra | supraptamèng kawruh | wasis ulah kawaskithan |
--- 85 ---
myang satata kêrtarta sung wasitadi | wus dadya puruita ||
8. Nalaring srat ingran Nitisruti | lire iya jatining wiweka | iku pan dadi ambêke | para pandhita putus | tyasnya pindha candhana adi | sanadyan tinêgora | pinêcêla muhung | asung ganda marbuk ngambar | wit tyas wiyar rêsik lir akasa kèksi | kêsisan ima manda ||
9. Gilutane anggêlung pangawrin | myang jroning tyas tan pêgat tumêdah | asung kadarman ring akèh | saking sampun amungkur | sumingkiring ring rèh tan yukti | tyasnya sukci lêgawa | para marta[3] arum | bêrbudi bawa lêksana | myang dyatmika nirmala ngumala wêning | yayah pasthika maya ||
10. Rina wêngi tarlên kang kaèsthi | mung arjaning jagad pramudita | gung sinidhikara ing rèh | pinulut taginilut[4] | lêgutanuya dimène dadi |[5] tuladaning pra mudha | cinandhi kang cundhuk | candhake lan jaman mangkya | mangsa borong dènnya mêt darsana sidi | kasidaning parasdya ||
11. Surasanya kang pinurwèng ruwi | kang minangka lênggahing pandhita | yèn sampun lêrês rarase |
--- 86 ---
nulusa raosipun | jroning nala tanpa lingngaling[6] | dening sampun waspada | dununging panêbut | atanapi kang sinêmbah | dadi gambuh ngambah ing kaanan jati | jati mulyèng kasidan ||
12. Rarasing kang mangkana sayêkti | tan kabuka nèng manahing janma | kang tanpa pangawikane | muwah kang mudha punggung | bodho bundhu datanpa budi | marmanira kumêdah | tyas kalatên atul | mêt tuladha puruita | maring para pandhita putusing jati | jatining kanindhitan ||
13. Kartining tyas yèn wus têkèng jati | pan wus sirna rêrêgêding ngnangga | ruwat sagung mamalane | kadi sarira ayu | kang mangkana yeka manawi | trus praptèng jêro jaba | babarane jumbuh | ning wêning tan kawoworan | ing satêmah pan wus kêni dèn wastani | syuh sirna manungsanya ||
14. Tatêlane kang mangkono yêkti | wus tan ana Gusti lan kawula | saking wus sirna rasane | dene ta kang tan wêruh | ing pangwaruh[7] kang wus jinarwi | tan kêna cinarita | caarning[8] tumuwuh | wit wus kêbak mêsi wisa |
--- 87 ---
mung duraka kewala kang dèn rakêti | beda kang wus santosa ||
15. Saking antuk nugrahaning Widi | sabarang kang winicara samya | pan wus dadya labêt kabèh | tumrahing praja ayu | saking tansah rinaksèng Widi | widada sasêdyanya | salwiring rèh dudu | dinohkên ing Hyang Wisesa | babasane wong kang wus waskithèng wèsthi | rinêksèng widhi dhusta ||
16. Lwan tyasira wus satuhu sukci | lênggahira wus luwih santosa | ingkang mangkana yêktine | wus dadya prabotipun | waspada ing jatining tunggil | tunggal Gusti kawula | sakarone jumbuh | iya waspada punika | pan wus kêni ingaran busanèng jati | têtêp mangka pirantya ||
17. Pirantine wong angulah ngèlmi | kang kariyin têmên tan kumêdhap | sarwa manis wicarane | sêmu arèrèh arum | lamun uwus mangkana yêkti | winastan wus samêkta | jaba jêro jumbuh | madu lawan manisira | wus sarasa atunggal rasane jati | tan kêna pinisahna ||
18. Kaping kalih ulahing dudugi | ninitêni ulah kang tan yoga | winor lan ulah kayêktèn |
--- 88 ---
sira dipun sumurup | samêptaning wasisthèng wèsthi | yèn marta ngêmu wisa | sayêkti tan arus | lan yèn guyu ngêmu rahswa | luhung lamun tan mawi wisa upami | ngarah lor kidul kêna ||
19. Yèn mangkana sayêktine maksih | kêni binuka lawan duduga | pangudine nora angèl | dene ping tiganipun | kang winastan ulah watawis | iku ulah timbangan | angon ing panuju | animbangi kang sambawa | lan sambada kang kaparêng narawungi | tinêngah ing watara ||
20. Ping sakawan traping pamrayogi | animbangi patraping watara | duga-duga prayogane | kalawan tibanipun | tumanduking karsanirèki | kinira aywa ngantya | amasmuka susu |[9] ing lampah ywa daya-daya | angantia lamun wus sarwa miranti | sarèh ning amrayoga ||
21. Aywa tilar wuwulang ing nguni | lan ing mangkya yogya katêpungna | pinèt ing sapakantuke | dene ping limanipun | kapurunan têlung prakawis | dhingin sabaya pêjah | ro matèni kayun | katêlu anglugas raga |
--- 89 ---
maksih ana lamun tinulisa sami | nanging wosing kadiran ||
22. Ringkêsane mung tekading kapti | kudu saguh gagah nora wêgah | sumanggêm sabarang gawe | nadyan têkèng pakewuh | yèn wus wani nora gumingsir | têmpuhna gunung waja | myang samodra latu | yèn wus wani aywa ulap | ing wusana kaprawiranira dadi | ingêndêl wong sapraja ||
23. Kaping nênêm kang luwih sayogi | bisa nganam anuntagi basa | wruh sakèhing basa kabèh | bangkit ambingkas nambung | lan manuksma ing ngagal alit | saulah bawaning rat | saosik kawêngku | amiguna ing ngaguna | bangkit mamrih sihing janma sanagari | tansah mrih arjaningrat ||
24. Talêsing tyas asih ing sasami | myang dèn bisa moting kapintêran | ywa kaduk gumune rêke | dèn bisa angon sêmu | lamun kaduk gumuna yêkti | kawruhe kalong-longan | kaelangan parlu | de kang mangka prananira | salwir kawruh tarlèn saking sarwa bangkit | angrasuk sarasanya ||
25. Dadya tajêm sêmune tan kèksi | nora mantra-mantra kawistara | ing pasmon mung masmu sumèh |
--- 90 ---
pasaning netya ruruh | ngarah-ngarah ring tyas mêkani | lamun ana sujana | sangadi balilu | winulata dèn waspada | kang supadya aywa kawadakèng wadi | dadi datan cinêda ||
26. Marma lamun micarèng pangawrin | dèn abisa sasap ing wacana | amamriha prayogane | lan winatarèng tanduk | umindaking[10] dugi prayogi | winoran ringa-ringa | pangarahing wuwus | upama urubing damar | maramêne[11] anggarêmêt mikênani | jroning nala kapranan ||
27. Wit putusing sujana linuwih | waskithèng tyas mawas kawasisan | tan kawistara sêmune | samun nanging mangimpun | animpuni kagunan sami | marma ywa kawistara | ing pamawasipun | dèn samar mèt moring rahsa | rarasing rèh dêna manis[12] masmu aris | manawa kawanguran ||
28. Lan tekade wong kang wani mati | iku dadya makaning kasuran | lara wirang tan tinolèh | ewasêmono lamun | ungas sangêt amingis-mingis | pinintonkên sakala | kalane kawuwus | kawantêrên umuk ombag |
--- 91 ---
iku bakal kinira wong kurang wani | batal kuwanènira ||
29. Kang mangkana tanpa pamatawis | wuwusira nora winaranan | kasusu sukaning tyase | katona wantêripun | tan kawawa nayuting kapti | anguja nêpsu hawa | nora awas emut | labête tanpa warana | mung kumudu mintonkên yèn sarwa wani | iku nora prayoga ||
30. Dèna antêng lawan dèna manis |[13] netya sumèh nanging aywa ulap | laraping wicara sarèh | yèn sira tuhu purun | aywa kongsi kasusu kèksi | kuwanènên ing tingkah | lan ywa ombag umuk | pindha banthèng mambu obat | manggung anggro anggigiro giri-giri | gambira gora godha ||
31. Ngaku dadi gêgêdhungging bumi | sumbar-sumbar obrol kabrabeyan | jubriya têkabur bae | angkuhe kumalangkung | ngaku kêndêl ngungkul-lungkuli | ngungkuli wong sapraja | iku nora mungguh | ngadate wong kang mangkana | mung samono kewala katoging budi | praptèng don liron kamal ||
--- 92 ---
2. Sinom
1. Tyas kumlungkung kumawagnya | luwih maning lamun uwis | munggwing luhuring turangga | ngêmbat watang numbak siti | katon èsthanya kadi | kurang mungsuhing ngapupuh |[14] anyandêrakên kuda | mamprung alok cêrik-cêrik | kang mangkana mung samono notoging prana |[15]|
2. Dhapur amêrang lêngênan | para tandang nyanyampahi | tandha candhula-candhala | kumawawa angarani | sabar mring liyan janmi | tan wruh lamun dhèwèkipun | katon ing jêrihira | angucira nora wani | kang mangkana iku tingkah tan prayoga ||
3. Yoga kaki singkirana | tingkah kang saru kaèksi | nulada para sujana | myang sarjana kang nimpuni | ngambar gandane wangi | apan ta uwus kasêbut | ana ing layang wacan | caritane kyana patih | ri sang Koja Jajahan lan sri Narendra ||
4. Nata ing Mêsir nagara | tataning pra sujana di | kang binabar dadi wulang | karya sudarsana sidi | maring wong sanagari | mênggah kajatmikanipun |
--- 93 ---
muwah antênging netya | manising wacana luwih | mrih ywa nganti ingaranan wicaksana ||
5. Dene cacading panindak | anandukkên pamatawis | iku yèn mawa pangangkah | angong kang[16] marang tan yukti | saking tan dèn wêkani[17] | bubukane kang pakantuk | wit saking wuwusira | kongas-kengis sarwa wasis | para tama kalimput landhêping sabda ||
6. Ing satêmah ngayawara | warahe tan migunani | wit saking kurang wiweka | amêngku mring liyan janmi | saking kurang pamikir | kang ora-ora ginayuh | yêktining pamatara | tinilar malah dèn dohi | kang mangkana wit kalimput ngaku limpat ||
7. Ing satêmah kapitunan | tiwas muwus angacuwis | wuwuse tanpa wusana | sirna katubing maruti | ingkang mangkana kaki | ing nguni pan wus kasêbut | wasita kuna-kuna | pangucap kang tancêp bêcik | lawan maning pakarti ingkang utama ||
8. Iku dadi tatakrama | tumêrah wong sanagari | wus ana wawarahira | ginêlar têlung prakawis | tunggal ambêk utami |
--- 94 ---
lawan solahbawa kulup | tanapi pamariksa | mangkene nyatane kaki | iya iku nistha madya lan utama ||
9. Lawan maning jarwanira | warah kang têlung prakawis | ing nguni wus wanasita | mangkêna[18] ingkang kariyin | kramaning sujana di | nênggih kaping kalihipun | caraning pra sudagar | patraping durjana katri | yeka aran ambêk nistha madyotama ||
10. Nging nadyan patrap durjana | ya nistha madya utami | wit saking awarna-warna | ambegal nyêbrot tanapi | ana maling pawèstri | maling rajabrana dalu | patrape neka-neka | ana kang mawa piranti | ana ingkang anggunting madung wiwara ||
11. Ana kang matèni janma | dene durjana utami | kang wani ngêdhêng katingal | marmanta winastan silip | wit dènnya laku juti | abangkit kalangkung-langkung | ngungkuli janma kathah | bangkit namar angêmori | tingkahira kadi janma ulah budya ||
12. Lan asring ngluluh sarira | amêlêng sêdyaning kapti | pininta kalakonira | wit nadyan wong laku juti |
--- 95 ---
uga bisa ngarani | mungguh sampurnaning laku | amung matèni raga | de madyaning laku jati | amung mênêng lan mrih kalimpe kewala ||
13. Ana kang mawa pirantya | bandrèk pintu jugil gunting | dene ta maling kang nistha | anguthuh tan wirang isin | angrêbut nyêlêr ngutil | nadyan konangan pinênthung | wus tan nganggo rinasa | labête wong tuna budi | amburu wah nuruti murkaning manah ||
14. Yaiku nisthaning nistha | ngangsa ngangah-angah kadi | rayap kumriyêg manungsa | sari-ratri tanpa ririp | têlas tilasing janmi | jasate lir jis-jis wutuh | de caraning sudagar | ingkang santosa ing budi | amung mungkul wêkêl dènya anggaota ||
15. Murih katêkaning karsa | ananging inggih manawi | gènnya ngimpun rajabrana | saking mbêk sikarêng janmi | milulu melik bathi | linabuhan ambalithuk | sayêkti mênggal rusak | tan lulus têmah sirnanting | kang sawênèh nênggih patraping nangkoda ||
16. Ana ingkang nora sotah | wanuh lan wong kawlasasih | tinarsa wawan wicara |
--- 96 ---
lawan wong kang nistha-nisthip | kapêthuka sumingkir | bok nulari apêsipun | yèn ana pêkir priman | sinikara dènnya ngêmis | dyan ginusah ingêsotkên sonarodra ||
17. Supadya enggal kungaa[19] | aywa kongsi nanakêti | muwah ywa tunggal satanah | asatêmah nguciwani | yeku wong kang wus lali | pangling nalarira liwung | kalingling mêlikan |[20] tan eling purwaning urip | wit kayungyun milulu ing kabungahan ||
18. Tan ana kang kasatmata | kajaba mung êmas picis | lali mring Pangeranira | janma kang mangkana yêkti | cilaka dunya ngakir | yèn rusak tan antuk tulung | wit duk katunggon dunya | karêm nyikara sung runtik | mring Hyang Suksma lali tanpa pangastawa ||
19. Dene kramaning pandhita | akèh kang mundhingan dhiri | lire ngêgungkên sarira | ana kang kulinêng sêpi | nèng wana-wana wukir | wênèh anèng jro prajagung | tinawing warna-warna | busana rajabrana di | myang rinêngga anggarwa wanodya endah ||
20. Supadya rinêsêpana | maring sagung kang ningali |
--- 97 ---
muwah sinihan ing kathah | lan bungah yèn dèn wastani | anêkakakên kapti | dene ta ing karsanipun | pandhita kang mangkana | pama puspa dèn simpêni | nanging mêksa kongas arum marbuk ngambar ||
21. Tan wun akèh kang ngupaya | kapêngin ing ganda wangi | nanging ta ingkang mangkana | yêkti arang kang udani | saking nora kaèksi | beda kang nglela kadulu | katon tapabratanya | atatajin dhahar guling | myang sumingkir ing karamèn kakarêman ||
22. Awit laku kang mangkana | ngluwihi kang aprang sabil | sabalane kang angrusak | angrusuhi ing agami | mangkana kang utami | sayogya ingkang misuwur | sumawur wartanira | suka nawurkên wawangi | praptèng wuri nartani suta sêwaya ||
23. Samya sumanggêm agama | agêming Nabi sinêlir | Mukhamadinil Mustapa | atêrus ing lair batin | wit yèn tan trusing batin | batal tan bangkit tumimbul | krana sampurnanira | pangastuti ing Hyang Widi | nora kêna rinewangan rewa-rewa ||
--- 98 ---
24. Marmanta para pandhita | kang manêmbah nèng ngasêpi | myang mahas sajroning guwa | amêpêt angkarèng kapti | tahên tan dhahar guling | amêrangi hawa nêpsu | nyirêp sagung wisaya | myang birat sakèh saksêrik | nanging lamun kalimput sihing atapa ||
25. Lire bungah ingalêma | bêtah luwe matiragi | iku tan antuk suwarga | malah naraka pinanggih | pujinira sirna nis | brastha tiwas ambaluwus | wêkasan tanpa tuwas | sêdyanira nora dadi | ing satêmah susah manggung anggarêsah ||
26. Tan katrima ing Hyang Suksma | upama wayang nèng kêlir | kapêksa muwus priyangga | dhalange tan nguningani | marma lampahing rêsi | kang nèng praja myang ing gunung | nora kêna pinadha | kudu turut atarêtip | tinataa pakantuking jro wardaya ||
27. Lamun pandhita ing praja | jêjêre ingkang piniji | amêlêng ing kajatmikan | atanapi tatakrami | nadyan lumakwèng margi | jatmikaning tyas tan kantun | tuhuning tatakrama | winantu ing ulat manis |
--- 99 ---
anirnakkên saksêrik trusing wardaya ||
28. Yèn maksih êsak ing driya | dadi asoring maharsi | yêkti katingal ing netya | amasmu kucêm tan manis | dening angêmu runtik | maksih ngumbar hawa nêpsu | dene agênging cacad | mêdaning para maharsi | lamun maksih karêm-kêrêm rajabrana ||
29. Wit iku amarakêna | sarêng lan sarèhing kapti | tanapi suka sungkawa | kusut sêkunging astuti | lamun ana kang prapti | samya lumuntur sihipun | netya sumèh sumringah | yaiku mêdaning kapti | têmah datan bangkit mêkak nêpsu hawa ||
30. Saking maksih sugih trêsna | rêmên mring kang sarwa asri | ing wêkasan tantantuman[21] | nuruti medaning bumi | lir trape wong nèng nagri | ngawula suwitèng Ratu | sayêkti wawalêsan | animbangi sihing Gusti | lawan kêdah ngati-ati ing pratingkah ||
31. Kudu sêtya tyas waspada | amawas karsaning Gusti | myang mamêt sihing sasama | muwah sarowanging ngabdi | dadi bangkit mumpuni | ing sanalika tan ewuh | nêtêpi Waradarma |
--- 100 ---
solah muna lawan muni | iku dadi panêngêran ayu ala ||
32. Muwah tanggaping sasmita | pranyananing Narpati |[22] lir warahe sang apatya | Koja Jajahan ing Mêsir | asung wulang wêwêling | palane ngawula ratu | dhingin angilangêna | pangira kiraning kapti | akarana nalika jaman samana ||
33. Patrape wong angawula | ingkang winastan prayogi | rarasing tyas mung sumarah | nurut sakarsaning Gusti | dipun kadi angganing | angilo paèsan agung | solahing wawayangan | kang anèng sajroning cêrmin | nora siwah lawan kang ngilo ing kaca ||
34. Myang aywa trêsna ing garwa | tanapi sêwaya siwi | sanak kadang kulawarga | de yèn tan mangkana yêkti | tipis dennya dadasih | tuwas tiwas kasang kusung | wêkasan kasangsaya | têmah mung ngawrat-tawrati[23] | tan katrima wurung dènnya danasmara ||
3. Asmaradana
1. Marma mung salah sawiji | êndi ingkang linêksanan | ywa ngantya mandhêg tumolèh |
--- 101 ---
nèng praja yèn tan mangkana | aluwung sumingkira | mring wanarga guwa samun | aywa kulina nèng praja ||
2. Dene tingkahing dumadi | kang akarya gara-gara | kagiri-giri gorarèh | yeka ing jaman sangara | dudu tingkahing jagad | yêktine mung patrapipun | manungsa kang ngaku guna ||
3. Samya mawaa tatawing | awarana neka-neka | ambabarung ing wawarnèn | micara kaduk gumuna | kumintêr kumasura | amêdharakên wuwuruk | ngaku wasis wicaksana ||
4. Angkuhe arsa ngayomi | mring para papa kasimpar | kang anèng ngarga myang ngare | supaya rahayunira | satêmah para papa | samya bingung ting balulung[24] | rêbut-dhucung salang-tunjang ||
5. Ting garubyug amarani | ngrubung ingkang wara-wara | arsa ngrêksa raharjane | anilar pêrluning wisma | wusana tanpa tanja | mung gumrudug anut grubyug | nora wêruh rêmbugira ||
6. Mangsuli suwitèng aji | yèn ana karsaning Nata |
--- 102 ---
kudu sumarah ambodho | saature mung tumadhah | andhèrèk sakarsèndra | karana sri Naraprabu | kawasa sung pêjah gêsang ||
7. Kudu tuhu angastuti | santa susêtya ing dirya | nalangsa srah trus atine | rumangsaa yèn kawula | kapurba kawasesa | marang panjênênga[25] Ratu | ngrasaa tan darbe gêsang ||
8. Dèn mantêp tumêkèng pati | nglabuhi karsa Narendra | kang tanpa mangsakalane | dene ta pranatanira | lamun sinihan Nata | yaiku lamun dèn utus | datansah ingalêmbana ||
9. Lan kang dadi tandha yêkti | katarimanya dinuta | sring tampi ganjaran Katong | ananging yèn wus mangkana | aywa sira sêmbrana | tyas nulya apasang surut | lire pasang surut ika ||
10. Sumanggêmira ing kardi | srêgêp puli[26] salewengan | amalincur klèncar-klèncèr | ngêndêlkên yèn wus katrima | iku aywa mangkana | karana asihing Ratu | tan kêni ing ngadêlêna[27] ||
11. Wit yèn ana karsèng ngaji |
--- 103 ---
akarya pasangan coba | dèn awas ing pamawase | lir dhadhalang mulat wayang | solahe gung kawangwang | tansah winaspadèng sêmu | mrih sumurup karsèng Nata ||
12. Yèn ana pasangan batin | arungsit tan kawistara | sajatine wus dèn êlèr | gumêlar nèng ngarsanira | iku dipun prayitna | yèn sira nora sumurup | yêkti kalêbu pasangan ||
13. Wit sira kalèntu tampi | tan wruh ing cipta sasmita | saking samar panamure | tan tampi liringing netya | wêkasan kadrawasan | andaleya kadalurung | kasluru kênèng pasangan ||
14. Labane lena ing budi | dadi kalêbu loropan | saking kalimput karêpe | manawa angandêlêna | dènnya têguh wantala | malah katon mudha punggung | padha lan kang kacacadan ||
15. Paran dènira dumugi | kang dadi sêdyaning driya | dening tansah kandhêg tyase | kadung kèndêl ing dadalan | tan laju sêjanira | tan ngèstokên agnyèng ratu | katungkul angaku wignya ||
--- 104 ---
16. Beda kang mantêp ing budi | cinoba datan tumama | mung manthêng ing pangèsthine | pangarsa arsaning karsa | sihing sri Naranata | kang tumêrah ywa kalèntu | trus saking titi pariksa ||
17. Wit saking sampun udani | kalamun jêng sri Pamasa | kang kawasa misesèng rèh | marmanta kudu waspada | ngati-ati ing tingkah | tyas suka sungkêm sumungku | mung sêtya tuhu ing driya ||
18. Yèn anuju amarêngi | wruh kêdhap kilating Nata | ulatira dèn asarèh | nampani dhawuh sasmita | dèn cundhuk candhakira | tindakira kang tinanduk | nguningakên ing Narendra ||
19. Dèn asumèh pasmon manis | ing sêmu kang sumaringah | samun nanging mrih kongase | wit lamun tan kauningan | iku sami kewala | lawan kang tan wruh ing sêmu | wit wuwuse salah rasa ||
20. Dene lamun durung bangkit | angadu lungiding karsa | luwung tumungkula bae | lawan tyas tajêm jatmika | ywa gingsir nèng ngarsendra | dèn kadi ujwalanipun | dahana murub gumêbyar ||
--- 105 ---
21. Supadya katrahan ing sih | sihing Gusti kang wlas trêsna | mring dasih kang ngèstokake | marmanta manawa ana | antuk pirênèng Nata | sayogyanya dèn sumurup | kang adadya jalarannya ||
22. Lan margane kang tan tuk sih | wit iku ingkang minangka | susuluh ingkang katongton | nêdahkên basa sambawa | ana babasanira | tan ana we mili nungsung | mangkana traping suwita ||
23. Myang dasih yêkti tan bangkit | sawala karsèng Narendra | Pan muhung kêdah andhèrèk | lumirig sakarsèng Nata | upamanya mangkana | kadya wayang kang amuwus | sayêkti mawa imbalan ||
24. Pra priyayi sanagari | ingkang mangka kêlirira | wayang kang nulat solahe | kuciwane wong suwita | lamun kêsèd lêleda | salèwèngan tan tuwajuh | wadine ingkang mangkana ||
25. Saking datan ninitèni | tan wruh têraping watara | tansah ngumbar swara rame | ngawur pêlênging wardaya | ura ukaranira | awit kadhinginan tuwuh | rumangsa yèn wus kêpama ||
--- 106 ---
26. Tur durung mantra udani | têraping kang lukitarja | kasusu kumintêr tyase | paranta margane tampa | sihing Sri Naranata | tangèh yèn wusananipun | umanggiha yogyatama ||
27. Yêktine arang kang bangkit | kang awas wosing pamawas | kaya kang kawuwus kabèh | yèn tan antuk wahyuning Hyang | trahing lelaturkadar | yêktine durung amangguh | wong waskitha tanpa tapa ||
28. Kajaba mung Kangjêng Nabi | Mukhamad Nayakaningrat | kang tuhu dutaning Manon | yèn satêdhak turunira | praptaning jaman mangkya | wastu tan ana kang tiru | yèn tan tapa puruita ||
29. Marmanta wong ngawulaji | ywan ingandêl ywa duluya | ingandêl iku kèh lire | ana ingandêl wanodya | ingandêl rajabrana | ingandêl baya pakewuh | myang ingandêl ulah budya ||
30. Muwah ingandêl lulungit | tatakrama kadyatmikan | atanapi kabisane | lamun ingandêl wanodya | dèn kadya tigan gêsang | iyèku tekading kalbu | mênêng lir wong binincihan ||
--- 107 ---
31. Rumêksane ing pawèstri | ywa pêgat santa susêtya | praptaning pati linakon | yèn ngantya anglakonana | purun nyidra asmara | lamun tan mangkana wastu | ambalela pangawulan ||
32. Myang sarowanging dadasih | têmah tan ana pracaya | wit ugêring switèng Katong | anêtêpi tatakrama | muwah têmêning dirya | dene ta sira kalamun | dèn andêl ing rajabrana ||
33. Dipun bisaa mamardi | undhaking ngarta utawa | anunular nangkarake | myang tyasira dèn narima | sadhakunta priyangga | yèn bangkit mangkana wastu | antuk sihing sri Narendra ||
34. Dene yèn sira tan bangkit | anindakkên kang mangkana | amung calangana bae | yèn ana karsaning Nata | manawa kukurangan | dèn lakonana saèstu | adol suta rabinira ||
35. Supayanira sang Aji | aywa kacuwan ing karsa | ing wêkasan sang Akatong | anitèni jroning nala | lamun tuhu ing dirya | dene ta yèn sira anggung | mijilkên kagungan Nata ||
--- 108 ---
4. Mijil
1. Yèku têtêp wong murka sawukir | yèn sira mangkono | iya mangsa dèn andêla manèh | babasane sapa ta kang bangkit | amarêki kori | myang warangsasa anggung |[28]|
2. Kumarêngês gayêmi ngucêmil | ri ratri tan towong | saking ngêndi bisane ing têmbe | awidada dènnya switèng Gusti | lan maning manawi | pinitayèng ngratu ||
3. Ulah budi udaling lulungit | sira dèn waspaos | kudu awas waskitha ing tyase | wruh samuning panuksma kang rêmit | namarma rasandi |[29] saduning ri pudur |[30]|
4. Aywa pêgat labête ing budi | dèn atêgên tanggon | lakonana lan mati ragane | kurang guling ing nalikèng ratri | dèn mindêng sêmadi | sinahua lampus ||
5. Myang wiweka pratikêl ing kapti | matrapkên pirantos | mrih asoring mungsuh kang ngrabasèng | praja Nata dènna rampung-ramping | dèn bangkit nampani | sasmitaning ratu ||
6. Yèku ingkang datansah ingèksi | mawas ing pasêmon |
--- 109 ---
purwa madya praptèng wêkasane | aywa kongsi kalimputing kapti | nadyan ta wus wasis | saniskarèng kawruh ||
7. Durung tamtu katarimèng Gusti | yèn sira durung wroh | ing sakarsa-karsaning Pamase | lir manêkung amêsu samadi | dèn kongsi udani | Dating Hyang mahagung ||
8. Kongsi praptèng wêkasane kèksi | karsaning Hyang Manon | pindha carma ingkukir[31] binèbèr | munggwing kêlir dèn kongsi udani | sasolahing ringgit | aywa sah dinulu ||
9. Dene ingkang sinrahan lulungit | mardawèng lalagon | purwanira datan ana manèh | amung saking kidungan kakawin | sira dèn trêsnasih | kadya mring sadulur ||
10. Mrih tumanja gwanira jarwani | rarasing kang raos | lagèane lalagon dèn ngêntèk | sarekaning rumpakan mangêrti | rakite rêspati | mêmês manis arum ||
11. Wruh samaring ukara kang rêpit | lan namun pasêmon | traping kawi dèn kadi anggite | ri sang Widhayaka ing Kadhiri | yèn mangkana yêkti | antuk sihing ratu ||
--- 110 ---
12. Marmanira sang Prabu asung sih | wit saking cumondhong | linêganan sagung panggalihe | yèn mangkana ngaurip puniki | pan luwih prayogi | ngangkah amrih cukup ||
13. Wiwitane ywa tilar tabêri | tlatèn takon tiron | ing wusana utama dadine | lan mamriha alusing kang budi | trus pamuwus manis | nging tyas ywa katungkul ||
14. Suka-suka pêpêka ing kapti | satêmah tan pandon | dèn wêwêka prayitna jro tyase | upamine wong anumpêt sari | nadyan luwih rêmit | maksih kongas arum ||
15. Myang patraping mèt yudanagari | yeka yèn kaprêgok | apagut tan ulat pakèwêde | tan wruh moring wicara kang wêrit | lan kêclaping liring | manambunging têmbung ||
16. Ing wusana sanès raosing ngling | têmah karya ewoh | mring kang samya awawan ginême | de kang dadi kuciwaning abdi | bilih tuna budi | bodho butêng pêngung ||
17. Dupi anèng ngabyantarèng Gusti | kalantur andongong | saking sangêt kalimput tyas supe | awit dening kamurkaning kapti |
--- 111 ---
wêkasan ginalih | daluya balilu ||
18. Marma dèn wruh traping ngawula Ji | ing tyas dèn mirantos | ngilangêna saksêrik ing ngakèh | ngayêmana manahing sasami | sasamining ngabdi |[32] priyên rakêt rukun | prihên rakêt rukun ||[33]
19. Ngilangana kamurkaning kapti | dèn sumèh ing pasmon | nèng pasmuwan dèn sarèh arèrèh | mung mahyakna saliring wêwêling | myang pali pêpeling | wuwulang linuhung ||
20. Lan aguning[34] kabisan binudi | dimêne dumados | tutuladan sumrambahing ngakèh | yèn mangkono para kang miyarsi | yêkti samya asih | kêlu kapiluyu ||
21. Kabèh trêsna nganggêp bapa bibi | nadyan sang Akatong | muwah para putra santanane | samya rêna wêkasan wlas asih | sadasih pinurih | samya angguguru ||
22. Kang mangkana punika sayêkti | tansah kapanujon | ing sasama samya rêsêp tyase | nadyan ana ing liyan nagari | akèh kang samya sih | sênêng anunungsung ||
23. Pra linangkung muwah among tani | ingkang andhap asor |
--- 112 ---
ingêsoran sasolah bawane | anor raga dening anuruti | saosiking janmi | lawan wacana rum ||
24. Myang mênaki tyasira sasami | sinaman ing pasmon | saking sampun sugih aksamane | atêmahan amung angayêmi | manah ing sasami | samaning tumuwuh ||
25. Lawan maning yèn sira wus bangkit | karya sukaning wong | myang galihing bangsa ruhur kabèh | têtêp dadi tuking tatakrami | wus pantês linuri | ginugu tiniru ||
26. Ginaguru praptèng wuri-wuri | wuruke linakon | dene ingkang minangka wisane | ulah budi tanduk kang sarwèdi | iku lamun pamrih | rêmên rèh tan ayu ||
27. Solah tingkah karêm tyas tan yukti | satêmah salah ton | tilar tatakramane rinèmèh | yèn mangkana wêkasaning wuri | tan wun sira kêni | kinêmbong ambêk dur ||
5. Durma
1. Beda lamun têrahing bangsa bèr budya | budiman tyas mumpuni | pucaking acala | kang langkung inggilira |
--- 113 ---
muwah lêbêting udadi | maksih kawuryan | saking mandrawa kèksi ||
2. Warnanira kang sajati kasatmata | balik wadining janmi | ingkang sinimpênan | ing manah tan kawuryan | datan kêna dèn jajagi | saking jronira | wujude tan kaèksi ||
3. ewadene kang wus waspada ing tingal | putus ing sambangliring | bangkit angingira | saking duga prayoga | jinaga panduking liring | ywa nganti gita | winawas kang sayêkti ||
4. Dene kongsi wikan wigatining karsa | saking puntoning kapti | têmah kawistara | saking liringing netya | kang piningit samya kèksi | têrang tan samar | pamore ing ngarêmit ||
5. Kang mangkana ingaran yudanagara | paguting sabda gati | anèng pasewakan | yèn wus bangkit mangkana | sasat bisa anguwisi | mepuning mêngsah | pasanging byuha wasis ||
6. Karya wingwrin gêlaring kang ripularda | saingga jinêmparing | jêjêl ing ngawiyat |
--- 114 ---
sumriwêt tanpa kêndhat | têrus sadhasaring bumi | kêbak kèbêkan | culing warastra lungit ||
7. Tumamaning warastra tan kawistara | tatune amratani | dening kagunturan | jêmparing sabdatama | tumama lumintu mintir | êntaring gita | sumawur nuju kapti ||
8. Ing satêmah mimbuhi busanèng cipta | dadi rahayu budi | pasanging graita | sumringah sêmunira | panduking kang sabda sidi | widada dadya | wênganing tyas basuki ||
9. Pan mangkana wahyaning kang sabdatama | dadi busanèng dhiri | graita raharja | pindha kang makutha mas | sumèhing pasêmon kadi | jajamangira | kalung gêlang sasumping ||
10. Saking bangkit tanduking dora sambada | wahyaning kang lulungit | winoring wuwulang | dènnira wus rumantya | samapta sajroning kapti | pindha kalpika | nulya wiyosing angling ||
11. Lir lêpasing warastra pênuh ing wiyat | tumpa-tumpa tanpa wis |
--- 115 ---
lir atêp maatap | dèn-nyarsa nuju prana | anglir sumawuring riris | angalap jiwa | saking prabawa mijil ||
12. Kang kapranan syuh rêmpu tanpa kukupan | kabèh lêbur kabêsmi | kang kaambah rêbah | kawur kêwran kasrakat | lêbêt katuju ing liring | lir ron kanginan | tawur ruru ing siti ||
13. Pan mangkana pamawasing panêngêran | yèn wus sampurna yêkti | lir tinut maruta | aparan tinupiksa | tan kêwran wuryaning kapti | kabèh karoban | purbaning budaya di ||
14. Panêngêran dibya sakti kang sanyata | mungguhing sujanadi | mung rahayu budya | wit iku dadinira | akarya arjaning bumi | muwah kawasa | nganglangi sakèh wèsthi ||
15. Lamun bangkit ambabar ing pangabaran | kang kambah tanpa dadi | lêbur kabarasat | syuh sirna tanpa rupa | karampêting warastra di | sanjata cipta | têmah bangkit jajagi ||
16. Atining lyan tilar tilas katêmênan |
--- 116 ---
kang samya dèn-jajagi | kajog kajatira | ir[35] pêjah sanalika | saking wus sarwa katitih | soring prabawa | sêdyane tanpa dadi ||
17. Nanging janma ingkang mangkana-punika | dhasare tuna budi | kaduk kadalurta | yèn lunuhur wicara | malah mêlur lir pinulir | apalintiran | gumêtêr tyas kuwatir ||
18. Manahira anggaragap galigapan | anglènggèr tan bisa ngling | parandene mêksa | darbe cipta kawawa | minggah pasewakan aji | nging tan uninga | mati kaèsi-èsi ||
19. Marmanira kaki lamun amicara | arahên dèn patitis | trusna ing sasmita | pasanging ciptamaya | dèn antêng ing ulat wêning | lawan amawas | wose kang wawan angling ||
20. Sapa ngarsa pètên panunjuning[36] driya | wuwusira dèn aris | angon masakala | nurut caraning kana | yèn wacana lan wong tani | rinêsêpana | tata caraning desi ||
--- 117 ---
21. Pan mangkana laksitaning pra sujana | sanggongon[37] nora lali | masang pamatara | kinira sawawratnya | yèn lyan janma kurang budi | katandukana | sapangkate ywa luwih ||
22. Lamun lawan won[38] ani angrasanana | tanêm tuwuh tanapi | paraboting karya | garu walukunira | marmane wong ulah budi | anunulada | surasaning kintèki ||
23. Nitisastra turutên sawasitanya | ambêking sujana di | iku kudu bisa | mêt tyase wong sapraja | mrih rumêsêp dèn-necami[39] | tyase sadaya | supaya mucung sami ||
6. Pucung
1. Kang sinêbut ing gêsang ambêk linuhung | kang wus tanpa sama | iya iku wong kang bangkit | amênaki manahe sasama-sama ||
2. Saminipun kawulèng Hyang kang tumuwuh | kabèh ywa binada | anancêpna wêlas asih | mring wong tuwa kang ajompo tanpa daya ||
3. Malihipun rare lola kawlasayun | myang pêkir kasiyan | para papa anak yatim |
--- 118 ---
opènana pancinên sakwasanira ||
4. Mring wong luput dèn agung apuranipun | manungsa sapraja | pètên tyase supadya sih | pan mangkana wosing tapa kang sanyata ||
5. Yèn amuwus ywa umrês rame kumruwuk | brabah kabrabeyan | lir menco ngocèh ngacuwis | mênèk lali kalimput kèhing wicara ||
6. Nora wêruh wosing rasa kang winuwus | tyase katambêtan | tan uninga ulat liring | lena weya pamawasing ciptamaya ||
7. Dene lamun tan miraos yèn amuwus | luwung umèndêla | anging ingkang ngêmu wingit | myang dèn sumèh ing pasmon sêmu dyatmika ||
8. Yèn nêngipun alêgog-lêgog lir tugu | basêngut kang ulat | pasmon sêmu nginggit-inggit | yèn winulat nyênyêngit tan malat driya ||
9. Kang kadyaku[40] saênggon-ênggon kadulu | ngrêgêdi paningal | nora ngrêsêpake ati | nora patut winor anèng pasamuwan ||
10. Wong amuwus anèng pasamuwan agung | yeka dèn sêmbada | sakêdale dèn patitis | mèngêtana warahe Panitisastra ||
11. Kang kalêbu musthikaning rat puniku | sujanma kang bisa | ngarah-arah wahyaning ngling | yêktinira anèng ngulat kawistara ||
--- 119 ---
12. Ulat iku nampani rasaning kalbu | wahyaning wacana | parêng lan netya kaèksi | kang waspada wruh pamoring pasang cipta ||
13. Milanipun sang Widhayaka ing dangu | kalangkung waskitha | uninga salwiring wadi | saking sampun putus ing cipta sasmita ||
14. Wit wosipun ngagêsang raosing kalbu | kumêdah sinihan | ing sasamaning dumadi | nging purwanya sinihan samaning janma ||
15. Iku kudu sira asiha rumuhun | kang mangka lantaran | kudu bangkit mirakêti | mring sabarang kang kapyarsa katingalan ||
16. Iya iku kang mangka pangilonipun | bangkita ambirat | ingkang kawuryan ing dhiri | anirnakna panacad maring sasama ||
17. Kabèh mau têpakna ing sariramu | paran bedanira | kalamun sira mangèksi | solah bawa kang ngewani lawan sira ||
18. Nadyan ratu ya tan ana paenipun | nanging sri Narendra | iku pangiloning bumi | ênggonira ngimpuni sihing manungsa ||
19. Mapan sampun panjênêngan sang Aprabu | sinêbut Narendra | ratuning kang tatakrami | awit dènnya amênaki tyasing janma ||
20. Kang kawêngku sajagad sru kapiluyu |
--- 120 ---
kêlu angawula | labêt piniluta ing sih | ing wusana pênuh anèng pasewakan ||
21. Milanipun bangkit nêntrêmakên kayun | saking anggènira | bangkit mrih arjaning bumi | de gènira angraharjakkên bawana ||
22. Wit gènipun anggung anggêlar wuwuruk | wuwulang ing kuna | tinulad linuri-luri | winarahkên lawan manising wacana ||
23. Kanthi alus raras aris wahyèng wuwus | winantu santosa | ing tyas nityasa prihatin | sing dènnyarsa amamayu ayuningrat ||
24. Yèku Ratu têtêp kawawah[41] amêngku | murba amisesa | sèsining kang bumi-bumi | wibawanya mrabawani sabawana ||
25. Trusing kayun sih marma mring kawlasayun | mring pêkir kasiyan | para papa anak yatin | wong pariman pinupu lan ingopènan ||
26. Para pandung dursila binujung-bujung | susukêring jagad | sinrang siningkirkên têbih | para cidra doracara pinisesa ||
27. Pinrih ayu maria laku dudu |[42] dadi santa sêtya | yèn mêksih mêksa tan yukti | pinrawasa siyasate sinangêtan ||
28. Sang Sinuhun dènira matrapkên kukum | adil awarata |
--- 121 ---
prasasat samodra agni | nadyan anèng siluk sungil kawasesa ||
29. Kang tinuju sanggyaning kang laku dudu | tan ana sawala | ing agnyèng sri Narapati | saking adil traping kang pidana dhêndha ||
30. Têmahipun misuwur ing rat sadarum | têtêp amisesa | sêsining kang bumi-bumi | sabawana kabèh karoban prabawa ||
31. Wulangipun satata mintir lumintu | sakèhing tumitah | winruhkên ing tatakrami | asatêmah samya tut nurut tapsila ||
32. Paminipun acucundhuk sêkar arum | gung kongas mangambar | mitonkên warnaning sami | sumawuring jagad pindha tirtamarta ||
33. Sagungipun kang sinung wulang wuwuruk | winêruhkên marang | salwiring kang para wadi | samya sayuk yêk rumêksa arjèng praja ||
34. Wit sang Ratu kang dadya èsthining kalbu | mung arjaning jagad | kagunan wolung prakawis | gung ginêlung gumêlèng dadya sajuga ||
35. Kang ginilut tinulat-tulat tinurut | warah wurukira | sri Ramawijaya nguni | mring kang ari sang Gunawan Wibisana ||
36. Rintên dalu amêlêng kagunan wolu | ginunêm ginulang | ginulut tan kêna lali |
--- 122 ---
sabên dina mung angèsthi Asthabrata ||
37. Kang rumuhun anunulat lampahipun | Hyang Êndra bathara | anggung angglar tatakrami | maring janma sajagad rat pramudita ||
38. Tandukipun tinindakkên mrih pakantuk | ing pangrêksanira | lan para martaning kapti | kinanthènan lumintuning dana boja ||
7. Kinanthi
1. Mangkya gantya lampahipun | Sanghyang Yama kang kaèsthi | anggung angglar dihêndhakrama |[43] mring para duskarta juti | sagung susukêring jagad | winisesa tanpa pilih ||
2. Sanadyan sanak sadulur | yèn durjana dèn patèni | saari ratri nora sah | titipriksa ngosak-asik | salwiring kang solah salah | tinêlasan tanpa lirip ||
3. Ing ngungsir[44] sapurug-purug | yèn wus kacandhak ginitik | jinêjak jangga tinigas | sagunging duskarta juti | sirna lêbur kabara sat[45] | karampasan tumpêk tapis ||
4. Bebas lir binêsmyèng latu | mangkya lampah kang kaping tri | ambêke Bathara Surya | gung nununtun tyasing janmi | upamia ngingsêp toya |
--- 123 ---
nadyan wantêr ing pakarti ||
5. Tan karaos asatipun | saking patrap rèrèh ririh | ngarah-arah tan kasesa | pangingsêpe lawan aris | yèn ana mungsuh kajarah | soring prang madyaning jurit ||
6. Piniluta lampahipun | rinêmih ingarih-arih | mrih maria wasing driya | lan tapsila tan katawis | mangkana Bathara Surya | kramaning mangrèh dumadi ||
7. Mangkya lampah kaping catur | Hyang Candra ingkang kaèsthi | maratakkên paramarta | anggung karya sukèng ngati | mring janma sanusapada | pinardi mardawèng budi ||
8. Pamardine tung-tung guyu | winoring liring prak ati | rum manis ing pangandika | winêngan alusing galih | tan siwah Bathara Êndra | dènira mênaking kapti ||
9. Kaloka kalangkung-langkung | Sanghyang Candra dènnya bangkit | karya gambiraning driya | wèh suka binghaing[46] kapti | wêkasan akarya sêtya | tuhuning tyas wong sabumi ||
10. Kang kaping lima winuwus | sanghyang Bayu kang kaèsthi | sampurnaning pangawikan |
--- 124 ---
anggung amawang salwiring | solah bawaning bawana | wruh budining wong sabumi ||
11. Mawas saraosing kalbu | wêkasan bangkit mangèksi | datan kêni tiningalan | saking sangêt alus aris | liringing netya kawuryan | amung sumèh masmu manis ||
12. Lila lêgawa ing kalbu | mrih suka lumintu-minti | andina-dina dadana | wijiling rajabranadi | lir banjir ambèr balabar | angêbèri wong sabumi ||
13. Tyasnya suka tanpa rêngu | rinêgatkên[47] nora sêrik | mung tansah asung aksama | maring sagung sarwa sisip | wêkasan saisining rat | sêkunging tyas sumungku sih ||
14. Kang kaping nêm lampahipun | Sanghyang Kuwêra ing nguni | anggung dènnya abojana | mamrih arjaning nagari | tansah amênaki manah | datan kêmba sabên ari ||
15. Rumêksa santosanipun | bangkita sapraja sami | mamrih kawruh kasunyatan | wruh purwaning dumadi |[48] ywa katungkul suka-suka | nèng nuswapada tan lami ||
16. Ing satêmah sirna lampus |
--- 125 ---
maranta[49] yèn tan pinikir | marmanta Sanhyang[50] Kuwêra | tansah prihatosing kapti | saari-ari tan kêndhat | anggusti kang sarwa gaib ||
17. Lampah ingkang kaping pitu | Hyang Baruna kang kaèsthi | anggung amusthi warastra | jêmparing pamunah wèsthi | ambirat sasukêring rat | lawan santosaning kapti ||
18. Tan ana baya pakewuh | gampil ingkang sarwa rumpil | muwah lamun sarasèhan | lawan kang para winasis | kêwraning driya tan mêrang | sinrahkên mring pra binangkit ||
19. Anggung dènnira manimpun | sagung kagunaning janmi | nadyan kang tan mrih arjèng rat | pinarsudi mrih udani | wêkasaning Asthabrata | iku kang tansa[51] kaèsthi ||
20. Warnanên kang lampah wolu | ambêke Hyang Brahma nguni | anggung anggêsêngi mêngsah | winasesa tumpêk tapis | kang lumawan kaprawasa | lwir sardula mangsa daging ||
21. Marab-marab urubipun | kumrangsang ngrusak wêwêri | winantu ing pujamantra | mawas wrate wong sabumi | saking dènnya rumaksèng rat |
--- 126 ---
pinardi lan krasing budi ||
22. Lawan santosaning kalbu | datan pêdhot kadyangganing | têpange punang kalpika | tan kongsi rênggang sawêni | dènnya mrih raharjaning rat | tan pêgat saari ratri ||
8. Mêgatruh
1. Purna punang panilasing lampah wolu | marmanta ywa kongsi lirip | pamiribing kang kasêbut | ing ibarat sêrat Sruti | pètên raose kemowon ||
2. Dèn awêruh ing sakêdhap kilatipun | ywa malih bangsa Islami | ingkang itnitah[52] linuhung | nadyan ingkang para kapir | tansah sami mèt pangilon ||
3. Samya nulat trapsilaning lampah wolu | kadya kang kawahyèng ngarsi | paranta darunanipun | èyn[53] kasora lan wong kapir | myang pra Buda kang mangkono ||
4. Awit Islam ingkang kalangkung linuhung | baya ta linuwih-luwih | dènira angimpun kawruh | kang mrih ayu lair batin | wit luwih mulya kinaot ||
5. Amangsuli wasitaning prakarti nung | wajibing pra senapati | mandhegani ing ngapupuh | punika mangka Maharsi | muji arjaning palugon ||
--- 127 ---
6. Nora pêgat dènnya gugulang anggêlung | anggalih gêlaring jurit | wit dene sampun kasêbut | luhuring ngatapa yêkti | mung Senapatyèng prang popor ||
7. Awit iku kang nyata lêgawèng kalbu | lila tumêkaning pati | tan ketang toh takêr marus | swami suta tan tinolih | mung patine kang katongton ||
8. Milanipun tapaning prajurit punjul | ngungkuli tapaning rêsi | tapa tapaking pakewuh | munggwing graning ngarga wêsi | sinêmbah madyèng palugon ||
9. Lawan malih manawi amangun pupuh | mamrih ungguling ngajurit | dèn waspada pandukipun | bubukanira ing ngarsi | antuking marga kinaot ||
10. Wiwitipun tarlèn saking sarwa wêruh | ingan ingêring kang margi | sinartan sêtya rahayu | dèn panggah aywa gumingsir | antêpana praptèng layon ||
11. Ing ngayuda ywa kênèng mêdaning kalbu | ing satêmah bilaèni | yêkti agung bekanipun | dèn apanggah ing palinggih | lêgawaa ing palugon ||
12. Nadyan ana jêmparing maèwu-èwu | yèn sêdya rahayu budi | dalah lalayu bul-umbul | banderanira tan sêbit |
--- 128 ---
milu rinêksèng Hyang Manon ||
13. Purwanipun praptèng têmpuh ing ngapupuh | aywa kongsi andhingini | sanadyan nêmpuh rumuhun | yèn wus tinêtêgan wajib | lumawana nora awon ||
14. Tandukira anèng sangarsaning mungsuh | aywa anyuware[54] wêngis | rame sasumbar kumruwuk | murih kapiyarsèng aji | ingalêma sang Akatong ||
15. Kang mangkono iku tingkah nora mungguh | mênggah patraping prajurit | luwih maning pra panganjur | mamriya[55] jêjêr utami | utamane nèng palugon ||
16. Senapati angagêm jêmparing luhung | nèng paprangan silih ungkih | sarta tansah ababantu | awrate kang anèng ngarsi | rumêksa ywa kongsi kasor ||
17. Paguting prang anirnakêna pakewuh | saglaring mungsuh tan wigih | mangkono mungguhingRatu | tan kewran anata baris | mamrih ayuning palugon ||
18. Para mantri pinarnahakên ing pungkur | tan patya kèh kang tinindhih | mung kang ngayap sang Aprabu | kang samapta amiranti | tyas têtêg angatos-atos ||
19. Myang ngulatkên prajurit kang samya magut | yan ana ingkang katitih | kêngsêr kasrakating pupuh |
--- 129 ---
sri Naranata tumuli | matak wadya mrih rumantos ||
20. Lan prajurit kapalan kinèn tutulung | biyantu ingkang kalindhih | ambanjêl mring kang toh lampus | lamun mangkana sayêkti | kontap kotamaning Katong ||
21. Têtêp mantêp tapa munggwing pucukipun | wukir warastra sayêkti | saking sih mring pra tumuwuh | tan keguh tumêkèng pati | labuh kang mantêp prang popor ||
22. Lawan sampun uninga sajatosipun | purbawasesèng dumadi | datan ana lara lampus | mung urip tan owah gingsir | langgêng anunggil Hyang Manon ||
23. Lan lungiding sanjata sampun kaetung | ywa rumasa aywa lalis | ngandêla marang Hyang Agung | sèstu laraping jêmparing | tan kongsi prapta ing ngênggon ||
24. Tumamaa ing ngangga kalis ing tatu | tuwin kang arsa mamati | tan kawasa karya lampus | ila-ila nguni-uni | tuladan kang wus kalakon ||
25. Sapa ingkang ing tyas arsa karya lampus | yaktyantuk gantungan pati | kang wèh lara kênèng rapuh | kabèh tingkahing ngaurip | yêkti walêsan kemawon ||
26. Dene nistha madya utamaning wadu | kang samya pinangkat mantri |
--- 130 ---
yeka yèn jaman karuhun | mangkana ingkang winarni | nisthaning mantri kacriyos ||
27. Yèn umangsah ing ngaprang mati rumuhun | wadyabalanira maksih | kari nèng paprangan campuh | madyaning kang para mantri | lamuna ngèrèni layon ||
28. Utamane yèna mati parêng gêmpur |[56] sawadyane tumpês tapis | mangkana kala ing dangu | nanging lamun jaman mangkin | para mantri tan kacriyos ||
29. Milanipun caraning jaman rumuhun | kathah ingkang para mantri | mangsah prang pêjah rumuhun | dene kang mangkana yêkti | lamun tinulat pakewoh ||
30. Wit wadyanya pindha kuthuk ting caranguk | tinilar ing rena anis | apuwara tanpa tuju | lir kalidamar ing nagri | muhung tumindak sapakon ||
31. Tanpa budi amardi dayanging[57] kalbu | ing wêkasan nguciwani | kèh wuwulang duking dangu | kang samya kawrat ing tulis | amamarah mrih kinaot ||
32. Bab ing nistha madya myang kotamanipun | para mantri lir ing ngarsi | kang manurat tan anggayuh | apawadan tan udani | mring kwèhing kintaka kaot ||
33. Mangkya lamun samya kapanudyèng kayun |
--- 131 ---
kaparênga nguningani | nistha utamaning idup[58] | myang wrin purwaning dumadi | mrih widada praptaning don ||
34. Nupiksaa salwiring sêrat wuwuruk | lan nitia Nitisruti | ewadene tamtunipun | ya maksih ginuywèng janmi | dening kathahing punang wong ||
35. Yêktinipun pakèwêt kalangkung-langkung | buka tyase wong sabumi | ewuhaya ing panuju | badane pribadi tan wrin | saking rungsiting suraos ||
36. Milanipun pinunggêl wahyaning wuruk | ingkang karsa angawruhi | sasolah bawèng tumuwuh | wit dening ingkang manggupit | korup ing karêman wuron ||
37. Ing wêkasan kang dipun yêktosi muhung | pratingkah kang datan yukti | wit dening dahat kalimput | mring pakartining dumadi | babagan nêmbah Hyang Manon ||
38. Awit saking tan uninga dunungipun | ingkang wajib dèn astuti | wêkasan nalangsèng kalbu | narimah amung mamuji | datan pêgat praptaning don ||
39. Purna punang panulating supatrayu | tinêgran[59] Srat Nitisruti | ing ri Sukra lèk ping pitu | candrana[60] Sêla Jimakir | Nir wisaya srirèng Manon |[61][62]|
| 1 | Tanggal: Budhaka Manis (Rêbo Lêgi) Sura Wawu: bahni maha astra candra (S 1513). Tahun Masehi: 1591–2. (kembali) |
| 2 | ngayawara. (kembali) |
| 3 | paramarta. (kembali) |
| 4 | pinuluta ginilut. (kembali) |
| 5 | Lebig satu suku kata: lêgutanya dimène dadi. (kembali) |
| 6 | ling-aling. (kembali) |
| 7 | pangawruh. (kembali) |
| 8 | caraning. (kembali) |
| 9 | amasmu kasusu. (kembali) |
| 10 | tumindaking. (kembali) |
| 11 | marèmène. (kembali) |
| 12 | dèn amanis. (kembali) |
| 13 | dèn aantêng lawan dèn amanis. (kembali) |
| 14 | kurang mungsuh ing apupuh. (kembali) |
| 15 | Lebih satu suku kata: kang mangkana samono notoging prana. (kembali) |
| 16 | angongkang. (kembali) |
| 17 | wikani. (kembali) |
| 18 | mangkene. (kembali) |
| 19 | lungaa. (kembali) |
| 20 | Kurang satu suku kata: kalingling lan melikan. (kembali) |
| 21 | tan-tan tuman. (kembali) |
| 22 | Kurang satu suku kata: pranyananing narapati. (kembali) |
| 23 | ngawrat-awrati. (kembali) |
| 24 | bilulung. (kembali) |
| 25 | panjênêngan. (kembali) |
| 26 | nuli. (kembali) |
| 27 | ngadêlana. (kembali) |
| 28 | Lebih satu suku kata: myang warangsa anggung. (kembali) |
| 29 | namar mara sandi. (kembali) |
| 30 | saduning ripu dur. (kembali) |
| 31 | ing ngukir. (kembali) |
| 32 | sasamining abdi. (kembali) |
| 33 | Lebih satu gatra: gatra ke-6 ditulis dua kali. (kembali) |
| 34 | agunèng. (kembali) |
| 35 | lir. (kembali) |
| 36 | panujuning. (kembali) |
| 37 | sanggon-nggon. (kembali) |
| 38 | wong. (kembali) |
| 39 | dèn-ecani. (kembali) |
| 40 | kadyèku. (kembali) |
| 41 | kawawa. (kembali) |
| 42 | Kurang satu suku kata: Pinrih ayu maria laku kang dudu. (kembali) |
| 43 | Lebih satu suku kata: anggung angglar dhêndhakrama. (kembali) |
| 44 | Ingungsir. (kembali) |
| 45 | kabarasat. (kembali) |
| 46 | bingahing. (kembali) |
| 47 | rinêngatkên. (kembali) |
| 48 | Kurang satu suku kata: wêruh purwaning dumadi. (kembali) |
| 49 | paranta. (kembali) |
| 50 | Sanghyang. (kembali) |
| 51 | tansah. (kembali) |
| 52 | tinitah. (kembali) |
| 53 | yèn. (kembali) |
| 54 | anyuwara. (kembali) |
| 55 | mamriha. (kembali) |
| 56 | Utamane yèn amati parêng gêmpur. (kembali) |
| 57 | dayaning. (kembali) |
| 58 | idhup. (kembali) |
| 59 | tinêngran. (kembali) |
| 60 | candrama. (kembali) |
| 61 | §1850. (kembali) |
| 62 | Tanggal: Sukra (Jumungah) lèk pitu (7) Sêla (Dulkangidah) Jimakir: Nir wisaya srirèng Manon (AJ 1850). Tanggal Masehi: Jumat 23 Juli 1920. (kembali) |