11. | HurufA Deskripsi- Unicode: U+0041 Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter A Huruf: A UTF decimal: 65 HTML decimal: A HTML hex: A US keyboard (Windows): Shift a (Alt 65)
- Transliterasi ke huruf Latin: aGolongan: swaraSebutan: akara
Fonetis
-
Amijy [amijaya]: amijOyO
A/jun [arjuna]: arjunO
AlÑ|/An\ [Alkuran]: alkUran
AlLh [Allah]: alOh
AE[rolit\ [Aerolit]: aerolit
AUl [Aula]: aula
AkuAriUm\ [Akuarium]: akuariUm
A[tLt\ [Atlèt]: atlEt
AgusÒ|s\ [Agustus]: agUstUs
Ap]il\ [April]: aprIl
AkSr [Aksara]: aksOrO
Afm\ [Adam]: adam
Penerapan
- Wangsalan: ptihp]buAmijy [patih Prabu Amijaya] = m[sMovC [Mas Mănca]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 32.
- Wangsalan: jwtpinDA/jun [jawata pindha Arjuna] = @mjy [Kamajaya]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 35.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara A [A] dipun wastani păncawisaya, têgêsipun piranti gangsal prakawis, (1) pirantinipun manah uwas, (2) pirantining kabingahan, (3) pirantining lali, (4) pirantining bingung, (5) pirantining pangling. Gangsal prakawis punika amratandhani watêkanipun ingkang katitik aksara Agêng kodhêngan manah, sarta botên lana ing pasumitran. [Aksara A [A] dijuluki pancawisaya, lima peranti, yaitu: (1) perantinya hati was-was, (2) perantinya kebahagiaan, (3) perantinya lupa, (4) perantinya bingung, dan (5) perantinya pangling. Kelimanya menyiratkan watak aksara A [A]: mudah bingung dan tidak bisa awet dalam persahabatan.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 312-3.
|
12. | HurufE Deskripsi- Unicode: U+0045 Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter E Huruf: E UTF decimal: 69 HTML decimal: E HTML hex: E US keyboard (Windows): Shift e (Alt 69)
- Transliterasi ke huruf Latin: éGolongan: swaraSebutan: ékara
Fonetis
-
EnF` [endra]: endrO
E[rop [Eropa]: eropO
EsKi[mo [Èskimo]: Eskimo
mE[sÒ`o [maestro]: maestro
psiEn\ [pasièn]: pasiEn
E[sP]s\ [esprès]: EsprEs
E[a [ehe]: ehe
Penerapan
- Wangsalan: su[t=EnF` [sutèng Endra] = [fwi#r [Dèwi Tara]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 27.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara E [E] dipun wastani păncasora, têgêsipun swara gora utawi agêng, gora swara gangsal punika pikajêngipun makatên. (1) ebahing kêkêtêg, (2) ebahing ugêl-ugêl, (3) ebahing bun-bunan, (4) ebahing têlak, (5) ebahing jubur, inggih punika kêkêtêging manah sadaya, pikajêngipun manah ebah punika kêtir-kêtir, ing ngriku amratandhani ingkang katitik aksara E [E] watêk jirih sarta karêm dhatêng pêprênesan. [Aksara E [E] dijuluki pancasora, lima suara lantang, meliputi: (1) detak jantung, (2) putaran pergelangan, (3) geseran ubun-ubun, (4) getaran langit-langit lunak mulut, dan (5) gerakan anus. Itu semua adalah denyut/obahnya hati. Hati obah itu, maksudnya, perasaan gundah yang adalah ciri perwatakan aksara E [E]: penakut tapi gemar bercanda.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 313.
|
13. | HurufI Deskripsi- Unicode: U+0049 Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter I Huruf: I UTF decimal: 73 HTML decimal: I HTML hex: I US keyboard (Windows): Shift i (Alt 73)
- Transliterasi ke huruf Latin: iGolongan: swaraSebutan: ikara
Fonetis
-
InF`kil [Indrakila]: indrOkilO
IsWr [Iswara]: iswOrO
IkLn\ [iklan]: iklan
IkTiy/ [iktiyar]: iktiyar
IsLm\ [Islam]: islam
kuItnSi [kuitansi]: kuitansi
If]is\ [Idris]: idrIs
I=g]is\ [Inggris]: IGgrIs
Penerapan
- Wangsalan: s=InF`kilxsi [Sang Indrakila Rêsi] = min±rg [Mintaraga]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 26.
- Wangsalan: IsWrng]i*irji [Iswara nagri Biraji] = AsPnF`iy [Aspandriya]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara I [I] dipun wastani păncapranawa, têgêsipun pranawa gangsal prakawis, (1) sukcining dat, (2) sukcining sipat, (3) sukcining asma, (4) sukcining apêngal, (5) sukcining asma sajati, pikajêngipun ingkang katitik aksara I [I] watak karêm dhatêng ngèlmi pangawikan sapanunggilanipun, utawi lana dhatêng ing pawong mitra, botên tampi ing kasaenan. [Aksara I [I] dijuluki pancapranawa, lima yang bersinar terang, meliputi: (1) sucinya zat, (2) sucinya sifat, (3) sucinya nama, (4) sucinya af'al/perbuatan, dan (5) sucinya nama sejati. Ciri dari watak aksara I [I] adalah: cinta akan pengetahuan dan sejenisnya, tidak langgeng dalam bermitra, serta susah diterima dalam kepantasan.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 313-4.
|
14. | HurufO Deskripsi- Unicode: U+004F Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter O Huruf: O UTF decimal: 79 HTML decimal: O HTML hex: O US keyboard (Windows): Shift o (Alt 79)
- Transliterasi ke huruf Latin: oGolongan: swaraSebutan: okara
Fonetis
-
OnTxj [Ăntarêja]: OntOr|jO
[gO[mt]i [geometri]: geomEtri
[sT[rO [stereo]: stereo
O/gnissi [organisasi]: organisasi
O[kTobe/ [Oktobêr]: oktOb|r
O/gn\ [organ]: organ
O[tomtis\ [otomatis]: otomatis
OpSihte/ [opsihtêr]: opsiht|r
Penerapan
- Wangsalan: su[t=*imsi=p]tl [sutèng Bima sing pratala] = OnTxj ÀOnT[snÁ [Ăntarêja (Ăntasena)]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 27.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara O [O] dipun wastani păncayêkti, têgêsipun têmên gangsal prakawis, (1) têtêp, (2) idhêp, (3) sapêkêt, (4) rumakêt, (5) mantêp, amratandhani watak darana, sumêrêp dhatêng Pangeranipun. Manawi wontên ingkang katitik aksara O [O] watak jatmika, sarta asih dhatêng ing yayah rena, langkung trêsna kadang kadean pawong mitra, ananging têka botên wontên pasulayaning păncajati, yèn kirang kulinanipun mandar bêsat ing kasaenan gangsal warni wau. Mila makatên jalaran sampun kalêbêt ing paribasan kadhinginan tuwuh, têgêsipun dèrèng măngsa sampun kadunungan budi pakartining ngèlmi, satêmah ura, botên magêpokan utama, mila kêdah saranti ing pamardi manawi sampun wanci. [Aksara O [O] dijuluki pancayekti, lima kesungguhan, yakni: (1) konsisten, (2) mengenali, (3) mengakrabi, (4) mengintimi, (5) mantap. Kesemuanya ini ciri watak damai dan tahu siapa Tuhannya. Barangsiapa yang punya ciri watak aksara O [O], pembawaannya jatmika (tenang-anteng), sayang ayah-bunda, mencintai handai-taulan, tidak ada gesekan dalam pancajati. Bila kurang terbiasa, lima kebaikan tadi justru raib karena sudah masuk dalam, istilahnya, fase "terlanjur tumbuh". Belum juga tiba saatnya, buru-buru sudah diisi budi pekertinya ilmu. Jadinya berantakan karena pokok utamanya tiada tersentuh. Jadi, dalam pendidikan, kesabaran menanti hingga saatnya tiba, itu penting adanya.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 314.
|
15. | HurufU Deskripsi- Unicode: U+0055 Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter U Huruf: U UTF decimal: 85 HTML decimal: U HTML hex: U US keyboard (Windows): Shift u (Alt 85)
- Transliterasi ke huruf Latin: uGolongan: swaraSebutan: ukara
Fonetis
-
Unuh [unuh]: unuh
UsMn\ [Usman]: usman
Um/ [Umar]: umar
aif]Ulik\ [hidraulik]: hidrauli?
[nU[t]on\ [neutron]: neutrOn
EU[g[nol\ [eugenol]: eugenOl
U/bnissi [urbanisasi]: urbanisasi
Ukuwh [ukuwah]: ukuwah
UsÑ|p\ [uskup]: uskUp
Umt\ [umat]: umat
Penerapan
- Wangsalan: r[j=p]jzmB/kwit\ [rajèng praja Ngambarkawit] = Unuhm/jbn\ [Unuh Marjaban]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 19.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara U [U] dipun wastani păncawarna, têgêsipun cahya ingkang mêdal saking gangsal prakawis, (1) cahya wungu, inggih punika tangining kajêng, minăngka kaananing jim wungu, (2) cahya biru, inggih punika mokaling kajêng minăngka kaananing jim biru, (3) ijêm, inggih punika kêkahipun kajêng, minăngka kaananipun jim ijêm, (4) cahya dadu, inggih punika gingsiripun kajêng, minăngka kaananing jim dadu, (5) cahya jingga, inggih punika dhusthaning kajêng, minăngka kaananing jim jingga, mila kabasakakên cahya măncawarni punika nyimpang saking cahya kawan prakawis, irêng, abang, kuning, putih, babaripun cahya măncawarni punika, ingkang wungu ajêng dhatêng darbèkipun ing liyan, ingkang biru karêm dhatêng ujar pêprênesan, ingkang ijêm karêm dhatêng nalar pangiwa, ingkang pasah dhatêng pambagusipun ing eblis, ingkang dadu karêm dhatêng pitênah, ingkang jingga karêm dhatêng pakarti juti, kagetan manah, ing ngriku anglabêti wêwatêkanipun ingkang katitik ing aksara U [U]. [Aksara U [U] dijuluki pancawarna, cahaya dari yang lima, masing-masing: (1) cahaya ungu, merepresentasikan keadaan jim ungu, yaitu bangunnya kehendak; (2) cahaya biru, merepresentasikan keadaan jim biru, yaitu mustahilnya kehendak; (3) hijau, merepresentasikan keadaan jim hijau, yaitu kukuhnya kehendak; (4) cahaya merah muda, merepresentasikan keadaan jim merah muda, yaitu tersingkirkannya kehendak; (5) cahaya jingga, merepresentasikan keadaan jim jingga, yaitu dustanya kehendak. Boleh dikata, cahaya mancawarna itu menyimpang dari cahaya yang empat-hitam, merah, kuning, putih. Tambahan informasi terkait cahaya mancawarna: yang ungu, suka menginginkan milik orang lain; yang biru, suka berkelakar; yang hijau, gemar berpikir menyimpang, mudah terjerat godaan iblis; yang merah muda, gemar memfitnah; yang jingga, suka bertindak jahat, kagetan. Demikianlah ciri-ciri perwatakan aksara U [U].] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 314.
|
16. | Hurufx Deskripsi- Unicode: U+0078 Block: Basic Latin Nama: Latin small letter x Huruf: x UTF decimal: 120 HTML decimal: x HTML hex: x US keyboard (Windows): x (Alt 120)
- Transliterasi ke huruf Latin: rêGolongan: swaraSebutan: pa cêrêk
Fonetis
-
xxgef\ [rêrêgêd]: r|r|g|d
xkT [rêkta]: r|ktO
kxm\ [karêm]: kar|m
axp\ [arêp]: ar|p
xg [rêga]: r|gO
xn [rêna]: r|nO
xsik\ [rêsik]: r|sI?
pexk\ [pêrêk]: p|r|k
Penerapan
- Wangsalan: xxge[fKnTi/ai=[toy [rêrêgêd kentir ing toya] = srh [sarah]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 20.
- Wangsalan: [wxkTk=mu[roni [we rêkta kang muroni] = a=gu/ [anggur]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 29.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara x [RÊ], dipun wastani păncayuda (pêtêng), têgêsipun prang gangsal prakawis, (1) prang catur, karêm ujar-ujaran ingkang botên prayogi, (2) prang sabil inggih punika ingkang sagêd anyêgah manah juti, (3) prang kewuh inggih punika ingkang sagêd damêl nalar pakèwêd, (4) prang jiwa. Inggih punika ingkang sagêd andamêl sangsaraning badan, (5) prang kêmbang, inggih punika ingkang rêmên andamêl pêpucukipun parapabên. Pikajêngipun ingkang katitik aksara x [RÊ] watêkipun kêrêp kapêtêngan manah, jalaran napsonipun tansah dipun ingis kemawon. [Aksara x [RÊ] dijuluki pancayuda (gelap), lima perang, meliputi: (1) perang catur, suka berujar yang tak pantas; (2) perang sabil, dapat mengerem jahatnya hati; (3) perang kewuh, dapat meruwetkan pikiran; (4) perang jiwa, dapat menyengsarakan diri; (5) perang kembang, suka memantik cekcok. Jadi, karena gemar mempertontonkan amarah, ciri watak aksara RÊ ini kerap gelap mata.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 314-5.
|
17. | Huruf> Deskripsi- Unicode: U+003E Block: Basic Latin Nama: greater-than sign Huruf: > UTF decimal: 62 HTML decimal: > HTML hex: > HTML name: > US keyboard (Windows): Shift . (Alt 62)
- Transliterasi ke huruf Latin: rêGolongan: pasangan swaraSebutan: pasangan pa cêrêk
Fonetis
-
xmen\ [rêmên]: r|m|n
xsi [rêsi]: r|si
rinwis>=g [rêngga]: rinawIs r|GgO
pnDn>kT [rêkta]: panDan r|ktO
Penerapan
- Javaansche Zamenspraken: xmen\ [rêmên]: asMrnFnautwiasMrfn,tegesSipun>me[nW[whautwisuks_s_m\ [Asmarandana utawi Asmaradana, têgêsipun rêmên wèwèh utawi suka sêngsêm]. Sumber: Javaansche Zamenspraken, Winter Sr., 1882, hlm. 179.
- Javaansche Zamenspraken: xsi [rêsi]: sertMnumnsv]i[yosSkensimnumn$ [Sêrat Manumanasa nyriyosakên lêlampahanipun Rêsi Manumanasa]. Sumber: Javaansche Zamenspraken, Winter Sr., 1882, hlm. 190.
- Wangsalan: pusPitrinwis>=g [puspita rinawis rêngga] = gubh [gubah]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 34.
- Wangsalan: pnDn>kT [pandhan rêkta] = nns\ [nanas]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 31.
|
18. | HurufX Deskripsi- Unicode: U+0058 Block: Basic Latin Nama: Latin capital letter X Huruf: X UTF decimal: 88 HTML decimal: X HTML hex: X US keyboard (Windows): Shift x (Alt 88)
- Transliterasi ke huruf Latin: lêGolongan: swaraSebutan: nga lêlêt
Fonetis
-
feXg\ [dêlêg]: d|l|g
Xbk\ [lêbak]: l|ba?
kXbu [kalêbu]: kal|bu
auX= [ulêng]: ul|G
XmB|t\ [lêmbut]: l|mbUt
XlmPhan\ [lêlampahan]: l|lampahan
Kaidah
Penerapan
- Paribasan: feXg\ [dêlêg]: amB|ruau[d[tKlz=nWelut\autwamB|ruauc_[klz=nFeXg\ [amburu udhèt kelangan wêlut, utawa amburu ucêng kelangan dêlêg]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
- Paribasan: Xbk\ [lêbak]: XbkHilini=bvu [lêbak ilining banyu]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
- Paribasan: kXbu [kalêbu]: aiwkKXbuai=wuwu [iwak kalêbu ing wuwu]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
- Wangsalan: sfPflitHuX=[n=wisM [sadpada lit ulêng nèng wisma] = t[wonÒ|tu/ [tawon tutur]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 25.
- Wangsalan: auyhXmB|tK[ro[mPolLn\ [uyah lêmbut karompolan] = crt\ [carat]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.
- Javaansche Zamenspraken: XlmPhan\ [lêlampahan]: sertMnumnsv]i[yosSkensimnumn$ [Sêrat Manumanasa nyriyosakên lêlampahanipun Rêsi Manumanasa]. Sumber: Javaansche Zamenspraken, Winter Sr., 1882, hlm. 190.
Keterangan lain
- Panêngêran Aksara: Aksara X [LÊ], dipun wastani păncaweya, têgêsipun weya gangsal prakawis, weya saking luwe, weya saking doyan turu, weya saking sangsara, weya saking lupa, weya saking karêm sêmbrana, bilai gangsal bab wau kêdah binerat ing budi, pambirating arip, kaslamura pakarti rubana, têgêsipun lêlangên kasaenan, pambirating lupa, mangenggar-enggar ing driya, nyênyêngêr sarira, pambirating sêmbrana, karêm angrungu carita kanthi mungkul ing karya, pambirating sangsara, kêrêpa nalăngsa dhatêng Ingkang Maha Kawasa. [Aksara X [LÊ] dijuluki pancaweya, lima penyebab lengah, yakni: (1) lengah karena lapar, (2) lengah karena doyan tidur, (3) lengah karena sengsara, (4) lengah karena lupa, dan (5) lengah karena kerap berlaku sembrono. Bahaya akan lima hal itu harus dienyahkan dari budi. Mengenyahkan kantuk: isi hari dengan kesibukan aktivitas positif. Mengenyahkan lupa: hiburlah hati, segarkan badan. Mengenyahkan sembrono: simak cerita secara serius. Mengenyahkan sengsara: sering-seringlah mendekatkan diri pada Yang Kuasa.] Sumber: Panêngêran Aksara, Angabèi IV, c. 1900, hlm. 315.
|
