Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 15–30)

1.	Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 01–14). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
2.	Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 15–30). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
3.	Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 31–38). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.

Citra

Terakhir diubah: 02-06-2022

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

15. Asmaradana

1. tan gothang dènnya ngabêkti | nut satataning agama | sang pandhita dahat sihe | kocap ing alama-lama | wau Jakasangkala | cukul graitèng tyas ayun | nyakabat mring Nabi Ngisa ||

2. umatur mring Ngusman Aji | dhuh sang digbya guru amba | kang mungkul mring kautamèn | yèn kaparêng lan karsanta | amba yun puruhita | dhatêng panjênênganipun | rohollah Jêng Nabi Ngisa ||

3. sang pandhita amangsuli | hèh kulup Jakasangkala | sun tan jumurung wit dene | tan wurung kalantur sira | brănta nêmbah mring Allah | bakal cupêt lêlakonmu | măngka karsaning Pangeran ||

4. kang ngodrat makluk sakalir | anitahkên marang sira | kinarsakkên mêncarake | janma marang pulo dawa | kang mêngko maksih sonya | pêrnah kidul wetan Ngindhu | aja sumêlang tyasira ||

5. mituruta ujar mami | marga ingsun wus pramana | bakal lêlakonmu [lê...]

--- 99 ---

[...lakonmu] kabèh | lan manèh ing besuk ana | kêkasihing Pangeran | yaiku nabi panutup | Mukamad dutaning Allah ||

6. nèng Mêkah dènira lair | kanggonan cahya nurbuwat | pinêsthi sira ing têmbe | kulup dadi sakabatnya | Jakasangkala nabda | dhuh paguroning pra agung | benjing punapa wiyosnya ||

7. wau jêng nabi kêkasih | kang tinanya nambung sabda | kulup mungguh ing wiyose | nuring rat jêng nabi duta | wiwit sadina mangkya | kurang limang atus taun | atas karsaning Pangeran ||

8. sira ing besuk mênangi | krana sira bisa ngambah | ing tanah lulmat angombe | tirta kamandhanu marta | yèku kang măngka srana | kulup dawane umurmu | nanging mêngko durung măngsa ||

9. yèn sira wus angisèni | janma marang pulo dawa | lah ing kono sira thole | nulya marang tanah lulmat | lan sira sumurupa | yèn ing mêngko sudarmamu | gone ayasa gêgaman ||

--- 100 ---

[...lang] ingwang ||

11. sarta sira wus mumpuni | kawruh sampurnèng agama | karsaningsun prayogane | sira dhèrèka ramanta | anèng Surati praja | marga nora lawas kulup | ana dahuruning jaman ||

12. dene ta ingkang jalari | mukjijate Nabi Ngisa | gone karsa nyirnakake | marang Sang Hyang Jagadnata | besuk sak măngsa-măngsa | pra dewa padha kaplayu | aninggal kayanganira ||

13. ramanta nuli nututi | jêngkare Hyang Girinata | tan ana manèh yogane | sapungkure ramanira | agumanti narendra | kajaba mung sira kulup | mulane mêngko muliha ||

14. ngrasakna wibawa mukti | mung wêkas ingsun manawa | sira manggon nèng tlatahe | tanah Hindi ingkang bisa | anut ing tatacara | rèhne ing kono kalaku | wong padha mangeran dewa ||

15. sira milua nglakoni | nêtêpi wêwaton adat | muhung mung batinmu bae | dèn kukuh aywa kagiwang | panêmbahmu mring Allah | Jakasangkala mituhu | pituturing guronira ||

16. nulyamit wus dèn lilani | mangkat nanging datan arsa | ngatonkên kaprawirane | apan mung malampah dharat |

--- 101 ---

ing marga tan winarna | lêpas lampahira sampun | prapta ing Surati praja ||

17. wus kapanggih lan sudarmi | Jakasangkala wêwarta | sadaya lêlampahane | ing purwa madya wusana | kang rama duk miyarsa | ing aturing putranipun | dahat sukaning wardaya ||

18. ya ta mangkana winarni | rohollah Jêng Nabi Ngisa | wus madêg kanabèane | pangastanirèng agama | kukuh sru kinêncêngan | wus kathah sakabatipun | para pandhita sutapa ||

19. duk samana kangjêng nabi | ginubêl mring pra sêkabat | samangkana ing ature | dhuh gusti panutan amba | kang mungkul mring kutaman | lan wajib ngayomi sagung | titahing Allah tangala ||

20. sarta kang tan pisan kenging | kalepetan ing duraka | paduka wajib èstune | nyirnakakên para dewa | kang purun ngakên pangran | kahyangan ardi Tangguru | kangjêng nabi èsmu awrat ||

21. dènira arsa nglêgani | panuwune muridira | rèhne kangjêng nabi dèrèng | angsal sasmitèng Pangeran | kabujung pra sakabat | sangêt ing panggubêlipun | rumaos yèn kawajiban ||

16. Durma

1. têmah datan mundur ing galih tumulya | maladi

--- 102 ---

sêmadining | nêgês karsaning sang | murwèng saisining rat | saksana ngraga suksma nir | kamanungsannya | waspadèng driya wêning ||

2. katarimèng sêdya jêng nabi gya ngasta | lêmpung ginlintir-glintir | sanalika dadya | sajuga paksi dara | umawa wisardi mandi | paksi umêsat | sumungsung ing wiyati ||

3. praptèng madyantara ngambara mangetan | kunêng Hyang Sidajati | datan kasamaran | yèn badhe kadhatêngan | paksi mawa wisa mandi | kang asli saka | mukjijating jêng nabi ||

4. gya dhêdhawuh mring putra santananira | pinrih nglêmpaka sami | wontên ngarsanira | katungka praptanira | paksi dara nèng wiyati | sarta sru nabda | hèh hèh Hyang Pasupati ||

5. praptaningsun ing kene iki angêmban | dhawuh timbalan Nabi | Ngisa putrèng Allah | kang sipat rahkim rahman | nimbali ing sira tuwin | wadyabalanta | kèrida laku mami ||

6. yun winruhkên tatacaraning agama | nêmbah mring Maha Suci | ingkang kinawasa | murwèng rat saisinya | eling-eling aywa kongsi | kalantur sira | ngaku pangraning bumi ||

7. wruhanamu tan ana Pangeran liya | muhung Allah pribadi | kang wajib sinêmbah | lamun sira [si...]

--- 103 ---

[...ra] lênggana | rasakna tan wurung pasthi | kahyanganira | rusak padha saiki ||

8. Sang Hyang Guru miyarsa wuwusing dara | sru kabranang ing galih | gya angsung sasmita | dhumatêng para dewa | umangsah mikut ngêbyuki | paksi ngumbara | para dewa nututi ||

9. rêbut dhuwur nanging pra dewa kasoran | ponang pêksi tumuli | kuping cucukira | drojos ngêtokke wisa | ambyar byar kabuncang angin | dêrês lir udan | pra dewa mirut miris ||

10. pêksi dara nèng gêgana kêkalangan | midêr datan nganggopi | angudani wisa | Junggringslaka kèbêkan | widadari ting jalêrit | panasing wisa | tikêl sapuluh gêni ||

11. para dewa dèwi sangêt kawlasarsa | nyipta gênging bilai | gya tilar kahyangan | ngumbara ngidul ngetan | nanging paksi dara maksih | anglut tan kêndhat | wisane anibani ||

12. para dewa dèwi byar bubar sar-saran | amung Hyang Wisnumurti | kang kalis ing wisa | dene dènnya lumajar | cipta mung dhèrèk sudarmi | palajarira | Sang Hyang Prawata Aji ||

13. saha garwa putra myang wandu-wandawa | prapta ing pulo sêpi | pêksi dara tansah | anglut akalangan |[1]

--- 104 ---

Hyang Guru nulya ngèngêti | yèn darbe putra | kang pinunjul sabumi ||

14. nulya nabda hèh kulup Wisnu wruhanta | manawa manuk iki | nora nuli sirna | pra kadang warganira | tan wurung nêmu bilai | payo dèn kêbat | anulungana kaki ||

15. Sang Bathara Wisnumurti sanyatanya | tan ajrih nanggulangi | ardaning bêbaya | kapalang durung ana | pangandikaning sudarmi | sangêt jrihira | bok ginalih nglancangi ||

16. sigra ngayat ing sanjata cakranira | lumêpas angênani | pêksi dara dhawah | tlatahing tanah Padhang | nèng imbanging Mrapi ardi | dadya talaga | upas tirtane wêning ||

17. sasirnane paksi ana kapiyarsa | jumêgur ing witati[2] | lir gêlap barungan | cakrawala kèdêran | mabyungan lesus wor angin | dhêdhêt limêngan | bagaskara sumilip ||

18. para dewa dèwi bingung bilunglungan | ing tyas sadarpa titis | dupi wus tri dana | soroting diwangkara | andêdêl lamuk kawardi | padhang sumêblak | rêp-rêp gara-gara nir ||

--- 105 ---

panas kaliwat | mila pra dewa dèwi ||

20. kraos sangêt lêsah salit ăngga prungsang | kasidèn gya manoni | yèn ngimbang ing arga | wontên juga talaga | sangêt wêning ingkang warih | gya para dewa | pra dèwi marêpêki ||

21. sami datan pisan-pisan anglêgewa | dêlasan Hyang Pramèsthi | ugi kasamaran | mring kadadyaning tlaga | sruning kasatan tumuli | arêrêbutan | kang nginum punang warih ||

22. sanalika sami andhawah kantaka | kalajêng angêmasi | mung Bathara Suman | kang ora mèlu seda | pra dewa myang widadari | nèng pinggir tlaga | balasah sungsun pipit ||

23. Sang Hyang Guru pribadi pangunjukira | sinêmprotakên awit | raosirèng tirta | asangêt bêntèrira | ananging tumus mring jawi | Hyang Girinata | kang tênggak bêlang putih ||

24. nulya èngêt yèn darbe pusaka tirta | panguripaning bumi | para widadara | widadari kang seda | lathinya dipun tètèsi | ing sanalika | mung lir nendra tinangi ||

--- 106 ---

ya ta pra dewa dèwi ||

26. angambara mangetan saksana prapta | pungkasing pulo sêpi | Hyang Guru tumingal | panjanging pulo sonya | ngungun dene tan ngiribi | lan wiyarira | Hyang Guru mangkana ngling ||

27. mring pra dewa pulo iki karsaningwang | samêngko sun paringi | jênêng pulo Jawa | para ingkang miyarsa | sadaya anayogyani | kocap samana | Sang Hyang Paramasidhi ||

28. nulak wangsul mangilèn malih tindaknya | tan adangu dumugi | graning Lawu arga | Hyang Guru sru kacaryan | manoni tlatahing ardi | yeka kang nama | nênggih Mahendra giri ||

29. duk samana dèrèng namardi Mahendra | nèng ngriku Hyang Pramèsthi | nulya makahyangan | buka Rêtna Dumilah | mèsi gambaring swarga di | tuwin naraka | para dewa myang dèwi ||

30. nulya sami ingunjukan tirta marta | supados datan kêni | seda lir nalika | wontên ing ardi Padhang | pira-pira dewa dèwi | kang ingunjukan | prandene banyu urip ||

--- 107 ---

pasang rekane rakit ||

32. datan siwah lan kahyangan Ngimalaya | kunêng ingkang winarni | Sang Prabu Iwagsa | natèng Surati praja | miyarsa yèn Hyang Pramèsthi | sagarwa putra | jêngkar mring puo[3] sêpi ||

33. para kulawarga andhèrèk sadaya | Prabu Iwagsa nuli | sèlèh kaprabonnya | ing putra Sang Sangkala | wus madêg nata bêbisik | Prabu Isaka | wau ingkang sudarmi ||

34. nusul tindakira Sang Hyang Jagadnata | cinarita wus prapti | ing Arga Dumilah | wau Prabu Iwagsa | nulya dados dewa malih | wangsul anama | Bathara Anggajali ||

35. awit saking dhawuhnya Hyang Girinata | Bathara Anggajali | saha ingkang rama | Ramayadi Bathara | sami kinèn nambut kardi | yasa gêgaman | nèng graning ardi Mrapi ||

36. êmpu kalihira gya sami tumandang | dènira nambut kardi | ginêlak tan lama | sakèhing astra dadya | katur ing Sang Hyang Pramèsthi | duk katupiksa | dados dhangan ing galih ||

37. Sang Hyang Girinata dènnya makahyangan | nèng graning Lawu ardi | saha garwa putra | myang pra wandu-wandawa | wus têntrêm tyasira sami | mangkya kawarna | Hyang Guru lan sang sori ||

--- 108 ---

17. Sinom

1. angenggar noming wardaya | anitih lêmbu Andini | midêr-midêr ing gêgana | duk praptèng luhur jaladri | salèring pulo Jawi | wanci surya mèh sumurup | nyunari mega-mega | langên anglangut ing langit | sakathahing rêrupan asri kawuryan ||

2. Dèwi Uma sanalika | wimbuh endahirèng warni | sumunaring mega jênar | pagut lan manising liring | liyo-liyo ingèksi | pasuryan wênês ngênguwung | mradapa maya-maya | Hyang Guru myat ing sang sori | sanalika sangêt kumênyut ing driya ||

3. kapengin karon asmara | ananging sang pramèswari | sangêt dènira lênggana | ingirih-rih tan nglanggati | rèh sru wirang manawi | sarêsmi nèng gigir lêmbu | têmah darbe paminta | kasarantosna rumiyin | ngantosana yèn wus rawuh ing kahyangan ||

4. nanging Sang Hyang Jagadnata | sangêt tan kampah ing galih | nulya nandukkên wasesa | mangsah amrajayèng rêsmi | Dèwi Uma nginggati | Hyang Guru kamane korut | dhawah madyèng samodra | baya karsane Hyang Widhi | dènnya karya kaelokaning pra dewa ||

5. kama dhawahnya samodra | mawa sabawa kapyarsi | jumêgur ngèbêki jagad |

--- 109 ---

toyane kang jalanidhi | umob anggêgirisi | Dyah Uma matur ring kakung | dhuh guru laki amba | kang satuhu ambawani | ing bawana ingkang pra dewa tumitah ||

6. pukulun karsa paduka | sangêt anganyar-anyari | karsa badhe sacumbana | ing sagèn-ênggèn tan mawi | asarantos sakêdhik | kados bêbudèning diyu | ya ta Hyang Girinata | sami sanalika nuli | mawa siyung kenging upataning garwa ||

7. asangêt kagyat wusana | nglênggêr jêtung tan kêna ngling | ngraos sangêt lingsêmira | saha sru dènnya prihatin | saksana kondur dupi | rawuh ing kahyanganipun | nulya karsa pêparap | Hyang Ratu Wandha wit saking | dènnya cacad darbe siyung lir rasêksa ||

8. ya ta wau kama salah | kang dhumawah ing jaladri | tansah murub ngalad-alad | yayah ngayuh ing wiyati | swaranya gêgirisi | lir rêging arga gumuntur | pra dewa sangêt kagyat | nulya sami anêdhaki | mring samodra ing ngriku wontên katingal ||

--- 110 ---

uninga | ing Sang Hyang Paramasidhi | Sang Hyang Guru mangkana pangandikanya ||

10. hèh pra dewa wruhanira | kang murub madyèng jaladri | yèku aran kama salah | lah payo sira dèn aglis | tumandanga ngêbyuki | gêgaman dimène surut | kang tinuduh gya mêsat | sikêp dêdamêling jurit | praptaning don nglêpaskên sanjatanira ||

11. nanging sakèhing gêgaman | tan ana kang miyatani | baya iku karsanira | Pangeran kang murwèng bumi | dènira arsa kardi | kaelokaning tumuwuh | miwah minăngka tăndha | yèn kuwasanira yêkti | nora kêna ginayuh dening manungsa ||

12. saya dangu kama salah | saya agêng têmah kèksi | asalin sipat rasêksa | agêngnya kagiri-giri | sakèhing astra dadi | saranduning badanipun | cangkêm adhêlak-dhêlak | lir parang ronging jaladri | gora nabda murugi gyaning pra dewa ||

13. pitakèn ingkang yêyoga | para dewa sangêt ajrih | byar buyar mlayu sarsaran | wangsul maswèng Hyang Pramèsthi | kama salah nututi | dumugi ing ngarsanipun | Sang Hyang Prawata Raja | pra dewa gugup sumingkir | kama salah mangkana asru manabda ||

--- 111 ---

14. ah ah sira iku sapa | dene têka cilik mênthik | cahyamu gumilang-gilang | lungguh nèng ngarêp pribadi | wani marêk lan mami | Hyang Jagadnata ing ngriku | tan pisan mawi ulap | sêmu ayêm amangsuli | hèh wruhanta sun iki ratuning jagad ||

15. aran sun Hyang Jagadnata | kama salah suka myarsi | nabda yèn mangkono sira | wikan kang yêyoga mami | Hyang Pramèsthi mangsuli | pasthi kewala yèn wêruh | nanging manawa sira | kadêrêng kudu udani | sudarmanta sranane angabêktia ||

16. marang panjênêngan ingwang | yèn tan mangkono sun suthik | wèh pituduh marang sira | kama salah gya ngabêkti | sarêng tumungkul nuli | pinagas thi-athènipun | lan kinêthok remanya | dadoskên kagèt kêpati | gya tumênga siyunge kalih cinandhak ||

17. pinugut pêpucukira | ilatnya ingasta nuli | cinublês lawan gêgaman | upasira sami mijil | kama salah tumuli | dheprok larut bayunipun | sasat tan darbe krêkat | upasnya kacipta nunggil | lan pucuke siyunge kêkalih pisan ||

18. anulya dadya sanjata | ingkang kiwa Pasopati | ingkang

--- 112 ---

têngên nama Konta | manabda Hyang Sidhajati | samêngko sun tuturi | sajatine sudarmamu | ya panjênêngan ingwang | lan sira ingsun paringi | padunungan yaiku Nuswakambangan ||

19. jênênga Bathara Kala | karana sira duk lair | nuju wayah candhikala | lan ing têmbe sun paringi | pêpancènira bukti | Bathara Kala mituhu | sanalika umangkat | sasolahnya tan winarni | kocap sampun prapta ing Nuswakambangan ||

20. kunêng Sang Hyang Jagadnata | dukanira dèrèng lilih | bab dènnya nêmahi cacat | adarbe siyung utawi | putra warni rasêksi | wit saking upatanipun | pramèswari Dyah Uma | kondur mring kaswargan nuli | pinêthukkên kang garwa angaras pada ||

21. Hyang Guru datan sarănta | anyêndhal ukêling sori | Dyah Uma kiswane wudhar | gya sampeyane kêkalih | rinêgêm dipun jungkir | nèng ngandhap mustakanipun | sang dyah anjrit karuna | sambat sêbute mlasasih | wuwuh-wuwuh dhuh guru laki kawula ||

22. dene têka ambêg swarda | midosa ing wong tan sisip | dhuh ila-ila punapa | ingkang kawula lampahi | botên [bo...]

--- 113 ---

[...tên] wande nêmahi | papa cintraka kang agung | dhuh pangran nadyan amba | ginaliha lêpat ugi | padukèstu wajib paring pangaksama ||[4]

23. nanging Sang Hyang Jagadnata | tan pisan sarèh kang runtik | malah nabda sru mêmirang | hèh ta Uma sira iki | pêthingane pawèstri | mungguh ayune warnamu | nanging keswanta wudhar | reyap-reyap gêgilani | jêrit-jêrit kaya pangriking rasêksa ||

24. sang dyah lir kênèng upata | sanalika salin warni | dados danawèstri nulya | dèn culkên dheprok nèng siti | Sang Hyang Guru umèksi | sangêt ing pangungunipun | jêtung datanpa nabda | gêtun miduwung ing galih | sang dyah maksih sru karuna ngaras pada ||

25. Sang Hyang Jagadnata nabda | hèh Uma wis aja nangis | nora liwat narimaa | gonmu arupa rasêksi | iku tan liya yêkti | karsaning Kang Murwèng Tuwuh | lan manèh sumurupa | jodhonira wus pinasthi | iya iku sutèngsun Bathara Kala ||

--- 114 ---

wontên ing ngriku kapanggih | lan Hyang Kala kocap wus lajêng ginarwa ||

27. nahên ta Hyang Jagadnata | saklangkung singkêl ing galih | tansah nanêtah sarira | gagêtun rumăngsa sisip | mring ruwating prihatin | gya nêgês ing karsanipun | Bathara Kang Minulya | saksana mangsah sêmadi | mêsu cipta amatèni păncadriya ||

28. tan antara myating cahya | padhang nglimputi sabumi | ing ngriku Hyang Jagadnata | wêning ngumala ing galih | tan kasamaran bilih | kang uwa ingkang jêjuluk | Sang Hyang Caturkanaka | darbe garwa kang nêtêpi | utamane wadon Dyah Laksmi namanya ||

29. sang dyah wus pêputra tiga | dene citranya sang dèwi | kêmbar lawan Dèwi Uma | kala dèrèng sipat yaksi | putrane Dèwi Laksmi | kang pambajêng namanipun | Sang Hyang Kanekaputra | Hyang Pritanjala Pamadi | wragil putri Dyah Tiksnawati namanya ||

30. wau Hyang Caturkanaka | ugi maksih darbe siwi | anama Hyang Caturwarna | Hyang Caturboja kang rayi | ananging sanès bibi | lan putra kang tiga wau | Dyah Laksmi kang winarna | cinipta ing Hyang Pramèsthi | mung sakêdhèp netra prapta ngarsanira ||

31. sang rêtna

--- 115 ---

nulya ginarwa | saha lajêng angêtrêpi | anama Bathari Uma | cinarita Hyang Pramèsthi | dènnya nèng pulo Jawi | sampun gangsal wêlas taun | têrang ing pamyarsanya | nagari ing Banisrail | yeka Kangjêng Nabi Ngisa sampun seda ||

32. sukèng tyas Hyang Girinata | jêngkar saking pulo Jawi | saha kulawarganira | wangsul dhatêng tanah Hindhi | pra dewa widadari | kêbut sadaya tumutur | Hyang Guru tindakira | jujuk ing Selan nagari | akahyangan nèng graning ardi Kelasa ||

33. rinêngga sarwa kêncana | sêsotya nawarêtnadi | endah wêwangunanira | myang kăntha-kanthaning rakit | rêrekan sarwa asri | karya rêsêping pandulu | kathah para narendra | kang lajêng sami ngyasani | kabuyutan wontên ing imbanging arga ||

18. Pangkur

1. pangkur gantya kang winarna | Sang Hyang Caturkanaka sru prihatin | kang ketang mung garwanipun | sasolah bawanira | milangêni mawèh lam-laming pandulu | ngalela gawang-gawangan | têtêp musthikaning èstri ||

2. Hyang Caturkanaka tansah | têbah jaja ngadhuh saking tan bangkit | ngampah wiyoganing kalbu | sabên-sabên kèngêtan |

--- 116 ---

maring garwa kongsi korut kamanipun | winadhahan cupu rêtna | kang anama lingga manik ||

3. pusaka saking kang rama | nênggih Sang Hyang Darmajaka ing nguni | nulya lingga manik wau | sinungkên marang putra | kang nama Hyang Kanekaputra kang tuhu | ing guna kasaktènira | linuwih saking sudarmi ||

4. myang ing jaya kawijayan | kanuragan kawaskithaning galih | ya ta samana winuwus | Sang Hyang Kanekaputra | tapabrata nèng madyaning samodra gung | angambang ing luhur tirta | sarya gêgêm lingga manik ||

5. dupi ing alama-lama | tejanira ngênguwung anêlahi | saking kaswargan kadulu | kagyat Hyang Jagadnata | gya dhêdhawuh mring para dewa tinuduh | mriksa kang umawa teja | anèng madyaning jaladri ||

6. kang tinuduh gupuh mêsat | sapraptaning samodra trang mangèksi | ing wong lungguh luhur banyu | para dewa saksana | wangsul dhatêng kahyangan maswèng Hyang Guru | matur yèn kang mawa teja | janma mratapèng jaladri ||

--- 117 ---

tapa | mangkana nabda hèh rêsi ||

8. praptèng sun kene dinuta | ing Hyang Guru nimbali sira nuli | kèrida ing lakuningsun | Sang Hyang Kanekaputra | tan mangsuli mung eca-eca pitêkur | wali-wali dhinawuhan | nanging datan piniyarsi ||

9. pra dewa kabranan tyasnya | nulya sami tumandang angêbyuki | Sang Hyang Kaneka jinunjung | ananging datan kangkat | nora owah sarambut dènnya pitêkur | nulya sabiyantu samya | Hyang Kaneka pinisakit ||

10. srana pratingkahing asta | nanging datan pisan-pisan ginalih | pra dewa dahat ing bêndu | gya namakkên gêgaman | Hyang Kaneka nora antop nora sêgu | pra dewa gila lumajar | wangsul maswèng Hyang Pramèsthi ||

11. ngaturkên cabaring lampah | Sang Hyang Guru gya nêdhaki pribadi | mêsat samantara rawuh | ngarsane kang mratapa | Hyang Pramèsthi mangkana nêpdèsmu bêndu | hèh kodhik rêsi mratapa | sajarwaa kang sayêkti ||

12. apa ing panêdyanira | dene têka kapati mati ragi | tapa nèng luhuring banyu | sang mratapa tan obah | nulya nabda malih Sang Bathara Guru | hèh ta rêsi nadyan sira | sakêcap nora mangsuli ||

13. nanging sun tan pisan [pi...]

--- 118 ---

[...san] samar | mring panêdyanira kang tan kalair | yèku bangêt kapenginmu | pinangeran ing jagad | arsa madha lawan panjênêngan ingsun | dene kumalungkung sira | mrih kèdhêp sèsining bumi ||

14. nadyan sira tapabrata | mati raga têkana sèwu warsi | luwih nglêngkara kêlamun | antuk parmaning Suksma | sinambadan ingkang dadi panêdyamu | sinêmbah sèsining jagad | jêr ingsun kang wus pinasthi ||

15. pinangran ing tri bawana | awit sira kalah tuwa lan mami | ingkang tuwa saka ingsun | yaiku sipat cahya | ingkang luwih tuwa saka cahya iku | mung juga Sang Hyang Wasesa | Hyang Kaneka duk miyarsi ||

16. kabilêt gumuyu latah | ngigêl nglètèr cacebolan mucicil | nabda tan padha lan ingsun | sun Hyang Kanekaputra | mring rèh durung winarah uga wus wêruh | sirèku Hyang Jagadnata | kang rinatu pra dumadi ||

17. sira nganggêp Hyang Wisesa | luwih tuwa tan ana kang dhingini | iku klèru panêmumu | lamun mangkono sira | durung kêna ingaran titah pinunjul | krana bangêt durung dungkap | ing kawruh sampurnèng urip ||

18. tan wruh sajatining tunggal | măngka ananing Hyang Wasesajati | nyata

--- 119 ---

wus ana kang mêngku | tăndha wus myarsa swara | kaya gêntha kakêlèng nuksmèng pangrungu | lah mungguh obahing gêntha | iku sapa kang akardi ||

19. lan manèh duk mêksihira | suwung wang-wung jagad durung dumadi | apa kang ana rumuhun | yèn sira nora wikan | yêkti bangêt cacat gonmu wus rinatu | dening saisining jagad | anjêgrêg Hyang Otipati ||

20. sapandurat datan nabda | ngrasa lamun kasor lêpasing budi | wusana manabda arum | kakang Kanekaputra | têmên kula rumaos tan sagêd gayuh | ing pêrlambang patanyanta | mangke saking karsa mami ||

21. kakang andhèrèka kula | mring kaswargan ngong têtêpake dadi | sasêpuhing dewa sagung | lan ngong wênangkên mrentah | pra narendra satlatahe tanah Hindhu | kang sampun nungkul ing kula | sampun mawi wancak galih ||

22. lawan malih ulun nêdya | mèt warsita babaring sasmita wit | pangandikanta ing wau | mrih trang panggalih kula | Hyang Kaneka wangsul sabda dhuh Hyang Guru | panabdanta kang kawahya | dahat kawula pêpundhi ||

23. sandika datan lênggana | Hyang Kanekaputra Hyang Sidajati | myang pra dewa liyanipun | gya kondur mring kahyangan |

--- 120 ---

cinarita Hyang Kaneka gya sung tuduh | babare sasmita tama | Hyang Guru sampun nampèni ||

24. cinakup ing tyas pranawa | saya wimbuh Hyang Guru tranging galih | kocap Hyang Kaneka sampun | tinêtêpakên dadya | sasêpuhing para jawata sawêgung | tumulya sêsilih nama | nênggih Hyang Naradha Rêsi ||

25. kunêng Sang Hyang Jagadnata | lawan ingkang garwa Dyah Uma laksmi | cinarita wus sêsunu | têtiga pambajêngnya | Sang Hyang Mahadewa tumulya rènipun | Hyang Cakra dene wragilnya | wanodya nama Dèwi Sri ||

26. ri wusnya antara lama | Hyang Pramèsthi dènnya nèng Kelasardi | kondur mring ardi Tangguru | sakathahing kaswargan | ingkang sampun sami risak duk ing dangu | tumulya ingupakara | sangkêp datan nguciwani ||

27. dene ta wau kaswargan | maksih lumêstari lir nguni-uni | Junggringslaka namanipun | myang ing Paparywawarna | Tejamaya ing Marcukundha winuwus | para narendra samana | sampun miyarsa pawarti ||

--- 121 ---

wus sami ingupakara | mulya lir ing nguni-uni ||

29. nahên ta kang cinarita | kang ing nguni wibawa madêg aji | sira Sang Isaka Prabu | gumantyèng sudarmanya | ri wusirantuk kawan dasa nêm taun | nêmah ardaning bêbaya | baya pandoning Hyang Widhi ||

30. purwèng kadhatêngan mêngsah | sri narendra yudanira kalindhih | lolos saking prajanipun | ngungsi mring madyèng wana | pinanggihan ing nguni sudarmanipun | kang wus wangsul dados dewa | Sang Bathara Anggajali ||

31. sri narendra winarsitan | pinrih tapabrata nèng pulo sêpi | Prabu Isaka mituhu | samana nuli linggar | saking wana inggaling caritanipun | nulya manggih pulo sonya | sakidul wetaning Hindhi ||

32. Prabu Isaka gya jajah | ing cakraning nungswa ngantos dumugi | wêkas lor kilèn lan kidul | wetan wus têmu gêlang | ngunguning tyas tumingal ing panjangipun | wiwit saking Ngacèh tanah | dumugi ing pulo Bali ||

--- 122 ---

cundhuk lan Sang Hyang Pramèsthi ||

34. saking sajarwaning rama | ugi Prabu Isaka amastani | ing pulo Jawa puniku | tanah jawawut lirnya | tuwin tanah kang dawa yèku witipun | pulo kasbut tanah Jawa | saha sakathahing ardi ||

35. kang kambah Sang Ajisaka | kali-kali myang wana-wana sami | sinungan nama ing ngriku | sang prabu panjajahnya | mung ing dalêm satus dina laminipun | pulo sampun têmu gêlang | ingkang kaambah rumiyin ||

36. winastanan purwapada | nulya manggon wontên ing Kêndhêng ardi | ugi wukir Hyang ranipun | tumulya binabadan | pinêtha lir pangasraman duk puniku | warsindhu nuju Sambrama | ing măngsa Sitra marêngi ||

37. ping patbêlas ari Soma | namanirèng warsa maksih lêstari | taun sangkala puniku | dene Prabu Isaka | cinarita gya salin jêjulukipun | nênggih Sang Êmpu Sangkala | tumulya wiwit mratapi ||

38. maksih ing warsa Sambrama | nuju măngsa Kartika dèn pèngêti | kunir awuk tanpa jalu |[5] warsa sirah satunggal | duk puniku warsa kêkalih kang mlaku | taun surya lawan căndra | Êmpu Sangkala winarni ||

39. wus têtêp anèng wukir Hyang | nungku [nung...]

--- 123 ---

[...ku] pudya maladi sêmadining | nêgês mring Pangran Kang Luhung | kang murwèng sèsining rat | katarimèng sêdya gya ana kadulu | cahya pêthak sru sumilak | salêbêting cahya kèksi ||

40. sajuga diktya birawa | awêwarah Hyang Kala ingkang nami | tumulya dintên puniku | winastan dina Kala | dintênipun malih gya ana kadulu | cahya bang ing jro kawuryan | lir brahmana angsung wangsit ||

41. anama Bathara Brahma | nulya dintên wau dipun wastani | dintên Brahma wastanipun | salajêngnya sang tapa | dintênipun malih tumuli andulu | cahya irêng jro katingal | janma priya warna pêkik ||

42. awarah panêngranira | Sang Hyang Wisnu dintên punika nuli | winastanan dina Wisnu | nulya Êmpu Sangkala | dintênipun malih myating cahya nrawung | ujwalane măncawarna | kang nèng jroning cahya kèksi ||

43. kadya rêsi awêwarah | nênggih Sang Hyang Guru ingkang wêwangi | tumulya dintên puniku | tumuwuh ing karsanya | sang mratapa amastani dina Guru | rawuhnya Hyang Girinata | lawan ingkang para siwi ||

44. sung nugraha mring sang tapa | babing guna kasaktèn warni-warni | Sang Êmpu Sangkala sampun | pana pranawèng [prana...]

--- 124 ---

[...wèng] driya | amumpuni ing guna kasaktènipun | nadyan doning Danurdana | kapusthi ing tyas pratitis ||

45. samukswaning para dewa | cinarita Êmpu Sangkala nuli | anata panêmbahipun | dintên Sri wiwitira | madhêp marang ing purwantara puniku | tumulya ing dina Kala | Êmpu Sangkala ngastuti ||

46. madhêp ring keblat raksira | dene dina Brahma dènnya ngastuti | marang pracima pan laju | dintên Wisnu adhêpnya | mring utara tumuntên ing dintên Guru | tumungkul marang pratala | sumusung ing pudyastuti ||

47. mring Hyang Guru saputranya | datan gothang wau dènnya ngabêkti | Êmpu Sangkala winuwus | wus têtêp nèng wukir Hyang | sasat sampun anunggal babaganipun | lan bangsane para dewa | nahên kang mudya sêmadi ||

19. Dhandhanggula

1. sinarkara mangkya kang winarni | wontên juga panjênêngan nata | ing Rum Turki nagarine | ngudi raharja tulus | Sultan Albah ingkang wêwangi | wêktu wau sang nata | darbe karsa ayun | anêngkarakên pra janma | ingisèkkên mring pulo kang maksih sêpi | jêng sultan trang miyarsa ||

2. yèn ing pulo sakiduling Hindi | suwung gêmplung maksih wujud wana |

--- 125 ---

pramila jêng sultan age | mundhut janma kèhipun | kalih lêksa jodho miranti | sapalakartènira | dèn motkên ing prau | gya layar ponang baita | tan winarna lampahipun ing jaladri | prapta ing pulo Jawa ||

3. labuh jangkar pra janma tumuli | marang dharat jujug ngardi Kandha | maksih anunggil warsane | tinêngran jêbug awuk | ardi Kandha puniku ugi | ardi Kêndhêng namanya | para janma wau | laju sami nambut karya | ambabadi sauruting Kêndhêng ardi | tan lami antaranya ||

4. nulya sami kaparag pagêring | minongsèng sato lan brêkasakan | kèh kang tumêka patine | cinarita mung kantun | ingkang gêsang rongèwu rimbit | kacagsuh ing seluman | yèku têngranipun | dupi antara sawarsa | tinêngêran agni malêtik ing langit |[6] cinarita pra janma ||

5. kalih èwu jodho sami lalis | purwèng têkan gêni sasalat |[7] mung kawan atus cacahe | ingkang maksih rahayu | sruning miris tyasira sami | sumêdya ngungsi gêsang | gya linggar anjujug | mring ara-ara purama | dupyantara sawarsa wau pra janmi | ugi kèh kang pralaya ||

6. amung kawan dasa kang tan lalis |

--- 126 ---

tinêngran toya mêsat ing tawang |[8] para janma wau age | anumpang palwa wangsul | numpal kèli mring Ngêrum nagri | ya ta Jêng Sultan Albah | trang pamyarsanipun | bab tumpêsing para janma | dadosakên sangêt sungkawaning galih | saksana adhêdhawah ||

7. mring Sang Ngusman Aji Banisrail | kinèn numbali ing pulo Jawa | sirnaa sangêt wêrite | Sang Ngusman Aji gupuh | ngumpulakên sabate sami | yèku para pandhita | pinilih kang sampun | kabuka karamatira | kinèn sami tumutur mring pulo Jawi | lan bêktaa sarana ||

8. ya ta Sang Pandhita Ngusman Aji | sawusing mranti saniskaranya | myang pra sabatira age | wisata duk nèng ênu | tan winarna kocap wus prapti | ing pulo Jawa nulya | jajah alas gunung | myang siluk-siluk sinasak | sêdyanira nitik papan kang prayogi | pinasangan sarana ||

9. samana andungkap gangsal warsi | lan pambabadira ardi Kandha | tata sirna sangkalane |[9] Ngusman Aji winuwus | dènnya jajah wana myang ardi | prapta ing Hiyang arga | nèng ngriku kêpangguh | lawan Sang Êmpu Sangkala | dhinawuhan dhèrèk ing wau sang yogi | sang kinon mèstu sabda ||

10. tinêngran anggan [ang...]

--- 127 ---

[...gan] pêjah ing langit |[10] pra pandhita masang tumbalira | apaju pat pamasange | têngah kalimanipun | nulya sami dipun tuguri | saptari lamènira | gya ana kaprungu | jumêbrèting gêlap ngampar | gumarubug sindhung riwut nyasmitani | wimbaning păncabaya ||

12. tanpa rungyan dhêdhêt ing wiyati | gumarêmbyêng jumêdhèr tan kêndhat | guwa jurang curi pèrèng | asrang-srangan sumruwung | gumarênggêng sinrang ing angin | talaga mawalikan | upama kinêbur | orêg rug bantala bêlah | watu-watu jro bumi mêsat mring langit | nênggêl atêtimbisan ||

--- 128 ---

[...king] rasêgsa ||

14. sato wana brastha tumpês tampis | bêrkasakan srêmêt kabêrasat | ridhu dhêmit bubar kabèh | kabèhing bêbaya gung | gumrah umyung swaraning tangis | nulya ngalih panggonan | mring sagara kidul | pra cundaka cinarita | nulya wangsul marang ing Ngêrum nagari | sapraptane Ngrum praja ||

15. maswèng jêng sultan atur udani | dènnya dinuta mring pulo Jawa | wit mudya wusana tètèh | jêng sultan sukèng kalbu | ya ta mangkya ingkang winarni | sira Êmpu Sangkala | dening guronipun | ingêlih pêparabira | Rêsi Ibsan kocap tumulya tinuding | ing Kangjêng Sultan Albah ||

16. mring tanah panas ngupaya janmi | binêktaa dhatêng pulo Jawa | lan Rêsi Ibsan kinanthèn | sawatara wadyèng Rum | cinarita samana nuli | mentar marang Hindhustan | maswèng Sang Hyang Guru | saha matur nyuwun janma | arsa ingisèkkên dhatêng pulo Jawi | wau Hyang Jagadnata ||

--- 129 ---

layar dhatêng tanah Jawa | sarta nganthi têtiga samya kang rayi | nama Êmpu Bratandang ||

18. Êmpu Braradya Êmpu Braruni | praptèng tanah Siyêm lampahira | kinèndêlkên baitane | Rêsi Ibsan tumurun | rèhning pulo Jawa kaèksi | yèn sakathahing arga | maksih sami murub | nganti sirêping dahana | wontên ngriku angupaya wêwah janmi | antuk rongèwu somah ||

19. ugi miranti kang palakarti | sanggya wus winotakên baita | datan antara lamine | pulo Jawa kadulu | sampun surut urubing ardi | Rêsi Ibsan saksana | lampahe mandarum | ya ta enggaling carita | praptèng pulo Jawa sakathahing janmi | saha babêktanira ||

--- 130 ---

[...ndhok] abêbanjaran | myang ananêm pantun | bibite babêktanira | sowang-sowang saking dunungnya pribadi | ya ta Sang Rêsi Ibsan ||

22. milih tiyang sanga kang dinugi | sami limpat ing bêbudènira | yèku Êmpu Janggarane | Nuwila kalihipun | tri Kutastha kapat Suksadi | Kurmandha gangsalira | dene kanêmipun | Kusalya kapitonira | Malipat kawolu Wisandana nami | kasanga ran Wisaka ||

23. janma sasanga nulya pinardi | pangetanging kang surya sangkala | myang ing căndra sêngkalane | pra janma kang winuruk | tan adangu wus sagêd sami | nulya pinrih mêmulang | ing janma lyanipun | samana nulya sumrambah | bab sangkala tumraping nèng tanah Jawi | ya ta Sang Rêsi Ibsan ||

24. lan wadyèng Rum kang minăngka kanthi | sami wangsul marang prajanira | de para êmpu katrine | wangsul mring tanah Hindhu | Rêsi Ibsan samana nuli | maswèng Jêng Sultan Albah | satiti umatur | dènnya nglampahi dinuta | mêncarakên janma dhatêng pulo Jawi | sami nulus raharja ||

25. kangjêng sultan dahat sukèng galih | ngrasa antuk parmaning Pangeran | amangsuli caritane | janma ingkang dumunung |

--- 131 ---

pulo Jawa sampun miwiti | babad sakèhing arga | kunêng kang winuwus | Rêsi Ibsan nèng Rum praja | tan watara lami cinarita nuli | mentar mring tanah lulmat ||

26. tinêngêran janma guna anis |[14] Rêsi Ibsan nginum tirta gêsang | kang minăngka saranane | panjanging yuswanipun | nulya wangsul mring Rum nagari | suwita mring jêng sultan | mangkya kang tinutur | para janma pulo Jawa | saya lami wus têngkar-tumêngkar sami | suka sênêng tyasira ||

27. mangsuli wau ing pulo Jawi | pambabading arga pinèngêtan | warsa căndra sêngkalane | ngardi Ngrajabamèku | kunir iku sirnèng wiyati |[15] ardi Kidul tri janma |[16] Mrapi catur iku |[17] yekardi Mrapi ing Padhang | ardi Hiyang ardi Tampumas prituwin | ing ardi Papandhayang ||

29. ardi Aryang ing tanah Basuki | ngèsthi kêkalih muksèng gêgana |[25] sarêng lawan [lawa...]

--- 132 ---

[...n] pambabade | ing ardi Magêranggu | ngardi Lawu Mêrbabu Mrapi | nunggil warsa tinêngran | sirnèng agni muluk |[26] ing Murya tra[27] bahni sirna |[28] Rêsi Ibsan gya dinuta anuwèni | janma mring pulo Jawa ||

30. kanthi janma ing Rum sawatawis | lan bêkta gêgramèn warna-warna | Rêsi Ibsan sapraptane | ing pulo Jawa laju | niti priksa sakèhing janmi | wiwiting babad arga | juga-juganipun | para janma Ngrum tumulya | mradinakên gêgramèn mring tiyang Jawi | sarana ingurupan ||

31. barang warni salaka myang rukmi | warni kayu utawi musthika | wong Ngrum kang bêkta gêgramèn | kèh kang laju dêdunung | anèng pulo Jawa prituwin | karsane Rêsi Ibsan | janma ing Ngrum wau | dinadoskên kamituwa | sasêbutanira umbul lan pratinggi | ya ta ing lama-lama ||

32. dupi andungkap etanging warsi | pitung dasa kêkalih tumulya | amurwèng kabuyutane | nèng graning gunung-gunung | tuwin yasa pasetran sami | myang papan pangluwêngan | para janma sampun | saya ngrêbda cinarita | gya pinarag ing pagêring kèh kang lalis | gyana swara kapyarsa ||

33. warah yèn mrih

--- 133 ---

34. têtanêman pan sampun mêpêki | nanging dèrèng wontên tatacara | rèh wêktu samana dèrèng | wontên kang madêg ratu | kang sayogya mangun rèh niti | ngrêksa rahayuning rat | ing jaman puniku | winastanan jaman kukila |[30] pardikane kukila puniku pêksi | panguripaning janma ||

35. rêrêbutan tan beda lan pêksi | dhengah rosa têmtu kineringan | ginugu saparentahe | ya ta ingkang winuwus | para dewa samana sami | rawuh ing tanah Jawa | pangajêng Hyang Guru | namarsi Mahdewabudha | dene para dewa sanèsira ugi | rêsi sasêbutannya ||

36. tinêngêran sirnèng catur janmi |[31] Sang Hyang Guru sinêbut jawata | mangkana ing pardikane | paguroning janma gung | para dewa sadaya sami | anggêlarkên kagunan | myang kasaktènipun | punika purwakanira | para dewa sinêbut jawata dening | janma ing nuswa Jawa ||

--- 134 ---

37. Rêsi Mahadewabudha nuli | matah-matah pra dewa sadaya | pinrih pêncara dununge | lor kulon wetan kidul | saubêngnya ing pulo Jawi | Maharsi Dewabudha | dènira dêdunung | yeka nèng têngah gya yasa | candhi agêng selalus ingkang kinardi | endah wêwangunannya ||

38. anèng tlatah ing Arbabu ardi | yèku nama Candhi Marabudha | myang Barabudhur wastane | pra rêsi liyanipun | ugi sami murwani candhi | wontên padunungannya | ing imbanging gunung | tinêngran tatèng gêgana | iku sirna kunêng wau kang winarni |[32] Maharsi Dewabudha ||

39. gya jumênêng Ratu Banaradi | angadhaton nèng Mêdhangkamulyan | kang minăngka pêpatihe | Rêsi Nrada kocap wus | sangkêp sanggya praboting nagri | dununging prajanira | nèng sukuning gunung | Kamula kang ugi nama | ardi Gêdhe pra rêsi liyane sami | dinadoskên punggawa ||

20. Sinom

1. enggaring galih taruna | jêjuluknya sang maharsi | Sri Paduka Maharaja | Dewabudha ya ta dupi | andungkap sangang warsi | dènira jumênêng ratu | anèng ardi Kamula | nulya jêngkar ngalih nagri | yeka dhatêng pucaking arga Dumilah ||

2. watara [wa...]

--- 135 ---

[...tara] antuk tri warsa | nuju ing sawiji ari | sang sri paduka tumingal | sajuga teja nêlahi | nulya dipun têdhaki | kang mawa teja puniku | juga diktya martapa | dinangu umatur bilih | Sang Bagawan Danu panêngêranira ||

3. dene ta panêdyanira | sagêda sumêngka nunggil | dadya bangsaning jawata | sri paduka mituruti | Bagawan Danu nuli | pinulung pinrih tumutur | marang Junggringsalaka | saha sampun dèn rilani | nunggil dadya bangsaning para jawata ||

4. ujar mangkya kang winarna | sajuga ditya narpati | ing guwa ardi Gubajra | Prabu Danu kang bêbisik | bêbala tanpa wilis | kèh kadang santananipun | yeka atmajanira | Sang Bagawan Danu nguni | pamyarsanya sirnane sudarmanira ||

5. wit saking pandamêlira | sri paduka gya sang aji | saha kadang santananya | byantu yun ngrabasèng jurit | ngundhangi pra wadya wil | Junggringslaka yun ginêmpur | samapta nulya budhal | jêjêl ing samargi-margi | tan petungan gumolong agêgolongan ||

6. grêgut ginêlak lampahnya | cinarita sampun prapti | sukuning ardi Mahendra | nulya rakit glaring jurit | sri paduka

--- 136 ---

miyarsi | sangêt dukaning tyasipun | dhêdhawuh mêthuk yuda | pra rêsi samakta sami | sikêp astra mudhun saking graning arga ||

7. nir baya manrang wikara | rowang mungsuh ngangsêg nuli | akuwêl kiwul sarosa | rêbut jaya guna sêkti | samya sudirèng jurit | prabawa bantala kêtug | milêg alêlumbungan | bayu bajra sindhung ngidit | tanpa rungyan mawor pangriking rasêksa ||

8. yayah manêngkêr akasa | Prabu Danu ambêg pati | mangsah ngawaki ngayuda | krura ngrik lir nglêbur bumi | ingkang tinrajang gusis | pra dewa miris kaplayu | oncat saking palagan | ya ta Rêsi Danu mèksi | mêngsah ing prang tuhu yèn atmajanira ||

9. tumulyenggal pinarpêkan | Prabu Danu kaduk mèksi | wau mring sudarmanira | sakala kandhih kang runtik | Sang Rêsi Danu nuli | wêwarah mring sutanipun | dènnya wontên kahyangan | pinulung ing jawatadi | pan sinungan nugraha kamulyanira ||

--- 137 ---

[...tranya] Sang Hyang Triyatra ||

11. anama Cingkarabala | dene wau kang taruni | anama Balaupata | sinungan pakaryan jagi | wiwaraning swargadi | ditya kêkalih jinunjung | sasêbutan bathara | sami sangêt sukèng ati | kunêng mangkya sri paduka kang winarna ||

12. dènira madêg sri nata | wusnya sawatara lami | nèng graning arga Dumilah | gya kondur mring tanah Hindi | nulya pra putra sami | dhinawuhan madêg ratu | wontên ing pulo Jawa | pra putra anglêksanani | angêjawa wantah jumênêng narendra ||

13. saha mêncar prajanira | Bathara Sambu bêbisik | Sang Maharaja Maldewa | Mêdhangprawa kang nagari | yeka sukuning wukir | Raja Basah kang dumunung | jroning tanah Sumatra | dene Hyang Brama wêwangi | Maharaja Sundha amurwani kitha ||

14. nèng tlatahing gunung anyar | yeka nagri Mêdhanggili | dene Sang Bathara Endra | nèng Mêdhanggana nagari | yeka dumunung munggwing | sukuning ardi Mamèru | juluk Sang Raja Sakra | Sang Bathara Wisnumurti | ajêjuluk nênggih Maharaja Suman ||

15. ngadhaton nèng Mêdhangpura | yeka dumunung sukuning | ngardi Gêdhe tanah Têgal | Bathara Bayu bêbisik |

--- 138 ---

16. sami ngraja sowang-sowang | datan wontên andhap inggil | patrapnya amung mêmitran | wus sami nata agami | janma ing tanah Jawi | sadaya sami sumuyut | samana cinarita | kathah pra dewa myang rêsi | ingkang sami nusul dhatêng tanah Jawa ||

17. Sang Rêsi Atrakelasa | mring Mêdhangprawa nagari | winisudha dadya patya | Rêsi Kulamba utawi | Rêsi Dyastasumiwi | mring Mêdhanggili jinunjung | minăngka mantrimuka | Rêsi Prawa mring nagari | Mêdhanggana dinadoskên mantri wêrda ||

18. Rêsi Boma Rêsi Bana | mring Mêdhanggora sumiwi | ugi dinadoskên patya | dene Sang Kosara Rêsi | mring Mêdhangsura nagri | suwita ing Sang Hyang Wisnu | dinadoskên pêpatya | lyan saking puniku maksih | ugi winisudha dadya mantringarsa ||

--- 139 ---

kadangira ||

20. narendra măncanagara | rawuh Mêdhanggili nagri | rumanti sawadyanira | sigra campuh ing ajurit | rame rok silih ungkih | gênti unggul myang kaplayu | têmahan wadya janma | sakridhanira katitih | pulih lawan têmah têtawur kewala ||

21. sigra sang pêksi garudha | titihannya Batharari | anama pêksi Briyawan | tinuduh mangsah ing jurit | sandika mêsat maring | ngawiyat pêtêng lir mêndhung | para raksasa bala | sulap panile sami |[36] Sang Briyawan kang nutup soroting surya ||

22. niyup rumusak ing mêngsah | kang kasabêt ing suwiwi | ditya yayah pinarjaya | kataman căndrasa miris | dlêdêg wijiling gêtih | rasêksa ingkang pinatuk | lir kênèng saraditya | ajur datan mindho kardi | Prabu Wêrka sigra ngawaki ngayuda ||

23. tandhing prang lan Sang Briyawan | sami sudirane kalih | aprajaya pinarjaya | sami dènnya mamrih pati | dangu ungkih-ingungkih | sami dènnya têguh timbul | saksana Sang Briyawan | cinandhak ingkang suwiwi | kalih pisan rinangkus dadya satunggal ||

24. Bathara Suman waspada | nulya têtulung ing jurit | malih warni sima

--- 140 ---

pêthak | agêngnya kagiri-giri | anggro anggêgirisi | prabawa gora rèh wagyun | raja ditya kalihnya | sinrêg pinurih ing pati | nir kang daya wus pêjah kêkalihira ||

25. wontên dityandêl umangsah | nama Sang Banjaranjali | gêrgut mapulih lawan |[37] campuh lan sardula putih | nora găndra ing jurit | Sang Banjaranjali nungkul | maring Hyang Narasinga | gya dinangu kang dadya wit | dènnya nglurug ing prang datanpa prakara ||

26. Banjaranjali aturnya | wit saking sudarma kami | kapengin mèt mantu marang | putrinya sri narapati | Raja Sundha kang nami | Rêtna Brahmani puniku | kang kaloka ing warna | ing sabrang datanpa tandhing | ngasorakên warnane rayi kawula ||

27. pawèstri endah ing warna | anama Nikèn Kasipi | Kèn Kistapi satunggalnya | Raja Sundha duk miyarsi | mangkana nulya angling | kadangmu karone mau | apa ta warna janma | utawa warna rasêksi | kang sinung ngling mangkono matur wotsêkar ||

--- 141 ---

[...naubkên] lan ulun | Raja Sundha ngandika | yèn wuwusmu iku yêkti | kadangira têkakna mring kene praja ||

29. dene bab panêdyanira | bakal ingsun pituruti | dhaube lan putriningwang | saksana Banjaranjali | mêsat marang wiyati | ya ta Sang Bathara Wisnu | angaturi sasmita | mring raka dhuh kakang aji | wohing kajêng Sri Puta yun pinrêp ngama ||

30. wontên kang nyirnakkên pama | sestonipun badhe manggih | nugraha piwalêsira | Sang Raja Sundha nampèni | sasmitaning kang rayi | ngraos kuciwa ing sêmu | sang mangkana manabda | kucing nyirnakkên sakèhing | tikus yêkti nora bungah yèn ginanjar ||

31. rupa parikudu minta | dana ingkang rupa daging | Briyawan gya tinimbalan | prapta wus marupa janmi | Raja Sundha rum angling | yayi iku ing wurimu | ana wong priya prapta | anom warnanira pêkik | Raja Suman matur punika Briyawan ||

32. kang raka sru ngungun ing tyas | têmahan arsa nêtêpi | sabdaning pandhita nata | wusana ngandika malih | yayi ing karsa mami | yèn Banjaranjali mau | nora sida tumêka | sutanta nini Brahmani | banjur ingsun dhaubke lan Si Briyawan ||

--- 142 ---

33. Banjaranjali yèn têka | Si Briyawan sun trimani | minăngka lêlironira | yaiku Kèn Brahmani Sri | kang rayi nayogyani | ing sanès dintên winuwus | Banjaranjali prapta | bêkta kadangira èstri | kang sanyata sami endah warnanira ||

34. ya ta gancanging carita | sang dibya Banjaranjali | sampun dinaubkên lawan | wau Sang Rêtna Brahmani | dene Dyah Brahmani Sri | èstu dhinaubkên sampun | lawan pêksi Briyawan | saksana Banjaranjali | dhinawuhan mantuk mring Ngalêngkapura ||

35. dèn jumênêngakên nata | juluk Sri Banjaranjali | dene Sang Pêksi Briyawan | dhinawuhan angratoni | kabèh bangsaning pêksi | saha sinungan jêjuluk | Sang Aprabu Winata | pra raja mănca ngèstrèni | ing wau kang angsal sih madêg narendra ||

36. samana nulya bubaran | Sang Prabu Banjaranjali | sêdene para narendra | mulyèng prajanira sami | Raja Winata nuli | wangsul mring kayanganipun | kaya ta kang cinarita |[38] putranya sri narapati | Raja Sundha kalih dasa kathahira ||

37. kang priya sinêbut radyan | têgêsira sotya adi |

--- 143 ---

adèn-adèning pra janma | tuwin rah ingkang anjêrnih | kang èstri nama dèwi | kabêkta lurining dangu | yeka trahing dewata | driya de wêwados dèwi | winursita wau namane pra putra ||

38. Rahadèn Masicibrama | lan Brahmanarada saking | garwa Dyah Saci kalihnya | Radèn Brahmanasa katri | Dewa Brahmana tuwin | Brahmana Raja puniku | myang Dyan Brahmanakăntha | kang sapta Brahmana Rêksi | yeka Sang Dyah Saraswati kang yêyoga ||

39. myang Sang Dyah Brahmani krama | angsal Sang Banjaranjali | myang kang dhaub lan Briyawan | ugi kang wus kocap ngarsi | nulya kakung wêwangi | Brahma Niskala puniku | myang Dyan Brahmanityasa | Sang Brahmaniyara tuwin | Dyah Brahmaniyari Dyan Brahmaniyama ||

40. Rahadyan Brahmaniyata | myang Dèwi Brahmaniyodi | Brahmaniyati Rahadyan | Brahmaniyuta utawi | kang miyos saking sori | Dyah Rarasati puniku | Sang Dèwi Dêrsanala | miwah Dèwi Dêrsawati | para putra tyas brănta arsa anggarwa ||

21. Asmaradana

--- 144 ---

sumungku manêkung | anêgês karsaning Suksma ||

2. katrima gyana kintèki | dhumawah saking gêgana | sangêt samar ing sastrane | saksana Sang Raja Sundha | nimbali para putra | wus maswi sadayanipun | kinon ngungêlkên kintaka ||

3. namung satunggal kang bangkit | yeka Dyan Brahmanatyasa | mangkana sastra ungêle | adia-adia ndar |[39] Sang Maha Raja Sundha | gya andangu wardinipun | ing Radyan Brahmanityasa ||

4. nanging tan wignya jarwani | mung Radyan Brahmaniyama | kang sumêrêp ing wardine | dhinawuhan sung panjarwa | dhumatêng ingkang rama | têmbunging sastra iku |[40] kang tampi dhawuh sandika ||

5. mangkana gènnya jarwani | dyah kawêngku wiyaring tyas | Sang Raja Sundha waspaos | sasmita têmbunging sastra | yeka sintên kang gadhah | kawignyan ingkang pinunjul | myang ngêgungkên paramarta ||

6. puniku kang wajib nyori | wau sang dyah kêkalihnya | para putra sadayane | kang tuhu sugih kagunan | myang ambêg paramarta | yeka mung kêkalih wau | Rahadyan Brahmanityasa ||

--- 145 ---

Brahmaniyama puniku | lan Dyah Kistapi dhaubnya ||

8. pra putra sanèse sami | merang mukswa dados dewa | ya ta ingkang cinariyos | para anak putonira | Bagawan Danu samya | mring guwa Gobajra ngumpul | maswèng Sang Prabu Danuka ||

9. kadangira sang dityaji | anama Sang Kiswaraja | ngaturi pawarta mêne | rasêksa kathah kang pêjah | rêsi kang anyikara | kawarti wit dhawuhipun | para nata măncapraja ||

10. Sri Danuka duk miyarsi | sangêt kabranang tyasira | golongakên pirêmbage | lan sakèhing băngsa ditya | pra ratu măncapraja | yun ginêmpur kuthanipun | pra ditya cumondhong karsa ||

11. nulya samêkta ing jurit | sumahab rasêksa bala | mayuta-yuta kathahe | Sri Danuka nulya bidhal | angirit wadyanira | Mêdhanggana kang jinujug | angagètakên praptanya ||

12. Maharaja Sakra tuwin | garwa putra wadyanira | kuwur kawur sasolahe | lolos saking jroning kutha | saksana patihira | ing manah ngèngêti lamun | darbe sumitra rewănda ||

13. nama Sang Malawapati | saksana rêkyana

--- 146 ---

patya | amanggihi sumitrane | tinantun pinèt saraya | Malawapati sagah | nulya ngumpulakên sagung | kadang kulawangsanira ||

14. samêkta bidhalan maring | ing nagari Mêdhanggana | datan winarna lampahe | praptèng nagri Mêdhanggana | gya mangsah ing ngayuda | sami sura rowang mungsuh | srêg-sinrêg ganti kasoran ||

15. Raja Danuka lan ari | nênggih Sang Keswara Raja | mangsah punggung pangamuke | pragosa kang tinarajang | larut mirut sasaran | Sang Mlawapati sru bêndu | gya mijilkên pangabaran ||

16. bayu rota sru mangidit | nêmpuh ing bala rasêksa | sirna larut sadayane | tan ana kari sajuga | katur ing Raja Sakra | dadoskên trusthaning kalbu | lumuntur sih wilasanya ||

17. mring wau Sang Mlawapati | nulya kinulawisudha | pinăngka punggawa kaot | sang tampi sihing narendra | sangêt sukaning driya | ya ta mangkya kang winuwus | para ratu măncapraja ||

18. sami karsa rawuh maring | nagari ing Mêdhanggana | nglairkên sukèng galihe | alêlangên lenggot bawa | ăndrawina abêksa | langên lenggot bawa wau | yèku bêksa tinabuhan ||

19. Lokanănta [Lo...]

--- 147 ---

[...kanănta] dèn barungi | mardu rum rarasing swara | para narendra sawuse | kèndêl dènira mong suka | galih bab kaluwihan | guna kawijayanipun | ywa kongsi ana mêmadha ||

20. lagyeca gunêman sami | gya tumimbal wontên cahya | panjang ngadêg nèng madyane | sêsandènira pahêman | pra ratu gangsal kagyat | èsmu maras jroning kalbu | madêg saking palênggahan ||

21. cinandhak kang cahya nuli | andêdêl marang gêgana | pra narendra gangsal age | anglut saparaning cahya | prasewa sunggatanya | myang para rêsi tumuntur | samya namakkên gêgaman ||

22. nanging datan migunani | Sang Raja Suman saksana | sangêt bramantyèng galihe | triwikrama dadya wraha | gêngnya kagila-gila | andhukir bantala laju | trus jajag ing rasatala ||

23. sêdyanirarsa ngulati | panggonan buntasing cahya | nanging tan ana titike | Sri Raja Sundha tumingal | lamun Sang Raja Suman | amblês mring bantala laju | Raja Sundha tiwikrama ||

--- 148 ---

[...pama] kinêbur | sumamburat maring tawang ||

25. Raja Sundha nglut ngulati | mring salêbêting samodra | jajag praptèng têlênging we | wusana nuli kapanggya | lan Sang Bathara Suman | warta-winartanan sampun | wau ing sasolahira ||

26. nulya sabiyantu sami | nêgês karsaning bathara | tan adangu ana katon | pawèstri endah warnanya | dinangu namanira | mangkana nulya umatur | Dèwi Pratiwi wastanya ||

27. tumulya dinangu malih | punapa nyumêrêpana | punang cahya kadadyane | Dèwi Pratiwi aturnya | lamun puniku cahya | Linggamanik wastanipun | manggèn dhasaring pratala ||

28. Hyang Wisesa kang darbèni | mila Linggamanik cahya | gayuh ing bomantarane | èstu puniku pratăndha | lamun para mahraja | myang rêksi yun ara-uru | sami sulaya ing karsa ||

29. rêsah pranataning nagri | tansah sami rêrêbatan | ambawani bawanane | wusana suruting cayah[41] | sami saking paduka | punika pratăndha tuhu | paduka kêkalihira ||

--- 149 ---

tarlèn mung darah paduka ||

31. sukèng tyase narpa kalih | ya ta wau Raja Sundha | ngambil Linggamanik age | kang munggèng dhasar pratala | Dèwi Pratiwi nulya | ginarwèng Sang Suman Prabu | saha sinungan panêngran ||

32. Sang Dèwi Sri Basundari | saksana narpa kalihnya | sami kondur sakancane | ya ta ing alama-lama | para narendra mănca | sowang-sowang prajanipun | kawusruh kathah prakara ||

33. prang dhusun myang ing nagari | para ratu gangsal samya | bencung sisip pranatane | rêbat lêrêsnya priyăngga | karoncèn yèn winarna | hera-hèruning praja gung | kunêng gantya cinarita ||

34. wontên dewa angêjawi | putranira Sang Hyang Sêmar | Sang Hyang Wungkukan namane | tumulya sêsilih nama | Brahmana Rajadheda[43] | myang Sang Hyang Wrahaspatiku | anama Brahmaratristha ||

35. lan Sang Hyang Siwah wêwangi | nênggih Brahmana Bahlika | Sang Hyang Surya sêsilihe | yeka Sang Brahmana Srisba | Sang Hyang Yamadipatya | Sang Brahmana Grag puniku | Hyang Căndra Brahma walanta ||

36. Sang Hyang Kuwera sêsilih | Sang Hyang Brahmanaraja Ima |[44] Hyang Kamajaya parabe | Sang Raja Tadhi Brahmana | Hyang

--- 150 ---

Tamburu panêngran | Sang Brahmanaraja Patut | wau pra dewa sadaya ||

37. jujug ing Mahendra wukir | sêdyanira arsa karya | tata têntrêming janma kèh | pra narendra măncapraja | têrang pamiyarsanya | wontên para brahmana yun | nyirêp rahuruning praja ||

38. para narendra tumuli | rawuh ing ardi Mahendra | lan pra brahmana patêmon | nulya sinungan sasmita | mangkana kang kawahya | badan kawisesèng kalbu | manah kawisesèng nyawa ||

39. nyawa kawisesèng dening | bathara ingkang minulya | pra narendra sadayane | nyakup wimbaning sasmita | têmah sami rumăngsa | kalêpatan dènnya mêngku | sakathahing wadyanira ||

40. saha kirang priksa titi | măngka wajibing narendra | misesa ing wadya kabèh | dene ratu kang misesa | ing adil niti praja | adil kawisesèng kalbu | wartaning mrih arjèng praja ||

41. pra ratu wusing nampèni | sasmita ingkang kawahya | nulya pra brahmana darbe | pasanggiri sapa ingkang | bisa babarkên măntra | mangkana aimaou | kumpulnya dadya sajuga ||

42. tartamtu badhe ngratoni | saisine pramudita |

--- 151 ---

para ratu kalimane | tan ana ingkang kaduga | mila ing karsanira | para brahmana pra ratu | pinerang panguwasanya ||

43. sira Sang Maldewa Aji | Hyang Sambu ing Mêdhang Praja | pinrih ngratoni sakèhe | bangsanira bêr-ibêran | dene jêjulukira | wau Sang Maldewa Prabu | ingêlih Sri Kagapatya ||

22. Sinom

1. risang anom Raja Sundha | nagari ing Mêdhanggili | kinèn ngratoni manungsa | utawi rêksasa rêsi | gya dèn lih kang wêwangi | Sri Maharaja Patrèku | wondene Raja Sakra | ing Mêdhanggana nagari | lajêng kinon ngratoni rêsi jawata ||

2. ugi ingêlih namanya | Maharaja Surapati | utawi Sang Raja Suman | ing Mêdhangpura nagari | pinurih angratoni | sagung bêburoning banyu | ingêlih jêjuluknya | Maharaja Matswapati | dene Raja Bima nagri Mêdhanggana ||

3. tinêdah angratonana | sato kewan ing wanadri | ugi ngalih jêjuluknya | Maharaja Mêrgapati | tumulya para aji | gangsal pisan sami kondur | mring prajanya pribadya | pra brahmana mukswa sami | dadya dewa malih wangsul mring kahyangan ||

4. kantun Brahmana Bahlika |

--- 152 ---

kang wontên ing tanah Jawi | nulya angglarkên piwulang | saliring kasaktèn tuwin | pangawikan pra janmi | samana sami kapencut | kathah lajêng pruwita | suwita sami anggusti | mring wau Sang Brahmana Raja Balika ||

5. saya lami saya kathah | janma sato lawan yêksi | kang sumuyut sumawita | anggêpnya ambatharadi | Rêsi Bahlika nuli | rêraton nèng ardi Lawu | tilas kahyanganira | ing nguni Sang Hyang Pramèsthi | Raja Balya asalin jêjulukira ||

6. prajanya wau winastan | ing Mêdhang Siwanda nagri | duk samana pulo Jawa | wontên narendra kêkalih | kang mangrèh janma yêksi | jumênêngnya Sang Aprabu | Raja Balya tinêngran | janma datanpa netra nis |[45] ya ta nagri Mêdhanggili cinarita ||

7. wontên juga janma priya | wadyanya Sri Prajapati | Punardika wastanira | simahnya minăngsa ing wil | nulya nênuwun adil | mangkana dhawuhing prabu | sira apa wus wikan | marang rupanira yêksi | ingkang wani-wani măngsa somahira ||

8. kang dinangu awotsêkar | matur bilih dèrèng uning | Sri Prajapati ngandika | manawa mangkono yêkti | mungguh [mung...]

--- 153 ---

[...guh] lakuning adil | angèl pêmancase iku | luwih bêcik nrimaa | rabia kewala maning | Punardika tyas susah nêmbah umentar ||

9. têrus mring Mêdhangsewanda | Nardika yun nuwun adil | mring Sang Maharaja Balya | samana sampun sumiwi | umatur nyuwun adil | bab pêjahe simahipun | minăngsa ing raksêsa | Sri Raja Balya gya paring | sarat rajah tumrap nèng sasuwir ron tal ||

10. kinèn masang gon kang sonya | Nardika sampun nampèni | nulya mulih praptèng wisma | rajah gya pinasang mungging | papan kang singit sêpi | tan antara wontên diyu | Srêgampang namanira | sêdhêng ngupa mangsan dupi | prapta gyaning rajah Si Srêgampang tiba ||

11. lumpuh tan bisa gulawat | kadêngangan ing pra janmi | rasêksa kinrutug sela | tan dangu anêmah lalis | sapêjahe rasêksi | nulya para janma wau | ajrih yèn winasesa | rèhne wus karya pêpati | nulya sami kesah mring Mêdhangsewanda ||

--- 154 ---

Mêrgapatya | andaka sampun sumiwi | ngaturakên bab pêjahe sutanira ||

13. minăngsa dening sardula | mangkana Sri Mêrgapati | nabda bab iku andaka | walêsên kewala nuli | rèh macan wani-wani | mangan marang ing sutamu | mêngko anake macan | panganên dimène mati | kang sinung ngling dahat ing pangungunira ||

14. nora nyana yèn mangkana | dhawuh panimbanging adil | andaka nulya wisata | mring Mêdhangsewanda nagri | sapraptanira nuli | umatur bab sutanipun | dènnya minăngsa macan | mring Risang Balya Narpati | banthèng nulya sinungan wêwah karosan ||

15. kang linuwih saka macan | sarta andaka winangsit | sungune kêkalihira | dadya gêgaman alungit | kinèn malêsa maring | macan amrih pêjahipun | andaka sampun mentar | laju malêbèng wanadri | nora pilih sabên macan kang katingal ||

16. ingamuk wani sinundhang | ingundha kinarya undhi | sruning miris kèhing macan | prasêtya salami-lami | tan nêdya wani-wani | marang andaka sawêgung | kunêng ing Mêdhangpura | kocap wontên mina aji | marêk marang byantarèng Sri Matswapatya ||

17. matur yèn pra wadyanira | kèh

--- 155 ---

pêjah minangsèng pêksi | supados ingaturêna | marang Sang Sri Kagapati | Sri Matswapati angling | mungguhing prakara iku | adil ingsun malêsa | mangana bangsaning pêksi | rajèng mina mangkana ing aturira ||

18. paran gèn amba sagêda | mêmalês dhumatêng pêksi | rèhne botên darbe êlar | măngka ngumbara mring langit | nabda Sri Matswapati | bab gonmu tan darbe wulu | bayèku apêsira | ingsun durung bisa galih | ratu mina sangêt susahing tyasira ||

19. têmah mêminta ing dewa | supados angsala adil | ya ta samana winarna | Sang Raja Balya marêngi | rawuh pinggiring jladri | ratu mina inggal matur | nuwun adil bab dènnya | wadyanya minăngka[46] pêksi | Raja Balya tumulya paring sarana ||

20. awarni lisah supaya | dèn anggoa lamun pêksi | nongol mina marucuta | rajèng mina wus nampèni | saksana dèn dum nuli | marang para wadyanipun | saking kathahing mina | wênèh wontên kang tan tampi | ya ta Sang Sri Matswapati trang miyarsa ||

--- 156 ---

[...s] ing pangawruh | samana nuli mukswa | wus dadya jawata malih | ya ta Sang Sri Raja Balya kang winarna ||

22. tansah paring pitulungan | marang sagunging prihatin | jalari sakèhing janma | sih trêsna nulya andasih | ya ta Sri Kagapati | yeka Sang Bathara Sambu | tuwin Bathara Brahma | Sang Aprabu Prajapati | myang Sri Mêrgapati Sang Bayu Bathara ||

23. sadarpa merang tyasira | dene miyarsa pawarti | lamun para wadyanira | kang sami nêmu prihatin | sami dèn pitulungi | ing sira Sang Balya Prabu | têmah ngraos kasoran | kawicaksananing galih | nulya sami mukswa wangsul dadya dewa ||

24. dadya mung lêt kalih warsa | lan mukswanira kang rayi | nênggih Hyang Panjikesawa | samana ing pulo Jawi | mung kêkalih narpati | Hyang Surapati puniku | mangrèh para jawata | dene Sang Balya Narpati | mangrèh kutu-kutu wong alang têtaga ||

23. Kinanthi

1. kinanthi ingkang winuwus | para narendra kêkalih | dènnya ambawani praja | sampun sawatara lami | kunêng mangkya Sang Hyang Kala | tumurun mring ngarcapadi ||

2. jujug madyèng samodra gung | amêmăngsa ulam warih | ya ta dewaning

--- 157 ---

samodra | Sang Bathara Găngga nami | umatur mring Sang Hyang Kala | lamun isining jaladri ||

3. sangêt dènnya kawlasayun | lir siniksa tanpa sisip | sruning kataman ruhara | Hyang Kala dipun aturi | dhahara isining dharat | Hyang Kala mangkana angling ||

4. hèh Hyang Găngga wruhanamu | kabèh bêburoning warih | iku wênang sun misesa | kang tanpa dosa sadêrmi | Hyang Găngga kèndêl gya kesah | tan lami angsal pambudi ||

5. tumulya wangsul umatur | dhuh putraning batharadi | amba mangke nyuwun priksa | mênggah asaling dumadi | punapa nunggil kaanan | Bathara Kala mangsuli ||

6. mungguh asaling tumuwuh | anunggal kaanan jati | Hyang Găngga gumuyu suka | yèn makatên tuwan sisip | de sampun karsa angrisak | băngsa paduka pribadi ||

7. măngka paduka puniku | kajawi asal kang jati | atas ing pamyarsa amba | tumitah wontên jaladri | lair batin nunggil asal | lan bêburon jroning warih ||

--- 158 ---

tanah Jawi ||

9. lan Hyang Antaga puniku | ingkang kinon angêmbani | dhumatêng wau Hyang Kala | tumêdhakira wus mawi | wawênang saking kang rama | nênggih Sang Hyang Sidhajati ||

10. pinaring pêpancènipun | ingkang rinilan binukti | nulya Sang Wisnu Bathara | tumurun lan rayi kalih | Hyang Mahadewa Hyang Cakra | Hyang Sêmar ingkang ngêmbani ||

11. wau kadangnya Hyang Wisnu | putranya Dyah Uma laksmi | yun ngruwat mangsane Kala | pratelanipun winarni | kang rinuwat ing Hyang Suman | sajuga wong ontang-anting ||

12. tanpa kadang têgêsipun | tuwin gadhana-gadhini | sakadang èstri lan priya | kêmbar mahya tunggil ari | yeka priya sami priya | lamun èstri sami èstri ||

13. gondhangkasih malihipun | yeka rare kêmbar ugi | nanging bule kang sajuga | satunggal cêmêng utawi | wungkak bungkus wêdalira | wungkus wahya tanpa bingbing ||

14. tiba sampir kalung usus | tiba ungkêr wau bayi | kagubêd ngusus lairnya | saha mêdalipun mawi | sêsakitên punang jabang | dangu botên sagêd nangis ||

15. myang jêmpina wahyanipun | dèrèng măngsa iku lair |

--- 159 ---

kados ta mêdal nêm wulan | pitung wulan wolung sasi | margana lair nèng paran | wahana pramean mijil ||

16. julungwangi têgêsipun | palêthèking surya lair | julungsarab plonging surya | julungwujud surup lair | julungsungsang wêdalira | amarêngi têngah ari ||

17. sêkar sêpasang puniku | sadhèrèk kalih samèstri | tuwin ugêr-ugêr lawang | ugi kalih priya sami | pancuran kaapit sêndhang | jalêr sajugèstri kalih ||

18. sarămba sadhèrèk catur | priya sadaya utawi | sêndhang kaapit pancuran | wadon siji priya kalih | sarimpi iku têgêsnya | kadang papat sami èstri ||

19. pancalaputra puniku | kadang gangsal priya sami | pancalaputri punika | kadang lima samya èstri | pipilan sadhèrèk gangsag[47] | èstri catur priya siji ||

20. tuwin padangan puniku | jalêr catur wadon siji | miwah lare mila slewah | krêsna cêmêng awit bayi | wungle bule myang walika | yèku bajang awit bayi ||

21. wungkuk bayi mula wungkuk | butun bucu wontên wingking | dhêngkak bucu munggèng ngarsa | wujil cebol awit bayi | anjawi [anja...]

--- 160 ---

[...wi] saking punika | wonlên[48] kang rinuwat malih ||

22. sakèhe wisma puniku | lamun klangkung surup wanci | tan inginêp lawang ina | myang tutup keyong tan mawi | sarta sarupane wadhah | ingkang nora dèn tutupi ||

23. lan tiyang tanpa têtawur | adêdupa myang sêsaji | anglêlabuh lan mêmulya | ambèn tanpa dèn gêlari | kasah lante tuwin klasa | myang pajangan tanpa samir ||

24. kasur tanpa pramadèku | sumur bênêr ngarsèng panti | myang lêrês wingkinging wisma | tuwin ngadêgakên panti | êmpyak kang sisih wus munggah | kang sasisih sanès ari ||

25. lumbung tanpa dhasar iku | ngrêbahakên dandang mungging | padangan myang atrap dandang | nèng pawon durung mususi | nugêlkên gandhik pipisan | lan mêmipis durung mranti ||

26. racikaning jampènipun | pipisanira tumuli | linumahakên utawa | mipis majêng ngalèr tuwin | mangidul lan majêng ngetan | tuwin malih wong mêmipis ||

27. purun mêndhêt jampènipun | kang wontên ngajênging gandhik | kang sarta salamènira | tan nate nênapu tuwin | napu wayah bêngi uga | utawa kêkêlud jarit ||

28. tiyang napu uwuhipun | ingandhêgakên [ingandhê...]

--- 161 ---

[...gakên] utawa |[49] binasmi tuwin ambucal | uwuh dhatêng longan tuwin | kêkêlud mung mawi tangan | wong ngadêg têngahing kori ||

29. myang gandhulan gawangipun | asêsèndhèn pipi kori | wong crobo myang awêwuda | myang rêmên angore wèni | săngga wang kêthok kênaka | cinakot datanpa lading ||

30. utawa ngêthoki kuku | nalikane wayah bêngi | sogok untu lan kênaka | sugih sêpata gorohi | mring darbèkira priyăngga | myang rêmên angobong wèni ||

24. Maskumambang

1. kang sinawung ing sêkar lagu maskentir | mêmangsane Kala | liyan sing kasêbut ngarsi | yeka malih winursita ||

2. tiyang bêsmi balung utawi bakari | alar kulit bawang | lan kajêng kelor binêsmi | sarta kulitaning dhadhab ||

3. angobongi munthu irus enthong ilir | iyan sapu gêrang | bucal tuma tinggi uriw[50] | utawi bêbucal uyah ||

4. tiyang bucal sêkul duduh jangan tuwin | ambucal kokohan | balèning sisa utawi | tilêm bungkus dêlamakan ||

5. tiyang mènèk sampun mudhun mènèk malih | enjing-enjing nendra | tilêm nuju surup rawi | tilêm mangkurêp [mang...]

--- 162 ---

[...kurêp] malumah ||

6. lawan malih tilêm taksih ngangge klambi | angêbuk padharan | kalamun ing wanci ratri | anatapakên wêwadhah ||

7. tiyang nêdha ajang pucukan ron tuwin | nêdha lan tilêman | nêdha kêlawan lumaris | nêdha sarwi ngore rikma ||

8. nêdha sêkul taksih bêntèr dipun bukti | nêdha tanpa dilah | kêlamun ing wanci ratri | nêdha wontên papan sonya ||

9. nyinggahakên ajang botên dèn asahi | madhangakên sêga | saha simpên sêkul aking | nêdha wontên patilêman ||

10. tiyang mêntas nêdha tanpa wisuh tuwin | nlusur tuma sinjang | pêpetan ing wanci ratri | myang metani rabènira ||

11. tiyang karêm dhedhe saha api-api | angandhangke ayam | rajakaya nèng jro panti | pêtarangan jroning wisma ||

12. linggih anèng bantal kasuran myang guling | angusapi muka | nganggo sinjang tuwin klambi | ngusapi lambe lan sinjang ||

13. mêntas nêdha dèrèng wisuh ngêmèk jarik | sabarang mêmangan | nganggo suru godhong nanging | tan sinuwèk suronira ||

14. anguculi wungkusan sinuwèk tuwin | ngiling lênga clupak | uga mring clupak utawi |

--- 163 ---

lan driji ngungalke diyan ||

15. myang sarana gagang suruh tuwin malih | ucêng-ucêngira | têgêsan ingkang kinardi | ngambung anak lagi nendra ||

16. tuwin nglela-lela anak wayah bêngi | uwong darbe karya | mantu mring pawon niliki | wong wadon kang lagi wawrat ||

17. ngêngandhuti utawa anggêgemboli | anglungguhi tampah | utawa nglungguhi tambir | sênik tenggok alu lumpang ||

18. ngêgarakên payung nèng sajroning panti | ngunèkke drêmenan | ngadêkke gulungan lampit | tan linêmpit singgah klasa ||

19. nyêluk bapa biyung cinêluk kang nami | blêbêkên lantingan | marang jroning gênthong tuwin | ngadêkakên sapu sada ||

20. ngiling banyu sêka kêndhi marang kêndhi | nglangkahi landheyan | kayu kelor dèn langkahi | wayah bêngi muni macan ||

21. ênjêt ula myang simpên watu cêndhani | anèng jroning wisma | ngilo lan gumuyu tuwin | angilo sarwi mêmangan ||

22. mithês tinggi tan ingambung myang gitêsi | lingsa mung dèn iras | nambut gawe asar kongsi | surup nora gêlêm bubar ||

23. tuwin malêm Sukra nglêmbur nambut kardi | janma mantu buwang | uwuh nèng sajroning panti |

--- 164 ---

myang nganggo tratag lungsuran ||

24. myang angganggo gêdhèg lungsuran prituwin | nyambêl binanyonan | wedang duduh jangan tuwin | idu ngilo-ilo diyan ||

25. tiyang adang kukusan dèn trapi kêndhil | kêlan godhong sabrang | nanêm pisang mas utawi | nanêm lung wontên ing latar ||

26. tiyang ngangge griya bangbangan prituwin | tilas kandhang sanggar | lungsuran cungkup utawi | pawon karêtêg gêdhogan ||

27. adêdupa dintên malêm Sukra Lêgi | lan ing Sukra Wagya | tuwin ngadêkakên panti | nganggo usuk bumbung wungwang ||

28. yeka măngka pangane Hyang Kala pêsthi | dadya rad-aradan | yogyane dipun singkiri | girisa tyase Hyang Kala ||

25. Girisa

1. mangkana Hyang Girinata | duk dhawuhkên mring Hyang Kala | he kulup sakèhing janma | kang padha duwe klakuan | lir mau warsitaningwang | glis mangsanên badanira | dene yèn bawalêksana | mung mèkên kabêgjanira ||

2. têgêse sira pêpêta | sandhang lawan panganira | mrih gampanga sira arat | ananging manawa janma | santosa bêbudènira | tan kêna sira wasesa | ing salawas-lawasira | samana Hyang Girinata ||

3. sangêt [sa...]

--- 165 ---

[...ngêt] miduwung ing driya | katarucut panabdanya | cipta sangêt wêlasira | mring manungsa ngarcapada | mila Sang Bathara Suman | ya Risang Wisnu Bathara | tinurunkên kinèn ngruwat | kabèh mêmangsane Kala ||

4. waktu wau Sang Hyang Kala | kawêlèh-wêlèh solahnya | dènira arsa mêmăngsa | rèhne wus sami rinuwat | dening Hyang Panji Kesawa | janma kang mêntas rinuwat | dhinawuhan angungêlna | măntra rajah kalacakra ||

5. kang anèng jajaning Kala | tumraping bêdhati sastra | ing urip prayoga wikan | dèn kongsi praptaa ing tyas | rajah tulaking sangsara | kang apitanbuh sanyata | tan wurung pinangan Kala | yeka sastra ungêlira ||

6. ya maraja jaramaya | ya marani niramaya | ya silapa palasiya | ya midoro rodomiya | ya midosa sadomiya | ya dayuda yudaya |[51] ya siyaca cayasiya | ya sihama mahasiya ||

7. mangkana surasèng sastra | hèh sakèhing pangrêncana | ilanga ing luwihira | ingkang anêkani uga | sirnaa kaluwihannya | kang wèh luwe marêgana | kang wèh mlarat nyukupêna | kang nyikara ywa nangsaya ||

8. ingkang

--- 166 ---

mêrangi laruta | yèku laruta kuwatnya | kang cidra kogêl asiha | kang dadya ama asiha | lya saking ungêling sastra | sadaya ingkang rinuwat | sami dhinawuhan brata | wiwit wanci surup surya ||

9. siyam praptèng madya rina | tuwin mêlèk bangun enjang | muput dumugi sadina | dungkap ratri sirêp janma | tangine mawi adusa | mlampah-mlampah sawatara | bisu wiwit bangun enjang | dumugi wijiling surya ||

10. jroning bisu mêsu pudya | nyipta rahayuning raga | myang waktu-waktu nyêgaha | ulah rarasing asmara | sajêroning satus dina | manawa nora kawawa | yeka patang puluh dina | lakune sabar santosa ||

11. dupi sakathahing janma | sami anglampahi brata | lir dhawuhira Hyang Suman | Hyang Kala ajrih anyêlak | panas rasanirèng angga | upama sinanglat mawa | wêkasan sakèhing janma | sami anulus raharja ||

12. saksana Sang Hyang Antaga | manggihi Bathara Sêmar | minta mrih ywa pinaeka | kang dadi karêpe Kala | dènirarsa amêmăngsa | rèh wus kalihan wawênang | kang pancèn kêna minăngsa | Hyang Sêmar lon nambung sabda ||

13. kakang Antogog wruhanta |

--- 167 ---

lara manawa waluya | dening măntra myang usada | sayêkti lulus raharja | Hyang Antaga sanalika | sangêt merang nulya mukswa | wau Sang Bathara Kala | èstu tan olih mêmangsan ||

15. sami sumungkêm suwita | Hyang Kala gya natagama | pra janma kèh kang kagiwang | angrasuk agama Kala | tinggal agamane lama | Sambu Wisnu Bayu Endra | utawi agama Brama | mung kêdhik kang maksih kêkah ||

16. wêktu puniku Hyang Kala | yasa candhi nèng samodra | sakiduling tanah Jawa | rinêngga asri kawuryan | Candhi Kamale wastanya | kocap tan watara lama | Sang Hyang Kala malih yasa | candhi nèng pinggir samodra ||

17. ingistha kadi gapura | sinung nama candhikala | minăngka margi trus marang | Kamale jroning samodra | dupi sawatara warsa | Hyang Kala ugi amurwa | candhi anèng wana tulyan | ing salèring Lawu arga ||

18. măngka bale pacrabakan |

--- 168 ---

langkung endah warnanira | Candhi Sali wastanira | duk samana para janma | kang nut mring agama Kala | kèlu tyasira gya yasa | candhi dumunung ngarêpnya | Candhi Sali pacrabakan ||

19. Candhi Sali namanira | kunêng gantya kang winarna | Mahraja Balya miyarsa | manawi ing wana tulyan | wontên anyar ananêka | pruhita digbya sumbaga | anggêlarakên agama | kèh janma kèrup tyasira ||

26. Dhandhanggula

1. srênging karsa Sri Balya gya nuding | nimbali mring kang anyar nênêka | Rêsi Kuramba kang kinèn | nyarirani atêmu | cinarita sampun kapanggih | lan sang pruhita digbya | nanging sang dinuduh | datan pisan lêbdèng karsa | ngadu guna kasaktèn nanging katitih | dening pêngaribawa ||

2. wangsul matur mring Sang Balya Aji | bilih lampahnya tan angsal karya | malah kongas pangalême | mring Hyang Kala ing ngriku | Maharaja Balya sru runtik | sira Rêsi Kuramba | tansah dèn wus-uwus[54] | sangêt merang ing tyasira | nulya mukswa dene Sang Kuramba Rêsi | yeka Hyang Singajalma ||

3. Maharaja Balya gya nêdhaki | sampun kapanggih lan Sang Hyang Kala | kocap gya ngabên kasêktèn | nanging Sang Balya Prabu | ing sakridhanira [sakri...]

--- 169 ---

[...dhanira] katitih | tumulya puruhita | agamanya santun | ngadhêp mring agama Kala | Sang Hyang Kala ingambil kadang taruni | ngiras măngka pruhita ||

4. gya binêkta mring Siwanda nagri | winisudha dadya mantrimuka | Sang Guru Wedha parabe | tuwin malih kasêbut | Sang Siwandakara tumuli | Sang Maharaja Balya | nglar jajahanipun | kongsi praptèng tanah sabrang | kèh kang kèlu ngidhêp mring Kala agami | wau agama Kala ||

5. wêktu puniku dipun wastani | agama Siwah awit kabêkta | dening kang madêg pamase | Yang Hyang Siwah puniku | kunêng gantya ingkang winarni | para băngsa rasêksa | gandarwa lan diyu | suwitèng Sang Raja Balya | pêngagêngnya kêkalih kasbut ing Waki | Sri Citraksa ing Wakang ||

6. duk samana Sang Balya Narpati | kasumbaga narendra sudigbya | linuhur panjênêngane | măncaraja sumuyut | ya ta Raja Balya winarni | utusan para raja | umangsah ing pupuh | ngêrbasèng pura Kaendran | darunanya uning Sang Balya pinurih | nut ing agama Endra ||

7. nanging Raja Balya tan kagimir | malah Hyang Endra kinèn manuta | mring Hyang Kala agamane | nanging Hyang Endra lumuh | kêkalihnya [kêkalih...]

--- 170 ---

[...nya] padudon sami | Hyang Endra tan sarănta | gya nglêpaskên guntur | Raja Balya sanalika | kabêranang krura madêg surèng galih | ngrurah ing Suralaya ||

8. mandhegani yuda sang apatih | Guruwinda tuwin Raja Waka | Sri Citraksa sapraptane | ing Suralaya laju | sawadyanya mangsah bêk pati | pra dewa magut ing prang | sami sura campuh | rewănda malawa pêjah | Sang Apatih Guruwinda kang mêjahi | pra dewa kasor ing prang ||

9. amêlajar malbèng jroning nagri | Suralaya kinêpung têpung glang | para jawata yudane | lumawan srana guntur | mungsuh têmah tan ana wani | ngrampit mêrpêki kutha | Hyang Endra winuwus | arsa yasa astraning prang | ngumpulakên pra dewa kang sami bangkit | pandhe karya gêgaman ||

10. antuk limalas yeka wêwangi | Hyang Rama kanthi Hyang Ramayana | Ramakandheya katrine | puniku arènipun | nênggih Risang Êmpu Rahmadi | Isakadi malihnya | yeka putranipun | Êmpu Rahmadi Bathara | Widayana Dewayana Madewadi | tiga pisan punika ||

11. Sang Hyang Ramayana kang sêsiwi | Hyang Kandhikan lan Hyang Kandhihawa | kêkalih pisan putrane |

--- 171 ---

Ramakandhi puniku | Sang Hyang Ramangadhu lan malih | Janabadha Bathara | kalih wêlasipun | anama Hyang Endrabadha | Irabadha Sang Hyang Midhabadha tuwin | Sang Hyang Sakandrabadha ||

12. dewa nênêm puniku pan sami | Sang Hyang Kandheya kang darbe putra | dènnya wau sami pandhe | tan dangu nulya rampung | astra dhêndha nanggala sali | jatmaga lan tomara | marcujiwa limpung | parasu căndra purnama | arda căndra kêris dhapur surèngpati | tuwin dhapur curiga ||

13. towok trisula duduk lan boji | palu piling gandhi lori braja | musala lan musarane | caluman bradhi puthu | Patih Guruwinda miyarsi | lamun Hyang Endra yasa | astraning apupuh | amasang sasirêpira | ngicalakên mandining gêgaman sami | mrih abêr nir kang daya ||

14. ya ta Sang Hyang Bayu ngudanèni | mring pakartènira Sang Hyang Kala | ngapêskên gêgaman kabèh | Hyang Bayu gya têtulung | nyipta păncawara dhatêngi | Sang Hyang Siwandakara | saha wadyanipun | sirna kabuncang maruta | ing palagan siji tan ana kang kèri | sanggya wus mulyèng praja ||

15. Patih Guruwinda nulya maswi | ing byantarèng Maharaja Balya | angaturkên sasolahe |

--- 172 ---

ya ta Sang Balya Prabu | animbali Sang Hyang Hèrmadi | yeka putra Mandhanya | dene kang sêsunu | nênggih Sang Hyang Eradrastha | sudarmanya Hyang Eramana wêwangi | Hyang Êning kang pêputra ||

16. kinăndha sagêgamaning jurit | Hyang Hèrmadi nganthi arènira | Êmpu Wisakarma rane | gya lumaksanèng tuduh | tan adangu astra wus dadi | warni gada badhama | bindi alu-alu | dhêndha tuwin alugora | ya ta para dewa yasa astra malih | warni busur myang srampang ||

17. gayur salukun cacap caliprit | berang rajang kanjar lan karsula | tamsir tuwin mukasale | luhita muka palu | nulya Risang Balya Narpati | dhawuh tambahi yasa | astraning prang pupuh | awarni trancang bêrandang | luya tuwin têlawak myang kalawai | lan kêris dhapur jalak ||

18. karajan kalih yun rêmpon jurit | Mêdhangsewanda lan Suralaya | kunêng kang winarna mangke | ratonirèng lêlêmbut | ngadhaton nèng têlêng jaladri | èstri kalih sakadang | sowang-sowang mêngku | wibawa ngrênggani praja | kalih pisan marêg mring Siwanda nagri | kapanggih lan Sri Balya ||

19. matur nyuwun wulang bab agami | sanalika ugi [u...]

--- 173 ---

[...gi] winarsitan | wusing putus sakarone | Sang Maha Balya Prabu | ingaturan rawuh ing jladri | dhumatêng kratonira | dyah kêkalih wau | Raja Balya ingaturan | mradinakên tataning Siwah agami | ing prajanya dyah nata ||

20. Raja Balya ugi mituruti | nulya bidhal mring têlêng samodra | Patih Guruwinda dhèrèk | ing marga tan winuwus | sampun rawuh têlêng jaladri | nulya mulang agama | mring sagung lêlêmbut | sadaya sampun pranawa | ratu èstri ayu kang sêpuh wêwangi | Sang Rêtna Adiyaka ||

21. Sang Dyah Adiyati kang taruni | narpawadu kang warda ginarwa | ing Sang Raja Balya dene | kang anom nuli dhaub | lan Sang Guruwinda Apatih | Sang Raja Balya dènnya | nèng kraton lêlêmbut | kocap kantos pitung warsa | gya Sri Balya ing patih dipun aturi | kondur mring prajanira ||

22. rèhning nuju wontên kang ginusthi | dènira yun bêdhah Suralaya | bok jalari sumêlange | pra wrahabbala[55] sagung | lawan malih dipun aturi | nyarirani ing yuda | nganthia pra ratu | lêlêmbut myang bêrkasakan | kinêrikna sawadyabalane sami | ngrurah ing Suralaya ||

23. Raja Balya myarsa turing patih |

--- 174 ---

sangêt kapinujon galihira | nulya pamit mring garwane | sarta malih dhêdhawuh | mring kang garwa pinrih miranti | tataning yuda brata | ing samăngsa ayun | ngangkati bêdhah Kaendran | narpawadu sawadyanya pinrih sami | anggolong wadya janma ||

24. kang sinung ngling sanggêm nyandikani | Raja Balya samana wus bidhal | saking kratoning garwane | tan antara gya rawuh | dharat anèng têpining jladri | kunêng kang cinarita | Sang Bathara Wisnu | tuwin Sang Bathara Brahma | wus miyarsa yèn Sang Raja Balya apti | gêmpur ing Suralaya ||

25. tumulya rawuh ing tanah Jawi | miyarsa trang yèn Sang Raja Balya | mring têlênging samodrane | Hyang Brahma lan Hyang Wisnu | nyêgat anèng pinggir jaladri | Hyang Brama mindha warna | banthèng birawa nung | Bathara Wisnu marupa | rare bajang ya ta Sang Balya Narpati | kapêthuk tindakira ||

26. gya andangu mring sang mindha warni | bocah bajang sapa aranira | ana kene angon banthèng | kang tinanya lon muwus | sangkaningsun saka ing langit | sêdya mring jro samodra | yun mugut nyawamu | Sang Raja Balya sru nabda | sira arêp matèni mring jênêng mami | apa gêgamanira ||

--- 175 ---

27. risang mindha warna amangsuli | kasaktèn kasor lan panarima | Sang Raja Balya sêdene | sang patih sangêt bêndu | nulya mintonakên kasaktin | mawarna pangabaran | nanging Sang Hyang Wisnu | datan pisan-pisan ulap | sagêndhingnya Sang Raja Balya lan patih | kabrastha tanpa tilas ||

28. Raja Balya tuwin nindyamantri | tiwikrama madêg nèng samodra | sundhul ing langit sirahe | kang angga pindha gunung | asta suku datanpa wilis | srira pênuh gêgaman | naga mulêt suku | sêsumbar nora gumêntar | oswa mêsês lir sindhung riwut mangidit | yayah nglêburna jagad ||

29. nulya rare bajang animbangi | tiwikrama sirah trus ngakasa | amblês bantala sukune | diwangkara lan tèngsu | kapusthi nèng tangan kêkalih | andaka tiwikrama | mawa gêni murub | ngèbêgi bumi ngakasa | toyaning kang jladri umob molak-malik | kumrangsang asrang-srangan ||

--- 176 ---

angrêrapu mring sang mindha warna pinrih | angracut krodhanira ||

31. Sang Hyang Brama lan Hyang Wisnu nuli | sami waluya jatining warna | ya ta narpèstri karone | Dyah Adiyaka laju | ginarwèng Hyang Brama prituwin | Dyah Adiyati nulya | ginarwèng Hyang Wisnu | kocap Sang Bathara Brama | gya jumênêng nata nèng Sewanda nagri | juluk Sri Budawaka ||

32. Sang Bathara Wisnu angratoni | sakèhe lêlêmbut jro samedra[56] | gya mradinkên agamane | kunêng mangkya winuwus | Sang Hyang Kala malih ngêjawi | jujug ing wana tulyan | nulya madêg ratu | jêjuluk Prabu Berawa | dene prajanira wau dèn wastani | nagri Mêdhangkamulan ||

33. yeka Mêdhangkamulan ping kalih | nulya wontên dewa angêjawa | têtiga sami sadhèrèk | kang sêpuh wastanipun | yeka Sang Bathara Sukskadi | Raksakadi arinya | dene kang waruju | Sang Rasikadi Bathara | sami Sang Hyang Isaka ingkang sêsiwi | jujug Mêdhangkamulan ||

--- 177 ---

ing nama kasêbut | nênggih Patih Saraita | kunêng sutèng Rêsi Danu kang bêbisik | Sang Prabu Danupaya ||

35. arènira Sang Danuka Aji | darbe kadang wadon ngadêg nata | Sri Danupati juluke | Sang Danupaya Prabu | sabiyantu lan Sri Danupati |[57] samêkta ing ayuda | ewon wadyanipun | nglurug mring Mêdhangkamulan | nulya bidhal kêbut wadyabala yêgsi | gumuruh sabawanya ||

36. enggaling carita sampun prapti | Mêdhangkamulan gya campuh yuda | gumolong grêgut tandange | rowang mungsuh kèh lampus | Sri Berawa ngawaki jurit | Sang Prabu Danupaya | miwah arènipun | kasor adu kasantikan | sakridhanya katitih satêmah sami | nungkul sawadyanira ||

37. Prabu Berawa sru sukèng galih | ya ta mangkya gênti kang winarna | Hyang Endra tampi dhawuhe | Risang Bathara Guru | nelad pasang rekaning rakit | karaton Ngimalaya | Sang Hyang Endra gupuh | mèstu pangrèhing sudarma | nglêksanani murwèng kahyangan tan lami | punapa kartènira ||

38. tigang păntha wus sinungan nami | yeka kahyangan Junggringsalaka | sarwa seta rêrênggane | ing

--- 178 ---

Tejamaya iku | pan rinêngga sarwa warna abrit |[58] dene Paparywawarna | cêmêng rêngganipun | samana ing Suralaya | kăndha-kandhanira tuhu anyèplêsi | lan kraton Ngimalaya ||

39. datan lama Sang Hyang Surapati | murwèng parêpatan kang pinindha | yeka marcukundha bale | myang bale markatèku | mawi ingubêngan bênawi | winastan Adimara | tuwin yasa bukur | pangarip-arip punika | nelad ingkang ngran selamatangkêb kori | myang êmbêl blêgêdaba ||

40. Yasamani pama kang ingirib | kang nama kawah Căndradimuka | sumur Golang-galing dene | kang tinelad puniku | kang anama wot ogal-agil | nahên ing Suralaya | mangkya kang winuwus | Sang Mahaprabu Berawa | ngirit wadyakuswa nyarirani jurit | bêdhah prajèng Sewanda ||

27. Pangkur

1. kapungkuring prajanira | sapraptaning Mêdhangsewanda nagri | enggaling carita sampun | campuh mungsuh lan rowang | Prabu Budawaka kasor yudanipun | mabonglot saking palagan | ngungsi marang Mêdhanggili ||

2. nèng ngriku jumênêng nata | prajèng Mêdhanggili dèn lih kang nami | ing Gilingwêsi puniku | ya ta Prabu

--- 179 ---

Berawa | sawusira rêrêm saha wadyanipun | gya darbe karsa ambêdhah | kratoning sang surapati ||

3. Risang Suksladi[59] Bathara | sangêt-sangêt dènira amambêngi | miwah para arènipun | myang Patih Saraita | bêbolèhe amrih Sang Berawa Prabu | anyandèkna karsanira | nanging tan pisan ginalih ||

4. wau bathara têtiga | gya tinundhung sarêng alinggar sami | Patih Saraita laju | mukswa dadya jawata | cinarita Bathara Wisnu gya rawuh | amindha warna brahmana | Brahmana Kèstu kang nami ||

5. marêk ngarsèng Sri Berawa | angrarêpa sru dènnya mêmalangi | mamrih Sang Berawa Prabu | murungna karsanira | nanging aturira Sang Brahmana Kèstu | datan pisan ginaliha | malah dadoskên sru runtik ||

6. anulya aprang wicara | sami ngabên kalêpasaning galih | Sang Maha Berawa Prabu | akagungan cangkriman | pinrih batang mring Risang Brahmana Kèstu | mangkana cangkrimanira | tuwuh gon têlênging warih ||

--- 180 ---

[...dya] wisa tuwin marta | tan kenging pinisah yêkti ||

8. pambatangnya sang brahmana | tuwuhirèng pramana anèng ati | suci puniku witipun | birai godhongira | sêkar duka cipta santosa wohipun | isènira păncadriya | lan raos nênêm prakawis ||

9. lamun awon mêdalira | dados wisa yèn sae dados jampi | manawi pisah puniku | wêkasaning kasidan | Sang Aprabu Berawa dupi angrungu | ing sanalika rumăngsa | kasor lêrêsirèng budi ||

10. gya linungsur kratonira | Sang Hyang Wisnu sumilih madêg aji | dene ta jêjulukipun | Sang Prabu Budhakrêsna | Sang Hyang Kala kinèn ngratoni lêlêmbut | wontên wana Krêndhayana | talatah ing Kêndhêng ardi ||

11. kahyangannya Sang Hyang Kala | pan winastan ing Setagăndamayid[60] | ya ta wau kang winuwus | Sang Sukskadi Bathara | sawadyanya mring Gilingwêsi tumundhuk | ing Sang Prabu Budhawaka | kanggêp dènira andasih ||

--- 181 ---

Dyah Brahmaniari ||

13. sirnanira tanpa krana | ingulatan tita datan pinanggih | Risang Budhawaka Prabu | gya darbe sayêmbara | sadhengah wong kang manggihkên sang rêtnayu | dhinaubkên sanalika | ya ta Bathara Sukskadi ||

14. umatur mring sri narendra | tuhu priksa dunungira sang putri | anèng Yumani puniku | Sang Sukskadi Bathara | dhinawuhan ngambil dhatêng sang rêtnayu | ananging datan kaduga | rèhning tan uning kang margi ||

15. ngaturkên bilih tan wikan | yeka Risang Bathara Raksakadi | saksana nulya tinuduh | ngambil wau sang rêtna | tan kaduga rèhning gawat marganipun | wêlaking Hyang Ăntaboga | gya Bathara Raksikadi ||

16. nyagahi ngambil sang rêtna | gya wisata datan winarnèng margi | ing Saptapratala rawuh | wus kapanggih kalawan | Hyang Anantaboga Rasikadi matur | nuwun mlêbêt mring lak-lakan | margining dhatêng Yumani ||

17. sarta matur lamun arsa | angulati ing Dyah Brahmaniari | Hyang Anantaboga muwus | Rasikadi wruhanta | Dyah Brahmaniari kang nyingitkên ingsun | arsa ngong dhaubkên lawan | putrèngsun Sang Hyang Basuki ||

18. ewadene rèhne sira | wus sumurup [su...]

--- 182 ---

[...murup] yèn Dyah Brahmaniari | ana ing Yumani iku | ingsun paringkên uga | nanging lamun sira kaduga amuruk | ing bab pratingkahing aprang | putrèngsun Sang Hyang Basuki ||

19. Sang Rasikadi Bathara | anyagahi gya Bathara Basuki | winulang kridhaning pupuh | udrêg sêndhal-sinêndhal | caruk rukêt silih ungkih dangu-dangu | sami kabranang tyasira | satêmah dadya prang tandhing ||

20. rame rok midêr kèdêran | tan antara Hyang Basuki kalindhih | Hya[61] Anantaboga gupuh | nyapih kang băndawala | sarwi nabda Raksika he wruhanamu | Si Basuki mêngko nyata | wus katon widagdèng jurit ||

21. lèrèna pamurukira | ya ta sampun kèndêl kang ulah jurit | Dyah Brahmaniari gupuh | pinaringakên marang | Sang Bathara Raksikadi sukèng kalbu | gya pamit sampun rinilan | mêsat tan winarnèng margi ||

22. praptèng Gilingwêsi praja | ngaturakên Dèwi Brahmaniari | ing Sang Budhawaka Prabu | dadoskên lêjaring tyas | ya ta para dewa têtiga anyuwun | kalakone yasêmbara[62] | ngraos sami angsal kardi ||

23. Sang Sukskadi ingkang wikan | dunungira Sang Dyah Brahmaniari | Sang Raksikadi

--- 183 ---

puniku | kang tuwuh marganira | Raksikadi ingkang kalampahan purun | kapanggih lan Antaboga | angambil sang rajaputri ||

24. Sri Budhawaka sru kewran | mangsul sabda pan lagya pinanggalih | kunêng gantya kang winuwus | wontên dityèstri prapta | saking wiyat maswèng ngabyantaranipun | Mahaprabu Budhawaka | gya dinangu ingkang nami ||

25. pinăngka myang panêdyanya | ditya matur anama pun Pisaci | dinutèng narendranipun | Sang Prabu Jambuwana | prajèng Prajantaka pinurih umatur | yèn ing mangke prajanira | arda kambah ing pagêring ||

26. wau Prabu Jambuwona[63] | angsal wangsit mrih sirnaning kang sakit | anggarwaa putrinipun | Sang Prabu Budhawaka | salah juga tan mawi pilih puniku | dhapur praptaning cundaka | kinèn ngêbun-êbun enjing ||

27. ciptanira sri narendra | antuk marga kang mrih ruwating kingkin | mangkana wangsulanipun | sagah arsa maringna | triman putri mring Sang Jambuwana Prabu | nanging yèn kaduga berat | rêntênging tyas sri narpati ||

--- 184 ---

[...l] mring prajanya | ya ta tan antara lami ||

29. ditya Raja Jambuwana | sampun prapta nagri ing Gilingwêsi | mangkana nulya umatur | juwitaning jêwita | têgêsipun èstrining nyawa puniku | amung kang ngêtohkên nyawa | ingkang wajib andarbèni ||

30. kang sung pitêdah panggenan | tuwin ingkang suka pitêdah margi | mung klêrês angsal lêlintu | bêngkok siti karana | pamènira siti pawèstri puniku | Sri Budhawaka duk myarsa | sakala lêjar kang galih ||

31. Dyah Brahmaniari nulya | sinungkên ing Bathara Raksikadi | dene wau kadangipun | kêkalih wus sinungan | nagri ingkang datan têbih dunungipun | lan ing Gilingwêsi praja | dene Sang Jambuwanaji ||

32. tumulya sinungan triman | atmajendra Sang Dyah Brahmaniyodi | binakta umentar sampun | dhumatêng prajanira | cinarita Dyah Brahmaniyodi wau | dadya tulaking sangsara | wus sirna kèhing sêsakit ||

28. Durma

1. durmanirèng karsa Prabu Budhakrêsna | prajanira tumuli | ingêlih namanya | nagri Purwacarita | kunêng mangkya kang kawarni | Sang Jambuwana | narendraning rasaksi ||

2. maswi dhatêng ing Gilingwêsi [Giling...]

--- 185 ---

[...wêsi] lan bêkta | para wadyabala wil | datanpa wilangan | wit asring winartanan | mring Dèwi Brahmaniyodi | lêlampahannya | Sang Budhawaka Aji ||

3. dènnya kasor lan Natèng Purwacarita | nama Sang Berawaji | ratuning rasêksa | Jambuwana rumăngsa | kamantu têmah mrinani | sapraptanira | ing Gilingwêsi nagri ||

4. matur marang Risang Prabu Budhawaka | arsa anglurug jurit | mring Purwacarita | rinilan sigra mangkat | lan sarta dipun kanthèni | punggawa janma | lan malih dèn paringi ||

5. astraning prang tuhuk anama pun salat | tan winarna ing margi | lampahnya wus prapta | prajèng Purwacarita | Sang Jambuwana tumuli | sawadyanira | mangsah tan ngeman pati ||

6. wadyèng Purwacarita panggah atadhah | gumolong tanpa wilis | grêgut munah lawan | caruk midêr kèdêran | sangêt ramening ajurit | Sang Jambuwana | wadyane kèh ngêmasi ||

7. nulya mangsah angamuk sura tan taha | sru dènnya mamrih pati | wong Purwacarita | larut mirut sasaran | kang panggah têmah ngêmasi | Sri Budhakrêsna | sangêt dènira runtik ||

8. gya rumênggêp ing sanjata [sanja...]

--- 186 ---

[...ta] cakranira | linêpaskên ngênani | Prabu Jambuwana | têguh datan tumama | nanging kumbul mring wiyati | wus tan katingal | wong Gilingwêsi uning ||

9. sami rêbut-dhucung bubar kapêlajar | wangsul mring Gilingwêsi | angaturi wikan | mring Prabu Dhawaka |[64] ing sasolahing ajurit | sakala dadya | sangêt dukaning galih ||

10. winga-winga wêngis jaja bang lir bêlah | kumêdut ingkang lathi | sotyandik ngatirah | tumulya adhêdhawah | sumêkta prantining jurit | sang nata arsa | anêdhaki pribadi ||

11. Sang Bathara Rasikadi dhinawuhan | yasa astraning jurit | nurun kang wus dadya | myang dhinawuhan yasa | astra bramastra kang nami | utawi katga | adhapur tilam upih ||

12. tuwin malih katga kang adhapur lebang | kocap tan lama dadi | sakathahing astra | konjuk ing sri narendra | dadoskên dhanganing galih | katga kalihnya | sami sinungan nami ||

13. ingkang dhapur balebang dhapur pamunah | kang dhapur tilam upih | sinung nama Jaka- | pituruh dene astra | kang warni tuhuk kinardi | kêmbaranira | tuhuk salat kang nami ||

14. sinung aran Tundhung Mungsuh dene astra | cundrik badhong kang nami | Gada Pangluh Bajra | gêgaman [gêga...]

--- 187 ---

[...man] ingkang warna | salukun aran Pagirin | astra liyanya | kathah kang tanpa nami ||

15. Sang Bathara Rasikadi sinung nama | Êmpu Brahma Kadhali | saha winisudha | măngka mantri wisesa | yèku minăngka nisihi | Patih Suwedha | kocap wus sarwa mantri ||

16. sri narendra ambidhalkên wadyanira | Patih Brahma Kadhali | lan watawis wadya | tinêdah têngga praja | wus bidhal samargi-margi | muntab balabar | lir robing jalanidhi ||

17. lumastari lampahnya kocap wus prapta | talatahing nagari | ing Purwacarita | ya ta Sri Budhakrêsna | myarsa ana mungsuh prapti | gya swarèng wadya | samêkta magut jurit ||

18. Prabu Budhawaka rakit glaring yuda | dhawuh nguluk-uluki | astra guntur brama | Sang Prabu Budhakrêsna | swarèng wadya amalêsi | nulya umangsah | ngangsêk caruk ingungkih ||

19. ramening prang tan kongkih mungsuh lan rowang | riwut awuru gêtih | akèh kang pralaya | kunarpa tumpa-tumpa | prang puput kongsi saari | sirêping yuda | kasapih dungkap ratri ||

20. duk byar enjang baskara tunggang ancala | umyang têngarèng jurit | ngumpul pra prawira | sajuru-juru tata | rowang mungsuh

--- 188 ---

ngangsêg wani | ayuda brata | sami sura nrang wèsthi ||

21. wiwit wêktu puniku pamrêping aprang | mindêng siyang myang ratri | rame tanpa rungyan | bantala ngambak-ambak | palagan samodra gêtih | swara srang-srangan | lir alun nêmpuh wukir ||

22. amrabawa surêm saisining jagad | tidhêm Hyang Surya tistis | taru lata lêsah | nglêntrih nglèsèd ing kisma | yayah nyapih kang ajurit | ya ta winarna | Hyang Rodra angêjawi ||

23. rawuhira anjujuk madyèng palagan | tumulya amanggihi | Prabu Budhawaka | dhinawuhan wangsula | mring Gilingwêsi nagari | lan pinajaran | yèn kang jumênêng aji ||

24. wontên nagri Purwacarita samangkya | Bathara Wisnumurti | sanès Sri Berawa | Sang Prabu Budhawaka | sangêt miduwung ing galih | natab têngara | bidhalkên pra prajurit ||

25. sampun sapih wau ingkang yuda brata | Hyang Rodra mukswa nuli | Prabu Ngudhawaka[65] | tansah gagêtun ing tyas | datan winarna ing margi | kocap wus prapta | ing Gilingwêsi nagri ||

26. nulya sèlèh kaprabon mring mantrimuka | Risang Brahma Kadhali | pinaringan nama | Prabu Kadhali Brahma | jumênêngira [ju...]

--- 189 ---

[...mênêngira] narpati | sangkalèng warsa | boja ngrasa kêkalih |[66]|

27. Risang Prabu Budhawaka nuli mukswa | dadya jawata malih | kasêbut Hyang Brahma | ya ta kang cinarita | Risang Bathara Sukskadi | myang arènira | nênggih Sang Raksakadi ||

28. sabiyantu sami lolos saking praja | ing rèh rumaos isin | dene kadangira | kang anèm madêg nata | Risang Bathara Sukskadi | suwita marang | Purwacarita nagri ||

29. Gambuh

1. wimbuh merang ing kalbu | Sang Bathara Raksakadi laju | numpal kèli wangsul dhatêng tanah Hindi | solahnya datan winuwus | nahên ta kang cinariyos ||

2. Kaendran duk puniku | kadhawahan cahya mulat nrawung | gya sinidikara mring pra jawatadi | cahya mulat dangu-dangu | dadya widadari kaot ||

3. cacahira pêpitu | juga Dèwi Supraba ranipun | kalihira Dyah Wilutama wêwangi | Dyah Warsiki katrènipun | kapat Surendra sang sinom ||

4. gangsal Dyah Tunjungbiru | Dèwi Gagarmayang kanêmipun | kapitunya nama Dèwi Irim-irim | tumulya sami tinuduh | taya têpung ingkang artos ||

5. ngigêl amidêr têpung |

--- 190 ---

bênawi ing Kaendran puniku | gya tinuduh ngigêl ambêdhaya sami | sinêndhon laguning kidung | pra dewa ingkang tumonton ||

6. kathah kang wismayèku | têgêsipun kasmaran andulu | sruning sêngsêm Bathara Brahma tumuli | andadak netranya satus | mrih pamawase waspaos ||

7. pra dewa sanèsipun | kèh lajêng andadak netra catur | myang tri netra kang nèng pungkuran sawiji | myang anèng julukanipun | kunêng tan lami kacriyos ||

8. pra widadari wau | nuli sami karsa kêthik untu | tan antara lami nuli sami lathi | pamulasing waja jamus | jaha lan tunjung kang dèn go ||

9. datan antara dangu | sami mucang kangge jampi untu | yèku sami karsa mamah jambe nuli | tan antara karsa mangun | ukêling rikma mrih kaot ||

10. ukêl kling ukêl sanggul | ukêl songèr turidan bangkêlung | mogamênggêb prabakeswa patramèri | tunjung mas lamongan gêlung | sapit urang gêlung sakon ||

11. ing Purwacaritèku | katibanan aya têgêsipun | wêsi aji tumulya dipun wastani | ing Sang Budhakrêsna Prabu | tosan padma ing warnelok ||

--- 191 ---

12. yeka lir warnanipun | sêkar padma samana sang prabu | adhêdhawuh mring Sang Bathara Sukskadi | yasa gêgamaning pupuh | nurun ingkang sampun dados ||

13. tuwin nelad kang wangun | sêkar patma tuwin yasa dhuwung | kawan iji dhapur buntala utawi | dhapur sêpang tuwin dhapur | sêpanêr lêrês kang artos ||

14. dene jangkêpnya catur | dhapur urap-urap wastanipun | sakathahing braja tan lami wus dadi | Risang Budhakrêsna Prabu | dahat kacaryan tumonton ||

15. Risang Sukskadi laju | sinungan sih pangkat ajêjuluk | Raja Siptapati ing karya nglurahi | sakathahing para êmpu | datan lami cinariyos ||

16. nulya malih jinunjung | măngka pêpatihira sang prabu | winênangkên musthi pusaraning nagri | nahên ta ingkang winuwus | Sang Brahmana Dhali Katong ||

17. utusan patihipun | Patih Swenda maswèng Sang Aprabu | Budhakrêsna wus tumamèng byantaraji | mangkana nulya umatur | nandukkên lambang pasêmon ||

18. dhuh pukulun sang prabu | amba dinutèng narendra ulun | ing paduka anyuwun sajatining sri | duk myarsa sang nata bêndu | salah tampinirèng batos ||

--- 192 ---

19. dèn nyana arsa nyuwun | Sang Dèwi Sri pramèswari prabu | sira Patih Suwenda tinundhung aglis | sapêngkêring patih wau | Sang Sri Budhawaka Katong ||

20. nuduh ing punggawa gung | Bathara Susena wastanipun | lan Bathara Suksrana kêkalih sami | miranti astraning pupuh | ngrurah Gilingwêsi kraton ||

21. dewa kêkalih wau | Sang Hyang Nioya ingkang sêsunu | Hyang Nioya putranira Sang Hyang Êning | gya budhal sawadyanipun | ing marga tan cinariyos ||

22. lampahing duta sampun | praptèng praja Gilingwêsi laju | marêpêki kutha pinagut ing jurit | sami sura rowang mungsuh | kuwêl kiwul kèh kang layon ||

23. wong Gilingwêsi grêgut | panggah angukuhi prajanipun | siji datan ana kang ngucirèng jurit | mungsuh têmah kapêlayu | kapêlak larut mabonglot ||

24. wangsul mring prajanipun | Sang Sri Budhakrêsna sangêt bêndu | kacarita sêmana krajan kêkalih | satêmah dadya prang agung | lurug-linurugan gêntos ||

25. gantya kasor myang unggul | wadyabala pêrange barubuh | krajan Gilingwêsi pêrange kalindhih | wadyabalanya kèh lampus | Sang Patih

--- 193 ---

Suwenda layon ||[67]

26. Brahma Kadhali Prabu | ugi kasambut madyaning pupuh | wong ing Gilingwêsi sisaning kang lalis | sadaya prasami nungkul | mring Sang Budhawaka Katong ||

27. dene jêjulukipun | Brahmanadewa Esa puniku | amanggihi Risang Budhakrêsna Aji | sru dènnya manguwus-uwus | mêlèhkên sisiping batos ||

28. Sri Budhakrêsna klèntu | Prabu Brahma Kadhali yun nyuwun | sêjatining êsri puniku sayêkti | badhe aminta pituduh | jatining ngèlmu karaton ||

29. măngka pan dalihipun | Sang Aprabu Budhakrêsna tuhu | dipun nyana yèn Risang Brahma Kadhali | nyuwun pramèswari prabu | Dyah Sri musthikaning wadon ||

30. sri narendra ing ngriku | myarsa ing pangerang-erangipun | Risang Dewa Esa karasèng ing galih | têmah sangêt wirangipun | tan kampah nulya mukswèng gon ||

31. kondur mring tanah Hindu | sampun wangsul kasêbut Hyang Wisnu | dene nagri Purwacarita anuli | tan wontên kang madêg ratu | kang sumilih ing kaprabon ||

30. Sinom

1. kang pinurwèng roning kamal | nuju sêngkalaning warsi | sukuning gunung sinêmbah |[68] Brahmadewa Esa [E...]

--- 194 ---

[...sa] nuli | madêg nata ngrênggani | nèng Gilingaya puniku | de nagri Gilingaya | yèku nagri Gilingwêsi | tilas kratonipun Sang Kadhali Brahma ||

2. jêjuluk Sri Dewa Esa | ya ta tan antara lami | karsa merang kratonira | dhumatêng kang para siwi | myang pangrèhing agami | pra putra gangsal kèhipun | binagi nêm panduman | ingkang saduman sang aji | ingkang gangsal sowang-sowang mring pra putra ||

3. Maharaja Dewa Esa | angratoni para janmi | kang sami agami Brahma | Prabu Iramba ngratoni | kèhing janma ingkang sami |[69] angangge agami Bayu | Sang Aprabu Iramba | kang agama Wisnu sami | Sri Harnidha janma kang agama Endra ||

4. kang nama Prabu Agina | pra janma kang dèn ratoni | kang nut ing Wisnu agama | Prabu Rukistha ngratoni | sadaya para janmi | kang anut agama Sambu | dene wau prajanya | para putra gangsal maksih | nunggil wontên tlatah prajèng Gilingaya ||

--- 195 ---

wontên ing andaka[70] tasik | lajêng karsa anganggit dina lêlima ||

6. tuwin măngsa kalih wêlas | nut ngalèr ngiduling rawi | dene wastane kang dina | Lêgi Paing Pon utawi | Wage Kliwon ngrangkêpi | dintên gangsal yasanipun | nguni Sang Ajisaka | ingkang wus kasêbut ngarsi | dene namanipun măngsa kalih wêlas ||

7. kasa karo katri kapat | sapiturutnya dumugi | ing măngsa dhêstha lan sadha | angrangkêpi măngsa pali | kang kangge tanah Hindi | kang ugi panganggitipun | nguni Sang Ajisaka | kang măngsa pali winarni | yeka măngsa kartika saminya kasa ||

8. pusa karo saminira | lamun katêlu manggasri | citra kapat salajêngnya | măngsa mănggakala nuli | kaya[71] palguna tuwin | wisaka jita puniku | srawana padrawana | kalih wêlasnya asuji | gya Bathara Panyarikan angêjawa ||

9. anama Brahmana Srita | brahmana wolu kang ngiring | tumulya anganggit sastra | kunêng mangkya kang winarni | ing Gilingaya nagri | putranira Sang Aprabu | Mahrajadewa Esa | Dyan Pakukuhan wêwangi | tilar praja tinundhung dening ramendra ||

--- 196 ---

10. dene arinya rahadyan | nama Radyan Jakapuring | tumutur linggaring kaka | darunanira sang siwi | tinundhung ing sudarmi | rèh tansah ingayun-ayun | dening sakèhing janma | sinujanan bokmanawi | narpaputra badhe angêndhih karatyan ||

11. radyan kaih mentarira | tambuh kang sinêdyèng galih | kalunta jajah wanarga | manusup drigama wêrit | ya ta ing lami-lami | wau radyan lampahipun | cinarita gya prapta | tasik ngaldaka sumiwi | ing Sang Rêsi Radi nulya puruhita ||

12. radyan kêkalih winulang | ing kaprawiraning jurit | myang ing jaya kawijayan | kocap wus widakda sami | Dyan Pakukuhan nuli | rêraton wontên ing ngriku | saubêngirèng arga | binabad ginatra nagri | datan lama wus purna pakartènira ||

13. prajanya sinungan nama | ing Tasikmadu tumuli | Radyan Jaka Pakukuhan | kambil mantu mring sang rêsi | dhaub lan Dèwi Manis | rahadyan nulya jêjuluk | Sang Prabu Pakukuhan | jumênêngira narpati | tinêngêran bakarakan rajawedha ||

14. gya jêngkar ngalih kêdhatyan | mring Purwacarita nagri | yeka nguni kratonira | Sang Raja Berawa tuwin | Budhakrêsna [Budha...]

--- 197 ---

[...krêsna] Sang Aji | Sri Pakukuhan jêjuluk | Sri Mapugu[72] tumulya | wau Radyan Jakapuring | winisudha minăngka mantri wasesa ||

15. para kadang ing garwanya | nulya winisudha sami | dinadosakên punggawa | ya ta tan antara lami | krama malih sang aji | dhaub lawan putrènipun | Risang Bathara Dhêndha | panêngran Sang Dèwi Wakmi | datan lama sang nata gya malih krama ||

16. dhaub lawan putrènira | nênggih Sang Hyang Wrahaspati | Dyah Darmastiti namanya | Brahmana Srita kawarni | lan pangiringnya sami | wau brahmana wawolu | dhatêng Purwacarita | suwita wus dèn tampèni | sanggyanira pinangkat dadya punggawa ||

17. kunêng Raja Dewa Esa | sampun miyarsa pawarti | lamun ing Purwacarita | wontên kang madêg narpati | sang nata datan uning | yèn wau kang madêg ratu | Dyan Jaka Pakukuhan | nulya enggal dèn lurugi | para putra kang dadya manggalaning prang ||

18. bidhal saking prajanira | datan winarna ing margi | prapta ing Purwacarita | samana gya campuh jurit | rame rok silih-ungkih | long-linongan kèh kang lampus | Prabu Isru samana | lan Prabu Arkindha sami | kapêlak ing palagan tumuli mukswa ||

--- 198 ---

19. Sri Tagina Sri Rugistha | nungkul karana ing ratri | antuk sasmita manawa | mêngsahnya tuhu kang rayi | kang tinundhung ing nguni | wong Gilingaya andulu | yèn Sang Prabu Agina | lan Prabu Rugistha sami | asrah jiwa raga nungkul mring mêngsahnya ||

20. nulya rêbut dhucung mlajar | kantun Sang Iramba Aji | dupi myat pra wadyanira | tan ana kang măngga pulih | nulya inggal nututi | wangsul dhatêng prajanipun | marêk ngarsèng sudarma | ngaturkên solahing jurit | Raja Dewa Esa kabranang tyasira ||

21. nulya nêdhaki priyăngga | kêbut pra wadya umiring | amung Sang Prabu Iramba | kang kantun rumêksèng nagri | lan wadya sawatawis | Risang Dewa Esa Prabu | sawadyanya wus prapta | ing Purwacarita nagri | mangsah grêgut sura amêrpêki kitha ||

22. Prabu Sri Mapunggung myarsa | yèn wontên bantu gêng prapti | sanalika datan samar | yèn puniku kang sudarmi | nulya mêthuk ananging | sangêt dènnya sugun-sugun | sawadyanya tan ana | kang sikêp astraning jurit | Prabu Sri Mapunggung tansah atur sêmbah ||

23. kang rama dupi tumingal | sangêt merangirèng galih | nulya mukswa tilar wadya | wangsul dadya

--- 199 ---

dewa malih | wong Gilingaya uning | sirnaning narendranipun | bubar larut sar-saran | wangsul mring nagrinya malih | kawuningan ing Risang Prabu Iramba ||

24. nulya pêpulih ing yuda | wong Gilingaya kinêrig | bidhal ginêlak lampahnya | cinarita sampun prapti | Prabu Iramba nuli | nêrêk[73] kangkan[74] wêdyanipun[75] | nanging datan linawan | Prabu Sri Mapunggung ugi | sugun-sugun lir nguni ingkang sudarma ||

25. nanging Sang Prabu Iramba | tan pisan kandhih kang runtik | riwut rumusak ing mêngsah | singa kang parêk pinatin | mungsuh akèh kang lalis | ya ta Prabu Sri Mapunggung | masang kêmayanira | Prabu Iramba tumuli | kataman ing kamayan salah kadadyan ||

26. kang muka yayah dwipăngga | amawa tlale lan gadhing | sangêt merang nulya mukswa | wangsul dadya dewa malih | samana gya sêsilih | Sang Hyang Ganesa puniku | tuwin Bathara Gana | wadyèng Gilingaya nuli | nungkul dhatêng karajan Purwacarita ||

--- 200 ---

[...na] Prabu Rugistha ||

28. sami winisudha dadya | raja pandhita ngratoni | sakathahing para tapa | saha Gilingaya nagri | sinungkên mring sang kalih | inggaling carita sampun | sami mring Gilingaya | kocap nèng ngriku wus lami | nulya sami linggar mring tanah Sumêdhang ||

29. gya amurwèng padhepokan | kawuryan kalangkung asri | dhepoknya Prabu Agina | Ngandong Dhadhapan utawi | Sang Agina sêsilih | Bêgawan Anda puniku | dhepoknya Sri Rugistha | winastan ing Gadhingwukir | lan sêsilih nama Sang Bagawan Rada ||

30. ya ta Sang Aprabu Kanwa | karsa mangun sawarnining | aksara anggitanira | Brahmana Srita ing nguni | tuwin karsa murwani | paramasastra puniku | tan lami nulya karsa | ambabarkên sêkar kawi | winulangkên maring wong Purwacarita ||

31. sang nata gya pinaringan | dening Sang Hyang Surapati | warni tabuhan Surendra | Prabu Kanwa gya mêwahi | warna grantang lan slundhi[76] | tabuhan Surendra wau | yasanira Hyang Endra | wit dhawuhnya Hyang Pramèsthi | punika kang nama găngsa Lokanănta ||

32. dènira nama Surendra | puniku kabêkta saking | paringnya Hyang Surapatya | ricikannya gangsal warna |[77]

--- 201 ---

ingkang satunggal gêndhing | kalasăngka myang pamatuk | gangsalipun sauran | klanturipun dèn wastani | găngsa slendro salugonipun Surendra ||

33. ya ta wau Prabu Kanwa | wus têtêp dènnya bawani | wibawa jumênêng nata | mêngku ing sanungsa Jawi | kocap ing lami-lami | Sang Hyang Narada ingutus | dening Hyang Jagadnata | pinrih mranata agami | kala wêktu puniku sakèhing janma ||

34. caruk wor panganggêpira | tambuh kang dipun ugêmi | mangkana Sang Hyang Narada | nabda hèh Kanwa Narpati | dhawuhnya Hyang Pramèsthi | rèh mangko para janma gung | caruk suh panganggêpnya | mring tatanirèng agami | rawuh ingsun ing kene kinon mranata ||

35. lir kang kasêbut ing sastra | rahayu wong kang ngugêmi | mungkul mring agamanira | pikukuhe rolas warni | pangulu ingkang dhingin | kapindho têtêngêripun | katêlune panêmbah | kapat lakune tumuli | kalimane tapa ping ênêm riaya ||

--- 202 ---

pamulyane poma kaki | parentahna mangkene wijang-wijangnya ||

1	Kurang satu suku kata: anglut akêkalangan. (kembali) Kurang satu suku kata: anglut akêkalangan.
2	wiyati. (kembali) wiyati.
3	pulo. (kembali) pulo.
4	Di dalam bait ini ada grafik: Nabi Adam tuwin Babu Kawa, kaseba para putra 6 iji. (kembali) Di dalam bait ini ada grafik: Nabi Adam tuwin Babu Kawa, kaseba para putra 6 iji.
5	Tanggal: kunir awuk tanpa jalu (0001). (kembali) Tanggal: kunir awuk tanpa jalu (0001).
6	Tanggal: agni malêtik ing langit (003). (kembali) Tanggal: agni malêtik ing langit (003).
7	Kurang satu suku kata: purwèng têkan gênine sasalat. (kembali) Kurang satu suku kata: purwèng têkan gênine sasalat.
8	Tanggal: toya mêsat ing tawang (004). (kembali) Tanggal: toya mêsat ing tawang (004).
9	Tanggal: tata sirna (05). (kembali) Tanggal: tata sirna (05).
10	Tanggal: anggan pêjah ing langit (008). (kembali) Tanggal: anggan pêjah ing langit (008).
11	Lebih satu suku kata: swara byung bêbarungan. (kembali) Lebih satu suku kata: swara byung bêbarungan.
12	Kurang satu suku kata: lir swaraning naga buta kapiyarsi. (kembali) Kurang satu suku kata: lir swaraning naga buta kapiyarsi.
13	Tanggal: naga pêjah ing tawang (008). (kembali) Tanggal: naga pêjah ing tawang (008).
14	Tanggal: janma guna anis (031). (kembali) Tanggal: janma guna anis (031).
15	Tanggal: kunir iku sirnèng wiyati: (0010). (kembali) Tanggal: kunir iku sirnèng wiyati: (0010).
16	Tanggal: tri janma (13). (kembali) Tanggal: tri janma (13).
17	Tanggal: catur iku (14). (kembali) Tanggal: catur iku (14).
18	Tanggal: tata iku anir (015). (kembali) Tanggal: tata iku anir (015).
19	Tanggal: angèsthi tunggal (18). (kembali) Tanggal: angèsthi tunggal (18).
20	Tanggal: trus iku nglès (019). (kembali) Tanggal: trus iku nglès (019).
21	Tanggal: nir kalih luhur (020). (kembali) Tanggal: nir kalih luhur (020).
22	Tanggal: tri sikara subrastha (023). (kembali) Tanggal: tri sikara subrastha (023).
23	Tanggal: tri manêmbah muksèng langit (0023). (kembali) Tanggal: tri manêmbah muksèng langit (0023).
24	Tanggal: rasa wagsa (26). (kembali) Tanggal: rasa wagsa (26).
25	Tanggal: ngèsthi kêkalih muksèng gêgana (0028). (kembali) Tanggal: ngèsthi kêkalih muksèng gêgana (0028).
26	Tanggal: sirnèng agni muluk (030). (kembali) Tanggal: sirnèng agni muluk (030).
27	tri. (kembali) tri.
28	Tanggal: tri bahni sirna (033). (kembali) Tanggal: tri bahni sirna (033).
29	Tanggal: tri musthèngwang (123). (kembali) Tanggal: tri musthèngwang (123).
30	Lebih satu suku kata: winastan jaman kukila. (kembali) Lebih satu suku kata: winastan jaman kukila.
31	Tanggal: sirnèng catur janmi (140). (kembali) Tanggal: sirnèng catur janmi (140).
32	Tanggal: tatèng gêgana iku sirna (0105). (kembali) Tanggal: tatèng gêgana iku sirna (0105).
33	bubarakên. (kembali) bubarakên.
34	Lebih satu suku kata: winastan Mêdhanggora. (kembali) Lebih satu suku kata: winastan Mêdhanggora.
35	Tanggal: pănca rêsi raja boma (0175). (kembali) Tanggal: pănca rêsi raja boma (0175).
36	Kurang satu suku kata: sulap paningale sami. (kembali) Kurang satu suku kata: sulap paningale sami.
37	Kurang satu suku kata: gêrgut mapulih kalawan. (kembali) Kurang satu suku kata: gêrgut mapulih kalawan.
38	Lebih satu suku kata: kaya kang cinarita. (kembali) Lebih satu suku kata: kaya kang cinarita.
39	Kurang satu suku kata: adia-adia andar. (kembali) Kurang satu suku kata: adia-adia andar.
40	Kurang satu suku kata: têmbunging sastra puniku. (kembali) Kurang satu suku kata: têmbunging sastra puniku.
41	cahya. (kembali) cahya.
42	Kurang satu suku kata: têrah-tumêrah ing têmbe. (kembali) Kurang satu suku kata: têrah-tumêrah ing têmbe.
43	Rajadewa. (kembali) Rajadewa.
44	Lebih satu suku kata: Hyang Brahmanaraja Ima. (kembali) Lebih satu suku kata: Hyang Brahmanaraja Ima.
45	Tanggal: janma datanpa netra nis (0201). (kembali) Tanggal: janma datanpa netra nis (0201).
46	minăngsa. (kembali) minăngsa.
47	gangsal. (kembali) gangsal.
48	wontên. (kembali) wontên.
49	Biasanya guru lagu i: utawi. (kembali) Biasanya guru lagu i: utawi.
50	urip. (kembali) urip.
51	Kurang satu suku kata: ya dayuda dayudaya. (kembali) Kurang satu suku kata: ya dayuda dayudaya.
52	Lebih dua suku kata: lêlêmbut sami suwita. (kembali) Lebih dua suku kata: lêlêmbut sami suwita.
53	Kurang dua suku kata: mrih kapencut para janma. (kembali) Kurang dua suku kata: mrih kapencut para janma.
54	wuh-uwuh. (kembali) wuh-uwuh.
55	wrahatbala. (kembali) wrahatbala.
56	samodra. (kembali) samodra.
57	Lebih satu suku kata: sabyantu lan Sri Danupati. (kembali) Lebih satu suku kata: sabyantu lan Sri Danupati.
58	Lebih satu suku kata: pan rinêngga sarwa warnabrit. (kembali) Lebih satu suku kata: pan rinêngga sarwa warnabrit.
59	Sukskadi. (kembali) Sukskadi.
60	Setragăndamayid. (kembali) Setragăndamayid.
61	Hyang. (kembali) Hyang.
62	sayêmbara. (kembali) sayêmbara.
63	Jambuwana. (kembali) Jambuwana.
64	Kurang satu suku kata: mring Prabu Budhawaka. (kembali) Kurang satu suku kata: mring Prabu Budhawaka.
65	Budhawaka. (kembali) Budhawaka.
66	Tanggal: boja ngrasa kêkalih (262). (kembali) Tanggal: boja ngrasa kêkalih (262).
67	Di dalam bait ini ada grafik: Sang Hyang Jagad Nata, kalihan Dèwi Uma, ingkang wontên wingkingipun lêmbu Andini. (kembali) Di dalam bait ini ada grafik: Sang Hyang Jagad Nata, kalihan Dèwi Uma, ingkang wontên wingkingipun lêmbu Andini.
68	Tanggal: sukuning gunung sinêmbah (272). (kembali) Tanggal: sukuning gunung sinêmbah (272).
69	Lebih satu suku kata: kèhing janma kang sami. (kembali) Lebih satu suku kata: kèhing janma kang sami.
70	aldaka. (kembali) aldaka.
71	naya. (kembali) naya.
72	Mapunggung. (kembali) Mapunggung.
73	nêrakkên. (kembali) nêrakkên.
74	kang. (kembali) kang.
75	wadyanipun. (kembali) wadyanipun.
76	slundhing. (kembali) slundhing.
77	Biasanya guru lagu i: warni. (kembali) Biasanya guru lagu i: warni.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri