Abdi-dalêm Kadipatèn, Puspadiningrat, 1906, #742

Abdi dalêm Kadipatèn[1]

Manira Radèn Mas Arya Puspadiningrat, amèngêti panganggone abdi dalêm ing Kadipatèn Anom, kang wus olèh lilah dalêm sarta wus kalakon kanggo salawase, wiwit abdi dalêm Panèwu Mantri mangisor tumêka jajar kabèh, katrangane kaya ing ngisor iki.

Bab 1. Manawa pinuju seba garêbêg, utawa dhèrèk têdhak dalêm ing loji paresidhenan taun raja, panganggone kaya ing ngisor iki.

Abdi dalêm pangulu Lurah Suranata, sarta Panèwu Mantri Gawe, Panèwu Mantri Anon-anon, tumêka Dêmang Răngga, Lurah Panglawe, abdi dalêm Dhalang sarta Bêkêl Wiyaga, Bêkêl Panosong, Bêkêl Kabayan, Bêkêl Suranata, Bêkêl Miji Tuwa, Jajar Carik, padha nganggo calana saka lakên ijo nganggo sèrèt renda kuning byur, ukuran ambane manut lumrahe kang wis kalakon, kanggo salawase, mung abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata sabêkêle sèrèting calana renda putih byur, abdi dalêm Jajar Wiyaga padha nganggo calana saka mori putih tanpa sèrèt renda, dene abdi dalêm Lurah Bêkêl sa Jajare Panurung kabèh panganggone kathok panji-panji saka paring dalêm, abdi dalêm Bêkêl liya-liyane tumêka jajar kabèh kajaba kang kasêbut ing dhuwur mau padha ora kalilan nganggo calana.

Bab 2. Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, sarta Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, Panglawe, Bêkêl tumêka sajajare kabèh mau padha nganggo dodot jamblang tanpa balênggi.

Bab 3. Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, panganggone ukup renda putih byur, gombyoke kêmbang suruh putih, Panèwu Gawe, Panèwu Anon-anon, Panèwu Jaksa, Êmban ngarêp, padha anganggo ukup moga biru, nganggo tumpal renda, abdi dalêm Mantri, Dêmang, lan Răngga kabèh padha anganggo ukup moga wungu, nganggo tumpal renda, abdi dalêm Lurah padha anganggo ukup saka kêsting ijo byur, gombyoke kêmbang suruh kuning byur, abdi dalêm Panglawe gamêl, padha anganggo ukup saka kêsting abang byur, gombyoke kêmbang suruh putih byur, abdi dalêm Bêkêl kabèh padha kalilan nganggo ukup saka kêsting ijo byur, gombyoke kêmbang suruh putih byur, mung abdi dalêm Bêkêl Suranata kalilane nganggo ukup saka kêsting putih byur, gombyoke kêmbang suruh putih byur, dene abdi dalêm Jajar kabèh padha ora kalilan anganggo ukup.

Bab 4. Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, panganggone kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo baludiran, baludire putih byur, bênike lètêr PB uga putih byur, Panèwu Mantri Gawe, panganggone kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo baludiran, baludire kuning byur, bênike lètêr PB kuning byur, Panèwu Mantri golongan Anon-anon kabèh tumêka Dêmang lan Răngga, kulambine sikêpan gêdhe saka lakên ijo baludiran, baludire padha silih asih, bênike lètêr PB uga silih asih, abdi dalêm Mantri Kabayan sarta Mantri Pulisi, kulambine sarta [sar...]

--- 2 ---

[...ta] baludire lan bênike, kayadene panganggone Mantri gawe, abdi dalêm Panèwu Mantri Carik tumêka Răngga Carik, kulambine baludiran padha putih byur, sarta bênike uga PB putih byur, abdi dalêm Lurah golongan Numbak Kêncêng kulambine sikêpan gêdhe saka lakên ijo baludiran, baludire untu walang kuning byur, bênike lètêr PB uga kuning byur, abdi dalêm Lurah golongan Anon-anon, kulambine sikêpan gêdhe baludiran, baludire untu walang silih asih bênike lètêr PB uga silih asih, dene abdi dalêm Lurah Panurung sarta Bêkêl sajajare, kulambine iku saka paring dalêm panganggon. Kabèh mau ukuran ambane sarta wêwangunane baludir manut pranataning nagara, kang wis katamtokake sarta kadhawuhake, nalika katitimangsan tanggal kaping 8 sasi Sapar, taun Ehe ăngka 1820. Utawi kaping 23 Sèptèmbêr 1890.

Abdi dalêm panglawe, Bêkêl tumêka jajar kabèh, kulambine sikêpan gêdhe saka lakên ijo, ananging durung kalilan nganggo baludiran, sarta bênike uga ora kalilan nganggo bênik latêr PB, kalilane nganggo bênik dhapur palênthon, lus, mung Bêkêl Jajar Suranata, bênike palênthon putih byur, dene kabèh mau manawa anganggo kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo, bajingahe padha nganggo kêsting kuning byur, abdi dalêm Bêkêl Suranata dalah sajajare bajingahing kulambi saka kêsting putih.

Bab 5. Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, sarta Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga tumêka Lurah, Panglawe, Bêkêl, Jajar Carik, Miji tuwa, Miji nom, Jajar Kabayan, sarayuda, ajidan kang ana Kabupatèn, ajidan Mantri Anom, kabèh mau padha nganggo kuluk mathak, dene abdi dalêm Lurah Bêkêl sajajare panurung kabèh, kuluke kaêcet ireng, abdi dalêm Jajar liya liyane kang ora kasêbut ing bab kaping V ing dhuwur mau panganggone kuluk kabèh padha saka kêsting putih.

Bab 6. Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, sarta Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, tumêka Lurah, Panglawe, Bêkêl Jajar kabèh, yèn seba tingalan dalêm wiyosan taun, sarta jumênêngan, lan supite putra dalêm, ningkahe putra dalêm, panganggone kayadene yèn seba garêbêg, ananging tanpa kulambi sikêpan gêdhe, mung abdi dalêm Lurah Panurung panganggone kuluk, kayadene panganggone kuluk Lurah liya-liyane, sarta nganggo calana, Bêkêl sajajare Panurung panganggone kuluk kayadene panganggone kuluk Bêkêl Jajar liya-liyane, kabèh mau padha ora nganggo kulambi.

Bab 7. Abdi dalêm Pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, tumêka Lurah Bêkêl Jajar kabèh, yèn seba ing dina Sênèn Kêmis, panganggone dodotan. Pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, tumêka Lurah, Panglawe, lan Bêkêl, Jajar Carik, Jajar Miji tuwa, Miji nom, Kabayan Sarayuda, lan Jajar ajidan, kuluke padha saka mathak putih, sarta kang wus padha kalilan nganggo ukup, uga padha nganggo ukup, dene kănca Jajar liya-liyane, kuluke saka kêsting putih, sarta ora [o...]

--- 3 ---

[...ra] kalilan padha nganggo ukup, mung Pangulu Lurah Suranata nganggo kulambi sikêpan gêdhe saka lakên irêng bacingah kêsting kuning.

Abdi dalêm Pangulu Lurah Suranata, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Mantri Êmban, Lurah Panglawe, tumêka Bêkêl Jajar kabèh, yèn seba tingalan dalêm pawukon, utawa supite wayah dalêm, ningkahe wayah dalêm, panganggone kayadene seba Sênèn Kêmis.

Bab 8. Abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, yèn seba malêbu sabên dina, utawa tungguk, sapêpadhane, liyane seba ing dina Sênèn Kêmis, panganggone kuluk saka kêsting irêng, dene abdi dalêm Panglawe, Bêbêk Jajar kabèh, panganggone kuluk saka kêsting putih.

Bab 9. Yèn pinuju dhèrèk wiyos dalêm Jumungahan, panganggone prikănca Pangulu, Panèwu Mantri sapangisor kang kabênêr dhèrèk, kayadene yèn seba Sênèn Kêmis, ananging padha nganggo kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo, kang wus kalilan manganggo calana, padha calanan, dene prikănca Lurah Bêkêl Jajar panurung, panganggone lastari kaya ing adat, andhèrèk wiyosan dalêm Jumungahan, mung Pangulu Lurah Suranata manganggo dulban.

Bab 10. Abdi dalêm Panèwu Mantri kang kabênêr dhèrèk yèn pinuju ngêpung hajad dalêm malêm kaping 21 panganggone uga kaya yèn seba Sênèn Kêmis, nanging kulambine sikêpan gêdhe saka lakên irêng, tanpa calana.

Yèn seba ngêpung hajad pamalêm dalêm kaping 23 ing Kadipatèn Anom, panganggone uga kaya yèn seba ing dina Sênèn Kêmis, sarta kang wus kalilan manganggo calana, padha anganggo calana, saka lakên ijo.

Bab 11. Abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah utawa Miji tuwa, yèn pinuju seba kalanthung panganggone, bêbêdan, ikêt-ikêtan, kulambi sikêpan cêkak irêng, nganggo calana irêng tanpa sèrèt, abdi dalêm kănca gamêl manawa pinuju kalanthung, sarta dhèrèk liya-liyane, kang ikêt-ikêtan, panganggone kulambi sikêpan cêkak jaran dhawuk, nganggo calana uga jaran dhawuk, Jajare kabèh tanpa calana, dene kang pangkat Panèwu Mantri, tumêka Dêmang Răngga, panganggone kulambi sikêpan cêkak irêng, nganggo calana uga irêng tanpa sèrèt.

Bab 12. Manawa pinuju anglakoni ayahan dalêm kaya ta: gadhingan, pajangan, watêsan, pasisiran, abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, panganggone prajuritan ganêp, bêbêdan ikêt-ikêtan, kulambi sikêpan cêkak irêng, calana irêng tanpa sèrèt, sabuk cindhe kabara kêmbang suruh kuning byur, nganggo bangkol sarta tali bandhang, anganggar kêris warăngka gayaman, amung abdi dalêm Mantri Êmban ngarêp, nganggo Êmban-Êmban saka cindhe cakar abang, dene abdi dalêm Êmban [Êmba...]

--- 4 ---

[...n] kang pangkat Mantri, nganggo Êmban-Êmban saka cindhe cakar irêng, ananging padha ora anganggar kêris, Bêkêl tumêka Jajar kabèh, manganggo kalanthungan tanpa calana.

Bab 13. Manawa pinuju dhèrèk wiyos dalêm amariksani balapan, utawa dhèrèk têdhakan pêpara, abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, panganggone prajuritan ganêp, kayadene bab kaping XII, bedane ora anganggar kêris, amung nyangkêlat wêdhung, Bêkêl sajajare kabèh, padha manganggo kalanthungan tanpa calana.

Bab 14. Yèn pinuju dhèrèk wiyos dalêm têdhak marang pasanggrahan dalêm ing Langênarja sapêpadhane, panganggone kănca Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, kalanthungan nganggo calana irêng tanpa sèrèt, Bêkêl sajajare tanpa calana.

Bab15. Manawa pinuju dhèrèk wiyos dalêm pisitê, panganggone kănca Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, kang kabênêr dhèrèk, mung kalanthungan, ananging manawa dhèrèk wiyos dalêm pisitê mau, manggihi Kangjêng Tuwan Jendral Mayor, abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, kang kabênêr dhèrèk, panganggone bêbêdan, kulambine sikêpan gêdhe irêng, sabuk cindhe kabara, tanpa calana, kuluke kêsting irêng.

Bab 16. Manawa pinuju dhèrèk têdhak dalêm tuwi pangantèn, marang ing dalême para sadhèrèk dalêm, utawa marang ing dalême para putra dalêm, panganggone kănca Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, Bêkêl, lan Jajar Miji tuwa, Miji nom kang kabênêr dhèrèk, panganggone bêbêdan, kuluke kêsting irêng, kulambi sikêpan gêdhe irêng, sabuk cindhe kabara padha nyangkêlit wêdhung, mung abdi dalêm Bêkêl Jajar sabuke ora nganggo kabara, dene abdi dalêm Jajar liya-liyane kabèh, panganggone kayadene: panganggone abdi dalêm Bêkêl, bedane kuluke saka kêsting putih.

Bab 17. Manawa pinuju dhèrèk têdhak dalêm tuwi pangantèn marang ing dalêm Kapatiyan, panganggone abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, tumêka Lurah, Bêkêl, Jajar kabèh, kayadene kang kasêbut bab kaping XVI ing dhuwur iki, ananging kulambine abdi dalêm Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, sikêpan gêdhe saka lakên ijo baludiran, kănca Bêkêl sajajare kabèh kulambine sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas.

Yèn seba mupakatan, ana kănca kang tămpa ganjaran patêdhan dalêm bintang sri nugraha, panganggone Pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, tumêka Lurah sapangisor kabèh, kayadene yèn pinuju, dhèrèk têdhak dalêm tuwi pangantèn marang ing dalêm kapatihan, ing dhuwur mau.

Kabèh kang wus katamtokake ana layang pèngêtan iki, manawa pinuju mara seba sapêpadhane, iku padha mirantiya anganggo kêris warăngka ladrang, utawa amirantia nganggo wêdhung, sarta samir, [sa...]

--- 5 ---

[...mir,] mung abdi dalêm Mantri Êmban ngarêp utawa Mantri Êmban, padha amirantiya anganggo Êmban-Êmban, kaya kang wus katamtokake anganggo.

Pèngêtan Panganggone Abdi Dalêm Prikănca Jêro Kaya Ing Ngisor Iki.

Bab 1. Manawa seba garêbêg sarta andhèrèk wiyos dalêm têdhak ing loji paresidhenan taun raja, prikănca Riya sasêbutan Panji, mênganggo dodot jamblang blênggèn, ukup, clana saka lakên ijo plisir renda, kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, bacingahe kêsting kuning, kuluk mathak, nyangkêlit wêdhung.

Prikănca Panji mangrèh urdênas, ranan, gidês, bêbêd jamblang jêplakan bathik mojang putih, sabuk cindhe cakar abang kabara kêmbang suruh, kulambi sikêpan gêdhe săngka lakên ijo, bacingahe kêsting kuning ing gulon nganggo orên, têpi renda mubêng, sarta nyangkêlit pêdhang suduk balongsong mas sarta suwasa. Dene abdi dalêm santana Panji tanpa rèh, panganggone kayadene santana Panji mangrèh urdênas, ranan, gidês, kacèke ora nyangkêlit pêdhang suduk. Mungguh kulambi sikêpan gêdhe, sabuk cindhe cakar abang kabara, pêdhang balongsong mas sarta suwasa, padha gadhohan saka paring dalêm, prikănca Panji mangrèh kanoman, panganggone uga kayadene Panji mangrèh mau, kacèke kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, bacingahe kêsting kuning, dene pêdhang sarta sabuk uga gadhuhan saka paring dalêm.

Bab 2. Panganggone abdi dalêm urdênas, ranan, gidês, bêbêd jamblang, jêplakan bathik modang putih, kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, bacingahe kêsting kuning, sabuk cindhe cakar irêng kabara kêmbang suruh, nyangkêlit pêdhang suduk dhegên, sabuk sarta pêdhang suduk dhegên padha saka gadhuhan paring dalêm.

Bab 3. Panganggone abdi dalêm ajidan bêbêd jamblang, sabuk cindhe jonggrong tanpa bara, kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, bacingahe kêsting kuning, ngangkêlit pêdhang suduk dhegên, jêplakan saka bangun tulak, sabuk sarta pêdhang suduk dhegên saka gadhuhan paring dalêm.

Bab 4. Abdi dalêm Bêkêl pasindhèn, manganggo dodotan, ukup kêsting ijo nyangkêlit wêdhung, kuluk mathak, tanpa clana, kulambi sikêpan gêdhe saka sangkêlat abang, Jajar pasindhèn, manganggo

--- 6 ---

bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe saka sangkêlat abang, ikêt-ikêtan tèmpèn, nyangkêlit pêdhang suduk dhegên, kulambi sarta pêdhang suduk dhegên padha saka gadhuhan paring dalêm.

Bab 5. Abdi dalêm kanoman, manganggo bêbêt polos wungu, sabuk cindhe jonggrong tanpa bara, kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, bacingahe kêsting kuning, nyangkêlit pêdhang suduk dhegên, padha saka gadhuhan paring dalêm, Bêkêl, Kopral, sarta Trêbis, ikêt-ikêtan tèmpèn saka bangun tulak, dene Jajar: jêplakan uga saka bangun tulak.

Bab 6. Manawa seba tingalan dalêm wiyosan taun, utawa tingalan dalêm jumênêngan, panganggone abdi dalêm prikănca jêro kabèh, kayadene manawa seba bakda, kacèke ora nganggo kulambi.

Manawa seba supite putra dalêm, panganggone uga kayadene seba tingalan dalêm kasêbut bab 6 iki.

Bab 7. Manawa seba ing dina Sênèn Kêmis, panganggone prikănca Riya sasêbutan Panji, dodot, blênggèn, ukup, clanan, nyangkêlit wêdhung, kuluk mathak, prikănca Panji mangrèh urdênas, ranan, gidês, kanoman, panganggone bêbêdan, jêplakan bathik mojang putih, nyangkêlit pêdhang suduk balongsong mas sarta suwasa, santan Panji tanpa rèh, panganggone kaya prikănca Panji mangrèh, kacèke ora nyangkêlit pêdhang suduk, Prikănca urdênas, panganggone bêbêdan, sarta jêplakan bathik modang putih, nyangkêlit pêdhang suduk dhegên, prikănca ranan, gidês, ajindan, kanoman, panganggone bêbêdan, ikêt-ikêtan tèmpèn, nyangkêlit pêdhang suduk dhegên.

Bab 8. Manawa seba tingalan dalêm pawukon, panganggone prikănca Riya sasêbutan Panji, kayadene seba Sênèn Kêmis, prikănca Panji mangrèh sarta santana Panji tanpa rèh, panganggone bêbêd jamblang, sabuk cindhe cakar abang tanpa bara, prikănca urdênas, ranan, sarta gidês, panganggone bêbêd jamblang, sabuk cindhe cakar irêng tanpa bara, abdi dalêm ajidan sarta kanoman, panganggone bêbêd jamblang, sabuk cindhe jombrong, kabèh mau kajaba Riya sêbutan Panji, padha manganggo jêplakan kayadene manawa seba tingalan dalêm wiyosan taun, dene abdi dalêm pasindhèn panganggone uga kaya manawa seba tingalan dalêm wiyosan taun.

Bab 9. Manawa seba angêpung hajat dalêm pamalêm 23, prikănca Riya sasêbutan Panji sapangisor, padha manganggo kayadene manawa seba Sênèn Kêmis.

Bab 10. Manawa seba caos awan, abdi dalêm prikănca Riya, utawa santana Panji tanpa rèh, panganggone [pa...]

--- 7 ---

[...nganggone] kayadene manawa seba Sênèn Kêmis, prikănca Panji mangrèh urdenas, ranan, gidês, kanoman, sarta prikănca ajidan, bêbêdan ikêt-ikêtan tèmpèn, amung manawa caos bêngi padha manganggo bêbêdan ikêt-ikêtan.

Bab 11. Manawa seba supite wayah dalêm, panganggone kayadene seba Sênèn Kêmis. Manawa seba kramane putra dalêm, wêktu ijaping paningkah panganggone kayadene manawa seba supite putra dalêm, dene manawa seba kramane wayah dalêm, panganggone uga kayadene manawa seba supite wayah dalêm.

Bab 12. Manawa seba andhèrèk wiyos dalêm Jumungahan, panganggone prikănca Riya sasêbutan Panji, kayadene manawa seba Sênèn Kêmis, ananging nganggo kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, sarta nganggo clana, abdi dalêm prikănca Panji, urdênas, ranan, gidês, sarta prikănca ajidan, padha manganggo bêbêdan sarta ikêt-ikêtan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, amung prikănca Panji mangrèh kanoman, panganggone kayadene seba Sênèn Kêmis, ananging nganggo kulambi sikêpan gêdhe saka lakên ijo lugas, dene bêkêl, kopral, trêbis, dalah sajajare kanoman kabèh, panganggone kayadene manawa andhèrèk wiyos dalêm têdhak ing loji taun raja.

Pratelan Panganggone Abdi Dalêm Pradikan Kaya ing Ngisor Iki.

Bab 1. Yèn seba bakda, manganggo dodod jamblang, kulambi balodiran gim putih byur, dhasar saka sangkêlat ijo, bacingah kêsting putih, bênik PB putih byur, calana lakên ijo sèrèt renda putih, ukup renda putih, gombyok kêmbang suruh putih, dulban dalah kêthu padha putih.

Bab 2. Manawa seba tugur bênêri unine kagungan dalêm gamêlan sêkatèn, panganggone dulbanan, kulambi sikêpan cêkak, bêbêdan.

Bab 3. Manawa seba dhikir Maulud, manganggo bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe dhasar putih, dulban dalah kêthu uga putih.

--- 8 ---

Bab 4. Manawa seba ngabêkti ing sahandhap Sampeyan Dalêm Ingkang Sinuhun, manganggo kaya seba dhikir Maulud, ananging dodotan, kabèh panganggon mau manawa dodotan, miranti nyangkêlit wêdhung.

Bab 5. Manawa tungguk ana surambi dalêm, manganggo ikêt-ikêtan, kulambi bêskap, bêbêdan, manawa tungguke nuju dina Sabtu, manganggo dulbanan irêng, kêthu putih, kulambi sikêpan cêkak, manawa tungguke nuju dina Sênèn utawa Kêmis, manganggo dodotan, kulambi sikêpan gêdhe lugas, dulbanan.

Bab 6. Manawa nuju nyăngga gawe pasisiran, manganggo prajuritan ganêp.

Dene pasebane sarta jujuge, abdi dalêm ing Kadipatèn kabèh, kaya adat kang wus kalakon ing salawase, kajaba ana karsa dalêm angowahi, iku bakal kadhawuhake maneh.

Kaêcapake nalika tanggal kaping 23 sasi Sura, taun Ehe 1836.

Radèn Mas Arya Puspadiningrat.

--- 9 ---

Bab 1. Manawa seba ing Kabupatèn, utawa ing kaliwonan kang lagi pinuju ana parlune duwe gawe kaya ta: mantu, têtakan, sunatan, tingkêban, ngundhuh sapasaring pangantèn, Panji bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, ikêt-ikêtan. Prikănca Pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, urdênas, Lurah, panganggone bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe dhasar irêng, kuluk kêsting irêng, prikănca Panglawe, Bêkêl Jajar, bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, kulukan, prikănca ranan, gidês, ajidan jêro, kanoman, bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, ikêt-ikêtan.

Bab 2. Manawa prikănca pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang. Răngga, urdênas, Lurah, duwe gawe kaya kasêbut dhuwur, prikănca Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, urdênas, Lurah Panglawe, tumêka Bêkêl, Jajar kabèh kang padha jagong, panganggone bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, kulukan, prikănca ranan, gidês, ajidan jêro, kanoman, panganggone bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng ikêt-ikêtan.

Bab 3. Manawa prikănca Panglawe, ranan, gidês, Bêkêl Jajar, ajidan jêro, kanoman, duwe gawe kaya kang kasêbut bab I dhuwur mau, prikănca Pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, kang padha jagong panganggone bêbêdan, kulambi dhasar irêng, kuluk kêsting irêng, mung prikănca urdênas, Lurah, tumêka Panglawe, Bêkêl Jajar kabèh, panganggone bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, kulukan, prikănca ranan, gidês, ajidan jêro, kanoman, panganggone bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, ikêt-ikêtan.

Bab 4. Yèn wêwinih saka karêpe kang ngulêmi, layange ulêm nganggo mratelakake panganggone dipurih ikêt-ikêtan, kêna dipituruti, ananging yèn omahe manggon ana sajroning baluwarti kadhaton, sanadyan kang duwe gawe pangindhung, parlu asadhengah, prikănca kang wus kalilan nganggo kuluk, panganggone kudu kulukan.

Bab 5. Panganggone yèn duwe gawe mantu, prikănca pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, Lurah, dodotan nganggo calana, kulambi sikêpan gêdhe, kuluk mathak putih, prikănca Panglawe, Bêkêl Jajar, dodotan, kulambi sikêpan gêdhe, kulukan, prikănca urdênas, ranan, gidês, ajidan jêro, kanoman, bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe, jêplakan.

Bab 6. Panganggone yèn duwe gawe, têtakan, sunatan, tingkêban, prikănca pangulu, Panèwu Mantri, Dêmang, Răngga, urdênas, Lurah, Panglawe, tumêka Bêkêl Jajar kabèh, bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe, kulukan, prikănca ranan, gidês, ajidan jêro, kanoman,

--- 10 ---

bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, ikêt-ikêtan.

Bab 7. Manawa seba ing Kabupatèn, utawa ing Kaliwonan, kang pinuju ana parlune duwe gawe kaya ta mantu, têtakan, sunatan, tingkêban, ngundhuh sapasaring pangantèn, panganggone abdi dalêm pradikan, bêbêdan, kulambi sikêpan gêdhe dhasar irêng, kêthu wangun sêmăngka satugêl.

Bab 8. Manawa pinuju jagong marang omahe prikănca Panèwu Mantri, pinuju duwe gawe kaya ing dhuwur mau, manganggo bêbêdan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng, kêthu wangun sêmăngka satugêl, yèn jagong marang omahe prikănca Lurah Bêkêl Jajar, uga kaya ing dhuwur mau, nanging kulambine cukup anggêr dhasar irêng.

Bab 9. Manawa anglayat marang omahe prikănca Panèwu Mantri, utawa marang omahe Lurah Bêkêl Jajar, panganggone uga kaya yèn jagong mau, nanging kudu sabuk irêng.

Bab 10. Manawa pinuju duwe gawe mantu, têmuning pangantèn, manganggo dodotan, nganggo calana, kulambi sikêpan gêdhe, dulban putih, kêthu putih.

Bab 11. Yèn duwe gawe têtakan utawa sunatan, manganggo bêbêdan, kêthu sêmăngka satugêl, kulambi sikêpan gêdhe.

Bab 12. Panganggone yèn anglayat, mung miturut panganggone yèn jagong, kaya kang kasêbut bab kaping I tumêka bab kaping 3 ing dhuwur mau, ananging nganggo sabuk dhasar irêng, dene kang olèh pakurmatan nganggo kasêbut ing dhuwur iki, yèn kang tinggal donya prikănca utawa bojone, bapa biyunge, mara tuwa lanang wadon kang tunggal saomah, dene kang kasripahan, panganggone kaya yèn duwe gawe têtakan, nanging uga sabuk dhasar irêng.

Bab 13. Yèn ana prikănca kang jagong utawa anglayat, ananging arêp banjur seba, tungguk, kalanthung sapanunggalane, kêna banjur manganggo apa mêsthine panganggone nglakoni panggaweyan kang wajib, mangkono maneh yèn kang anglayat sumêdya ngiringake tumêka ing kubur utawa miranti nunggang jaran, kêna manganggo ikêt-ikêtan, kulambi sikêpan cêkak dhasar irêng.

--- 11 ---

Sri Nugraha Pangkat 1

Panèwu gawe 1 Mantri gawe 8 Lurah utawa Bêkêl gawe 4 Jajar gawe 8 Êmban ngarêp utawa Êmban kondhang mung mlaku 1 Mantri gêdhong Mantri Miji Mantri panongsong mung mlaku 1 Lurah utawa Bêkêl Anon-anon 2 Lurah utawa Bêkêl Anon-anon 6 } 31

Sri Nugraha Pangkat 2

Mantri gawe 4 Lurah utawa Bêkêl gawe 2 Jajar gawe 4 Êmban ngarêp utawa Êmban kondhang mung mlaku 1 Mantri gêdhong Mantri Miji Mantri Panongsong mung mlaku 1Lurah utawa Bêkêl Anon-anon mung mlaku 1 Jajar Anon-anon 3 } 16

Sri Nugraha Pangkat 3

Mantri gawe 2 Lurah utawa Bêkêl gawe mung mlaku 1 Jajar gawe 2 Êmban ngarêp utawa Êmban kondhang mung mlaku 1 Mantri gêdhong Mantri Miji Mantri panongsong mung mlaku 1 Lurah utawa Bêkêl Anon-anon mung mlaku 1 Jajar Anon-anon 2 } 10

Sri nugraha pangkat 4 padha lan sri nugraha pangkat 3, ananging pamerange ing nagara yèn kang ajal kănca jêro mung olèh lakune kănca jêro saanon-anone, kosok baline yèn kang ajal kănca jaba mung olèh lakune kănca jaba saanon-anone.

Sri nugraha pangkat 5 padha lan sri nugraha pangkat 4, ananging pamerange ing nagara yèn kang ajal kănca gawe mung olèh lakune kănca gawe, yèn kang ajal kănca Anon-anon mung olèh lakune kănca Anon-anon.

Dene Kabupatèn Kadipatèn Anom, kagêlêngake Kabupatèn sarta Kawêdanan Anon-anon.

--- 12 ---

Tatêdhakan dhawuhing nagara, kang katitimasan kaping 23 sasi Dulkangidah, Be 1832. Kang andhawuhake uruting lilinggahane abdi dalêm Panèwu Mantri kabèh, kaya ing ngisor iki.

1. Pangulu ing Kadipatèn Anom

2. Lurah kaji

3. Kêtip

4. Jimat ing Kutha Gêdhe

5. Panèwu kaparak kiwa

6. Panèwu kaparak têngên

7. Panèwu gêdhong kiwa

8. Panèwu gêdhong têngên

9. Panèwu bumi

10. Panèwu sèwu

11. Panèwu panumping

12. Panèwu gêdhe

13. Panèwu jaksa wolung wadana jaba jêro

14. Panèwu urdênas

15. Panèwu carik

16. Panèwu kabayan nagara

17. Panèwu kabayan wolung wadana jaba jêro

18. Panèwu karaton

19. Panèwu panêgar gamêl

20. Panèwu pangrêmbe nagara

21. Panèwu kalang

22. Panèwu panandhon

23. Panèwu kêmasan

24. Panèwu gadhing Mataram

25. Panèwu gandhèk kiwa

26. Panèwu gandhèk têngên

27. Panèwu grêji

28. Panèwu kêbon dharat

29. Panèwu pambêlah juru silêm

30. Panèwu Kadipatèn anom saanon-anone

31. Panèwu jaksa prajurit

32. Pangulon, ngulama nagara, jimat ing Laweyan, jimat ing Imagiri

33. Suranata, juru

34. Niyaga kasêpuhan

35. Niyaga Kadipatèn

36. Ngarêp

37. Carik limasan

38. Jagal sudagar, Tuwaburu

39. Srati

40. Pangukir

41. Undhagi

42. Tukang batu

43. Gowong

44. Narawrêksa

45. Dhistrik kutha sajroning nagara

46. Kapatiyan saanon-anone

47. Mantri Kabupatèn dhistrik sajabaning nagara, panèwu jaksa, para pangulu golongan Kabupatèn pulisi

48. Juru kunci sarta pradikan Kasêpuhan

49. Pradikan Kabupatèn kang pangkat Panèwu

50. Pamajêgan Kabupatèn Boyolali dalah Gladhag

51. Pamajêgan Kabupatèn Klathèn, dalah Gladhag

52. Pamajêgan Gagatan

53. Galadhag mungkung

54. Pangrêmbe

--- 13 ---

Pèngêtan uruting lêlinggihane abdi dalêm ing Kadipatèn Anom, kang wus dadi kaparênging karsa dalêm, kaya ing ngisor iki.

1. Bupati

2. Kaliwon jêro

3. Kaliwon jaba

4. Kaliwon Anon-anon

5. Santana Panji

1. Pangulu

2. Panèwu gawe, urut êndi kang dhisik dadine

3. Panèwu jaksa, urut êndi kang dhisik dadine

4. Panèwu carik.

5. Panèwu gêdhong

6. Panèwu gamêl

7. Panèwu ajidan

8. Panèwu Êmban ngarêp, urut êndi kang dhisik dadine

9. Mantri kabayan

10. Mantri tuwa, urut êndi kang dhisik dadine

11. Mantri Êmban kondhang, urut êndi kang dhisik dadine

12. Mantri ênom gawe, urut êndi kang dhisik dadine

13. Mantri pulisi

14. Mantri Êmban, urut êndi kang dhisik dadine

15. Mantri carik, urut êndi kang dhisik dadine

16. Mantri jaksa

17. Mantri gêdhong, urut êndi kang dhisik dadine

18. Mantri Miji

19. Mantri gamêl

20. Mantri panongsong

21. Mantri pêrês

22. Mantri nandhon

23. Mantri ngawin

24. Mantri mranggi

25. Mantri kêmasan

--- 14 ---

26. Mantri pandhe

27. Mantri pambêlah

28. Mantri kusir

29. Mantri niyaga

30. Mantri pradikan

31. Mantri Răngga kori

32. Mantri Răngga carik

33. Mantri Răngga gamêl

34. Urdênas urut êndi kang dhisik dadine

35. Lurah gawe urut êndi kang dhisik dadine

36. Lurah gêdhong urut êndi kang dhisik dadine

37. Lurah Miji

38. Lurah panongsong, urut êndi kang dhisik dadine

39. Lurah ngawin

40. Lurah panurung, urut êndi kang dhisik dadine

41. Lurah dhalang

42. Lurah kulit

43. Lurah undhagi

44. Panglawe gamêl, urut êndi kang dhisik dadine

45. Ranan, urut êndi kang dhisik dadine

46. Gidês, urut êndi kang dhisik dadine

47. Bêkêl gawe, urut êndi kang dhisik dadine

48. Bêkêl kabayan

49. Bêkêl gêdhong, urut êndi kang dhisik dadine

50. Bêkêl Miji

51. Bêkêl panongsong, urut êndi kang dhisik dadine

52. Bêkêl ngawin

53. Bêkêl panurung, urut êndi kang dhisik dadine

54. Bêkêl grêji

55. Bêkêl ajidan

56. Bêkêl suranata

57. Bêkêl niyaga, urut êndi kang dhisik dadine

58. Bêkêl dhalang

59. Bêkêl kulit

--- 15 ---

60. Bêkêl pandhe

61. Bêkêl undhagi

62. Bêkêl kanoman

63. Jajar, carik, urut êndi kang dhisik dadine

64. Jajar Miji tuwa, urut êndi kang dhisik dadine

65. Jajar Miji ênom, urut êndi kang dhisik dadine

66. Jajar kabayan, urut êndi kang dhisik dadine

67. Jajar sarayuda, urut êndi kang dhisik dadine

68. Jajar ajidan jaga, urut êndi kang dhisik dadine

69. Jajar Miji niyaga, urut êndi kang dhisik dadine

70. Jajar kapêdhak, urut êndi kang dhisik dadine

71. Jajar tukang panyêrat

72. Jajar gêdhong, urut êndi kang dhisik dadine

73. Jajar gamêl, urut êndi kang dhisik dadine

74. Jajar panongsong, urut êndi kang dhisik dadine

75. Jajar ngawin, urut êndi kang dhisik dadine

76. Jajar panurung, urut êndi kang dhisik dadine

77. Jajar mranggi

78. Jajar kêmasan, urut êndi kang dhisik dadine

79. Jajar grêji, urut êndi kang dhisik dadine

80. Jajar kênek, urut êndi kang dhisik dadine

81. Jajar ajidan jêro, urut êndi kang dhisik dadine

82. Jajar suranata, urut êndi kang dhisik dadine

83. Jajar niyaga, urut êndi kang dhisik dadine

84. Jajar pasindhèn, urut êndi kang dhisik dadine

85. Jajar panatah wayang

86. Jajar pandhe

87. Jajar undhagi, urut êndi kang dhisik dadine

88. Jajar tukang batu

89. Jajar cêmpurit

90. Jajar mutih

91. Jajar kanoman

--- 16 ---

Amirid dhawuh ingkang nêng parentah gêdhe nagara, katitimasan tanggal kaping 18 sasi Jumadilawal taun Be 1832, ăngka 89/3 A. Abdi dalêm Wadana Kaliwon, Panèwu Mantri, sapêpadhane, manawa nonton kumidhi ana kagungan dalêm alun-alun, utawa sakabèhe tontonan, kaya ta sêkatèn, waradhê sapanunggalane, iku padha kadhawuhan kulukan, dene kănca Lurah Bêkêl Jajar sapêpadhane, kang uwis padha kalilan nganggo kuluk, uga padha kadhawuhan nganggo kuluk manawa nonton kaya kang kasêbut ing dhuwur mau, banjur kanggo ing salawase, kaèstokna.

Kaêcapake nalika tanggal kaping 23 sasi Sura, taun Ehe 1836.

Radèn Mas Arya

 

---

1	Teks asli tanpa judul. (kembali) Teks asli tanpa judul.