Bausastra Indonesia-Jawi, Purwadarminta, c. 1939, #1979 (Bagian KH–P)

KH

khabar

kabar; tiada khabar akan dirinya: ora eling, sêmaput; dikhabarkan: dikabarake; perkhabaran: pawarta.

khabar angin

kabar angin.

khabit

1 rêrêgêd; 2 gêgêlah, bangsat.

khabuli

kêbuli.

khadam, khadim

batur.

khadir

ijo.

khafi

gaib, sinamar.

khaimah

motha, kêmah.

khayal

wêwujudan kaya ana ing alam pangimpèn.

khayali

mêndêm.

khalak

pêgatan saka panjaluke sing wadon.

khalaik, khalak

titah, tumitah.

khalayak

1 sakèhing titah; 2 wong-wong akèh.

khalasi

mantrus.

khali

suwung, sêpi ing apa-apa, uwal saka ing bêbandaning urip.

khalifah

kalipah.

khalik

kang nitahake (yaiku Allah).

khalikah

khalikat, 1 tumitah; 2 kodrat, wêwatakan.

khaliku'ljabbar

Kang Mahakuwasa.

khalil

mitra

khalis

rêsik, murni, burus.

khalwat

luwangan dianggo tapa; berkhalwat: tapa ana ing luwangan.

khamar

minuman kêras, alkohol.

Khamis

dina Kêmis.

khanah

omah.

khanduri

kêndhuri.

khanjar

bngs. cundrik.

khara

watu atos, marmêr.

kharab

rusak, lêbur.

kharaj

pajêg, pamêtu.

kharanda

krêndha, bandhosa.

khas

kang mligi, darbèke dhewe.

khasah

bngs. mori alus.

khasam

mungsuh.

khasiat

kasiyat.

khasumat

pêpadon, pasulayan, sêsêngitan.

khat

garis.

khatam

katam, tamat.

khatan

têtak; dikhatankan: ditêtaki, ditêtakake.

khatib

kêtib.

khatim

ali-ali cap.

khattu'listiwa

garis kêndhiting jagad.

khawatir

kuwatir.

khazanah

gêdhong rajabrana.

khial

wêwujudan kaya ana ing alam pangimpèn; kc. khayal.

khianat

berkhianat, berbuat khianat: cidra, mblela.

khidmad

bêkti, kumawula; berkhidmad: kumawula, bêkti lan miturut.

khilaf

klèru, luput, ora cocog.

khisam

mêmungsuhan.

khizanat

gêdhong rajabrana.

khizanatu'lkitab

pabukan (bibliotik).

khoja

koja.

khotbah

kotbah, sêsorah.

khuluk

sipat, wujud, bêbudèn.

khurma

kurma.

khusus

1 kusus (kang mligi, kang ora tumrap ing akèh); 2 wis cocog karo panêmune wong akèh.

L

la

ora.

la'al

bngs. mirah.

laba

bathi.

labah-labah

kêmangga, kêmlandhingan.

labak

ar. iwak sagara.

labang

melabang: lunga saparan-paran.

labbaika

sêndika, sumangga.

laberak

dilaberak: dilabrag.

laberang

tampar-tampar ing prau.

labi-labi

bngs. bulus cilik.

labu

labu, waluh; melabu: mblotrong; diperlabu: diapusi.

labud

1 ora klèru, ora luput; 2 kudu linakonan.

labuh

1 mlorod mudhun tmr. layar lsp; 2 (ut. belabuh, berlabuh) labuh jangkar; dilabuh(kan): 1 diudhunake tmr. jangkar lsp; 2 dilabuh, dicêmplungake ing sêgara lsp; (pe)labuhan: palabuhan.

labur

dilabur: dilabur, diblonyoh; pelabur:

--- 101 ---

cadhong, ingon.

lacak

mung nggêpok lêmah ora nyanthol jêro tmr. jangkar.

laci

laci, slorokan.

lacur

sèdhèng; pelacuran: palanyahan.

lada

mrica; lada cina: lombok; lada berekor: kêmukus.

ladah

rêgêd; ladah mulutnya: dhêmên misuh.

ladam

tapêl jaran.

ladan

ar. blêndok.

ladang

têgal: berladang: nênandur ing ladang; peladang: wong tani; peladangan: patêgalan; diperladang(kan): dianggo têgal.

ladi

orang ladi: karerehan.

lading

parang lading: bêndho; perahu lading: ar. prau cilik.

ladu

ar. panganan.

ladung

1 mambêg, ngêndhong, mrêntul tmr. barang cuwèr; 2 kumambang ing banyu: batu ladung: 1 bandhul dianggo njajagi sêgara; 2 bandhuling pancing, tampang ing jala.

lafal

pakêcapan, lapal; dilafalkan: diucapake tmr. donga lsp.

laga

berlaga: tarung.

lagak

berlagak, melagak: 1 lêlewa, pamèr; 2 umuk.

lagak-lagu

cengkok.

lagam

kêndhali.

lagi

1 isih, lagi; 2 manèh; 3 malah uga, tur; 4 uga kanggo ngantêbake surasa; lagi pula, lagi pun: karo manèh, luwih-luwih; berapa lagi, apalagi: apa manèh; selagi: salawase, ing sajrone, anggêre.

lagu

lagu.

lahad

liang lahad: song-songan ing kluwat.

lahang

lêgên.

lahap

drêmba, gas-gasan, nggrangsang; pelahap: wong kang ngangsa marang pangan.

lahar

lahar.

lahir

lair; dilahirkan: dilairake.

lai

kc. helai.

la'if

sèkèng, apês.

laik

pantês, patut; kc. layak.

lail

wêngi.

la ilaha illa'llah

ora ana Pangeran saliyane Allah.

lain

1 liya, seje; 2 gèsèh, beda; 3 saliyane, kêjaba; berlainan: beda, gèsèh; melainkan: ngêmungake, kêjaba, mligi mung, ananging.

lais

I ar. iwak kali. II melais: nduwa banyu nganggo wêlah.

laju

rikat tmr. lakuning prau lsp.

lajur

1 lajur, sap-sapan; 2 lowahan antaraning garis loro, kolêman ing layang lsp; 3 dluwang mawa garisan kanggo lambaran nulis.

lak, laka

lak, cèt abang.

lakak

dilakak: digêbug.

lakan

lakên.

lakang

mblêgag, nêla (tmr. sawah lsp).

lakar

durung rampung panggarape (tmr. prau lsp).

lakeri

lak.

laki

laki: laki-bini: laki rabi (lanang wadon); diperlakikan: dilakèkake.

laki-laki

(wong) lanang.

lakin

sanajan, ananging.

laknat

laknat; kc. la'nat.

lakon

lakon.

laksa

lêksa.

laksamana

senapati lautan.

laksana

1 sairib, kaya: 2 kaprigêlan (kapintêran) nindakake pagaweyan; dilaksanakan: 1 dipindhakake, diupamakake; 2 dilêksanani, dililani; 3 ditindakake, dilakoni.

laku

1 laku; 2 patrap, tindak, solah tingkah; 3 payu, laris; berlaku: tumindak, payu, absah: dilakukan: 1 ditindakake, ditumrapake; 2 dipayokake; kelakuan: pratingkah, kalakuan; selaku: kayadene.

lakum

ar. têtuwuhan.

lakur

campur, carub: lakur baur: campur bawur; dilakurkan: dicarub, dicampur.

lala

bngs. tirêm.

lalab

lalaban.

lalah

I crêbak, nggranyah; pelalah: wong nggranyah. II dilalah: dioyak, kc. dikejar.

lalai

1 sêmbrana, wêja; 2 ora prêdulèn, ora eling; 3 nggliyêr arêp turu: dilalaikan: 1 dilêlali, dislamur-slamur: 2 dilirwakake, ora digatèkake; diperlalaikan: dilirwakake, dilêntharake, pelalai: wong

--- 102 ---

sêmbrana.

lalak

ut. melalak: murub byar.

lalang

I alang-alang. II melalang: ngangglang; kc. langlang.

lalat

lalêr; tahi lalat: andhêng-andhêng.

lalau

dilalau(i): dialang-alangi (tmr. wong arêp jêjodohan lsp); pelalau: guna gawe ut. japa mantra kanggo murungake wong omah-omah lsp.

lali

ilang pangrasane tmr. kulit.

lalim

ora adil, ambêk sawênang-wênang.

lalu

1 liwat; 2 kliwat, kêpungkur; 3 banjur; dilalui: 1 diliwati, diambah; 2 dilangkahi tmr. laki rabi, unggah-unggahan pangkat lsp; 3 ora digugu tmr. pitutur lsp; selalu: tansah; terlalu: kaliwat-liwat, bangêt.

lalu-lalang

wira-wiri.

lalu-lintas

1 wira-wiri, mlaku mrana-mrene; 2 bab dalan-dalan (sêsambunganing laku).

lam

air lam: banyu tuli.

lama

suwe, lawas, biyèn, kuna; lama-lama, lama kelamaan: suwe-suwe, saya suwe; selama: sasuwene; selamanya: tansah, pijêr.

laman

pakarangan, plataran; kc. halaman.

lamang

lamêng.

lamar

dilamar: dilamar (tmr. pagaweyan); lamaran: lamaran.

lambai

melambai (-lambai): ngawe-awe, kumlawe.

lambak

tumpukan umbruk-umbrukan; berlambak: têtumpukan ora ditata.

lambang

pralambang, pasêmon.

lambat

rindhik, alon, rêndhêt, kasèp.

lambat-laun

saya suwe, sasêlot-sêlote.

lambuk

mawug tmr. lêmah; dilambuk: diwalik utawa dimawugake tmr. lêmah.

lambung

1 lambung; 2 (ut. lambungan) ngiringan; melambung: kombak-kombul tmr. prau; mumbul; dilambungi: 1 ditrapi lambung; tmr. prau; 2 dilambung (ditêmpuh saka ngiringan); 3 ut. dilambungkan: diumbal-umbulake tmr. gada lsp.

lambur

dilambur: diêlêbi banyu lsp.

lamdukpai

ar. têtuwuhan rambat.

lamin

pelaminan: paturon pangantèn; kc. kelamin.

lamina

baju lamina: bngs. klambi kere.

lampai

lêncir; melampai-melampai: miyut-miyut.

lampam

ar. iwak loh.

lampar

jênggar, sumêbar wrata; melampar: njênggar, sumêbar mratani; berlamparan: pating slêbar mratani.

lampas

dilampas: diêlus, digilapake, dipolis.

lampau

liwat, kliwat; melampau: kliwat, kêladuk, kadohên; dilampaui: 1 diliwati; 2 dilangkahi, diungkuli; terlampau: kêliwat-liwat, bangêt.

lampin

(kain-) gombalan, popok.

lampir

dilampirkan: dilampirake; lampiran: lampiran.

lampit

(tikar-) lampit.

lampok, lampuk

tumpukan pari sawise diênèni.

lampu

diyan.

lampung

melampung: kumambang, kampul-kampul; pelampung: kambang.

lamun

manawa, samono mau yèn.

lamur

lamur.

lanang

dilanang: ditampar ut. diplintir nganggo bandhul.

lanar

êndhut ing sagara.

la'nat

laknat, bêbêndu; dila'natkan: dibêndoni, disotake, disebratake.

lanau

lêndhut, êmbêl.

lanca

ar. prau.

lancana

tandha; têngêr; ciri.

lancang

I ar. prau pêrang jaman kuna. II lancang, clandhakan, kêmajon. III ancak.

lancap

alus sarta wrata, papak alus.

lancar

rikat, bantêr lakune, lancar; melancar: lumarap (nylorot) bantêr; dilancakan: dilarapake ditlorongake.

lancip

lancip, lincip.

lancit

melancit: muncrat, mêncurat.

lancung

palsu, ora murni, tiron; melancung: ngapusi, mblibuk.

lancung-kicu

apus krama.

lancur

mancur.

lancut

I tanpa gawe. II melancut: muncrat, mêncurat.

landa

melanda: nrabas, nêmbus, nrajang.

landai

rada mayat tmr. palêmahan, ngêndhêlong tmr. tali lsp.

--- 103 ---

landaian

1 landeyan; 2 ukiran kêris.

landak

landhak.

landas

ganjêl, landhêsan; landasan: paron, landhêsan.

landuh

mblêndhuk.

landung

landhung, kêdawan.

landut

melandut: katon mbrênjul ut. mblêndhuk (up. dhompèt ing kanthongan).

lang

manuk wulung; kc. elang.

langah

terlangah, terbelangah: mênga, njêblag.

langau

(lalat-) lalêr wilis.

langgaian

anjang-anjang.

langgam

I berlanggam: rêrukunan, bajongan tuku barêng. II cara; selanggam: padha cengkoke, nunggal carane.

langganan

lêngganan.

langgar

dilanggar: 1 ditumbuk, ditrajang; 2 ditêrak tmr. larangan lsp; pelanggaran: palanggaran (prakara nêrak anggêr-anggêr).

langir

(landha, sabun lsp) kang dianggo kramas; melangir, berlangir: adus kramas; dilangiri: dikramasi.

langit

langit; langit-langit: 1 plangitan; 2 (ut. langitan mulut) cêthak; melangit: sundhul langit, ent. muluk bangêt.

langkah

jangkah, tindak; melangkah: njangkah, mlangkah; dilangkah(i): 1 dilangkahi; 2 ditêrak tmr. larangan lsp; dilangkahkan: 1 dijangkahake; 2 disarati murih slamêt tmr. prau kang arêp lêlayaran; pelangkah: sarat srana kanggo nyarati prau kang arêp mangkat supaya slamêt; pe(r)- langkahan: slamêtan lsp nalikane arêp ngangkatake prau.

langkai

bêcik wangune; kc. lampai, ramping.

langkan

jrambah kang dhuwur (balkon).

langkap

I perangan wadhah suruh ing tepak (wadhah kinang), II kc. lengkap.

langkas

cukat, trêngginas, mêmpêng.

langkat

têlung dina êngkas.

langkau

kêlangkahan (pangetunge lsp); dilangkaui: dilangkahi.

langlang

nganglang, midêr-midêr.

langu

rada badhêg (ambune iwak buthuk).

langut

melangut: krasa kangên (kêpengin) bangêt.

langsai

langse, gubah.

langsar

1 katon dawa nglojok; 2 lêncir, dhuwur jêjêg.

langsat

langsêp.

langsi

melangsi: lungse, langkah saka ukurane.

langsing

I bantas, sêru tmr. swara; melangsing: ngêlik, mbrêngêngêng tmr. kombang. II alus bêcik tmr. bangkekan lsp.

langsuir, langsuyar

sundêl bolong.

langsung

1 têrus, tanpa lèrèn, ngênêr têrus; 2 lêstari; 3 rampung, sida; berlangsung: sida kêlakon; dilangsungkang: ditêrusake, dilêstarèkake, dirampungake.

lanjar

dawa nglawèr, dawa pucuke mêrit.

lanjung

cilik dawa tmr. têbu lsp.

lanjur

nglantur (nganti suwe); dilanjurkan: dilanturake, diulur; terlanjur, telanjur; kêbanjur.

lanjut

1 dawa (tmr. umur), nglantrah tmr. crita lsp; 2 têrusan, banjur bae; dilanjutkan: 1 didawakake, diulur; 2 dibanjurake, ditêrusake.

lansing

kc. langsing.

lantai

jrambah ut. gladhaging omah panggung, prau lsp; besi lantai: wêsi blebekan.

lantak

dilantak: diblêsêkake sarana dithuthuk kyt. paku, pathokan lsp, dilantaki; emas lantak: êmas cithakan; pelantak: lantak, gandhèn gêdhe kanggo ngêbruk lsp.

lantang

1 bawera tmr. pandêlêng; 2 katon (krungu) cêtha; 3 suwung blung tmr. pasar lsp.

lantaran

jalaran, marga.

lantas

banjur, nuli, têrus; melantas: nrabas, mlêbu têrus.

lantik

dilantik: dikêpyakake (ênggone têtêp ngrênggêp pangkat); pelantikan: kêpyakan.

lantin

lêntera, ting.

lantung

sumêntuk tmr. ambu, mbrêbêgi, bangêt tmr. swara.

lanyak

dilanyak (-lanyak): diidak-idak ut. diilês-ilês tmr. lêmah lsp.

lanyau

lêmah lêndhut kang atos ing dhuwur. [dhu...]

--- 104 ---

[...wur.]

lapah

melapah: 1 midak apa-apa kang sumèlèh ing dalan lsp; 2 mothèng-mothèng (ngrêncak) kewan bêlehan.

lapal

lapal; kc. lafal.

lapang

1 jêmbar, ombèr, kobèt, lêga; 2 ludhang, sêla ing pagawean; dilapangkan: 1 dijêmbarake, diombèrake; 2 disêlakake; tanah lapang: ara-ara, alun-alun; kelapangan: 1 lowahan; 2 lêga, sêla ing pagawean; lapangan: papan jêmbar; lapangan bekerja: patêban nyambut gawe; lapangan terbang: papan palerenan mêsin mabur.

lapar

ngêlih (luwe); kelaparan: kêluwèn, kalirên.

lapau

warung; kc. lepau.

lapik

1 lèmèk, sèmèk, lambaran; 2 lèpèk (cawan); lapik kaki: trumpah.

lapis

lapis, sap; dilapis: dilapis, dirangkêpi; lapisan: lapisan.

lapuk

1 jamur(ên) tmr. kayu; 2 gapuk, padha popol, buthuk tmr. iwak.

lapun

bngs. jaring kanggo masangi kidang lsp.

lara

1 sêdhih, susah; 2 (-berangti) kasmaran.

larai

dilarai(kan): 1 dipisah; 2 diêndhakake atine ut. nêpsune; pelarai: wong kang misah.

larak

rêngkêd bangêd tmr. isining durèn lsp.

larang

dilarang: dilarangi, diwalêri, dipênging; larangan: larangan, pêpacuh, wêwalêr.

larap

I laris, payu. II dilarapkan: diudhari lan diulur tmr. tampar lsp.

laras

1 dêlêging wit (kang cilik lêncêng); 2 wuluh bêdhil; 3 kanggo petunganing bêdhil; 4 (ut. selaras): salaras, cocog.

larat

ut. melarat: 1 mlaku ut. maju alon; 2 mrèmèn-mrèmèn, tular-tumular; 3 kêlantur-lantur, kêdawa-dawa.

larau

rêribêd, rêrusuh; dilarau(kan): diribêdi, dirusuhi.

lari

playu, mlayu, minggat; dilarikan: 1 diplayokake; 2 diinggatake; 3 diungsèkake; pelari: wong kang minggat, wong kang ngungsi; pelarian: 1 playu; 2 (ut. larian) papan kang dianggo playon (balapan); 3 dalan ciyut (sauruting bètèng), èmpèr-èmpèraning lotèng; selari: bêbanjêngan.

larik

dilarik: dibubut (diêlus nganggo pambubutan); pelarikan: piranti pambubutan.

laris

laris; pelaris: panglarisan.

laru

laru.

larung

krêndha, trêbêla.

larut

1 ajur, luluh; 2 susut; 3 lungse tmr. waktu; larut malam: lingsir wêngi.

las

blas, bablas.

lasa

pêpês.

lasah

dilasah: disapu, digêbugi; pelasah: kang dianggo nggêbugi.

lasak

dianggo srabudan ut. padinan tmr. piranti lsp; pakaian pelasak: sandhangan padinan.

laskar, lasykar

wadyabala, prajurit.

lat

lêt, antara.

lata

air lata: grojogan; orang lata: wong asor; melata: nggrêmêt, nlosor.

latah

duwe saradan sok nirokake pratingkahe wong liya.

latam

dilatam: diênêt-ênêt supaya madhêt (kayata kapuk ing kasur).

latih

lantih; dilatih(kan): dilêlantih, digêgulang; latihan: panglantih.

latuh

ar. ganggêng sagara.

latuk

(parang-) bngs. berang.

lau

daun lau: ar. têtuwuhan rambat.

lauk

lawuh; lauk-pauk: lêlawuhan.

laun

kc, lambat laun.

laung

melaung: njêlih (mbêngok) sêru.

laut

sêgara; melaut: mênyang ing têngahing sêgara; dilauti: dilayari, disabrangi; lautan: sêgara gêdhe.

lawa

melawa: nyêgat lakuning pangantên; pelawa: alangan, pakewuh.

lawah

I gêguyon, banyolan; kc. lawak. II bawera, kobèt.

lawak

banyolan, lêlucon; pelawak: banyolan, dhagêlan.

lawan

1 lawan, tandhing, sisihan; 2 mungsuh; 3 kosokbali; melawan: nandhingi, madhani; dilawan: dimungsuh, ditandhingi, dilawan; perlawanan: mêmungsuhan, kosokbalèn; diperlawankan: ditandhingake, dimungsuhake.

--- 105 ---

lawang

I ar. wit. II lawang, gapura, regol.

lawar

rajangan ut. suwiran iwak mêntah; dilawar: dirajang ut. disuwiri tmr. iwak.

lawas

melawas: 1 jêmbar, bawera, ora kaalang-alangan tmr. pamawas; 2 ngarang-arangi tmr. wêtuning wowohan; 3 lancang; kelawasan: ombèr bangêt, turah-turah.

lawat

dilawat(i): ditinjo, ditiliki, dilayati, didhayohi.

lawi-lawi

lancur (ing buntut jago, mêrak lsp).

layah

1 (ut. melayah) miyat-miyut tmr. wit kanginan lsp; 2 bngs. krudhuk; melayah: nglèmbrèh nutupi rai.

layak

I layak, pantês, patut; selayaknya: sapatute. II dhèndhèng iwak loh.

layam

berlayamkan (-pedang, -lembing): ulah (pêdhang, tumbak).

layan

dilayan(i): diladèni; pelayan: paladèn.

layang

I melayang: nglayang (mabur): dilayangkan: dikleyangake (diaburake), dikirimake tmr. layang. II dilayang: diiris paron tmr. pêlêm lsp.

layang-layang

1 layangan; 2 sriti.

layap

cêndhèk (mèh nggêpok lêmah) tmr. omah panggung; bambinge mèh nggêpok banyu tmr. prau; melayap: nlèsèr mèh nggêpok lêmah (banyu) tmr. manuk mabur lsp.

layar

1 layar; 2 (kain-) motha; 3 gêbêr; berlayar: lêlayaran; dilayari: 1 dilari ênggone nggolèki nganggo nunggang prau; 2 dilayari; dilayarkan: dilakokake ut. diangkatake tmr. prau; pelayaran: palayaran.

layu

alum.

layur

dilayur: dipanggang ut. dipanasi tmr. pênjalin lsp. supaya gampang diêluk lsp.

layon

layon.

lazat

enak, kêpenak, mirasa.

lazim

kaprah, lumrah kanggo; dilazimkan: dilumrahake.

lazuardi

rajawêrdi (biru ênom).

lebah

tawon; air lebah: madu; sarang lebah: tala.

lebai

lêbe, kaum, modin.

lebak

swara bug, blêg.

lebak-lebuk

blag-blug, gêdêbag-gêdêbug.

lebam

I abang biru (mêntas digêbugi lsp); biru lebam: biru êrêm. II swara blêg. III ar. iwak sêgara.

leban

laban (ar. wit).

lebang

mêtêng tuwa.

lebap

swara blêg.

lebab-lebup

swara blag-blug.

lebar

amba.

lebaran

lêbaran (bakda pasa).

lebat

1 kêtêl tmr. rambut lsp. mbiyêt tmr. woh; 2 dêrês tmr. udan, ent. tmr. tibaning mimis lsp.

lebih

luwih, turah; melebih: ambêk luwih; berlebih-lebihan: kêladuk, kêluwih-luwih; dilebihi: diluwihi, diturahi, diungkuli; dilebihkan: 1 diluwihi, dikèhi; 2 diunggulake, diêgungake, dianggêp pinunjul.

lebu

lêbu, blêdug; lebu duli: kawula.

lebuh

dalan gêdhe kang ana warunge kaya pasar.

lebuk

swara blug, gêdêbug; berlebuk-lebak: pating tlêbuk.

lebum

swara blug.

lebun

melebun: nylundupake barang palsu, mblibuk.

lebung

swara jêgur, glung.

lebur

I lêbur, luluh; dilebur: dilêbur, diluluh. II swara jêgur.

lecah

jêmèk, jêblog.

lecak

jêblog, jêmèk, mblêthok.

lecap

têlês kêbês.

lecas

cumlês.

lecat

licin lecat: klimis (lunyu) bangêt.

leceh

ndlèdèk plikêt (up. malam, gêtih lsp).

lecek

(main-) bêngkat; dilecek: 1 disampar nganggo pucuking sikil; 2 digêrus. lecer, ngêmbêr, ngêmu banyu tmr. tatu lsp.

lecet

mlècèt, nglinyam, dhidhal.

lecir

mlècèt, nglênyêm.

lecit

melecit: mêcuthat, mêcothot mêtu.

lecok

dilecok: digosok, digêbêg.

--- 106 ---

lecot

mrucut, lolos.

lecuh

lonyoh (tmr. janganan digodhog lsp), malêm tmr. jarit.

lecuk

nglêmir tmr. jarit lsp marga kêrêp dianggo.

lecup

swara sruput, crup.

lecur

ut. melecur: mlocot, mlêmpung (up. kulit kêsokan wedang).

lecut

swara mak bêt, wing; dilecut: disabêt.

ledak

meledak: njêblug, mblêdhos.

ledang

I ênom ut. maya-maya tmr. warna, sêmu pucêt. II meledang: pamèr, umuk sugih lsp.

lega

lêga (tmr. papan, wêktu lsp); lega dada: lêga atine.

legam

I hitam legam: irêng bangêt. II swara blêng, jlêng.

legap

swara gabrus, gropyak, gabrus.

legar

1 swara glêgêr. 2 lowahan, papan kang lêga.

legat

1 lêncêng ênêre tmr. lakuning prau lsp; 2 mancêrêng tmr. pandêlêng.

legit

lêgi; kc. manis.

legu

melegu: nêkuki pinggiraning nam-naman (klasa, kepang lsp) kang pating crongat.

legundi

lêgundhi.

legum

swara jlung, glung.

legum-legam

swara glang-glung, jlang-jlung.

legung

ut. pinang legung: ar. wit.

leher

gulu; batang leher: githok.

leja

dileja: dipoyoki, diunèni kang ala-ala.

lejang

lumêpas (lumarap) bantêr.

lejat

enak bangêt; kc. lazat.

leka

kêtungkul.

lekah

rêngka, bênthèt; pintu pelekah; saèm. cêndhela ing gladhaging prau.

lekak

melekak: pêngkêrêdan, muntar-muntir.

lekak-lekuk

pating jrêglong (jluwog), padha lêgok-lêgok.

lekang

1 gampang dioncèki (disèsèt lsp); 2 (ut. melekang) rêngka, bêngkah, nêla.

lekap

kêlèt, krakêt; melekap: kumrakêt.

lekap-lekup

swara pating jrêkluk (grêpyêk).

lekar

bngs. paga ut. salangan kanggo wadhah kuwali lsp.

lekas

rikat, enggal.

lekat

1 krakêt, plikêt; 2 rakêt, supêkêt; melekat: krakêt, tumèmplèk.

lekir

panau lekir: panu kang amba.

lekis

ar. wit.

lekit

lintrêg-lintrêg, isih plikêt.

leku

meleku: sidhêku, kc. teleku.

lekuk

dhêkok, lêgok, lêkik, ngowok tmr. mata.

lekum

gorokan, gurung.

lekun

jogèd ut. tlèdhèk Siyêm.

lekung

ngowok tmr. mata.

lekup

swara mak krêpyêk, jêkluk.

lela

tanjak, mainan tangan lsp. nalikane mêncak, njogèt lsp; melela: molahake awak ut. tangan nalikane mêncak, njogèt lsp; dilelakan: dipolahake tangane (awake) nalikane njogèt lsp.

lelah

sayah, kêsêl bangêt; berlelah-lelah: ngrêkasa, kangelan.

lelai

ut. melelai: mêntêlung, mêntiyung; berlelai-lelaian: pating pantiyung.

lelaian

ar. prau cilik.

lelak

mlotrok.

lelaki

lanang; kc. laki-laki.

lelang

lelang.

lelap

1 ilang; 2 kêpati.

lelar

kêrêp, ambal-ambalan.

lelas

nglinyam, mlècèt.

leleh

ajèr, lèlèh; meleleh: ndlèwèr, ndlèdèk, dilelehkan: dijèr, dilèlèh; lelehan: jèjèran, banjêngan.

leler

1 kêmproh; 2 ndlèwèr, mèlèr, molor; berleleran: dleweran, molor-molor.

lelung

lelang.

leluasa

rowa, nglantrah tmr. crita lsp.

lemah

1 lêmês, peloh, tanpa daya, pêpês, apês; 2 ringkih, sèkèng.

lemah-liat

lêmês mêmbat.

lemah-lembut

1 alus sarèh tmr. gunêm, bêbudèn lsp; 2 sumilir alon tmr. angin.

lemah-lunglai

nglumpruk tanpa daya, lêmês anglês.

lemak

1 gajih, kêndhal; 2 nggajih, ngêndhal, nglênga.

lemak-ketam

(gajih yuyu) kuning sêmu klawu.

lemang

lêmêng.

lemari

lêmari.

lemas

mati kêplêpêk (kêblêbêg).

--- 107 ---

lemau

1 lêmês, ora kaku; 2 lêmês, tanpa daya; 3 mlêmpêm, ora kêmrisik.

lemba

godhong tlutuh ut. nyangkuh.

lembab

1 mlêmpêm, ngêmu banyu tmr. têmbako lsp; 2 kêndho nggêbèbèr tmr. kêndhang lsp; 3 nglèmèr, klêlar-klêlêr tmr. tandang-tanduk.

lembaga

1 kang asli, kang tulèn; 2 bêbakal, kang bakal dadi; 3 yêyasan; 'adat lembaga: padatan kang asli; lembagaan: pawakan.

lembah

lêmbah, jurang lêlowahaning gunung.

lembai

kc. lambai.

lembak

ut. melembak: lubèr, mbludag.

lembam

nglèmèr, nglèlèr.

lembang

1 lêgok têngah, dhêkok; 2 papak tmr. bathuk; 3 lêdhokan, jurang, lêmbah.

lembar

1 êlêr (tmr. bolah, rambut lsp); 2 lêmbar(an); dilembar: dipluntu, diplintir; lembaran: lêmbaran.

lembayung

ar. têtuwuhan rambat; merah lembayung: abang sêmu wungu.

lembega

widuri.

lembidang, lemidang

lambedang (pinggirane njêbèbèh).

lembih

ar. wit.

lembik

1 êmpuk, lêmês (tmr. sêga); 2 kêndho, lêmbèk; 3 ent. kurang mêmpêng, nglokro.

lembing

tlêmpak.

lembok

kêladuk, kokehan ênggone wèwèh, têtulung lsp.

lembu

sapi.

lembur

kc. lambur.

lemburu

ar. wit lan ar. iwak gêdhe.

lembut

1 lêmês; 2 lumèr, alus; 3 alus sarèh tmr. bêbudèn.

lemena

kêre (klambi waja).

lempai

1 nglèmbrèh tmr. gêndera lsp; 2 sèngklèh, dhèngklèh, mêntiyung tmr. pang, wulên lsp; 2 thelo-thelo.

lempang

sumèlèh malang (ora prênah), sumladhang.

lempar

dilempar: dibalang, disawat.

lempari

bngs. bêndhe.

lempaung

ar. wit.

lempenai

ut. rempenai: ar. têtuwuhan.

lemping

lèmpèng(an).

lempoyang

lêmpuyang.

lempui

ar. têtuwuhan.

lempuk

ar. panganan.

lempung

1 nggronggong ut. ngrokos kayata watu kambang; 2 ènthèng sarta êmpuk tmr. kayu.

lemukut

mênir; kc. melukut.

lena

1 (ut. terlena): lena, ora krasa, kabêsturon; 2 kêpenak, kêpati ênggone turu; dilenakan: diturokake.

lenar

ngilêr (tmr. sêga lsp).

lencit

melencit: mênculat, mêcuthat.

lencong

melencong: mencong, nyimpang ênêre.

lencun

têlês kêproh.

lendaian

landheyan; lendaian keris: ukiran kêris.

lendir

1 riyak, yiyyid; 2 ngyiyid, ayid, kithêr-kithêr.

lendeh

linggih leyehan.

lendut

ngêndhêlong lêgok tmr. nam-naman, krêtêg lsp; melendut: ngêndhêlong, mlêngkung tmr. lakuning mimis lsp.

lenga

minyak lenga: lênga wijèn.

lengah

lena, sêmbrana, tlompe; melengah: kêtlompèn, sêmbrana; pelengah: wong sêmbrana (ora ngati-ati).

lengai

aras-arasên, rêmbên.

lengan

1 lêngên(an); 2 panjawat (tmr. tataning baris).

lengang

1 sêpi, nyênyêt; 2 klowang-klawung, ora duwe gaweyan.

lengar

yêr-yêran, kliyêng-kliyêng.

lengas

ut. melengas: ngêmu banyu, rada têlês.

lenggak

ndhêlak, ndhangak mêmburi.

lenggang

I 1 anggong, ngaso; 2 lowah, lêga; 3 sêla ing pagaweyan. II 1 lembehan; 2 obahing prau nalika mlaku; melenggang: 1 lembehan; 2 (ut. berlenggang) obah gonjing tmr. prau; dilenggang-lenggang(kan): dioyog-oyog, digobag-gabigake; lenggangan: bngs. kothak wangune kaya torong dianggo nyaring wêdhi kang katutan mas ure, panyaringe sarana dioyog-oyog.

lenggar

rênggang, lêga, kobèt, ombèr.

lenggara

di(se)lenggarakan: diupakara, diopèni.

lenggok

melenggok, terlenggok-lenggok:

--- 108 ---

lenggok-lenggok, oyag-ayig.

lengguai

bngs. slepa kagantungake ing bangkekan.

lenggundi

lêgundhi.

lenja

I kumêndêl, kaduk wani, sêslonong. II blêngkêran (salang, kolongan) dianggo wêwadhah.

lenjuang

andong.

lengkang

mêlar mênga tmr. gêlang lsp.

lengkap

ganêp, pêpak; berlengkap: tata-tata, miranti, mêpak; dilengkapi: 1 (ut. dilengkapkan) diganêpi, dipêpaki; 2 disrambahi; dilengkapkan: 1 diganêpi, dipêpaki; 2 diprantèni, ditata lan dicêpak-cêpakake, disiyagakake; kelengkapan: prabot-prabot, piranti-piranti (gêgaman lsp); selengkap: saprabot, saprangkat, sasêtèl.

lengkara

I nglêngkara, prakara kang mokal. II bngs. têrbang (kêndhang) gêdhe.

lengkok

gudhang, omah gêbyog.

lengkuas

laos.

lengkung

1 mlêngkung, mbêngkêluk; 2 kuwung; lengkungan: 1 plêngkungan, sisih kang mlêngkung; 2 kêkuwung.

lengkur

melengkur: ngorok.

lengos

melengos: mlengos.

lengser

ut. melengser: 1 mletre, mlorod: 2 (baring-) têturon nggloso; dilengser: diosêr-osêri, diusari.

lengset

sèsèt ut. malik tmr. tlapukan.

lenguh

melenguh: mênggèh-mênggèh.

lengung

melengung: lêngêr-lêngêr, dhêlêg-dhêlêg.

lening

swara nèng, thèng.

lenung

swara nung, thung.

lentam-lentum

pating gabruk (rêgêdêg).

lentang

ut. telentang: mlumah.

lentera

ting, lêntera.

lentik

I nylêkênthung, nyanthuk mêmburi, sêmu mlêngkung kuwung tmr. pasahan untu. II dilentik: dikêpyur-kêpyuri nganggo godhong ombyokan lsp.

lenting

I swara cring, thing. II melenting: mêndal, mêntul.

lentuk

lêmês (gampang diêluk).

lentung

swara dhung (thung, klung).

lentur

melentur: 1 mbêngkêluk; 2 mêntêlung; 3 nylêkênthung.

lentok

peloh, sèngklèh, dhèngklèh.

lenyak

1 kêpati tmr. turu; 2 adêg-adêg saka tmr. gangsingan.

lenyap

ilang, sirna.

lenyau

ing dhuwur atos ing ngisor êmpuk (tmr. lêmah).

lepa

I lepa; dilepa: dilepa. II sêmbrana; kc. alpa.

lepak

mbludag, mubra-mubru. I swara kêplèk, tlêpèk.II rawe-rawe ora bundhêt tmr. jenggot lsp., mêkar tmr. kapuk diwusoni.

lepang

bngs. timun.

lepas

1 uwal, ucul, mrucut; 2 oncat, luwar; 3 miruda, minggat; 4 pocot; 5 kêpungkur, bakda, lêbar; lepas tangan: 1 mung bayar thok (tanpa ingon); 2 ora nganggo nyêkêl; dilepas: dicopot, dipocot; dilepaskan: 1 diuculi, diuculake, diluwari, dioncatake saka bêbaya; 2 dililani, dikon; kelepasan: libur, pamocote.

lepat

lêpêt.

lepau

1 peranganing omah kang ngarêp; 2 bango, warung.

leper

1 cèpèr, ora jêgong; 2 kagok tmr. pakêcapan kyt. saya diucapake saye; leper-leper: ambal, blabag wod.

lepih

nglêmpit, nêkuk tmr. dluwang lsp.

lepik

swara kêthêplèk, krêpêk.

lepu

ar. iwak sêgara.

lepuh

melepuh: mlêmpung, mlênthung.

lepuk

swara kapluk, blug.

lepur

mati lepur: mati kêblêbêg ing êmbêl lsp.

lerah

(ut. terlerah): rusak, bubrah, pating slêbar.

lerai

dilerai: dipisah tmr. wong padu lsp kc. larai.

lerak

I 1 rusak, bujat pisah-pisah tmr. prau, omah lsp; 2 rontang-ranting tmr. jarit lsp; dilerak: dirusak, dibujati. II buah lerak: woh lêrak. III swara rêkêtêk.

leram

swara gumlêgêr, kumrumpyung.

lerang

1 lajur tmr. barang tênunan; 2 ukuran dohing palayaran (± 225 m) ut. suwening layaran (12 jam); 3 amben-ambenan, bngs. tandhu.

--- 109 ---

lerap

bngs. dhuwit gobog.

lereng

1 lumahing pinggiran tmr. barang kang gèpèng kaya dhuwit; 2 (-gunung) pèrènging gunung; lereng-lereng: glindhingan cilik ing sikil têmpat tidhur lsp; melereng: ngglindhing (tmr. dhuwit, rodha lsp).

leret

1 (ut. meleret) mlètrè, mblèndèr; 2 nglantrah, ngganyik tmr. gunêman; 3 larikan; berleret: lêlarikan.

lerum

swara glêgêr.

lerus-leras

swara srêk-srêk, pating krêsêk.

lesa

wêlah cêndhak; melesa: mêlahi nganggo wêlah cêndhak.

lesa-lesu

kêsêl bangêt.

lesak

hujan lesak: udan nggrêjih.

lesap

ilang.

leser

jrambah kang wis digêlari klasa lsp.

lesi

kanji, êntèk kawanène; pucat lesi: pucêt bangêt.

lesih

ngêmbus-êmbus pucêt.

lesing

melesing: nywara suwit-suwit, siyut-siyut.

lesit

melesit: nywara prit-prit, suwit-suwit.

lesot

têkukan (lêmpidan) cilik.

lesu

lêsu, cape, kêsêl bangêt.

lesung

lêsung.

lesut

melesut: nywara sumiyut.

leta

cacad, ala, rusak.

letak

I sèlèh, dunung; diletakkan: disèlèhake, didunungake, diprênahake, didokokake; terletak: sumèlèh. II swara klathak. III nglêntruk, nyêkukruk, tanpa daya.

letam

swara glêgêr.

letang

I swara cring, klinthing. II swara crèng, thèng.

letap

kc. letup.

letas

kc. letus.

leter

beleter: tansah nywara, ent. criwis, crèwèt.

letih

(-lelah, -lesu) kêsêl bangêt, tanpa daya.

leting

swara cring, thing.

letis

diletis: dikêpyuri banyu nganggo tangan.

letuk

swara dhog, thog.

letum

swara glêgêr.

letum-letam

pating glêgêr.

letung

swara thung.

letup

meletup: njêblug, mblêdhos.

letup-letap

pating jrêdhot.

letus

meletus: njêblug, mblêdhos.

lewat

liwat, kêliwat.

lezat

enak, kêpenak; kc. lazat.

liang

lèng, bolongan, gronggongan.

liar

kêsit, jarah, ora tutut.

lias

kêdhot.

liat

alot, wulêd; tanah liat: lêmpung.

licau

mêlêng-mêlêng, nglênga, klicit.

licin

lunyu, klimis.

licin-licat

lunyu (klimis) bangêt.

lidah

1 ilat, ilat-ilatan, ent. têmbung gunêm, pakêcapan; 2 ing têmbung camboran akèh kang atêgês ar. têtuwuhan, kyt. lidah buaya, lidah badak lsp; lidah bercabang: mencla-mencle gunême; lidah panjang: cangkêm gatêl (dhêmên nyatur lsp); lidah tenggala: kêjèn.

lidas

gatêl kumranyas.

lidi

sada; ular lidi: ula kisi.

ligas

adheyan, ngêtêl.

ligat

mubêng ngganjrèt.

lihat

dilihat: didêlêng, ditonton, diingêtake; dilihati: 1 ditamatake, diiling-ilingi, diawasake; 2 ditiliki; penglihat: (wong kang) awas, waskitha; penglihatan: pandêlêng; diperlihatkan: dituduhake; dikatonake.

lik

ut. berlik: sêngadi, pawadan; melik: ndhêlik, umpêtan.

likas

likasan.

likat

plikêt.

liku

I sêsêbutaning garwaning ratu. II sukun.

likur

likur.

lil

(wêwayanganing Pangeran) kanggo sêsêbutaning ratu.

lilin

1 malam; 2 (dian-) lilin.

lilit

melilit: mulêt, nggubêd.

lim

lim.

lima

lima.

limar

limar.

limas

limasan, kang awangun piramide.

limau

jêruk; berlimau: adus kosokan kulit jêruk.

limbah

rêrêgêd; pelimbahan: pacêrèn.

limbai

melimbai: ngobat-abitake kacu lsp.

limbang

melimbang: 1 nglimbang, golèk mas, intên lsp. sarana dilimbang; 2

--- 110 ---

nganggur gluyuran.

limbat

ar. iwak kali.

limbuk

ar. manuk.

limbung

papan palerenan ut. kanggo ndandani prau cilik-cilik; limbungan: padusan ing kali ut. sêgara nganggo dialing-alingi.

limbur

katon rêmêng-rêmêng (lamat-lamat).

limur

kc. limbur.

limpa

limpa.

limpah

1 wutah, lubèr; 2 ent. blaba, loma; kelimpahan: 1 kêluberan; 2 (ut. limpah-mewah), sarwa turah-turah.

limpau

melimpau: nyimpang, sumingkir, mlipir; dilimpaui: disimpangi, disingkiri sarana mlipir.

limput

kc. liput.

linang

berlinang-linang: dleweran (crocosan) tmr. luh.

lincah

1 rongèh tmr. layangan; 2 ora têtêp, molah-malih; melincah-lincah: ora maton, mencla-mencle.

lindang

êntèh, gusis; dilindangkan: diêntèkake blas.

lindih

dilindih: digilês murih rata tmr. lêmah lsp.

lindung

I berlindung, melindung: ngaub, ngayom ampingan; dilindungi, dilindungkan: diaubi, diayomi, diampingi, dipitulungi; perlindungan: pangauban, pangayoman, pandhêlikan, pitulungan. II ikan lindung: wêlut.

lingar

pêndirangan, julalatan.

linggam

abang.

linggi

canthiking prau.

linggis

ut. linggisan dayung: kayu wilahan landhêsan wêlah.

lingkah

ora rukun, congkrah.

lingkap

ilang ut. êntèk kabèh, ludhês.

lingkar

1 lêkêran; 2 blêngkêr; melingkar: nglêkêr; dilingkar: 1 dilêkêr-lêkêr tmr. tampar, pênjalin lsp; 2 (ut. dilingkari) dikruwêli, digubêd.

lingkung(an)

1 buwêngan, cakran; 2 kalangan; 3 wêwêngkon; dilingkung(i): diubêngi, dikubêngi, dikupêngi.

lingkup

nlakup (tumutup rapêt).

linglung

bingung, ngênglêng.

lintah

lintah; lintah-lintah: bngs. cakil.

lintang

alang; melintang: malang, ngalang-alangi; lintangan: alangan; pelintang: tlundhag ing lawang; pelintangan: pêpalang, pakewuh; beperlintangan: pating sladhang.

lintang-kedak

malang-megung.

lintang-pukang

sipat kuping ênggone mlayu.

lintang-sangkut

gêlung têkuk.

lintap

1 sap-sapan, lêlapisan; 2 pêpanthan, gêgrombolan.

lintas

melintas: kumlebat, liwat saklebatan; dilintasi: diliwati.

lintup

brukut.

linyang

rikat tmr. lakuning prau.

linyap

kc. lenyap.

lipai

bngs. payung.

lipan

klabang; lipan bara: babak salu.

lipas

coro.

lipat

1 têkuk(an), lêmpit(an); 2 tikêl; lipat ganda: tikêl têkuk; lipat kajang: tikungan kang nyêklèk tmr. kali lsp; dilipat: 1 ditêkuk, dilêmpit; 2 (ut. dilipatkan) ditikêlake.

lipit

wiron; dilipit: diwiru cilik.

lipur

lipur; kc. hibur.

liput

diliput(i): dilimputi, ditutupi.

lirik

dilirik: dibolong (dibur, dijara).

lis

lepan (ing antaraning bata).

lisah

belisah: ora jênjêm.

lisan

1 ilat; 2 lesan, gunêm, ijoan.

lisu

1 wiron; 2 bêlekan, bêdhahan.

lisut

I kisut. II dilisut: diênyut.

lisong

srutu.

litup

brukut; kc. lintup.

liuk

nglèyèk; diliuki: diranggèh sarana nglèyèk manglung; (se)peliuk: (sa)pranggèh.

liuk lampai

kolèt-kolèt.

liung-liung

ar. iwak sagara.

liur

ilêr.

liut

alot tmr. panganan.

loak

tukang loak: prombengan.

loba

murka, ngangsa, kêthaa.

lobak

lobak.

locak

melocak: akèh bangêt, nganti turah-turah.

loceng

gêntha, jam; kc. lonceng.

lo'cuan

ar. sutra wêton Tiongkok.

--- 111 ---

locok

melocok: mlêbu mêtu kaya lontop ing pumpa lsp; pelocok: lontop (ing pumpa lsp).

locot

nglocop; kc. lucup.

lodeh

lodhèh.

lodoh

lodhoh, jêmèk.

logam

metal (barang bangsaning wêsi, kuningan lsp).

logat

basa, têtêmbungan; kitab logat: bausastra.

loha

wayah têngange.

lohok

jamurên tmr. roti lsp.

lohor

wayah ut. sêmbahyang luhur.

loji

loji.

loka

jagat, panggonan.

lokan

kijing (bngs. kece).

lokat

copot, coplok.

lokek

cêthil bangêt.

loki

palanyahan Tionghwa.

lokos

gundhul, plonthos, ngênthak-ênthak tanpa têtuwuhan.

loleng

ting dluwang.

lo'lo'

mutyara.

lolok

dilolok: ditutup, digropyok, ditêmpuh dadakan.

lolong

melolong: gêro-gêro, ngglolo, mbaung ut. ngalup tmr. asu.

lomak

bngs. gajih.

lombok

lombok.

lombong

1 jêgong kuwung tmr. piring lsp; 2 lêdhokan lêmah (saèm. jugangan gêdhe), jugangan pamêlikan timah lsp.

lompang

longkangan ing antarane omah loro.

lompat

lumpat; melompat: mlumpat; dilompat(i): dilumpati.

loncat

meloncat: mlumpat (mêncolot) sikile barêng.

lonceng

gêntha, jam.

loncos

wangun lancip.

londang

1 lêmah kang jêmèk kaya ing kandhang babi lsp; 2 guthêkan ing woh.

londeh

ut. terlondeh: mlotrok ênggone sarungan lsp.

lonjak

melonjak: nglunjak, mênculat.

lonjong

mbrunjung lancip.

lontar

I dilontar: dibalang, disawat; pelontar: balang, sawat. II lontar, kropak.

lontok

buntêk, gêndhêg; tua lontok: jêmpo bangêt.

lontos

tanpa pênthol, tanpa mustaka tmr. mêsjid.

longgak

melonggak: ndêngangak, nglangak.

longgar

ombèr, kobèt, sêla, amba tmr. dalan, logro, ora sêsak tmr. klambi lsp.

longgok

tumpuk(an); dilonggokkan: ditumpuk, diundhung-undhung.

longsong

terlongsong: kêbanjur; kêtêrusên.

longsor

ut. melongsor: longsor, mlorod.

lopak

I jêgongan lêmah isi banyu, kêndhongan, II jêmpo, pikun.

lopak-lapik

pelo kaya wong tuwa.

lopak-lopak

lopak-lopak.

lopèk

(sampan) prau cilik.

lorah

kerekan, katrol.

lorek

lorèk.

lorong

lurung, dalan cilik.

losin

losin.

losong

(kurap-): busik, mbêsisik kulite.

lota

ar. wadhah banyu.

lotak

kêndho, lêmês, nggêbèbèr (kyt. klambi sêtlikan lsp).

lotar

dilotar: dibalang; kc. lontar.

lotek

bngs. dhêmpul prau.

loteng

lotèng.

lotong

lutung.

lowongan

lowongan.

loya

munêg-munêg.

loyang

kuningan.

loyar

(Inggris lawer) pokrul, adpokat.

loyong

ut. meloyong: 1 nylorot (nglayang) alon-alon; 2 sênggoyoran tmr. wong mêndêm lsp.

lu

kowe.

luah

meluah: blukekan marga ênêg lsp.

luai

be(r)luai: rêndhêt, rêmbên.

luak

I meluak: kêwarêgên nganti blukekan. II luwak. III ut. luhak: padesan, dhistrik.

luan

perangan kang ngarêp, canthiking prau; kc. haluan.

luang

peluang: 1 lêrêm, sirêp; 2 ludhang, ora duwe gaweyan.

luap

meluap: mbludag, lubèr.

luar

(ing) jaba; orang luaran: wong ing

--- 112 ---

jaba (kang ora mèlu campur rêmbug); diluar: ing jaba, sajabane; keluar: mêtu; dikeluari: diwêtoni, dilawan tmr. mungsuh.

luas

jêmbar, ombèr, kobèt, rowa.

luat

ênêg jijik.

luban

dupa, ratus; luban jawi: mênyan.

lubang

bolongan, luwangan; pelubang: pluwang.

lubuk

kêdhung.

lucu

lucu.

lucuk

melucuk: nuding-nuding (ngundhat-undhat, mêlèh-mêlèhake lsp).

lucup

tumancêp.

lucut

ut. mêlucut: mrucut, mlèsèd; dilucuti: dirucati, diilangi gêgamane.

ludah

idu; ludah sirih: dubang; peludahan: paidon.

ludang

ar. prau.

lugu

marêm.

luh

sabak, blabag panulisan.

luhak

padesan, dhistrik.

luhur

luhur.

luik

ut. meluik: ndlèdèk mêtu.

luk

luk; kc. eluk.

luka

tatu; luka parah (payah): kêtaton kang mbêbayani.

lukah

icir; melukah: 1 golèk iwak nganggo icir; 2 ent. amba jangkahe.

lukang

mlècèt tmr. cèt kang durung garing.

lukis

dilukis: 1 diukir, disungging, digambar; 2 (ut. dilukiskan) dipêtha, ditêrang-têrangake, diandharake; lukisan: gêgambaran; pelukis: juru sungging (gambar).

lukup

mêngkurêb tmr. wadhah lsp.

lulu-lala

ora tata tmr. patrap.

luluh

luluh, ajur rêmuk.

luluh-lantak

ajur mumur, lêbur.

luluk

I meluluk: nêlik, ndingkik. II blêthok; meluluk: kêna blêthok.

lulum

dilulum: didilati, dikêkoloh tmr. driji.

lulur

I dilulur: diuntal. II melulur: mletre. III ikan lulur: wêlut.

lulus

1 kêna ut. sêdhêng dilêboni; 2 bisa mlêbu, têrus mlêbu; 3 klêbu tmr. iksamên, dililani, diidèni, dilêksanani tmr. panjaluk; diluluskan: 1 dicopot ut. dilolos tmr. ali-ali lsp; 2 diidèni, dililani, dilêksanani panjaluke.

lulut

berlulut: lulur, ngurut-urut awak; dilulut: dilalar, diurut-urut; dilulutkan: dilulurake (diblonyohake ut. digosokake ing awak); pelulut: 1 tukang ngurut (nglulur); 2 lulur, blonyoh kang dianggo nglulur.

lumayan

lumayan.

lumas

kang diblonyoh (diusari, dilabur lsp), kang disadhur (disêpuh); dilumas: 1 diusari, diblonyoh, dilabur lsp; 2 (dengan emas) disêpuh (disadur).

lumat

1 lumêr (lêmbut bangêt); 2 alus bangêt; diperlumat(kan): dilêmbutake, dilumèrake.

lumba

berlumba(-lumba): mbalap, mlayu rikat; perlumbaan: balapan.

lumba-lumba

ar. iwak sagara.

lumbung

lumbung.

lumpang

lumpang.

lumpuh

lumpuh, pêpês sikil tangane.

lumpur

êndhut, walêd, blêthok.

lumur

berlumur(an): gubras, gupak, kêkuthah; dilumur: diblonyo; dilumurkan: 1 diblonyohake; 2 digupaki, dirêgêdi.

lumus

gubras, gupak rêrêgêd.

lumut

lumut, ganggêng; berlumutan: lumutên.

lunak

êmpuk.

lunas

I balok ing dhasaring prau. II lunas; sah.

luncas

1 tuna dungkap (luput tmr. manah, nggêbug lsp); 2 kliwat, kêbanjur mangkat lsp.

luncip

lancip.

luncung

luncup; lancip (marga gêrang).

luncur

ut. meluncur: 1 mletre, mblèndèr; 2 mrucut mêtu (tmr. kêris lsp); pesawat peluncur: bngs. montor mabur tanpa mêsin.

lundi

urêt.

lundu

ar. iwak kali.

lunjur

belunjur, melunjur: slonjor; kc. unjur.

luntang

(ut. keluntang, peluntang): kayu kumambang ditrapi pancing mawa pakan dianggo misaya iwak; meluntang:

--- 113 ---

misaya iwak nganggo piranti mau.

luntur

1 gampang ênggone bêbanyu (nguyuh); 2 luntur; peluntur: jamu dianggo mbancarake uyuh (gêtih lsp).

lung

I 1 glogor (kayu tutup kluwat); 2 pêthi mayit. II plêngkung(an), buwang(an); kc. êlung.

lungguh

ut. melungguh: linggih sangga wang ut. liyangan tangan.

lungkah

nglokop, nglothok tmr. klika lsp.

lungkang

1 pacêrèn, jêjêmbêg; 2 (ikan-) ar. iwak; 3 ar. prau.

lungkum

mblêndhuk; kc. mungkum.

lungkup

telungkup: mêngkurêp.

lunglai

peloh, dhèngklèh, tanpa daya.

lungsin

lungsèn.

lungsur

kc. longsor.

lup

gêndhêlan lawe = 40 lêr.

lupa

lali; di(ke)lupai: dilalèkake; lupa-lupa ingat: cat eling cat ora, gajêg-gajêge; pelupa: lalèn.

lupa-lupa

plêmbungan iwak.

lupak

kc. lopak.

lupat

bngs. kece sêgara.

lupi

gladhaging prau cilik.

lupuh

dilupuh: dipupuh, digêbugi digawe plupuh.

luput

luput (oncat saka ing); diluputkan: 1 dioncatake saka ing bêbaya lsp; 2 ora dikênakake (pajêg lsp).

lurah

I 1 kowekan ing blabag kang bakal disambung (kang dilêboni purus); 2 jurang, lêlowahaning gunung. II selurah: sakabèhe; kc. luruh. III lurah desa.

lurik

lurik (tênunan).

luru

diluru: disandêr, diancab.

luruh

I 1 gogrog, rontog, mbodhol tmr. wulu; 2 nglèmbrèh tmr. sandhang panganggo. II seluruh: sakabèhe, kabèh.

lurus

1 bênêr, lêncêng; 2 (-hati) jujur, têmên.

lurut

dilurut: diurut kyt. godhong turi murih godhonge padha pêthil, wasuhan murih apuh lsp; kelurut: canthêngên.

lus

mak lus.

lusa

mbesuk êmbèn.

lusin

losin (12).

lusuh

1 nglêmir (rada amoh) marga kêrêp dianggo tmr. jarit lsp; 2 lungsêt, rada ilang sogane (warnane).

lut

(ut. melut): pasah, têdhas (bisa kêtaman ing gêgaman).

luti

pating jêkêthut tmr. dluwang lsp.

lutu

dilutu: 1 dithothoki; 2 disiya-siya.

lutung

lutung.

lutut

dhêngkul; berlutut: jèngkèng.

luyut

meluyut: mêntêlung (mêntiyung).

M

ma

banyu; ma al-hayat: banyu panguripan; kc. ma' ulhayat.

ma'

biyung, êmbok; kc. emak.

maad

bali.

ma'af

pangapura; minta ma'af: njaluk ngapura, pamitan; di(per)ma'afkan: diapura.

mabir

kc. tabir.

mabud

dipundhi-pundhi.

mabuk

mêndêm; mabuk darah: nggliyêr marga wêruh gêtih; mabuk laut (ombak): nggliyêr (ngêlu, mumêt) nalikane nunggang prau; memabuk(kan): mêndêmi; dimabukkan: diêndêmi.

macam

rupa, jinis, dhapur, conto; bermacam-macam: warna-warna.

macan

macan.

mad

ngulur, ngulur swara.

madah

1 pangalêmbana; 2 gunêm, ujar, kidungan; bermadah: 1 ngalêmbana, ngidung ngalêmbana; 2 gunêman, clathu; dimadahkan: 1 dialêmbana; 2 ditêmbungake, diandharake, dikidungake.

madahap

madap.

madali

ar. têtabuhan.

madarsah

1 pamulangan ngaji lsp; 2 langgar ut. mêsjid cilik.

madat

madat, candu.

madu

I (air-) madu. II maru; permaduan: wayuh.

madu-mancung

adu mancung.

--- 114 ---

madrasah

pamulangan ngaji (agama); kc. madarsah.

mafhum

ngrêti, dhamang.

magang

I dalu bangêt (matêng bangêt), sayup tmr. jangan. II magang.

magun

1 (kajang-) krakap ut. payonan ing sênthonganing prau; 2 (tingkap-) bolonganut. cêndhela ing sênthonganing prau.

magrib

1 kulon, 2 magrib (surup, sêmbahyang magrib).

maha

maha.

mahajana

wong linuwih.

mahaguru

guru ing pamulangan luhur.

mahal

1 arang anane; 2 larang.

mahamulia

mahamulya, kang minulya (kanggo sêsêbutan).

mahamurah

mahamurah (loma bangêt).

mahang

ar. wit.

mahar

maskawin.

maharaja

maharaja.

maharajalela

ut ber(si) maharajalela: tumindak sawênang-wênang, ambêk-siya, ent. agawe karusakan, ngambra-ambra.

maharani

garwaning ratu, pramèswari.

maharesi

pandhita linuwih.

mahasiswa

murid pamulangan luhur.

mahful

apal, ngrêti têmênan.

mahir

wasis, pintêr, pana.

mahisa

kêbo.

mahkamat

pradata, pangadilan.

mahkota

makutha; putera mahkota: pangeran pati.

mahligai

kêdhaton (kaputrèn).

mahmud

kang pinuji.

mahu

gêlêm, arêp; kc. mau.

mahsar

(padang-) ara-ara paklumpukaning wong-wong besuk dina kiyamat.

mahsul

hasil mahsul: wulu wêtuning nagara.

maidah

meja rampadan.

mail

I 1 cupu slaka (êmas) wadhah jimat; 2 bngs. cêlak. II mil.

maimun

wong kang bêgja.

main

ut. bermain; 1 main, dolanan; 2 ulah gêgaman lsp., up. bermain pedang; 3 ngunèkake gamêlan lsp., up. bermain kecapi; main angin: mencla-mencle; main gila: edan-edanan; main mata: mbalang-mbalang liring; bukan main: dudu rasa (bangêt); dipermainkan: dianggo dolanan; permainan: dolanan, tontonan.

mairat

ut. merat, mi'rat: mekrat, munggah swarga saragane.

maja

maja.

majad

kamisuwuran.

majakaya

wutuhan (tanpa sambungan tmr. tiyang).

majakani

majakan.

majal

kêthul, têmpak.

majallah

kalawarti (layang kabar minggon lsp).

majelis

1 pakumpulaning wong kang padha rêrêmbugan, sowan lsp; 2 rad, parêpatan; 3 pangrèh adêgan, panitya.

majemuk

campuran, camboran.

majenun

edan, kranjingan.

majikan

wong kang awèh pagaweyan.

majir

majèr, gabug; kc. mandul.

ma'jizat

mukjijat, kaelokan.

majma'at

papan pakumpulan.

maju

maju.

majuh

drêmba.

majum

bngs. dhêmpul.

majun

bngs. ragi, jladrèn, uga ar. tamba.

majusi

wong kang nglakoni agama gaweane Zoroaster ing Pèrsi.

mak

biyung, êmbok; kc. emak.

maka

1 dene, anadene; 2 banjur, kang iku, mulane.

makam

kramatan, papan kang kramat.

makan

1 mangan; 2 nganggo ut. migunakake, up. makan wang, makan tempo; 3 têdhas, tumama tmr. gêgaman; makan angin: 1 olèh angin tmr. layar; 2 mlaku-mlaku, ngenggar-enggar ati; makan darah: nêpsu bangêt; makan dawai: mlarat bangêt; makan diri: ngênês, nggêgês; makan gaji: ngalap opah (bêburuh); makan hati: nglara ati; makan suap: mangan bêsêl; makan sumpah: wis disumpah, sumpah palsu; makan tulang (benak): nglembatake pagaweyan; kemakanan: padha gripis (tainên lsp).

makar

I bangka, atos tmr. wowohan, II krênah, trekah ala, julig.

--- 115 ---

makas

ora mrusuh.

makau

(benang-) bolah sutra Tiongkok (Mêkao).

makbul

kabul, kêtrima, kêtampan, kalêksanan.

makeruh

mêkruh (ora pantês linakonan).

maki

pisuh; dimaki (-maki): dipisuhi.

makin

ut. semakin: saya.

makhdum

bêndara.

makhluk

makluk, titah.

ma'kul

murwat.

makota

makutha.

maksud

maksud, karêp, têgês; dimaksudkan: dikarêpake, disêdya.

maktub

ut. termaktub: tinulis.

mal

pok kang ndhuwur tmr. tiyang, cagak, gêgaman lsp.

mala

(-petaka) bilai, kacilakan, kasangsaran.

malaekat

malaekat.

malah(an)

malah.

malai

cundhuk (kêmbang, sêsotya).

malak

malaekat.

malaku'lmaut

malaekating pati.

malam

1 bêngi, wêngi, sore; 2 malêm, up. malam Sêlasa; bermalam: nginêp; semalam: wingi sore; dimalamkan: diinêpake; semalam-malaman: sawêngi dhêg; kemalaman: kêwêngèn.

malan

putêk atine, sêdhih.

malang

1 malang; 2 kojur, cilaka; jari malang: driji panunggul; untung malang: bêgja cilaka.

mala'un

kêna ing sebat.

malap

1 surêm, ora murub (mung mêngangah bae); 2 ora sêngkut ênggone tumandang.

mala-petaka

kacilakan.

malar

1 tansah, pijêr, ajêg; 2 (ut. malar-malar) malahan, sangsaya.

malas

kêsèd, aras-arasên.

malau

trêmbalo.

malese

waktu ngrêkasa.

mali

ut. mali-mali: girang (ar. têtuwuhan).

maligai

kêdhaton (kaputrèn).

malik

(kang ndarbèni) ratu.

malim

juru tuduh, guru agama.

maling

maling; pintu maling: lawang butulan; maling curi: colong jupuk.

malis

1 ngabar tmr. inuman lsp; 2 owah warnane tmr. cèt lsp.

malu

1 isin, wirang; 2 ering, wêdi; dimalui: 1 (ut. dikemalui) diisini; 2 dieringi, diwêdèni; di(per)malukan: diwirangake; kemalu-maluan: isin bangêt, kêwirangan; kemaluan: wêwadi.

malum

ar. iwak sagara.

ma'lum

wêruh, sumurup, ngrêti: di(per)ma'lumkan: diwèhi wêruh, dikandhakake, diwartakake.

ma'lumat

wara-wara (awèh wêruh).

malung

uling.

mama

mama', paman, bibi.

mamah

ut. memamah: mamah.

mamah-biak

nggayêmi.

mamai

1 mbocahi (tuwa pikun); 2 nglindur.

mamak

paman, bibi; mamak bendahara: paman patih.

mamanda

ingkang paman (bibi).

mamang

yêr-yêran, buyêr, kliyêng-kliyêng: gopoh mamang: gêdandapan.

mamar

yêr-yêran.

mambang

ar. lêlêmbut; mambang kuning: layung.

mambu

kc. semambu.

mambung

kopong (tmr. wowohan).

mamik

rada klênyit (owah rasane).

mamluk

batur tukon.

mampai

alus mêncèrèt tmr. lêlandhêp kang diasah.

mampat

madhêt, nêtêl; dimampatkan: diênêt-ênêt, ditêtêl, dipadhêtake.

mampu

1 bisa, kêconggah, kêduga; 2 ent. sugih, kêcukupan.

mampung

ampang, ènthèng bangêt.

mampus

mati; mati mampus: mati sêk.

mamung

ar. iwak sagara.

ma'mur

rêja, gêmah ripah.

mana

I ar. bobot cara Indhu ut. Pèrsi; II êndi; mana boleh: gèk mangsa; manakan: kapriye.

ma'na

makna, têgês; dima'nakan: ditêgêsi, disurasa.

manah

pusaka, mêsiyat.

manai

pucat manai: pucêt bangêt.

manakala

kapan, bêsuk apa, samangsa.

manau

ar. pênjalin dawa dianggo gawar lsp; dimanau: dipèpèti (digêbugi) nganggo pênjalin dawa.

--- 116 ---

mancang

pakèl; kc. embancang.

mancit

mancrut, crat-crut; kc. pancit.

mancung

lancip, mbangir.

mancut

mancur mancrut; kc. pancut.

manda

ingkang paman (bibi); kc. mamandha.

mandi

adus; mandi tian: adus tingkêban; dimandikan: didusi.

mandil

bngs. sêrbèt.

mandul

gabug, majêr.

mandung

pitik.

mandur, mandor

mandhor.

manfa'at

mupangat, piguna.

mani

mani.

manik-manik

mote; bermanik-manik: pating prêntul kayata kringêt.

manikam

sêsotya, mirah.

manis

1 lêgi; 2 manis (ayu, mrakati, sumèh); manisan: 1 madu; 2 (ut. manis-manisan) manisan.

mangas

ar. wit.

mangga

pêlêm.

manggar

gantilaning janjangan (mayang, manggar).

manggis, manggista

manggis.

manggul

ar. wit.

mangkar

mogol, isih atos (tmr. wowohan lsp), isih mêntah.

mangkat

(-beradu) seda.

mangkin

ut. semangkin: saya, kc. makin.

mangkubumi

patih.

mangkuk

mangkok, cangkir.

mangsa

mêmangsan, burukan.

mangsi

mangsi.

mangu

termangu (-mangu): mangu-mangu, dhêlêg-dhêlêg.

mangut

dhêlêg-dhêlêg (akèh kang digagas); kc. ngangut.

manja

ugungan, manuh; dipermanja(kan): diugung, dimêmanuh.

manjung

obor dianggo nyuluh iwak.

manjungan

ar. prau.

manjur

mandi, sêtijab.

mantera

japa mantra; dimanterai: dimantrani, dijapani.

manteri

mantri.

mantik

pasang rakiting ukara (têtêmbungan).

manusia

manungsa.

manzil, manzilat

padunungan, omah, pondhokan.

mar

arêp mangan patih (tmr. main catur).

mara

I mara, maju. II kasangsaran, kacilakan; mara bahaya: kasusahan lan bêbaya warna-warna.

marah

nêpsu, muring; dimarahi: dinêpsoni, disrêngêni; kemarah-marahan: nêpsu bangêt; pemarah: nêpson.

marak

ut. memarak: murub, mubyar.

marja'

bali, mulih.

marga

saèm. lurah ut. kalurahan (ing Lampung).

margasatwa

buron alas.

marhaen

wong kang ora dêduwèn.

marhum

(ut. almarhum) swarga, jênate.

mari

1 mrene; 2 ayo.

marikh

(bintang-) lintang jaka bèlèk (Mars).

ma'rifat, ma'ripat

kawruh gaib, putus ing kawruh.

markas-besar

kasenapatèn agung, papan pusêring panuntun.

marmar

marmêr.

maru

dhêmit kang gawe piala.

ma'ruf

1 kawruhan, misuwur, linuwih; 2 tanduk (têmbung kriya).

martabat

drajat, pangkat.

martil

palu, gandhèn cilik.

mas

êmas.

masa

I mangsa, waktu. II andak, gèk mangsa; masakan: gèk mangsa.

masalah

prakara kang dadi rêmbug.

masai

(kusut-) ruwêt bangêt.

masak

1 matêng (uga ent. tmr. rêmbug lsp), tuwa tmr. pari lsp; 2 (ut. memasak) olah, olah-olah, ngadoni.

masalla

babut lsp. lèmèk sêmbahyang.

masam

1 kêcut; 2 suntrut, mrêngut.

mas(y)arakat

bêbrayaning ngaurip.

maskharah

sêmbranan.

masjit

mêjid.

maseh

almaseh: sang jinêbadan (Nabi Ngisa).

Masehi

Kristên.

mas(y)gul

sêdhih, susah, prihatin.

mas(y)hur

ut. termas(y)hur: misuwur; dimas(y)hurkan: diwartakake, ditular-tularake tmr. agama lsp.

ma'siat

piala, maksiyat.

--- 117 ---

masih

isih.

masin

I asin. II mêsin.

masing-masing

siji-sijine, dhewe-dhewe.

maskat

(baju-) bngs. klambi rangkêpan.

masnad

bantal.

masuk

1 mlêbu, manjing; 2 (-pada) klêbu ing, gêgolong ing; 3 surup tmr. rêmbulan lsp; 4 mèlu-mèlu, up. masuk bicara: (mèlu rêmbugan); masuk angin: masuk angin; masuk bilangan: kêgolong, katut kêpetung; masuk tangan: mèlu têtulung.

mas(y)rik

wetan.

mastuli

ar. tênunan kasar.

masya Allah

kang dadi karsaning Allah (yèn kêparêng).

masyarakat

masarakat.

mat

kc. emat.

mata

1 mata (uga dianggo ent.); 2 perangan kang landhêp tmr. lading lsp; mata-mata: têlik, pulisi (sandi); dimata-matai: ditêlik, diawasake; semata-mata: I kabèh, babarpisan; II mligi, ngêmugake; permata: mata intên.

mata-angin

1 ênêr asaling angin; 2 keblat.

mata-air

tuk, bêlik, sumbêr.

mata-benda

bandha, rajabrana.

matabi

(kain-) at. cita.

mata-bulan

rêmbulan katon saprapat.

mata-dagangan

barang dagangan.

mata-jalan

pacalang, canguk, cucuking baris.

mata-gelap

ngamuk punggung.

matahari

srêngenge; matahari hidup: wetan; matahari mati: kulon; matahari sepenggalah: kira-kira jam 7.

mata-ikan

kukul.

mata-kain

corèk (dham-dhaman) ing cita, jarit lsp.

mata-kayu

soca.

mata-kaki

kêmiri (polok).

matan

galih kayu.

mata-uang

dhuwit.

mata-panah

bedhor.

mata-pencaharian

pagaweyan.

mata-petir

kilat, thathit.

mata-sangkur

sangkuh.

matasapi

êndhog cêplokan.

materus

matrus.

mati

mati, pati (uga dianggo ent.); mati lemas (lepur, modar) mati kêblabag (kêplêpêk); mati-mati: têmên-têmên; mêmpêng bangêt; kemati-matian: 1 kêpati-pati (ngêtog bangêt); 2 katone kaya mati; dimatikan: dipatèni, dipatèkake.

matu

ar. ukuraning êmas; sepuluh matu: mas tulèn.

mau

arêp, gêlêm; mau ..., mau(pun) ...: êmbuh ..., êmbuh; dikemaui: dikarêpake, diniyati; kemauan: karêp.

mau'lhayat

banyu panguripan.

maulaia

bêndara, tuwan.

maulana

1 bêndara kita; 2 sêsêbutaning para pintêr.

maulid, maulud

dina wiyosan (K.N. Muchamad s.a.w.).

maung

bangêr, ngênêg-ênêgi; pait maung: pait gêtir.

maut

mati.

maujud

maujud.

mawar

kêmbang mawar.

mawas

rangutan.

mawin

kc. kawin.

maya

1 sêmu, kaanan kang katon; 2 pangapus; maya-maya: maya-maya.

mayam

ar. boboting êmas (1/16 bungkal).

mayang

I 1 kêmbanging wit bngs. krambil (mayang, manggar, dangu); 2 wulèn (ing pari, juwawut lsp). II ut. pemayang: prau mayang.

mayapada

jagat, donya.

mayas

rangutan; kc. mawas.

mayat

mayit.

mayung

ar. iwak sagara.

ma'yung

ar. tontonan bngs. wayang wong.

mayur

kc. sayur.

mayor

mayor.

mazhab

madahab (panêmu mungguhing agama).

ma'zul

lèrèh tmr. ratu; dima'zulkan: dilèrèhi.

medan

papan kang jêmbar (ara-ara, alun-alun, papan paperangan).

medang

wuru ut. nyapu (ar. wit).

medu

munêg-munêg, ênêg.

mega

mega, mêndhung.

megah

kuncara, misuwur; bermegah-megah: kumluhur, kumingsun; memegahkan diri: ngunggul-unggulake awake

--- 118 ---

dhewe.

megak

kumêndêl, kumawani, kurang dêduga.

megan

ar. panganan.

megat

I ar. sêsêbutan. II mubêng ngganjrèt (adêg-adêg saka).

meja

meja.

mejam

mubêng ngganjrèt (adêg-adêg saka).

mejan

bngs. main dhadhu.

mejana

ut. semejana: sêdhêngan, samadya.

mejera

cênil sipatan ing bêdhil; kc. pejera.

mekar

isih atos tmr. wowohan.

mekula

kêmbang tunjung.

melaka

kêmlaka.

melang

ar. kêmbang.

melapari

ar. wit.

melarat

sangsara, mlarat.

melas

ora gathuk rapêt tmr. sêsambungan lsp.

melati

kêmbang mlathi.

melawah

ar. prau.

melela

alus tanpa pamor.

melimun

ngilang.

meling

mbêling, tledhor, ora prêdulèn.

melukut

bêras mênir.

melulu

mligi, ngêmungake.

melur

kêmbang mênur.

melokan

ar. wit.

memang

I pancèn, mula mêngkono, dhasar mangkono. II ngundhat-undhat, ngundhamana.

memar

mêmbut tmr. wowohan, rênyêk, bênjut, rêncêm-rêncêm.

membancang

pakèl.

memek

nangis ngringik.

memidai

ar. wit.

mempaung

ar. wit.

mempelai

pangantèn.

mempelam

pêlêm.

mempelasari

pulasari.

mempisang

ar. wit (kayu).

mena

tiada semena-mena: tanpa sabab.

menalu

kêmladheyan; kc. benalu.

menantu

anak mantu.

menang

mênang.

menara

mênara.

menat

memenat: ngrumantèni (nyukupi) sakabutuhane.

menatu

tukang pênatu.

mencak

mêncak; kc. pencak.

mendak

mêndhak, mundhuk-mundhuk.

mendam

mêndêm, kêladuk sênênge.

mendap

mênêb.

mendapa

pêndhapa.

mendarung

bngs. cêndhana.

mendera

wringin.

mendeleka

bngs. wit sukun.

mendiang

jênate.

mendikai

sêmangka.

mendora

ar. tontonan Siyêm.

mendu

bngs. tontonan Sêtambul.

mendung

mêndhung.

menepaat

mupangat, piguna.

menta

nêpsu, muring; kc. meta.

mentah

mêntah.

mentang

sementang: sanajan.

mentangur

kc. bentangur.

mentega

mêrtega.

mentereng

bêcik bangêt.

mentelah

sementelah: saya, luwih-luwih.

menterajam

ar. wit.

menteri

1 nayaka; 2 mantri; perdana menteri: patih, nayaka wredha.

mentigi

ar. wit.

mentimun

timun.

mentua

maratuwa.

mentulang

ar. wit (kayu).

mengap

mêngap.

mengeh, mengih

1 njêbubug wêtênge; 2 mênggèh-mênggèh.

mengkal

1 durung matêng (nyadham, kêmampo); 2 anyêl, mangkêl.

mengkalai

kandhêg tmr. pagaweyan; kc. bengkalai.

mengkarang

ar. wit (kayu).

mengkarung

kadhal; kc. bengkarung.

mengkawan

wilah kang dianggo ngrèntèng wêlit lsp; kc. bengkawan.

mengkawang

ar. wit.

mengkelan

termengkelan: kêlêlêgên, kêlolodên, kêsêrêdên.

mengkerang

ar. wit (kayu).

mengkis

sêsumbar, nantang ngerang-erang.

mengkoyan

ar. wit (kayu).

mengkuang

bngs. pandhan.

mengkudu

kudhu.

mengkunyit

ar. wit (kayu).

mengot

perot, pèncèng, mleyok; kc. bengot.

--- 119 ---

mengung

mênêng nggagas-nggagas.

menit

mênit.

menjak

semenjak: wiwit, saploke.

menjarum

ar. têtuwuhan; kc. jarum-jarum.

menora

kc. mendora.

menung

di(per)menungkan: digagas lan dirasak-rasakake; bermenung-menung, termenung-menung: mênêng nggagas-gagas, nggêglêg.

merah

I ar. sêsêbutan. II abang; merah jambu: jambon; merah lembayung: abang sêmu wungu; merah merang: abang mbranang.

meragai

ar. manuk.

merahat

kêjaba, ngêmungake.

merak

mêrak; bunga merak: kêmbang patramênggala.

merambai

ar. wit (kayu).

meranda

ngrêbda, mundhak akèh bangêt.

meranti

ar. wit (kayu).

merang

merah merang: abang mbranang.

merangu

bngs. tambur (kêndhang) cilik.

merawal

bngs. umbul-umbul (gêndera).

merangsi

ar. wit (kayu).

merawan

ar. wit (kayu).

merbah

manuk crocokan.

merbaya

kasangsaran lan bêbaya; kc. mara bahaya.

merbakau

ar. wit (kayu).

merbatu

ar. wit (kayu).

merbau

ar. wit (kayu).

merbikang

ar. wit (kayu).

merbuk

manuk drigul.

merbulan

ar. wit (kayu).

merbuluh

ar. wit (kayu).

mercali

ar. wit.

mercu

1 puncak, êmbun-êmbunan, mustaka mêjid lsp; 2 (-suar) mênara gêni.

mercun

mêrcon.

merdan

wong kang kêndêl.

merdangga

gamêlan.

merdeka

mardika.

merdesa

1 sênêng, bungah; 2 prayoga bangêt.

merdeheka

kc. merdeka.

merdu

alus ngrêsêpake tmr. swara.

merduk

barang darbe (kanggo ngasorake).

mereka

dhèwèke kabèh.

mergasatwa

buron alas, kewan-kewan alasan.

merguk

krudhuk; kc. berguk.

meriam

mriyêm.

merih

gurung lmr. tmr. kewan; urat merih: adaini.

merinyu

bngs. panggêdhe pulisi.

mering

kurus mering: kuru mênggrik-mênggrik.

merit

ar. pari.

merjagung

ar. wit.

merjali

ar. wit.

merjan

mêrjan.

merkah

suwekan gombal lsp. dianggo têtêngêr ing tampar kang dianggo njajagi sagara.

merkubang

ar. wit.

merkuli

ar. wit.

merkunyit

ar. wit.

merlilin

ar. wit.

merlimau

ar. wit.

merlokan

ar. wit.

meroyan

ar. wit.

merosot

mlorot (tm.[1] rêrêgan lsp).

merpadi

ar. wit.

merpayang

ar. wit.

merpantai

ar. wit.

merpati

dara.

merpisang

ar. wit.

merpitis

ar. wit.

merpul

ar. wit.

merpunai

ar. wit.

merpusing

ar. wit.

mersik

1 swara mak jêdhèt, rêkêtêk; 2 lêncir, ngronje.

mersuji

ar. iwak sagara.

merta

kc. serta.

mertajam

ar. wit.

mertala

ar. wit.

mertambah

ar. wit.

mertapal

ar. wit.

mertua

maratuwa.

meruah

saèn, asaban.

meruap

nguap, ngukus.

merubi

kêris wêton Patani (ukirane kaya ubi = uwi).

merumbung

ar. têtuwuhan.

merunggai

wit kelor.

mesan

maejan.

meselang

ar. têtuwuhan.

mesigit

mêsjid.

mesin

mêsin.

--- 120 ---

mesiu

(garam-) obat bêdhil, sêndhawa.

mesira

rangsum, cadhong, ingon.

mesirah

ar. têtuwuhan.

mesjid

mêjid.

meski(-pun)

sanajan.

mesui

mêsoyi.

mesra

rakêt, supêkêt bangêt.

mesti

mêsthi, kudu.

mestika

musthika.

meta

nêpsu, muring.

metah

putih metah: putih mêmplak.

metai

kasuran lèmèk linggih.

metapal

ar. wit.

meterai

cap, sêtèmpêl, sègêl; dimeteraikan: dicap, disêtèmpêl.

metigi

ar. wit.

metulang

ar. wit.

mewah

(ut. kemewahan) mubra-mubru, sarwa turah.

miak

kc. ciak.

miang

lugut, wulu ulêr kang nggatêli lsp.

midar

midêr-midêr.

mihrab

sênthong pangimaman ing mêsjid.

mik

kêduting ugêl-ugêl.

mika

kowe.

mil

mil.

milam

wong tuwa (kaki-kaki, nini-nini).

milik

barang darbe; dimiliki: didarbèni.

milir

milir.

mimbar

mimbar.

mimpi

1 impèn; 2 (ut. bermimpi) ngimpi.

mina

iwak loh; gajah mina: iwak lodan.

minat

1 gati, èsthining ati; 2 (ut. berminat) ngèsthi, mindêng, mêlêng, nggatèkake marang.

minbar

mimbar.

minit

mênit.

minta

njaluk; minta-minta: njêjaluk, pêpriman; minta diri: pamitan; minta do'a: dêdonga.

minggu

minggu; mingguan: (kalawarti) minggon.

minum

ngombe.

minyak

lênga; minyak bau-bauan: lênga wangi; minyak lenga: lênga wijèn; minyak tanah: lênga latung.

mipis

tipis.

mi'raj

mekrad.

mirah

mirah.

miring

miring.

mirip

mèmpêr.

misai

brengos.

misal

upama, pêpindhan.

misbah

diyan, ting.

misih

isih.

mising

lara mangsur.

miskal

ar. timbangan lan ar. dhuwit êmas.

miskin

miskin, mlarat.

mistar

garis(an).

modal

pawitan; semodal: bathon, brandon.

modar

mati modar: mati sêk (srana ditêkak lsp).

modin

modin.

moga-moga

ut. semoga-moga: muga-muga.

moga(h)

bngs. mori.

mogok

mogok, sêtaking.

mohon

1 (ut. memohon) nyuwun, njaluk; 2 ora, êmbuh, dudu (kanggo wangsulan kang ngajèni; bermohon: pamitan).

mohor

ali-ali kanggo ngêcap layang.

mojah

mojah.

molèk

bêcik, endah, ayu.

molong

ar. panganan.

momok

momok (mêmêdi).

moncong

1 congor; 2 ngluncup kaya congor.

mondok

gêdhe amba nanging cêndhak; tikus mondok: tikus wirog.

monggol

pating brênggol.

mongkok

munggul, moncol.

mongkor

bngs. joli.

montok

mênthêk-mênthêk tmr. susu.

monyet

munyuk.

monyos

kêwirangan.

moreng

kc. coreng.

mores

ar. cita.

mori

mori.

morong

1 morong (kriyuk, teko). II (ut. murung) sêdhih, prihatin.

mota

motha.

moyang

êmbah buyut (canggah).

mozah

mojah.

mua

I dimulyakake, diluhurake. II ikan mua: wêlut.

muafakat

mupakat, rêmbugan.

muai

mbêdhodhog tmr. dhêle lsp, mumblug tmr. jladrèn, mêkar marga kêpanasan. [kê...]

--- 121 ---

[...panasan.]

muak

sêbah.

mual

mungkug-mungkug, munêg-munêg.

mualap, mualaf

wong kang mlêbu Islam.

mu'alim

1 guru agama (ngaji); 2 juru tuduh dalan; 3 juru mudhi.

muara

muwara, sungapan.

muat

ut. memuat: amot, ngêmot; dimuat: dimomoti; dimuatkan: diêmot.

muazin

modin.

mubarak

bêgja, kinasih ing Allah.

mubazir

mubadir.

mubut

mbêdhêl, gêtas; dimubutkan: dicoklèk, ditugêl.

muda

ênom; muda belia: ênom bangêt; muda mentah: ênom bangêt tmr. wowohan; pemuda: nonoman.

mudah

gampang; mudah-mudahan: mbok iya, muga-muga; bukan mudah-mudahan: dudu prakara gampang.

mudi

pemudi: wadon nonoman.

mudik

mudik.

mudun

orang bermudun: wong sing wis tata susila.

mufakat

rujuk, mupakat, cocog, bermufakat: rêmbugan.

mufarakat

sulaya, pêpisahan.

mufarik

sulaya, pisah.

mufid

piguna.

mufti

juru rêmbug babagan agama Islam.

muhabat, muhabbat

sih, katrêsnan.

muhajat

prakaran.

Muharram

Sura.

mujallah

buku; kc. majallah.

mujarrab

mandi, sêtijab.

mujizat

pangeram-eram.

mujur

mujur (bêgja).

mukhalaf

nyimpang saka agama.

mukhalatah

kêkumpulan basa.

mukhmal

bngs. sutra ut. bludru.

muka

1 rai, ulat, polatan; 2 raèn, lumah; 3 ngarêp; 4 kaca ing layang; membuat muka: ngatonake sumèhe; diberi muka diwènèhi ati, disihi; mencari muka: golèk alêm; muka-muka: mung laire, lamis; dikemukakan: diajokake (tmr. rêmbug, usul lsp).

mukah

1 wong kang mbedhang; 2 (ut. bermukah) laku bandrèk, bedhangan.

mukim

1 wong blabag (kang têtêp manggon); 2 (ut. bermukim) manggon, dêdunung; 3 tlatah wêwêngkon kang dadi bawahing mêsjid.

mukun

mukun.

mula

1 kawitan, bibit sakawit, kang asal; 2 jalaran; mula-mula: sakawit, kawitan, mulabuka; mulai: wiwit; dimulai: diwiwiti; bermula: awit, wiwit; permulaan: wiwitan; semula: sakawit.

mulas

mulês.

mulia

mulya, luhur, minulya; di(per)muliakan: diluhurake, dipundhi-pundhi.

muliawan

luhur (mulya) bangêt.

Mulud

Mulud.

muluk

muluk; dhuwur.

mulut

1 cangkêm; 2 ent. gunêm; 3 bolongan, up. mulut mêriam; mulut panjang: cangkêm gatêl; mulut pedas: gunême nyêrikake.

mumba

ar. têtuwuhan.

mumbang

bluluk.

mumbung

kêbak munjung-munjung.

mumia

mayit kang digaringake.

mu'min

wong mukmin.

mumut

mbêdhêl.

munajat

bawarasa (karo kang mahakawasa).

munajim

ahli palintangan.

munafik

lamis, sumuci-suci.

munasabah

cocog, tunggal jinis.

muncul

muncul; ngaton.

mundam

bngs. bokor gêdhe.

mundar-mandir

mrana-mrene.

mundu

mundhu.

mundur

mundur.

munkir

mukir; kc. mungkir.

munsyi

guru (ahli) basa, pujangga.

muntah

mutah.

mung

swara mung.

munggur

1 tong, kothak wadhah banyu; 2 joli.

mungil

1 cilik wêwêg; 2 ent. bêcik, apik.

mungkin

1 bisa kêlakon; ora mokal; 2 bisa, kêconggah.

mungkir

mukir, selak.

mungkum

rada mblêndhuk kuwung kyt. tutup jam kandhutan.

mungmung

bêndhe.

mungut

gonjing, oyag-ayig.

--- 122 ---

mungsi

mungsi. rampung.

mupakat

1 mupakat (cocog, rujuk, rukun); 2 rêmbug(an); bermupakat: rêmbugan; semupakat: sarêmbug.

mur

mênyan Arab.

mura

ar. ula.

murad

1 sêdya, dêrênging ati; 2 têgês, makna.

murah

1 (-hati) loma, blaba; 2 murah; 3 gampang, mayar; murah tangan: sênêng wèwèh.

murai

manuk kacêr.

muram

1 timbrêng, ora pênthèr; 2 suntrut, katon kucêm.

murang

ucêng-ucêng mriyêm ut. bêdhil.

murca

sêmaput, klêngêr.

muri

bngs. suling.

murid

murid.

muris

bngs. cita.

murka

duka (pêpsu).[2]

murni

1 murni, tulèn; 2 suci.

murung

sêdhih, prihatin.

murs(y)id

mursid.

murtad

murtad.

musa'adat

panjurung, pasumbang.

musafar, musafir

wong kang andon lêlaku (ngulandara).

musang

1 (-akar) luwak; 2 (-jebat) rase.

musara

pêpancèn bayar (pangan).

musibat

musibat.

musim

mangsa, ungsum.

musir

sarwa kêcukupan (sugih).

mus(y)awarat

musawarat, rêmbugan, srasehan.

muskil

angèl tmr. prakara lsp.

muslihat

rekadaya, krênah, srana.

muslimin

wong Islam.

musna

ilang, sirna.

musuh

mungsuh; dimusuhi: dimungsuh.

musuh-masah

sakèhing mungsuh.

mustajab

1 kabul, kalêksanan; 2 mustajab, mandi.

mustahak

lêlabuh, ganjaran, jasa.

mustahil

mokal, nglêngkara.

musta'id

wis cumêpak, cumawis.

mustakim

lêncêng, pênêr, têmên, jujur.

mustika

musthika.

mutakhir

modhèrên, gagrag anyar.

mutalak, mutlak

umum, nyrambahi.

mutia, mutiara

mutyara.

mutu

I nggêglêg, ora bisa gunêman marga sêdhih lsp. II 1 mutyara; 2 êmas grènjèng.

muzakar

lanang.

muzahab

1 dalan; 2 madahab (panêmu babagan agama).

N

naas

kc. nahas.

nabati

têtuwuhan.

nabi

nabi.

nabiah

nabi wadon.

nabi-nabi

bngs. tripang gêdhe.

nabu

dami nangka (cêmpêdhak lsp).

nadar

nadar, kaul; kc. nazar.

nadi

ugêl-ugêl.

nadim

mitra thing.

nadir

langka, arang-arang, pèni; perahu nadir: ar. prau cilik.

nadirat

barang kang pèni (arang anane).

nafakah

nipkah (kang dianggo nyandhang mangan).

nafas

napas, ambêkan; bernafas: ambêkan.

nafi

selak; dinafikan: diselaki, ora diakoni.

nafi'

migunani, maedahi.

mafiri

bngs. slomprèt dawa.

nafsu

dêrênging ati, pêpenginan; hawa nafsu: hawa napsu; bernafsu: duwe pêpenginan, kêdêrêng marang.

naga

naga.

nagasari

nagasari.

nah

lah, nah.

nahak

durung marêm.

nahas

1 nahas (bilahi); 2 ngalamat ala.

nahi

larangan, pêpacuh.

nahu

('ilmu-) paramasastra.

naib

1 wakil, sêsulih; 2 naib (punggawa mêsjid).

naik

1 munggah, mumbul, mandhuwur; mundhak tmr. rêrêgan lsp; 3 nunggang, up. naik kereta: 4 dadi, up. naik saksi, naik mêmpêlai; naik haji: munggah haji; (matahari) tengah naik: ± jam 9 esuk; kenaikan: têtunggangan.

--- 123 ---

na'im

manis, ngrêsêpake.

najam

lintang.

najasat

rêgêd, jênês.

najis

1 najis, rêgêd, jênês; 2 sêsukêr, bêbuang.

nak

arêp, bakal; kc. hendak.

naka

bernaka-naka: wangsul-wangsulan (tmr. menyanyi pantun).

nakal

nakal, ndhugal.

nakam

mirah.

nakhoda

nangkoda, kaptin prau.

nakoda

nangkoda, kaptin kapal.

nal

ênal.

nali

1/16 gantang.

nam

ênêm.

nama

1 jênêng, sêsêbutan; 2 ent. kamisuwuran; kenamaan, ternama: misuwur.

nambi

bngs. bubul.

namnam

woh (wit) nam-naman.

nampak

wêruh, katon; kc. tampak.

nampal, napal

ampo, lêmpung atos.

namun

yèn, manawa; kc. lamun.

nan

kang, sing.

nanah

nanah.

nanar

kuwur, bawur, bingung.

nanas

nanas.

nanda

kc. ananda.

naning

ar. tawon.

nanti

1 mêngko; 2 (ut. menanti) ngêntèni; bernanti-nanti: ngantu-antu; dinantikan: diêntèni, disrantèkake.

nantiasa

tansah, pijêr; kc. senantiasa.

nangak

bngs. wit nipah.

nangka

nangka; nangka belanda: nangka sabrang.

nangoi

(babi-) cèlèng gontèng.

naung

wêwayanganing kekayon lsp (auban); bernaung: ngeyub, ngayom; dinaungi: dieyubi, diayomi, dialingi.

napal

ampo; kc. nampal.

napas

napas, ambêkan; kc. nafas.

napekah

nipkah, pamêtu; kc. nafakah.

napi

selak, ora ngakoni; kc. nafi.

napuh

bngs. kancil (kênthus).

napsu

dêrênging ati, pêpenginan; kc. nafsu.

naraka

nraka.

nardin

bngs. jêbat.

narwastu

1 bngs. jêbat; 2 larasêtu.

nas

wêwaton (ing anggêr, babagan agama ut. piyandêl).

nasak

ar. iwak.

nasi

sêga.

nasib

pêpêsthèn (bêgja-cilaka).

nasihat

pitutur, pêpeling, pirêmbug; penasihat: juru rêmbug.

nasik-nasik

ar. têtuwuhan; kc. beti-beti.

nasir

pitulung.

naskah

layang babon (kang isih tulisan); kupi (karangan lsp).

Nasrani

Kristên.

nasyid

kidung, têmbang.

nata

sang nata: sang prabu.

natal

hari natal: dina wiyosane Nabi Isa.

nau

wit arèn.

nayam

kêjèn.

nazam, nadzan

dinazamkan: dikarang.

nazar

nadar, kaul.

nazir

juru mriksa.

negara

I nagara, praja. II ut. nekara: bêdhug.

negeri

1 nagara, kutha; 2 krajan, tanah.

neka

warna-warna; kc. aneka.

nekara

ut. nakarah: bêdhug.

nelayan

juru amèk iwak.

nenas

nanas.

nenda

ingkang eyang; kc. nenenda.

nenek

êmbah (kaki, nini).

nenek-moyang

1 êmbah buyut; 2 lêluhur.

nenenda

ingkang eyang.

nenes

menenes: ngêmbês, ndlèwèr.

neraca

traju, timbangan.

nesan

kijing (kuburan).

nestapa

1 sêdhih, susah; 2 tapa.

niaga

berniaga: dagang, dêdagangan; perniagaan: padagangan.

nian

1 têmênan, bênêr; 2 kang ... dhewe, up. besar nian (kang gêdhe dhewe).

niat

1 niyat, sêdya; 2 prasêtya; 3 nadar, kaul; berniat: sumêdya, duwe niyat; membayar niat: ngluwari ujar.

nibung

bngs. wit tal (arèn).

nidera

turu.

nifas

akèh ajine.

nikah

ningkah; dinikahi: diningkah.

nikbak, ni'bak

ar. panganan.

nikmat

kc. ni'mat.

nila

1 biru tuwa; 2 nila, tom.

--- 124 ---

nilai

dinilai: ditêksir rêgane; nilaian: têksiran; tiada ternilai: akèh bangêt, larang bangêt, aji bangêt.

nilam

I burung nilam: manuk kuthilang. II batu nilam: manilêm (bngs. intên).

ni'mat

1 nikmat, mukti, kêpenak; 2 sih (ing Allah).

nin

iki.

ning

swara thing.

nipah

wit nipah.

nipis

tipis; nipis telinga: laran atèn.

nira

lêgèn.

nirai

larikan.

nirmala

rêsik, tanpa cacad.

niru

tampah, kalo; kc. nyiru.

nirwana

nirwana.

nisan

maejan, kijing.

nisbah

gêgayutaning sanak sadulur (kulawarga).

niscaya

(seniscaya) mêsthi, têmtu.

nista

1 nistha; 2 pêpoyok, cêcampah; dinista(kan): dicampahi, diwada, dipoyoki.

nobat

1 bêdhug; 2 pasowanan, sinewaka; 3 pakurmatan jumênêngan; dinobatkan: 1 dikurmati, diseba; 2 dijumênêngake ratu, dikêpyakake ênggone jumênêng ratu lsp.

noda

1 titik, blêntong; 2 ent. cacad.

noga

ar. keyong.

noja

wit noja.

noktah

titik, cêcêk, dlêmok.

nol

nul (das).

nomor

nomêr.

nona (h)

nonah; buah nona: mulwa.

nonong

mblêncung (tanpa tolèh).

nugerah

ganjaran; kc. anugerah.

nujum

1 lintang-lintang; 2 ('ilmu) ngèlmu palintangan kanggo mêmêthèk; 3 (kitab-) primbon; dipernujumkan: dipetungi (dipêthèk lsp).

nun

ar. iwak kang nyangga bumi (kang nguntal nabi Yunus).

nung

swara thong, nong.

nur

cahya, pêpadhang.

nurani

padhang, sumunar, mawa cahya.

nurhayati

cahyaning ngaurip.

nuri

manuk nori.

nuru'ssyamsi wa'lkamari

cahyaning srêngenge lan rêmbulan.

nus

(ikan-) iwak nus (iwak mangsi).

nusa

pulo, tanah.

NG

ngadah

ndhangak; kc. tengadah.

ngahngah

mênggèh-mênggèh.

nganga

ut. ternganga: mangap, mlongo; dingangakan: diangapake.

ngangu

mengangu: nggêro.

ngangut

mengangut: 1 thêngêr-thêngêr, aras-arasên; 2 nyamuk-nyamuk.

ngap(ngap)

mêgap-mêgap.

ngeong

mengeong: ngeyong (swaraning kucing).

ngelu

ngêlu.

ngembara

ngumbara; kc. kembara.

ngengap

mêgap-mêgap.

ngengat

wrêngêt.

ngeram

mengeram: nggêrêng, grênggêng-grênggêng.

ngeran

muring, anyêl, ndhongkol.

ngeri

1 singunên; miris, giris, nggêgirisi.

ngeriap

kêmriyap, untêk-untêkan.

ngering

swaraning gamêlan prunggu.

ngerung

mengerung: mbêkos-mbêkos.

ngiang-ngiang

ar. mêmêdi.

ngiau

mengiau: ngeyong.

ngih

swara sêngik; ngih-ngih: sêngik-sêngik, mênggèh-mênggèh.

ngikngik

mênggrik-mênggrik, lêlaranên.

ngilu

linu.

ngitngit

swara ngèk-ngèk.

nguk

swara ngèk, nguk.

ngukngik

lêlaranên.

ngutngit

1 ngèk-ngèk; 2 gunêman ngayawara.

NY

nyah

dinyahkan: ditundhung, digusah; kc. enyah.

nyai

1 nyai-nyai; 2 nyai.

nyala

urub; bernyala, menyala: murub; dinyalakan: diurubake.

nyaman

sêgêr, waras, kapenak awake.

--- 125 ---

nyampang

senyampang: mumpung, nêdhêng-nêdhênge, mbênêri.

nyamuk

lêmud.

nyanyi

(ut. nyanyian) têmbang, sindhèn, ura-ura, rêngêng-rêngêng; menyanyi, bernyanyi: nêmbang, sindhèn, ura-ura.

nyanyuk

jêmpo, tuwa pikun.

nyapang

kanca, rewang.

nyarang

lara garut ut. ranggitan (ar. têtuwuhan).

nyaring

sêru, cêtha bêning ter.[3] swara.

nyaris

mèh.

nyata

têrang, gênah, cêtha, têtela; dinyatakan: ditêrangake, dipratelakake, dicêthakake, diwahyakake.

nyatuh

ar. wit. (kayu).

nyawa

nyawa; membuang nyawa: ngêtohake uripe; putus nyawa: mati.

nyedar

turu kêpati.

nyenyai

udhar (bodhol, ora kêdhut) tmr. tênunan.

nyênyak

turu kêpati.

nyenyeh

menyenyeh: ngisin-ngisin, ngerang-erang.

nyiat-nyiat

ar. têtuwuhan.

nyilu

linu; kc. ngilu.

nyiur

krambil.

nyiri, nyirih, nyirik

nyiri (ar. têtuwuhan).

nyiru

tampah, kalo.

nyolo

nyolo. (padupan kanggo sêmbahyang).

nyonya(h)

nyonyah.

nyonyong

menyonyong: nyongor, njêdhir.

nyonyot

mulur tmr. tali, karèt lsp.

nyut

mak sêndut, kêdut.

O

obat

1 tamba, jamu, jantu; 2 obat; obat-obatan: jantu-jantu kanggo tamba lsp.

obor

obor.

obral

obral; diobralkan: diobralake.

ocok

diocok: dionyok-onyokake.

odoh

ala, maru.

ogah

diogah: diogak-ogak.

ogah-agih

diogah-agih: diogak-ogak.

ogak-ogak

badhut, dhagêlan.

ogam

diogam: dijapani supaya kêsurupan lsp.

oja

dioja: diabarake tmr. jago, digêgasah supaya tarung.

olah

ulah, patrap; mengolah: mbuwang tilas, nindakake apa-apa dianggo gêlar; seolah-olah: kaya.

olak

1 ubêngan, ulêkan; 2 ênêr kang mèncèng; olak air: ulêkan; mengolak: 1 mulêk, mubêng; 2 mlèncèng ênêre.

olang-aling

bola-bali.

oleh

dening, marga saka, sarèhne; beroleh: olèh; diperoleh: ênggone olèh saka; perolehan: olèh-olèhan.

olek

diolek: ditêturu ana ing pangkon tmr. bocah.

oleng

perahu oleng: ar. prau cilik; mengoleng-oleng: gonjing oyag-ayig tmr. prau, obah kocak kacik tmr. banyu ing sagara lsp., gèdhèg-gèdhèg.

oles

dioleskan: dipopokake, diblonyohake.

olet

diolet: ditêturu ana ing pangkon tmr. bocah.

olok

olok-olok: pêpoyok, cêngèsan; diolok, diperolokkan: dipoyoki, dicêngèsi.

ombak

ombak; berombak: ngombak.

omel

mengomel: grênêngan, grundêlan.

omong

omong.

ompang-ompang

olèh-olèh.

onak

bngs. pênjalin mawa êri.

onar

1 isin, wirang; 2 paeka, krenah; 3 onar; kc. honar.

ondeh-ondeh

klêpon, ondhe-ondhe.

oneng-oneng

putu warèng.

ongah-angih

oklak-aklik, owal-awil.

onggok

I mengonggok: thuyuk-thuyuk, mlaku mbêngkuk, mundhuk-mundhuk. II pêthuthuk ut. tumpukan uwuh, wêdhi lsp.

ongkos

ongkos, wragad.

onyah-anyih

oklak-aklik, owal-awil.

onyak-anyik

rêmbên, klêlar-klêlêr.

onyok

dionyok: dionyok-onyokake.

onyot

kc. nyonyot.

opak

I opak. II mengopak: gunêman ora barès. III diopak: diorak-arik supaya ndadi.

opak-apik

mubêng mingêr ora barès.

--- 126 ---

opas

upas (pulisi, jongos kantor).

opis

kantor.

opor

opor.

opsir

opsir.

orak

diorak: diuculi, diudhari, diudhal-udhal.

orang

1 wong; 2 kanggo wilanganing wong, up. tiga orang saudagar: 3 (wong-) liya, liyan; orang besar: wong luhur; orang hutan: 1 (ut. orang liar) wong alasan; 2 rangutan; orang kaya: 1 wong sugih; 2 sêsêbutane wong kang rada dhuwur pangkate; orang tua: 1 wong tuwa, bapa biyung; 2 pangarêping brayat, pinituwa, lurah; orangan, orang-orangan: wongwongan; orang-orangan mata: thêlêng; seorang diri: ijèn, dhewe; keseorangan: kijenan.

orang-aring

orang-aring (ar. têtuwuhan).

ordi

prentah, dhawuh.

orok

bayi.

orok-orok

bathok dianggo têtabuhan.

orong

mas orong: wêsi kuning.

orak

utak; otak tulang: sungsum.

otek

ar. iwak sagara.

oto

1 oto; 2 mobil.

P

pa'

bapak.

paal

panggawe (-bêcik).

paat

dipaat: dipaat (uwab didadèkke banyu kaya yèn gawe banyu mawar lsp).

pabean, pebean, pebian

pabeyan ing palabuhan.

pacai

bubukan cêndhana kanggo nguwur-uwuri mayit.

pacak

I sujèn, sunduk; memacak: nyunduki, nyujèni. II wasis, pintêr marga wis kulina.

pacal

abdidalêm, kawula; pacal kerical: sakèhing abdi; bahasa pacal: basaning kawula marang ratu.

pacar

pacar.

pacat

pacèt.

pacau

1 jimat lsp. digantungake ing wit supaya ora dicolong wong, manuk lsp.; 2 mêmêdi sawah.

pacu

kêspur; dipacu: digêbrag ut. dikêspur tmr. jaran; pacuan kuda: balapan jaran.

pacul

I dipacul: diplothot, dipèjèt supaya mêcothot. II pacul.

pada

I ing, marang, mungguh ing. II cukup, sêdhêng; dipadai: dicukupi, dipadhani; dipadakan: 1 dicukupake, dimarêmake, dilêgani; 2 (-dirinya) dipupus, ditrimakake.

padah

I ngalamat, tanda. II memadah: ngajak, nyuruhi.

padam

I sirêp, mati tmr. gêni; dipadamkan: dipatèni tmr. gêni, disirêp. II kêmbang trate; merah padam: abang bangêt.

padan

(ut. sepadan) babag, tandhing, timbang; dipadankan: ditandhingake, diêdu; berpadanan: tandhing karo, cocog karo.

padang

ara-ara; padang tiah: sagara wêdhi, ara-ara samun.

padat

padhêt, madhêt; dipadat: ditêtêl, dipadhêtake.

padau

layar padau: layar kanggone yèn nuju prahara.

paderi

pastur, ngulama Katolik.

padi

I pari. II cilik tmr. wowohan, up. nyiur padi.

padma

kêmbang trate.

padu

I dipadu: 1 dipasang digathukake tmr. adon-adon, athik-athikan lsp; 2 ditandhing-tandhing tmr. êmas, slaka lsp; 3 (ut. dipadukan) dipluta ut. didadèkake siji tmr. swara ut. wanda. II atos ut. tulèn tmr. slaka lsp.

paduk

panggonan kang dianggo nuju.

paduka

paduka (kanggo sêbutan).

paedah

paedah, piguna; berpaedah: maedahi, migunani.

pagan

kukuh, bakuh tmr. omah, prau lsp.

pagar

pagêr, bêthèk; pagar bulan: kalangan (rêmbulan).

pagi

esuk; pagi-pagi (-hari): esuk umun-umun.

pagu

plangitan, lotèng.

pagut

dipagut: dicucuk, dithothol, dicokot tmr. ula lsp.

paha

pupu, sampil; sepaha: saprapat; setail.

--- 127 ---

sepaha: 1¾ tail.

pahala

pituwasing panggawe bêcik, ganjaran.

paham

paham, pangrêti; kc. faham.

pahar

lèngsèr ut. meja bundêr mawa sikilan.

pahat

tatah, tatahan; dipahat: ditatah.

pahit

pait.

pahlawan

wong kang kêndêl, gêgêdhuging pêrang.

pair

perahu pair: prau kang dianggo rondha.

pais

paès.

pajak

I bngs. rigên dianggo mepe iwak. II pajêg.

pajar

pajar, bang-bang wetan; kc. fajar.

pajuh

ut. memajuh: ludhuk sarta gas-gasan ênggone mangan.

pak

I bapak. II swara plak, plêk.

pakai

dipakai: dianggo; pakaian: sandhangan, panganggo, pakeyan; terpakai: kanggo; sepemakai: lumrah, padinan.

pakal

kruwing; dipakal: dikruwing tmr. prau.

pakan

pakan ing tênunan; berpakankan: nganggo sêlingan (pakan) tmr. tênunan; dipakankan: didokoki pakan tmr. tênunan.

pakat

sepakat: mupakat, cocog, sarêmbug; kc. mupakat.

pakau

I blêngkêr ing tong, tenggok lsp. II ar. mainan nganggo krêtu cilik.

pakih

pintêr babagan anggêr-anggêring agama; kc. fakih.

pakir

pêkir miskin; kc. fakir.

pakma, pa'ma

ar. têtuwuhan rambat.

pakpui, pa'pui

bngs. jimat ing klênthèng Tionghwa.

paksa

I pêksa; dipaksa: dipêksa, dirodapêksa; paksaan: pamêksa. II prayoga, mikolèhi tmr. angin, mangsa lsp.

paksi

manuk.

paksina

lor.

paku

I paku; dipakui: dipaku, dipakoni. II pakis, ana warna-warna kc. pakis aji, pakis laut lsp.

pal

I berpal-pal: nungsung angin tmr. lakuning prau. II pal. III panggawe; kc. paal, faal.

pala

I pala. II sepala-pala: sakatoge, sabisa-bisane, babarpisan.

palai

ar. wit; kc. jelotong.

palak

I palintangan; kc. falak. II goroh, palsu.

palam

dipalam: ditutupi nganggo jarit lsp.

palang

1 palang; 2 salib; 3 (-tangan) ganja ing kêris ut. pêdhang; dipalangkan: dianggo palang, dialangake.

palar

dipalarkan: dijagakake, diêndêlake.

palas

wit awar-awar.

palat

(kayu-) bngs. bêlok sikil.

palau

ar. lêlara abuh.

palda

paldu, tenda (gêbêr) aling-aling (ing prau).

paling

I berpaling: nolèh, mengo, menggok; dipalingkan: ditolèh, diingêr ênêre. II bangêt, kang ... dhewe.

palis

dipalis: diewani, diplêruki.

palit

apa-apa kang didulitake (dilèlètake); dipalit: dilèlèti, dilèpèti, diduliti; terpalit: kêleletan, kêlepetan.

palsu

palsu.

paltu

banjêl, wakil.

palu

thuthuk; berpalu-palu: 1 urup-urupan tmr. dêdagangan; 2 cocog karo; dipalu: digitik, dithuthuk, ditabuh.

paluh

balong, kêndhongan banyu; terpaluh: kêjêglong ing balong.

palut

dipalut: diblêbêt, dibuntêl; kc. balut.

pamah

palêmahan lêdhok (ing ngisor).

paman

paman.

pamur

pamor.

pampang

ut. berpampang: njêgadag.

pampas

sêmbulih, dhêndhaning raja tatu; memampas: awèh sêmbulih.

pana

ora langgêng; kc. fana.

panah

panah; ibu panah: gêndhewa; anak panah: panah; memanah: 1 manah; 2 nlorong tmr. soroting srêngenge; dipanahi: dipanah(i).

panas

panas; panas-panas: anyaran; panas bara: panasing ati; panas hati: panas

--- 128 ---

atine.

panau

panu.

panca

1 lima; 2 tangan kaêgarake; 3 ar. sambungan ing adon-adon kayu lsp.

pancabicara

ar. lênga wangi.

panca-indêra

pancadriya.

pancaka

pancaka (pangobongan mayit).

pancalima

bngs. ngèlmu pêthèk sarana ndêlêng rajah.

pancalogam

1 campuran logam limang warna; 2 campuran kawat logam ut. intên limang warna kanggo ali-ali lsp.

pancalohor

ar. têtuwuhan.

pancang

cagak, pathokan; memancang: 1 atrap pathokan ut. cagak; 2 ent. ngalad-aladi rêmbug, mêling papan lsp.

pancar

1 pancurating banyu ut. sorot; 2 pancêr, turunan; memancar: 1 mancur, mancurat, sumorot; 2 asal ut. turunan saka; dipancarkan: 1 dicurake, disorotake; 2 diturunake; pemancar: papan panggiyaran radhio.

pancapersada

omah panggung kanggo lêlangên.

pancaroba

udan angin, mangsa antarane rêndhêng karo katiga; ent. mangsa orêg-orêgan.

pancawarna

limang warna, warna-warna.

panci

manci.

pancing

pancing.

pancir

pangarêp tmr. arak-arakan lsp.

pancit

ut. mancit, memancit: mancur crat-crut.

pancung

kunca, poncot, klèwèraning panganggo; dipancung: dipancas, ditugêl, dikêthok.

pancur

pancur; memancur: 1 mancur, mancurat; 2 kêcoh (idu); pancuran: pancuran.

pancut

memancut: mancurat munggah; pancutan air: pontèn.

pandai

1 pintêr, bisa; 2 tukang, up. pandai mas (kêmasan).

pandak

cêndhak.

pandam

jabung.

pandan

pandhan.

pandang

pandêngan, pamandêng; dipandang: dipandêng, disawang; ent. dianggêp, diwawang; pemandangan: pasawangan, wawasan.

panding

pènding.

pandir

busuk, bodho.

pandita

pêndhita.

pandu

1 juru tuduh dalan, prau tukang nuduhake dalan; 2 padvinder; 3 têtêngêr ing sagara kanggo ancêr-ancêr lakuning prau; memandu: 1 nuduhake dalan, ngirid; 2 ngobongi pêcelan kayu ing babadan; kepanduan: bêbagan padpindêr.

panitia

panitya.

panjak

panjak, niyaga.

panjang

1 dawa; 2 ujure, dawane; memanjang: mujur; dipanjangkan: didawakake, diulur; sepanjang: sadawane, up. sepanjang jalan, sepanjang hari; panjang bulat: lonjong; panjang hati: jêmbar sêgarane (sabar); panjang lidah: dhêmên wêwadul; panjang tangan: dawa tangane (clêmêr).

panjar

manjêr (cêkêlan).

panjarwala

ahli palintangan.

panjat

dipanjat: dipènèk(i).

panji(-panji)

gêndera, umbul-umbul.

panjut

colok (warna putih ing pucuking buntut).

pantai

1 mayat, miring; 2 (-laut) pasisir.

pantak

memantak: tumancêb, nyublês; dipantakkan: ditancêbake tmr. paku lsp.

pantang

sirikan, larangan; berpantang: nyênyirik, nyênyêgah.

pantas

1 cukat, trêngginas, trampil; 2 pantês.

pantas-pangus

cukat trêngginas.

Pantat

1 silit, bokong; 2 dhasar, têtalês.

pantau

memantau: nyatakake, nanjihake.

pantik

dipantik: 1 dithithik (gawe gêni); 2 dicanthuk (diwêtokake gêtihe); pemantik api: panithikan (piranti kanggo gawe gêni).

panting

morat-marit; kc. pontang-panting, pêlanting.

pantis

memantis: macak alis (dicêlak, dikêrik lsp).

pantul

pantul balik, memantul: mêntul, mêndal.

pantun

saèm. parikan, kidungan; berpantun: mênyanyi pantun.

pangan

alas gêdhe.

--- 129 ---

panggal

dipanggal: dikêthok, ditugêl; kc. penggal.

panggang

panggang; dipanggang: dipanggang, digarang.

panggar

1 bngs. anjang-anjang (pagan) kanggo wadhah piring lsp; 2 pathokan ing sagara cagaking omah.

panggil

dipanggil: diundang, disuruhi, dicêluk.

panggung

panggung(an).

pangkah

I corèk palangan ing bathuk ut. ing prau dianggo têtulak setan; memangkah: mangun palangan mrapat. II dipangkah: 1 dipantèk pucuke, dipathu tmr. gangsingan; 2 dijaling ing gunêm tmr. pêpadon lsp.

pangkal

1 pok, bongkot; 2 pêsi; 3 ent. pokok, baku, pawitan, kang kawitan; pangkal kata: têmbung lingga; pangkal mata: suluhan; pangkal telinga: pok kuping; pangkalan: 1 wiwitaning dalan; 2 babaganing prau; pangkalan kangka: panggonan kanggo ngêmot mrica, gambir lsp.

pangkas

dipangkas; dipancas, ditigas.

pangkat

1 jrambah kang dhuwur, lotèng, undhak-undhakan; 2 undha-usuking kalungguhan, pangkat, kêlas.

pangking

paturon (tmr. bangsa Tionghwa).

pangku

pangku, pangkon; dipangku: 1 dipangku; 2 diêmbani, diwakili.

pangkung

dipangkung: dipênthung.

pangkur

bngs. pacul ut. dhandhang kanggo golèk sagu.

panglima

senapati, têtindhihing prajurit.

panguk

memanguk: njênggêl, mêncungul êndhase.

pangus

memangus: munggut nyêrot hawa tmr. iwak.

pangsa

1 ajaraning jêruk, nyamplungan, juringan; 2 rajah ing tangan; 3 galêran ing lapisaning lêmah lsp.

pangsi

I 1 pakuning gangsingan; 2 indhèn, ngas. II bngs. sutra alus.

panus

sanggan lilin.

papa

mlarat, kêcingkrangan, sangsara.

papah

berpapah: mlaku gujêngan ut. lendhehan pundhaking wong liya; dipapah: disangga cangklakane nalika mlaku.

papak

papak, gêpak, rata.

papakerma

ala, nistha.

papan

blabag; papan tulis: blabag panulisan; papan catur: papan catur (kanggo main sêkak).

papar

I rata, gèpèng; dipaparkan: dirata, digèpèng. II dipapar(kan): dijlèntrèhake, diandharake, ditêrangake.

papas

dipapas: dirucati, dicopoti.

para

I para, kayata; para pendengar. II para-para: paga, anjang-anjang, rak.

parah

luka parah: tatu mbêbayani.

paraid

bab ngêdum warisan; kc. faraid.

parak

1 longkangan, êlêt-êlêting wong lanang karo wong wadon ing pajagongan; 2 palêmahan ing sakubênging omah; patêgalan; diparakkan: dilongkangi, diêlêt-êlêti.

param

parêm.

paramasastera

paramasastra.

parang

bêndho; diparang: 1 dibêndho, dibacok; 2 (ut. diparangkan) dicorèk tmr. tulisan.

parab

diparab: diantêm, dijagur, dibithi.

paras

I rai, praean, rupaning rai. II klimis, rata, pèrès; diparas: dirata, dipèrès, diklimisake.

parau

èsèk, klêrêk-klêrêk.

pari

ikan pari: iwak pe; bintang pari: lintang gubug pèncèng.

parih

diparih: dipal nganggo krêtu.

parik

kc. porak-parik.

parit

1 kalèn(an), jagang; 2 lêgokan ing lis-lisan; 3 pamêlikan.

partil

bngs. lobak.

paru-paru

paru, maras, kêbuk.

paruh

I cucuk. II separuh: saparo, satêngah, sawatara.

parung

parung (kêris êluk).

parut

1 barud-barud, gèthèk; 2 parud; diparut: diparud.

pas

pas.

pasah

pêgatan (kang mêgatake kukum).

pasak

pantèk, sindik, cakil.

pasal

pasal, bab; kc. fasal.

pasalewa

seluar pasalewa: kathok slewah.

pasang

I rakit, pasang, up. lêmbu sêpasang, [sê...]

--- 130 ---

[...pasang,] kasut sêpasang; dipasang: 1 dipasang, dirakit; 2 digarap tmr. tamanan lsp. 3 disumêd tmr. diyan lsp, diunèkake tmr. bêdhil lsp. II rob ing sagara, jênênge warna-warna kc. pasang bah, pasang besar, pasang kecil, pasang purnama lsp. pasang-pasang(an): ar. lêlara bngs. bèsèr.

pasar

pasar.

pasih

pasèh, lancar wicarane.

pasik

pasèk; kc. fasik.

pasir

1 wêdhi, 2 ing têmbung camboran nêrangake lêmbut kaya wêdhi, kc. gula pasir, mas pasir.

pasirah

bngs. lurah.

pasmen

pasêmèn.

pasti

mêsthi, ora kana ora, kudu, wis têrang; 'ilmu pasti: kawruh etung.

pasu

jêmbangan, tlawah, pot kêmbang.

pasuk(an)

brêgada, golonganing prajurit.

pasung

bêlok; rumah pasung: kantor ut. grêdhu pulisi; dipasung: dibêlok.

patah

1 putung, tugêl; 2 ent. kalah tmr. pêrang; 3 kanggo wilanganing têmbung, up. sêpatah kata (satêmbung); mematah jari: jêngkluki driji; dipatahkan: diputung, ditugêl, ent. dikalahake; pematah, pepatah: pitutur wujude kaya paribasan.

patah arang

tugêl thêl (tmr. laki rabi wis pêgatan têrus).

patah mayang

ngandhan-andhan.

patam

plisir ing têpining sandhangan.

patar

patar (kikir gêdhe).

pataranggas

bngs. wewe.

patehah

patekah; kc. fatihah.

pateram

patrêm.

pateri

patri; dipaterikan: dipatri.

paterum

patrum.

pati

pathi.

patih

I manutan, mbangun miturut, gampang diêrèh, II patih.

patihah

patekah; kc. fatihah.

patik

kawula, abdidalêm.

patiktu

dhèwèke (yèn gunêman karo ratu).

patil

pêthèl.

patin

ar. iwak sagara.

pating

1 (pahat-) tatah kanggo natah watu; 2 pantèk.

patma

kêmbang trate.

patuk

dipatuk: dithothol, dicucuk, dicokot (ula).

patung

rêca, golèk.

patut

1 patut, pantês, prayoga; 2 trêp, cocog; berpatutan dengan: cocog (salaras) karo; dipatutkan: 1 dipêpatut, dipêpantês; 2 dipacak, dirêngga; 3 dilarasake, dicocogake.

patokan

pathokan.

pauh

poh (bngs. pêlêm).

pauk

dipauk: diganthol; pemauk: ganthol.

paung

kuwih ut. roti (Tionghwa).

paus

ikan paus: iwak lodan.

paut

berpaut: nèmplèk ing gujêngan, gondhelan; memaut: ngamplok, nèmplèk, gondhelan kêncêng; kc. sangkut.

pawah

rempah pawah: bumbu warna-warna.

pawai

1 pangampil upacara; 2 arak-arakan.

pawaka

gêni.

pawana

angin.

pawang

1 bngs. dhukun bisa nggêgolèki barang ilang, nututake kewan lsp.; 2 juru tuduh dalan, juru mudhi, tukang nututake kewan (gajah lsp).

paya

rawa.

payah

1 rêkasa (tmr. lara, pagaweyan); 2 kêsêl bangêt.

payang

jala (jaring) gêdhe; perahu payang: ar. prau gêdhe kanggo misaya iwak.

payau

rada asin (tmr. banyu).

payu

1 rêrêgan, pêpayon; 2 payu, laris; berpayu: rêmbugan bab rêga; dipayukan: ditêtêpake rêgane.

payung

payung.

pebian

pabeyan.

pecah

1 pêcah; 2 en. buyar, pating blêsar tmr. wadyabala, sumêbar tmr. kabar, kawiyak tmr. wadi; memecah: 1 mêcah 2 sumêbar tmr. ambu, têtêmpukan tmr. ombak; dipecahkan: 1 dipêcah(ake); 2 digiyarake tmr. kabar, diwiyak tmr. wadi, dibubrah, disuwak; pecahan ombak: ombak têtêmpuran.

pecah-belah

1 rusak ajur; 2 bala pêcah.

pecak

rusak ut. mlêthis matane; gèpèng.

pecal

dipecal: dipênêt nganggo driji.

pecat

dipecat(kan): dipocot, dilèrèhi.

--- 131 ---

pecis

kupluk.

pecut

pêcut, cêmêthi.

peda

iwak asinan; dipeda: diasin.

pedada

kapidhadha.

pedadah

bothekan.

pedah(an)

wahananing impèn, sasmita lsp; dipedahkan: dijarwani surasane tmr. impèn, ngalamat lsp.

pedaka

bngs. kalung tanggalan.

pedal

I rêmpêla; kc. empedal. II dipedal: diuntal, diêmplok, dilêbokake ing bolongan lsp.

pedang

pêdhang.

pedamaran

colok (obor) damar.

pedar

gêtir, lêtih, gêtar.

pedas

1 pêdhês, kumêtêp; 2 ent. nyêrikake, nylêkit.

pedati

pêdhati, cikar, grobag.

pedato

sêsorah.

pedewakan

ar. prau (Bugis).

pedena

bngs. guci gêdhe.

pedendang

1 (kain-) bngs. sutra wêton Bênggala; 2 ar. têtuwuhan.

pedet

sêk-sêkan, uyêk-uyêkan.

pedih

1 pêrih; 2 ent. nggrantês, ngêrês tmr. ati.

pedoman

1 pandom; 2 ent. ancêr-ancêr, panuntun, tuntunan, pangrèhing pakumpulan.

pedukang

ar. iwak.

peduli

(-akan, -dengan) prêduli marang, dahwèn, nggatèkake; dipedulikan: diprêduli, digape, dirèwès.

pegaga

gagan-gagan.

pegal

pêgêl.

pegan, pegun

(ut. terpegan, terpegun) njêngèr, thêngêr-thêngêr.

pegang

berpegang: gujêngan, cêkêlan; dipegang: 1 dicêkêli, digujêngi; 2 dicêkêl tmr. pangkat, gaweyan lsp; 3 diugêmi tmr. janji, kasaguhan lsp; 4 ditindakake tmr. anggêr-anggêr lsp; pegangan, pemegangan: cêkêlan, pangkat.

pegar

bngs. ayam alas.

pegas

pêsat (pir).

pegawai

1 piranti, prabot; 2 punggawa, bêbau, amtenar.

pegoh

tirêm mutyara.

pegun

njêngèr; kc. pegan.

pejal

madhêt, ora nggronggong.

pejam

mêrêm; kc. kejam.

pejera

(unting-) cênilan panitising bêdhil.

peka

dipeka: diprêduli, digatèkake.

pekaja

kêmbang trate.

pekak

budhêg, jampêng, ent. ndablêg.

pekaka, pekakak

ar. manuk.

pekan

1 pasar; 2 (sê-) saminggu; bunga pekan: kêmbang gambir.

pekasam

iwak ut. jêjanganan diasin dicampur sêga ut. sagu.

pekat

1 lintrêg-lintrêg; 2 kênthêl tmr. kopi lsp; tanah pekat: lêmpung.

pekatul

katul.

pekau

njêrit marga gila, kagum lsp.

pekerti

(budi-) bêbudèn, watak.

pekih

kc. fakih.

pekik

memekik: njêlih, gêrêng-gêrêng marga lara.

pekik-pekuk

gêrêng-gêrêng sêsambat.

peking

memeking: klengkengan (tmr. asu).

pekir

pêkir; kc. fakir.

pekis

memekis: nyênggrang, ngêrang-êrang, nantang.

pekong

topekong.

peku

rentengan dhuwit 1000 picis.

pekuk

kuwaga, ceko.

pekung

lara kangkêr; busuk pekung: bangêr bangêt.

pekur

ut. memekur: pitêkur; kc. tepekur.

pelabur

cadhong, ingon, rangsum.

pelaga

ut. kepelaga: kapulaga.

pelahap

drêmba; kc. lahap.

pelajar

murid.

pelak

I sayah, kêsêl. II bangsat.

pelalah

nggranyah.

pelamin(an)

paturon pangantèn anyar.

pelampung

1 kambanging pancing; 2 ar. têtuwuhan.

pelan-pelan

alon-alon; kc. perlahan-lahan.

pelana

lapak.

pelancar

sunduk (ar. balunganing omah).

pelancong

melancong: mlancong; dolan-dolan; mlaku-mlaku.

pelanduk

kancil.

pelang

I bngs. prau. II lorèk-lorèk (corake warna-warna).

pelangap

mangap mênga amba.

pelanggi

(batu-) marmêr kêkêmbangan.

pelangi

1 kluwung; 2 (warna-) mancawarna; [manca...]

--- 132 ---

[...warna;] 3 plangi.

pelangkin

bngs. prau.

pelantak

lantak.

pelantaran

latar, plaratan.

pelantik

kc. belantik.

pelanting

berpelantingan: pating glundhung (mlêsat); terpelanting: kêglundhung, kêplêsat.

pelapah

sigaran pring dianggo jrambah utawa pagêr.

pelas

nyambung tampar ing prau.

pelasah

pagêblug; kc. lasah.

pelasak

pakaian pelasak: sandhangan padinan; kc. lasak.

pelasari

pulasari.

pelasuh

wong kêsèd.

pelat

I plat. II pelo, cêlad, cedhal.

pelata

ar. iwak loh.

pelatuk

manuk platuk; kc. belatuk.

pelawa

pakewuh.

pelawang

wong kang ora duwe bojo.

pelayan

juru ladèn; kc. layan.

pelbagai

warna-warna.

pelebaya

lêgojo, singanagara.

peleceh

dipeleceh: dirimuk sarana dialêm, diompak.

pelecok

terpelecok: kêjêngklok; kêdhêngkling.

pelekah

(pintu-) saèm. cêndhela ing gladhaging prau.

pelekat

I plakat, undhang-undhang. II lim, ancur; kc. perekat.

pelekok

muntir.

pelekuh

mbêngkêluk, mlêngkung.

pelempap

têbah (saambaning èpèk-èpèk).

pelencit

mêsat, mlêsat, mlêtik.

pelengset

nylulêk tlapukane.

pelepah

papah.

peles

gêndul.

pelesat

mlêsat, lumêpas bantêr.

pelesit

1 walang dheye; 2 ar. mêmêdi; 3 sêmpritan.

pelet

pèlèt ing kayu ut. pênjalin.

peleting

bumbung cilik.

peletu

wakil, banjêl; kc. paltu.

pelias

bngs. aji katosan.

pelih

ati.

pelihara

dipelihara(kan): 1 diupakara, dipulasara; 2 dirumat, diopèni; 3 diingu, dipiyara.

pelik(-pelik)

anèh, adi pèni, arang anane.

pelinggam

marmêr kêkêmbangan.

pelipis(an)

pilingan.

pelipit

plipidan.

pelir

planangan; buah pelir: pringsilan.

pelit

cêthil, gêmi bangêt.

pelita

diyan, ting.

peliuk

sepeliuk: sapranggèh; kc. liuk.

pelocok

lontop ing pompa lsp.

pelong

muntir, ngulêt tmr. kayu lsp.

pelopor

pacalang; cucuking baris.

pelor

mimis.

pelosok

disegala pelosok: ing êndi-êndi.

peluang

1 lêrêm, sirêp; 2 ludhang, ora duwe gaweyan.

pelubang

pluwang.

peluh

kringêt; berpeluh: kringêtên.

peluk

rangkul, berpeluk: rangkulan; ngrangkul; dipeluk: 1 dirangkul, dikêkêp; 2 dirungkêbi tmr. agama.

pelupuh

plupuh; dipelupuh: diplupuh.

pelupuk

1 buntêl, blêbêd, tlakupan, clumpringan; 2 (-mata) tlapukan.

peluru

mimis.

pemajangan

paturon pangantèn lsp.

pemayang

jala gêdhe; kc. payang.

pemalam

sumpêl.

pemali

pêpali, pêpacuh.

pemancar

panggiyaran radhio; kc. pancar.

pematah

pitutur saèm. paribasan; kc. pepatah.

pematang

galêngan, tanggul cêndhèk.

pembesar

panggêdhe.

pembicara

juru sabda; kc. bicara.

pemidang(an)

gawang dianggo mênthèng barang bludiran lsp.

pemimpin

panuntun.

pemping

ar. iwak loh.

pemuda

wong nom-noman.

pemuka

pangarêp.

pemuncak

puncak, pucuk.

pemuras

bêdhil kuna (dêrbus).

penabur

mimis akèh bêbarêngan, kc. tabur.

penaga

wit nyamplung.

penayap

ar. prau.

penak

têmbung manis; kc. empenak.

penaka

kaya, dianggêp kaya.

penala

panglaras.

--- 133 ---

penampang

blêgêring wangun kyt. lumah rata ing dhadhu lsp.

penanggahan

pawon ing kraton.

penanggalan

almênak; kc. tanggal.

penangkal

jimat lsp. kanggo têtulak.

penaram

bngs. pastil.

penat

sayah, kêsêl.

penatu

pênatu.

pencahar

urus-urus.

pencak

pêncak; memencak: mêncak.

pencalak

lothèk cocoh kinang.

pencalang

ar. prau (Bugis).

pencaluk

ar. lêlawuhan (urang lêmbut).

pencil

(ut. terpencil) mêncil, mênjila.

pencing

kikrik, wiyahèn.

pencirit

bolongan obat ing bêdhil ut. mriyêm kuna.

pencong-mencong

mencang-mencong.

pencuk

pencok (ar. lêlawuhan).

pencuri

maling.

pendaga

bngs. gêndhaga ut. pêthi.

pendahan

bngs. kunta ut. tlorong.

pendayang

para nyai.

pendap

ar. têtuwuhan.

pendar

gêbyar ut. soroting banyu, rêna lsp; pendar mata: konangên; berpendar-pendar: gêbyar-gêbyar.

pendarah

dayaning kêris bisa nulak.

pendek

1 cêndhak, cêkak; 3 cêndhèk tmr. dêdêg; dipendekkan: 1 dicêkak, dicêndhakake; 2 diringkês, digêlisake.

pendekar

1 wong kang pintêr pêncak. ulah gêgaman lsp; 2 pangarêping pêrang lsp.

pendeta

pandhita.

penderah

kc. pendarah.

pendiat

grogol pasangan gajah.

pending

pênding.

pendongkok

mêndhak (ing kêris).

penduk

pêndhok.

penduta

utusan; kc. duta.

penempur

kc. tempur.

pening

mumêt, ngêlu.

penitera

panitra.

peniti

pêniti.

penjajap

ar. prau pêrang jaman kuna.

penjara

kunjara; dipenjarakan: dikunjara.

penjelajah

ar. kapal pêrang kang sêdhêng gêdhene; kc. jelajah.

penjenang

jêjênêng, tukang ngulat-ulatake.

penjudi

botoh.

penjurit

prajurit, pulisi.

penjuru

pojok, padon.

pengalaman

pangalaman; kc. alam.

pengakap

pandu.

pengairan

irigasi; kc. air.

penganan

panganan.

penganjur

pangarêp.

penganut

wong kang mèlu (tutburi).

pengantin

pangantèn.

pengap

dipengap: diêpêp, disumpêt.

pengapuh

gêndera ing pucaking tiyang; layar pengapuh: layar cilik ing pucaking tiyang.

pengar

krasa yêr-yêran (kaya yèn mêntas tangi turu).

pengaruh

daya pangaribawa, prabawa; dipengaruhi: didayani.

pengasuh

pamomong.

pengat

I kolak; II dipengat: diolah ing kuwali tanpa santên (tmr. iwak loh).

pengacara

pokrul, adpokat.

pengeran

pangeran.

pengentak

brug dalan.

pengerih

bngs. wuwu.

penggaga

gagan-gagan.

penggal

1 tugêl; 2 (sa)perangan; dipenggal: ditugêl, dikêthok: berpenggal-penggal: pating cruwil.

penggar

krasa yêr-yêran; kc. pengar.

penggawa

punggawa.

penghulu

lurah, panggêdhe, pêngulu.

pengkar

êkar, cêkèh (tmr. sikil).

pengki

ar. wadhah kang digawe nanaman pring, wujude mèmpêr serok gêdhe.

pengkuh

1 kênthêl, njêndhêl; 2 murang tata, ladak.

penglima

senapati, pangarêping prajurit.

penglipur

panglipur.

pengsor

pucuking tali pancing kang ditrapi pancinge.

penomah

raja penomah: paningsêt, pawèwèh marang mara tuwa.

penongkok

mêndhak; kc. pendongkok.

penuh

kêbak; dipenuhi: I dikêbaki, diisèni; 2 dilêksanani tmr. panjaluk lsp, ditindakake tmr. kawajiban lsp.

penuh-sesak

kêbak sêk-sêkan.

penunduk

ar. mêmêdi.

--- 134 ---

pentas

jrambah kang rada dhuwur dianggo paturon lsp.

penting

I wigati, prêlu bangêt; dipentingkan: diprêlokake; kepentingan: kaprêluan, kêbutuhan. II dipenting: dithinthing tmr. dhuwit lsp.

pentung

dipentung: dipênthung; pementung: pênthung.

penyagang

tumbak lsp. disladhangake kanggo mêpêti.

penyair

pangarang têmbang.

penyayap

ar. prau.

penyakit

lêlara.

penyamun

begal.

penyap

ilang, musna; kc. lenyap.

penyek

pênyèt, gèpèng, pèndèng.

penyengat

bngs. tawon.

penyu

pênyu; penyu-penyuan: undur-undur.

pepah

dipepah: digitik, disabêt, digêpyok.

pepai

udang pepai: urang cilik-cilik.

pepak

ganêp, pêpak; penuh pepak: kêbak bangêt; sepepak: kabèh, sapêpake.

pepat

papak, wrata tmr. kuku lsp; dipepat: 1 dipapras, dikêpras, dikêthok rata; 2 dialang-alangi, dipèpèt tmr. lakuning padagangan lsp.

pepas

pancing; kc. kail.

pepatah

pitutur saèm. paribasan.

pepaya

katès.

pepek

tomprang.

peper

kèli malang (tmr. prau).

pepuju

wadhah bayi ing guwagarba.

peputut

puthut.

perabotan

prabot.

perabung(an)

wuwungan omah atêp.

perada

prada; daun perada: puring.

peradung

ar. wit.

peraga

ar. wit.

perah

diperah: dipêrês, dipuh.

perahu

prau.

perai

I berperai-perai, membuang perai: nungsung angin sarta menggak-menggok tmr. lakuning prau. II ambyar; diperai: digêpuk ambyar, dipisah-pisah; III kain perai, cita perai: ar. bakal saka Siyam.

perak

1 njênggirat; 2 slaka.

peram

I memeram: mbêkur. II diperam: diimbu.

peramah

(wong) kang grapyak, sumèh sênêng omong.

perambut

kawat (kênur) cêndhak antaraning pancing karo kênure.

perampok

kècu.

peran

I wong kang main wayang, tonil lsp. II balungan (balok) kang tumumpang cagak.

perancah

jagrag pring, sêtègêr.

perancit

memerancit: muncrat, nyiprat.

perancut

memerancut: muncrat mêncurat.

peranda

kc. porak.

perandau

subal murih katon akèh.

perang

I pêrang; perang asap (-panjar, -tandingan): ajar pêrang; perang sabil (sabilu'llah): pêrang sabil. II abang sawo matêng, abang (tmr. rambut), dragêm tmr. ulêsing jaran.

perangai

watak, bêbudèn.

peranggang

ayam peranggang: pitik kang dipanggang.

peranginan

pangisisan; kc. angin.

peranggu

sapangadêg, saprabot, sasêtèl. tmr. jago arêp tarung.

peranjat

terperanjat: kagèt (njola, njingkat lsp).

perangkap

pasangan (kanggo masangi kewan).

perangko

prangko.

perangkat

kc. peranggol.

perap

memerap: mêkrok gulune tmr. jago arêp tarung.

perapat

ganjêl (sanggan) dhayung.

peras-peras (perus)

srêbêt-srêbêt.

perasat

wirasat; kc. firasat.

perat

sêpêt, kêcut.

perawan

prawan.

perawis

jantu, bumbu-bumbu lsp.z

perbahasa(an)

paribasan.

perbani

(air-) robing sagara kang cêndhèk.

perbasa(an)

paribasan.

perbatin

ar. pangkat.

perca

I suwekan sêmbêt. II getah perca: karêt; pulau perca: Sumatra.

percaya

pracaya, ngandêl; dipercayai: dipracaya, diandêl; kepercayaan: 1 pangandêl; 2 wong kang dipitaya.

percik

ciprat (kumêpyuring banyu).

--- 135 ---

percit

muncrat.

percuma

lêlahanan, tanpa mbayar, ora ana gawene.

perdah

sangkal (ing pêthèl, wadung).

perdana menteri

nayaka wrêdha, patih.

perdu

dhapuran, grombolaning wit cilik-cilik.

perduli

kc. peduli.

pereh

pêpês nglumpruk, kalah.

perejang

linggis.

perejah

(wong kang) ora ngrêti tatakrama.

pereman

dudu prajurit.

perekat

lim, ancur.

perelung

bundêring peranganing barang.

perempuan

(wong-) wadon.

perenggi

wong Portêgis (uga atêgês wong Eropah).

perengus

sugal, brangasan, judhas.

perepat

ar. wit.

peresat

wirasat; kc. firasat.

pergam

deruk (drêkuku).

pergi

lunga; berpergian: lêlungan.

pergol

pêrgul.

peri

I 1 patrap, kaanan, caraning tumindak; 2 (-hal) bab, prakara; 3 têmbung, gunêm; berperi: clathu; crita; diperikan: dikandhakake, dicritakake; terperi: kacarita. II pêri.

peria

pare.

perian

lodhong (bumbung).

periang

1 waktu kang prayoga, mangsane; 2 bungahan.

peribahasa

kc. perbasaan.

peridi

wêrdèn.

perigi

sumbêr, bêlik, sumur.

periksa

memeriksa: mriksa, nitipriksa; diperiksai: dipriksa, dititipriksa, disatitèkake.

perincit

ar. manuk.

perindu

buluh perindu: pring saêros didokoki bolongan yèn katêmpuh angin bisa nywara nglangut.

perinduan

perindukan, sagrombol tunggal biyung (kayata kuthuk).

perintah

prentah, dhawuh; memerintah: mrentah, ngêrèh, aba; diperintahkan: diprentah, diêrèh, diabani; pemerintah: pamarentah; pemerintahan: paprentahan.

perintis

kang babad dalan (cakal bakal).

pering

pêsing.

peringgi

wong Portêgis (Eropah); kc. perenggi.

perisai

tamèng cilik.

perisau

wong klambrangan.

peristiwa

lêlakon, kêlakon; sekali peristiwa: ana sawijining lêlakon.

perit

krasa mak cêkit.

periuk

kêndhil; periuk belanga: grabah; periuk api: bom kambang.

perkakas

bêkakas, prabot, piranti.

perkara

prakara.

perkasa

kêndêl.

perkutut

prêkutut; kc. ketitir.

perkosa

diperkosa: dipêksa, dirujag.

perlahan(lahan)

alon, lirih, rindhik; diperlahankan: diêlon-êlon, dirindhikake.

perlan

diperlan: diulu, diuntal; kc. telan.

perling

I teperling: gêbyar-gêbyar, sumorot. II ut. cemperling: manuk jalak.

perlintih

wong angguran (kompra).

perlu

pêrlu, wajib lan kudu; keperluan: kêprêluan, bêbutuhan.

perlus

teperlus: kêjêglong, kêblusuk.

permadani

babut.

permai

endah, ayu, bagus, asri.

permaisuri

pramèswari.

perman

pangandika, dhawuh; kc. firman.

permana

ukuran, wilangan, cacah; tiada tepermanai: ora kêna diukur ut. diwilang (akèh bangêt).

permasan

golongan para luhur.

permata

mata intên.

permaya

ar. aji kanggo matèni mungsuh.

permisi

idin, pamit, palilah.

pernah

tau.

pernama

purnama.

perni

bngs. basi.

perniagaan

dagangan.

pernis

pêrnis.

perohong

bolongan (butul kêna mimis lsp), jêbolan.

peroi

mêprêl kyt. roti garing.

perompak

bajag.

peronyok

pesok, dhêkok.

perosok

terperosok: kêblusuk, kêjêglong, kêblowok.

--- 136 ---

perot

perot; kc. erot.

persada

omah panggung; kc. pancapersada.

persangga

1 ar. ukuran (3 mil); 2 adoh bangêt.

perseroan

pakumpulan dagang.

persen

pêrsèn.

persekot

porsêkot.

persegi

pêsagi.

persetua

lêlakon; kc. peristiwa.

persil

I mak pênthungul; kc. bersil. II tanah pêrsil.

persit

mak pêncungul (tlolor); kc. bersit.

pertama

kapisan, kang kawitan; pertama kali: kang wiwitan; pertama-tama: kang prêlu, kang dhisik.

pertanda

lêgojo, singanagara.

pertiwi

bumi.

pertuan

yang dipertuan: ingkang minulya.

pertunan

para bêndara.

peruan

kayu panggantungan layar ing prau.

peruang

ar. ukum kisas jaman kuna (disoki lênga umob).

perui

peroi, mêprêl kyt. roti garing.

peruh

bandhul lan tampar dianggo njajagi sêgara.

peruk

diperuk: ming dibêsuwêlake (ut. diblêsêkake) bae.

perun

tumpukan rêrêgêd lsp. kang arêp diobong; memerun: ngobong rêrungkudan, tatal lsp.

perunjung

(sa)dêdêg pangawe.

perunggu

prunggu.

perupuk

ar. wit; 2 bngs. bêndhe kang digawe kayu.

perus

sugal, sêngol.

perusa

prusa, kanthi pêksa.

perut

1 wêtêng; 2 jêroan, usus; perut besar: wadhuk.

perwara

pawongan (abdi wadon ing kraton).

perwira

(wong) kêndêl.

pesa

panggulungan tênunan.

pesai

ut. berpesai-pesai: ura, buyar, pêrpisahan.

pesak

I ar. wit (kayu). II sêbitan bakal kang dipasang ing sambunganing dondoman, kayata mêstak lsp.

pesam

angêt, mangêt-mangêt.

pesaka

pusaka, warisan; kc. pusaka.

pesan

1 pakon, dhawuh; 2 wêling, wêkas; berpesan: wêling; dipesani: dikon nindakake, didhawuhi, diwêlingi.

pesan-pesan

sakabèhing kewan kang mawa wisa kc. klabang lsp.

pesat

I ar. prau. II bantêr bangêt.

pesawat

mêsin, piranti kanggo nglakokake roda lsp; pesawat terbang: montor mabur.

peser

bribil.

pesiar

bêsiar, mlaku-mlaku (nunggang kreta lsp).

pesing

pêsing.

pesona

guna dhêsthi, tênung, panggêndaman.

pesong

dipesong: diengosake lakune tmr. prau lsp.

pesta

pista.

pestaka

primbon, buku.

pesti

mêsthi; kc. pasti.

pesuk

cromplongan, bolongan; berpesuk-pesuk: pating cromplong.

peta

1 pêpêthan; 2 gambar, gambar bumi; dipetakan: dipêtha, digambar.

petah

tètèh gunême.

petak

godhagan, sênthongan ing prau, omah gamblokan.

petaka

kasangsaran, kacilakan.

petala

1 sap, sungsun, tundha; 2 wêwêngkon.

petaling

ar. wit.

petam

gulon wêsi (bngs. kêre), rêrênggan ing bathuk mawa sêsotya.

petang

sore.

petaram

patrêm.

petaruh

1 cêkêlan (gadhèn); 2 toh, udhu.

petas

I beras petas: bêras warna-warna (bangsane bêras). II kanggo wilanganing wuwu, obor lsp.

petasan

mrêcon.

petek-petek

ar. iwah loh.

petenah

pitênah; kc. fitnah.

peterah

pitrah; kc. fitrah.

peterana

saèm. dhingklik palênggahaning ratu, ut. para luhur.

petes

tètèh gunême; kc. petah.

--- 137 ---

peti

pêthi kothak, kopêr, pêthèn.

petik

dipetik: 1 dipêthik; 2 diunèkake tmr. crêmpung lsp.

petir

blêdhèg; mata petir: gêlap, thathit.

petitih

kc. pepatah.

petis

pêtis.

petola

I bngs. cindhe. II bngs. timun pait.

petor

ar. punggawa nagara kang dikuwasani ngêrèh pulo ut. ngurus padagangan.

petua

1 katêrangan bab anggêring agama Islam; 2 pitutur.

pewarta

pawarta, kabar.

pewat

beda, gèsèh.

pi

bngs. dhadhu.

piagam

piagêm.

piak

ngulêt, mbêngkêluk tmr. kayu.

pial

gèmbèl pitik.

piala

tuwung (bngs. gêlas pangombèn).

pialang

wêling arêp tuku, akon nalangi.

pialing

bngs. bèthèt.

piang

dipiang: digorèng sangan tmr. kêtan (digawe brondong).

pianggang

walang sangit.

pianggu

ar. wit.

piara

dipiara: diingu; kc. pelihara.

piarit

bngs. cêmpuling.

pias

kêbaran kadut dianggo layar.

piat

mleyok, mbêngkêluk; dipiat: diêluk srana dipanggang tmr. jungkat, pênlin lsp.

piat-piut

anak putu kang wis adoh.

piatu

lola.

piawai

pintêr; tanggon; kêna diêndêlake.

pici

kupluk.

picik

1 ciyut, rupak, sumpêk; 2 ent. sathithik kawruhe.

picis

kêthip.

picit

dipicit: dipijêt, diênyêt-ênyêt.

picu

pêsating bêdhil.

pidang

ar. iwak loh.

pidato

sêsorah.

pigi

kc. pergi.

pigura

gambar, mêgurah.

pihak

sisih, prênahing ênêr, golongan (parte); pada pihak: mungguh ing; kedua pihak: sakarone, memihak: nisih, ngiloni sasisih (bau kapine); dipihakkan: dipilah-pilah.

piil

1 panggawe, patrap, kalakuan; 2 (nama-) têmbung kriya kc. fi'il.

pijak

dipijak: dipidak, diidak; dipijakkan: diidak-idak; matahari terpijak: jam 12 awan; pemijak kaki: sanggawêdhi.

pijar

1 mêngangah tmr. wêsi lsp.; 2 pijêr.

pijat-pijat

tinggi.

pikat

I pitak, cathak (lalêr kêbo lsp). II dipikat: dipikat, dijontrot; pikatan: pikat, jontrot; pemikat: manuk kang dianggo mikat, tukang mikat.

pikau

panjêrit; terpikau-pikau: jêrit-jêrit, gundam-gundam.

pikir

ut. pikiran: pamikir, pikiran; dipikir(kan): dipikir, digagas, dirêmbug; berpikir: mikir, ngangên-angên.

pikul

1 pikul; 2 100 kati; dipikul: dipikul, disangga wragade lsp.

pil

pil.

pilih

pilih-pilih: pilih-pilih, tliti; dipilih: dipilih(i).

pilin

dipilin: dipluntu, diplintir tmr. bolah lsp.

pilis

pilis.

pilu

ngêrês, trênyuh, kamiwêlasên.

pimpin

dipimpin: dituntun; pimpinan: tuntunan; pemimpin: panuntun, juru tuduh.

pina-pina

utêtala (ar. têtuwuhan).

pinang

jambe; dipinang: dilamar; peminang: wadhah kinang, kinangan; pinang masak: kuning sêmu abang.

pinar (emas)

sinulam ing banyu mas.

pinas

ar. prau.

picang

pincang.

pinda

dipinda: diowahi lan dibênakake tmr. panganggo lsp.

pindah

ut. berpindah: ngalih, alihan; dipindahkan: 1 diêlih, digawa ngalih; 2 dipêrtal.

pindang

pindhang.

pinding

(kepinding) tinggi.

pinis

I ut. kepinis: ar. kayu. II ar. prau sikêp gêgaman.

pinjam

dipinjam: disilih, diutang.

pingai

1 putih sêmu kuning tmr. pakulitan lsp.; 2 endah.

pinggan

piring gêdhe, pinggan.

pinggang

bangkekan; buah pinggang: ginjêl.

pinggir

pinggir; peminggir(an): wong ing tapêl watês.

--- 138 ---

pingit

pingitan; dipingit: dipingit, disêngkêr.

pingkau

panjêrit; kc. pikau.

pingsan

sêmaput, klêngêr.

pinsil

potêlot.

pinta

dipinta: dijaluk; kc. minta.

pintal

dipintal: 1 diplintir, ditampar, dipluntu; 2 diantih; pemintal: jantra, pangantihan, piranti kanggo nampar.

pintang

hilang pintang: ilang blas, musna.

pintar

pintêr.

pintas

memintas: nyidhat, nrabas dalan kang luwih cêndhak; dipintas: ditrabas, dicêkak jangkahe lsp; pintasan: dalan sidhatan; sepintas lalu: satleraman, sêgêbyaran.

pintau

bngs. dêruk.

pintu

lawang; pintu air: gêjligan banyu; pintu lawang: lawang kori; pintu maling: lawang butulan; pintu gerbang: gapura, regol.

pipa

1 pipa; 2 tong gêdhe.

pi'pa

bngs. wudun ing susu.

pipi

pipi.

pipih

1 gèpèng, pênyèt; 2 pèsèk tmr. irung; cacing pipih: cacing pita.

pipis

dipipis: dipipis; pipisan: pipisan.

pipit

I êmprit sabangsane kyt. pipit rumah (grija), pipit uban (êmprit kaji), pipit tuli (êmprit). II akêp-akêpaning slomprèt, drêmênan lsp; pipit rusa: bngs. slompretan dianggo ngundang mênjangan.

pirai

lara encok.

pirasah

wirasat; kc. firasah.

pirau

klawu sêmu abang.

pirdaus

pirdus.

pirik

dipirik: digêrus supaya lêmbut.

piring

piring.

pirus

1 bngs. akik ijo; 2 pucêt bangêt.

pisah

ut. berpisah: pisah; dipisahkan: dipisah, dipêgat; perpisahan: pêpisahan.

pisang

gêdhang.

pisau

lading; pisau lipat: lading gapit; pisau raut: bngs. pangot; pisau cukur: lading panyukuran.

pisit

dipisit: disêtitèkake.

piskal

bêskal.

pista

pista.

pistol

pistul.

pit

panuli piranti nulis Tionghwa.

pita

pita.

pitam

nggliyêr (arêp sêmaput); pitam babi: ayan.

pitenah

panguman-uman, pangala-ala; kc. fitnah.

piterah

pitrah; kc. fitrah.

pitis

picis (dhuwit gobog).

piuh

1 cengkrong tmr. tangan, muntir tmr. kunci lsp.; 2 ent. mencla-mencle.

piun

1 upas kantor, kongkonan; 2 ing dolanan catur; bidhag.

piut

canggah (anaking buyut).

piutang

potang, utang; kc. utang.

po

tèkpo.

poad

ati; kc. fuad.

podak

(pandan-) pandhan wangi.

podar gigi

bubukan gosok untu.

pohon

I (-kayu) wit; 2 pok, pokok. lajêr; pohon buah: wit wowohan. II memohon, mohon: nyuwun; bermohon: pamitan, prasabên; permohonan: panyuwun.

pohon-mata

suluhan.

pohon-telinga

pok kuping.

pojok

pojok.

pokah

bêngkêluk, putung.

pokang

pukang, sampil.

pokeng

bukung, tukung.

poket

dipoket: diêlongi sathithik; kc. coket.

pokerol

pokrul.

pokok

1 wit; 2 lajêr, baku; 3 babon (ing layang, pawitan); pokok angin: mêndhung kang bakal dadi prahara; pokok kayu: wit, kêkayon; pokok kalimat: jêjêring ukara; pokok kata: têmbung lingga.

pokta

kc. pukta.

polan

si polan: si anu.

polang-paling

pating slêbar katiyup angin tmr. gêgodhongan lsp.

polisi

pulisi.

politur

plitur.

polok

dipolok: dipuluk têrus diêmplok kabèh.

polong

bngs. dhêmit marakake lêlara; kacang polong: bngs. kapri.

polos

1 durung digarap (tmr. kayu lsp); 2 tanpa corak (tmr. cita).

--- 139 ---

pompa

pumpa.

pompong

bngs. iwak mangsi.

pondok

pondhok (gubug. omah tambêlan lsp).

pondong

omah-omahan ut. eyub-eyubing tanduran lsp.

ponok

punuk.

pontang-panting

pating jêmpalik.

pontoh

kêlatbau.

pongah

gumêdhe, dhiri, ladak.

ponggok

buntêk, ngrênggunuk, dhêmpok; burung ponggok: kokok bêluk.

po'o

lênga pok-o.

porak-parik, porak-peranda

mobrak-mabrik, pating blêsar.

porok

bathok dianggo dolanan saèm. bengkat.

porong

ar. iwak sagara.

poros

1 pungkasaning indhèn, tiyang lsp. kang mêrit; 2 (gandar-) indhèn.

po'ta

pinunjul, linuwih.

potia

mandor Tionghwa.

potong

1 tugêlan, kêthokan; 2 uga kanggo wilangan barang warna-warna; dipotong: 1 dikêthok, ditugêl; 2 disêmbêlèh; 3 (ut. dipotongi) dibêdhahi tmr. klambi lsp; 4 dibêdhèl (diopêrasi); 5 dicowok, disuda; potongan: 1 kêthokan, 2 cowokan, sudan; 3 bêdhahan, wangun, prejengan.

poyang

lêmpuyang; kc. lempoyang.

puad

ati; kc. fuad.

puadai

1 saèm. kobongan ing palungguhaning pangantèn lsp; 2 babud lsp. digêlar dianggo linggih lsp pangantèn.

puah

bêbêndu ut. bêrkahing para lêluhur.

puak

grombolan, krompolan; berpuak; gêgrombolan.

puaka

1 kang mbaurêksa alas lsp; 2 angkêr, wingit.

pual

mubêng mulêk tmr. angin lsp.

pualam

(batu-) marmêr; pualam merah: mêrjan.

puan

I bngs. wadhah kinang agêming ratu. II kelapa puan: krambil kopyor.

puar

kapulaga.

puas

(-hati) marêm (warêg, kabong lsp); dipuaskan: dimarêmake, dilêgani, diuja supaya marêm.

puasa

pasa.

pucat

pucêt; pucat lesi (-manai, -pudar): pucêt bangêt.

pucuk

1 pucuk; 2 lunging têtuwuhan kang ênom dianggo jangan lsp; 3 kanggo wilanganing layang, mriyêm lsp.

pucung

cangak awu.

pudak, podak

pandhan wangi.

pudar

surêm, ora sumringah, pucêt bangêt.

pudat

kêbak mêncêb (pèrès).

pudi

rêmukan intên; dipudikan: dirêmuk tmr. intên lsp.

puding

(-emas, -suasa, -perada) puring.

pugar

segar pugar: pulih saras, waras wiris; dipugar(i): dibangun, didandani tmr. nagara lsp.

puih

reput puih: ajur amoh.

puja

1 puja (sêmbahyang lan sêsaji); 2 (ut. pujaan) sajèn (dupa lsp); dipuja: 1 dipuja, disêsuwuni; 2 dipundi-pundi.

pujangga

pujangga.

puji

alêm, pangalêm, ngalêm; dipuji: dialêm; puji-pujian 1 pangalêmbana; 2 adangiyah ing layang; kepujian: pantês dialêmbana; terpuji: dialêm ing akèh (misuwur).

pujuk

bujuk, pangrimuk; dipujuk: dibujuk, diarih-arih, dirimuk.

pujut

dipujut: dilawe (gulune dijirêt lawe).

pukah

kc. pokah.

pukal

jêndhêlan êmas, slaka lsp; dipukal: dijêndhêlake tmr. êmas, slaka lsp.

pukang

cangklakaning sikil; lintang pukang: sipat kuping playune.

pukas, berpukas(-pukas)

berpukas-pukasan: wuda mblêjêt.

pukat

jala (jaring) gêdhe; memukat: njala, njaring.

pukau

sêsirêp; dipukau: disirêpi.

puki

pawadonan.

puki-anjing

woh nam-naman.

pukul

1 gitik, thuthuk, palu; 2 jam, up. pukul dua; dipukul: 1 digitik, digêbug, dipalu, ditabuh, dithuthuk; 2 (ut. dipukulkan) ditangkarake, diêpingake.

pukul rata

digêbug racak.

pukta, pu'ta, po'ta

kang pinunjul, linuwih.

pula

1 manèh, uga; 2 ndadak nganggo, up.

--- 140 ---

ta' mungkin bergerak mau berjalan pula (wis ora bisa obah bae ndadak arêp mlaku); 3 kanggo ngantêbake pitakon, up. siapa pula, mengapa pula.

pulai

pule.

pulaga

kapulaga.

pulan

pulên.

pulang

bali, pulih, mulih; pulang kepada: sêsa-sêsa marang; pulang hari: pêndhak dina; pulang kerakhmatu'llah: mati; berpulang: mati; dipulangkan: 1 diulihake, dibalèkake; 2 dibodhokake marang.

pulang-pulang

balok sanggan gladhaging prau.

pulas

muntir; dipulas: dipuntir, diuntir.

pulau

pulo; dipulaukan: 1 dibuwang mênyang pulo; 2 disingkirake adoh, disatru; kepulauan: kapuloan.

pulih

pulih; simpul pulih: taliwangsul; dipulihkan: dipulihake.

pulik

babag, tandhing.

pulisi

pulisi.

pulitur

plitur.

puluh

puluh.

pulun

têtêkukan, lêlêmpitan.

pulur

atine kayu (glugu lsp); kc. empulur.

pulut

1 pulut; 2 (beras-) kêtan.

pumpun

bngs. luwing ing pasisir kanggo pakan pancing.

pun

I uga, iya uga, mangkono uga. II pun (0,5 kg).

punah

êntèk babarpisan, ludhês, sirna.

punai

manuk jowan (kathik).

punat

mata wudun.

punca

kunca, pucuking tali, obor lsp. ent. kang wiwitan.

puncak

pucak, puncak; memuncak: mawa puncak, mêrit; tekan ing puncak.

punci

tujune, kêbênêran dene, prayoga.

pundi-pundi

kasang, kanthongan.

punding

sindhêtan (bundhêlan) ing bolah, tampar lsp.

pung

swara blung, plung.

punggah

dipunggah: didhudhah momotane tmr. prau lsp; punggahan: papan kanggo ndhudhah momotan.

punggai

ar. wit.

punggawa

punggawa.

pungguk

manuk darès.

punggung

gêgêr, gigir.

punggur

tunggak, pogogan wit.

pungkah

prongkalan, gêmpalan.

pungkur

gêgêr.

pungut

dipungut: 1 dijupuk saka ing lêmah; 2 dialap, diêpèk anak; 3 dikênakake pajêg sp;[4] 4 dipêthik tmr. karangan; 5 (-suara) disêtèm; pemungutan suara: sêteman.

punjung

anjang-anjang rambataning têtuwuhan lsp.

punjut

dipunjut: ditêkuk kaya kanthongan tmr. gombal lsp. dianggo ngonthèl lsp.

punya

1 duwe; 2 ing pacalathon iya sok dianggo atêgês pandarbe, kyt. saya punya anjing (asuku); di(ke)punyai: didarbèni; dikepunyakan: didhaku, diêpèk; kepunyaan: darbèke, barang darbe.

puntal

dipuntal: diubêdake diukêl tmr. tali lsp.

puntat

kuthung (dipapras).

punti

1 ar. gêdhang; 2 ar. ula.

punti-punti

ar. iwak sagara.

puntianak

bngs. wewe.

puntul

kêthul; kc. tumpul, majal.

puntung

kêthokan, tugêlan (tumpêr, têgêsan lsp); dipuntungkan: dikêthoki, dipruthuli.

pupu

urut-urutaning saduluran; saudara sepupu: nak sanak; saudara dua pupu: sadulur misan.

pupuh

ut. berpupuh: tarung (kabruk-kabrukan lsp); dipupuh: 1 ditladhung, dikabruk; 2 (ut. dipupuhkan) ditarungake, diêdu.

pupuk

1 pupuk; 2 rabuk; dipupuk: 1 dipupuki; 2 dirabuki.

pupul

panèn wowohan.

pupur

I (tepung pupur, pupuran) pupur, bobok. II ut. berpupur, memupur: kêkipu; pupuran: papan kang dianggo kêkipu.

pupus

êntèk-êntèkan, ludhês, curês; dipupuskan: dicurês, diêntèkake babarpisan.

pura

kutha.

pura-pura

ethok-ethok, pawadan.

--- 141 ---

pura-peranda

mobrak-mabrik; kc. porak-peranda.

purbakala

jaman kuna.

purin

sada; kc. lidi.

puri

1 kutha, bètèng, kastil; 2 kêdhaton.

purnama

purnama.

puru

pathèk sabangsane; puru sembilit: lara ambe.

purun

(rumput-) mendhong.

purut

limau purut: jêruk purut.

pusa

adrêng, dêrêng, kumudu-kudu.

pusaka

pusaka, warisan; dipusakai: ditinggali, diwarisi.

pusar

ut. berpusar, memusar: mubêng mungsêr; dipusar: diubêngake mungsêr; (ngêrêgi, ngagar gêni, nggêrus cèt lsp); pusaran angin: lesus; pusaran air: ulêkan.

pusat

1 wudêl, pusêr; 2 têlêng, kang têngah dhewe; dipusatkan: diklumpukake ana ing sawijining panggonan, didadèkake siji.

pusing

1 (ut. berpusing) mubêng kaya kitiran lsp; 2 (-kepala) mumêt, ngêlu; pusing angin: kitiran; pusing balik: mubêng mingêr.

pusu

1 punthuk, unthuk, pundhung; 2 grombolan, krompolan; berpusu-pusu: 1 pêpunthukan; 2 mrana-mrene.

puspa

1 kêmbang; 2 pêpêthingan, kang bêcik dhewe.

pusparagam, puspawarna

manca-warna.

pusta

ar. prau pêrang (jaman biyèn).

pustaka

layang wacan; perpustakaan: pabukon.

putar

diputar: diputêr, diubêngake, diingêr; putar balik: 1 mubêng mingêr; 2 putêr giling.

putarwali

bratawali (ar. tetuwuhan).

putat

putat.

putera

putra.

puteri

putri; puteri malu: biskucing.

putih

1 putih; 2 ent. suci, murni; putih mata: wirang, kêwirangan; putih metah: putih mêmplak; putih tulang: mati; memutih: katon (dadi) putih; diputihkan: diputih (dikumbah lsp).

putik

pêntil.

puting

purusing lading lsp; puting beliung: clèrèt taun ing sagara; puting susu: pênthil.

putu

puthu.

putus

1 pêdhot; 2 putus tmr. rêmbugan, prakara lsp.; diputuskan: 1 dipêdhot; 2 (ut. diputusi) diputusi, dirampungi, dipancasi; 3 dicugag, disigêg; keputusan: putusan; tiada berkeputusan: tanpa pêdhot, tanpa wasana; putus asa (-harap): êntèk pangarêp-arêpe; putus bicara: kêntekan akal; putus nyawa: mati.

puyu

angin puyu: angin mubêng saèm. lesus.

puyu-puyu

ar. iwak sagara.

puyuh

gêmak.