Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 07: Na)

1.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918. Kategori: Arsip dan Sejarah > Galeri.
2.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 01: Deel I Voorrede). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
3.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 02: Ha–HaCa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
4.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 03: HaRa–HaTa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
5.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 04: HaSa–HaPa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
6.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 05: HaDha–HaMa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
7.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 06: HaGa–HaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
8.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 07: Na). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
9.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 08: Ca). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
10.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 09: Ra). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
11.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 10: Ka–KaRa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
12.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 11: KaKa–KaLa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
13.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 12: KaPa–KaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
14.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 13: Da). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
15.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 14: Ta–TaLa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
16.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 15: TaPa–TaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
17.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 16: Sa–SaKa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
18.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 17: SaDa–SaPa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
19.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 18: SaDha–SaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
20.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 19: Deel II Voorrede). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
21.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 20: Wa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
22.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 21: La–LaWa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
23.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 22: LaLa–LaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
24.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 23: Pa–PaCa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
25.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 24: PaRa–PaSa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
26.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 25: PaWa–PaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
27.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 26: Dha). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
28.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 27: Ja). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
29.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 28: Ya–Nya). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
30.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 29: Ma). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
31.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 30: Ga–GaWa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
32.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 31: GaLa–GaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
33.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 32: Ba–BaTa). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
34.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 33: BaSa–BaNga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
35.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 34: Tha–Nga). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
36.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 35: Bijvoegsels en Verbeteringen). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.
37.	Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 36: Aanteekeningen). Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon.

Citra

Terakhir diubah: 16-01-2023

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

: Na
na: 1. KW. zva. mêngkana, sigêg. BJK. 164; zie verder bij ana, Gr. L. — 2. na, of êna, aanhechtsel voluntatief caus. Zie Gr.; en in Rěmb. ook naast ake, te M. in TBG. XXV, 182, 261, 271 enz.
ni: zie bij nini, en êni. 1. In Banyumas in de spreektaal zva. ko, in de tweede persoon van het Subjectief Passief; bv. in nijaluk, zva. kojaluk, WP. 106. nigawe, WP. 100. — 2. ni, KW. zva. ora, Wk.
nu: nung, JZ. II; BS. BG. 187 en anung, BG. 187 KW. zva. linuwih, (WS. 118) luwih, dhuwur, kawasa. anu, zva. pucuk, en sabarang, W.; zie ook boven. putra anung, BS. de edele prins. tiyang anung, een buitengemeen mensch. nung-anung, de voornaamste personen, de hooge adel. Bab. Jo. I, 1159: punggawa °. — nganungi, nungi, zva. ngluwihi, ngungkuli, nguwasani. — nung, KW. betr. voornw. zva. kang, RK. 21; vgl. Sund. nu, anu.
ne: 1. aanhechtsel bezitt. voornw. 3e pers. in N. — 2. aanhechtsel van de propos. Zie Gr.
no: KN. uitroep: he! en zva. lo. kano, (voor kaeno) = kalo. kino, (voor kiyeno) = kilo.
nah: 1. KN. een uitroep: wel! Gr. L., bv. nah: rak bênêr aku, Wel! ik heb immers gelijk! nah: anggèr: kadiparan, Wel, mijn zoon! hoe is het? BS.; ook = lah, Waj. II, 50, vgl. 64; PJ. IV, 240. — 2. KW. zva. mangkana, musthika, en radèn, Wk. — 3. verk. van nonah, vooral als Vocatief.
nih: KW. zva. anih.
nuh: of Ênuh, (Ar. [Arab]) eign. Noach.
nèh: KN. (grondw. v. anèh?) een toeroep, die men veelal door toch vertalen kan; bv. kêpriye nèh, Hoe is het toch? Gr. L. 133. prènèkna layang kuwe nèh, Geef dat boek toch hier! ora nèh, zva. ora ta, Waj. II, 158. turnèh, jêrnèh, immers. Men zegt ook sinèh, voor zie toch! Vrg. si, beneden. sanèh-nèh, of saanèh-anèh, zva. sawiyah-wiyah, Wk. ênèh = ènèh, zie wènèh. — Het dient ook (als voorvoegsel) om de passive Imperatief te; --- 1 : 226 ---
: vormen, bv. nèh unèkake, zva. unèkêna. nèh, is in 't Gunung Kidulsche = ni, vóór een pass.? Wk.
nèhake: zie wènèh.
nahing: ~~nhai=~~ verkeerde spelling voor ~~nai=~~ nahing, zie nanging.
nahan: KW. zva. mêngkono, Rm. 71. nihan, zva. mêngkene, (KA. 1) beide zva. sigêg, kèndêl. W. BJK. 164; in Jav. poëzie zva. voorts Bab. Jo. I, 522; genoeg er van (kunêng). KN. zie tahan, nahên, en nan. — kanahan, zva. kunêng, Wk.
nahên: KW. vervolgens, daarna (waarschijnlijk zva. nahan) G. Zie ook nahên.
nahun: TP. zva. taun, Zoo ook als K. in Těgal R.
nihan: zie nahan, WS. 130, 176; BJK. 164; AS.
nuhun: zie suhun.
nohan: KW. zva. bêgja, T. 30a; RL. 40a gusti, kaluwihan. Wk. — kanohan, zva. kabêgjan. Wk. KN. naam van een vogel, die op vruchten aast G. — Ook 4e dag van de Sangawara Wk.
nahantya: = sigêg, vgl. nahan.
naur: zie saur.
naidi: zie said.
naut: zie saut
nauti: KW. zva. cacing, Wk.
nahas: KN. ongelukkige, onheilspellende dag (Ar. [Arab], ongeluk, ongelukkig gesternte) JZ. I, 287, vgl. sangar. Ook geen werk hebben, niets doen G. nahasing bapa, de dag van het overlijden van iemands vader. nahasing sasi, ongelukkige dagen in zekere maanden, waarop eenig profeet een onheil overkomen is (vgl. apês, sangar).
niasat: zie siasat.
naosi: zie saos.
nahwi: (Ar. [Arab]), voorbeeld, gelijkenis Wk.
nahwu: (Ar. [Arab]), spraakkunst Wk., vgl. wyakarana, als vak van onderwijs op de pěsantren v. d. B. in TBG. XXX, 524.
niaya: en niayani, zie aniaya.
nahim: (Ar. [Arab], slapende), slapen Wk.
nahêm: KW. zva. anggunêm, gunêman, Wk. vgl. hêm.
naib: (Ar. [Arab], v. d. B.) plaats waarnemer, vertegenwoordiger (vrg. wakil). pangulu naib, KN. een priester op een dorp (kaum), die, tevens Kakim zijnde, de bevoegdheid heeft, om meisjes of vrouwen, die geen Wali hebben, in het huwelijk te verbinden, vgl. srakah, of hun huwelijk te ontbinden, vrg. kakim. — panaiban, een opbrengst aan zulk een priester, waarvan deze wêer de helft aan den Mas-Pangulu voor de verleende bevoegdheid moet opbrengen ER. II, Bijl. 70.
nahing: ~~nai=~~ zie nanging.
nan: KW. samentr. van nahan, zva. sigêg.
nin: KW. zva. langkung, Wk.
nun: 1. verkorting van nuhun, of kula nuwun. — 2. walvisch JZ. I, 287. — 3. n. v. d. arab. letter [Arab] (de beide laatsten arab. [Arab]).
nèn: zie cik.
non: en anon, zie ton.
nana: KW. zva. risak, ical, sirna, rai, en zie bij ana. — manana, zva. ngrusak, nglêbur, ngamuk, Wk.
nini: ~~nini~~ of ~~ninNi~~ nini, KN. êmbah, K. (of KN. Wk.) eyang, KI. grootmoeder, ook oudtante. nini, ook tot betiteling, om een oude vrouw aan te spreken; in poëzie en als KI. ook voor meisje AS. Verder is nini, en gew. ni, (JBr. 358) een voorzetsel vóór eigennamen of benamingen van fatsoenlijke vrouwen, zooals kaki, of ki, vóor die van mannen, vgl. kyai, en nyi, voor nyai, bv. Ni Trunadăngsa, semahipun Ki Trunadăngsa, JBr. 358. nini răndha, of ni răndha, de weduwe. ni nyai, BS. ni rara, het meisje. ni putri, de prinses. ni mbok, voor ni êmbok, BS. ni mas, betiteling van een vrouw door haar man. nini êntih, of ninintih, naam van een vliegende spin, zie op êntih. ninimu, of ninèkmu, je grootmoeder. ninèkne, zijn grootmoeder. ninèkamu, en ninèkane, zijn scheldwoorden. ni thowok, en ni edhok, zie kêdhok. nini bibi, een jongere en ° tuwa, een oudere zuster van grootvader of grootmoeder Wk. nini-nini pamaès, JZ. II. nini-nini, een besje JZ. II; BTDj. 76. — ngênini, (Wk. nini) ngêmbah, ngeyang, iemand grootmoeder noemen. — kumini, een nufje of nuffig, waanwijs Bab. Jo. I, 664 o. z. kumlungkung, van een meisje of jonge vrouw JZ. II. — ninèk-ninèk, een oud vrouwtje worden. Zie kaki, Sri T. 68b.
nuni: KW. zva. mungêl, nyimpên, Wk.; --- 1 : 227 ---
nono: KW. zva. mangkana, Wk.
nênah: KW. zva. anggêsêng, Wk.
nini: ~~ninNi~~ zie ~~nini~~ nini.
nanan: KW. zva. nyandêrake, Wk.
nanah: oudj. id. KN. etter; etteren. ngêmu °, etter bevatten v. e. wond of zweer Wk. Vgl. jitah, en wuk.
nonah: (verk. nah) Port. Ml. nonna, jonge juffrouw, ben. v. e. jong meisje van Europeesche afkomst M.; vgl. nyonyah, BTDj. 383, dit oneig. voor nonah.
ninèn-ninèn: zie nini.
ninintih: zie nini.
nênêr: ~~nenNe/~~ KW. zva. tètès. — nênêri, zva. nètèsi, ngoncèri, Wk.
nènèr: zie sèr.
nonor: zie sor.
ninèk: zie nini.
nènèk: (als aansprkw. ook verkort nèk) in sommige streken = nini. Ook OJ. n. v. e. eetbaar zeehorenslakje Wk.
nanas: KN. ananas; ook n. v. e. mangga-soort JZ. I, 277. ° bêndhang, een soort ananas? Tj. III, 23. — ngênanas, een ananas gelijkend.
ninis: zie tis.
nènès: KN. spraakzaam (en) lieftallig van een vrouw, vgl. kênès.
nonop: (L. 334) of nonob, KN. een schuilplaats zoeken (bv. om niet onder den blooten hemel te zijn Wk.); eig. tegen de hitte van de zon in de schaduw gaan schuilen van beesten (vrg. aub, ninis, bij tis, plegung, dhodhot, enz.). — panonopan, of panonoban, een schuilplaats.
nanam: ~~nnNm\~~ zie nam-nam.
nênêm: zie nêm.
ninang: ~~ninN=~~ KW. zva. salewah. KN. afwijken, verschillen Wk.; onjuist, onnauwkeurig; niet stipt nagekomen, niet juist uitgekomen, niet juist gevolgd, niet overeenkomen met een opgave, belofte, origineel enz., vgl. cidra, Wk.
nonong: KN. bol van voorhoofd LK. 75; eig. den vorm hebben van de knop op een gamělan-ketel, alsof wanneer men er op sloeg, het den klank nong, zou voortbrengen Wk., vgl. ning, enz. en kênong.
nancah: KW. zva. menggok. JZ. II, Wk.
nancang: beter nancang, zie cancang.
nancing: KN. bleek Wk.
nincing: zie cincing.
nèncèng: zijdelings zich voortbewegen, bv. als een krab. Uit eerbied op zij van den weg voortgaan met 't front naar imd. gekeerd Wk., vgl. èncèng, bèncèng, enz.
nencong: zva. me °, Wk. Zie encong.
nancanga: KW. zva. ngrêngga, Wk.
nênêr: ~~nene/~~ KW. zva. tètès. — nênêri, zva. nètèsi, ngoncèri, Wk.
nanak: KW. zva. anak, Wk.
nunuk: 1. ook verdubb. en nunak-nunuk, nanak-nunuk, nanuk-nanuk, (erger dan nonor, Wk. vgl. mumuk) zóo zwak van gezicht, dat men de voorwerpen slechts als schaduwen ziet. — 2. panunuk, bult, kleine verhevenheid van den grond, klein heuveltje, vgl. punuk. Pating panunuk, of ° pêthuthuk. Rh. vrg. mêthuthuk, zegt men van een plaats waar veel kleine hoogten bijéén zijn PL. II, 145. — manunuk, als een bult uitpuilen.
nênêki: KW. zva. ngitik-itik, milala, Wk.
nanda: KW. zva. ngucap, vgl. nada, nandya.
nandi: KW. zva. bayu, Wk.
nindi: KW. zva. midih, Wk. vgl. tindhih.
nanadi: KW. zva. nêningali, Wk. vgl. nida.
nondah: KW. zva. ngacêcêng, Wk.
nandêr: zie sandêr.
nendra: KW. zva. turu, Wk. (Skr. nidrâ, slaap). anggugah gonira °, BG. 281. — panendra, infin. Waj. II, 205.
nandukara: zie sandukara.
ninidikara: KW. zva. nyoroti, mêmuja, Wk.
nindita: zie anindita.
nandya: KW. zva. ngucap, sumbar, dhoso, Wk.
nindya: KW. zva. luwih. ° mantri, KW. zva. patih, mantri linuwih. Zie anindya.
nundang: zva. ngundang, T. 34a.
ninta: zie cinta.
nunut: KN. meêgaan of meêgaan reizen met iemand door zich bij hem te voegen WP., JZ. II (grondw. tut, vgl. ook tumpang, tumpal, dhumpil). — nunuti (of angnunuti, Wk.) meêgaan of meê gaan reizen met JZ. I, 98, BTDj. 30; imd.; --- 1 : 228 ---
: iets meegeven om het te bezorgen of het op zijn vendutie mede te verkoopen Wk. kanunutan, pass. — nunutake, (of angnunutake, Wk.) iemand of iets met de een' of andere gelegenheid meê doen gaan of meê geven (ook voor eens anders vendutie? S.; voor iemand passage nemen of bezorgen om meê te gaan); ook wel gebruik maken van de gelegenheid om bv. zijn goederen op de vendutie van een ander te verkoopen, door die er bij te doen Wk. — nunutan, wie of wat meêgaat of meêreist. — tunutan? iemand of iets om meê te reizen WP. — panunut, het meêgaan, enz.
nantên: KW. zva. karana, awit, mangkana, têmên, Wk.
nuntên: K. van nuli, zie tuli, III.
nonton: zie ton.
nuntitakên: KW. zva. ngoncat-ancit, Wk.
nantya: = nandya, en zva. mênggak, nguwuh, en ngucap. nantwa, id. T. 49a.
nantam: KW. zva. nuruti, Wk.
nuntagi: of nuntagi, KW. zva. ngrampungi barang gawe, sumurup têrang, Wk. nyuntagi? W. KN. iets duidelijk inzien, goed begrijpen G.
nunas: KW. zva. nyakot, mangan, Wk.
niniwêh: KW. zie iwêh, en niwêh.
nandhi: KW. zva. nandhing, sudi, en nyandhi, v. candhi, Wk. KN. ben. van zekere geurige rijstsoort Rh.
nandhah: nandhahi, KW. zva. nututli,[1] Wk.
nandhang: zie sandhang.
nanjani: zie sănja.
nanjung: zva. cêthing, MR. II, 48. Tj. 310: sêkul sa °, ook zva. sakêpêl?
nanjangi: en nanjangakên, zie sanjang, bij tutur.
ninjangake: zie sinjang.
nanam: ~~nnm\~~ KW. zva. nganam, Wk.
nunum: zie bij tum.
nanang: KW. zva. nglangi. — nanang-nanangan, zva. lêlangên, Wk.
ninang: ~~nin=~~ KW. zva. salewah.
nuning: KW. zva. ningali, Wk.
nunung: KN. lokaas; lokken G. (vrg. tundhung, nundhung).
nica: KW. zva. enak, têtêp, mêkar, luwih, en nistha, T. 35b (Skr. nîca, laag, gemeen) Wk. — nican, zva. kanisthan, Wk.
nuca: KW. zva. ngrusak, Wk.
noca: zie anda.
nacah: zie cacah.
nucuh: zie cucuh.
nocoh: zie cocoh.
nocani: zie sotya.
nocor: zie cocor.
nacara: KW. zva. antêng, Wk.
nacari: zie cacar.
nacak: zie cacak.
nêcak: zie cêcak.
nêcêk: zie cêcak.
nucuk: zie cucuk.
nècèk: zie cècèk.
nocok: zie cocok.
nucèkake: zie suci.
nacad: zie cacad.
nucudi: zie cucud.
nica-swabawa: (Skr. nîca, klein, laag + swabhâwa, natuur) KW. zva. gara-gara, Wk.
nicil: zie cicil.
nècèl: zie cècèl.
nocol: zie cocol.
nuculi: zie cucul, bij cul.
nacap: zie cacap.
nêcêp: zie cêcêp.
nicip: zie cicip.
nucup: en nucupi, zie cucup.
nacag: zie cacag
nocog: zie cocog.
nècègi: zie cècèg.
nacab: = nacap, van cacap.
nêcêb: zie cêcêb.
nacing: zie cacing.
nêcang: zie sêcang.
nrê: nêr, of nar. KW. zva. jalma, of manungsa, ontbr. W. (Skr. nṛ) vgl. nara. — nrêpa, nêrpa, of narpa, zva. ratu, (Skr. nṛpa). — nrêpati, nêrpati, of narpati, zva. ratu, (Skr. en oud-jav. nṛpati) vgl. narapati, en nrapati, bij nara.
nar: zie nrê.
nêr: zie nrê.
nir: ook wel ênir, KW. zva. ilang, risak, têlas, en tanpa, Wk.; T. 29b; als Tj. Sěngk. nul AS. 6 (Skr. nis, of voor sommige letters nir,; --- 1 : 229 ---
: een voorvoegsel, dat uit, zonder beteekent; en zóo komt het ook voor in eenige Kawiwoorden en eigennamen. Vrg. nis. — anir, zva. anirna, van sirna, JZ. II. anir wèsthi, of nir wèsthi, benaming van een veertigtal prajurit's van den Susuhunan. nirwikara, KW. zva. ora sarănta, Wk. T. 37a? abang anirwikara, (of ° nirwikara) benaming van een ander dergelijk veertigtal (Skr. nirwikâra, zonder verandering van vorm, uniform). — kaniran, verdwijning BS. — ngênirakên, doen verdwijnen.
nur: (Ar [Arab]) licht, glans. Zie ook ZG. IV, 232; X, 275; XXX, 3. nurbuwah, of nurbuwat, ook wel nubuwah, KN. prophetische luister of glans, zva. cahya kanabean, (Ar. [Arab]) RP. 41. jaisnasir Yyang Manon tăndha tajuling ° cahyaning karatyan. Bab. Jo. I, 400, vgl. II, 111. cahya nurbuwat, verder een geheimzinnige glans, die den drager 't koningschap voorspelt BTDj. 324.
nèr: zie sèr.
nor: zie sor.
nara: KW. man, mannelijk (Skr. nara, mensch, man, vrg. nrê). naraarya, of nararyya, Bab. Jo. I, 516, zva. ratu, of prabu, vorst (van nara, en arya, Skr. ârya, heer, meester). narendra, of nalendra, hetz. BG. 16 (Skr. en oud-jav. narendra). naranata, hetz. (Skr. naranâtha). naradipa, hetz. (Skr. narâdhipa). narèswara, of nariswara, hetz. (Skr. nareçwara). narasinga, zie bij singha. narapati, of nrapati, en narapatya, hetz., zva. nrêpati, (Skr. narapati). naraji, of naraaji, hetz. Wk. narawita, KW. zva. wong miji ing ratu, Wk. een persoon, die onmiddellijk onder de bevelen van den Vorst staat (van nara, en Skr. witta verworven, verkregen bezitting, eigendom). siti °, land dat rechtstreeks onder de bevelen van den Vorst staat, vorstelijk domein JBr. 257. In Jap. sawah narawita, sawah's in gemeen bezit ER. I, 60. narawagra, narayana, bijnamen van Wisnu (Skr. Narawyâghra, en Nârâyaṇa). narawangsa, of narawăngsa, KW. zva. trahing ratu, en naam van een boek, dat het verhaal van de gedaanteverwisseling van Dèwi Cåndrå-kirånå behelst.
nari: 1. KW. vrouw, vrouwelijk (Skr. nârî, vr. van nara; zie nara). sang raja nari, de Vorstin BS. — 2. N. zie tari.
naru: zie saru.
nare: zie inêp.
nêra: KW. zva. nètès, Wk.
nêru: KW. vervolgen, achternaloopen. anru, zva. ambantêrakên, AS.
nira: = ira, na klinkers BJK. 166.
nure: KW. zva. mudhar, Wk.
nera: KW. zva. toya (Skr. nîra).
nora: zie ora.
nori: (Mal. nuri) KN. papegaai (vrg. luri). kapas °, zie kapas.
narah: KW. zva. nyarah. — 2. zie sarah, ngarah, en arah.
naruh: KW. zva. ambarungi, nyirêp, Wk.
nurah: KW. zva. ngêlèr, anjèrèng, nuruh, (zie turuh).
nuruh: KW. zva. ngêcuri, T. 4b; en zie turuh.
nêrahi: KW. zie srah.
narah-arah: zie arah.
naraeca: KW. brassen, smullen. Men vindt ook eca anêwara eca, en ngeca-eca nêwara weca, WP. Vrg. naramăngsa eca, bij tara.
narahyang: KW. zva. kadewatan, Wk.
nirna: zie sirna.
narandu: zie sarandu.
narendra: zie bij nara.
nirantara: KW. zva. tan pêgat. Wk. (Skr. nirantara, zonder tusschenruimte, onafgebroken).
narantaka: KW. zva. tiyang ambêk pêjah, Wk. (Skr. Narântaka, n. v. e. raksåså).
narunjah: KN. = ngrunjah, Wk.
naronthong: zie tharonthong.
naraca: KW. 1. zva. traju, weegschaal, balans (Skr. nârâcî, een goudschaal, fijne balans). — 2. pijl, pijlen (Skr. nârâca, pijl, ijzeren pijl). naracabala, een heir van pijlen (panah kang mêtu ewon).
naracak: zie taracak, en = ngracak, zie racak, Rh.
naracas: narècès, narucus, narocos, zie caracas, carècès, carucus, carocos.
nrêcêl: of narêcêl, zie crêcêl.; --- 1 : 230 ---
nêrcêb: zie carêcêp.
nirraya: KW. zva. botên katingal, Wk. (Skr. niraya, hel).
nararyya: zie bij nara.
naraka: KN. de hel (Skr. en oud-jav. naraka). Ook = warana? Waj. II. 208, vgl. Waj. I, 23; II, 10. naraka Buda, de hel der Budisten.
nirèka: nirèki, nirèku, poët. zva. nira.
narukrama: zie bij saru.
narakoswa: KW. zva. tiyang miji ing ratu.
nêrod: zie sêrod.
narada: eign. van een Jawåtå, anders Kanekåputrå genaamd, de bode van Bathårå Guru (Skr. Nârada). Het wordt verklaard door dewa kêbayan.
naradi: KW. zva. wong linuwih, Wk.
nirada: KW. zva. candhik ala, Wk. (Skr. nîrada, regenwolk).
nêrat: zie sêrat, bij tulis.
nirus: maniruskên, KW. zva. nipisake, Wk.
noras: KW. zva. ngambung, Wk.
nirasa: KW. zva. tanpa rasa, Wk. (Skr. nîrasa, saploos, verdord).
nêrasah: zie sarasah.
nara-siwanasa: KW. zva. Bathara Guru, Wk.
nariswara: narèswara, zie bij nara.
nrêsêp: zie bij sêsêp.
narasoma: eig. van een prins van Måndåråkå, later Vorst Salya.
sarasinga: of ° singha, KW. zva. macan wong, Wk. jêjuluke Bathara Wisnu, Wk. (Skr. narasiṅha).
narawantah: KW. zva. linangkung, Wk., Rm. 460, 461.
nirwikara: zie bij nir.
narwat: KW. zva. ngrêbut.
nirwati: olifant Waj. II, 163.
narawata: of narawatah, KW. zva. wradin, (T. 52b) abra, tan pêgat, sêlur, Wk. (Skr. anawarata, onophoudelijk).
narawasa: KW. zva. nêmpuh, Wk.
nirwèsthi: zie bij nir.
narawung: zie srawung.
nirlaba: KW. zva. tuna, Wk.
nrapi: KW. zva. nyirêp, Wk.
narpa: zie bij nrê.
nrêpa: zie bij nrê.
nêrpa: zie nrê.
nirpringga: zie pringga.
nirapada: KW. zva. kadewatan, kamuksan, Wk.
nrapati: zie bij nara.
nrêpati: nêrpati, en narpati, zie bij nrê.
narapatya: zie nara.
naraji: of naraaji, zie nara, Wk.
nuruyi: KW. zva. ngrênggani, Wk.
nirayapada: KW. zva. kamuksan, kadewatan, Wk.; vgl. nirapada.
narmada: KW. rivier Wk. (Skr. Narmadâ, naam eener rivier) K. 4, 18; Tj. III, 9.
nrêmale: KW. zva. mradini, nglimputi, Wk.
nirmala: (Skr. nirmala, zonder vlek) KW. zva. suci, T. 33b. patang puluh abang anirmala, n. v. e. corps prajurits v. d. Sunan.
narambahi: zie sarambah.
nêrêg: zie sêrêg.
nuraga: of anuraga, en nuragya, KW. 1. onkwetsbaar (Skr. anurâga, gunst) T. 55a: sang katong nurageng rat.? — kanuragan, onkwetsbaarheid Rm. 369. — 2. nederig (waarschijnlijk voor noraga).
nurigan: zie curiga.
nirgana: KW. zva. tanpa sêla, Wk.
nuragya: zie nuraga.
naragi: KW. zva. nyarèhi, Wk.
nirgiba: KW. zva. bodho, Wk.
nêrêb: KW. zva. ngiris, nugêl, Wk.
nirib: KW. zva. ngèmpêr, Wk.
nirbana: KW. zva. têrang, Wk., T. 16a, 32a. (Skr. Nirwâṇa, verdooving, verlossing uit het wereldsch lijden).
nirbinta: zie nirbita.
nirbraja: zie braja.
nirbita: of nirbinta, eign. van den Patih van Wiråthå in de Bråtå-yudå, en van een Vorst van Nuså-Baron; ook naam van een corps prajurits van den Susuhunan (Skr. nirbhîta, onbevreesd).
nurbuwah: zie nur.
nurbuwat: zie nur.
nirbaya: zie bij baya.; --- 1 : 231 ---
narathak: narithik, naruthuk, narèthèk, zie tharathak, tharithik, tharuthuk, tharèthèk.
nrang: KW. zva. biyas, kaya, Wk.
nrang: nrêng, zie sêrang, sêrêng.
narang: KW. zva. nasak, Wk.
nurung: zie surung. — nurungi, KW. zva. anjurungi, Wk.
nèrèng: KN. op zijde gaan, of aan de kant van de weg gaan (vrg. nèdhèng, bij tèdhèng). nèrèng-nèrèng, slingeren in het gaan.
nrang-pringga: zie bij sêrang.
nrangguli: = mrangguli, GL. 38.
nrang-baya: zie bij sêrang.
narêngi: zie sarêng, bij barêng.
nurungi: KW. zva. anjurungi.
nak: zie anak. Ook voor nèk, de N.
nêk: zva. ênêk.
nik: KW. zva. urut, tata, pirantos, Wk.
nuk: KW. zva. nuwêk, zie tuwêk.
nèk: zie mênèk, nènèk, en cik. Ook voor wèh, de N.
nok: of ênok, zie dhenok. Ook voor wèh, en ana ing, de N.
naka: 1. KW. kanaka, of kênaka, KI. van kuku, nagel van een vinger, klauw (Skr. nakha). păncakênaka, de vijf nagels wordt in het bijzonder gezegd van de nagel van Wrěkodårå, waarmeê hij altoos doodlijke wonden toebracht (Skr. pañcanakha, vijf nagels hebbend). — 2. verkorting van kanaka, KW. zva. êmas, goud (Skr. kanaka). 3. zva. marang, Wk.
naki: KW. zva. punika, Wk.
naku: KW. zva. mêngku, Wk.
nika: niki, niku, zie ka.
nike: KW. zva. iki, Wk.
neka: of aneka, KW. verschillend, velerlei (Skr. naika en aneka). nekawarni, en neka-neka, of aneka-neka, zva. warna-warna, van verschillende kleuren, veelkleurig, velerlei (Tj. II, 169). — maneka, velerlei, veelkleurig.
nikah: of ningkah, KN. het trouwen, de plechtige voltrekking van een huwelijk vóór den priester; huwen, trouwen (Ar. [Arab] v. d. B. vrg. krama, en ijab. Een ander ningkah, zie bij tingkah). ° tambêlan, zie bij tambêl. kaningkah, getrouwd Bab. Jo. II, 204. — nikahake, of ningkahake, iemand doen of laten trouwen, uithuwen, in den echt vereenigen BTDj. 120. — nikahan, of ningkahan, met een ander of met elkander trouwen. — panikah, of paningkah, het trouwen, de voltrekking van een huwelijk; huwelijksvoorwaarde.
nikihên: KW. zva. iki, Wk.
nakon: KW. zva. akon. Wk.
noknon: kula °, voor kula nuwun, Waj. I, 185.
nukani: zie suka.
nikanang: KW. zva. kang, Wk.
nakar: ben. v. h. feest op den 10den der maand Běsar Wk. (Ar. [Arab] in [Arab], het offerfeest te Mina op dien dag); ook zva. nyakar, v. cakar.
nakir: (Ar. [Arab]) nm. v. e. der engelen, die de dooden ondervragen Wk.; zie mungkar.
nakur: zie thakur.
nukir: KW. zva. ngukir, Wk.
nèkèr: zie thèkèr.
nakhirun: andere naam v. d. engel, die bij Wk. als nakir, wordt opgegeven; ook nangkirun.
nukarta: zie sukarta.
nukarya: zie sukarya.
nakoda: of nangkoda, (Perz. [Arab]) KN. Ml. een bevelhebber van een schip, een koopman, die zelf met een schip meêvaart, zeehandelaar; vgl. juragan.
nèkêt: panèkêt, zie ikêt.
naksi: of nêksi, en nêksèni, zie sêksi.
niksa: zie siksa.
nak-sanak: zie sanak.
nikwin: KW. zva. nguman-uman, Wk.
nakal: KN. loos, valsch, schelmachtig Wk.; stout; baldadig Mal. (eig. koppig? vgl. wangkal, kêkêl, enz.) Bl. CP. 176, 182, ook passim in Bab. Jo. II, o. a. 890.
nokil: afschriften uit het register der besluiten van den pangulu ter hoofdplaats ER. III, 23.
nakula: of nangkula, eign. van den vierden zoon van Paṇdhu (Skr. Nakula).
nukuli: nukulake, zie thukul.
nukma: zie sukma.; --- 1 : 232 ---
nikmat: Ar. [Arab] KN. genot, geneugte, délice, verkwikking; verkwikkend, délicieus BTDj. 117, 508; RP. 128; WP. 78. — nikmati, genot of verkwikking gevend. — kanikmatan, wat verkwikkend enz. is, zalig genot; zalig.
nukung: KW. zva. amburu, Wk.
nda: zie ênda.
nada: KW. zva. wicantên, (Skr. nâda, geluid) RL. 35b. — manada, zva. nywara, Wk.
nadi: KW. 1. zva. kali, rivier (Skr. en oud-jav. nadî) sêgara, (In A. 29 verklaard met: banyu ingkang wontên salêbêting wowohan). — 2. zva. bayu, ader (Skr. nâḍi). — 3. zva. luwih, voortreffelijk, uitmuntend (vrg. adi, en nèdi). — 4. tuin G. — 5. zva. liring.
nida: KW. zva. awon, panyakar, ngatingal, karêm, Wk.
nidu: KW. zva. kambah, Wk.
nèdi: KW. zva. aèng, vreemd, zonderling (vrg. nadi) Wk.
ndah: = êndah.
nadah: KW. zva. rusak, Wk.
ndan: = êndan.
nidra: zie cidra.
nadar: KN. gelofte (Ar. [Arab] v. d. B.) Vrg. kaul, punagi, pasanggiri, enz. duwe nadar, een gelofte hebben, onder een gelofte zijn. a °, BTDj. 480; gadhah °, BTDj. 17: een gelofte doen. ngluwari nadar, een gelofte vervullen of betalen. — panadaran, plaats waar men gewoon is een gelofte te doen, zooals het graf van een heilige; iets dat men plechtig beloofd heeft, een gelofte.
nêdêr: KW. zva. midêr, ngêpung, Wk.
nudur: Ar. KN. verhindering; vrg. aral, dial. ook udur, v. d. Br.
nèdêrlan: zie Indiya.
nadukara: KW. zva. anjurungi, T. 23b, 37b (grondw. Skr. sâdhukâra, bijvalsroep), vgl. nandukara.
niditya: KW. zva. nglangkungi, W. anindita, Wk.
nadpada: of natpada, KW. zva. ngabêkti, Wk.
ndya: = êndya.
nêdya: zie sêdya.
nidya: KW. zva. nglangkungi, Wk., verbast. v. anindya.
nudya: zva. nuju, v. tuju.
nedya: KW. zva. ngegla, Wk. ° anta, zva. kaluwihan, Wk. (misschien Skr. anindyatâ, onberispelijkheid).
ndyan: = êndyan.
nadyan: (in poëzie Wk.) of najan, en gew. sanadyan, sênadyan, of sênajan, KS. 137 en ook wel sinajan, KN. sênaos, KD. ofschoon, hoewel, alhoewel, hoezeer, al is het ook; ook AS., zelfs WP. 10, BTDj. 83, BG. 38; vgl. dadia, en sêlagi, Wk. sênajana, al ware het ook; zie ook êmbuh.
nadamah: Ar. [Arab], berouw. dina (of ari) nadamah, de jongste dag, de dag van het jongste gericht.
nta: zie ta.
nata: 1. KW. zva. ratu, Vorst JZ. II; als Tj. Sěngk. één (Skr. en oud-jav. nâtha). sang nata, de Vorst. — 2. KN. zie tata. — 3. zva. nyêmbah, Wk.
nati: KW. zva. luwih, têmên, bênêr, pêrang, gajah, kuwu, măngsa, Wk.
nate: KW. zva. mangkana, Wk. en zie tate, bij tau.
nita: KW. zva. kangelan, Wk.
niti: KW. regeling, bestiering; de wetenschap van goed bestuur, zoowel van eigen zeden en gedrag, als van onderdanen der Vorsten en grooten (Skr. nîti). Vlg. Wk. nog zva. kuwu, têmên, pêrang, bênêr, adil, gajah. KN. zie titi. niti nagara, naam van een boek AS. 65. nitisastra, n. v. een zedekundig werk (Skr. nîtiçâstra). nitipraja, naam van den Wědånå-jěkså te Yogyakarta (nitirêja, R. en T.); ook naam van een boek AS. 65; Sw. XXIII. prayayi niti, N. priyantun °, K. ambtenaren van de voorraadkamer belast met de ontvangst en administratie van de pacht der landerijen in natura, als: rijst, olie, suiker, enz. Wk. — paniti, onderdeel van een rangkah, waar men tol vorderde van hen, die met koopwaren voorbijgingen Wk. panitisastra, zva. nitisastra, AS. — kanitèn, of gêdhong kanitèn, magazijn, voorraadkamer van die producten, zie verder bij titi.
nuti: KW. zva. ngutusi, ngliring, Wk.
natah: KW. zva. mangan, JZ. II, 209, W.
nitêh: KW. zva. ulêr, JZ. II; Wk.
natin: KW. zva. nglirik, Wk.; --- 1 : 233 ---
nitan: KW. zva. liring. — nita-nitan, zva. liring-liniring, Wk.
natar: 1. KW. zva. latar, WP.; WS. 90; C. 2061, bl. 74a; RL. 28b; zie ook KO. 22. — panataran. KW. zva. palataran, Wk. — 2. KN. zie tatar.
nitra: zie citra. Ook = netra, Wk.
netra: KW. soms ook wel in proza, zva. mripat, oog AS. (Skr. netra) Tj. Sěngk. = twee. sanetra, een oogenblik G. sakêdhap netra, met of in een oogenblik. Ook sakêdhèp netra, WP. 126. netra arip, wangs. voor kêmbang turi, [turu], JZ. II, 267.
natkala: zie kala.
nutus: KW. zva. ngutus, Wk.
nutfah: KN. het mannelijk zaad (Ar. [Arab], drup druppel).
natpada: zie nadpada.
natya: of nêtya, KW. zva. ulat, gelaat, en liring, blik Wk.; Sw. XLVIII; Bl. CP. 283. Vrg. nitya, 2.
nitya: KW. 1. zva. tan pêgat, T. 19a; langgêng, tansah, têmên, nyata, Wk. (Skr. en oud-jav. nitya, onafgebroken, bestendig, eeuwig; en naitya, bestendigheid, eeuwigheid). anitya, sanitya, sanetya, zva. langgeng, Wk. sanitya, of sanetya, een oogenblik; en zva. sanityasa, aanhoudend, gedurig, gestadig, altoos; en alle, alles. — 2. nitya, of netya, zva. ulat. nitya, nog zva. andêlêng, en netya, zva. liring, Wk.
netya: KW. zva. ulat, liring, Wk. Waj. I, 148.
nityasa: (ook wel netyasa, Wk. Sw. XLI) KW. zva. langgêng, tan pêgat, gedurig, aanhoudend, onafgebroken (Skr. nityaçah, van nitya; zie nitya). sanityasa, aanhoudend, gedurig, bestendig, altoos BS. 109. — kanityasa, voortdurend gedaan worden? Rm. 6.
netyasa: zie nityasa.
nityama: KW. zva. mulya, (ontbr. W.). Zoo in mahanityama, AS.
nitiman: KW. zva. luwih bênêr, Wk.
natanggal: KW. zva. anggraita, Wk.
nas: gew. ênas, (Ar. [Arab], vastgestelde tekst) KN. vast, bepaald vaststelling, bepaling; vaste verwachting, vaste hoop; wat vooruit als zeker aangenomen of voorondersteld wordt Wk. (vgl. ănta, êcam). datan nas, onbepaald, zonder bepaald doel KB. 177. — ngênas, iets vaststellen, bepalen, bestemmen; van iemand iets bepalen of vaststellen; voorbestemmen, voorbeschikken BS. 123, Wk.; vgl. gadhang. nastiti, en nastapa, zie beneden.
nês: zie ênês.
nis: KW. zva. nir, ical. T. 18b, 31a. — anis, verdwijnen BG. 516; BS. 143; weggaan; als Tj. Sěngk. nul.
nus: KW. zva. ngubrês, en androdos, zie ook op tus, KN. nus, of ênus, naam van de inktvisch.
nasa: KW. zva. dharatan, dewa, ilang (Skr. nâça) luwih, Wk.
nasi: KW. en Ml. zva. sêga (stam tasi, RK. 10).
nêsu: zva. nêpsu, volgens de gewone uitspraak.
nisi: KW. zva. isi, Wk.
nusa: nungsa (ontbr. W.) nuswa, of nusya, KW. zva. pulo, eiland. KN. alleen in namen van eilanden, bv. nuswa Jawa, het eiland Java, en Nusa Kambangan (het boven water drijvend eiland) naam van een eiland aan de zuidkust van Java.
nusi: KW. zva. sanalika, Wk.
nusu: zie susu.
nesa: KW. zva. gigu, Wk.
nosa: KW. zva. tarimah, Wk. — nosan, zva. nadhahi, Wk.
nêsah: zie bij susuh.
nisih: nusuh, nosoh, zie sisih, susuh, sosoh.
nusahi: zie susah.
nasihat: (Ar. [Arab]) voorschrift, onderricht.
nusun: zie susun.
nisana: KW. zva. nistha, Wk.
nisani: zie sisa.
nês-nês: zie ênês.
nisca: KW. zva. estha, Wk.
niscaya: KW. zva. têmtu, en mêsthi (Skr. niçcaya, zekerheid, gewisheid) AS. Ook zva. tanpa antara, tan sarănta, Wk.
nasar: nêsêr, nisir, nèsèr, zie sasar, sêsêr, sisir, sèr.
nasira: ana sira, KW. zva. bêbungah, Wk.
nasarani: verk. Sarani, of Srani, Ar. [Arab], KN. Christen, Christelijk (eig. Nazareër of Nazarener [Naza...]; --- 1 : 234 ---
: [...rener]). wong Nasrani, of wong Srani, een (gew. inlandsche) Christen. — nyaranèkake, iem. (gew. een inlander) tot Christen maken, doopen.
nusuri: zie susur.
nasak: zie sasak.
nusuk: zie susuk.
nasika: KW. zva. irung, Wk. (Skr. nâsikâ, neus).
nasoka: (Ar. [Arab], oprecht) oprechte, ernstige bekeering; zich oprecht en ernstig bekeeren Bl. CP. 177.
nisaka: KW. zva. rêmbulan, Wk. (Skr. niçâkara?).
nisakake: zie sisa.
niskara: KW. zva. kabèhe, Wk. T. 15a; C. 2061, bl. 38a. saniskara, (DW. 155) zva. sakabèhe, en samubarang, AS. Wiw. dj. 1.
niskarana: KW. zva. tanpa kira-kira, Wk. (Skr. niṣkâraṇa, zonder grond, oorzaak).
nêsaki: nêsêki, zie sêsak.
nisiki: zie sisik.
niskala: KW. zva. tanpa rêrêgêd, tanpa sangsaya, dewa, suci, en Hyang Wisesa, AD. 13, T. 46a? (Skr. niṣkala, ongedeeld, ondeelbaar); vlog. Rh. zva. ing têmbe.
nisdama: zva. dama? Bab. Jo. I, 804.
nista: KW. zva. karana, (oud-jav. nistânya; zie Juynb. 149) akèh, kabèh, nalika, wêkasan, Wk. (Skr. niṣṭhâ).
nèsèt: zie sèsèt.
nisita: KW. zva. luwih, linuwih, Wk. (Skr. niçita, gescherpt, scherp).
nosot: etc. zie sosot.
nistura: KW. zva. tan asih, Wk. (Skr. en oud-jav. niṣṭhura, wreed, hartvochtig Juynb. 160).
nastiti: KN. voorzichtig, beleidvol; voorzichtigheid, beleid, behoedzaamheid Wk., ook dinêstiti, Bab. Jo. I, 1376; nauwkeurig, oplettend, duidelijk, stipt, klaar; volg. G. ook waar, oprecht (van nas, en titi). — nastitèkake, iets in een helder licht stellen, met juistheid verrichten G.; voorzichtig, beleidvol, enz. maken Wk.
nusutake: zie susut.
nastapa: KW. zich onthouden, vasten, boete doen (Skr. manastâpa, kwelling des geestes PK.). manastapa, T. 3a. sa °, T. 46a. a °, KA. 9 (oud-jav. nastapa, verdrietig, spijtig, rouwig Juynb. 151.
nastijab: KN. verhoord; verbast. van istijab, 1.
nastya: (voor nastwa, Skr. astu?) nastyakkên, KW. zva. ngestokake, Wk.
niswa: KW. zva. murub.
nuswa: zie nusa.
niswahat: KW. zva. sumilak, Wk.
niswara: KW. zva. tanpa swara, Wk. (uit Skr. nisswara).
nêsêl: nisil, nusul, zie sêsêl, sisil, susul.
nispu: Ar. [Arab], de helft KT.
nasup: KW. zva. nusup, lumampah, Wk.
nêsêp: nisip, nusup, zie sêsêp, sisip, susup.
nusya: 1. zie nusa. — 2. zva. nusu, van susu.
nasag: nêsêg, nusug, nosog, zie sasag, sêsêg, susug, sosog.
nisigi: zie sisig.
nasib: 1. Ar.? een op lamenteerenden toon opgezegd gebed Wk. — 2. Ar. [Arab], deel, lot.
nisab: KN. een tiende gedeelte van de opbrengst aan den priester geven (Ar. [Arab], een hoeveelheid vee of goed, waarvan tienden betaald moeten worden) ZG. XVIII, 3; XXXII, 22.
nisbat: zie isbat, KT., S.
nasabi: zie sasab.
nastha: zie nêstha.
nêstha: ook nastha, KW. zva. rimbag, Wk. KN. vorm; en kant van iets, dat kantig is (vrg. estha, en nestha). nêstha tangan, handvormig, in de vorm van een hand. nêstha wolu, achtkantig R.; op gezag van B. v. B. 27, 28 en BM. 1866, n°. 20, 4. sanêsthanipun ing pancak suji, elke kant van het (achtkantig) hekwerk. — kanêstha, gevormd; kantig gemaakt. kanêstha bintang, gevormd als een ster B. v. B. I, 29. kanêstha wolu, achtkantig gemaakt B. v. B. I, 30.
nêsthi: KW. zva. nêdya (Wk. sêdya) vrg. isthi.
nistha: KN. laag; schandelijk, beneden iemands fatsoen of waardigheid WP. 82, 85; schamel, arm, ellendig JZ. II, AS. 258, 249; SW. LXXVI, enz.; de laagste trap van zedelijkheid, zie utama, madya, (Skr. kaniṣṭha, kleinste, minste); zie ook B. 8, 227. — kanisthan, laagheid, schandelijkheid, staat; --- 1 : 235 ---
: van zedelijke degradatie; ellende, proletariaat Wk.
nestha: KW. zva. wangun, istha en sêmu, Wk. Vrg. nêstha, en estha.
nasthaka: KW. zva. lingir, Wk.
nisthawa: KW. zva. asor, Wk.; vgl. nistha.
nêsthil: KN. laag, gemeen; deun, gierig, karig (vrg. cêthil) Sw. LXVIII.
nisthip: KW. zva. nistha, (ontbr. W.).
nisthaga: naam van een onbekend boschwild G.
nawa: 1. KW. zva. sanga, negen (Skr. nawa). — 2. zva. padhang, mêncorong, schitterend Wk. ontstaan uit verkeerde opvatting van nawarêtna, edelgesteente (Skr. nawaratna, naam van de negen kostbaarste edelgesteenten, de parel, robijn, topaas, diamant, smaragd, enz.). jawata nawa sanga, of jawata kang nawa sanga, anders jawata kang sêsanga, de negen hoofdgoden, zoodat sanga, alleen tot verklaring aan nawa, schijnt toegevoegd te zijn WP. 54. Zoo ook in babahan nawa sanga, de negen openingen (van het lichaam), die toegestopt worden, om den geest van al het eindige af te trekken en alleen op het oneindige te bepalen. Ook tutup °, BG. 241. nawa sanga, ook zva. awang-awang. — 2. Zie tawa.
nawi: KW. zva. karantan, Wk.
niwa: KW. zva. ngangge, sowan, (zie siwa) ngalingi. niwèng karuna, (PJ.) zva. tawan tangis.
newa: KW. zva. nyamèh, Wk.
nawih: KW. zva. nêmbing. Wk.
nêwah: KW. zva. nêbak, Wk.
niwah: zie siwah.
niwêh: KW. zva. marna, ngrêngga, ngrêksa, (ontbr. W.) en motha-motha.
nuwahi: KW. zva. nusuni, Wk.
nuwun: zie suhun.
nuwun-awun: ? KW. zva. ampak-ampak, Wk.
nwandhani: KW. zva. nyêlani, Wk.
nawacu: KW. zva. bisa.
nawur: zie sawur.
nêwara-eca: en nêwara weca, zie naraeca.
nuwarta: KW. zva. misuwur, Wk.
nawaki: KW. zva. madhangi, Wk.
niwata: KW. zva. pangangge, Wk. (Skr. niwâta, beschut, veilig). Niwatakawaca, verb. Newatakaca, (AS.) en verkort niwata, eign. van een Butå-vorst van Ngimåhimåtåkå; Skr. Niwâtakawaca; van niwâta en kawaca, haruas).
nawatya: KW. zva. nyawat, Wk.
nuwityan: KW. zva. jalaran, Wk.
niwasa: KW. zva. srêngenge, Wk.
nawaskata: KW. zva. waspada, Wk.
nawiwi: KW. zva. magêri, Wk.
nawala: of nuwala, KI. van layang, (vlg. Wk. KW. zva. layang, verder KN.) JZ. 76 brief, bevelschrift, acte van aanstelling, schriftelijke bepalingen van den Vorst. nawala pradata, schriftelijke bepalingen van den Vorst voor de rechtbank Pradåtå.
nuwilagănda: KW. zva. ngulit daging, Wk.
nwab: zie swab.
nawang: zie sawang.
nawung: zie sawung.
nal: zva. ênal.
nil: KN. tusschenwerpsel om aan te duiden, dat iets eenig voorwerp maar even aanraakt, bv. bij het béngkatspel; vgl. kutis, dhil, cênil, kênyil, enz. K. 3, 64. nil-nil, zich trillend bewegen van de koperen toetsen v. d. gěndèr. — nil-nilan, druk in de weer zijn van een vrouw of kind, heen en weer trippelen; vgl. dhil-dhilan, thil-thilan, iyak-iyakan, brèg-brègan.
nul: ook mak nul, KN. tusschenwerpsel om de gewaarwording uit te drukken bij de aanraking van iets veerkrachtigs (vgl. cênul, kênul, enz.). Zie K. 3, 63.
nala: KW. 1. zva. ati, BS. 263 (Skr. nâla, buis, slagader, pols). — 2. verk. van anala. Nala Garèng, eign. van een zoon van Sěmar Pr. 34. — 3. zva. têlêng.
nila: 1. KW. blauw, donkerblauw, blauwzwart; een donkerblauwe wolk; amathist of saffier (vrg. manila, G.). KN. of N. cêlêngan, of cêlêpan, K. indigo JZ. II, vrg. tom, (Skr. nîla, blauw, donkerblauw, blauwzwart; saffier, indigo); ook verk. van anila, JZ. II. ° kăntha, een naam van Bathårå Guru BG. 452, ook een goed teeken in het haar van een paard JZ. I, 143 (Skr. Nîlakaṇṭha, blauwhals, een naam van Siwa). ° pracăndha, een door den wind voortgedreven regenwolk, zva. mêndhung dadi angin, of angin pangabaran, ook naam van een goed teeken in het haar van een paard JZ. I.; --- 1 : 236 ---
: ° suwarna, eign. van een zoon van Janåkå. ° warsa, KW. zva. udan angin, Wk. ° wati, eign van een dochter van Janåkå. — 2. zie bij sila. nilawardi, zva. nila, BTDj. 464.
nilu: OJ. zva. linu.
nalah: KW. zva. kalah, ngalah, Wk. en zie salah, I.
nalih: KW. zva. ambalik, andugi, Wk.
nulah: KW. zva. adamêl, marna, nata, Wk. vrg. ulah.
nulih: KW. zva. mulih.
nêlêhi: zie sêlêh.
nala-ala: KW. zva. ngumpah-umpah, Wk.; vgl. ngala-ala.
nêlani: zie sêla.
nalendra: zie bij nara.
nalanitus: zva. rasaning ati, Wk. (ontbr. W.).
nalar: KN. consideratie, overweging; oordeel; ook zaak of oorzaak (Waj. II, 563) Rh. atinggal nalar, Waj. I, 79, geen consideratie gebruiken; zonder grondige reden, bv. boos worden. Verder rede, gezond verstand, oordeel WP. 107, overleg; verstandig, wijs; oorzaak, grond, aanleiding, de omstandigheden of toedracht eener zaak Gr. L. 46; BTDj. 463; iets considereeren, beschouwen, overwegen in zijn verband PL. II, 75 (Ar. [Arab], beschouwing, betrachting, overweging, consideratie). kurang (cupêt, of tuna) °, gebrek aan oordeel, bekrompen van verstand. bubrah (of rusak) nalare, gekrent van verstand; verbijsterd, radeloos JBr. 136. tanpa °, zonder consideratie, zonder omstandigheden, d. i. zonder reden te geven; zonder reden of aanleiding JBr. 341, 440; Bab. Jo. I, 223. atinggal °, hetz. Waj. I, 79. gampang kang nalar iku, gemakkelijk heeft het die dat overweegt; voor dat laat zich begrijpen, dat laat zich hooren Tent. 50. ° saking, uit overweging van, uit hoofde van, wegens; zonder saking? Bab. Jo. I, 894. ° naluri, zie bij naluri. gawe °, zva. gawe prakara, een kwestie maken. manggih °, in kwestie komen. awèh °, zva. awèh rêmbug, raad geven Wk. — nalarake, iets in zijn bijzonderheden of verband verhalen of uiteenzetten; iemand raad geven Wk. vgl. sulang. — kanalaran, de toedracht van een zaak.
naluri: of naluri, KN. van geachte, aanzienlijke afkomst (Ar. [Arab] en [Arab]). Volg. Wk. ook luri, en lêluri, afkomst, geslacht, reeks, van voorouders; soms ook grootouders of ouders als iemands naaste stam beschouwd. wong nalar °, iemand van aanzien en geachte afkomst R.; volg. Wk. iem. die degelijk van persoon en van geachte afkomst is Gr. L. 140; ook afstammeling, nazaat, en ouderlijke of voorvaderlijke gewoonte; ook zva. luri, of lêluri, Bl. CP. 186: overeenkomstig de adat. ° awit kang rama swargi, Bab. Jo. II, 430. lurining nguni, I, 439; vgl. nog Bl. CP. 254. nalurine sêdagar, van een geachte koopmansfamilie Gr. L. 141.
nalirah: KW. verhaal G. (ontbr. W.).
nulirang: KW. zva. maro, Wk.; zie sêlirang, bij lirang.
nalika: 1. zie talika. — 2. KN. toen, op het uur of oogenblik dat (Skr. nâlikâ, stond, Indisch uur van 24 minuten). nalikane, N. nalikanipun, K. hetz. sanalika, terstond, oogenblikkelijk BG. 295; BJR. 13; in 't eerste oogenblik. ing ° punika, op dat oogenblik. padha °, op hetzelfde oogenblik. vgl. sakal, en sadhela.
nilakrama: zie bij sila.
nilat: KW. zva. andilat, Wk.
nalasah: zie salasah.
nalasar: KW. zva. ambêlasar, Wk.
nalisir: zie salisir.
nêlojar: zie bij sêla.
nulya: zie tuli.
nalaya: zie salaya.
nilêm: zie silêm. — nilêmi, enz. zie tilêm, bij turu.
nulum: KW. zva. ngêmut, Wk.
nêlimpang: zie bij simpang.
nêlangadi: KW. zva. nyêlang-nyêling, Wk.
napa: zie bij apa, en sapa.
nafi: 1. zie tapi, I. — 2. KW. zva. suwung, ora ana, Wk. (Skr. nâpi, zelfs niet).
nêpi: zie sêpi.
nipa: KW. zva. andugi, tanpa ênggèn, Wk.
napih: zie sapih.
nipah: KN. het Nipah-blad, dat in eenige gewesten tot het dekken van huizen gebruikt wordt (zie atêp); en waarvan met wat tabak er in een cigaret gemaakt wordt, vgl. buyuk, klaras, klobot.; --- 1 : 237 ---
nipuna: KW. zva. linangkung, mumpuni, putus, nglêmpak, Wk. (Skr. nipuṇa, knap, slim, behendig). Ook nimpuna, Wk. Rm. 2, 7. — kanimpunan, zva. kawicaksanan, kaluwihan, Wk.
nipunah: KW. zva. nglêbur, zie punah, Wk.
nupan-upan: een in 't wild groeiende plant ZG. 1866, 285, de Cynoglossum micranthum Desf., nat. fam. der Borragineae? (bij Filet upan-upan).
nifro: verbastering van mifro, Mevrouw JBR. 317, vgl. jipro.
nifkah: (Ar. [Arab], v. d. B.) KN. levensonderhoud, kost door eigen vlijt verdiend Wk., vgl. upajiwa, kêkaya. Volg. Wk. iets verdienen tot zijn onderhoud; uitgaven, uitgaven voor levensonderhoud; bepaaldelijk het onderhoud, dat de man volgens het Mohammedaansche recht verplicht is zijn vrouw te geven. golèk nifkah, zva. golèk pangan, B. v. B. 13. — nifkahake, met of van zijn geld uitgaven doen, geld uitgeven KT.
naptu: of nêptu, Ar. KN. cijfers om de overeenkomst van week- en pasar-dagen met den eersten dag van het jaar en van de maand aan te duiden en zekere berekeningen te vinden; ongeveer zva. onze Zondagsletter JZ. II, 163 (Ar. [Arab], punt, vlg. Juynb. in Bijdr. 5e R. x, 199), vgl. kurup. en saptu, en vgl. Brandes in Not. XXVII, 13.
nêpta: KW. zva. doyan, Wk., vgl. sapta, II.
nêptu: zie naptu.
naput: zie saput.
nêpatani: of nupatani, zie sapata.
nêptya: KW. zva. manggih, angsal, nêdya, masthi, Wk.
napsu: of nêpsu, en volgens de gewone uitspraak nêsu, KN. duka, KI. drift, gramschap, boosheid, toorn; driftig, boos, vergramd, toornig; driftig, boos, toornig worden (Ar. [Arab]). Zie ZG. x, 278; XXIV, 128. Ook: de 5 zintuigen Waj. I, 211; II, 60, 278, 554. nênêpsu, iemand driftig maken; vgl. duka, srêngên, bêndu, en zie awa. — nêpsoni, andukani, driftig zijn tegen of boos zijn op, bekijven. kadukan. (A. 10, 13, 33; WP. 36) en dinukan. (WP. 293) pass. — kanêpson, driftigheid, vergramdheid.
napas: KN, 1. voskleurig van een paard. ° madu, donker id. BTDj. 191. — 2. zva. ambêkan. — 3. lust, hartstocht (Ar. [Arab], adem, en lust of hartstocht) G.
napis: zie lapis, en tapis.
nipas: KW. zva. awis, tipis, Wk.
nifas: Ar. [Arab]. KN. bloedvloeiing na de bevalling. adus nifas, het baden van een vrouw veertig dagen na haar bevalling.
napwa: KW. zva. ngêjum, Wk.
nopal: De Opuntia Coccinellifera Mill., nat. fam. der Cacteae, een heester, die voor de cochenille-kultuur wordt aangekweekt Fil.
napang: KW. zva. nabok.
nadhi: KW. zva. sêgantên, T. 24a, vgl. nadi.
nidharyya: KW. zva. musthika, Wk.
nêdhya: KW. zva. pundi, Wk.
nidham: zie bij idham.
nêdhêng: zie sêdhêng.
naja: ? i. pl. v. aja, passim in Bab. Jo. o. a. I, 357, 839.
naju: KW. zva. nyumping, nyumpingakên, Wk.
nêja: zie sêdya.
niji: zie onder iji.
nuja: KW. zva. anjujug, noja, Wk. KN. naam van een (roode) bloem G., volg. Wk. ook noja, en katigêrot, de mal. kěmbang pukul ampat. Vlg. de Clercq is dit de Mirabilis Jalappa L. fam. der Nyctagineae.
neje: zie seje.
noja: zva. nuja.
nojoh: zie cojoh.
najan: zie nadyan.
najèni: zie saji.
nujèni: zie suji.
nujanani: zie sujana.
nojar: zie sojar, bij ujar.
najuk: najuk-najuk, Waj. I, 273 = kêbêntus-bêntus, of kêjungkêl-jungkêl, CP. in TBG. XXXI, 466.
najis: Ar. [Arab], KN. onrein; onreinheid, van alles wat volgens de Mohammedaansche godsdienst verontreinigt Gr. L. 175; ook zva. tai, drek S. (vrg. rêgêd, kharam, en makruh).
nujus: (Ar. [Arab] v. d. B. weêrspannigheid van een vrouw tegen haar man) KN. van een vrouw,; --- 1 : 238 ---
: het huis zonder voorkennis van den man wegens huislijk ongenoegen verlaten (vrg. purik).
najam: (Ar. [Arab] sing.) ster (vrg. lintang). — nujum, (Ar. [Arab] plural.) gesternte, sterren. kitab anama Surattulnujum, BTDj. 673: sterrenwichelaarsboek. juru nujum, en ook enkel nujum. (soms ook ° kujum, en ° ujum, Wk.) sterrenwichelaar, astroloog; zoo ook nujum ramal. para nujum, BTDj. 13. — panujuman, sterrenwichelarij. anglampahakên °, BTDj. 672.
nujum: zie bij najam.
nya: n- of niya, KW. zva. kono, mêngkono, Wk. Vgl. nya, o. a. Rm. 476 en nyan.
nyu: ný zie vu nyu.
naya: Bab. Mat. I, 33 en herh. KW. zva. ulat, ulah, (zie ook KS. 51; Skr. naya, wijze van zich te gedragen, levenswijsheid, politiek) pasêmon, en akèh. măngsa ° ? Par. 137. nayapada, zva. pasang sêmu, (gelaatsvorm) ontbr. Wk. awang-awang, en swarga. nayapada, A. 58 en nayah nayapada, de aarde, vrg. marcapada, WP. 14, 20.
niya: zie nya, en siya.
nyuh: ~~nýh~~ zie syuh.
niyah: en niyahi, zie niyat.
nyan: KW. zva. nya, ênya, en yèn, Wk. Vrg. nya.
nayan: KW. zva. yèn, Wk. vgl. nyan.
nyana: ~~n-n~~ KW. zva. vn nyana, Wk.
nayana: KW. zva. ulat, (Skr. nayana, oog) RL. 6a. Wk. Tj. Sěngk. 2 G.
nyar: ~~n-/~~ KW. zva. anyar, Wk.
nyara: ~~n-r~~ KW. zva. cèlèng, Wk.
niyardika: KW. zva. wingit, Wk.
nyuk: ~~nýk\~~ KW. zva. nyêluk, Wk.
niyak: KW. zva. nêrak, Wk.
nayaka: ook niyaka, (ontbr. W.) KW. zva. pangirid, pangarêp, punggawa, wadana, en panunggul, KN. de acht Wadånås (de vier binnen- en vier buitenregenten), die de raadslieden zijn van den Rijksbestierder (Skr. en oud-jav. nâyaka, geleider, leidsman, hoofd, bevelhebber; en het middelste juweel van een halssieraad). Zie ook R. en T. nayakèng buwana, de grootsten der aarde RP. 86. niyakane prayayi kabèh, de hoofdambtenaren Tent. 51. niyakaning ayu, het puikjuweel der schoonen WP. 8. nayakaning rat, de grootste der wereld, een betiteling van Mohammed (gelith. brief R.) dewa ° wêwolu, de 8 hoofdgoden BJR. 177.
niyaka: zie nayaka.
niyak-graha: KW. zva. jêndhela, Wk.
nayadi: KW. zva. sumèh, Wk.
nyat: ~~n-t\~~ KW. zva. ngangkat, Wk. zie cat.
nayut: nayuti, zie sayut.
niyat: ook niyah, WP. 209. KN. voornemen, plan; het voornemen of plan hebben (Ar. [Arab]). awrat ° ipun, moeielijk tot iets besluiten BTDj. 450. — niyati, (BTDj. 658) ook niyahi, zich iets voornemen, het plan vormen tot. — kaniyatan, ook kaniyahan, gevormd plan, voornemen; aanslag.
niyata: zie nyata.
niyati: KW. zva. ngarêpake, Wk.
nyas: ~~n-s\~~ KW. zva. maèsi, ênggon, Wk.
niyasa: KW. zva. langgêng, Wk.
niyasat: zie siyasat.
nayadhi: KW. zva. linuwih, Wk.
nyaya: KW. zva. yêktos, saèstu, Wk. (Skr. nyâya, de regel, de ware manier, methode).
niyaya: zie aniaya.
nyam: ~~n-m\~~ KW. zva. nèm, Wk.
nyaga: zie niyaga.
nayaga: zie niyaga.
niyaga: 1. KW. zva. dagang, dagangan, Wk.; vgl. Mal. běniyaga. — 2. KN. en nyaga, nayaga, (Waj. I, 1, 26). niyagi, poët. een gamělan-speler AS. Gr. L. 159; JZ. I, 83, vgl. panjak. — niyagani, een gamělan als niyågå bespelen Wk. — niyagakake, een gamělan laten bespelen door iemand; voor een ander op de gamělan spelen, vgl. tabuh.
niyagi: zie niyaga.
nayogya: zie bij yoga.
nayab: nayabi, zie sayab.
nanyum: KW. zva. ngêkum.
nam: nam-naman, zie anam.
nêm: of ênêm, en als bepaling achter een zelfst. naamwoord nênêm, ook verk. nêm, Wk.; zoo jam nêm, JZ. I, 234. satêngah nêm, ibid. 238. KN. zes. katiban basa sing nêm wang sakêcap, Waj. II,; --- 1 : 239 ---
: 465, een berisping, een standje krijgen? nêm, is de naam v. e. noot in salendro en pelog, ZG. XVI, 89, 92, ping nêm, de (of het) zesde, zesmaal. nêmbêlas, zestien. nêmlikur, zes-en-twintig. — ngênêm, elk zes; op iets zes tegen één wedden Wk. ngênêm bêlas tèng, elk zestiende half dubbeltje. — kanêm, de zesde (bij vijf andere). kanêm sigar jung, zesdehalf jung. — ngênêmi, iets met zijn zessen doen; voor een vrouw, die voor de eerste maal in de zesde maand van haar zwangerschap is, een offerhande doen, zie bij ebor. kanêman, acc. pass. bij vergissing zes voor wijf of zeven geteld. — ngênêmake, voor zes houden, zes heeten, wat vijf of zeven is. — para °, of pranêman, in zes deelen. sa ° KT. 124; AS.; zesde gedeelte.
nèm: zie nom.
nom: of ênom. N. nèm, of ênèm. K. jong; van gewassen en vruchten nog niet volwassen of rijp; nog niet in voldoende mate de behandeling ondergaan hebben, bv. van een kooksel nog niet goed doorgekookt; van kleuren licht; van goud van slecht allooi, vgl. kepon. van een dak steil afhellend J.; vrg. tuwa. bojo nom, de jonge vrouw v. e. man, nl. zijn laatst gehuwde. balung nom, kraakbeen. sasi nom, eerste kwartier v. d. maan (Jav. alm.) vgl. tanggal, kăntha, en panglong, kêris nom, een kris van den lateren tijd, geen pusaka. De vormen anom, en anèm, worden volg. Wk. te Surakarta minder gebruikt behalve in pangeran adipati anom, BTDj. 450 en mantri anom, sang anom, in poëzie een vereerende betiteling v. e. edele jongeling BG. 515 enz.; vgl. sang sinom. anèm-anèm, voor ênèm-ênèm. Wk. in RP. 66. — ngênom-ênom, telkens opnieuw beginnen en niet afmaken, bv. een werk. ° prakara, een zaak aanhangig laten. — ngênomake, ngênèmakên, jonger maken; verjongen, iem. jonger heeten, dan hij is. ° utang, een schuld vernieuwen; een kleur lichter maken; iets in mindere mate aan de eene of andere behandeling blootstellen; een dak lager maken Wk.; ook de stoelen van gewassen, die aan stoelen groeien, als deze te oud geworden zijn, uit elkander nemen en de enkele stammen afzonderlijk en dieper planten J. — anoman, anèman, jonkheid, jeugd. — nonoman, neneman, jeugdig, van iemand die in zijn jonge jaren is, die betrekkelijk jong genoemd wordt BTDj. 6, 101. — kanoman, KN. ook wel kaneman, K. het gebied van den kroonprins (pangeran adipati anom) en benaming van een corps uitgelezene jonge prajurit's (DW. 145), daartoe behoorende, onderscheiden in: ° kadospatèn, en ° kaparak, JZ. I, 87. — kanomên, kanèmên, te jong, enz. BG. 385: lare dèrèng ngakir °, PL. II, 52; te steil v. e. dak en derg.; vgl. katuwan. Wk. — kumênom, kumênom-ênom, en kumênèm, kumênèm-ênèm, zich jeugdig zoeken voor te doen.
nama: K. zie bij jênêng.
nami: KD. zie bij jênêng, en bij dhayoh.
namun: zie samun.
numana: KW. zva. ngrusak. — numanakên, zva. ngrusakake, Wk.
niminta: nimita, en nimitya, KW. zva. karantên, Wk. (Skr. nimitta, oud-jav. id. of nimita).
număndha: KW. zva. ambagèkakên, Wk.
nam-nam: KN. de Cynometra cauliflora L. of C. ramiflora L. nat. fam. der Papilionaceae, een fraaie boom met platronde zuurzoete vruchten Fil. (met een inkeping aan éene zijde; vandaar ook mal. puki anjing). Vlg. Ks. ook nanam, fam. der Leguminosae.
namu-namu: KW. zva. awang-awang, Wk.; vgl. awun, en amun.
namar: zie samar.
namêr: KW. zva. ngarih-arih, Wk. zie amêr.
namur: zie samur.
nimur: KW. zva. ngesahakên, ngiwakakên, Wk.
numuras: KW. zva. ngrusak, Wk.
namakana: KW. zva. nglorod, Wk.
namakakên: zie tama, en nama, bij jênêng.
namuda: KW. zva. mutuhi, Wk. Rm. 253 voor numoda?
numoda: of ° dha, KW. zva. ngaturi, ambagèkake, Wk. Skr. anumoda.
namudana: zie samudana.
namadi: zie saman.; --- 1 : 240 ---
namata: KW. zva. ngaspadakake, Wk.
nimita: zie niminta.
numata: KW. zva. andêlêng, mawas, Wk. vgl. anumata.
namatani: KW. zva. nyupatani, Wk.
nimitya: zie niminta.
numatya: KW. zva. tulus, Wk.
numityap: KW. zva. kakirim, Wk.
namas: zie wigna.
numiswa: KW. zva. anggêgampang, Wk.
nêmlikur: zie bij nêm.
nampu: naam v. e. wilde plant, wellicht de Homalonema rubescens Kunth., nat. fam. der Aroïdeae, waarvan de stam, de stengels en bladeren in afkooksels uitwendig gebruikt worden tegen vermoeidheid der ledematen Fil, vrg. Bijdr. 4e R. III, 245 M. Vlg. Wk. worden de bladen als geneesmiddel op kwade wonden en zweren gelegd, en het afkooksel der wortels gedronken tegen syphilis.
nampan: zie bij tămpa.
nimpuna: eign. van een Butå, anders Kålå-srěnggi genoemd; en zie nipuna.
nimpuni: zie bij impun.
nimpar: zie simpar.
nampurnakakên: zie sampurna.
nampuri: KW. zva. naratabi, nglabêti, Wk.
namput: KW. zva. nampêt, nglimput, Wk.
nimpêt: zie simpêt.
numpêt: zie umpêt.
nampaya: KW. zva. kêkuwung, Wk.
numpag: KW. zva. nangkis, Wk.
nimpang: zie simpang.
numping: zie sumping.
numodha: zie numoda.
namya: KW. zva. angsal, nyêmbah, Wk. — pranamya, zva. nyêmbah, T. 36b (Skr. praṇamya, zich buigende).
nomyah: KW. zva. nutut, Wk.
nambah: KW. zva. ngambah, T. 34a, en oyag, Wk.
nêmbah: zie sêmbah.
nêmbur: zie sêmbur.
nambrama: zie sambrama.
nambuk: zie sambuk.
nimbok: zie bij nini.
nêmbadani: zie sêmbada.
nambut: zie sambut.
nêmbêlas: zie bij nêm.
nambang: KW. zva. èwu, (ontbr. W.). sanambang, zva. sèwu, Bab. Jo. I, 900. Een ander zie bij tambang.
nambung: zie tambung, en sambung.
namêng: zva. naming, PL. I, 43, 98; de Nooy. Tj. Sěngk. 8, Wk.
naming: namung, zie bij mung. namung, ook K. V. ukur.
naga: KN. draak, groote slang JZ. II; ook naam van Ontå-bogå, die volgens de Manik-Maya in de gedaante van een slang (met een hoed op afgebeeld Wk.) de aarde torscht, en aan wier beweging de aardbeving toegeschreven wordt Wk.; ook benaming van een soort van kanon KB. 59, 62; Tj. Sěngk. = 8 Wk. (Skr. en oud-jav. nâga, een slang, ook naam van wezens, die de gedaante hebben van een slang met een menschelijk aangezicht). ° aji (ontbr. W.) of ° ji, ° raja, (Skr. nâgarâja, oud-jav. id., ook = heer der olifanten) ° pati, (Skr. nâgapati) ° basuki, (zie ba °) en nagendra, (Skr. nâgendra) de Slangenvorst. ° gini, zie gini. nagagana, of nagapratala, nm. v. e. mannelijken Naga, den man van Nagagini. ° sari, N. ° santun, K. ° puspa, ° puspita, ° kusuma, en ° sinom, (deze laatste naam ontbr. W.) KW. naam van een heester met schoone gele bloemen, die tot insmering van het lichaam en tot geneesmiddel gebruikt worden, de Acacia Farnesiana Wlld., nat. fam. der Mimoseae; ook naam v. e. boom, de Mesua ferrea, nat. fam. der Clusiaceae: levert een zeer harde houtsoort, de geurige bloemen worden in zalven en smeersels gemengd Fil. Zie verder ald. en vgl. Ks. 8, 58 (Skr. Nâgapuṣpa, ook Nâga, Keçara en Nâgakeçara genoemd); ook naam van een lekkernij van pisang met meel en suiker in een blad gereed gemaakt LB. 177, vgl. pipis. naga, fatsoen van ulur-ulur, Waj. I, 23 en ° mamăngsa, ibid. fatsoen van armband. ° pasa, naam van een mythologisch wapentuig (Skr. Nâgapâçâ, een wapen van Waruṇa) G. ° sasra, naam van een drakenfiguur boven aan het lemmer van zeker fatsoen van krissen, en naam van dat fatsoen. ° kusuma, en ° bănda, (Waj. I, 84, 96, 108) namen van twee Kawische zangwijzen (dit laatste KW. Wk., ook i. d. z. v. ula gêdhe, ook ben v. e. kalung, Waj.; --- 1 : 241 ---
: II, 59). nagabandana, KW. zva. panggêdhening ula, en zva. nagarante, n. v. e. kettingwapen Wk. ° taun, (ook jatingarang, gen. Wk., zie bij jati.) naam van een fabelachtige, onzichtbare draak, die op de aarde zijn verblijf houdt, en met de staart aan de navel van de aarde vast zit, en die zich alle drie maanden naar een andere hemelstreek wendt. Als men bij zijn wandelingen of tochten rechtstreeks tegen die richting in gaat, of bij het spel tegen die richting in zit, is dit gevaarlijk en brengt het ongeluk teweeg (in deze bet. ook wel nagadina, en nagasasi). — nagan, figuren van draken of drakenkoppen tot versiering, zoo baita °, B. v. B. I, 106. — panagan, nagaberekening in verband met nagataun, enz.
nugi: zie bij uga.
nagan: zie bij naga.
nigan: zie bij êndhog.
nigèni: zie sigi.
nagendra: zie naga.
nagri: of nêgri, zie nagara.
nagara: of nêgara, N. nagari, of nêgari, K. nagri, of nêgri, KB. 52 poët. plaats waar een Vorst zich met zijn volk gevestigd heeft, en zóó 1. voor het geheele vorstendom, land of rijk; 2. voor het binnenste hoofddistrikt, meer bepaald sajroning nêgara, salêbêting nêgari, genoemd; 3. voor de hoofdplaats, de residentie van den Vorst; ook 4. voor de hoofdplaats van een regentschap (Skr. nagara, m., nagarî, f., stad; oud-jav. nagara KO. 26) JZ. II. sawah nagara, s. v. sawah's in N. Bantam die in een bizonderen rechtstoestand verkeeren ER. I, 106. abdi dalêm nagara, 's Vorsten ambtenaren op de hoofdplaats. — panêgara, N. panêgari, K. plaats waar een zetel van bestuur gevestigd is, hoofdplaats; rijkszetel Wk., vgl. karajan.
nugara: KW. zva. nglêbarakên, Wk.
nigraha: panigraha, KW. zva. pêparing, (krama-vorm van nugraha). — manigraha, zva. nguwèhi, angganjar, awèh nugraha, Wk. — manganigraha, Wk. id. Vlg. W. zva. angganjar.
nugraha: KW. (ook panugraha) zva. bêgja, kaluwihan, en pêparing, of ganjaran, T. 17b; JZ. II. KN. zegen, heil, voorspoed (Skr. anugraha, gunst, zegen. De ware vorm van het woord is dus anugraha). Yèn tan antuk ° ning kang dewa luwih, BG. 321; Rm. 11, JZ. II. — kanugrahan, het genot van zegen, heil of voorspoed. — manugraha, zva. nguwèhi, angganjar, awèh nugraha, Wk. — manganugraha, Wk. id. Vlg. W. zva. angganjar.
nagata: KW. zva. tumama, Wk., een verkeerd begrepen 'nûgata (dat of als) gekomen. nagata = an, agata. PK.
nagêl: Holl. nagel, groote pen of bout.
nigêg: zie sigêg.
nigang: zie bij têlu.
nèb: zie swab.
naba: KW. zva. bêning, padhang, Wk. (Skr. nabhas kan wel een verkeerd begrepen 'nâbhâ zijn PK., lucht, atmosfer?) vrg. taba.
nabi: I. Ar. [Arab], KN. propheet. jêng nabi, en nabiolah, spec. Mohammed Zg. XIII, 173. — kanabèn, of kanabean, het ambt of de waardigheid van een propheet RP. 41; prophetisch. — II. KW. zva. wudêl, RL. 30b en têngah-têngah, (Skr. nâbhi, navel, naaf en middelpunt; zoo ook KA. 16). Tj. Sěngk. = 1.
nêbar: zie sêbar.
nabrang: zie sabrang.
nabda: zie sabda.
nêbit: zie bij sêbit.
nêbut: zie bij sêbut.
nèbêt: zie sèbêt.
nabtas: KW. zva. mamăngsa, en ngrampungi, Wk.
nêbas: I. zie têbas. — II. herh. met schrik, ontsteld wegloopen Wk. (beiden stam bas).
nibasara: KW. zva. utusan, Wk. (Skr. abhisûra? PK.).
nabastala: KW. zva. langit, Wk. (Skr. nabhastala, luchtruim).
nubuwah: zie nurbuwah.
nabwang: KW. zva. nulak, Wk.
nubayana: KW. zva. nêtêpakên, Wk.; vgl. ubaya.
nabyakkên: KW. zva. nyabêtake, Wk.
nithik: nuthuk, nèthèk, nothot,[2] zie thik, thuk, thèk, thok.
nèthèl: nothol, zie thèthèl, thothol.; --- 1 : 242 ---
nang: 1. dial. WJ. voor na ing, en dit voor ana ing, WP. de Nooy. ° nging wardaya, BG. 364; zie ook kênang. — 2. voor nyang? ook zva. mênyang, OJ.? KD. (de Nooy). — 3. verk. v. lanang, dial zva. thole, zie ook kênang. — 4. nang, ning, nung, nèng, nong, klanken ter nabootsing v. h. geluid der gamělan Wk., vgl. K. 3, 63, 64; en klenang, bonang, klênèng, dhang, thèng, thong. nong nong gung, nabootsing v. h. geluid van de gamělan, door kinderen gebruikt ter aanduiding van iemand, daar een streep doorloopt; vgl. dhuk dhuk nong, bij dhug, en dhog jur.
nêng: of ênêng, N. kèndêl. K. stilte, stilheid, het stilzwijgen; rust. (Een ander nêng, zie bij onêng, G.). — nêng, KW. mênêng, N. (poët. umênêng) kèndêl, K. zich stil houden, zwijgen: kèndêling bêdhug siyang, BTDj. 37; stil houden, ophouden; stil; geen beweging maken, stil zitten Wk. (vrg. mindêl, bij indêl). watak mênêng, watake kèndêl, stil, stilzwijgend van aard. ora mênêng-mênêng, zonder ophouden. — mênêngan, kèndêlan, stilletjes, zonder luidruchtig amusement Wk. — ngênêngi, KN. 1. tot zwijgen brengen, den mond stoppen; op iems. woorden zwijgen, hem zóo stom zwijgen Wk.; tot rust brengen? BG. 500. ngênêng-ênêngi, KN. iemand, bv. een kind, zoeken of trachten te stillen of stil te houden WP.; ook iem. bv. door omkooping den mond stoppen. — 2. N. ngèndêli, K. stil houden, ophouden met bv. spreken, zingen enz. Pr. 97, AS. — kaênêngan, toestand van stil zijn, stilstand Tj. III, 296, Rh.; poët. zva. kasusahan, sêdhih, vgl. unang, Wk. — ngênêngake, ngèndêlakên, doen zwijgen, tot zwijgen brengen; iemand stil laten zitten of loopen, niet toespreken, zich niet met hem bemoeien Gr. L. 161; iets stil laten zitten, liggen of rusten; stil laten begaan; van of over iets zwijgen; iets niet voort laten gaan, staken, schorsen, stremmen. ênêngna, of nêngna, (BS. 161) ênêngêna, nêngêna, pass. imp., gewone uitdrukking in verhalen bij het verlaten van een onderwerp: zwijgen we van! genoeg van! Zoo ook in poëzie: ênêngakna, en kunêng, BS. 8; het laatste misschien voor: iku ênêng, dat (daarvan) gezwegen! vgl. sigêg. — ênêng-ênêngan, of nêng-nêngan, kèndêlan, elkander niet toespreken, zooals menschen die niet wel met elkander zijn Wk. — pangênêng-ênêng, ook ênêng-ênêng hetgeen strekt om een schreiend kind stil te krijgen, of imd. den mond te stoppen Wk.
ning: KW. 1. zva. ing, ook zva. sing, dhing, of jing. — 2. ning, of êning, KW. ook bêning, BG. 315, en wêning, KN. zuiver, rein, helder, louter, helder doorschijnend, kleurloos helder (ook zuiver van klank J.); zuiverheid, helderheid, louterheid, oprechtheid; ook van een gelouterd hart AS. 221, en van een gebed met loutere aandacht; heilig. tirta êning, (of ° wêning), zva. banyu bêning, BTDj. 114. BM. 1867, n°. 40, 4. kang maha êning, zva. kang maha suci. — ngêningake, KN. helder maken, tot helderheid brengen, louteren. ngêningake ati, AS. ° tingal. of ° cipta, (° ciptèng galih, BG. 247) het hart, het gezicht (het zielsoog) of de gedachte louteren, van al het eindige aftrekken en alleen op het oneindige vestigen, om zich helder ziende te maken of gebedsverhooring te erlangen AS. 130. — êning-êningên, het gebrek hebben van helder te zijn, een gebrek bij sauzen van kokosmelk door te weinig omroering bij het koken; bleek van inkt, waarvan de zwarte substantie gezakt is Wk. — 3. zie nang, 4.
nung: zie bij nu, en bij nang, 4.
nèng: 1. poët. en TP. voor na ing, en dit voor ana ing, BS.; vgl. nang, 1. — 2. zie nang, 4.
nong: 1. (nl. nå- voor ånå- en ing). TP. = nèng. — 2. zie nang, 4, vgl. kênong.
nangoni: zie bij sangu.
nangcang: ningcing, zie cancang, cincing.
ningar: KW. zva. alingan, Wk.
ningarêja: KW. zva. nyanggamani, Wk.; vgl. singha.
nêngka: zie cêngkah.
nungku: = sumungku, zva. mênang, Waj. II, 536.
năngka: KN. naam van een grooten boom met goed meubelhout, en van de groote, uit de stam en takken groeiende vrucht daarvan, Artocarpus integrifolia L.? G. Fil. de Nangka. năngka salak, năngka bubur, (te Surakarta gew. ° blonyo) năngka cèlèng, (die heel laag onder uit den stam en den wortel groeit Wk.) MR. I, 69. ° tikus, MR. I, 55: soorten van Nangka's. năngka Wêlănda, (volg. Wk. Mal.? eig. mulwa Walănda, vgl. katèwèl) Anona muricata Dun., nat. fam. der Anonaceae Fil. de zuurzak, de vrucht van een uit West-Indië aangevoerde [aange...]; --- 1 : 243 ---
: [...voerde] heester, anders srikaya Wêlănda, J. Zie ook Ks. kêmbang năngka, nm. v. e. gěndhing.
nangak: KW. zva. mêksa, Wk.
nangik: zva. nanging, de Nooy.
ningkah: zie nikah, en tingkah.
nangkên: zva. angkên. Jonk. 165.
nangkirun: zie nakirun.
ningkad: KW. zva. miyak. Wk.
nangkoda: zie nakoda.
nangkula: zie nakula.
nungkêmi: zie bij sungkêm.
nangsi: KN. naam van een heester (behoorende tot de Urticaceae), waarvan de bloemknoppen tot geneesmiddel gebruikt worden J. Zie verder Fil. en Ks.
nungsa: zie nusa.
nangsah: nangsêh, zie bij angsah.
ningsêti: zie singsêt.
nungswara: oude benaming van het leesteeken Cěcak (verb, van 't Skr. anuswâra).
ningsal: zie singsal.
nangsaya: zie sangsaya.
nêngsêmi: v. sêngsêm, zie sêm.
nangsang: zie sangsang.
nungsang: zie sungsang.
nungsung: zie sungsung.
nongsong: nongsongi, zie songsong, bij payung.
nangli: KW. zva. nglampus, Wk.
nêngêl: KW. zva. mêtêl.
nanglah: KW. zva. nglojok. Wk.
năngga: zie săngga.
nênggah: KW. zva. micara, en amrih.
nênggih: of anênggih, KW. zva. punika, bv. anênggih nagari ing pundi, wat Nagårå is dat? WP. I. Vrg. nêngguh, en iya.
nêngguh: 1. zie sêngguh. — 2. zva. nênggih, en zie iya.
nungguh: KW. zva. mungguh, Wk.
nanggana: KW. zva. ijèn, nangguh, Wk.
nanggêl: zie nanggung.
nanggala: nênggala, of nanggalya, een wapen uit den ouden tijd, een soort werpspies, voorkomende in de wayang Wk. Tj. Sěngk. 8 G. (oorspr. langgala, zie ald.) dinênggala, door dat wapen getroffen LK. 59, 212, 213. — nênggalani, KW. zva. malangi, Wk.
nanggêng: KW. zva. ngalang, Wk.
nanggung: 1. ben. v. d. arenboom G. vgl. ZG. 1882, 135. — 2. N. nanggêl, K. Zie of tanggung.
nanging: of ananging, in de spreektaal ook anging (oud-jav. anghing) en in poëzie ook nging, KN. nahing, ahing, aming, en anaming, KN. anghing, KW., doch maar, echter Wk.; evenwel, toch Waj. II, 70.

1	nututi. (kembali) nututi.
2	nothok. (kembali) nothok.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri

Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 07: Na)

Pencarian Teks

Na