Caraka Wêdhar, Yayasan Sastra Lestari, 2018, #580 (Bagian 08: Sandhangan Swara)

83.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+0069 Block: Basic Latin Nama: Latin small letter i Huruf: i UTF decimal: 105 HTML decimal: i HTML hex: i US keyboard (Windows): i (Alt 105)
• Transliterasi ke huruf Latin: -iGolongan: sandhangan swaraSebutan: wulu atau ulu

• aiki [iki]: iki titi [titi]: titi saiki [saiki]: saiki mili [mili]: mili ktli [katali]: katali pinecut\ [pinêcut]: pin|cUt jip= [jipang]: jipaG

• Contoh umum: aiki [iki]: finsLsaikiaibuaxpTinFkMev=$emr= [Dina Slasa iki ibu arêp tindak mênyang Sêmarang].
• Contoh umum: titi [titi]: tititmtTi=critm_[ko[ynWisTvCepK[yon\ [Titi tamating carita mêngko yèn wis tancêp kayon].
• Contoh umum: saiki [saiki]: saikilgi[m=osketigmulaw[npns\ [Saiki lagi măngsa kêtiga mula hawane panas].
• Paribasan: mili [mili]: amBvumili [ambanyu mili]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: ktli [katali]: ktultulktli [katula-tula katali]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: pinecut\ [pinêcut]: keritnPpinecut\ [kêri tanpa pinêcut]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Carakan: sli[nPol, pitikDr, msJifJip=, amitY|f, brisVb]=, bedilMet_, kcipGmBi/, aejimBiru, wegigQ/qi/, k+bibZrb\. [Salin pola, pitik dhara, masjid jipang, amit yuda, baris nyabrang, bêdhil mêtêng, kacip gambir, êjim biru, wêgig thar-thir, khabib Ngarab]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.
• Wangsalan: ai[jopi=gi/tezhpit [ijo pinggir têngah pita] = p[ra[nom\ [pare anom]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.

• pitik\ [pitik]: pitI? mijil\ [mijil]: mijIl cilik\ [cilik]: cilI? ai=k= [ingkang]: IGkaG auqikHuqik\ [uthik-uthik]: uTI? uTI? wegig\ [wêgig]: w|gIg bris\ [baris]: barIs

• Contoh umum: pitik\ [pitik]: ankPitikHikujen_[zkuquk\ [Anak pitik iku jênênge kuthuk].
• Contoh umum: cilik\ [cilik]: nlikakuaisihcilik\aibukuas]i=mul=akubbgGnHu=ghau=guhbs [Nalika aku isih cilik, ibuku asring mulang aku babagan unggah-ungguh basa].
• Contoh umum: ai=k= [ingkang]: tsPvJen_znPunpai=k=w/ninipunHb]itPunik [Tas panjênêngan punapa ingkang warninipun abrit punika].
• Wangsalan: rnumiji[lBomnTr [ranu mijil bomantara] = aufn\ [udan]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 19.
• Paribasan: auqikHuqik\ [uthik-uthik]: auqikHuqikMc[nD[d [uthik-uthik macan dhedhe]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Carakan: sli[nPol, pitikDr, msJifJip=, amitY|f, brisVb]=, bedilMet_, kcipGmBi/, aejimBiru, wegigQ/qi/, k+bibZrb\. [Salin pola, pitik dhara, masjid jipang, amit yuda, baris nyabrang, bêdhil mêtêng, kacip gambir, êjim biru, wêgig thar-thir, khabib Ngarab]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.

84.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+0075 Block: Basic Latin Nama: Latin small letter u Huruf: u UTF decimal: 117 HTML decimal: u HTML hex: u US keyboard (Windows): u (Alt 117)
• Transliterasi ke huruf Latin: -uGolongan: sandhangan swaraSebutan: suku

• rukMi [rukmi]: rUkmi butuh [butuh]: butUh abuh [abuh]: abUh amB|juk\ [ambujuk]: ambujU? [zyup\ [ngeyup]: GeyUp cubu= [cubung]: cubUG runÒ|t\ [runtut]: runtUt kutut\ [kutut]: kutUt gunu= [gunung]: gunUG

• Contoh umum: rukMi [rukmi]: snf-nínÕ|tTrukMikulb[dzuf[nnNi [Sanadyan mundhuta rukmi kula badhe ngudanèni].
• Contoh umum: butuh [butuh]: [ynB|tuhduwitK=[goankí,vilihak=msíb[a [Yèn kowe butuh dhuwit kanggo anakmu, nyiliha kangmasmu bae].
• Contoh umum: abuh [abuh]: sikilÑ|abuham/gke[sL[yonlikblBlLnHnai=setdi[yon\ [Sikilku abuh amarga kêsleo nalika bal-balan ana ing stadhion].
• Paribasan: amB|juk\ [ambujuk]: amB|jukMtrm\ [ambujuk mataram]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Carakan: aumunHumun\ jukukNil, aufufC|bu=, atutR|nÒ|t\ pupusÑ|nNi=, kumPulFy, tutu[pT[ko, kaumSlt\ tutugWtes\ [zyubL=g/. [Umun-umun, jukuk nila, udud cubung, atut runtut, pupus kuning, kumpul daya, tutup teko, kaum salat, tutug watês, ngeyup langgar]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.
• Wangsalan: kututG|=tutulí/fv [kutut gung tutul murdanya] = f}kuku [drêkuku]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 22.
• Wangsalan: semB|=lzumu=[gW=gunu= [sêmbung langu munggwèng gunung] = [go[d=oseggu [godhong sêgagu]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 28.

• au2m\ [ulêm]: ul|m gul [gula]: gulO amB|w= [ambuwang]: ambuwaG mau [mau]: mau gu[fl\ [gudèl]: gudEl kuni= [kuning]: kunIG

• Contoh umum: au2m\ [ulêm]: punppvJen_znHugipiknÒ|kSertHuXmSki=bp[kW=o$fipur [Punapa panjênêngan ugi pikantuk sêrat ulêm saking Bapak Wăngsadipura?].
• Contoh umum: gul [gula]: akufidwuhaiaibutukuguljwaxpK=[gog[wsmBe[lLotis\ [Aku didhawuhi ibu tuku gula jawa arêp kanggo gawe sambêl lotis].
• Contoh umum: mau [mau]: jmPitumaumsW/fik[roadikuwisB|dlMev=j@/t [Jam pitu mau Mas Wardi karo adhiku wis budhal mênyang Jakarta].
• Paribasan: amB|w= [ambuwang]: amB|w=r[snemukuwuk\ [ambuwang rase nêmu kuwuk]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: gu[fl\ [gudèl]: ke[bonusugu[fl\ [kêbo nusu gudèl]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Carakan: aumunHumun\ jukukNil, aufufC|bu=, atutR|nÒ|t\ pupusÑ|nNi=, kumPulFy, tutu[pT[ko, kaumSlt\ tutugWtes\ [zyubL=g/. [Umun-umun, jukuk nila, udud cubung, atut runtut, pupus kuning, kumpul daya, tutup teko, kaum salat, tutug watês, ngeyup langgar]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.

85.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+007C Block: Basic Latin Nama: vertical line Huruf: | UTF decimal: 124 HTML decimal: | HTML hex: | US keyboard (Windows): Shift \ (Alt 124)
• Transliterasi ke huruf Latin: -uGolongan: sandhangan swaraSebutan: suku

• temB|= [têmbung]: t|mbUG aunF|/ [undur]: undUr bunÒ|t\ [buntut]: buntUt munÕ|t\ [mundhut]: munDUt

• Carakan: aumunHumun\ jukukNil, aufufC|bu=, atutR|nÒ|t\ pupusÑ|nNi=, kumPulFy, tutu[pT[ko, kaumSlt\ tutugWtes\ [zyubL=g/. [Umun-umun, jukuk nila, udud cubung, atut runtut, pupus kuning, kumpul daya, tutup teko, kaum salat, tutug watês, ngeyup langgar]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.
• Wangsalan: [w=oatiwsTemB|=snFÂ [wong atiwas têmbung sandya] = sm/ Àk[kK=oÁ [samar (kak-kong)]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 30.

• kÓ|=su [klungsu]: kluGsu bkY| [bakyu]: ba?yu amB|w= [ambuwang]: ambuwaG pmunF|lLi= [pamunduling]: pamundulIG tnF|/rn\ [tanduran]: tanduran
2. Penerapan
• Wangsalan: p[ronPmunF|lLi=rukMi [paron pamunduling rukmi] = EnF` [Endra]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 31.
• Paribasan: amB|w= [ambuwang]: amB|w=r[snemukuwuk\ [ambuwang rase nêmu kuwuk]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.

86.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+005B Block: Basic Latin Nama: left square bracket Huruf: [ UTF decimal: 91 HTML decimal: [ HTML hex: [ US keyboard (Windows): [ (Alt 91)
• Transliterasi ke huruf Latin: -eGolongan: sandhangan swaraSebutan: taling atau taring

• [abh [ebah]: ebah [t[mBok\ [tembok]: tembO? s[t [sate]: sate jg[fF [jagade]: jagade [k[r [kere]: kere [knTi/ [kentir]: kentIr k[ls [kalesa]: kalesa

• Contoh umum: [abh [ebah]: smPunKekqhae[nHbhrumiyin\am/gipvJen_znNe[mBgerh [Sampun kêkathahên ebah rumiyin, amargi panjênêngan nêmbe gêrah].
• Contoh umum: [t[mBok\ [tembok]: [t[mBokÑ|wi[mhamB)kJl/rnP[vCnWisÒ|wbzetHumu/[r [Tembok kuwi mèh ambruk jalaran pancèn wis tuwa bangêt umure].
• Contoh umum: s[t [sate]: pk|°n/k[apg[wy[nNsbenFin[fo[folS[taym\ [Pak Sunar kae pagaweyane sabên dina dodol sate ayam].
• Paribasan: jg[fF [jagade]: rupkJg[fF [rupak jagade]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [k[r [kere]: [k[rm=ughai=b[l [kere munggah ing bale]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: [ronLesha[n=siti [ron lêsah anèng siti] = auwuh [uwuh]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 20.
• Wangsalan: k[ls[knT/[toy [kalesa kentar toya] = srh [sarah]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 21.

• [asem\ [èsêm]: Es|m [kxm\ [kèrêm]: kEr|m a[rn\ [arèn]: arEn kep[tn\ [kêpatèn]: k|patEn [d[am\ [dhèhèm]: DEhEm

• Contoh umum: [asem\ [èsêm]: [fwi*[nowtiaikukguz[nHsemK=bisg[wkepivC|[tTprp]iy [Dèwi Banowati iku kagungan èsêm kang bisa gawe kêpincute para priya].
• Contoh umum: [kxm\ [kèrêm]: p]au[n[kxmHnai=bezwn\ [Praune kèrêm ana ing bêngawan].
• Contoh umum: a[rn\ [arèn]: [woha[rnHikuar[nN[kol=kli= [Woh arèn iku arane kolang-kaling].
• Paribasan: kep[tn\ [kêpatèn]: kep[t[nHo[b/o [kêpatèn obor]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: k[khan\ [kakèhan]: k[khan\gÓ|dugÑ|r=aufn\ [kakèhan gludhug kurang udan]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Carakan: f[mnPri, [s[mkDa/, [s[rtJi=g, [m[mtY|yu, [b[ysVpit\ [k[tlí/ni, k}[tpGilp\ [d[amB[a, ce[ggĂ|zul\ su[zpZli. [Damèn pari, sèmèk dhahar, sèrèt jingga, mèmèt yuyu, bèyès nyapit, kètèl murni, krêtèp gilap, dhèhèm bae, cêgèg thungul, sungèp ngali]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.

87.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+006F Block: Basic Latin Nama: Latin small letter o Huruf: o UTF decimal: 111 HTML decimal: o HTML hex: o US keyboard (Windows): o (Alt 111)
• Transliterasi ke huruf Latin: -oGolongan: sandhangan swaraSebutan: taling tarung (atau taling tarung palsu)

Fonetis

• [aobh [obah]: obah [ko[no [kono]: kono m_[ko [mêngko]: m|Gko [aor [ora]: ora [to[mBok\ [tombok]: tOmbO? [bLo[rok\ [blorok]: blOrO? [w=o [wong]: wOG [tomB` [tămbra]: tOmbrO

Penerapan

• Contoh umum: [aobh [obah]: [ynLgi[go[vC=aj[aobhw[a,m_[komunDkTib [Yèn lagi goncèng aja obah wae, mêngko mundhak tiba].
• Contoh umum: [ko[no [kono]: akufkZfe[gN=[ko[no,[f[npvJen_znÓ|=guha[n=ku/si[k[nw[a [Aku dak ngadêg nèng kono, dene panjênêngan lungguha nèng kursi kene wae].
• Contoh umum: m_[ko [mêngko]: m_[kobeziakuax[pD[rkK[kbpkTinFkMev=$]iwefrimi/sniwy=[w=o [Mêngko bêngi aku arêp dhèrèkake Bapak tindak mênyang Sriwêdari mirsani wayang wong].
• Paribasan: kep[tn\ [kêpatèn]: kep[t[nHo[b/o [kêpatèn obor]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [aor [ora]: cl[kHorpck\ [calak ora pacak]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [to[mBok\ [tombok]: ke[pLo[kHor[to[mBok\ [kêplok ora tombok]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [bLo[rok\ [blorok]: avJgkH[kae[nDo[gGsi[bLo[rok\ [anjagakake êndhoge si blorok]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [w=o [wong]: neb[kW=omemzn\ [nêbak wong mêmangan]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: [k[l/own [kelor wana] = sn [sana]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  22.
• Wangsalan: krcwi[n/ori=fup [karaca winoring dupa] = aunem\ [unêm]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  20.
• Wangsalan: aj/aj/rni=[n=ok [ajar-ajaraning năngka] = vmPÓ|= [nyamplung]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 16.
• Wangsalan: a=giy=gikin[nQ=ozn\ [anggi-anggi kinanthongan] = [povJen\ [ponjên]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.
• Carakan: k[tonHp, [ro[kokNiph, [ao[yofC=k]i=, [bo[botRi=git\ l[aosÑ|vCi, a[folF|[rn\ ae[so[pTomB`, a[nNomSigit\ [so[sogWilh, au[mobÓ|[b/. [katon apa, rokok nipah, oyod cangkring, bobot ringgit, laos kunci, adol durèn, êsop tămbra, anom sigit, sosog wilah, umob lubèr]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18.

88.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+0065 Block: Basic Latin Nama: Latin small letter e Huruf: e UTF decimal: 101 HTML decimal: e HTML hex: e US keyboard (Windows): e (Alt 101)
• Transliterasi ke huruf Latin: -êGolongan: sandhangan swaraSebutan: pêpêt

Fonetis

• ael/ [êlar]: |lar gerh [gêrah]: g|rah pute/ [putêr]: put|r kerigG [kêriga]: k|rigO ae[nDo[g [êndhoge]: |nDOge zLwef\ [nglawêd]: Glaw|d

Penerapan

• Contoh umum: ael/ [êlar]: mnukHemP]itBismbu/am/ganF|[wniael/kiwtezen\ [Manuk êmprit bisa mabur amarga anduwèni êlar kiwa têngên].
• Contoh umum: gerh [gêrah]: pk¯/fifinTenPunik[botenSgefíclKelsKliham/giswegGerh [Pak Kardi dintên punika botên sagêd mucal kêlas kalih amargi sawêg gêrah].
• Contoh umum: pute/ [putêr]: pdpdtemB|=pute/,mnukPute/aiku[bftegesK[ro[mo[nT/o[rlgipute/ai=p]ptT[nLo [Padha-padha têmbung putêr, manuk putêr iku beda têgês karo montore lagi putêr ing prapatan lho].
• Paribasan: kerigG [kêriga]: kerigGteknCinDi[lLab= [kêriga têkan cindhile abang]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: ae[nDo[g [êndhoge]: avJgkH[kae[nDo[gGsi[bLo[rok\ [anjagakake êndhoge si blorok]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: arnNi=jtizemsSi [araning jati ngêmasi] = zr= [ngarang]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 16.
• Wangsalan: auke[lLtinezhsek/ [ukêle tinêngah sêkar] = bzunÒ|lk\ [bangun tulak]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.
• Carakan: jinTenPutih, wtekÕ|kun\ zLwefJmu, sLmetY|wn, tegesVt, smBelMiri, kex[pGo[roh, kxmBqik\ swegĂ|kul\ m_kuxpZ[mBn\, [Jintên putih, watêk dhukun, nglawêd jamu, slamêt yuwana, têgês nyata, sambêl miri, kêrêp goroh, karêm bathik, sawêg thukul, mêngkurêp ngambèn]. Sumber: Layang Carakan, Padmasusastra, 1917, hlm. 18-9.

89.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+005F Block: Basic Latin Nama: low line Huruf: _ UTF decimal: 95 HTML decimal: _ HTML hex: _ US keyboard (Windows): Shift - (Alt 95)
• Transliterasi ke huruf Latin: -êngGolongan: sandhangan swara pêpêt dan sandhangan panyigêg swara cêcakSebutan: pêpêt cêcak

Fonetis

• jumen_ [jumênêng]: jum|n|G zub_z[k [ngubêngake]: Gub|Gake @=j_ [kangjêng]: kaGj|G dumt_ [dhumatêng]: Dumat|G

Penerapan

• Contoh umum: jumen_ [jumênêng]: r[fnJkw=kl\aiya/y[&onFkusum,bx=jumen_ajejuluk°`i%meks\ [Radèn Jaka Wangkal, iya Arya Găndakusuma, barêng jumênêng ajêjuluk Sri Pamêkas].
• Paribasan: zub_z[k [ngubêngake]: c/[c/oky[w=okur=jznNn\[aorzub_z[k[jonÒ`,tekked[yoha[nW=o[afn\ [car-cor kaya wong kurang janganan, ora ngubêngake jăntra, têka kêdhayohan wong edan]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: auc_knDt\ [ucêng kandhat] = s]iwet\ [sriwêt]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 17.
• Wangsalan: k]ms_semMi=ssn [krama sêngsêming sasana] = k]sn\ [krasan]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 20.

90.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+002F Block: Basic Latin Nama: solidus Huruf: / UTF decimal: 47 HTML decimal: / HTML hex: / US keyboard (Windows): / (Alt 47)
• Transliterasi ke huruf Latin: -rGolongan: sandhangan panyigêg swaraSebutan: layar

Fonetis

• wi[nÌ [winor]: winOr k[sÌrn\ [kasoran]: kasOran lvJ/rn\ [lanjaran]: lanjaran mu=ku/ [mungkur]: muGkUr a[w/o [awor]: awOr

Penerapan

• Paribasan: lvJ/rn\ [lanjaran]: kc=[m=osni=glLlvJ/rn\ [kacang măngsa ninggala lanjaran]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: mu=ku/ [mungkur]: anctu/mu=ku/ [ana catur mungkur]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: a[w/o [awor]: a[w/osmB| [awor sambu]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: k=rgtinil/sukM [kang raga tinilar sukma] = mti [mati]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  17.
• Wangsalan: suysav/kin/y [suyasa anyar kinarya] = zlih [ngalih]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 27.
• Wangsalan: swÍ[ponQ= [sawêr ponthang] = aulwel= [ula wêlang]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  26.
• Wangsalan: smBÍli[lnS[b=rnu [sambêr lilèn sabèng ranu] = bibis\ [bibis]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  26.

91.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+0068 Block: Basic Latin Nama: Latin small letter h Huruf: h UTF decimal: 104 HTML decimal: h HTML hex: h US keyboard (Windows): h (Alt 104)
• Transliterasi ke huruf Latin: -hGolongan: sandhangan panyigêg swaraSebutan: wignyan, sagnya atau wisarja

Fonetis

• [boch [bocah]: bocah a=gyuh [anggayuh]: aGgayUh a=gjh [anggajah]: aGgajah

Penerapan

• Paribasan: [boch [bocah]: [bochwizi[so[r [bocah wingi sore]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: a=gyuh [anggayuh]: [c[bolH=gyuhlzit\ [cebol anggayuh langit]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: a=gjh [anggajah]: a=gjhael/ [anggajah êlar]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: rurusuhk=mm]ihb]n [rêrusuh kang mamrih brana] = vJrhryh [njarah rayah]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 19.
• Wangsalan: cchsbinKlihk/y [cacah sabin kalih karya] = kikil\ [kikil]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 18.

92.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+003D Block: Basic Latin Nama: equals sign Huruf: = UTF decimal: 61 HTML decimal: = HTML hex: = US keyboard (Windows): = (Alt 61)
• Transliterasi ke huruf Latin: -ngGolongan: sandhangan panyigêg swaraSebutan: cêcak (atau cêcêk)

Fonetis

• ni=glL [ninggala]: niGgalO kur=u [kurung]: kurUG ail= [ilang]: ilaG [w=o [wong]: wOG [m=os [măngsa]: mOGsO

Penerapan

• Paribasan: ni=glL [ninggala]: kc=[m=osni=glLlvJ/rn\ [kacang măngsa ninggala lanjaran]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: kur=u [kurung]: kuru=m=ughlumB|= [kurung munggah lumbung]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: ail= [ilang]: ail=jr[kKkrijai[lL [ilang jarake kari jaile]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [w=o [wong]: [w=otuwalalmltTi [wong tuwa ala-ala malati]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: [m=os [măngsa]: a[zo[nM=os [angon măngsa]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: aur=[fomBk=autm [urang domba kang utama] = aur=wt= [urang watang]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm.  17.
• Wangsalan: [nt-mnFai=p[zkSi [netya manda ing pangèksi] = semu [sêmu]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 18.

93.

Huruf

Deskripsi

• Unicode: U+005C Block: Basic Latin Nama: reverse solidus Huruf: \ UTF decimal: 92 HTML decimal: \ HTML hex: \ US keyboard (Windows): \ (Alt 92)
• Transliterasi ke huruf Latin: -Golongan: sandhangan panyigeg swara dan têtêngêr (tanda baca)Sebutan: pangkon (atau patèn)

Fonetis

• [bLo[rok\ [blorok]: blOrO? pinecut\ [pinêcut]: pin|cUt a[rkH[rk\ [arèk-arèk]: arE?­arE? nklNkl\ [nakal-nakal]: nakal­nakal ri=kes\ [ringkês]: riGk|s snk\ [sanak]: sana? aenem\ [ênêm]: |n|m xmuk\ [rêmuk]: r|mU? snD=zn\ [sandhangan]: sanDaGan [klizn\ [kèlingan]: kEliGan

Penerapan

• Paribasan: [bLo[rok\ [blorok]: avJgkH[kae[nDo[gGsi[bLo[rok\ [anjagakake êndhoge si blorok]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Paribasan: pinecut\ [pinêcut]: keritnPpinecut\ [kêri tanpa pinêcut]. Sumber: Paribasan, Aryasutirta, 1931.
• Wangsalan: k]m[nNsw[l=kyun\ [kramane sawalèng kayun] = pfu [padu]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 20.
• Wangsalan: kemB=pnDn\ [kêmbang pandhan] = pudk\u [pudhak]. Sumber: Sandi-Asma lan Wangsalan, Dirdjosiswojo, 1957, hlm. 23.