Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 31–38)
| 1. | Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 01–14). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang. |
| 2. | Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 15–30). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang. |
| 3. | Paramayoga, Sasraningrat, 1894, #1121 (Pupuh 31–38). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
31. Asmaradana
1. para wadyanta kang brangti | anut ing pranatanira | agamane Sang Hyang Sambo | pangulonira agama | aranana pramana | sewa sogatane sagung | padha anganggoa tăndha ||
2. walang taga kang kinardi | saka ing barang musthika | dèn anggo abate-bate | panêmbahe marang arca | lakune têpa-têpa | dene tapane yèn nuju | măngsa kapitu angrapa ||
3. ing măngsa kapat tan kêni | mêmangan kang sarwa bungkah | sarwa asin riayane | kang kadi laranganira | ngrabèni prênah tuwa | bibi kadang plunan putu | kang saka lêluri lanang ||
4. wus dene angrusak candhi | misesa manuk utawa | pitik iwèn kang lagyandon | mangan iwak ati sarta | amanganggo dandanan | ingkang saka wêsi iku | kabèh padha linarangan ||
5. wawênange kêna rabi | dhaub lawan prênah tuwa | nini bibi saka wadon | prênah kadang putu plunan | lan iwak ati wênang | pinangan manawa iku | kinarya usada roga ||
6. amanganggo sarwa wêsi | wênang yèn ginawe srana |
--- 203 ---
utawa wênang wong wadon | belani pati priyanya | priyane uga wênang | ambelani rabènipun | lan wong lanang wênang têtak ||
7. kang tan belani ing rabi | lan wong wadon wênang sunat | kang tan belani priyane | wênang cinukur wanita | nanging duk lairira | yèn alaki rabi iku | baladho pêpalinira ||
8. pangantèn lanang nglangkahi | irus ilir myang kukusan | tuwin cêthing munthu enthong | dene pangantène kênya | garu kang linangkahan | waluku utawa pacul | mênawa tumêkèng lena ||
9. paliyasane dèn dusi | ing landhane mêrang kêtan | srana utawa mulyane | pinêndhêm panglayonira | para wadyabalanta | kang padha sêngsêm mituhu | tataning agama Brahma ||
10. ingkang minăngka pangarsi | yèku arana brahmana | saha sewasogatane | padha anganggoa tăndha | aran ekal trisula | saka tambaga winangun | sun trisula dèn anggo jamang |[1]|
11. panêmbahe marang agni | lawan anêmbah ing surya | santosa iku lakune | tapane yèn măngsa sitra | ywa mangan gêgodhongan | yèn [yè...]
--- 204 ---
[...n] măngsa srawana iku | tan kêna tumêngèng wiyat ||
12. riayane sarwa manis | larangane ora kêna | angrabi pêrnah ninèkne | lawan uwa bibi ingkang | saka lêluri lanang | lan ora kêna angganggu | marang wiji têtuwuhan ||
13. sabarang wiji kang lagi | thukul tan kêna pinapas | tuwin linarangan manèh | tan kêna matèni brama | lan manèh ora kêna | mêmangan daginging lêmbu | lawan manèh linarangan ||
14. mênganggo timah tan kêni | dene wawênange kêna | ngrabèni prênah ninèkne | lawan uwa bibi ingkang | saka wadon lurinya | lan wênang ngrabèni iku | kadang utawa pulunan ||
15. saka ing lêluri èstri | lan wênang ngrabèni anak | apa inyaning gurune | wênang yèn mangana iwak | sapi nanging manawa | ana panêdya kang prêlu | kinarya usadèng roga ||
16. wênang nganggo timah nanging | manawa kinarya srana | lan manèh wênang wong wadon | bela ing priya pralaya | dene priya tan wênang | belani ing rabi iku | wadon wênang dèn cukura ||
17. nanging yèn wus luwas gêtih | lan manèh wong wadon wênang | dèn sunati apadene | priya [pri...]
--- 205 ---
[...ya] wênang tinêtakan | yèn nora darbe kadang | kang untang-anting puniku | wondene pêpalinira ||
18. kalamun alaki rabi | nganggo sarana badhudhak | para warganing pangantèn | wadon lan pangantèn priya | padha alangên taya | jêjogedan têgêsipun | dene kasampurnanira ||
19. yèn praptaning don ngêmasi | binêsmi ponang susawa | lan manèh paliyasane | yèn wus trang sirnaning nyawa | tumuli layonira | sinucèn dinusan iku | lan banyu godhong dalima ||
20. yèn mêmulya mring kang mati | srana saking ngalap opah | bêburuh ing sapadhane | he Kanwa wadyabalanta | ingkang agama Endra | pangulune agamèku | sinunga aran Sakrana ||
21. pangulu myang saananing | sewa sugata nganggoa | ekal bajra têtêngêre | puniku galihing wrêksa | ingkang winangun bajra | dèn anggoa săngga gêlung | panêmbahe marang arga ||
22. kalawan marang sutèngsi | lakune rila narima | dene kang dadi tapane | yèn nuju ing măngsa naya | tan kêna ngêmban bocah | yèn măngsa asuji iku | nora kêna asanggama ||
--- 206 ---
23. yèku kadang ingkang saking | uruting lêluri lanang | sarta linarangan manèh | tan kêna mangan antiga | aywa misaya mina | kang lagi koyok puniku | lan nora kêna bêbuwang ||
24. sêsukêr ana ing bumi | tan kêna matèni gajah | lawan tan kêna mênganggo | barang kang saking têmbaga | dene wawênangira | kêna angrabèni iku | kadang kang saka wanita ||
25. lan manèh wênang ngrabèni | ingkang kaprênah pulunan | utawa prênah putune | lêluri priya wanita | wênang mangan antiga | yèn ana pamrih kang prêlu | kaya ta ginawe tămba ||
26. sabanjure wênang malih | mênganggo barang têmbaga | lamun ana panêdyane | kang prêlu kinarya srana | lawan wênang wanita | kalamun kêdhi cinukur | lan manèh wong wadon wênang ||
27. bela ing priya yèn lalis | yèn katêmu jaka lara | wong lanang uga mangkono | wênang belani rabinya | yèn bojo jaka lara | lan ana manèh hèh kulup | sagunging para wanita ||
28. wênang padha dèn sunati | yèn arsa dadi pangantyan | lan ana wawênang manèh | wong lanang dèn têtakana | yèn nêmbe lairira | kang sarta [sar...]
--- 207 ---
[...ta] sutaning dhukun | wondene pêpalinira ||
29. yèn padha alaki rabi | nganggoa sarat sarana | sistrèn[2] lan ènjèr têgêse | para warganing pangantyan | wadon lawan kang lanang | puniku padha prang catur | anandukakên pralambang ||
30. sasmita sugatèng tami | yèn tumêka ing pralaya | kasampurnaning layone | iku pinêtak utawa | linuwêng têgêsira | basa pinêtak puniku | pinêndhêm ana ing kisma ||
31. têgêse linuwêng kaki | pinanjingkên ing jro guwa | utawa pinanjingake | ing jurang sêrung utawa | dèn yasakna luwêngan | dene paliyasanipun | kang layon dèn sucènana ||
32. dinusan ing banyu lêri | wondene lamun mêmulya | urup-urupan sranane | he Kanwa wadyabalanta | kang agama Kesawa | pangulune agamèku | sinunga aran Ramana ||
33. sasewasugata kaki | nganggoa têtêngêr enggal | kalacakra kang ginawe | isi siwalan kang tuwa | kêling iku arannya | rineka kinarya wangun | saestha sanjata cakra ||
34. dèn goa bêbadhong sami | panêmbahe [panêmbah...]
--- 208 ---
[...e] marang tirta | lan mring udan astutine | lakune iku nuraga | tapane yèn ing măngsa | jêr ta nyirik daging wêdhus | yèn nuju manggasri măngsa ||
35. aywa mangan iwak babi | sarwa gurih riayanya | wondene lêlarangane | angrabèni kang kaprênah | nini bibi lan uwa | kang saka lêluri jalu | lawan manèh linarangan ||
36. nora kêna angrabèni | ing wadon sutaning inya | lan manèh lêlarangane | tan kêna matèni kewan | kang lagi asanggama | garudha lawan ambunuh | ing waraha lawan kuda ||
37. pênyu bulus lan suwari | nora kêna mangan ingkang | ngêndêmi utawa ngombe | nganggo parunggu tan kêna | dene wawênangira | kêna angrabèni iku | prênah nini bibi uwa ||
38. kang saka lêluri èstri | kêna rabi prênah kadang | plunan utawa putune | sing lêluri èstri priya | wênang angrabènana | ing wadon sutaning guru | wênang mangan lan nginuma ||
39. sêbarang kang angêndêmi | nanging yèn ginawe tămba | lan manèh wênang anganggo | prunggu yèn ginawe srana | lawan wadon kang lagya | lara awênang cinukur | lan manèh wong wadon wênang ||
40. bela [be...]
--- 209 ---
[...la] ing priya alalis | krana mati ing payudan | dene manawa patine | tan karana saking aprang | amung kapati brata | têgêse brata puniku | tan laki salawasira ||
32. Dhandhanggula
1. Hyang Naradha malih nabda manis | sabanjure awênang wanita | dèn sunati apadene | para priya sawêgung | tinêtakan nanging pri[3] èstri | yèn sutaning wong edan | de pêpalinipun | yèn laki rabi nganggoa | kêmbar mayang sadrahan gunungan tuwin | wong tuwaning pangantyan ||
2. lanang wadon mangana sawiji | gêdhang pinangan satugêl sewang | lamun tumêkèng patine | lêlayone linarung | ing bangawan utawa kali | dene paliyasannya | sinucèn puniku | dinusan ing banyu kêmbang | yèn mêmulya saranane kang kinardi | barang saking papriman ||
3. hèh Sri Kanwa wadyanta sakalir | ingkang padha nganggo tatanira | Sang Hyang Bayu agamane | kang minăngka pangulu | ingarana Bimana kaki | sasewasugatanya | kabèh bae kudu | padha anganggoa tăndha | ekal pasu walulang rineka kadi | pusêring sato kewan ||
4. dèn go pupuk panêmbahe maring |
--- 210 ---
arah ngêndi sangkaning maruta | lan marang carat-taune | lan marang susup-susup | de lakune ngaksama maring | sapadhaning tumitah | tapane puniku | yèn anuju măngsa pusa | nora kêna mêmangan daginging sapi | lan manèh linarangan ||
5. yèn ing măngsa wisaka tan kêni | yèn mangana ing kewan sikil pat | sarwa kêcut riayane | manèh laranganipun | nora kêna yèn angrabèni | kaprênah nini tuwa | bibi plunan putu | saka ing lêluri lanang | myang wanita lan ora kêna ngrabèni | wadon sutaning inya ||
6. lan sutaning guru nora kêni | lawan manèh nora kêna munah | sato kewan sapadhane | kang lagi asêsunu | lawan manèh pan nora kêni | iwak wadêr pinangan | lan tan kêna lamun | abêborèh burat sêkar | lan ngêthoki kuku lan manèh tan kêni | nganggo kang sarwa slaka ||
7. lawan nora kêna amatèni | calarat myang têkèk tuwin cêcak | kêmăngga aywa pinatèn | dene wawênangipun | kêna lamun angambil rabi | wadon kaprênah kadang | sing lêluri jalu | saka wadon kêna uga | wênang mangan wadêr yèn kinarya [ki...]
--- 211 ---
[...narya] jampi | wênang nganggo salaka ||
8. utawa anganggo buratsari | nanging lamun ginawe sarana | lan ana kang wênang manèh | wadon wênang cinukur | lamun răndha anyar lan malih | wong lanang iku wênang | tinêtakan lamun | dadi pangulu agama | pêpaline yèn padha alaki rabi | anganggoa batoyang ||
9. basa batoyang têgêse kaki | yèn pangantèn lanang sêdhêng ngarak | para warganing pangantèn | wadon puniku kudu | anganggoa warana dhing-dhing | ngadhangi anèng marga | yèn marana rubuh | sida ing pangarakira | lamun nora rubuh kudu dèn balèni | lyan ari pangaraknya ||
10. dene lamun tumêka ing pati | layone kang setra têgêsira | puniku kadunungake | ngara-ara myang gunung | salah siji kang dèn sênêngi | ingkang pancèn wus dadya | panggonan puniku | pasetran janma pralaya | paliyasanira kang layon dèn dusi | kalawan banyu udan ||
11. yèn mêmulya srana kang kinardi | iku barang saking ambêbarang | he Kanwa dyan ta kabèh |[4] ingkang anganggo laku | tatacara rèhing agami | manut Bathara Kala | kamăngka pangulu |
--- 212 ---
sinunga aran kalana | lan sasewasugata nganggoa ciri | ekal purusa lingga ||
12. yèku ingkang asal saking gadhing | utawa bêbalung kang rineka | lir palanangan wangune | dèn anggoa kêkalung | dununging kang pudya astuti | mring kang aèng sêbarang | kaya banyu watu | mangkono sapadhanira | mungguh tingkah kalakuane wirangi | dene sutapanira ||
13. yèn ing măngsa manggakala kaki | nora kêna nginêp yèn lêlungan | lamun anuju mangsane | padrawana puniku | nora kêna mangan kang asin | tan kêna mangan uyah | ariayanipun | sarwa pêdhês kang pinangan | larangane nora kêna angrabèni | sanak kang prênah tuwa ||
14. lawan nora kêna angrabèni | anak inya lawan nora kêna | ngrabèni sutèng gurune | lan nora kêna lamun | seje băngsa ingalap rabi | lire băngsa bramana | nora kêna iku | ngrabèni băngsa waiswa | sapadhane lawan manèh nora kêni | yèn ambubaka kisma ||
15. lêmah ingkang ambana bathari | utawa kang amandhukul lêmah | anggigir sapi wangune | nora kêna ambunuh | sona klabang myang
--- 213 ---
kalajêngking | katonggèng miwah sarpa | sapadhane iku | kewan kang amawa wisa | bab mêmangan ora kêna mangan krambil | tan kêna nganggo êmas ||
16. wawênange kêna angrabèni | sanak ingkang kaprênah taruna | lawan kang tunggal bangsane | băngsa bramana iku | wênang ngalap kinarya rabi | wadon băngsa bramana | băngsa satriya nung | angalap băngsa satriya | myang waiswa padha waiswa ingambil | sudra lan băngsa sudra ||
17. băngsa danuja wênang angambil | rabi wadon kang băngsa danuja | yèn danèswara wênange | padha danèswarèku | yèn raksasa padha raksasi | wênang mangan kalapa | lamun ana prêlu | ginawe usadèng roga | wênang nganggo êmas manawa kinardi | prêlu dèn go sarana ||
18. pêpaline yèn alaki rabi | nganggoa galêmpêng têgêsira | para warganing pêngantèn | lanang padha agêlut | lan wargane pangantèn èstri | yèn salah siji kalah | dhinêndha puniku | lan ing nalikanya pangarak |[5] ing pangantèn pan kudu dèn saranani | nganggo edan-edanan ||
19. kasampurnanira lamun mati | layon tinarapkên sato galak |
--- 214 ---
têgêse dèn pakakake | ing sato galak iku | palyasing kang layon dèn dusi | banyu godhong widara | de mêmulyanipun | sarana barang dènira | laku dhustha he Kanwa poma dèn eling | tatanirèng agama ||
20. ênêm mau êndi kang pinilih | dadi sênênging wadyabalanta | padha dhawuhana kabèh | ngèstokkên dhawuh ingsun | kadi kang wus sira tampani | sapa tan nêtêpana | ing satatanipun | cara-caraning agama | pêsthi antuk sapudhêndhaning dewa di | beda-beda dhêndhanya ||
21. yèn wong agama Sambo nampani | sapudhêndhaning dewa linuwah | lamun Kala agamane | ingobong siksanipun | yèn agama Endra nampani | linuwêng siksanira | yèn agama Wisnu | sapudhêndhaning jawata | linabuha bangawan utawa kali | yèn Bayu agamanya ||
22. pan tinarang siksaning dewadi | yèn wong agama Kala tinarab | têlas Hyang Nradha sabdane | sadaya dhawuh sampun | tinampenan ing sri bupati | prabu matur sandika | Hyang Naradha sampun | muksa saking ngarsa nata | Prabu Kano nulya andhawuhkên [andhawuh...]
--- 215 ---
[...kên] maring | sadaya para wadya ||
23. dhinawuhan kinèn anêtêpi | ing agama Buda nêm prakara | lir Hyang Naradha dhawuhe | sadaya wadya sampun | anampèni dhawuh narpati | samya matur sandika | praptèng dhusun-dhusun | tan ana kang kaliwatan | malah-malah warata satlatahing |[6] nuswa Jawi sadaya ||
24. yèku pulo Sumatra myang Bali | lan Madura kaetang talatah | nuswa Jawi sadayane | ri wusing tampi dhawuh | aturira sandika sami | ngèstokkên dhawuh nata | samangkana sampun | sadaya kang para wadya | sowang-sowang nêtêpi rèhing agami | Buda kang nêm prakara ||
25. ing nalika waradin agami | nêm prakara nulya amêmatah | ing satanah Jawa kabèh | agami nênêm wau | para janma samya mastani | agama pakukuhan | kabêkta witipun | agama pangrèhing nata | Prabu Kano pêparapira sang aji | Sang Prabu Pakukuhan ||
26. waktu iku ingkang amurwani | marma pangantèn ing tanah Jawa | mawarna tatacarane | kadi kang wus kalaku | tumêkaning jaman samangkin | pangantèn mawi patah | ing salajêngipun | kêmbar mayang myang sasrahan |
--- 216 ---
mawi edan-edanan sawênèh mawi | suka-suka badhudan ||
27. wontên ingkang srana anglangkahi | garu waluku caraning desa | saha warganing pangantèn | mawi bêksan puniku | tan lyan awit kabêkta saking | nut lampahing agama | nêm prakawis wau | ananging panganggenira | duk samana samya anut pranataning | agamane priyăngga ||
28. kados ta kang mawi patah tuwin | kêmbar mayang myang mawi sasrahan | amung tumrap ing atase | tiyang agama Wisnu | kang sawênèh wontên kang mawi | reyog tuwin barongan | myang salajêngipun | wontên mawi gêndruwonan | miwah edan-edanan muhung tumraping | tiyang agama Kala ||
29. wontên malih pangantèn kang mawi | ăndrawina babêksan nayuban | kulawarganing pangantèn | jalu èstri puniku | amung tumrap tiyang agami | manut Bathara Brama | kang nglangkahi garu | lir kang wus kasêbut ngarsa | amung tumrap tiyang kang samya manut ing | Hyang Sambo agamanya ||
30. lami-lami patraping mêwahi | rarênggan kang sayugya kawuryan | tiru-tiru têmahane | kagêm ing para ratu | myang pra janma ing nuswa Jawi | katêlah prastèng[7]
--- 217 ---
makya[8] | saha waktu iku | murwani para pangarsa | pamarentahing agama dèn wastani | pangulu prawtèng[9] mangkya ||
33. Pocung
1. kang pinocung nata wus kondur ngêdhatun | mangkya cinarita | sajroning kukila warsi | etangira ing taun surya sangkala ||
2. tigang atus pitulas angkaning taun | tinêngran pandhita | tunggal kawruh pangetanging |[10] taun căndra sangkala angkaning warsa ||
3. tigang atus nêmlikur tinêngran iku | pan karêngèng karna | wedhaning wiyat marêngi |[11] salêbêting măngsa kartika samana ||
4. Sang Aprabu Kano siniwèng wadya gung | anèng panangkilan | ri sêdhêng ingayab dening | kèhing kutu-kutu wong alang têtaga ||
5. glar supênuh yayah robing samudra gung | pra wadya manungsa | busananira mawarni | ingkang sarwa rukma rinênggèng sêsotya ||
6. ting pêlancur ujwalaning rêtna gumyur | sumrawung sumirat | mirut Hyang Pratănggapati | yayah kadi karatoning tejamaya ||
7. panjang lamun cinatur têmah nglêlantur | nahên ta samana | wahyaning sabda narpati | andikakkên kanyataaning supênan ||
8. wit sang prabu duk maksih jaka rumuhun |
--- 218 ---
wus nate supêna | jumênêng ratu ngratoni | isining rat mangke têka kalampahan ||
9. wit puniku panggalihira sang prabu | supênan punika | kêni pinarcaya yêkti | para wadya sadaya mangayubagya ||
10. marang dhawuh pangandikanya sang prabu | mung ratuning landhak | sumêngka matur mastani | yèn supênan punika sayêkti dora ||
11. wit rumuhun kala maksih alit ulun | wus nate jro nendra | asupêna dadya èsthi | mokal lamun yêkti tyang dadya dwipăngga ||
12. Sang Aprabu Kano pangandikanipun | hèh ratuning landhak | tan goroh impènmu yêkti | mêngko sira wus kanyatan dadi gajah ||
13. wit sirèku wus kalakon dadi ratu | mungguhing sasmita | surasane dadi èsthi | gajah iku awak-awaking narendra ||
14. duk puniku landhak kèndêl tan umatur | nanging batinira | tansah mastani yèn kidib | nulya jêngkar sang nata kondur ngadhatyan ||
15. sanès waktu landhak sowan sang aprabu | anèng ngarsa nata | makidhupuh matur aris | dhuh sang prabu milamba sowan ngarsendra ||
16. kang rumuhun dasih dahat anênuwun | agunging [a...]
--- 219 ---
[...gunging] samodra | kasudarman sri bupati | lumubèra ing dasih kang dahat sudra ||
17. dene purun sumêngka matur sang prabu | kalawan prasaja | nir subasitaning dasih | ing narendra dahat minta pangaksama ||
18. duk ing wau ratri sêdhêng nendra ulun | dahat anglêngkara | ing nala datan pinanggih | asupêna kawula jumênêng nata ||
19. ratu agung tur binathara amêngku | ing rat nuswa Jawa | gêntosi paduka aji | mênggah wontênipun supênan kawula ||
20. kang kadyèku punapa badhe satuhu | yèn kalampahana | kawula sagêd gêntosi | ing paduka madêk ratu binathara ||
21. Sang Aprabu Kano duk miyarsèng wuwus | aturipun landhak | wêkasan ngandika aris | sung gumujêng hèh sira ratuning landhak ||
22. saaturmu iku anglêngkara tuhu | dene sira landhak | yèn bisa amadêk aji | angratoni manungsa tur binathara ||
23. landhak matur yèn makatên sang aprabu | supênan kawula | kang sampun katur sang aji | andupara dados sadaya supênan ||
24. lêrês atur amba tan kenging kagugu | dora kaanannya | krana witing dora saking | andupara [a...]
--- 220 ---
[...ndupara] sang nata gumujêng suka ||
25. sang aprabu nulya angandika arum | hèh ratuning landhak | satêdhak turunmu benjing | padha sinung undhagi pikir elingan ||
26. landhak matur nuwun sarwi awotsantun | prabu malih nabda | sapa yun undhagi pikir | lan elingan mangana atining landhak ||
27. sang aprabu têlas pangandikanipun | gya kondur ngadhatyan | jroning pramaduda warsi | etangira kang taun surya sangkala ||
28. tigang atus lan wolulas angkanipun | èsthining narendra | malêtik têngraning warsi |[12] pangetange ing taun căndra sangkala ||
29. tigang atus pitu likur angkanipun | tinêngran pandhita | paksa guna amarêngi |[13] măngsa sitra kacarita duk samana ||
30. Mahaprabu Kano karsa amêmangun | warnining aksara | pakartinira ing nguni | sêsinglone Sang Bathara Panyarikan ||
31. kang kasêbut Brahmana Srita puniku | malih kang carita | jroning taun pasutpadi | etangira ing taun surya sangkala ||
32. tigang atus sangalas tinêngran iku | trusing kang sujanma | katon kombul kaetanging |[14] taun
--- 221 ---
căndra sangkala angkaning warsa ||
33. tigang atus langkungira wolu likur | tinêngran brahmana | adhêsthi guna marêngi |[15] măngsa sitra wau Sang Brahmana Srita ||
34. wit sang prabu kaparênging karsanipun | kinèn ambabarna | pangulah paramèng tulis | dupi praptanira ing taun agila ||
35. etangipun surya sangkalaning taun | tigang atus lawan | dwi dasa angkaning warsi | pangetange tinêngran tanpa sikara ||
36. kawruh muluk wondene pangetangipun |[16] mamèt taun căndra | sangkala têngraning warsi | trus pan dhêsthi katon ing doh duk samana |[17]|
37. măngsa nuju manggasri mangkya winuwus | Sang Brahmana Srita | mêdharkên pangulah gêndhing | yeka sêkar kawi wit karsa narendra ||
38. Sang Aprabu Kano nulya adhêdhawuh | marang wadyabala | tuwin pra pangagêng sami | kinèn nglimrahakên panganggening sastra ||
39. tuwin lagunira sêkar kawi wau | kadhawuhna marang | tlatahnya sawiji-wiji | wit punika purwanipun wontên sastra ||
40. tuwin lagu sêkar kawi anggitipun | Sang Brahmana Srita | kang sampun winangun dening | Prabu Kano sumêbar satanah Jawa ||
--- 222 ---
41. praptanipun Sumatra Bali puniku | tuwin ing Madura | kunêng sajroning nêm warsi | sêpên datan wontên ingkang cinarita ||
42. dupi sampun dungkap praptèng pitung taun | malih kacarita | jroning wakdaniya warsi | etangira ing taun surya sangkala ||
43. angkanipun tigang atus lan nêmlikur | apan tinêngêran | sêngkalèng warsa karna tri |[18] kaetang ing warsa mèt căndra sangkala ||
44. tigang atus tri dasa nêm têngranipun | pan karêngèng guna | katon muluk amarêngi |[19] salêbêting măngsa palguna samana ||
45. sang aprabu karawuhan dutanipun | Hyang Bathara Endra | gatining karya tinuding | matêdhakkên tabuhan nama Surendra ||
46. mring Sang Prabu Kano tabuhan puniku | dumugining jaman | samangke kang dèn wastani | găngsa slendro sang nata kalangkung suka ||
47. sarta sukur ing dewa umatur nuwun | tan antara lama | nulya winêwahan malih | kalih ingkang satunggal salundhing rannya ||
48. yèku kêmpul kalihe garanta[20] iku | kang winastan gambang | kaprah ing jaman samangkin | gya kadhawuhakên mring pra wadyabala ||
49. saha prabu dhêdhawuh [dhêdha...]
--- 223 ---
[...wuh] maring sawêgung | para wadyabala | kinèn samia akardi | anênulad saking paringing jawata ||
50. duk puniku tanah Jawi wontênipun | tabuhan Surendra | kangge ing satanah Jawi | dupi prapta ing antara salin warsa ||
34. Sinom
1. gantya sêkar roning kamal | sajroning taun pramadi | etange surya sangkala | tri atus angkaning warsi | lan pitu likur nguni | tinêngran sangkalanipun | karêngèng karna guna |[21] malêtik etanging warsi | taun căndra sangkala pangetangira ||
2. tri atus tri dasa sapta | sinung têngran gora katri | katon ing tawang samana |[22] măngsa wisaka marêngi | kacarita sang aji | kaparênging karsa prabu | nganggit gêndhing gêng sarta | babarkên mamrih waradin | gya dhawuhkên satanah Jawi sadaya ||
3. punika kamulanira | wontêne ing nuswa Jawi | gêndhing agêng duk samana | dupi praptanirèng warsi | wikrama dèn têngêri | kang warna naga kacaksuh | ing sèluman punika | surya sangkala etanging | ăngka tigang atus lan dwi dasa astha ||
4. ing taun căndra sangkala | tri atus angkaning warsi | lawan tigang dasa astha | tinêngran [tinêngra...]
--- 224 ---
[...n] madyèng rana tri | samana amarêngi | manggakala mangsanipun | sang sri maha narendra | kaparênging karsa kardi | têtabuhan minăngka têtêngêring prang ||
5. nulada tabuhaning prang | ing tanah Asiah tuwin | ing tanah Yahudi miwah | tanah Hindhu dèn wastani | mardangga ricikaning | tabuhan winastan iku | kala puniku kêndhang | lan soka gong wontên malih | rêricikan nênggih winastanan gubar ||
6. kadya bêndhe wujudira | ananging gubar tan mawi | pêncu waradin kewala | lan wontên malih bairi | sairib kadya bèri | mawi lingir pinggiripun | lan puksur wujudira | sairib têrbang utawi | mèmpêr tambur yèn ngungêlakên punika ||
7. kajêng kang măngka tabuhnya | wontên malih dèn wastani | gurni lir kênong punika | ananging mawi têtali | yèn ngungêlakên kadi | bêndhe sarana ginantung | wontên malih winastan | thongthong wujudnya sairib | kadi kêndhang nanging kalonthonganira ||
8. parunggu ingkang kinarya | yèn ngungêlakên puniki | tabuh kajêng kang kinarya | wontên malih winastan grit | wujudipun sairib | têrbang ananging puniku | yèn ngungêlakên [ngungêlakê...]
--- 225 ---
[...n] lawan | tabuh kajêng kang kinardi | wontên malih têtêg wastane punika ||
9. sairib bêdhug wujudnya | wontên malih dèn wastani | maguru găngsa wujudnya | sairib kêmodhong nanging | punika datan mawi | pêlangkan lamun pinukul | mung ginantung kewala | punika ingkang murwani | wontênipun tabuhan têngaraning prang ||
10. kaangge ing tanah Jawa | lajêng kagêm pra narpati | duk ing jaman kina-kina | kunêng praptanirèng warsi | taun wila etanging | surya sangkala tri atus | sanga likur angkanya | tinêngêran trustha kalih | uninga ing kamukswan pangetangira |[23]|
11. ing taun căndra sangkala | tri atus angkaning warsi | lawan tigang dasa sanga | tinêngran gapura kèksi | murub măngsa marêngi |[24] srawana mangkya winuwus | Prabu Kano putranya | kang nama Dèwi Srigati | murca saking jro pura tanpa karana ||
12. mung pinèt glising carita | murcanira sang sudèwi | dhinustha ing raja ditya | Prabu Karungkala nami | ing Pidana nagari | tan cinatur laminipun | sang rêtna wus kapanggya | sayêmbaraning narpati | Radyan Sêngkan ingkang angêntasi karya ||
13. kaparênging karsa nata | putrindra Dèwi Srigati |
--- 226 ---
katarimakakên marang | Radyan Sêngkan tan kawarni | pambojakramèn aji | nênggih pamiwahanipun | mring pangantèn kalihnya | dupi praptanirèng warsi | sitra panu etanging surya sangkala ||
14. ăngka tigang atus lawan | tigang dasa dèn têngêri | datanpa guna tri mukswa |[25] căndra sangkalaning warsi | barakan warna kèksi |[26] angkanira tigang atus | langkungnya kawan dasa | mangsanira amarêngi | manggakala kacarita duk samana ||
15. lêlakoning marcapada | titah mung darma nglakoni | atas pangrèhing jawata | kabèh kang tumitah urip | tan kawasa ngoncati | padha ginantungan iku | bêja lawan cilaka | cuka[27] sungkawa wus pasthi | sudra luhur nadyan narendra tan beda ||
16. nahên ta kang kacarita | wau Radyan Sêngkan anis | pinulung dening jawata | sang nata sungkawèng galih | tuwin Sang Dyah Srigati | tambuh saraosing kalbu | wit kapêgatan trêsna | saciptèng tyas yayah kadi | tumuturing mring ngêndi dununging paran ||
17. tanpa wus yèn winuwusa | sungkawanira sang dèwi | lan rama sri naranata | nahên ta mangke kawarni | sawusnya sri bupati | suda sungkawaning [sungkawa...]
--- 227 ---
[...ning] kalbu | wus lipur sawatara | pinupus yèn wus pinêsthi | ing jawata sapa bisa ngowahana ||
18. mangkya karsaning narendra | Sang Rêtna Dèwi Srigati | tinarimakkên mring Radyan | Turunan arinya yêkti | lan Radèn Sêngkan nguni | karsendra angarangulu | dupi praptaning măngsa | asuji Sang Dyah Srigati | dhinaubkên kalawan Radèn Turunan ||
19. praptaning supanu warsa | surya sangkala winilis | tigang atus tigang dasa | lan satunggal dèn têngêri | surèng rana kaèksi | gêgana pangetangipun |[28] taun căndra sangkala | ăngka tigang atus tuwin | kawan dasa satunggal sinungan têngran ||
20. tunggal warnaning kagunan |[29] marêngi măngsa manggasri | kacariyos sri narendra | karsa mangsah ing ajurit | nglawan mêngsah dityaji | ing Pidana kang kasêbut | nama Sri Karungkala | awit sri narendra maksih | ngêmu duka mring sira sang yêksadipa ||
21. dènnya kumapurun dhustha | ing putra Dèwi Srigati | sawusing sarwa samapta | sakapraboning ajurit | gya têdhak sri bupati | kadhèrèkakên sawêgung | wadya tanpa wilangan | datan kawarna ing margi | sapraptaning Pidana gya campuh ing
--- 228 ---
prang ||
22. rame samya long-linongan | wêkasan sang dityapati | sawadyabala tumpêsan | sasisane kang ngêmasi | lumayu ngungsi urip | kunêng wus datan kawuwus | ing Pidana punika | dumunung ing nuswa Jawi | sisih kilèn kang mangke nama Sumatra ||
23. anuju ing măngsa sitra | kondurira sri bupati | saking nagari Pidana | sarawuhira ing nagri | mung sawatara ari | malih atindak sang prabu | marang ing Gilingaya | tanah Priyangan karsaji | Gilingaya pan arsa winangun kitha ||
24. pinindha Purwacarita | kunêng praptanirèng warsi | taruna surya sangkala | ăngka tigang atus tuwin | tigang dasa lan kalih | pangetangira puniku | tinêngran karo guna | katon maksih pangetanging |[30] taun căndra sangkala angkaning warsa ||
25. tigang atus kawan dasa | langkung kalih dèn têngêri | kêmar[31] sukci katon tawang |[32] mangsanira amarêngi | padrawana kinardi | atindak sri mahaprabu | dhatêng Ngandong Dhadhapan | gatining karsa ngèstrèni | mukswanira ingkang raka sakalihan ||
26. samuksanipun bagawan | kalih Dyah Brahmanaradi | ingkang kinèn gumantia | ing bagawan kang wus anis | wus mangkana [mang...]
--- 229 ---
[...kana] sang aji | kacarita lajêng kundur | jroning taun partisa | surya sangkala winilis | ăngka tigang atus tigang dasa tiga ||
27. tinêngran urubing guna | katingalan pangetanging |[33] kang warsa căndra sangkala | tri atus angkaning warsi | kawan dasa lawan tri | tinêngran etanging taun | katon sukcining brama |[34] ing măngsa sitra marêngi | kacarita kabuyutan ing Maera ||
28. tanah Bantên kang winastan | ing rêdi Anyar samangkin | ingupakara kinarya | winangun cêcandhi dening | Risang Brahmanaradi | jroning warsa siti taun | surya sangkala warsa | ăngka tigang atus tuwin | tigang dasa langkung gangsal tinêngêran ||
29. pănca guna tri barakan |[35] căndra sangkalaning warsi | tigang atus kawan dasa | langkung gangsal dèn têngêri | pangetangirèng warsi | pănca warna katon muluk |[36] ing nalika samana | marêngi măngsa asuji | Prabu Kano kaparênging karsa nata ||
30. mêwahi abêning kinang | dados gangsal sêdhah gambir | jambe apu tuwin sata | dhinawuhkên mring sadasih | wradin satanah Jawi | inggih punika witipun | tiyang Jawi anginang | ngantos dumugi samangkin | dèn abêni [a...]
--- 230 ---
[...bêni] lir kang wus kasêbut ngarsa ||
31. ing antara kalih warsa | sêpên cariyosing tulis | dupi dungkap tigang warsa | wontên malih kang kawarni | ing taun wikuradi | surya sangkala tri atus | lan tigang dasa astha | têngraning sangkala èsthi | agni murub etanging căndra sangkala |[37]|
32. tigang atus kawan dasa | langkung wolu dèn têngêri | madyèng tirta katon mukswa |[38] ing măngsa pusa marêngi | karsanira sang aji | Prabu Kano arsa nglurug | aprang lan ditya raja | Prabu Sangkala ing nagri | Samaskuta kakangira Karungkala ||
33. sri maharaja wus têdhak | kêbut sawadya prajurit | mila arsa pinukul prang | awit sang raksasa aji | balela ing narpati | Sang Prabu Kano puniku | wus tita datan arsa | asok glondhong bulubêkti | myang pangarêng-arêng mring Purwacarita ||
34. wit saking dènnya murina | mring kadangira kang lalis | sira Sang Prabu Sangkala | nêdya malês lara pati | mênggah kang dèn wastani | nagri Samaskuta wau | dumunung nuswa Jawa | kilèn ugi dèn wastani | ing Sumatrah tunggil tanah lan Pidana ||
35. sarawuhira sang nata | ing Samaskuta nagari |
--- 231 ---
lajêng campuh ing ayuda | rame rok asilih ungkih | gênti kasor ing jurit | wêkasan sang yêksa Prabu | Sangkala kawasesa | kasor pêjah ing ajurit | tumpês wadya sasisane kang pralaya ||
36. lumayu asalang-tunjang | ana kang sumêngkèng wukir | ana kang manjing jêjurang | sawênèh manjing wanadri | dènnya ngupaya urip | sapêjahe yêksa prabu | kunêng datan winarna | ya ta sang sri narapati | kondur marang nagari Purwacarita ||
35. Pangkur
1. kapungkur ing Samaskuta | tindakira anèng marga sang aji | tuwuh kadarpaning kalbu | mampir marang ing arga | Batuwara yèku pratapaning wiku | ditya Sang Rêsi Prakêmpa | ramanira sang dityaji ||
2. Karungkala ing Pidana | lawan Prabu Sangkala kang wus lalis | adrênging karsa sang prabu | arsa amêjahana | ing sang tapa wit sutane kalih wau | dènira sami balela | ing Prabu Kano dinalih ||
3. pangajanirèng sudarma | samantara duk tuwuh karsaning aji |[39] kang murang ing rèh rahayu | tanpa ngadil pariksa | Sang Hyang Wisnu oncat saking sang aprabu | kondur mring Hindhu anuksma | ing brahmana kang wêwangi ||
--- 232 ---
4. Risang Wumana watara | Sang Brahmana Srita tranging mangèksi | yèn Bathara Wisnu sampun | oncat panuksmanira | mring Sang Prabu Kano Sangkala puniku | ngandika mring pra brahmana | he pra mitraningsun sami ||
5. para brahmana wruhanta | sêkar ingkang nêdhêng mêkar warna sri | pasthi lamun isi madu | yèn wus kisèn bun upas | madu musna lah iku pratandhanipun | yèn kêmbang bakal arusak | hèh para sumitra mami ||
6. sakèhing para brahmana | ratunira Sang Prabu Kano iki | tuhu yèn panuksmanipun | Sang Hyang Wisnu Bathara | nanging dupi kapanjingan kalamarcu | têmah Sang Hyang Wisnu murca | krana ratunira mangkin ||
7. kapanjingan tyas angkara | budi murka rèhing panggawe juti | mêmatèni tanpa kogug | mung manut tyas angkara | nadyan dosa sutane karo puniku | ananging kang nora dosa | Bagawan Prakêmpa yêkti ||
8. nora wênang kailokna | hèh mitrèngsun para brahmana sami | rèhne kang ingsun tut pungkur | Sang Hyang Wisnu wus mukswa | ingsun kudu tumutur ing Sang Hyang Wisnu | ature para brahmana | tan wontên kang nêdya kari ||
9. abipraya tumutura | Sang
--- 233 ---
Brahmana Srita sawusnya titi | têlas pangandikanipun | sakala nulya mukswa | sagung para brahmana samya tumutur | mukswane Brahmana Srita | wangsul dadya dewa malih ||
10. nihan ta sri narapatya | Prabu Kano sarawuhnya ing wukir | wus kapanggih lan sang wiku | ditya Rêsi Prakêmpa | lagya lênggah datan sarănta sang prabu | sigra anarik curiga | sang pandhita dèn larihi ||
11. jaja trus walikatira | kapisanan dhawah lajêng ngêmasi | sanalika angganipun | mukswa atilar swara | hèh narendra kang murang silèng tumuwuh | siya mring wong tanpa dosa | tan wurung sira ing wuri ||
12. winalês dening jawata | mênêng swara wus datan kapiyarsi | pinarênging kalanipun | katarima ing dewa | samantara wukir Batuwara ngriku | jumêgur swara kapyarsa | tumulya ing wukir Kapi ||
13. arga sawetan Sumatra | sakilèning Bantên swara kapyarsi | tumimbal munya jumêgur | mêtu gni ngalad-alad | lir sumundhul ing awiyat guntur kêtug | gêtêr patêr bumi molah | bayu riwut mobat-mabit ||
14. ampuhan gêng nulya prapta | parêng drêsing warsa lir ngêlêm bumi | sabuwana sindhung riwut | urut [uru...]
--- 234 ---
[...t] pèrèng dahana | ngardi Kapi kadrêsan ing riris agung | tan pisan lamun dadia | mêndha urubing ponagni ||[40]
15. malah suh mangalad-alad | gumarubug swara anggêgirisi | têmah ardi Kapi jêblug | mawur sumawur bungkar | bumi bêngkah tirtaning samodra kombul | kumêrut ngêlêm dharatan | wiwit Batuwara wukir ||
16. ardi Pulosari ika | trus mangetan praptèng Kamula wukir | yèku ardi Pangerangu | ardi Gêdhe punika | tanah Bogor sapangilèn praptèng gunung | nênggih arga Rajabasa | tanah ing Sumatra ugi ||
17. kang balêbêg gênging tirta | duk punika ing Pasundhan sasisih | kang lèr sapangilènipun | ngantya tumêkèng arga | Rajabasa kambah kasangsaran agung | samya kablêbêg ing toya | sarajakayane sami ||
18. myang sarajadarbèkira | kala ingkang samya dhèrèk sang aji | samya tumpês sirna larut | kêlêm kentir ing toya | Prabu Kano mukswa dadya dewa iku | kasêbut namarsi Kanwa | mung Patih Dyan Jakapuring ||
19. antuk pitulunging dewa | kasangsang ing wrêksa sapucak wukir | têmahan manggih rahayu | sasuruting kang
--- 235 ---
toya | ngardi Kapi tuwin pasitèn ing dhusun | katingal dadya samodra | nênggih ing waktu puniki ||
20. nuswa Jawi bêlahira | têmah dados kalih ingkang sasisih | lèr kilèn ingkang kasêbut | nama pulo Sumatra | kang sasisih ing wetan maksih lêstantun | winastanan pulo Jawa | wondene ing ardi Kapi ||
21. dalah sakanan keringnya | ingkang dados sagantên dèn wastani | supitan Sundha puniku | dumugi ing samangkya | nagri Samaskuta kang sampun kasêbut | nagrinya Prabu Sangkala | anjêblug dadya jaladri ||
22. wontên satêngahing nuswa | nênggih pulo Sumatra kang jaladri | toya awêning kalangkung | ingkang mangke winastan | dening tiyang Sumatra sagantên wau | winastan dhanu Singkara | dhanu talaga kang arti ||
23. Singkara raning talaga | dumunung ing tanah Padhang puniki | punika ing purwanipun | nuswa Sumatra pêgat | lawan nuswa Jawi nihan ta kawuwus | kaetang jumênêngira | Sri Kano praptaning anis ||
24. mukswa saking nuswa Jawa | laminira dènnya jumênêng aji | tigang dasa wolu taun | kunêng mangke kawarna | Radyan Patih Jakapuring lajêng kondur | mring
--- 236 ---
nagri Purwacarita | sarawuhnya awêwarti ||
25. sawontêning lêlampahan | purwa madya praptèng wasana titi | para garwa putranipun | Sri Kano myang pra wadya- | bala tuwin santana dupi angrungu | Dyan Jakapuring wartanya | sru kagyat tyasira sami ||
26. wêkasan dahat sungkawa | kacarita mantunira sang aji | Radèn Turunan duk ngrungu | pawartaning kang paman | Radèn Jakapuring sru jarêm ing kalbu | têmah kasêrênging sabda | limut rèhing kramaniti ||
27. nguman-uman mring kang paman | mijil ingkang sabda he paman patih | sakalangkung gawok ulun | têka tan darbe wirang | mring gumlaring sutèngsu |[41] surya miwah taranggana | têka sagêd anglampahi ||
28. mantuk gêsang dhatêng praja | amangsuli sabda Dyan Jakapuring | aran pati urip iku | sapa kang darbenana | tan lyan muhung jawata ingkang linuhung | Dyan Turunan duk miyarsa | lingira Dyan Jakapuring ||
29. saya sangêt dukanira | awêkasan Rahadèn Jakapuring | sangêt sak sêriking kalbu | anglès saking nagara | Dyan Turunan sakadang warga sadarum | kang sami nandhang sungkawa | wus lipur ing sawatawis ||
30. nulya Rahadèn Turunan | anèng Purwacarita madêk [madê...]
--- 237 ---
[...k] aji | gumantyèng rama marsêpuh | jêjuluking narendra | Prabu Kandhihawa dene patihipun | sutaning Sang Căndramawa | nama Mandasrawa Patih ||
31. dene para wadyabala | sadayane kang samya angêmasi | wus kagêntyan lênggahipun | kunêng mangkya winarna | Radèn Patih Jakapuring kesahipun | saking ing Purwacarita | mring Gilingaya nagari ||
32. ngêngirup sakèhing jana | ing bang kilèn sawusing muyut sami | anulya jumênêng ratu | wontên ing Gilingaya | ajêjuluk Iranyarudra Sang Prabu | sang nata sampun akarya | ingkang minăngka pêpatih ||
33. Êmpu Cakut wastanira | sinung nama patih anindyamantri | etangira wiwit Prabu | Kano anglurug ing prang | marang Samaskuta dumugining waktu | jumênêngira narendra | Radèn Patih Jakapuring ||
34. Sang Prabu Hèryanarudra | laminira mung antawis satèngsi | nalikanira puniku | wontên kalih narendra | tanah Jawi satunggal kang wus tinutur | ing nagri Purwacarita | lawan Gilingaya nagri ||
36. Girisa
1. ginantya sêkar gurisa | praptaning taun jaywaha | ketanging surya sangkala | tigang atus kawan dasa | lan kalih
--- 238 ---
tinêngran paksa | akarya guna etangnya |[42] ing taun căndra sangkala | tri tus sèkêt angkanya |[43]|
2. langkung kalih sinung têngran | kacaksuh marganing rana |[44] jroning măngsa manggala |[45] kacarita sri narendra | Sang Prabu Hèryanarudra | karsa anglurug ing yuda | mring nagri Purwacarita | gya dhêdhawuh mring ki patya ||
3. kinèn angondhangi wadya | patih umatur sandika | gya dhêdhawuh mring pra wadya | sawusing sarwa samapta | nulya atindak sang nata | kêbut sawadyabalanya | ing ênu tan winursita | wus praptèng Purwacarita ||
4. nulya campuh ing ayuda | liwêran mungsuh lan rowang | rame samya long-linongan | ganti kasor ungguling prang | bake[46] kèh sungsun atumpang | wêkasan Sri Kandhihawa | kawasesa kasor ing prang | têmah mukswa ing payudan ||
5. kacarita putranira | Sang Aprabu Kandhihawa | sajuga priya anama | Dyan Rêspati kawlasarsa | samokswanira kang rama | dyan kapalajêng mangetan | tan wontên ingkang sinêdya | wêkasan praptèng Widarba ||
6. padhepokaning pandhita | anama Rêsi Sucandra | wau dyan putra narendra |
--- 239 ---
pinupu mring sang pandhita | kunêng malih kawarnaa | Sang Prabu Hèryanarudra | bêdhahing Purwacarita | gya kondur mring Gilingaya ||
7. lastari jumênêng nata | mêngku ing rat nuswa Jawa | Sumatra kang sisih wetan | ing Bali tuwin Madura | kala ing wêktu punika | narendra ing tanah Jawa | mung Prabu Hèryanarudra | karaton ing Gilingaya ||
8. dene Prabu Kandhihawa | jumênêngira narendra | laminya mung kawan warsa | yèku kang jumênêng nata | ping tri ing Purwacarita | samokswanira sang nata | risaking Purwacarita | tan wontên ingkang gumantya ||
9. salêbêting kalih warsa | tan wontên cariyosira | dupi dungkap tigang warsa | wontên malih kacarita | jroning yiwolambi warsa | etanging surya sangkala | tigang atus kawan dasa | langkung gangsal tinêngran |[47]|
10. gatining yoga katingal |[48] etanging căndra sangkala | tigang atus sèkêt gangsal | tinêngran sêngkalèng warsa | winisik tataning kagunan |[49][50] marêngi manggasri măngsa | Dyan Rêspati kacarita | pinèt mantu sang pandhita ||
11. yèku Bagawan Sucandra | dhinaubkên lan sutanya | kang anama Dèwi Soma | antuk [a...]
--- 240 ---
[...ntuk] dènnya palakrama | kunêng datan cinarita | ing rèh rarasing asmara | Dyan Rêspati lan garwanya | gantya ingkang cinarita ||
12. praptaning sadasa warsa | wontên malih cinarita | sajroning taun rakcata | etanging surya sangkala | tri atus sèkêt sêkawan | tinêngran etanging warsa | pan dadi marganing guna |[51] etanging căndra sangkala ||
13. tri atus sawidak gangsal | pangetangira tinêngran | tata rasaning kagunan |[52] marêngi măngsa palguna | dyan rêspati kacarita | dènira apalakrama | pinèt inggaling carita | wus patutan jalu tiga ||
14. tinuduh dening martuwa | kinèn têtruka ing arga | wukir Aswata kang mangkya | winastanan ardi Pandhan | tanah Madiun punika | Dyan Rêspati tan lênggana | gya mangkat sagarwa putra | sapraptanirèng Aswata ||
15. lajêng karya padhepokan | dupi sawusira dadya | winastan ing Pantirêja | tan lami antaranira | lajêng akarya pasraman | wontên sapucaking arga | wus dadya nulya rahadyan | mratapa sêsilih nama ||
16. wus kasub ing lyan bagawan | Wrahaspati panêngrannya | salêbêting kalih warsa |
--- 241 ---
tan wontên cariyosira | dupi dungkap tigang warsa | wontên malih cinarita | jroning warsa saumiya | etanging surya sangkala ||[53]
17. tigang atus sèkêt astha | pangetangira tinêngran | bujăngga anata guna |[54] etanging căndra sangkala | tri atus sawidak sanga | pangetangira tinêngran | trusing kang rasa têtiga |[55] amarêngi măngsa naya ||
18. narendra ing Gilingaya | Sang Prabu Hèryanarudra | wiwit karsa amêncarna | wiji marang desa-desa | pantun jagung tuwin kacang | kadhêle myang wiji jarak | nulya dhêdhawuh sang nata | mring wadya ing desa-desa ||
19. kinèn sami ananêma | ing sabin myang ing têgilan | kang tampi dhawuh sadaya | sukèng tyas matur sandika | kunêng gantya kawarnaa | kahyangan Saptapratala | Bathara Anantaboga | adarbe putra wanodya ||
20. Dèwi Basundari nama | kinèn kesah dening rama | karana sang dèwi arsa | kinalulut ing narendra | kasêbut Sang Hyang Sindhula | awit Hyang Anantaboga | kalangkung kewran ing driya | dadya kang putra sang rêtna ||
21. kinèn ngoncati kewala | dene wau Hyang Sindhula | asaling [asa...]
--- 242 ---
[...ling] pinangkanira | tan kocap ing srat punika | sang rêtna umangkat sigra | saking ing Saptapratala | datanpa rowang sajuga | muhung kalangênanira ||
22. kang datan kenging kantuna | kêkalih ingkang satunggal | menda padro dene ingkang | satunggalnya banyakpatra | Dyah Basundari wêdalnya | saking ing Saptapratala | tansah ngayam-ayam wana | ngambang papêsthèning dewa ||
37. Maskumambang
1. tambuh-tambuh ingkang sinêdya ing galih | yèn kandhêk tindaknya | kaprêgok ing kali-kali | bêngawan utawi rawa ||
2. banyakpatra ingkang kawasa nulungi | kinèn anyabrangna | yèn ana marga kang rumpil | menda ingkang tinitihan ||
3. rêmbên lampahira wantuning pawèstri | dangu-dangu sang dyah | lampahira praptèng wukir | Aswata ing arga Pandhan ||
4. kraos sangêt sayah aluwe wit saking | wus lami dènira | lumampah datanpa bukti | anulya kèndêl sang rêtna ||
5. sangêt luwe nanging datan darbe kapti | dhahar dhêdhaharan | sawontênipun ing wukir | wowohan awarna-warna ||
6. ingkang sangêt pinenginan ing sang dèwi | tan lyan muhung
--- 243 ---
ulam | lumungsiring menda tuwin | ulam dhadha mênthok banyak ||
7. menda padro tuwin banyakpatra sami | sinungan waskitha | sausiking tyas sang dèwi | gya sakalihira samya ||
8. nyumanggakkên sarira marang sang dèwi | yèn ta angucapa | lir janma sumăngga gusti | sariramba kadhahara ||
9. wus mangkana gya binêlèh wau kambing | pinèt lumungsirnya | banyak binêlèh ingambil | daging dhadha mênthokira ||
10. sawusira mangkana banyak lan kambing | sarêng sami mukswa | samokswanira kêkalih | kang ulam lajêng ingulah ||
11. winor dadya satunggal lumungsir kambing | dhadha mênthok banyak | mangsakan dipun wastani | ulam ênoh gya winarna ||
12. Sang Bagawan Wrahaspati kang tatèki | ing wukir Aswata | mambêt gănda kumukusing | ulam gya tumurun sigra ||
13. saking pucaking arga arsa ngupadi | kang mambêt gyanira | wêkasan sang wiku prapti | panggenanira sang rêtna ||
14. Sang Bagawan Wrahaspati duk ningali | mring kusuma rara | parêng têmpuking pangèksi | sang dyah lawan sang pandhita ||
15. têmpur liring lir kilat barung lan thathit | tyas tanpa jamuga | lir panjang putra upami | tibèng
--- 244 ---
sela kumalasa ||
16. wit Sang Rêsi Wrahaspati aningali | wanodyayu endah | anggana datanpa kanthi | sang dyah lagya ucal ulam ||
17. ngucap ingkang wau mambêt saking wukir | ugi sang kusuma | Rêtna Dèwi Basundari | tan pisan-pisan anyana ||
18. lamun kadhatêngan pandhita nom pêkik | wontên ing panggenan | kang nyênyêt sêpên kapati | ya ta wau sang pandhita ||
19. sanalika ing tyas kataman wiyadi | nulya atêtanya | sang pandhita mring sang dèwi | arum wijiling wacana ||
20. dhuh punapa ingkang ingucal puniki | dene gandanira | sêdhêp angambar nglangkungi | wangsulanira sang rêtna ||
21. sêmu merang sang kusuma mijil angling | lah inggih punika | ratêngan dipun wastani | ênoh dagingipun menda ||
22. lawan banyak cinampur dados satunggil | nulya sang pandhita | agahan arsa ngungkabi | sêdya wrin ing wujudira ||
23. wau ingkang ingucal dening sang dèwi | sêdhêng sang pandhita | asta kang têngên ngungkabi | tutupnya ingkang ingucal ||
24. kasaladan ing kukus satêmah dadi | asta bêlang pêthak | gya wangsul lênggah sang rêsi | tansah ing tyas kalênglêngan ||
25. myat ing warninira
--- 245 ---
Sang Dyah Basundari | nulya sang pandhita | nilakrama mring sang dèwi | lawan basa manuhara ||
26. mamardawa mamalat lumunturing sih | dhuh dewaning dyah |[56] musthikaning rêtna mugi | nirnakna runing wardaya ||
27. dene ulun kumapurun nilakrami | ing pundi pinăngka | tuwin paran kang kinapti | sintên kacathêting nama ||
28. dene sang dyah rawuh samadyèng wanadri | datan mawi rowang | mangsuli Dyah Basundari | dhuh sang pandhita kawula ||
29. asal saking Saptapratala kang siwi | Hyang Anantaboga | pêparap pun Basundari | wondene prapta kawula ||
30. wana ngriki wit tinundhung ing sudarmi | kesah tanpa sêdya | kenging winastan upami | lir kleyang kabur kanginan ||
31. ing sapurug mung manut lampahing angin | mangkana sang tapa | myarsa lingira sang dèwi | saya lir winungu ing tyas ||
32. dènira sru kasmaran mring sang sudèwi | dadya sang pandhita | mangsuli sabda mêmanis | dhuh sang dewataning kênya ||
33. kang satuhu musthikaning dyah sabumi | kang mêmati raga | ingkang datansah akardi | trênyuh ing manah kawula ||
34. tumancêp ing jêjantung ngrêrujit ati | dasih cumanthaka | umatur sajarwa jati | sanadyan tan măntra-măntra ||
--- 246 ---
35. yèn pantêsa pun dasih dadya pêkathik | dhatêng sang kusuma | musthikaning dyah sabumi | ananging adrênging sêdya ||
36. anêmpuh byat umatur dhatêng sang dèwi | lah punapa sang dyah | sotah angakên pakathik | mring tiyang kang kawlasarsa ||
37. ingkang kados jasat kawula puniki | ing sadangunira | Sang Bagawan Wrahaspati | ngandika rum marma dawa ||
38. sarwi anyakêti lênggahnya sang dèwi | sang dyah duk miyarsa | lingira Sang Wrahaspati | tuwin ing sasolahira ||
39. wantuning dyah kênya wus diwasèng wanci | sang dyah dahat merang | tanbuh saraosing galih | gumêtêr sariranira ||
40. kumyus ingkang swanita amaratani | sranduning sarira | sang dyah kapêksa mangsuli | sêrêt wijiling wacana ||
38. Mijil
1. dhuh sang wiku kawula puniki | rèh tinitah asor | nistha lola papa sayêktine | tan wiraga kuciwa ing warni | tan yudanagari | tan wicara ulun ||
2. sakalangkung nglêngkara upami | karsaa sang kaot | mundhut minăngka juru mangsake | sang pandhita dupi amiyarsi | lingira sang dèwi | kang makatên wau ||
3. saha tinitik ing tăndha yêkti | sasolahe [sasolah...]
--- 247 ---
[...e] katon | wahyaning sabda èsmu liringe | ngantarani kalamun sang dèwi | wus cumondhong kapti | kagarwa sang wiku ||
4. sang pandhita saya srênging kapti | nyêlak mring sang sinom | andhêsêk-dhêsêk ing dyah lênggahe | angrarurum ing têmbung mêmanis | Sang Dyah Basundari | amengo tumungkul ||
5. sarwi ngling pandhita apa iki | sajêg lagi tumon | dene ana pandhita mangkene | têka sêmbrana marang pawèstri | apa ora wêdi | dhêndhaning dewa gung ||
6. nanging sang wiku tan amigati | ing wuwus sang sinom | malah wèh tambah drênging karsane | dènirarsa ngrurah ing arêsmi | tan sarănta nuli | sang rêtna sinambut ||
7. binêktèng pasraman laju manjing | langêning paturon | sang pandhita dhatêngkên karsane | sang dyah datansah akongah-kangih | sang wiku mangungkih | mrih usadèng wuyung ||
8. mung cinêkak rêroncèning rêsmi | datan winiraos | kusumèng dyah wus dadya garwane | sang pandhita anutug karonsih | nihan ta kawarni | salêbêting taun ||
9. sadharuna etanging kang warsi | nalika samono | tri atus sèkêt sanga angkane | yèku ing
--- 248 ---
surya sangkala warsi | gatra lan tataning | wedha têngranipun ||[57]
10. etanging căndra sangkalèng warsi | ăngka winiraos | tri atus pitung dasa langkunge | tinêngran sirna swarani agni |[58] mangsanya marêngi | srawana puniku ||
11. putranira Rêksi Wrahaspati | kang kantun ing dhepok | Pantirêja kang nama Rahadèn | Anggara lan Dyan Cundhaka kalih | mring ibu tinuding | samya kinèn nusul ||
12. mring pratapanira rama Rêksi | Wrahaspati kinon | angaturi mring rama kundure | wit kang ibu onêngnya kêpati | kang putra kêkalih | gya minggah ing gunung ||
13. praptèng pratapan sampun kapanggih | lan rama sang karo | gya umatur dhuh rama wiyose | prapta ulun mring ibu tinuding | kinèn angaturi | paduka pukulun ||
14. rèhning sampun lami tan kapanggih | onêngnya kêpatos | ingkang rama rum pangandikane | hèh sutèngsun balia tumuli | wêwartaa maring | ibunira kulup ||
15. lamun ing samêngko kinèn mulih | durung bisa ingong | krana ingsun ing mêngko sêdhênge | mêlêng cipta mêmuja sêmèdi | menta nugrahaning | jawata linuhung ||
--- 249 ---
16. yèn muliha ingsun mangko yêkti | dumadi amêgot | yoga brataningsun satêmahe | tan tumêka ing panêdya mami | dèn sabarna kaki | samăngsa wus tutug ||
17. pamintèngsun mring jawata luwih | nuli mulih ingong | lah wis kulup balia samangke | wêwartaa mring ibumu nuli | dyan kalih gya pamit | rinilanan sampun ||
18. wus tumurun saking pucak wukir | lampahnya sang karo | datan antara dangu wus praptèng | dhepok Pantirêja wus kapanggih | lan kang ibu sami | mangkana umatur ||
19. mring kang ibu sarèhnya tinuding | ing purwa praptèng don | matur malih rahadèn kalihe | nanging pangintên datan sayêkti | yèn sawêk sêmèdi | mêmintèng dewa gung ||
20. awit kala kawula sumiwi | wrin wontên wong wadon | maksih taruna endah warnane | pangintên kawula bokmanawi | punika kang dadi | jawata linuhung ||
21. sarta ingkang pinuja sêmèdi | langêning paturon | Dèwi Soma duk myarsèng ature | ingkang putra karna lir sinêbit | wis ngira sang dèwi | yèn raka sang wiku ||
22. mêntas krama kabrananging galih | wantunira wadon | tan sagêt ngampah [nga...]
--- 250 ---
[...mpah] nêpsu hawane | samantara gya minggah ing wukir | pasramaning laki | sapraptaning ngriku ||
23. aningali kang raka yèn lagi | lênggah sakarongron | sanalika limut saliring rèh | têmah datan sarănta ing galih | Dèwi Basundari | jinamalan gupuh ||
24. sarwi wahyaning sabda awêngis | iki kang bagogok | kang pinuja-puji jawatane | dadya ulêng gya pinisah dening | Rêsi Wrahaspati | ing sauwalipun ||
25. Dèwi Soma dinukan ing laki | sang wiku kawiyos | sêrênging sabda marang garwane | Dêwi Soma dipun upatani | mêngko sira kardi | wiranging tumuwuh ||
26. muga nêmua wirang ing wuri | dhêndhaning Hyang Manon | Dêwi Soma gya wangsul ge-age | sarwi karuna samargi-margi | dahat amlasasih | mêmintèng dewa gung ||
27. mugi ing têmbe Dyah Basundari | manggiha lêlakon | antuk bêbênduning jawatane | manggiha sungsang bawana balik | wantu pamintaning | sutèng wiku luhung ||
28. jinurunging jawata linuwih | tandhane katongton | sinauran ing gêtêr patêre | Dèwi Soma sapraptaning panti | Dèwi Basundari | amothah ing kakung ||
--- 251 ---
29. pamit kondur mring Saptapratiwi | drênging tyas sang sinom | datan kenging sinayut karsane | sang pandhita têmah anuruti | kondurnya sang dèwi | sang wiku tumutur ||
30. lampahira sapraptaning margi | kêkalih samyanon | ing ngawiyat kalangkung pêtênge | dhêdhêt lir mêndhung ngêndhanu kèksi | dangu dènnya sami | tumêngèng aluhur ||
31. dangu-dangu têranging pangèksi | yèn ingkang katongton | yèku narendra kalih yêktine | tarung rame kuwêl ing wiyati | Dèwi Basundari | umatur ring kakung ||
32. kang katingal ing wiyat puniki | naga agêng karo | tarung kuwêl punika jatine | kang satunggal ramaningsun yêkti | kang kahyangan munggwing | Saptapratalèku ||
33. Hyang Anantaboga kang satunggil | naga gêng kawartos | Hyang Sindhula kasub ing namane | ingkang asorot cêmêng puniki | kang sudarma mami | kang abrit puniku ||
34. Hyang Sindhula marma andarbèni | cahya bang sumorot | awit saking kapanjingan tyase | angkara murka pangrèhing juti | Rêsi Wrahaspati | duk miyarsèng wuwus ||
35. aturira Dèwi Basundari | sakalangkung gawok |
--- 252 ---
samantara amênthang langkape | naga kang sorot bang dèn lêpasi | ing tikswara lungit | narendra kacundhuk ||
36. ing sanjata netranya kang kering | gya mukswa saking gon | mênggah Sang Hyang Sindhula mukswane | lajêng nyèluman praptèng samangkin | dados naga jati- | ngarang wartosipun ||
37. dora yêkti kang ngripta mung darmi | anilas pawartos | kunêng Hyang Sindhula samukswane | Hyang Anantaboga anêdhaki | mring risang kêkalih | malih warninipun ||
38. katon kadya manungsa sajati | rinangkul sang sinom | tinangisan nulya kêkalihe | samya ngèstu ing pada sang prapti | sang amalih warni | têtanya mring sunu ||
39. lêlampahan ingkang dèn lampahi | ing purwa praptèng don | dene aruntung-runtung lampahe | lawan priya taruna apêkik | Dèwi Basundari | wus sajarwa tuhu ||
40. ingkang rama suka duk miyarsi | ri wusing mêngkono | nulya sami binêkta kalihe | mring kahyangan lampahnya wus prapti | anêng Saptabumi | wus lami cinatur ||
41. Sang Wrahaspati tinuduh dening | sang marsêpuh kinon | dhêdhukuh ing wana Mêdhanggêle |
--- 253 ---
ingkang putra tan lêngganèng budi | mangkana sang rêsi | lawan garwanipun ||
42. apamitan mring sudarma sarwi | angèstu pada nor | wus rinilan dyan umangkat age | mêdal saking ka-Saptapratiwi | lampahira kalih | tan kawarnèng ênu ||
43. praptèng Mêdhanggêle ing wanadri | tumulya ing kono | binabadan kinarya dhukuhe | datan lami wus dadya sêkalir | akathah pra janmi | kang awismèng ngriku ||
44. tata-tata makarangan sami | sumuyut sakèh wong | mring sang wiku ngawula anggêpe | Rêsi Wrahaspati tuhu bangkit | mèt tyasing sasami | mintir dananipun ||
| 1 | Lebih satu suku kata: trisula dèn anggo jamang. (kembali) |
| 2 | sintrèn. (kembali) |
| 3 | pra. (kembali) |
| 4 | Kurang satu suku kata: he Kanwa wadyanta kabèh. (kembali) |
| 5 | Lebih satu suku kata: lan nalikanya pangarak. (kembali) |
| 6 | Kurang satu suku kata: malah-malah warata satalatahing. (kembali) |
| 7 | praptèng. (kembali) |
| 8 | mangkya. (kembali) |
| 9 | praptèng. (kembali) |
| 10 | Tanggal: pandhita tunggal kawruh (317 taun surya). (kembali) |
| 11 | Tanggal: karêngèng karna wedhaning wiyat (0326 taun căndra). (kembali) |
| 12 | Tanggal: èsthining narendra malêtik (318 taun surya). (kembali) |
| 13 | Tanggal: pandhita paksa guna (327 taun căndra). (kembali) |
| 14 | Tanggal: trusing kang sujanma katon kombul (0319 taun surya). (kembali) |
| 15 | Tanggal: brahmana adhêsthi guna (328 taun căndra). (kembali) |
| 16 | Tanggal: tanpa sikara kawruh (320 taun surya). (kembali) |
| 17 | Tanggal: trus pan dhêsthi katon (329 taun căndra). (kembali) |
| 18 | Tanggal: warsa karna tri (326 taun surya). (kembali) |
| 19 | Tanggal: karêngèng guna katon muluk (0336 taun căndra). (kembali) |
| 20 | garantang. (kembali) |
| 21 | Tanggal: karêngèng karna guna (327 taun surya). Biasanya, dan di tempat lain dalam teks ini, kata "karênga" (terdengar) berwatak bilangan enam (6). (kembali) |
| 22 | Tanggal: gora katri katon (337 taun căndra). (kembali) |
| 23 | Tanggal: trustha kalih uninga (329 taun surya). (kembali) |
| 24 | Tanggal: gapura kèksi murub (339 taun căndra). (kembali) |
| 25 | Tanggal: datanpa guna tri mukswa (330 taun surya). (kembali) |
| 26 | Tanggal: barakan warna kèksi (340 taun căndra). (kembali) |
| 27 | suka. (kembali) |
| 28 | Tanggal: surèng rana kaèksi gêgana (0331 taun surya). (kembali) |
| 29 | Tanggal: tunggal warnaning kagunan (341 taun căndra). (kembali) |
| 30 | Tanggal: karo guna katon (332 taun surya). (kembali) |
| 31 | kêmbar. (kembali) |
| 32 | Tanggal: kêmar (kêmbar) sukci katon tawang (0342 taun căndra). (kembali) |
| 33 | Tanggal: urubing guna katingalan (333 taun surya). (kembali) |
| 34 | Tanggal: katon sukcining brama (343 taun căndra). (kembali) |
| 35 | Tanggal: pănca guna tri barakan (0335 taun surya). (kembali) |
| 36 | Tanggal: pănca warna katon muluk (0345 taun căndra). (kembali) |
| 37 | Tanggal: èsthi agni murub (338 taun surya). (kembali) |
| 38 | Tanggal: madyèng tirta katon mukswa (0348 taun căndra). (kembali) |
| 39 | Lebih satu suku kata: samantara duk tuwuh karsèng aji. (kembali) |
| 40 | ponang gni. (kembali) |
| 41 | Kurang lima suku kata: mring gumlaring jagad kalawan sutèngsu. (kembali) |
| 42 | Tanggal: paksa akarya guna (342 taun surya). (kembali) |
| 43 | Kurang satu suku kata: tri atus sèkêt angkanya. (kembali) |
| 44 | Tanggal: kacaksuh marganing rana (352 taun căndra). (kembali) |
| 45 | Kurang satu suku kata: sajroning măngsa manggala. (kembali) |
| 46 | bangke. (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata: langkung gangsal tinêngêran. (kembali) |
| 48 | Tanggal: gatining yoga katingal (345 taun surya). (kembali) |
| 49 | Lebih satu suku kata: winisik tataning guna. (kembali) |
| 50 | Tanggal: winisik tataning guna (355 taun căndra). (kembali) |
| 51 | Tanggal: dadi marganing guna (354 taun surya). (kembali) |
| 52 | Tanggal: tata rasaning kagunan (365 taun căndra). (kembali) |
| 53 | Di dalam bait ini ada grafik: Prabu Kano prang kalihan Prabu Sangkala wontên ing nêgari Samaskunthaka. (kembali) |
| 54 | Tanggal: bujăngga anata guna (358 taun surya). (kembali) |
| 55 | Tanggal: trusing kang rasa têtiga (369 taun căndra). (kembali) |
| 56 | Kurang satu suku kata: adhuh dewaning dyah. (kembali) |
| 57 | Tanggal: gatra lan tataning wedha (359 taun surya). (kembali) |
| 58 | Tanggal: sirna swarani agni (370 taun căndra). (kembali) |