Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75 (Bagian 07: E)

E

e :

kn sabawa nelakake kagèt, gumun, ngundang lsp.

eba :

I kw. ak endah, bêcik. II (S) kw. ak gajah.

ebah :

k obah.

ebakara :

(S) kw. ak tlale.

(ebar) :

di-[x]-ake kn. ak dikatonake ing akèh; kc. kebar.

ebat :

(A) kn. ak wêdi kanthi urmat, gumun; ng-[x]- [x]-i(-ake): nggumunake.

èbèg :

kn 1 ak. lèmèking lapak kang rinêngga-rêngga; 2 (ut. jaran [x]) êngg. jaran kepang; [x]-an, [x]- [x]-an ak: nganggo èbèg.

(èbèr) :

[x]- [x], ng-[x] kn bakulan sarana ngêdolake barang dagangan (panganan lsp) ora sarana kulak (lmr. esuk njupuk sorene mbayar); di-[x]-ake: diêdol kaya kang kasêbut; [x]-an pangêdole sarana dièbèrake.

èbêk :

ut. [x]-an, kèbêkan kw 1 kêbak; 2 kêbak gagasan (jibêg sêdhih bangêt).

èbi :

(C) kn urang digaringake.

èblèg, èblèk :

kn. nam-naman pring awangun pêsagi dawa dianggo nyèlèhake wayang (ing kothak) lsp; 2 êngg. nam-naman pring lsp. tangkêpan dianggo wadhah layang lsp.; 3 êngg. tontonan jaran kepang; kc. èbèg.

ebor :

kn cidhuk nganggo garan dawa; di-[x]: 1 (ut. di-[x]-i, di-[x]-ake) dicidhuki nganggo ebor; 2 disaring lan dirêsiki (tmr. mas kali) di-[x]- [x]-i êngg. ak: dislamêti (tmr. wong mêtêng têlung sasi).

ebra :

(A) kn jugar, ora dadi (tmr. prakara, niyat lsp); diebrakake: dijugarake, diwurungake.

ebrah :

êngg. kn katon gagah dening mênganggo sarwa bêcik.

edab :

(A) kn. ak eram, gumun; ng-[x]-[x]-i(-ake): nggumunake.

edah :

(A) kn idah.

edan :

kn ks. lara pikirane; 2 ent. kêsêngsêm bangêt marang; [x] taun ks: edan angot-angotan; di-[x]-i: disêngsêmi bangêt; di-[x](-[x]-)-ake: diunèkake (dianggêp) wong edan; [x]-[x]-an: 1 tumindak kaya wong edan, tanpa pikiran; 2 êngg. badut, lêlucon; kc. kedanan.

(ede) :

di-[x]-[x] êngg. kn digêguyu sarta dicampahi.

èdi :

kn sarwa bêcik; kc. adi.

èdi-pèni :

kn sarwa bêcik sarta arang anane.

(eja) :

I di-[x] kn. ak diangka-angka, diayam-ayam; kc. ngeja-wantah. II (A) di-[x] kn: dipratelakake siji-sijining aksara ing têmbung.

ejaan :

kn. ak: cara panulising têmbung-têmbung [têmbung-...]

--- 113 ---

èjèg ~ elik

[...têmbung] (pranatan panganggoning aksara ing têmbung); kc. eja.

èjèg :

ut. ng-[x] kn: mlaku rikat jangkahe ciyut (tmr. wong mêmikul lsp); 2 (ut. èjèg-èlèr) êngg. pc: bola-bali ngucap (takon, njaluk, têka lsp).

èjèt :

êngg. pc enak.

(èjlèg) :

ng-[x] kn 1 êngg. mlaku rikat; 2 bola-bali têka (mêdhayoh); di-[x]-i: kêrêp diparani.

èjlèg-èlèr :

êngg. pc: bola-bali ngucap (takon, njaluk, têka lsp); kc. èjèg.

ejrah :

I êngg. kn. ak petungan, rantaman; 2 niyat, sêdya; di-[x](-[x]) êngg. dietung-etung. II (A) kn: ijrah (wiwitaning taun Islam).

èjrèt :

êngg. pc enak; kc. èjèt.

edhang :

kn siji-sijine padha tampa ..., up. têlu [x].

edhar-edhor :

kn: 1 sarwa kêndho tmr. pawakan; 2 pc. ora singsêt (tmr. mênganggo sandhangan).

èdhèg :

kn 1 êngg. bêsus ênggone nyandhang mênganggo; 2 (ut. [x] sikil ak) tansah ngobahake sikil (nalikane linggih).

(èdhèl) :

di-[x] êngg. kn dibêdhèl.

èdhèng :

di-[x](-ake) kn diêblak bae (ora digawe wadi); kc. edhèng.

èdhèng-èdhèng :

êngg. kn lirih-lirihan tmr. swara.

edhêlèr :

kn warga Rad Hindiya.

edhing :

êngg. kn edhang.

edhul :

kn eyub, aub.

edhor-edhor :

kn kc. edhar-edhor.

edhos :

êngg. pc 1 enak; 2 kêpenak.

egah-eguh :

êngg. kn ngreka murih bêcik (tata); kc. eguh, iguh.

egal-egol :

kn obah-obah ngiwa nêngên (tmr. bokong lsp); kc. egol, megol.

egik :

êngg isih.

egla :

ut. ng-[x] kn katon cêtha (ora kaling-kalingan).

egla-egle :

pc mung dianggo lamis.

(èglèh) :

ng-[x] pc ngegla, katon cêtha; di-[x]-ake: pc. diêdhèngake bae.

(èglèng) :

ng-[x] pc ngegla, katon cêtha; di-[x]-ake: pc. diêdhèngake bae.

eguh :

êngg. kn iguh.

(egol) :

di-[x](-[x])-ake kn diobahake ngiwa nêngên (tmr. bokong); kc. egal-egol. megol.

(egos) :

di-[x](-ake) pc rada dièncèngake sêthithik.

egot :

êngg. kn kang dadi kêpala (bêbenggol lsp)

egrah-egroh :

pc ora bêsus ênggone mênganggo.

egrang :

kn pring (kayu) didokoki pancadan dianggo mlaku; [x]-[x]-an: dolanan nunggang egrang.

ègrèk-ègrèk :

kn ora kukuh (gampang bubrah); diègrèk-ègrèk pc: disènggèt (disogok-sogok).

èh :

pc sabawa nelakake wêgah.

Ehe :

kn ar. taun kang kapindho (ing windu).

eyang :

kl êmbah.

eyang-eyung :

kn. ak ora têtêp (gunême).

èyèl :

ut. ng-[x] êngg. kn êmoh kalah padune.

(èyèng) :

di-[x]-[x] êngg. kn digotong (disangga) wong akèh.

eyub :

kn 1 ora kêna ing panas (udan) dening kaalingan ing wit lxp; 2 (ut. wayah [x]) wayah sore; [x]-[x]: apa-apa kang dianggo tutup supaya ora kêna ing panas (udan); ng-[x]: ana ing papan kang eyub.

eka :

(S) kw 1 siji; 2 (ut. ekan) ijèning cacah; di-[x]-[x] êngg: dipikir-pikir ing sadurunge.

ekadasa :

kw 11; di-[x] kn: 1 ak. digolèki ekane lan dasane; 2 êngg. dipikir-pikir ing sadurunge.

eka-kapti :

(-praya, -prana, -cipta) kw tunggal ati, sarujuk.

ekal :

(A) kn. ak jimat.

(ekapada) :

mang-[x] kw (nunggalake sikil) sêmadi.

(èkèk) :

I di-[x]-[x] êngg. pc diiris kaya sacarane nggraji (marga alod lsp).II di-[x]-i ut. diêkèki pc: diwènèhi.

(èkèn) :

di-[x](-i) êngg. pc diwènèhi.

èkèr :

êngg. pc 1 kêmrungsung dening kêpengin bangêt; 2 tansah gawe rame (arêp drêdah); [x]-[x]: nyambut gawe ing sabisane; di-[x]-[x]: dicèkèri.

(èkêt) :

[x]-an kn saka sèkêt, siji-sijine sèkêt; kc. sèkêt.

eklas :

(A) kn 1 rêsik, murni; 2 lêga lila têrusing ati (mêmènèhi, kelangan lsp); di-[x]-ake: dililakake têrusing ati.

èklèk :

pc tansah dikongkon mrana-mrana (ora ngaso-ngaso).

ekrak :

kn 1 bngs. kranjang dianggo mbuwang uwuh; 2 amben-ambenan diango ngusung wong lara lsp.

ekrak-ekrok :

êngg. kn ora kukuh.

ekral, ekrar :

(A) kn katêrangan bab pêpancasaning prakara; di-[x]-ake: diundhangake, disêmantakake.

èkrèk-èkrèk :

pc ègrèk-ègrèk; di-[x]-[x] kn dikèkrèk.

ekroh :

kn ora bêsus anggone mênganggo.

èksi :

kw mata; kc. aksi.

ela-elu :

pc mung manut ombyaking akèh.

elar-elur :

êngg. ak elur, sêlur.

(èlèd) :

di-[x]-ake kn diwêtokake ilate; kc. mèlèd.

(èlèg) :

di-[x] ut. di-[x]-[x](-i) êngg. kn 1 dibêbeda, dibêbêngèk; 2 diiming-imingi.

èlèk :

pc ala, di-[x]-[x]: diala-ala.

èlèktris :

(W) kn bngs. daya panggèndèng kang bisa njalari kadayan warna-warna (diyan, mêsin lsp).

èlèr :

ut. [x]-an êngg. kn jerengan êmplèk-êmplèkan rajangan têmbako; di-[x]: dijèrèng diêmplèk-êmplèk sarta diêpe (tmr. têmbako).

(èlèt) :

di-[x]-ake pc dièlèdake.

èlêp, hèlêp :

(W) êngg. pc juru tulis pambantu.

(èlês) :

di-[x] êngg. kn diilês.

elik :

(ut. ng-[x]-i) kn êmoh bali marang patarangane (susuhe), êmoh bêcik karo kang lanang (tmr. pangantèn wadon); [x]-[x] (ut. ng-[x], ng-[x]-ake): ngandhani supaya ora nglakoni, mênging.

--- 114 ---

eling ~ endha

eling :

n. èngêt k 1 pikirane pulih kaya sakawit (tmr. wong sêmaput, edan lsp); 2 mangêrti manèh marang prakara sing wis lawas; 3 ora lali; 4 ent. ngrumangsani, wêruh marang kaanane dhewe lsp; di-[x]-i: ora dilalèkake, dirêmbug (dipikir) mungguhing kaanane (asale lsp) di-[x]-ake: dikandhani supaya ora lali; [x]-an n. èngêtan k: 1 (ut. kaèlingan n. kaèngêtan k) pangangên-angên; 2 gampang elinge, ora lalèn; [x]-[x]-an: mung ing saelinge bae; kc. kèlingan, pangeling-eling, peling.

èlmi :

k èlmu

èlmu :

(A) n. èlmi k kawruh; kc. ngèlmu.

elur :

kn irit-iritan tanpa pêdhot.

elo :

kn ukuran dawa 0.688 m; dieloni: diukur nganggo elo.

elok :

kn nyimpang saka kaanan kang lumrah, aèng; ka-[x]-an: prakara kang elok, mukjijat.

elon :

I pc ilon. II kn: pangukure sarana elo, wêwaton elo.

ema :

(S) kw. ak êmas.

emah-emah :

êngg. pc. k: omah-omah.

eman :

kn owêl bangêt yèn (dene); [x]- [x]: owêl, mêsakake yèn nganti ...; di-[x](-[x]): diowêl, diêmi-êmi, diati-ati bangêt aja nganti ilang lsp.

eman-ewuh :

kn. ak duwe gawe.

emba :

[x]-ne êngg upama, kaya dene, kayata; [x]-[x] êngg. mindha-mindha kaya; di-[x] (-[x]) êngg: dièmpêr kaya, ditiru; kc. imba, mimba, memba.

(embal) :

dipun-[x]-i êngg. k diopahi; [x]-an êngg. k opahan.

èmbèl-èmbèl :

kn wuwuhan sêthithik (tmr. katêrangan, layang lsp); di-[x]-[x]-i: diwuwuhi sêthithik (tmr. katêrangan lsp).

èmbèr :

kn wadhah banyu sing digawe blèg lsp. nganggo cêkêlan mlêngkung.

(èmbèt) :

di-[x](-ake) kn disangkut (ing prakara lsp), disêmpèt (katut dirasani lsp); kc. kèmbèt.

èmblèg :

êngg. kn tontonan jaran kepang; kc. èbèg, èblèg.

èmbong :

êngg. kn 1 tanggul (ing kali); 2 dalan gêdhe; di-[x] êngg: ditanggul.

èmbrat :

êngg. kn 1 gêmbur; 2 tukang ndadani dalan lsp.

èmbrèh :

êngg. pc 1 kangsrah lêmah (tmr. sandhangan); 2 katon bêcik.

èmbrèt :

êngg. kn wong nyambut gawe buruhan; sêpur [x] êngg: sêpur tunggangan.

èmèm, êmèn :

êngg karêbèn.

(èmèn) :

di-[x] êngg diwènèhi.

èmèng :

êngg. pc akèh orane yèn.

èmêng :

kw bingung atine, kèwuhan sêdhih; pc. kèmêngan.

èmêt :

kn. ak lêmbut bangêt (tmr. bubukan lsp).

èmu kn :

1 mêmbut marga dipijêt-pijêt tmr. wowohan; 2 rêmuk ing jêro marga diantêmi lsp.

emut :

êngg 1 kn. ak ngeling-ngeling; 2 k. eling.

emor :

êngg. kn èmu, mêmbut.

empang :

êngg. kn blumbang.

èmpèd :

êngg. kn bngs. yuyu cilik.

èmpèh :

êngg. kn 1 njlampar, ora ndêdêr; 2 pc. mayar, ora rêkasa, murah tmr. rêrêgan.

èmpèng :

êngg. kn 1 ènthèng, ampang; 2 ora kêna diprêcaya.

èmpèr :

kn peranganing omah (pêndhapa) kang diaubi êmpyak banjurane êmpyak gêdhe.

èmpêr :

[x]-e pc padhane, ayake; sa-[x] kn: mèh padha karo; di-[x]-[x]: dipadhak-padhakake karo; kc. mèmpêr.

èmplag-èmplag :

pc katon rêkasa lakune (marga lêmu bangêt).

èmplèk-èmplèk :

kn eyub-eyub (payon) kang tumèmplèk ing tembok, gêdhèg lsp. dièmplèk-èmplèki: ditrapi èmplèk-èmplèk.

èmplèngan :

êngg. kn lalahan pandhêdhêran pari.

(èmplok) :

ng-[x] pc ngamplok ing; kc. amplok.

èmplop :

êngg. kn amplop.

èmpok :

êngg. kn ampok.

emprak :

êngg. kn bngs. slawatan nganggo jogedan.

èmrèh :

êngg. kn rèmèh.

enak :

n. eca k: mirasa (tmr. panganan lsp); 2 pc. kêna dipangan; 3 pc. nyênêngake pangrasa (tmr. swara, ambu lsp); 4 êngg. kêpenak; 5 ([x] atine) pc. sênêng, ora susah; ng-[x]-[x] pc: swara kêpenak (sênêng), tumindak sakêpenake; ng-[x]-i ati pc: agawe sênênging ati sarana têtêmbungan manis lsp; [x]-[x]-an: sarwa enak, sarwa sênêng (kêpenak); kc. kêpenak.

enak-enuk :

pc. ks swara enak (kêpenak).

endah :

I kw 1 bêcik bangêt (tmr. warna, rupa lsp); 2 êngg. pc. karêbèn; 3 êngg. pc. supaya; [x]-[x] ... ak: wis pantês bae lah wong ...; di-[x]-ake kw: dièstokake; kc. mendah. II kw: 1 ayo, mara; 2 (ut. endahne) êngg. mendah iba.

endahane :

êngg saiba bakal ... yèn ...

endahneya, endahpuna :

êngg saiba bakal ..., yèn ...

endra :

(S) kw ratu.

endrajala :

(S) kw krenah, pangapus, kajuligan; mang-[x]: namakake krenah (pangapus, kajuligan).

endrak :

êngg. kn bngs. lara gomên.

endralaya :

(-loka, -pada) (S) kw kadewan, kayangane (Bathara Indra).

endrasara :

(S) kw (panahe Indra) krenah, paekan.

endracapa :

(S) kw (gêndhewane Indra) kluwung.

endrawita :

(S) kw intên biru.

enjang :

êngg. k esuk.

ènjèr :

êngg. kn èrèk ngarêpake pêrang (ing jogêd).

(ènjêp) :

di-[x]-i êngg. kn diewani lsp. sarana mèncêp; kc. èncêp, mènjêp, mèncêp.

enjing :

k esuk.

enjuh, enjoh :

êngg. pc bisa.

endha :

I kn sumingkir oncat saka ing gêgaman kang ditamakake lsp; diendhani: disingkiri supaya ora kêna.

--- 115 ---

endhag ~ èngklèk

II endhane êngg: saupama; [x]-[x] êngg: mindha-mindha.

endhag :

êngg. kn trampil.

endhang :

I kw sêsêbutan garwa ut. putrining pandhita. II êngg. kn: tilik; di-[x]-i êngg: ditiliki, diklilingi; kc. kendhang.

èndhèk, êndhèk :

n. andhap k cêndhèk.

èndhèl :

êngg. kn 1 batur wadon (pangiring); 2 ks. anak; 3 minthi sing wis rada gêdhe; [x]-[x] êngg pc: wuwuhan, èmbèl-èmbèl, kinthilan; ng-[x] ks: tut-buri, mèlu.

(èndhèr) :

di-[x] pc diandharake, dijlèntrèhake.

endhong :

I êngg. kn bngs. kêba ut. kanthong; 2 wadhah panah (kaêtrap ing gêgêr). II di-[x] êngg. kn: ditiliki (wong lara lsp).

ene :

I êngg. pc gawanên mrene! II wayah [x] pc: wayah mêngkene.

(ènèh) :

di-[x]-i êngg. pc diwènèhi.

ènèk :

êngg. pc ana.

ènèng :

I êngg. pc ana. II di-[x]-[x] êngg. pc: dicènèng-cènèng.

(ènèl) :

di-[x]-x] êngg. pc dipênêt-pênêt.

ènêk :

êngg. pc enak.

entar :

I kw. bablas tmr. sêsurupan; 2 kn. dudu têgêse kang baku, silihan (tmr. têtêmbungan); kc. mentar.

èntên :

k. pc ana.

entuk :

êngg olèh.

ènthos :

ndhak [x] êngg. pc ora bisa.

entra :

kn. ak 1 têtêngêr, pratandha; 2 cêngkorongan; di-[x](-[x]) ak: digawe kaya, diwangun niru kaya; dientrani ak: ditêngêri, dicirèni; kc. entha.

(entrah) :

sa-[x]-[x]-e pc satingkah-lakune, kabèh kang ditindakake.

entran-entran :

kn. ak pêpêthan, têtiron; kc. entra.

èntre :

(W) kn dhuwit bayaran mlêbu (ing pakumpulan lsp).

èntrès :

kn 1 êngg. tata, mungguh; 2 ak. nyulihi nindakake pagawean nganggo opahan; 3 (ut. [x]-an) anakan (dibayarake sabên dina); di-[x]-i: diwènèhi anakan dinan; di-[x]-ake: 1 ak. disulihake (ngaggo opahan); 2 dianakake sarana anakan dinan; [x]-an: 1 anakan kang dipasokake sabên dina; 2 ak. opahan marang kang nyulihi; 3 êngg. dhuwit balèn saka pêpayone barang gadhèn sawise diêlong utange; 4 êngg. dhuwit saka wong kang arêp nanduri sawahe.

entrok :

kn saèm. klambi kotang (dianggo rangkêpan wong wadon).

(èncèk) :

di-[x]-[x] êngg. kn dièyèng-èyèng wong akèh.

(èncèng) :

I (ng-)[x]-[x] kn rada ngewas (ora jêjêg ênêre), ora ngênêr keblate sing bênêr; kc. mèncèng, pèncèng. II [x]-[x] kn: ar. têtuwuhan.

èncèr :

kn 1 ora kênthêl bangêt; 2 êngg. cuwèr; 3 êngg. pc. ora kênthêl tmr. wedang tèh (kopi); 4 pc. gampang dingêrtèni; 5 pc. gathèkan, gampang ngêrti.

(èncès) :

di-[x] êngg. kn diiris lsp. ngewas; kc.mèncès.

(èncêp) :

di-[x]-i kn diewani lsp. sarana ngajokake lambene kang ngisor; kc. mèncêp.

enco :

êngg. pc enak, kêpenak.

encok :

kn 1 ak. andhêg-linggihan manuk lsp; 2 lêlara balung; 3 pèlèt (ing kayu); di-[x]-i: 1 diêndhêgi lan dilinggihi ing manuk lsp; 2 ent. kêna ing (lêlara), kêpanjingan ing (setan lsp); di-[x]-[x]-ake pc: diathik-athik supaya gathuk (tmr. surasaning têtêmbungan lsp); kc. kencong.

(èncos) :

di-[x] kn diiris ngewas; kc. èncès, mencos.

(entha) :

[x]-[x] êngg. kn mindha-mindha kaya; di-[x](-[x]) êngg: 1 digawe kaya, diwangun niru kaya; 2 dianam-anam (tmr. niyat, rancangan lsp).

ènthèng :

kn sêthithik bobote. kb. abot; 2 pc. mayar, ora rêkasa, ora bangêt (tmr. lara); di-[x]-ake: 1 digawe supaya ènthèng; 2 pc. digampangake, dianggêp ènthèng; [x]-an (-baune): sênêng têtulung lan gampang disêsambati.

enthog :

kn bngs. bèbèk.

enthong :

kn cidhuk sêga.

enthos :

ndhak [x]) êngg. pc ora bisa.

ènyèng, ènyêng :

ut. kènèng [x] êngg. pc rada edan.

enyong :

êngg aku.

engah :

êngg. kn: ringga, rada wêdi.

èngane :

êngg o-o ngono! (sabawa gumun lsp).

(èngèh) :

di-[x]-i pc diwènèhi; kc.ngèngèh.

(èngèk) :

[x]-[x] pc sabawaning rêbab lsp. disênggrèng; di-[x]-[x] êngg: dièkèk-èkèk.

(èngès) :

di-[x] pc diiris; kc. pèngès.

èngêt :

k eling.

engga :

ut. sa-[x] êngg kongsi, nganti, nganti kaya; enggane êngg: ing saupama; kc. ingga.

enggak :

kn nglangi ngadêg.

enggal :

1 k. anyar; 2 (ut. [x]-[x]-an) êngg. rikat, rêrikatan; 2 êngg. gêgancangan, dumadakan banjur; [x]-ing carita br:gancanging crita; [x] iki, [x] mangke êngg: kang mêntas kêlakon iki; [x]-lawas, [x]-dangu êngg: yèn ora enggal iya lawas; di-[x]-ake: dirikatake bae.

enggar :

kn. ak sênêng atine; ng-[x]-[x] (-ati): dolan lsp. nyênêngake ati.

(enggok) :

di-[x]-ake kn diingêr ngiwa ut. nêngên (tmr. kreta lsp); [x]-an êngg: pawadan; [x]-[x]-an: dalan kang menggok; kc. menggok.

engkag-engkog :

kn ora rêncang lakune (marga kêlêmon lsp).

engkal-engkol :

êngg. kn kc. mengkal-mengkol.

(èngkèl) :

ng-[x] pc ngèyèl, tansah madoni; di-[x]-i pc: digêgêgi; [x]-[x]-ên pc: aras-arasên lunga (mingsêt).

èngklèk :

I ut. êngklèk êngg. kn mlaku nganggo sikil siji (dolanan bocah); kc. angklèk. II di-[x] êngg. kn: digawa sarana ditrap ing sabukan wlulang (tmr. kêris, pêdhang); di-[x]-[x] (ut. diêngklèk-êngklèk): dibopang-bopong (tmr. bocah cilik).

--- 116 ---

engko ~ etung.

engko :

pc 1 bathon, brandon; 2 sêkaitan, sêkuthon.

engkog-engkog :

kn ora rêncang lakune (marga kêlêmon lsp).

engkok-engkok :

pc garis lsp. ngombak banyu; kc. mengkak-mengkok.

engkol kn :

bngs.jara; [x]-[x] pc: êluk ngombak banyu; di-[x]-ake: dienggokake; kc. mengkal-mengkol.

(engkrah) :

sa-[x]-[x]-e pc sapari-polahe.

engkrak :

êngg. kn ekrak.

engkrang :

kn ar. caraning njogèd; sa-[x]-[x]-e pc: sapari-polahe.

(èngkrèg) :

[x]-[x] êngg. pc 1 gampang-gampangan (tumandang lsp); 2 mung sêdhela bangêt; 3 wis arêp rusak, ora kukuh; sa-[x]-an pc: mung sêdhela.

(èngkrèng) :

di-[x]-[x]-ake kn disèlèhake ing pinggir sêmu ngongkang; kc. mèngkrèng.

(ènglèng) :

di-[x]-ake kn didhoyongake ngiwa ut. nêngên (tmr. êndhas); kc. mènglèng.

(engo) :

kc. mengo.

(èngos) :

di-[x]-i pc diplèngosi; kc. pengos, plengos.

èngsèl :

kn. sindikan ing kuponing lawang (inêbing lawang).

(èngsêm) :

di-[x]-i êngg.pc dièsêmi; kc. èsêm.

epah :

(-an) k opah(-an).

èpèh :

kn 1 drêngki, srèi; di-[x]-i: dibèki, diêpèk (ing liyan dening kêsrèèn).

èpèk :

kn 1 sabuk kang digawe bludru, wlulang lsp. diubêdake ing sajabaning sêtagèn (lonthong); 2 (ut. sabuk [x]) êngg. sêtagèn, lonthong; 3 êngg. sisir (lirangan gêdhang).

èpèk-èpèk :

kn lumahing tangan.

èpi :

kw. ak ngimpi.

èpyèk :

(-èpyèk) kn katon ribut arame (nanging sêthithik tandange).

epok :

kn wadhah kinang (kalêbu upacara).

epor :

êngg. kn krasa kêndho sarta pêpês sikile.

era :

êngg. kn rikuh, isin.

era-èru :

kn gègèr.

erak :

kn gêrok, klêkêr-klêkêr swarane.

eram :

kn 1 gumun bangêt; 2 êngg. pc. bangêt; ng-[x]-[x]-ake: nggumunake; pang-[x]-[x]: kaelokan, mukjijat.

erang :

I [x]-[x] kn 1 bngs. tutup-keyong; 2 ak. pêpacuh, pêpeling; di-[x]-[x] ak: dielikake sarana têmbung pêpoyok. II kw. ak: wirang, isin.

erangan, kerangan :

kn. ak dina sangawara kang kaping nêm.

erawati :

kw. ak blêdhèg.

(èrèd) :

di-[x]-[x] êngg. pc disèrèt, digèrèt; kc. èrèt.

èrèk :

ut. [x]-[x]-an kn padha dene nyêdhak mlaku ngewas (arêp tarung lsp. tmr. jago, uga ent).

èrèng-èrèng :

êngg. kn pèrèng (ing gunung, jurang); kc. ngèrèng.

èrèp :

kn. ak ering, rada wêdi.

(èrès) :

di-[x] êngg. kn diiris.

(èrèt) :

di-[x] kn: disilih sêdhela; 2 pc. (ut. di-[x]-i) disuda sêthithik, digêmèni sarana dilongi sêthithik; kc. èrèd.

èrêk :

kn erak.

èrêm :

ut. biru [x] kn èmu kulite (marga diantêmi lsp).

èrêp :

(W) kn pakarangan.

èrgêlèk :

kn bngs. gêndul wadhah inuman kêras.

èr-gêni, èr-kêmbang, èr-laut :

kn ar. intên.

èrgulo :

kn. ak mawar.

ering :

kn rada wêdi (dening kalah prabawa lsp); di-[x]-i: diwêdèni; kc. kèringan.

èrloji :

kn jam.

èrmawar :

kw mawar.

èrmoni, èrmonikah :

(W) kn ar. unèn-unèn wêton Eropah.

èrnawa :

kw sêgara.

eruh, eroh :

I êngg. kn. ak bingung, ewuh-aya. II. êngg. pc: wêruh.

erok-erok :

êngg. kn 1 serok (diango nggêgorèng lsp); 2 ethok-ethok.

èrtali, èrtambang :

kw kali.

ès :

(W) kn banyu kênthêl (njêndhêl).

esak :

kw. ak endah, asri.

èsèl :

I êngg. kn mêntês, aos. II (W) kn: piranti ing ril sêpur dianggo ngêlih lakuning sêpur. III pc: èngsèl.

èsèk :

êngg. kn erak, èrêk.

èsêm :

kn guyu mung katon ing sêmu; di-[x]-i: 1 diajak mèsêm; 2 ent. digêguyu, diewani; kc. mèsêm.

(èsi) :

di-[x](-[x]) kn. ak dierang-erang, dipoyoki.

esih :

êngg isih.

èsmu :

kw sêmu, katone kaya.

esuk :

n. enjing k wayah ngarêpake plêthèking srêngenge têkan kurang-luwih jam 9; di-[x]-i ak: ditêkani (ditandangi lsp) ing wayah esuk; di-[x]-ake ak: ditutugake têkan esuk; kc. besuk, sakesuk, sesuk.

esuk-sore :

kn 1 ar. kêmbang; 2 saparo lan saparone seje bathikane (tmr. ikêt, sarung).

esun :

êngg aku.

esok :

êngg esuk.

èsprès :

(W) kn (sêpur) rikat.

èstu :

ut. sa-[x] k 1 sida; 2 nyata; dièstokake: dituhoni, dilakoni têmênan (tmr. dhawuh lsp); kc. pangèstu.

èstri :

I k wadon. II dièstrèni kn: didêdêgi ing (jumênêngan lsp).

èstha, èsthane :

(kaya) êngg. ak rupane kaya, saèmpêr kaya, dipêtha kaya.

èsthi :

I kw: maksud (karêp), sêdya, jangka, niyat. II kw: gajah; kc. asti.

etang :

k etung.

(ete) :

ri-ètèk-ètèkake pc.diwêtokake nganti katon mete-mete; kc. mete.

(ètèg, êtèg) :

di-[x] êngg. kn. diatag.

eteran :

kn. ak. klithikan.

ètêl :

êngg. kn. 1 atos padhêt; 2 ([x] atine) tatag sarta kêndêl.

etung :

n etang k. 1 cara nyumurupi kèhing barang (dhuwit lsp); 2 (ut. [x]-an) kawruh (piwulang) bab nyumurupi

--- 117 ---

etol-etol ~ (êbon).

kèhing barang lsp; ora [x], ora ketung: ora prêduli sênajana ...; di-[x]: 1 disumurupi cacahe (kèhe), diwilang; 2 digolongake marang, klêbu ing wêwilangane; kc. ketung, petung.

etol-etol :

kn. sajak rêkasa ênggone mlaku (kêgêdhèn bokong); kc. ketol.

eca :

k. enak.

ece :

kn. kece; 2 êngg. kêthip; di-[x] ([x]) êngg: diiwi-iwi, dicampahi kanthi pratingkah sing ngewak-ewakake.

ècèr :

diêdol [x](-an) êngg. 1 diêdol saka sêthithik; ng-[x]: tuku saka sêthithik; di-[x]-[x]: diawut-awut mrana-mrana; di-[x]-ake: diêdol eceran; kc. kècèr.

(èthèh) :

di-[x]-[x]-ake pc dikatonake (tanpa ditutupi); ng-[x]-[x] êngg: têturon mlumah.

èthèk :

êngg. kn cêthèk.

èthèng :

kn. 1 ak. anggar tangkis-tangkisan; 2 (ut. ng-[x]) êngg. ngèyèl, nggêgêgi panêmune dhewe; di-[x]-[x]-ake pc: dièthèh-èthèhake.

(èthèr) :

[x]-[x] pc. wilahan lsp. dianggo gawe swara (dipasang ing rodha pit lsp); di-[x]-[x]-ake pc. digawa mrana-mrana (tmr. wadi).

èthès, ethor, ethos :

êngg. pc. ks. bisa.

(ethok) :

I [x]-[x] kn. pawadan, api-api, ora têmênan. II di-[x]-ake kn: ditrap (dipasang lsp) marêp dadi katon cêtha; kc. methok.

ewa :

kn. katon ora sênêng marang liyan; diewani: ora disênêngi; ngewak-ewakake: (solah-tingkahe) njalari ewa; dadi pangewan-ewan br: akèh kang padha ngewani.

ewadene :

kn. (sênajana ...) nanging mêksa.

ewah :

k. owah.

ewa mêngkono :

n. ewa mêkatên k. (sanadyana ...) nanging mêksa ...

ewan :

I kn. ak. sênêng ewa marang. II kn. ak: kewan.

ewang :

I êngg. kn. edhang. II di-[x]-i êngg. pc: direwangi.

ewa sêmono :

n. ewa samantên k. (sênadyana ...) nanging mêksa ...

ewa sapunika :

k. ak. ewa samono.

(èwèg) :

di-[x]-[x] êngg. kn. 1 tansah digawa mrana-mrana (bocah cilik); 2 dièyèng-èyèng wong akèh.

(èwèk) :

I di-[x]-[x] êngg. pc. dièwèg-èwèg. II di-[x]-[x] (ut. dièwèng-èwèng) kn. ak: dicènèng-cènèng mrana-mrene.

(èwèr) :

di-[x]([x]) kn. 1 ditarik sarta diulur-ulur (tmr. barang sing dawa); 2 dipêgat nanging ora diwènèhi layang pêgat (tmr. wong wadon); 3 êngg. pc. dièedharake (dikandhakake) mrana-mrana.

èwêd :

k. ewuh.

èwêg :

êngg. kn. ak. ribêd, pakewuh.

èwêh :

kw. ak. ewuh, pakewuh, angèl.

èwu :

kn. 10 atusan; rong [x]: 2000; diewokake: dilêbokake ing golongane, dietung klêbu marang; kc. sèwu, ewon.

ewuh :

n. èwêd k. 1 lagi nindakake pagawean; 2 duwe gawe; 3 (ut. [x] pakewuh) ribêd atine; 4 ak. ora gampang ditindakake (diliwati lsp, marga ana sing ngrèwangi); [x]-[x] ak: duwe gawe; di-[x]-[x]: dingèl-ngèl; di-[x]-x]-i (dipun-pakèwêdi k): diribêdi, dialang-alangi, dingèl-ngèl; kc. kèwuhan, pakewuh.

ewuh-aya :

kn. ak. pakewuh bangêt.

ewoh :

êngg. ewuh.

ewon :

kn. pirang-pirang èwu; ewone: diewokake marang, klêbu golongane; kc. èwu.