1837-10-16 - Amongpraja kepada Sasradiningrat

Ringkasan: Seorang wanita Jawa sebagai wanita simpanan Usar Ambon ditemukan tewas di jembatan Pakis dalam perjalanan ke Yogyakarta. Residen memerintahkan supaya dicari pelaku perampokan dan pembunuhan itu, dan Mas Ngabei Yudhadikrama dan Mas Ngabei Surayuda yang ditugasi. Menurut penuturan Sinyo Yusep orang Ambon abdi gupremen, bahwa kepergian wanita tadi tanpa sepengetahuan siapapun. Juga menurut Mas Tumenggung Martanagara dan orang-orang di desa di mana Nyai Yusep itu terbunuh, tidak ada yang tahu siapa pembunuhnya, dan tidak ada yang tahu di mana ia bermalam. Atas aturan Sinyo Yusep dan keputusan pemeriksaan, Mas Martanagara ditugasi mencari pembunuhnya dalam waktu 3 bulan, jika tidak ketemu maka ia didenda Rp. 125,- yang Rp.100,- untuk ahli warisnya, yang Rp. 25,- untuk pemerintah. Sinyo Yusep diberi surat keterangan untuk menyelamatkan barang-barang yang hilang atau juga berwenang menangkap pembunuhnya.

Ingkang kawula unjukakên, ingkang wau kawula sampun nampèni sêrat pêparingan sangking kantor, ingkang katitimangsan ing Surakarta kaping 19 wulan Sèptèmbêr, taun 1837.

Ingkang mungêl ing sêrat, kangjêng tuwan residhèn aparing uninga dhatêng ing kawula, kala tanggal kaping 7, wulan Sèptèmbêr punika, wontên tiyang Jawi èstri, dados gundhikipun Usar Ambon, kesah dhatêng Ngayogya, dumugi karêtêg ing Pakis, amanggih bilai, dipun begal dipun pêjahi ing têtiyang durjana.

Ingkang punika pamundhutipun kangjêng tuwan residhèn, dhatêng ing kawula, mugi andhawahna parentah, atitipariksa ing prakawis wau, sarta angupadosi durjananipun, mênggahing pangraosipun, kangjêng tuwan residhèn, botên patos kangelan, ing pangupadosipun. Awit kuli ingkang ngrêmbat nyai wau, bilih kapariksa kados sagêt anêrangakên prakawisipun.

Ing wusana kangjêng tuwan residhèn angajêng-ajêng wangsulan kawula, saha kangjêng tuwan residhèn angintunakên sêratipun Mas Tumênggung Martanagara ing Dilanggu, bab prakawis pêjahipun nyai ingkang sampun kasêbut ing ngajêng wau.

Mênggah aturipun Mas Tumênggung Martanagara, angaturakên sêrat- sêratan Wêlandi, babêktanipun tiyang èstri kang pêjah wau, katur Tuwan Grut Mayor Timan.

Kawula nuwun, ingkang punika kawula sampun anglampahakên utusan, abdi dalêm panèwu mantri jaksa nagari, jaksa pradata, Mas Ngabèi Yudadikrama, kalih Mas Ngabèi Surayuda, atitipariksa, saha andhawahakên parentah, ngupadosi titik, ing tiyangipun durjana, kang angrikês mêjahi tiyang èstri wau, utawi tiyangipun bujang kang angrêmbat tandhonipun wau, mênggah pratelanipun ing papriksan punika.

Paturanipun Sinyo Jusèb,[1] tiyang Ambon, abdènipun usar kangjêng guprêmèn, ingkang wontên Surakarta, igih sayêktos tiyang èstri kang pêjah wau gundhikipun, igih sayêktos sêrat sangking Mas Tumênggung Martanagara, ingkang kaasta Tuwan Grut Mayor Timan wau, sêratanipun piyambak. Agènipun[2] kesah gundhikipun wau minggat, botên mawi sanjang, [sa...]

[...njang,] botên mawi numpak tandhu, botên mawi rencang, saha ambêkta barangipun nyai wau piyambak, apangaos 277 rupiyah, kalih sêratipun Sinyo Jusèb wau.

Paturanipun Dêmang Kêrtiyuda, kalih Dêmang Kêrtisura, sakancanipun kêpala bujang sadaya sêpên botên wontên uninga ingkang dipun sewani tandhu, kalih kang dipun bêrahi ngrêmbat, dhatêng nyai wau, saha botên dipun sewani tandhu, botên dipun têdhani bujang kabêrahan ngrêmbat, dhumatêng Nyai Jusèp sapanugilanipun,[3] gundhikipun para tuwan-tuwan Walandi, awit kala ing wulan Jumadilakir kaping 1 dumugi wulan kaping 10.

Paturanipun Mas Tumênggung Martanagara sakancanipun rêdi bawah kasêpuhan bawah kaneman, saha tiyang kang kalêbêt mănca sêkawan mănca gangsalipun, panggenan srisakit rajapêjah wau, sêpên botên wontên ingkang uninga, kala lumampahipun, utawi pasipênganipun Nyai Jusèb wau, sêpên botên uninga ingkang dados prakawis pêjahipun, utawi sêkawit anggènipun wontên panggenan pêjah Nyai Jusèb wau. Sami uninga kala ing dintên Kêmis wulan Jumadilakir, taun Jimawal, ăngka 1765.

Wanci enjing ing ngradinan salèr ngipêng Pakis, siti bawah Kadospatèn, dhusun Kadipira, wontên tiyang èstri pêjah amawi tatu gulonipun, labêt kinaniaya, karikês ing tiyang durjana, têksih mawi rasukan wulung, kaluruban sinjang sêmbagi abrit, tandhu kajang satugil,[4] salêbêtipun tandhu, sêpên botên wontên barangipun, namung sêrat satugil, sêratan Walandi ingkang sampun katur wau.

Kawula nuwun mênggah pêjahipun Nyai Jusèp wau, têtêp sangking pamaanipun, kalêpatan, kesah migat[5] ing wawêngkonipun Sinyo Jusèp, botên mawi rencang botên mawi tandhu, ambêkta barang kathah, lajêng dipun rikês wontên ing margi, anêmahi pêjah, botên kantênan durjananipun, kang angrikês, utawi ingkang nyukani tandhu.

Têtêp siti dhusun ing Gathak Kadipira, bawah Kadospatèn, kadhawahan srisakit rajapapêjah, sangking paturanipun Sinyo Jusèp, saha sangking papriksan.

Mênggah adat ingkang sampun kalampah ing nagari Surakarta salamènipun, agènipun [a...]

[...gènipun] sami ngupados titik, Mas Tumênggung Martanagara, sakancanipun wau, kalihan Sinyo Jusèp sapanugilanipun waris sadaya, 2 ing tiyangipun durjana, kang angrikês amêjahi Nyai Jusèp sapanugilanipun wau, 3 kawangênan, 3 wulan, mênawi botên angsal titik ing salêbêtipun 3 wulan punika Mas Tumênggung Martanagara, sakancanipun wau, kalêrês katêmpah ing diyatipun srisakit rajapapêjah, Nyai Jusèp wau, kathahipun 125 rupiyah pêthak, ingkang 100 kaparingakên warisipun Nyai Jusèp, ingkang 25 dados kagunganipun ing parentah, botên pikantuk ili ing barangipun Nyai Jusèp kang sampun ical wau, mênawi ing têmbe angsal titik, igih kaulurakên prakawisipun.

Sinyo Jusèp, kaparingan cêcêpêngan sêrat pisaid wara-wara ing pradata dalêm, kuwasa anyêpêng ing barangipun kang ical wau, utawi durjananipun.

Wondening sêrat pisaidipun, wara-wara ing pradata dalêm, Sinyo Jusèp, kalih sêrat gambaripun pagenan[6] rajapapêjah, kawula aturakên, sarêng kalihan sêrat punika.

Ingkang punika, kawula sumăngga ing karsanipun, Kiyai Lurah Kangjêng Rahadèn Adipati Sasradiningrat.

Sêrat ngèngrèng punika, pamêndhêt kawula sangking kagungan dalêm sêrat nawala pradata, bab kaping 15, aprakawis srisakit rajapapêjah.

Katur ing dintên Sênèn tanggal kaping 16 wulan Rêjêp ing taun Jimawal, ăngka 1765.