1838-01-29 - Amongpraja kepada Sasradiningrat

Ringkasan: Surat rencana gugatan pembunuhan di tempat penginapan, yang sudah disepakati oleh pengadilan dan pemerintah desa. Gugatan Tuan Setewen dan Demang Nitidirja di Ngrongkop kepada Demang Jayasemita, karena menolak memberi penginapan, akhirnya mereka menginap di rumah Demang Surajaya. Tetapi setelah di sini, ada 2 orang pengawalnya yang diculik lalu dibunuh, dan tidak diketahui siapa pelakunya. Pengakuan Demang Jayasemita memang benar bahwa Tuan Setewen menginap di rumah Surajaya, hal ini sudah biasa, karena keduanya sudah saling menjaga. Dua pengawal tadi diculik oleh penjahat, ketika itu orang yang bertugas jaga belum datang. Kesaksian orang pedesaan, mereka tidak tahu, siapa pembunuhnya, tetapi mereka sanggup membantu mencari. Akibat kematian 2 pengawal itu, Demang Jayasemita dan Demang Surajaya diharuskan membayar Rp. 50,- untuk diberikan kepada ahli warisnya. Rangga Nitidirja dan kawannya yang turut menginap di Delanggu disumpah, bahwa kematian 2 pengawal itu oleh karena perbuatannya.

Punika, unjuk kawula Radèn Tumênggung Amongpraja: konjuk ingkang panjênêngan Kiyai Lurah Kangjêng Rahadèn Adipati Sasradiningrat, ingkang kawula unjukakên, sêrat ngèngrèng badhe karampungan, gugat rajapêjah, wontên pasipêngan, paringan sangking kantor, ingkang sampun têrang papriksanipun, wontên ing pradata dalêm, utawi papriksanipun dhusun, mupakat abdi dalêm panèwu jaksa pradata jaksa nagari sadaya, ing ngandhap punika pratelanipun.

Paturanipun gugat Tuwan Upsindêr Sêtèwên, kalihan Dêmang Nitidirja, ing Ngromkob,[1] bawahipun kangjêng guprêmèn, kala ing dintên Sêtu kaping 18 wulan Siyam taun Jimawal, ăngka 1765, sangking nêgari Surakarta, anglêbêtakên kagungan dalêm sarang burung, wanci jam 5 sontên dumugi ing Dilanggu, anêdha pasipêngan, dhatêng Ngabèi Jayasêmita, botên angsal. Amargi sawêg pambêngan, alajêng sipêng griyanipun Dêmang Surajaya ing Dilanggu, sarencangipun sadaya, sarêng wanci jam pitu dalu, sikêpipun Tuwan Ubsindêr Sêtèwên wau, sikêpipun kêkalih dipun cidra tiyang durjana, sami tatu gigiripun, lajêng sami pêjah, botên katênan [2] durjananipun, ingkang anyidra anatoni wau, ingkang punika sami anyuwun adil pangwasanipun kangjêng parentah agêng.

Jawabipun.

Paturanipun Ngabèi Jayasêmita, bawah ing Martanagaran, kalih Dêmang Surajaya, bawah ing Mangunagaran, sami ing Dilanggu, igih[3] sayêktos katêdhanan pasipêngan, kalih Tuwan Upsindêr Sêtèwên [Sê...]

[...tèwên] wau, lajêng kaaturan ing griyanipun Dêmang Surajaya, amargi sampun dados têpang rukunipun, kalih-kalihipun ing atunggil, Ngabèi Jayasêmita kalih Dêmang Surajaya, pundi ingkang kasipêngan igih karêksa kasêgahan tiyang kêkalih, kalih Ngabèi Jayasêmita wau sawêg pambêngan, igih sayêktos wanci jam pitu sikêpipun kêkalih, Tuwan Upsindêr Sêtèwên wau, kacidra ing tiyang durjana, tatu gigiripun lajêng pêjah, botên uninga durjananipun ingkang nganiaya amêjahi, ingkang kêmit anglêrêsi dèrèng wontên dhatêng.

Papriksanipun dhusun.

Paturanipun Mas Tumênggung Martanagara, kalih Mas Tumênggung Mangunagara, saha tiyang kang kalêbêt mănca sêkawan mănca gangsalipun, utawi tiyang siti dhusun ing Dilanggu sêdaya, sêpên botên uninga, ing tiyangipun durjana ingkang anatoni amêjahi sikêpipun kêkalih, Tuwan Upsindêr Sêtèwên wau, botên uninga ing wiwitanipun prakawis wau, sami uninga sikêpipun tuwan upsindêr wau, sampun sami kapanggih tatu, lajêng sami pêjah, igih anyandikani ngupadosi tiyangipun durjana kang nganiaya wau.

Kawula nuwun, mênggah aturipun Tuwan Ubsindêr Sêtèwên sakancanipun, kang kasêbut ing ngajêng wau sadaya, ingkang punika lêrês paturanipun, awit Ngabèi Jayasêmita, kalih Dêmang Surajaya, sami angakêni, kalih pikantuk papriksan. [papri...]

[...ksan.] Têtêp pêjahipun sikêp kêkalih wau, kacidra ing tiyang durjana, wontên ing pasipêngan, botên kantênan durjananipun kang nganiaya amêjahi wau, sangking papriksan saha sangking pêngakênipun Tuwan Upsindêr Sêtèwên piyambak.

Wontên dening paturanipun Ngabèi Jayasêmita, anggènipun botên purun kasipêngan Tuwan Upsindêr Sêtèwên wau, lajêng kagênahakên ing griyanipun Dêmang Surajaya, amargi sampun dados kalih-kalihipun ing atugil,[4] ingkang punika igih lêrês paturanipun, awit Dêmang Surajaya angakêni, kalih dening Ngabèi Jayasêmita kalih Dêmang Surajaya wau, sami dados pitajêngipun Mas Tumênggung Martanagara, kalih Mas Tumênggung Mangunagara, rumêksa ing margi pasipêngan ing Dilanggu.

Karampunganipun.

Pêjahipun sikêp kêkalih wau, botên pikantuk diyat sangking tiyang siti dhusun ing Dilanggu, awit wontên pasipêngan, namung pikantuk supaosipun Dêmang Surajaya, kalih Ngabèi Jayasêmita, sarencangipun tiyang siti dhusun ing Dilanggu sadaya, supaosipun, pêjahipun sikêp kalih wau, mênawi awit sangking pandamêlipun, kenginga supaos imbar, Dêmang Surajaya, kalih Ngabèi Jayasêmita, kapatrapan yatra kathahipun 50 rupiyah pêthak, saha kalêrês ngupadosi durjananipun wau, mawi kaparingan sêrat pisait wara ing pradata dalêm, kuwasa nyêpêng ing durjana wau.

Yatra patrapan 50 wau, lajêng kaparingakên dhumatêng ahli warisipun [warisi...]

[...pun] sikêp kalih kang pêjah wau, sumêrêp diyat sangking pêparingipun kangjêng parentah agêng. Mênawi ing têmbe pinanggih durjananipun kang nganiaya amêjahi wau, igih kaulurakên prakawisipun.

Răngga Nitidirja, sarencangipun, kang sami tumut nyipêng ing Dilanggu wau sadaya, inggih sami kasupaosan, supaosipun mênawi pêjahipun sikêp kêkalih wau, awit sangking pandamêlipun, saha kaparingan sêrat pisait wara ing pradata dalêm.

Ing sapunika yatra dhêndha 50 wau, kawula aturakên, sarêng kalih sêrat punika.

Sêrat ngèngrèng punika, pamêndhêt kawula sangking kagungan dalêm sêrat nawala pradata, bab kaping 3, akalihan kagungan dalêm sêrat agêr[5] agêng, bab kaping 3, aprakawis abdi dalêm ingkang nglampahi ayahan, manggih bilai wontên ing pasipêngan.

Ingkang punika kawula sumăngga ingkang panjêngêngan Kiyai Lurah Kangjêng Rahadèn Adipati Sasradiningrat, saha lajêngipun konjuk ing kantor.

Katur ing kantor Sênèn kaping 3, wulan Dulkangidah ing taun Jimawal ăngka 1765.