Babad Tanah Jawi, No. 3, Van Dorp, 1925, #1083 (Pupuh 154–172)

154. Pangkur

1. budhal baris ing Mêntaram | yèn sinawang kadi prawata sari | lêlayu lan umbul-umbul | katiyup samirana | yèn sinawang lir pendah ombaking laut | swaraning janma lir gêrah | barungan swaraning wajik ||

2. Pangran Dipati Mêntaram | nitih kuda rêspati songsong kuning | waos sulam munggèng pungkur | samas kang munggèng ngarsa | amarapit payung agung munggèng ngayun | ingkang munggèng wuri pisan | wong satus anumbak putih ||

3. gêgaman awarna-warna | lampahira angapit kanan kering | ingkang lumampah ing ngayun | bupati ing Mêntaram | para arya bupati tuwin tumênggung | Jêng Pangeran Pringgalaya | kang dadi cucuking baris ||

4. kalawan Pangran Balitar | atanapi tumênggung ing Mêntawis | sawadyanira gumuruh | wau ing lampahira |

--- 3: 156 ---

Kyai Mangunnêgara lumampah ngayun | lawan Radèn Wiratmêja | Wiranêgara prajurit ||

5. marga agêng ambêlabar | kaèbêkan wadyabala Mêntawis | sêdaya prayitnèng kewuh | kêrig wadya Mêntaram | sampun mêdal nèng jawi nêgari nglurug | ing Kajoran kang sinêdya | kuwur manahe wadya lit ||

6. ya ta wau kawarnaa | ing Kajoran sampun umadêg baris | sêmana sampun akêmbul | lan baris ing Madura | bala Sampang kang dadya têtindhihipun | awasta Dhandhangwêcana | sugih kêndêl kaduk wani ||

7. nungkul mring Dhandhangwêcana | wadya Pajang sampun sami ambalik | măncanêgara wus têluk | Kaduwang lan Magêtan | wong Madura gêgilani polahipun | ya ta wau kawarnaa | barise wadya Mêntawis ||

8. ing Kajoran sampun prapta | wong Mêntaram lajêng angrakit baris | ing Kajoran wus kinêpung | surak kadya ampuhan | Panêmbahan Rama wus prayitnèng kewuh | sêmana sampun siyaga | sakêpraboning ajurit ||

9. miwah kang para sêkabat | wus arakit sami sowan ing gusti | wadya Madura gumrudug | ya ta Dhandhangwêcana | amêtoni ing ayuda karsanipun | wadyabala ing Mêntaran[1] | suraknya mawanti-wanti ||

10. sagung wadya ing Kajoran | wus akumpul sêdya mêtoni jurit | wadya ing Madura gêrgut | tanapi wong Mêntaram | sami purun lajêng acampuh ing ripu | wadyabala

--- 3: 157 ---

ing Kajoran | karoban tandhing ing jurit ||

11. sênjata lir gêlap ngampar | ing Kajoran mimis kadi gurimis | kukus pêtêng kadi pêdhut | satêngahing payudan | agagapan wadya kang campuh ing ripu | angrok ingkang băndayuda | kêpanggih prasami wani ||

12. agênti sêrang-sinêrang | wong Madura kêlawan wong Mêntawis | swarane surak lir guntur | sambate wong kêbranan | ngarsa mati ing wuri nêrajang purun | ya ta wadya ing Madura | yudanira pan kalindhih ||

13. wadyanira kathah pêjah | wong Kajoran sêksana anulungi | tandange wadya anggrêgut | nanging karoban mêngsah | wong Kajoran yudane kathah kêsambut | kathah tatu kathah pêjah | lir wangan nêmpuh jêladri ||

14. mundur wadya ing Madura | wong Kajoran milu mundur awingwrin | sêmana kêsaput dalu | prasami mêsanggrahan | arêrangkah sami prayitna ing kewuh | wau ta wadya Madura | manahe tan kêna lilih ||

15. tanapi wadya Kajoran | manahira sêdaya sami miris | dene karoban ing mungsuh | prasami pirêmbagan | Panêmbahan Rama lan sêntananipun | prayoga padha ngêmbula | mangetan anunggal baris ||

16. kêlawan Ki Trunajaya | nora dadi kerone ingkang pikir | mêsthi ing ayuda kukuh | nadyan besuk balia | mring Mêntaram angirid gêgaman agung | aja kêtanggungan lampah | Dhandhangwêcana mèstuti ||

17. sampun dadi [da...]

--- 3: 158 ---

[...di] kang pirêmbag | sigra undhang dhumatêng wadya alit | sumêdya lolos ing dalu | kulawarga sêdaya | kang sinêdya mangetan barise kumpul | kêlawan Ki Trunajaya | sêdaya dipun wangsiti ||

18. sêksana anulya bubar | wong Madura lumampah anèng wuri | anèng ing marga kasusu | pating pacècèr marga | Panêmbahan Rama lampahe andarung | sumêdya angêmbul lampah | lan kang anèng Surawèsthi ||

19. wong Mêntaram wus uninga | Panêmbahan Rama lolos ing wêngi | wus raina sigra maju | Kajoran jinarahan | binoyongan wong Kajoran ingkang kantun | wisma sami ingobongan | dene wadya ing Mêntawis ||

20. sêdaya sagung boyongan | myang jarahan binêkta mring Mêntawis | Pangeran Dipati kondur | lawan para sêntana | tan kawarna kang mantuk dhatêng Mêntarum | ya ta Pangeran Kajoran | lajêng dhatêng Surawèsthi ||

21. kêpanggih lawan kang putra | Trunajaya langkung trusthaning galih | wus lami nèng Surèngkewuh | sêmana gantya warsa | Panêmbahan Madurêtna alon matur | dhatêng Panêmbahan Rama | arsa ngalih mring Kêdhiri ||

22. sêdaya wus sami rêmbag | wong amăncanêgara lan pasisir | sagunge kang sami nungkul | datan mawi sumêlang | ing parentah sêdaya wus sami suyud | ing marga datan winarna | nampun[2] prapta ing Kêdhiri ||

23. tan winarna solahira | nèng Kêdhiri karya kutha wus dadi | kêlangkung kandêl akukuh [a...]

--- 3: 159 ---

[...kukuh] | anulya tata gêlar | ing ayuda ingkang sênjata wus didum | ingkang munggèng ngarsa wuntat | kanan kering wus rinakit ||

24. dene ingkang tinanggênah | anêtêpkên kantun nèng Surawèsthi | ingkang jagani pakewuh | sêntana ing Madura | lan anganthi wong ing Surabaya wau | samêkta gêgaman yuda | tan ana sumêlang malih ||

25. ya ta malih winurcita | kang umadêg nata anèng Kêdhiri | sêmana agunêm rêmbug | lawan Glèngsong Mêkasar | miwah sagung nênggih kang para tumênggung | Madura măncanêgara | arsa minggah mring Mêntawis ||

26. ngandika Pangran Kajoran | sun wus rêmbug satuhu lamun pêsthi | bêdhahe nêgri Mêntarum | dlajad rêngkaning jagad | lajêng mêpak gêgaman sajuru-juru | pasisir măncanêgara | ingkang sampun sami balik ||

27. wus rakit gêgamanira | pan sumêdya minggah dhatêng Mêntawis | wus prapta ubayanipun | gêgaman sampun bibar | pan pinara kalih gih prajuritipun | wadya ingkang mêdal wetan | ingkang dados senapati ||

28. Ki Tumênggung Mangkuyuda | Panêmbahan Madurêtna kang patih | angirid gêgaman agung | mêdal ing Garobogan | anjog Pajang ing Kajoran kang jinujug | kang mêdal kilèn punika | wong Madura kang nindhihi ||

29. awasta Ki Wăngsaprana | lampahira amêdal ing Mêntawis | mêdal Pingit lampahipun | ing Trayêm kang sinêdya | wontên malih Mangkuyuda kanthinipun [kanthini...]

--- 3: 160 ---

[...pun] | awasta Dhandhangwêcana | sami prawira ngajurit ||

30. dene wadya ing Mêkasar | ingkang nunggil Mangkuyuda kang baris | kang wadya pangagêngipun | aran Dhaèng Mangrewah | kanthi lawan aran Dhaèng Busung Mêrnung | untabe wadya sêdaya | anduduk samargi-margi ||

155. Dudukwuluh

1. wadya măncanêgari sêdayanipun | sagêgamanira ngiring | sumahab galak asaguh | tan sêdya mundur ing wèsthi | lampahnya praptèng Gêrompol ||

2. lajêng tata pakuwonira akumpul | kukuh dènira bêbiting | ngantèni rowange pungkur | langkung gêng gamanirèki | bang wetan lir samodra rob ||

3. wong bang wetan ingkang urut dhusun-dhusun | gègèr otêr sami ngili | lumayu arêbut dhucung | angungsi saanak rabi | wong Sampang polahe ngoyok ||

4. yèn katêmu wong wadon ginujêg purun | saênggone dèn ramuhi | wong wadon sawiji pangguh | dèn kapati dèn limani | mlaku kongsi medong-medong ||

5. pringas-pringis angulèt sarwi mêrkungkung | yèn ana mayare thithik | banjur ngadhang nèng dêlanggung | wong Sampang dipun ulati | dèng[3] marga lajêng kapêrgok ||

6. mèsêm-mèsêm jêjawat amrih tinubruk | tubruke wong Sampang wani | wani kinarubut pitu | pitune pan nora gingsir | gingsire sanyata tanggon ||

7. wadya Sampang samarga polahe rusuh | ambêboyong

--- 3: 161 ---

anjarahi | kêbo sapi jaran wêdhus | sênadyan anêmu pitik | dinikêp banjur ginodhog ||

8. wus misuwur wong Pajang amawur-mawur | wadya Sampang minggah malih | lampahira sampun rawuh | sêsabrangane bênawi | ing Gêrompol amakuwon ||

9. wong kang urut bêngawan alêbur tumpur | wong Pajang puyêngan sami | angili mring wana gunung | warta Pajang dèn inggahi | mila giris sagunging wong ||

10. pra punggawa ing Pajang samêktèng pupuh | anèng sabrangane kali | ing kali Sêmanggi ngriku | sawadya sami abaris | dènnyarsa mêthuk palugon ||

11. wadya măncanêgara sawarninipun | sêdaya prasami kêrig | anglurug dhatêng Mêntarum | tanapi wadya pasisir | solahnya lir singa barong ||

12. sampun nyabrang wadya bang wetan sêdarum | gumrah swarane nèng kali | Umbul Pajang sêdyanipun | prasami amapag jurit | sinêrang anulya lolos ||

13. gya lumayu wadya ing Pajang kalulun | lumayu saanak rabi | ngungsi marang Gunung Kidul | wênèh ngungsi mring Mêntawis | puyêngan gègèr sagung wong ||

14. wadya Pajang gègère amawut-mawut | sêdaya wong dèsa-dèsi | playune sami kêsusu | wong wadon miyarsa giris | wong Sampang yèn nyêkêl wadon ||

15. saênggone dèn cêg-uwêg anèng ngriku | dèn kanêmi dèn pitoni | marmane kang nora tau | atine akêtar-kêtir |

--- 3: 162 ---

kuwatir lamun rinoyok ||

16. kang wus nate dèn sangani ora mundur | malah sami ngadhang margi | angajap bisoa têmu | wong Madura kang winarni | anyêkêl marang wong wadon ||

17. malah sumbar bok wadon nèng têpi lurung | lah êndi rupane êndi | wong Madura kang bêg purun | kang gujêg marang pawèstri | ing kene payo rêbut rok ||

18. singa tiwas atandhing kêlawan ingsun | singa kasoran ing jurit | ingsun ta rêbutên wolu | măngsa gumingsira mami | singa ingkang medong-medong ||

19. rewangira anjawil alon amuwus | bok aja sira nyumbari | yèn wong Sampang ana krungu | nora wurung sira mangkin | pêsthi lamun kinêroyok ||

20. kang jinawil sumaur sarwi gumuyu | dene kaya bocah cilik | wêdia kinroyok wolu | ya ta wong Sampang miyarsi | ana swarane wong wadon ||

21. anjanggirat anjêpiping kupingipun | milang-miling pinggir margi | ana wong wadon kadulu | wong nêmbêlas tinggal baris | bok wadon pinondhong nyemot ||

22. gya binêkta mring ngandhaping kayu jêruk | lajêng sami dèn tandangi | gênti-gênti dènnya maju | wong nêmbêlas awêradin | wong papat malah amindho ||

23. sigra bubar wong Sampang lumayu gupuh | nututi kancanirèki | ni wadon maksih alungguh | kancane mara sru angling | ujar ingsun nora lenyok ||

--- 3: 163 ---

24. lah ta priye yèn uwis mangkono iku | mau mula sun tuturi | ni wadon mèsêm amuwus | nora karusakan mami | malah dadi tămba encok ||

25. ilang kabèh laraningsun ngêrês linu | mung rada kurang sathithik | rewange gumuyu guguk | nora nyêbut si pênyakit | wis tan bisa ngadêg dheprok ||

26. kunêng sami polahe anèng nêlanggung[4] | wong Sampang kang sami ngungsi | kang ngungsi marang Mêntarum | utawi kang ngungsi wukir | kêbut sagunging wong wadon ||

27. kêbo sapi desa-desa sami suwung | kadi gabah dèn intêri | sagunging wong dhusun-dhusun | manahira sami giris | wong Sampang gilani tinon ||

28. nêgri Pajang kancikan lajêng kêkuwu | wusana sami mèstuti | sabarang parentah anut | tan kuwat nanggulang jurit | wus rumaos lamun kasor ||

29. ya ta agêng barise gêgaman kumpul | bang êlèr prasami prapti | Ki Mangkuyuda Tumênggung | arsa minggah mring Mêntawis | nèng Pajang tata pakuwon ||

30. Ki Tumênggung Mangkuyuda tata sampun | kang dadya cucuking jurit | Dhandhangwêcana Tumênggung | kang dadi pênjawat kering | tan sêdya mundur palugon ||

156. Durma

1. ingkang dadi pênjawatira kang kanan | Măndhalika nindhihi | lan wadya Mêkasar | dadya cucuking yuda | Dhaèng Makincing nindhihi | Dhaèng Mangrewah | jajare kang nindhihi ||

2. Busung Mêrnung kêlawan Dhaèng Mabelah | gêgamannya suligi [su...]

--- 3: 164 ---

[...ligi] | towok pêdhang tumbak | sigra Ki Mangkuyuda | têngara budhalkên baris | bêndhene ngangkang | barung têtêg lan bèri ||

3. asauran sagunge para manggala | budhal baris pangarsi | lir ombak samodra | swaranira gumêrah | pangrike ingkang turanggi | barung kêlawan | swarane wadya alit ||

4. piniyarsa anglir pendah udan dhawah | nibani godhong jati | swarane têngara | bêndhe bèri sauran | anglir ombak nêmpuh curi | gunging kang wadya | kadya sela blêkithi ||

5. wong ing Pajang wus sami tumut sêdaya | ambalik angêmbuli | dhatêng wong Madura | ing Pajang nut sakarsa | sangsaya agêng kang baris | măncanêgara | kang êlèr sami prapti ||

6. Ki Tumênggung Mangkuyuda arsa minggah | dhatêng nêgri Mêntawis | sampun ingundhangan | sagunge wadyabala | samêkta gêgamannèki | Dhandhangwêcana | dadya cucuking jurit ||

7. wus rinakit budhal kang baris sêdaya | lir robing kang jêladri | sira Mangkuyuda | kang dadya gêgunungan | arusuh tataning baris | samarga-marga | bêbahak jêjarahi ||

8. padesan salèring Mêntaram puyêngan | giris sami angili | angungsi jro kutha | sawênèh ngungsi ngarga | wong Sampang ambêbahaki | wadya Mêntaram | kang lanang dèn patèni ||

9. ingkang èstri tinawan tur dhinedhelan | kang kumbi dèn gantungi | kinukusan pêga | amrih sami ngakua | darbèke kang dèn pêndhêmi |

--- 3: 165 ---

langkung gêgila | wong Madura lir bêlis ||

10. tan kawarna lampahe baris bang wetan | ing Kajoran wus prapti | lajêng lampahira | ing Taji pamondhokan | sigêgên kang anèng Taji | ingkang winarna | kang mêdal saking Pingit ||

11. sampun bubar saking Pingit lampahira | ing Têrayêm wus prapti | ya ta pamondhokan | sira Ki Wăngsaprana | sigêgên datan winarni | kang cinarita | Sri Narendra Mêntawis ||

12. gya pinêpak wadyabala ing Mêntaram | arsa mapag ing jurit | ingkang para putra | miwah para sêntana | siniwi ing păncaniti | wus asiyaga | sakêpraboning jurit ||

13. putra sêpuh Pangran Dipati Mêntaram | sumêdya angawaki | lawan arinira | Pangran Pugêr sêmana | lan Pangeran Singasari | myang Martasana | wus siyaga ing jurit ||

14. sampun pêpak para Dipati Mêntaram | sakêprabon arakit | Pangran Pringgalaya | tumênggung ing Mêntaram | para putra ing Mêntawis | wus apamitan | mring rama atur bêkti ||

15. wus linilan budhal gêgaman Mêntaram | kang dadi senapati | Pangran Adipatya | rêspati nitih kuda | wadya prajurit angapit | awarna-warna | gêgaman ing Mêntawis ||

16. munggèng ngarsa para mantri numbak anyar | dadya cucuking jurit | lawan wong bumija | gêgamane bêranang | priyayi ganjur nambungi | sagêgamannya | lawan wadya panumping ||

17. tanpa [ta...]

--- 3: 166 ---

[...npa] wilis gêgaman wadya Mêntaram | kadya prawata sari | marga kaèbêkan | kadya robing samodra | anglarug lampahing baris | kunêng kawarna | ingkang baris ing Taji ||

18. wus angangsêg gêgamane wong Mêntaram | ingkang saking ing Taji | myang Ki Wăngsaprana | saking Tarayêm bubar | wus kumpul sagunging baris | nèng pêjarakan | sampun saeka kapti ||

19. ya ta ngangsêg sagunge baris bang wetan | ingkang wadya pinalih | lan wadya Mêkasar | mangulon lampahira | Dhandhangwêcana kang ngirid | Têlagawănta | ingkang dipun êjogi ||

20. Ki Tumênggung Mangkuyuda barisira | sampun angangsêg sami | lawan Wăngsaprana | Sampang lawan Mêkasar | solahira gêgirisi | wadya Mêkasar | ingkang amapag jurit ||

21. sarêng nêmpuh wong Mêkasar lan Mêntaram | anèng ing Kalianjir | arame kang yuda | sami êlong-linongan | lir pendah rubuh kang langit | swara gênturan | mimis kadi gurimis ||

22. ing Têlagawănta rame kang ayuda | wong Mêkasar nindhihi | prange kadi singa | galak amăngsa janma | pangamuke ngowak-awik | tuwin wong Sampang | prange lir banthèng kanin ||

23. wus pinêsthi karsane kang murbèng jagad | rusake wong Mêntawis | ing sasolahira | wong Mêntaram kasoran | apan têmpuhing ajurit | repot ing yuda | manahe lir pawèstri ||

24. pra prawira

--- 3: 167 ---

prajurite wong Mêntaram | datan duwe kuwanin | miwah para putra | samya lit manahira | giris kêkês ajrih miris | marang wong Sampang | wong Mêntaram kèh mati ||

25. ngungsi kitha wadyabala ing Mêntaram | puyêngan sanêgari | solahirèng janma | lir gabah ingintêran | sadina-dina atintrim | saanak rena | dene miyarsa warti ||

26. wong Madura barise wus ngêpung kutha | lan wong măncanêgari | anèng pêjarakan | Tumênggung Mangkuyuda | prajurite dèn undhangi | sira dhêsêka | marang kutha Mêntawis ||

27. obongana omahe jawining kutha | kang sarta dèn jarahi | sarwi surak-surak | wong Sampang ambêbahak | wong jro kutha amiyarsi | saya puyêngan | tambuh-tambuh dèn ungsi ||

28. pra punggawa tanapi para sêntana | satriya tuwin mantri | miwah para putra | anèng ing pagêlaran | dènira apacak baris | sami siyaga | sakapraboning jurit ||

29. sami nyadhong dhawuhira sri narendra | mênawa sri bupati | miyosi ngayuda | mila para punggawa | saos anèng păncaniti | dyan kawarnaa | kangjêng sri narapati ||

30. datan kêni wus pêsthi karsaning Suksma | owah kêlawan gingsir | yèn praja Mêntaram | samangke bêdhahira | ya ta kangjêng sri bupati | narimèng Suksma | sokur kang karya manis ||

157. Dhandhanggula

1. ing wusana karsanya sang aji | arsa kengsa[5] tilar ingkang praja | ing Mêntaram [Mênta...]

--- 3: 168 ---

[...ram] wus jangjine | Suksmana ingkang agung | rusakira praja Mêntawis | tan kêna tinambaka | wus jangkêp kang taun | anêtêpi satus warsa | angundhangi para garwa para sêlir | kabèh wong jroning pura ||

2. kinèn dandan karsanya sang aji | karsa linggar saking jroning pura | busêkan sagunging uwong | ana pating salênggruk | kang sawênèh barêbês mili | ana kang gablog jaja | tambuh solahipun | ana pawongan satunggal | kontrang-kantring pipisan kang dipun indhit | ana kang ngindhit lumpang ||

3. kancanira mara têtanya ris | iku apa ingkang sira gawa | Biyang Sablah sru wuwuse | iki pipisan watu | lan gandhike kang ingsun indhit | bok ana saba paran | iya manggih angluh | mulês ngêlu ingkang sirah | kangjêng ratu karsa mipis-mipis pilis | ywa nganti kêlayaban ||

4. kang sawiji nulya dèn takoni | ingkang sira indhit iku apa | Biyang Sablu lon saure | pan iki lumpang watu | pramulane iki ngong indhit | yèn ana saba paran | lamun kangjêng ratu | iya karsa dhahar rujak | aja nganti kêrabyakan nyilih-nyilih | marang uwong ing desa ||

5. putranira wau sri bupati | kalih èstri wus sami diwasa | tur sami ayu warnane | Ratu Kancanawungu | kang satunggal Kancanasasi | punika kang taruna | ing jagad pinunjul | warnane sang lir kusuma | anèng ngarsa kalihe sang rajaputri | sami lara karuna ||

--- 3: 169 ---

6. angandika wau sri bupati | sira nini karo ingsun tinggal | anèng jroning pura kene | rêbutên nêgaramu | ing Mêntaram mung sira gusti | aja sira sungkawa | pisah lawan ingsun | sang rêtna sarêng miyarsa | lara-lara anangis ajêrit-jêrit | têmahan akantaka ||

7. sri narendra angandika aris | marang êmban tuwin babu inya | ing cèthi parêkan kabèh | dèn bêcik sira tunggu | mring gustimu anèng jro puri | tan nêmu siya-siya | kabèh sira iku | apan uwis lumrahira | wong ambêdhah nêgara ingkang pinurih | boyong putrining nata ||

8. malêm Ngahat tanggalira kaping | pitu likur nuju wulan Sawal | ingkang lumampah taun Be | kala măngsa suryèku | bêdhahira nêgri Mêntawis | risake punang praja | kèngsêrnya sang prabu | nulya wau sinêngkalan | ing Mêntaram sirna ilang rasèng bumi |[6] dalu budhal sang nata ||

9. apuyêngan sajêroning puri | swarèng tangis lir pendah ampuhan | pating tarunjang polahe | bêkta sakêlaripun | dunya brana sajroning puri | tambuh-tambuh polahnya | jawining kêdhatun | wisma kathah ingobongan | wong Mêntaram prasami arêbut urip | ana tan mikir dunya ||

10. amung mikir anak lawan rabi | kang ginendhong anake satunggal | ingkang satunggil pinondhong | ingkang kalih alungguh | anèng pundhak ing kanan kèri | kang wadon ngêmban anak | ingkang lagi nusu | lan gendhong anak sapihan [sa...]

--- 3: 170 ---

[...pihan] | kang wus gêdhe nênêm prasami kinanthi | anake siji ilang ||

11. ingkang wadon alon dènnya angling | dhuh wong lanang nakmu siji ilang | kang lanang alon saure | ilang cikbène iku | gawe apa bocah sawiji | agawe manèh gampang | yèn isih sirèku | payo lumaku sing kêbat | ngarêp kono gawe anak manèh bêcik | măngsa ta tan dadia ||

12. sok isiha bibite sirèki | kang sawênèh ngulari rabinya | wantu solah wong akèh |[7] ana pisah lan kakung | panggih lan kang ngulari rabi | wong wadon ngrangkul sigra | panyikêpe kukuh | kakang bagus inggih kula | kakang kakang benjing kartaning nêgari | dhuh kakang akawinan ||

13. suprandene inggih laki mami | layak modar dikêpruk wong Sampang | sênadyan uripa têmbe | kêlaha mring pangulu | gampang kakang kawula mukir | kula botên rumăngsa | darbe laki niku | mung dika laki kawula | măngsa dadak pangulu bisa ngukumi | jê[8] dika laki kula ||

14. kalih kakang lakiku madati | botên pisan marduli ing kula | gih ta namung bêdudane | kinudang rintên dalu | dika kang kula ladèni |[9] sampun mawi sumêlang | sakarsa ngong turut | sênadyan rintên dalua | botên pisan kakang kula angoncati | ngladosi karsa dika ||

15. warna-warna solahing pawèstri | kang sawênèh parawan kapisah | kêlawan bapa [ba...]

--- 3: 171 ---

[...pa] biyunge | sêdyanira angluru | bapa biyung nèng marga panggih | kêlawan bajag Sampang | bok pêrawan ngrangkul | kinira yèn bapakira | anèng ngriku bok prawan dipun tandangi | marang ing bajag Sampang ||

16. amêrngingis bok prawan kacêlik | angartika sajroning wardaya | wêruha lamun mangkene | nora sudi angluru | bapa biyung apa kinardi | bok iya ngong mèlua | wong Sampang nak-enuk | warêg pangan warêg barang | kunêng wau solahe sagung pawèstri | warnanên sri narendra ||

17. amangulon wadya kang tut wuri | mring sang nata ingkang sugih anak | ing marga langkung susahe | ana ingkang pinanggul | myang ginendhong wênèh dèn indhit | dèn êmot ing turăngga | ting crêngkèng nèng ênu | laryalit kawêlasarsa | jaluk nusu ana ingkang jaluk warih | sawênèh jaluk sêga ||

18. kagegeran wisma dèn obongi | swaraning tangis lir pendah gêrah | awarna-warna sambate | sawênèh ana muwus | ingkang papat anakirèki | kang lanang saurira | ilang ora nakmu | asal kowe nora ilang | nora susah prandene iku yèn maksih | tan ngumani ga wadhang ||

19. aja dadi marasira iki | aku isih nonoman tur kuwat | agawea anak manèh | iya têka rong puluh | aku besuk ingkang nglironi | anakmu ilang papat | sun têmpuhi wolu | angèl apa gawe bocah | măngsa dadak ingsun [ingsu...]

--- 3: 172 ---

[...n] nganti ngapirani | mungguh wong gawe anak ||

20. kawarnaa wau sri bupati | ingkang jêngkar anitih dipăngga | nèng marga sru musakate | nabrang Pêraga sampun | amangilèn sumêdya ngungsi | putra dhèrèk sêdaya | tan pisah sang prabu | kunêng gênti kawarnaa | Ki Tumênggung Mangkuyuda myarsa warti | yèn sang nata wus jêngkar ||

21. ngilèn nabrang ing Pêraga mangkin | sampun suwung salêbêting pura | sêksana parentah age | wadyabala sêdarum | kinèn manjing kitha prasami | lajêng sami ngêrayah | gègèr lir pinusus | Ki Tumênggung Mangkuyuda | ya ta lajêng umanjing sajroning puri | siniwêr wong jro pura ||

22. sang rêtna yu kêkalih wus eling | wikan lamun kang rama wus jêngkar | alara-lara tangise | sambat dhuh rama prabu | kaningaya rama wak mami | raganingsun tinilar | paran polah ingsun | gya Tumênggung Mangkuyuda | marêpêki manêmbah aturira ris | dhuh Gusti Jêng Ratu Mas ||

23. sampun paduka sungkawèng galih | kula punika apan dinuta | Madurêtna Sang Akatong | ambêdhah ing Mêntarum | jêng paduka kang dados galih | mugi sampun sungkawa | gusti kalihipun | saèstu lamun kagarwa | dhatêng Prabu Madurêtna ing Kêdhiri | tamtu kinarya jimat ||

24. sang rêtna yu kalih sangsayanjrit | nyai êmban amanggihi sigra | alon amanis têmbunge | lah iya Ki Tumênggung | Mangkuyuda ywa kadrêng runtik | pyarsakna atur kula | prakawis sang ayu |

--- 3: 173 ---

punapyarsa dika bêkta | sang dyah kalih dhatêng nêgari Kêdhiri | măngsa inggih wandeya ||

25. jêng paduka sêdhiyaa nuli | titihane Sang Rêtna Juwita | jêmpana tandhu joline | kula ingkang angrapu | dhatêng gusti kusumèng puri | Tumênggung Mangkuyuda | alon aturipun | bok êmban inggih sandika | sigra mêdal tan adangu wangsul malih | sumaos kang jêmpana ||

26. nyai êmban umarêk sang dèwi | angrarêpa alon aturira | adhuh gusti nahing anggèr | dhaharên atur ulun | sampun kathah-kathah ginalih | mupusa karsèng Suksma | sampun pêsthinipun | sarira dados boyongan | pintên banggi raharja mulya pinanggih | suwawi linampahan ||

27. sang rêtna yu maksih lara nangis | nyai êmban wau ta sang rêtna | anulya pinondhong nyemot | minggah jêmpana sampun | babu inya pawongan cèthi | datan kari satunggal | tinumpakkên tandhu | sabêktane dunya brana | binudhalkên binêkta marang Kêdhiri | katur Ki Trunajaya ||

28. lan Pangeran Cakraningrat nênggih | wus kacêpêng sinarêngkên lampah | bandhangan mariyêm gêdhe | Kyai Wăngsapranèku | kang dinuta marang Kêdhiri | budhal saking Mêntaram | tan kawarnèng ênu | ing Kêdhiri sampun prapta | lajêng katur dhatêng Trunajaya nênggih | kêlangkung sukèng driya ||

29. ingkang sêpuh kusumaning puri | gya kagarwa marang Trunajaya | dene sang rêtna kang

--- 3: 174 ---

anèm | pan arsa pinarunggul | nanging sang dyah dahat tan apti | Pangeran Cakraningrat | sagarwa myang sunu | punika kapêrnah paman | milanipun datan kolu amatèni | binuwang mring Lodhaya ||

30. Nyai Sêtomi kinirimkên aglis |[10] nênggih dhatêng Surabaya măngka | gêgaman kang jagi bètèng | kunêng gantya winuwus | ingkang wontên nêgri Mêntawis | Tumênggung Mangkuyuda | aparentah wau | mring Kyai Dhandhangwêcana | kinèn nusul lampahe sri narapati | kang lagya mangun brăngta ||

158. Asmaradana

1. Ki Mangkuyuda lingnya ris | hèh adhi Dhandhangwêcana | andika lumampah age | nusula sri naranata | ngirida wadya Sampang | tuwin Mêkasar puniku | budhala dintên punika ||

2. Dhandhangwêcana mangsuli | kang mêngku inggih sandika | sêksana têngara age | anabuh bêndhe angangkang | budhal wadya Mêkasar | kêlawan Sampang gumuruh | ya ta lampahirèng marga ||

3. kèh kêcandhak wong Mêntawis | saking sangêt gugupira | wong Mêntaram ting kathèthèr | pinikut dhatêng wong Sampang | tuwin wadya Mêkasar | tinalikung ting parkungkung | bêbandan pating karêncang ||

4. wus binănda dèn dhèdhèli | puniku lamun wong lanang | dene kêlamun wong wadon | lajêng sami jinamahan | saênggone kêpanggya | wong Mêntaram sêdayèku | mêlasasih sêsambatnya ||

5. wadon siji dèn kanêmi | ana kinarubut sanga | sawênang-wênang polahe | [...] | [...] | [...] | [...] ||[11]

--- 3: 181[12] ---

159. Sinom

1. [...] | [...] | [...] | [...] | [...] | [...] | para putra têtiga | sêkawan lawan kang rayi | ingkang dèrèng pikantuk nama pangeran ||[13]

2. sampun amiyarsa warta | kang rama sampun ngêmasi | dahat ing sungkawanira | têmah madêg surèng galih | arsa ngrêbat Mêntawis | Gajah Pramada ranipun | punika kang tut wuntat | ngawula mring rajasiwi | Pangran Pugêr kêlangkung sungkawèng driya ||

3. ing dalu sare supêna | panggih kang rama sang aji | katingal sajro supêna | kang rama dhawuhirèki | hèh balia nak mami | rêbutên nêgri Mêntarum | madêga ana Jênar | samêngko wus mangsanèki | kagèt wungu katongton supênanira ||

4. ngandika marang punggawa | utawi kang para mantri | miwah sagunging wong tapa | tuwin para tabid-tabid | karsanira sang pêkik | arsa jumênênga ratu | sinêmbah ing ngalaga | ature kang para mantri | para tapa punggawa jumurung karsa ||

5. ya ta lajêng ingestrenan | dènira jumênêng aji | pêparabira Narendra | Senapati ing Mêntawis | ing Ngalaga Sayidin | Panatagama puniku | kêkutha anèng Jênar | Purwagănda ingkang nami | nulya donga wau kang para pandhita ||

6. amine gumêr gumêrah | wus sirêp kang sami amin | mangkana sri naranata | anulya jêngkar siniwi | mêsanggrahan sang aji | kunêng wau kang winuwus | kang sami kantun kitha | Radèn Wiratarunèki | Radèn Răngga tanapi para punggawa ||

7. miwah pra mantri prameya | tumênggunge ingkang kari | Kiyai

--- 3: 182 ---

Gajah Pramada | lawan tiga ingkang rayi | wong Bagêlèn prasami | kinulawisudha suyud | limanira sang nata | tinilar anèng ing margi | pinurugan sampun prapta anèng Jênar ||

8. kunêng mangke kawarnaa | wadya Madura winarni | Tumênggung Dhandhangwêcana | punika tindhihing baris | ingkang kinèn nututi | ing lolosira sang prabu | kandhêg samadyanira | anèng Jagabaya baris | solahira kêlangkung sawênang-wênang ||

9. Kangjêng Sunan ing Ngalaga | parentah wadyanirèki | samêkta gêgaman yuda | anulya têngara aglis | bêndhe bèri tinitir | prajurit wus sami kumpul | budhal wadya pangarsa | Gajah Pramada nindhihi | Sri Narendra Prabu Ngalaga nèng wuntat ||

10. rêspati nitih dipăngga | ginarêbêg pra prajurit | anèng marga kang dipăngga | jêrum tan bisa lumaris | gajah lajêng ngêmasi | angganya sêdaya rêmuk | sang nata gya prasapa | ing saturun-turun mami | aja ana kang wani nunggang dipăngga ||

11. sapa kang nunggang dipăngga | kênaa prasapa mami | sang nata mundhut turăngga | sêksana anitih wajik | lajêng têngara muni | pratăndha mangsah ing ripu | nulya para punggawa | tanapi prameya mantri | wong Bagêlèn tandange lir singa lodra ||

12. sami ngantêp ing ayuda | Dhandhangwêcana nadhahi | ngabani wadya Madura | Mêkasar măncanêgari | swaraning bêdhil muni | anglir pendah gunung guntur |

--- 3: 183 ---

surakira wurahan | kadya rêbah kang wiyati | parêng nêmpuh langkung rame kang ayuda ||

13. arukêt tumbak-tinumbak | sawênèh kêris-kinêris | ana kang pêdhang-pinêdhang | ana kang bithi-binithi | jambak jênggid-jinênggid | kuwêl ulêng dadi gêlut | adangu long-linongan | sabên dina dènnya jurit | campuh ing prang nênggih anèng Jagabaya ||

14. wong Bagêlèn tinindhihan | dene sêntana Mêntawis | kèndêl prang dalu kewala | enjingira campuh malih | ya ta dalu winarni | Dhandhangwêcana arêmbug | lawan pangagêngira | Mêkasar măncanêgari | benjang enjang dawêg ngantêp ing ayuda ||

15. wadyabala ing Mêkasar | dadosa pêngawat kering | dene wadya ing Madura | inggih kang dhadhani baris | wadya măncanêgari | pangawak kanan puniku | sêdaya sami rêmbag | ya ta kawarnaa enjing | sigra nêmbang têngara umangsah yuda ||

16. Kangjêng Sunan ing Ngalaga | ingkang dadya senapati | utawa para sêntana | Radèn Wiratarunèki | Wiramênggala malih | Gajah Pramada Tumênggung | Pangeran Martasana | lan Pangeran Singasari | wus pinatah ngirid wadya sowang-sowang ||

17. gêlar lare gurdha nêba | enjinge têngara nitir | sumahab kang wadyabala | rame têmpuhing ajurit | wadya măncanêgari | Mêkasar Sampang kèh lampus | kèdêk kèlês ing yuda | tan pisan amăngga pulih | sami bubar baris lorode mangetan [mange...]

--- 3: 184 ---

[...tan] ||

18. wadyabala ing Kalagan | sêdaya prasami ngungsir | wus nyabrang ing Jagabaya | wadya sami angsal ati | tandange saya wani | wadya Madura lumayu | tan mawi nolèh wuntat | ngungsi kutha ing Mêntawis | kawarnaa kang mêgatruh jroning pura ||

160. Megatruh

1. Ki Tumênggung Mangkuyuda wus angrungu | yèn Sunan Ngalaga mangkin | kang rayi sêdaya tumut | murwèng prang dhatêng Mêntawis | sumêdya ngrêbat kêdhaton ||

2. wus misuwur wadyabala ing Mêntarum | anulya sowan prasami | wadyanira sangsaya gung | Jêng Sunan Ngalaga mangkin | wadya Mêntaram wus golong ||

3. sami ngumpul lawan barisira wau | lajêng ngangsêg ingkang baris | mêrpêki kitha Mêntarum | kunêng mangke kang winarni | kang anèng jroning kêdhaton ||

4. sami miris manahnya sêdayanipun | kang mêntas kaburu jurit | dene jawining kêdhatun | sêsêk jêjêl ingkang baris | Ki Mangkuyuda agupoh ||

5. gya parentah kinèn anutup pintu |[14] sakèthènge kutha nênggih | kawarta sampun misuwur | Sunan Ngalaga samangkin | karsa angrêbat kêdhaton ||

6. prajuritnya sakêlangkung agêngipun | manahira kêkês miris | rina wêngi eyang-eyung | têmahan lolos ing wêngi | Madura Mêkasar bodhol ||

7. tuwin măncanêgara wus sami kêbut | saking jro kitha Mêntawis | Tumênggung Mangkuyudèku | sawadya tan [ta...]

--- 3: 185 ---

[...n] ana kari | mangetan dènira lorod ||

8. anèng marga lampahira rêbut dhucung | pêlayune kang wadya lit | ingkang sinêdya ing kalbu | jujug nêgari Kêdhiri | lan Trunajaya anggolong ||

9. kunêng mangke Sunan Ngalaga winuwus | kêlawan kang rayi-rayi | wus miyarsa wartanipun | jro kêdhaton sampun sêpi | sri nata lajêng ngêdhaton ||

10. tulus têtêp umadêg Natèng Mêntarum | amatah patih bupati | tuwin mantri prameya nung | sêdaya kang abdi-abdi | pininta dening sang katong ||

11. kathah prapta wadya kang ngili mring gunung | wana-wana jurang trêbis | têntrêm praja ing Mêntarum | mèstuti rèh sri bupati | anuju ari sawiyos ||

12. pan ing nguni dèrèng sinungan jêjuluk | samangke sinungan nami | dene Kangjêng Sang Aprabu | Pangran Arya Panulari | wontên sêntana sang katong ||

13. pan kinulawisudha jinunjung lungguh | Adipati Mangkubumi | Radèn Răngga sisihipun | Dipati Martasanèki | Radèn Ănggayuda mangko ||

14. pan jinunjung sinêngkakakên ngaluhur | Pangran Natakusumèki | kinamal mangke jinunjung | kinarya pangulu masjid | ing karsanipun sang katong ||

15. wus misuwur wadyabala ing Mêntarum | sêdaya samya jrih asih | nglampahi agama tuhu | khukum adil dèn têtêpi | parentahira sang katong ||

16. langkung adil palamarta trusing khukum [khu...]

--- 3: 186 ---

[...kum] | kala sêmana Mêntawis | tinrajang pagêring agung | larang udan larang bukti | sangêt wêwêlak kang dhawoh ||

17. yèn sinawang sêmune kang praja samun | sêmune maksih nglabêti | tilas nêgri mêntas rusuh | katutuh kathah pagêring | rusake sangsaya katon ||

18. kathah kere gumêlar anèng marga gung | kang sami nandhang sêsakit | kudhis barah miwah budhug | kathah warnaning sêsakit | gănda mis bacin bêlarong ||

19. kere pêjah bêlasah pinggir marga gung | tuwin anèng kali-kali | wit kirangan panganipun | tambuh polahe wadya lit | saking sru wêlak kang rawoh ||

20. sêdayane wadyabala ing Mêntarum | kêlangkung kawêlasasih | warna-warna sakitipun | pilêg gumigil panastis | kadhêmên lan lara encok ||

21. wadya alit akathah pating galuruh | sakit enjing sore mati | sakit sore esuk lampus | awit kakirangan bukti | wadya kèh kang sami layon ||

22. Adipati Martasana nandhang angluh | tan alami angêmasi | sarêng lawan arinipun | Pangran Singasari lalis | kunêng gênti winiraos ||

23. Jêng Pangeran Dipati mangke winuwus | sasedanira sang aji | tyasira sangêt anglalu | saking sangêting prihatin | karsanira sang wiranom ||

24. buwang dhiri tan nyipta ngrêbat kêprabun | arsa tindak munggah kaji | marang Mêkah sêdyanipun | punggawa sami gendholi | dhumatêng ing

--- 3: 187 ---

narpa anom ||

25. datan keguh ginendholan pinrih atur | tan wontên ingkang kapusthi | gumantung sajroning kalbu | mung sêdyarsa munggah kaji | dhatêng Mêkah kang binatos ||

26. ingkang rema sêmana arsa cinukur | punggawa sangêt turnèki | Ki Martalaya Tumênggung | kang sarta kang abdi-abdi | prayogi jumênêng katong ||

27. gumantosa rama paduka sang prabu | jêng pangran ngandika aris | iya bênêr turirèku | Martalaya sun saiki | tan sêdya umadêg katong ||

28. balik ingsun sira golèkna pêrau | sapira rêgane iki | kang paring dhuwit ya ingsun | kang patut ingsun tunggangi | lunga munggah kaji ingong ||

29. Martalaya asandika aturipun | ananging kawula gusti | inggih kalilana matur | saklangkung botên nyuwawi | jêng gusti karsa anglolos ||

30. kasatriyan karsa dados santri gundhul | padukarsa nglugas dhiri | lamun parêng sampun sampun | pun Martalaya nglampahi | pêjaha madyèng palugon ||

31. golang-galing Martalaya sirahipun | gusti ingkang kaping kalih | bab mêngsah dalêm pukulun | gusti sampun walanggalih | maskumambang kang gumantos ||

161. Maskumambang

1. abdi dalêm ingkang tumangguh ing jurit | mêngsah Trunajaya | pun Martalaya tan ajrih | gadhaha êndhas salêksa ||

2. Trunajaya warnia buta sakêthi | rêmuk kasawurna | tugêl kabandhêmna gusti | kang abdi pun Martalaya ||

--- 3: 188 ---

3. angandika wau Pangeran Dipati | ngong bangêt tarima | prasêtyamu marang mami | nging wêktu iki tan kêna ||

4. lamun sira amalangi karsa mami | sabab karsaningwang | durung sêdya mangun jurit | mung karsa kaji wak ingwang ||

5. lah ta nuli sira upayakna mami | prau kang prayoga | kang patut ingsun titihi | Martalaya aturira ||

6. dhuh pukulun kawula matur sayêkti | ing nêgari Têgal | wontên tiyang damêl gusti | palwa nanging dèrèng dadya ||

7. langkung sae kaantosa dadosnèki | ya ta Jêng Pangeran | Adipati ngandika ris | sun anti sadadinira ||

8. kêbatêna gonmu gawe palwa iki | ingsun arsa tindak | mring Banyumas angantèni | ya iku dadining palwa ||

9. sigra budhal wau Jêng Pangran Dipati | abdi kang kut[15] wuntat | Măndaraka datan kari | sarawuhira Banyumas ||

10. jêng pangeran anjujug anèng ing masjid | wau jêng pangeran | manêngku ngêningkên galih | anêgês karsaning Suksma ||

11. nanging cipta tan angrasa darbe dhiri | anèng masjid sela | sawêg antuk pitung ratri | pan kalawan pitung siyang ||

12. amarêngi ing malêm Jumuwah ratri | lingsir dalu nulya | sare malumah sang pêkik | katingal sajro supêna ||

13. aningali blah pitu pisan kang langit | abêdhah nêrawang | anulya ana kaèksi | cumlorot saking awiyat ||

14. pan tumurun saukiran [sa...]

--- 3: 189 ---

[...ukiran] agêngnèki | warna lir manusa | cahyane lir pendah sasi | mêncorong nuju purnama ||

15. pan katingal garuwung mustaka mêsjid | janma saukiran | kang cumlorot saking langit | tumêdhak anèng ngayunan ||

16. ya ta arsa cinandhak-candhak tan kêni | sigra malbèng grana | Pangran Dipati ningali | wontên kang wulan purnama ||

17. pan pêpitu cumalorot saking langit | umanjing ing jaja | kagyat wungu dènnya guling | raosing panggalihira ||

18. madêg sura èngêt yèn satriya luwih | asura wikara | mawêrit ing tanah Jawi | ciptarsa umadêg nata ||

19. amêngkoni ing nusa rat tanah Jawi | jêng pangeran lênggah | anèng sajêroning masjid | cahyane mancur gumawang ||

20. kang sêmana sumilak padhang arêsik | tur amawa teja | umadêg sumilak wêning | lir pendah wulan purnama ||

21. balêrêngên sêdaya ingkang ningali | Jêng Pangran Dipatya | amicorèng jroning galih | iya salawase ingwang ||

22. mangkenea ing rasane ati mami | mêsthi nora bêdhah | nêgaraningsun Mêntawis | wadyèngong tan nganti rusak ||

23. salin cipta Jêng Gusti Pangran Dipati | yèn mangkono ingwang | bêcik umadêg narpati | amêngku rat nusa Jawa ||

24. ora sida gon ingsun yun munggah kaji | bênêr aturira | Si Martalaya mring mami | tanapi para punggawa ||

25. ingsun kaji utawa madêg narpati | angrèh nusa Jawa | mungguh [mung...]

--- 3: 190 ---

[...guh] ganjaraning kaji | mung tiba ingsun pribadya ||

26. lamun ingsun umadêga narapati | murakabi iya | maring wong sanusa Jawi | lan wus talitining kuna ||

27. kang sumare pan iya lêluhur mami | mêngku nêgri Jawa | awit rok amangun jurit | tapa tapaking warastra ||

28. jênêng ingsun yèn sida amunggah kaji | kalêbu ing nistha | tan jumênêng satriya di | sumingkir ing kautaman ||

29. putra nata suminggah amangun jurit | angrêbut nêgara | dadine satriya nisthip | kontap marang praja liya ||

30. ingèsêman satriya di lumuh jurit | arêbut nêgara | bênêr ingkang angèsêmi | satriya tan mikir gula ||

162. Dhandhanggula

1. ya ta wau Jêng Pangran Dipati | arsa madêg nata tanah Jawa | gumantya panjênêngane | ing rama kang wus surud | babêrkatan pusakèng aji | Kyai Gundhil rasukan | sêmana rinasuk | amangking Kyai Bêlabar | Kyai Baru ingêmbat nèng astanèki | saking jro mêsjid mêdal ||

2. lênggah dhampar pra punggawa nangkil | sakathahe ingkang wadyabala | angungun mulat gustine | cahya mancur sumunu | kadi wulan purnamasidi | kucêm kang sami seba | lir wulan mawêlu | kalawan kang ăndakara | rêbut sonar mawêlu kang ponang sasi | kasoran rêbut cahya ||

3. angandika Pangeran Dipati | dhatêng wau Kyai Măndaraka | tuwin dhatêng Ki Sêndhi lon | karone

--- 3: 191 ---

wruhanamu | Măndaraka tuwin Ki Sêndhi | samêngko karsaningwang | ingong iki wurung | munggah kaji marang Mêkah | ingsun arsa amangun karaton maning | mangku rat nusa Jawa ||

4. kaya kêlar ingsun ing saiki | ngagêm tumbakku Ki Barukarna | hèh Măndaraka samangke | miwah Sêndhi sirèku | payo padha anduman kardi | hèh sira Măndaraka | lan Nirdakartèku | mênyanga ing Batawiah | katêmua lawan panggêdhe Kumpêni | mundhuta bantuning prang ||

5. sira padha mangkata saiki | atutura sun arsa mangun prang | lan wong Madura mungsuh ngong | kang nèng bang wetan iku | asandika nêmbah wotsari | lèngsèr saking ngayunan | lampahira laju | Pangran Dipati ngandika | hèh ta Sêndhi Wiradi Ănggajayèki | sirèku lumakua ||

6. ingsun tuding lumakua nuli | marang Têgal sira katêmua | ya marang Martalaya ge | dhawuhna karsaningsun | mring Si Martalaya saiki | sun wurung marang Mêkah | mêngko ingsun ayun | amangun kêraton ingwang | arsa ngrêbut ing nêgara tanah Jawi | apan sira waraha ||

7. ingsun arsa umangkat tumuli | mêsanggrahan anèng kutha Têgal | lawan wêkas ingsun manèh | Si Martalaya iku | asaosa samêktèng jurit | lah wis sira mangkata | alèngsèr wotsantun | wus mangkat saking ngayunan | wontên malih abdi kadipatèn lami | aran Ki Pranataka ||

8. Si Gêndhayor arane

--- 3: 192 ---

duk alit | kala umaksih amanakawan | jêng pangran ngandika alon | Gêndhayor ingsun utus | mring Cilacap golèka mangkin | kêmbang jayakusuma | sandika wotsantun | kang dinuta sami mangkat | marang Têgal gêlise carita prapti | anèng nêgari Têgal ||

9. duta tiga sêmana wus prapti | panggih lawan Kyai Martalaya | dhinawuhkên timbalane | ing mangke karsanipun | Kangjêng Gusti Pangran Dipati | karsa amurwèng yuda | angrêbat kêprabun | Ki Martalaya miyarsa | sukèng driya tampi timbalane gusti | sigra angatak wadya ||

10. kinèn inggal dènnya nambut kardi | sanggrahannya Pangeran Dipatya | ing samêngko mèh rawuhe | lawan Kyai Tumênggung | Martalaya parentah aglis | pêpak punang gêgaman | sigra ki tumênggung | budhal mêthuk mring Toyamas | sampun dandan ambêkta pikul myang wajik | mangkat sarêng utusan ||

11. tan kawarna lampahirèng margi | sampun prapta anèng ing Toyamas | Ki Martalaya lampahe | lajêng sowan mangayun | dipun irid dhatêng Ki Sêndhi | Wiradi Ănggajaya | sampun munggèng ngayun | prasami atur pranata | angandika Jêng Gusti Pangran Dipati | dhatêng Ki Martalaya ||

12. abagea satêkanirèki | Martalaya nuwun sarta nêmbah | lajêng aturira alon | gusti salaminipun | Martalaya angarsi-arsi | ing karsa jêng paduka | umadêga ratu | amêngku rat nusa

--- 3: 193 ---

Jawa | gumantosa ramanta kang sampun swargi | ngimami tanah Jawa ||

13. mila gusti kawula samangkin | raosing tyas kadi manggih rêtna | sawukir Mrapi agênge | kalawan malihipun | abdi dalêm kang kantun wuri | sami saos sêdaya | pêsanggrahan agung | Pangran Dipati ngandika | ingsun karsa umadêga narapati | nanging sira antèkna ||

14. anèng kene kang ingsun antèni | pan lakune Si Măndaraka |[16] Si Nirdakarti rewange | iku pan ingsun utus | mring Bêtawi marma sun anti | ana nêgaranira | ya pangantiningsun | wruhanira lakunira | Măndaraka kêlawan Si Nirdakarti | sun kon mring Batawiah ||

15. ingsun utus amundhut Kumpêni | pitulunge si gurnadur jendral | Ki Martalaya ature | yèn aparêng pukulun | ulun sangêt botên umiring | inggih lamun kenginga | sampun mundhut tulung | gusti dhumatêng Wêlănda | adatipun gusti kang băngsa Kumpêni | akathah cidranira ||

16. wontêndene mêngsah dalêm gusti | mênggah tiyang Madura Mêkasar | sampun galih sumêlange | yèn taksih pun tumênggung | gusti sampun tumêdhak jurit | inggih pun Martalaya | kang tumangguh ripu | nanggulanga ing ayuda | kados kenging kapêrcados ing ajurit | anyêpêng Trunajaya ||

17. angandika Pangeran Dipati | iya bênêr iku aturira | nanging awak ingsun kiye | wus pinêsthi Hyang Agung | nora kêna owah lan gingsir |

--- 3: 194 ---

iya duk jaman kuna | kala kangjêng ibu | ambobotakên maringwang | ingsun ana ing wawratan ênêm sasi | ibu marêk ing eyang ||

18. barêng ibu katingal anuli | eyang Sultan Agung pan agêpah | lênggahe nuli lumèngsèr | têka dhêdhamparipun | eyang ratu kulon ningali | yèn eyang sultan têdhak | sêmana umatur | eyang ratu mring hyang sultan | pan mangkana ature yang ratu nguni | sultan lah punapaa ||

19. sarêng ningali bok mantu prapti | dene tuwan têdhak saking dhampar | punapa ta wahanane | napa jrih mring bok mantu | eyang Sultan Mêntaram angling | mangkana ngandikanya | hèh ta ni mbok ratu | iku ta kawruhanira | kang dèn kandhut mantunira iku benjing | têmbe jumênêng nata ||

20. angrèhakên ya bala kêkalih | ingaranan kang bala bacingah | mulane sun têdhak age | dene luwih saking sun | adêgira narendra benjing | lah iku Martalaya | eyang dhawuhipun | tumungkul Ki Martalaya | pan rumăngsa kungkulan sabda sang pêkik | dadya sumanggèng karsa ||

21. riwusira pangran mituturi | mring Martalaya sêksana budhal | dhumatêng Têgal karsane | datan kawarnèng ênu | sampun prapta anèng ing Têgil | lajêng amêsanggrahan | sigêgên karuwun | kocapa Ki Măndaraka | Nirdakarti lampahe maring Bêtawi | panggih gurnadur jendral ||

22. wus binêktan kang wadya Kumpêni | pangagênge [panga...]

--- 3: 195 ---

[...gênge] nênggih Tuwan Amral | Hèlduwèlbèh pêparabe | dene soldhadhunipun | paron wadya Mêkasar Bugis | kêkalih pangagêngnya | kang jaga pakewuh | awasta Kraèng Kêdhangkrang | Kraèng Naba kêkalih sami prajurit | ri sampuning mangkana ||

23. gurnadur jendral ngaturi kirim | warna-warna awarni busana | kabêkta ing salampahe | Ki Măndaraka wau | lawan sira Kyai Dakarti | ri sampunnya mangkana | têlas wulangipun | gurnadur mring Tuwan Amral | Hèlduwèlbèh anuli mangkat tumuli | lawan Ki Măndaraka ||

24. numpak palwa lumakyèng jaladri | tan kawarna lampahirèng marga | gêlise carita rawoh | muara Têgal labuh | jêngkar layarira giniling | ya ta Ki Măndaraka | mêntas saking laut | lajêng dhatêng pêsanggrahan | angaturi wuninga yèn angsal kardi | dhumatêng gustinira ||

25. sarêng katingal ingawe ngarsi | Măndaraka dhumatêng Pangeran | Dipati sigra lampahe | praptèng ngayunan sampun | Măndaraka nulya wotsari | darminta pilênggahnya | dèrèng kongsi matur | kasêlak pangran ngandika | Măndaraka apa sira olèh kardi | lakumu ingsun duta ||

26. Măndaraka umatur wotsari | saking bêrkat pangèstu paduka | pikantuk damêl dasihe | lampah ulun ingutus | ngêmban dhawuh paduka gusti | inggih gurnadur jendral | tan suwalèng kayun | asaos sumanggèng [su...]

--- 3: 196 ---

[...manggèng] karsa | ulun mangke kabêktan wadya Kumpêni | sarêng lampah kawula ||

27. pangagênge ingkang anindhihi | pan Wêlandi ingkang ulun bêkta | wasta Amral Hèlduwèlbèh | wondene kanthinipun | kang minăngka sosorannèki | inggih wadya Mêkasar | pangagêng wastèku | awasta Kraèng Kêdhangkrang | sisihipun punika ingkang anami | awasta Kraèng Naba ||

28. dene mangke kang wadya Kumpêni | maksih sami kèndêl nèng muara | jêng pangeran ngandikane | ya timbalana iku | Măndaraka lah dipun aglis | konên munggah dharatan | wong Wêlănda iku | manira arsa uninga | Măndaraka tur sêmbah nulya lumaris | dhumatêng ing muara ||

29. sapraptaning muara wus panggih | Amral Hèlduwèlbèh dhinawuhan | jêng pangeran timbalane | sigra umangkat gupuh | saking laut mring dharat nuli | sapraptanirèng dharat | kerid lampahipun | lajêng dhatêng pêsanggrahan | sarêng prapta Hèlduwèlbèh anèng ngarsi | sami ngadêg kewala ||

30. pangadêge sarwi ngêmpit topi | ya ta kangjêng pangeran ngandika | mring Măndaraka pitakèn | apa karane iku | Măndaraka Wêlănda iki | têka ngadêg kewala | ngêmpit topinipun | dene nora gêlêm sila | nèng ngarsèngsun Nirdakarti awotsari | pukulun kang mong brăngta ||

163. Asmaradana

1. sampun adatipun gusti | wontên griyanipun ngrika | inggih [ing...]

--- 3: 197 ---

[...gih] mêkatên urmate | jêng pangran gumujêng suka | ningali mring Wêlănda | sêmana sarêng andulu | Ki Tumênggung Martalaya ||

2. Amral sigra dèn parani | kinèn lungguh datan arsa | sigra tinêkak gulune | Amral matane ngantirah | sigra Ki Măndaraka | marani amisah gupuh | Amral alon aturira ||

3. lah kula punika kyai | ingkang bêkta prapta kula | dika mangke wusanane | ing mangke manggih sangsaya | paran ing karsa dika | napa dika karya apus | punapa karya prayoga ||

4. karuhane awak mami | mangrêpa Ki Măndaraka | punika karêpe dhewe | Martalaya tanpa nalar | tan awit karsanira | jêng gusti kula kang nanggung | saèstu sae karsanya ||

5. Tuwan Amral tyasnya lilih | jêng pangeran sêmu duka | dhumatêng Martalayane | ya ta wau Tuwan Amral | manthuk ngêmpit topinya | sarwi lon dènira matur | dhumatêng kangjêng pangeran ||

6. kawula ingutus gusti | mring tuwan gurnadur jendral | anyaosakên tabike | kunjuk ing ngarsa paduka | Gusti Pangran Dipatya | ingkang kaping kalihipun | pun kaki gurnadur jendral ||

7. inggih nyaosi pakirim | nêmbêlas kas kang busana | awarni raja pangangge | dene kaping tiganira | kaki gurnadur jendral | inggih anyaosi bantu | soldhadhu kawan bêrgada ||

8. sakêpraboning ajurit | sakarsa tuwan angrèhna [a...]

--- 3: 198 ---

[...ngrèhna] | mangrurah mêngsah kang abot | lêbura ayahan tuwan | Kumpêni tan suminggah | kawula pangagêngipun | pangeran alon ngandika ||

9. ya bangêt tarima mami | sih mulène kaki jendral | apa sun walêsna têmbe | bangêt kèh piutang ingwang | marang si kaki jendral | jêng pangeran sigra dhawuh | marang sira Măndaraka ||

10. êmonga marang Kumpêni | aja nganti kakurangan | panggonan lawan pangane | sandika Ki Măndaraka | gya bubar mêsanggrahan | siniwi ing enjingipun | punggawa lawan ngulama ||

11. suhada pandhita tabit | wus sami aglar nèng ngarsa | jêng pangran pangandikane | kabèh padha sêksènana | sun mêngko madêg nata | anggêntèni rama prabu | ngong nama Sunan Mangkurat ||

12. ing Ngalaga Senapati | Ngabdulrahman Sayidina | Panêtêg Natagamane | amangku rat nusa Jawa | sagung wadya sêdaya | prasami asaur manuk | anulya para pandhita ||

13. gya ngadêg andonga sami | sêdaya amin gumêrah | gumarênggêng suwarane | wus rampung dènira donga | Amral sigra tur urmat | bêdhile munya gumrudug | wong siji ping kalih wêlas ||

14. wus têtêp jumênêng aji | sang nata sigra parentah | padha èstrènana kabèh | samêngko Si Măndaraka | ngong karya patih ingwang | sun junjung lungguh tumênggung | Ki Tumênggung Măndaraka ||

15. kang dèn utus [u...]

--- 3: 199 ---

[...tus] sri bupati | dhumatêng Nungsakambangan | mundhut kang sêkar wastane | jayakusuma wus prapta | sarakit kang puspita | lajêng kunjuk sang aprabu | langkung suka sri narendra ||

16. ngraos tuk nugraha jati | sihing Suksmana jênêngnya | tanah Jawa sêdayane | wus kagêm anèng ing asta | suraosing wardaya | Kyai Pranataka wau | dhatêng kangjêng sri narendra ||

17. langkung kapracayèng wèsthi | sang nata asru ngandika | Si Pranataka samêngko | ingsun junjung linggihira | lan sun paringi nama | iku arane Tumênggung | Sidurêja aranira ||

18. Ki Sêndhi sun junjung linggih | arana Dêmang Ngurawan | Si Ăndakara samêngko | iku sun paringi nama | Ngabèi Wiradagda | Amral saklangkung jumurung | tuwin sagung pra niyaka ||

19. sumuyud wadya gêng alit | wong pasisir suyud samya | tuwin wadya Mêntarame | kathah ingkang sami prapta | ngawula sri narendra | dèrèng wontên sinung lungguh | Nirdakarti Ănggajaya ||

20. Kyai Wiradipa sami | rumêksa ing upacara | dadya sêmana sang katong | amundhut wadya ing Têgal | pitung atus kathahnya | kinarya andêling kewuh | winastan wong jagapura ||

21. wadya kadipatèn lami | kathah kang jinunjung lênggah | prasami alungguh lante | ingangkat anèng ing Têgal | sri nata wus utusan | pasisir kulon sêdarum | tinimbalan asebaa ||

22. dhumatêng nêgari Têgil [Tê...]

--- 3: 200 ---

[...gil] | anuju sawiji dina | miyos siniwi sang katong | munggèng taratag wangunan | kang anèng ngarsa nata | Ki Măndaraka Tumênggung | lawan Arya Sidurêja ||

23. Wirawidagda Ngabèi | sang nata alon ngandika | Măndaraka ingsun kongkon | lan Si Arya Sidurêja | sirèku lumakua | pasisir bang kulon iku | kabèh sira atêlukna ||

24. prihên seba marang Têgil | dene kang kari nèng Têgal | ajagaa marang ingong | Urawan Madurêtna |[17] lan Tumênggung Ngawăngga | Măndaraka awotsantun | lawan Arya Sidurêja ||

25. sira gawaa prajurit | aja kuciwa nèng paran | dene wêkas ingsun manèh | ing Kêdhu sira êjuma | lawan nêgri Mêntaram | sapa kang ngrêngkuh kêdhatun | sandinên ingkang sanyata ||

26. mungguh kang wadya Kumpêni | nèng Têgal jaga maringwang | wis padha mangkata karo | sang nata amêsanggrahan | ya ta wau winarna | Măndraka Sidurêjèku | sawadya wus sami budhal ||

27. aglise carita prapti | lampahe anèng ing Kêndhal | ing ngriku wus suyud kabèh | Kaliwungu sami seba | sampun pinacak karya | lampahe lajêng mring Kêdhu | ing Kêdhu măngsa punika ||

28. wayang-wuyungan pan maksih | tan ana pangidhêpannya | prasami bingung manahe | sabêdhahe ing Mêntaram | wong bumi lan bumija | manahira maksih kuwur | bahak-binahak ambegal [ambe...]

--- 3: 201 ---

[...gal] ||

29. mung Wăngsacitra Ngabèi | kang dadi gêgunungan |[18] wong Kêdhu pangèdhêpane | tinurut saprintahira | sêmbada prawiranya | bawa lêksana tur têguh | marma sugih kanthinira ||

164. Kinanthi

1. kawarnaa kang lumaku | Sidurêja kang kinapti | anjujug anèng Kathithang | lampahira sampun prapti | lajêng tata pêsanggrahan | ya ta wau kang winarni ||

2. Ki Wăngsacitra angrungu | lajêng apradandan nuli | samêkta sugatanira | pêpikulanira gili | katur Arya Sidurêja | ya ta lajêng dèn timbali ||

3. sapraptanira ing ngayun | sangêt ngasorakên dhiri | sukèng tyas Arya Sidurja | wong kêdhu kathah kang prapti | suyud marang Wăngsacitra | mila Sidurja langkung sih ||

4. sigra atur priksa prabu | tur nuwala nyuwun idin | pan Kiyai Wăngsacitra | kinarya bêbundhêlnèki | wadya ing Kêdhu sêdaya | duta mêsat dhatêng Têgil ||

5. lajêng katur sang aprabu | kang nuwala tinumpèksi | sang nata kêlangkung suka | kang sêrat dipun wangsuli | kalilan panuwunira | pinaring lorodan nyamping ||

6. kang duta tinulak wangsul | ing Kathithang sampun prapti | panggih Arya Sidurêja | nuwala paring sang aji | tinampèn lajêng winaca | kang sarta lorodan nyamping ||

7. Arya Sidurêja kumpul | nèng pakuwon sawadyèki | andhawuhakên timbalan | padha kawruhana sami | timbalane

--- 3: 202 ---

sri narendra | Ki Wăngsacitra saiki ||

8. sinêngkakakên ing luhur | jinunjung lênggahirèki | sarta pinaringan nama | Tumênggung Mangkuyudèki | ngrèh tanah Kêdhu samoa | sêdaya asaur pêksi ||

9. mèstuti dhawuh sang prabu | wus misuwur dèsi-dèsi | wong Kêdhu suyud sêdaya | tata sakèhing wadya lit | kunêng malih kang winarna | sagunging wadya pasisir ||

10. bang kulon seba sêdarum | dhumatêng nêgara Têgil | sampun agêng barisira | Sunan Mangkurat nèng Têgil | kunêng ingkang anèng Têgal | gêntia ingucap malih ||

11. wadya Madura winuwus | kang bêdhah Dêmak samangkin | apan ta punggawanira | aran Kyai Wangsènggati | Dêmak sawusira bêdhah | wong Madura ngrêrayahi ||

12. ingkang rinayahan wau | aran bêdhug prangwêdani | nanging duk kala sêmana | nêgri Dêmak wus winaris | pan sampun pinêcah-pêcah | lajêng tinanêman mantri ||

13. kathahe mantri wêwolu | sêdaya kawon ajurit | wus sami bubar lumajar | kunêng wau kang winarni | Jêng Suhunan ing Ngalaga | kang jumênêng ing Mêntawis ||

14. kangjêng sunan kang suwau | kagungan bumi kang miji | mantrine ran Martajaya | ing Têmpalong dèn griyani | kacarita sugih sanak | punika têdhakirèki ||

15. Găndamastaka trahipun | Ki Martajaya miyarsi | duk prangwêdani rinayah | marang wong Sampang sêmangkin | mêpak gêgamaning

--- 3: 203 ---

yuda | sêntana myang wadya dèsi ||

16. Ki Martajaya lingnya rum | kabèh sanak-sanak mami | padha ingsun ajak pêjah | nanggulang wong Sampang iki | yèn ingsun bisoa panggya | kalawan Si Wangsènggati ||

17. aja na kang milu-milu | sun papagne padha siji | sêdaya saur kukila | anulya umangkat aglis | datan kawarna ing marga | ngalun-alun Dêmak prapti ||

18. Ki Martajaya nèng ngayun | sarta lawunge pinandhi | asru dènnya sumbar-sumbar | payo kene Wangsènggati | yèn sira nyata prawira | payo tandhing padha siji ||

19. Kyai Wangsènggati ngrungu | nyandhak lawunge pinandhi | ngalun-alun sampun prapta | sapa nantang marang mami | sru angling Ki Martajaya | sira kang ran Wangsènggati ||

20. samêngko sira katêmu | lawan aku padha siji | payo kene têkakêna | sabudimu sun kêmbari | Wangsènggati sigra numbak | ginêbang lawung kêbalik ||

21. adangu lantaran lawung | tan ana kuciwa kalih | rêmpu watang kalihira | buwang watang narik kêris | asuduk-sinuduk gantya | sadina dènira jurit ||

22. ngantya kasaput ing dalu | lajêng pisah dènnya jurit | lajêng mantuk Martajaya | sarêng prapta wismanèki | nulya sami pirêmbagan | lawan kadangira kari ||

23. kang rayi alon umatur | kakang kula suka peling | prakawis andika pêrang | sintên ingkang angidèni | yèn kalah pêrang sampeyan | saèstu

--- 3: 204 ---

nêmahi pati ||

24. yèn sampeyan mênang pupuh | sintên kang narimèng kardi | kakang yèn suwawi karsa | asowan dhatêng Mêntawis | dhatêng Pangran Pugêr seba | kang raka lingira aris ||

25. adhi ya bênêr sirèku | nanging mêngko karêp mami | bêcik seba marang Têgal | seba ing Pangran Dipati | kang rayi alon lingira | lah punika kadipundi ||

26. karsa sampeyan puniku | Jêng Gusti Pangran Dipati | inggih dede kang muktèkna | Pangeran Pugêr ing nguni | ingkang muktèkkên sampeyan | kang raka sumaur bêkis ||

27. wis aja maoni aku | turutên karêpku adhi | payo nuli padha mangkat | ya ta lajêng budhal sami | datan winurcitèng marga | sampun prapta nêgri Têgil ||

28. lajêng umarêk ing ngayun | sapraptanira ing ngarsi | sang nata sarêng tumingal | kagyat angandika aris | Martajaya sira prapta | ingutus paran mring yayi ||

29. Martajaya nêmbah matur | sowan kawula jêng gusti | ing ngarsa paduka nata | pikajêng ulun pribadi | sêdya ngabdi sri narendra | tumêngèng padanta gusti ||

30. dasih nata kêlangkung sru | kumacèlu anglampahi | ayahan paduka nata | lêbura awor pratiwi | rêmuka kasawurêna | tugêla pucungna gusti ||

165. Pocung

1. pêjah gêsang kawula ing mangke kunjul[19] | ing ngarsa paduka | sumăngga angrèh ing dasih | mila ulun nyaosakên pêjah gêsang ||

2. dene ulun inggih gusti

--- 3: 205 ---

kamipurun | ngrumiyini yuda | mêngsah tiyang Sampang gusti | ingkang ngadêg wontên ing nagari Dêmak ||

3. pan sadintên gèn ulun ngadoni ripu | sarêng surup surya | kawula bibar ajurit | botên awit inggih saking ajrih kula ||

4. ulun èngêt dèrèng antuk sabda prabu | mila ulun gêpah | marêk ngarsa paduka ji | sri narendra miyarsa kêlangkung suka ||

5. Martajaya ing Dêmak sêmangke iku | sun paringkên sira | anuli balia aglis | ya êlarên jajahan nêgara Dêmak ||

6. tur sandika Martajaya awotsantun | lèngsèr saking ngarsa | datan kawarna ing margi | sampun prapta anèng ing nêgara Dêmak ||

7. kunêng malih gêntia ingkang winuwus | kangjêng sri narendra | kang anèng nêgara Têgil | siniwaka munggèng ing tarub wangunan ||

8. pêpak andhèr para tumênggung sêdarum | Amral anèng ngarsa | ya ta wau sri bupati | angandika dhumatêng ing Tuwan Amral ||

9. kayaparan iki Amral pirêmbugmu | matur Tuwan Amral | sang nata bilih marêngi | ulun bidhal rumiyin anèng Jêpara ||

10. ingkang jagi ing karsa paduka prabu | wontên nêgri Têgal | kula nyaosi Kumpêni | pitung dasa sumăngga karsa narendra ||

11. sri narendra lon pangandikanipun |[20] ya luwih prayoga | sira Amral sun paringi | kanthi ingkang mèlua marang ing sira ||

12. Si Tumênggung Martalaya [Mar...]

--- 3: 206 ---

[...talaya] ing Mêntarum | kalawan Si Wija | ajaga marang sirèki | lamun ana kakuranganmu nèng paran ||

13. Tuwan Amral sandika gya lèngsèr sampun | bupati tut wuntat | sigra numpak palwa aglis | tan kawarna nèng marga praptèng Jêpara ||

14. labuh jangkar layare sampun ginulung | kang umêntas dharat | Martalaya andhingini | lan Ki Wija wus panggih lan Wăngsadipa ||

15. dhinawuhkên timbalan sêdaya prabu | Kyai Wăngsadipa | kêlangkung sukaning galih | Wăngsadipa sapraptane Tuwan Amral ||

16. ya ta mêntas Tuwan Amral saking laut | Wăngsadipa panggya | anulya tata alinggih | Tuwan Amral têtanya mring Wăngsadipa ||

17. kyai mangke wontên pundi ingkang mungsuh | matur Wăngsadipa | Jagadhayoh dun[21] ing nguni | nanging mangke wus kesah botên kantênan ||

18. awit kula mriyêmi saking ing gunung | dene rencang kula | tiyang Prasman lawan Inggris | ingkang sami dagang wontên ing Japara ||

19. malah mangke inggih maksih sami tugur | Inggris lawan Prasman | Amral kagyat amiyarsi | Inggris Prasman dene iku dadi rewang ||

20. Tuwan Amral amicorèng jroning kalbu | angur kelangana | wang ja nganti direwangi | aja katon Inggris Prasman ana Jawa ||

21. yèn kunjuka iku marang sang aprabu | abêbancang lampah | wusana ngandika aris | Tuwan [Tuwa...]

--- 3: 207 ---

[...n] Amral dhumatêng ing Wăngsadipa ||

22. dika undang Inggris Prasman dhatêng ngayun | tan adangu prapta | lajêng sami tata linggih | angandika Amral dhatêng Inggris Prasman ||

23. paran karsa padha anèng kene iku | Inggris lawan Prasman | alon dènira mangsuli | lampah kula gih namung sumêja dagang ||

24. ya ta alon Tuwan Amral dènnya muwus | wus padha katrima | lakumu têtulung jurit | iya marang kangjêng sultan ing Mêntaram ||

25. lah ta iki pêparingira sang prabu | ganjar marang sira | uwang rong lêksa ya iki | nanging mêngko dhawuhe sri naranata ||

26. marang sira amulia sakancamu | aja anèng Jawa | wong Inggris Prasman nauri | gih sandika nanging mangke kula sambat ||

27. palwa kula mangke dèrèng wontên wangsul | ngantukkên dagangan | Tuwan Amral amangsuli | iya ingsun ingkang asung palwa sira ||

28. aja watir sêksana sinung pêrau | Inggris miwah Prasman | wau ta sampun atampi | nanging dèn bur Wêlănda pêraunira ||

29. kasinungkên lajêng budhalan sêdarum | Inggris tuwin Prasman | anumpak ing palwa nuli | daut jangkar sigra babar layar nêngah ||

30. sarêng prapta anèng satêngahe laut | kèrêm palwanira | Inggris Prasman sami mati | datan wontên kang sagêd gambuh nèng toya ||

166. Gambuh

1. kunêng gênti kang winuwus |[22] ingkang anèng ing Têgal Arum |[23]

--- 3: 208 ---

Jêng Sinuwun Mangkurat miyos siniwi | kêsaru ing praptanipun | carakanira sang katong ||

2. ingkang saking ing Kêdhu | Sidurêja gya tumamèng ngayun | matur nêmbah pukulun sri narapati | sêdaya sampun asuyud | wadya pasisir bang kulon ||

3. ngandika sang aprabu | Măndaraka mêngko karsaningsun | arsa budhal Jêpara ingsun tindaki | nuli parentaha iku | Măndaraka wadyaningong ||

4. sandika aturipun | jêngkar makuwon sang prabu |[24] Măndaraka undhang siyaga ngajurit | wadya gung sampun akumpul | myang upacara kêprabon ||

5. muni têngaranipun | sigra budhal kang baris pangayun | kang daludag lêlayu bandera asri | tuwin ingkang umbul-umbul | asri dinulu saking doh ||

6. swaraning wadya gumuruh |[25] lir ombake măngsa kapitu |[26] ambarungan swaraning turăngga muni | lampahe sajuru-juru | wijang-wijang tan kêna wor ||

7. nitih kuda sang prabu | songsong kuning pinêrada abyur | upacara ngapit-apit ngarsa wuri | lampahira pan anglarug | Pêkalongan sampun rawoh ||

8. rêrêp wadya sang prabu | animbali Măndaraka sampun | praptèng ngarsa ngandika sri narapati | Măndaraka karsaningsun | mungguh iki tindak ingong ||

9. arsa miyos ing laut | mêtu dharat akèh rubêdipun | marma mêngko sira sêdhiyaa nuli | pêrau sakira patut | amot [a...]

--- 3: 209 ---

[...mot] iki wadyaningong ||

10. aja na kari iku | bisaa kabèh kamot pêrau | Măndaraka sandika sigra wotsari | prapta jawi prentah gupuh | ing dhawuhira sang katong ||

11. tan alami wus kumpul | nèng muara ajibêg kang prau | warna-warna Măndaraka tur udani | sêdayane sampun kumpul | ing karsanipun sang katong ||

12. pukulun sampun kumpul | wontên muara sagung pêrau | angandika wau kangjêng sri bupati | padha undhangêna gupuh | marang ing palwa kang amot ||

13. kêprabon prang lan sangu | sampun rampung timbalan sang prabu | Măndaraka sandika undhang tumuli | tan winarna roncanipun[27] | sêdaya wus sami momot ||

14. sang nata nitih prau | Kumpêni nunggal lan sang prabu |[28] daut jangkar babar layar mangkat aglis | sigêgên kang anèng laut | gênti mangke winiraos ||

15. Martanaya winuwus | apan ing nguni gih abdinipun | Jêng Pangeran Adipati ing Mêntawis | pisahira lan sang bagus | bêdhahe Mêntaram rusoh ||

16. ngungsèkkên uripipun | anèng Sêmarang narima nganggur | mung gustine Pangran Dipati inganti | panggonane ingkang tamtu | yakine ingkang pawartos ||

17. Martanaya anuju | alungguh kêlawan anakipun | Martanaya alon wau dènnya angling | kulup ingsun iki ngrungu | ing samêngko kang pawartos ||

18. Pangran Dipati tamtu | anèng Têgal [Tê...]

--- 3: 210 ---

[...gal] ya jumênêng ratu | atmajane alon dènnya anauri | punika apan saèstu | ing wartos mangke wus bodhol ||

19. dhatêng Jêpara nglurug | sri narendra inggih miyos laut | ya ta gugup Ki Martanaya nauri | yèn kaya mangkono kulup | payo amêthuk sang katong ||

20. lajêng rumanti suguh | sigra mangkat anumpak pêrau | praptèng têngah lajêng numpak palwa aglis | nyaoskên pisêgahipun | sang nata kagyat duk anon ||

21. Martanaya umatur | adhuh gusti kawula pukulun | pêjah gêsang kawula kunjuk jêng gusti | katuwêka siyang dalu | pun dasih dhatêng rumojong ||

22. wit ulun kamipurun | saos unjuk ing ngarsa sang prabu | parêng datan parênga kawula ngabdi | sang nata ngandika arum | prasêtyanira maring ngong ||

23. iya tarima ingsun | balik ta sira manira dangu | salawasmu iya sira anèng ngêndi | sapisahira lan ingsun | Martanaya matur alon ||

24. ulun gusti dhêdhukuh | wontên Sêmarang dhawuh sang prabu | aja mèlu sira marang laku mami | karia Sêmarang iku | nênuwuna ing Hyang Manon ||

25. yèn ta kêlakon ingsun | amêngku rat tanah Jawa besuk | ing Sêmarang sun ganjarakên sirèki | wis muliha ingsun banjur | marang Jêpara lungandon ||

26. Martanaya wotsantun | sampun mudhun saking ing pêrau | kang palwa [pa...]

--- 3: 211 ---

[...lwa] gêng anulya layar tumuli | datan kawarna ing ênu | muara Jêpara rawoh ||

27. Amral sampun amêthuk | Wăngsadipa Martalaya iku | myang Wiraja sang nata wus têdhak aglis | wus prapta dharat sang prabu | lajêng wau amakuwon ||

28. ingkang dhèrèk sang prabu | Martalaya Têgal atut pungkur | lajêng tata pakuwon para dipati | mangkana wau winuwus | nulya adhawuh sang katong ||

29. Wăngsadipa sirèku | angêlara jajahanirèku | asandika Ki Wăngsadipa nulya glis | nêlukkên wong dhusun-dhusun | sawiji tan wontên mogok ||

30. mring Ki Wăngsadipa nut | saparentahe Wăngsadipèku | kiwa têngên Jêpara dumugi Pathi | prasami atur pisuguh | sami giris ing pawartos ||

167. Girisa

1. ing mangke têmah wus rata | sagunge wong desa-desa | miturut saprintahira | anulya Ki Wăngsadipa | wangsul umarêk sang nata | kunêng malih winurcita | ing Dêmak Ki Martajaya | lampahira sampun prapta ||

2. wontên nêgari Jêpara | lajêng umarêk sang nata | dinangu sasolahira | Martajaya aturira | ing Dêmak sampun wêrata | eca galihe sang nata | dene jajahan sêdaya | sadhatênge Wăngsadipa ||

3. sang nata alon ngandika | Măndaraka ing samangkya | kabèhe garwa manira | kang ana ing Têgal padha [pa...]

--- 3: 212 ---

[...dha] | ngong timbali mring Jêpara | sandika mentar sêksana | aglising carita prapta | anèng ing Têgal sêmana ||

4. kunêng malih kang kocapa | sang nata miyos sineba | anèng nêgari Jêpara | pêpak kang para bupatya | nayaka aglar ing ngarsa | prajurit pêpak sêdaya | lan Amral sakancanira | kang para panggêdhe seba ||

5. Ki Măndaraka nèng ngarsa | Wăngsadipa Sidurêja | Martalaya Wiradagda | Angabèi Jagapatya | Dêmang Ngurawan Wiraja | Nirdakarti Sri Narendra | alon dènnya angandika | mring Ki Patih Măndaraka ||

6. ing mêngko Si Wăngsadipa | ingsun junjung lungguhira | dadi Tumênggung Jêpara | arana Ki Martapura | Si Jagapati ya uga | arana Sujanapura | dadi Bupati Jêpara | jajare Si Martapura ||

7. kêlawan Si Martajaya | iku sun paringi nama | Ki Tumênggung Suranata | nêgri Dêmak lungguhira | Si Jiwa sun sungi nama | Mangunonêng aranira | Tumênggung Pathi dadia | Nirdakarti ngong sung nama ||

8. Tumênggung Binarong rannya | Garobogan lungguhira | dene ta Si Martalaya | adipati anamaa | wus têlas abdi sêdaya | ingkang dhèrèk lara lapa | kinulawisuda samya | ya ta gênti cinarita ||

9. Ănggawăngsa Surabaya | kesah saking wismanira | numpal kèli lampahira | nusul dhatêng kakangira | Ănggajaya wastanira | dhatêng Jêpara wus panggya | apan ta Ki

--- 3: 213 ---

Ănggajaya | angabdi sri naranata ||

10. sêmana Ki Ănggajaya | sadhatênge arinira | anèng ing nêgri Jêpara | ingaturakên sang nata | ngandikan marêk ing ngarsa | sarêng prapta pinariksa | Ănggawăngsa aturira | dhumatêng sri naranata ||

11. kapriye pawartanira | samêngko Si Trunajaya | Ănggawăngsa aturira | pukulun gusti sang nata | samangke pun Trunajaya | sampun amiyarsa warta | paduka wus madêg nata | arsa ngrêbasèng ayuda ||

12. angirid wadya Wêlănda | ing mangke pun Trunajaya | inggih sampun asêdhiya | kang badhe amêthuk yuda | pun Tumênggung Darmayuda | pun Galèngsong ing samangkya | kamantu mring Trunajaya | dhaup lawan anakira ||

13. atmaja ingkang anama | Rahadèn Ayu Surêtna | punika badhe mêthukna | Kumpêni ing yudanira | sang nata alon ngandika | hèh ya uwis Ănggawăngsa | luwih katarimanira | maring sun prasêtyanira ||

14. yèn arja laku manira | nêgara ing Surabaya | sun paringkên marang sira | samêngko karsa manira | ingsun mundhut karyanira | sirèku iya dadia | karta wêdana lakunya | Si Amral iku ngong duta ||

15. aju unduring ayuda | ya măngsa bodhoa sira | sandika Ki Ănggawăngsa | sang nata alon ngandika | Amral mêngko karsaningwang | Kraèng Kêdhangkrang ngong duta | nêlika mring Surabaya | Amral umatur sumăngga ||

16. ing

--- 3: 214 ---

karsa sri naranata | Kraèng Kêdhangkrang mangarsa | sang nata alon ngandika | sira lumawa duta |[29] lan Si Galèngsong têmua | pulutên atine iya | ya ingsun kanthèni sira | Si Mirmagati mèlua ||

17. iku amangrêti basa | lima lan kalawan iya | Si Martapura mèlua | lan manèh Si Martalaya | manêmbah kang sinung sabda | lèngsèr umangkat sêksana | prasami anamur kula | datan kawarna ing marga ||

18. ing Kêdhiri sampun prapta | Kraèng Madhangkrang sêmana | ngupaya sampun kapanggya | Galèngsong sampun waspada | kêlamun kadange tuwa | lajêng rinangkul sêksana | tangise kadya wanodya | Madhangkrang adrês kang waspa ||

19. Kraèng Madhangkrang lingira | dhuh yayi gusti manira | aja ta sira daruna | yayi mas wêruhanira | gonku têmu lawan sira | wus lawas ingsun upaya | samêngko awak manira | angabdi Natèng Mêntaram ||

20. mulane ngong têmu sira | dinuta sri naranata | sira tinimbalan nata | Galèngsong aris aturnya | kakang kadospundi kula | yèn tumuta sapunika | nanging ta atur kawula | saèstu manah kawula ||

21. sampun sumêlang sang nata | sungkêm kawula ing nala | tan mèngèng siyang dalunya | amung ta lair kawula | kula samar ywa kêtara | dhumatêng pun Trunajaya | Kraèng Madhangkrang miyarsa | ingkang rayi aturira ||

22. kêlangkung sukaning driya | wusana alon turira | yaiku [yai...]

--- 3: 215 ---

[...ku] karsa narendra | Mêntaram Sri Naranata | yayi ujar kang mangkana | Galèngsong malih aturnya | benjing têmpuhing ayuda | saèstu ubanggi kula ||

23. saking wuri angamuka | kalawan sarencang kula | Galèngsong ningali ika | dhumatêng tiyang têtiga | ing manah sampun kaduga | Galèngsong nulya têtanya | dhuh kakang sintên punika | kang dhèrèk dhatêng andika ||

24. Kraèng Madhangkrang saurnya | dhumatêng arinira |[30] iku kang têlu punggawa | lah ta yayi wruhanira | iya Kyai Mirmagatya | Galèngsong osiking nala | bayèki prajuritira | abdine sri naranata ||

25. sun sawang luwih prayoga | kaya tate mangun yuda | wong iki ingong wêtara | nora kalah padha janma | sri bupati ayudaa | kêlawan Si Trunajaya | Kraèng Madhangkrang lingira | poma ta wêkas manira ||

26. adhi dèn abêcik sira | lan maninge dèn sanyata | mungguh ing wicaranira | anadene adhi iya | manira bangêt pracaya | ya marang ing jênêng para | poma aja cidra sira | nanging sira dèn prayitna ||

27. wis ngong yayi lilanana | sapungkurku aja lena | wusira pamit sêksana | Kraèng Madhangkrang kralawan[31] | Mirmagati Martapura | tanapi Martalaya |[32] kumpul tan pisah wong tiga | Kraèng Madhangkrang kapatnya ||

28. nèng pinggir bêngawan prapta | wadya Madura uninga | ana wong Mêntaram prapta | anêlik ing lampahira |

--- 3: 216 ---

mila ingadhang marga |[33] wong Sampang dupi waspada | kêlamun têlik sanyata | lajêng kinêpung sêksana ||

29. Kraèng Madhangkrang lampahnya | Ki Mirmagati asigra | Kraèng Madhangkrang cinandhak | bêngawan gung linumpatan | bêngawan anuju bêna | sabrang kulon sampun prapta | lampahira ngeca-eca | sinambi nginang kewala ||

30. alaju ing lampahira | datan kawarna ing marga | ing Jêpara sampun prapta | lajêng marêk ngarsa nata | wus katur sêdayanira | ing purwa madya wusana | sang nata sarêng miyarsa | tyasira sri naranata ||

31. kêlangkung marwata suta | ningali Kraèng Madhangkra[34] | saklangkung rênaning driya | utawi punggawa tiga | kang mêntas sami dinuta | sangêt pracayaning nata | madêg suraning wardaya | inggih ayuda kênaka ||

168. Pangkur

1. wau ingkang kawarnaa | Martalaya sadhatêngira nêlik | tansah sungkawa kêlangkung | kang dadya manahira | sri narendra tan adhahar aturipun | winawrat mêngsahing yuda | kaya nora dadi watir ||

2. mungguh panyiptaning nala | yèn mêngkono bae wong Madurèki | bobote amungsuh ratu | aku pan durung ulap | awuwuha wong Madura balanipun | tan susah nganggo Wêlănda | aku kêlar angêmbari ||

3. dene têka sri narendra | nora dhahar iya ing atur mami | beda apa karyaningsun | iya lawan Wêlănda | ing sêmune nora pracaya maringsun | lah ya uwis [u...]

--- 3: 217 ---

[...wis] pedah apa | ingsun darma atut wuri ||

4. mulane ki adipatya | datan purun sowan awade sakit | ya ta katur sang aprabu | lamun Ki Martalaya | tekadira amêrkang karsa sang prabu | sang nata sampun uninga | saklangkung dènira runtik ||

5. hèh Martapura dhawuhna | iya marang Si Martalaya aglis | lamun wani iya iku | nglanggar Si Trunajaya | konên mangkat mring Kêdhiri mrêp ing ripu | tan susah kanthi Wêlănda | samêngko ingsun idini ||

6. sandika Ki Martapura | sigra lèngsèr lan Martalaya panggih | mawi angêrimong kampuh | bathuke pinilisan | Martapura dhawuhkên timbalan prabu | Ki Martalaya sandika | dhawuhipun sri bupati ||

7. nanging mugi uningana | ing samangke kula pinuju sakit | pan dèrèng sagêd lumaku | lampahe karsa nata | Martapura sêksana anulya wangsul | praptèng ngarsa sri narendra | umatur rèhnya tinuding ||

8. sang nata sangêt dukanya | angandika Martapura dèn aglis | anggawaa gêgamanmu | mring pondhok Martalaya | patènana samêktaa gêgamanmu | yèn ngamuk Si Martalaya | aja nganti nguciwani ||

9. Si Wiradipa mèlua | iku ingkang jênêngi ing sirèki | Martapura awotsantun | lèngsèr sing ngarsa nata | Wiradipa sarêng lèngsèr saking ngayun | praptèng jawi lampahira | saha gêgaman umiring ||

10. sapraptane pamondhokan |

--- 3: 218 ---

Martapura Wiradipa tan kari | Martalaya sampun wêruh | baris pêndhêm wadyanya | winêtawis gêgaman wong kalih atus | sarta lan lêlurahira | wus sami angati-ati ||

11. sami ukiran kêncana | Pajajaran dene lêlurahnèki | baris jro pondhokanipun | praptane Martapura | Martalaya pan sampun angliga dhuwung | sinèlèh ngandhap kêlasa | pan Kasur wasiyat Têgil ||

12. dene Kyai Martapura | Jakatuwa arane kêrisnèki | Martalaya nuju lungguh | akêmul kampuhira | Martapura dhawuhkên timbalan prabu | hèh ta anak Martalaya | ingsun ingutus sang aji ||

13. mundhut pati uripira | Martapura sarwi anarik kêris | aran Jakatuwa wau | ature Martalaya | inggih dawêg sampun mawi dangu-dangu | Ki Martalaya wus yitna | dhuwunge pun Kasur aglis ||

14. sampun pinusthi ing asta | Martapura tan antara nglarihi | kêbat Martalaya nuduk | sarêng panyudukira | măngka kalih dadya sarêng pêjahipun | Martalaya sampun pêjah | Martapura angêmasi ||

15. rewange Ki Martalaya | ingkang aran wong barêng tandang nguni | sêksana sarêng angamuk | wong Jêpara sumahab | anadhahi wong Têgal pangamukipun | Ki Wiradipa kêbranan | dèn amuk marang wong Têgil ||

16. sampun katur mring sang nata | lamun wau Ki Martapura mati | kalih Martalaya sampyuh | sarêng ing pêjahira [pêjah...]

--- 3: 219 ---

[...ira] | Wiradipa punika anandhang tatu | sangêt gêgêtun sang nata | mangkana ingkang winarni ||

17. sang nata sigra parentah | hèh ta Amral sira mangkata aglis | nglurug marang Surèngkêwuh | sang nata dhawuhira | wus binage sagunge wadya sêdarum | Kumpêni ingkang binêkta | miwah kang kantun ing wuri ||

18. sêpalih ingkang binêkta | ingkang kantun anèng wuri sêpalih | jagani karsa sang prabu | miwah wadya Mêkasar | pan pinalih sêmana ing pandumipun | kang sêpalih tumut Amral | sêpalih jaga sang aji ||

19. dene wau kang tinilar | Kraèng Naba kang jagi sri bupati | Kraèng Madhangkrang atumut | nglurug kalawan Amral | dene ingkang dados pangiriding laku | Ki Tumênggung Martalaya | kang saking nêgri Mêntawis ||

20. kêlawan Ki Ănggawăngsa | kanthinira sigra bubar tumuli | mêdal laut lampahipun | sami winot ing palwa | tan winarna lampahira sampun rawuh | muara ing Ngampèldênta | alabuh jangkar tumuli ||

21. punika Ki Ănggawăngsa | kang wuninga jajahan Ngampèlgadhing | miwah ing sêdayanipun | tanah ing Surabaya | datan samar sêdaya sagung pakewuh | mila lampahing gêgaman | tan alami nèng jêladri ||

22. sampun mudhun saking palwa | Tuwan Amral sawadyanya Kumpêni | mêsanggrahan dharat sampun | makuwon Ngampèldênta | wus tinata sêdaya pakuwonipun | sampun mubêng bitingira | sarta

--- 3: 220 ---

mawi balowarti ||

23. kocapa wadya Madura | ingkang baris anèng ing Surawèsthi | sarêng wruh Wêlănda rawuh | kêkuwu Ngampèldênta | wong Madura sigra binantonan wau | Darmayuda Pasuruan | kang binantokakên baris ||

24. lan Kraèng Galèngsong sigra | ingkang kinèn bantu mring Surawèsthi | wus sami bêbiting kukuh | apan ajêng-ajêngan | wong Kumpêni ya kêlawan mungsuhipun | pan sampun rakit sêdaya | mariyêm mubêngi biting ||

25. mariyême wong Madura | kang dèn angge inggih Nyai Sêtomi | wus sami prayitnanipun | balanipun sêdaya | Ănggawăngsa ing dalu apan mêmandung | mring bètènge wong Madura | Nyi Sêtomi dèn malingi ||

26. malêbêt ing pamondhokan | Ănggawăngsa datan wontên udani | sêdaya sampun aturu | sagunge wong Madura | tan antara Nyai Sêtomi pinanggul | dhumatêng Ki Ănggawăngsa | mriyêm binopong pribadi ||

27. sêksana binêkta mêdal | kang mariyêm saking sajroning biting | ya ta lampahe lêstantun | sira Ki Ănggawăngsa | sampun dhatêng wontên ing pondhokanipun | lajêng panggih Tuwan Amral | tur uninga solahnèki ||

28. ing purwa madya wusana | langkung suka Tuwan Amral miyarsi | agoyang kêpalanipun | mariyêm wus pinarnah | panggenane jinaga marang soldhadhu | sangêt suraning wardaya | Tuwan Amral marentahi [ma...]

--- 3: 221 ---

[...rentahi] ||

29. hèh sagunge wadyaningwang | wong Mêkasar Lănda dèn ngati-ati | iya mêngko pukul têlu | bêngi lah bêdhilana | karutugên mariyêm aja na nganggur | iku mungsuhira padha | aja nganggo dèn anggopi ||

30. sarêng prapta ing sêmaya | wayah pukul têlu bêngi nyumêdi | mariyêm lir gunung guntur | bêdhile bêrondongan | swara barung sêlomprèt kêlawan tambur | wurahan lir langit bêntar | pratăndha tan mundur jurit ||

169. Durma

1. malah kongsi bangun enjing dèrèng kêndhat | mimis kadi gurimis | tibèng bitingira | wadyabala Madura | giris manahira sami | ya ta lumajar | saking sajroning biting ||

2. pun Galèngsong kêlawan pun Darmayuda | lumayu saking biting | sawadyanya bubar | prasami rêbut ngarsa | Darmayuda playunèki | ingkang sinêdya | dhumatêng ing Kêdhiri ||

3. pun Galèngsong pêlayune anèng wuntat | rangu-rangu nèng margi | sêmana kêpanggya | Galèngsong ya kêlawan | Pangeran Tumapêl nênggih | pangran angucap | lah ta anêdha adhi ||

4. ngawulaa dhumatêng Raja Mêntaram | tunggala lawan mami | ngling Galèngsong mangkya | maksih èwêd tyas kula | kunêng kang kasoran jurit | gênti kocapa | Sunan Mangkurat nênggih ||

5. nèng Jêpara sampun rawuh garwanira | ingkang saking ing Têgil | ya ta sri narendra | sêmana aparentah | budhal dhatêng ing Kêdhiri |

--- 3: 222 ---

mêdal ing dharat | mêsanggrahan ing Pathi ||

6. mung sêdalu enjing budhal sri narendra | aprang samargi-margi | lawan wong Madura | datan kandhêg nèng marga | sang nata prapta Kêdhiri | sawadyabala | sêmana lajêng mêrgil ||

7. sakilène bêngawan kang pêsanggrahan | wontên ing dhusun Pacing | mila anèng marga | rêmbên ing lampahira | Patih Măndaraka sakit | sangêt gêrahnya | kunêng mangke winarni ||

8. wontên ajar ing gunung Kêlut sêmana | cantriknya kawan dèsi | panggih Trunajaya | arsa umangsah yuda | amêthuk Natèng Mêntawis | sigra anabrang | dhatêng kilèn bênawi ||

9. wong Madura kathah sami atut wuntat | tanpa gêgaman jurit | mung mangsah lan tangan | puthut cantrik sêdaya | lajêng anêrajang wani | barisanira | Mangurawan lan Pathi ||

10. tinadhahan ki ajar sampun kabănda | lawan pitu kang cantrik | kang sami kabănda | kang tigang dasa tiga | sadaya prasami mati | wadya Madura | bubar larut prasami ||

11. ya ta lajêng ki ajar sami binêkta | ing ngarsa sri bupati | wus praptèng ngayunan | sang nata angandika | mêlaku rinuwat iki | sigra sang nata | ngasta Ki Barukuping ||

12. linarihan ki ajar jajane pêcah | niba lajêng ngêmasi | layonira musna | ngungun sri naranata | cantrik pitu dèn suduki | mring pangalasan | wus sami angêmasi [a...]

--- 3: 223 ---

[...ngêmasi] ||

13. saya sangêt Măndaraka sakitira | nulya wau ngêmasi | Patih Măndaraka | wau kangjêng suhunan | kêlangkung sangêt prihatin | sawadyabala | bela sami prihatin ||

14. ya ta dhawuh sang nata mring Nrangkusuma | animbali Kumpêni | kang nèng Surabaya | tuwin wadya sêdaya | caraka umêsat aglis | glising carita | Tuwan Amral wus prapti ||

15. nèng Kêdhiri Pangran Tumapêl kalawan | Ănggawăngsa tan kari | lajêng marêk ngarsa | Tuw Amral turira |[35] ing samangke Surawèsthi | sampun wêtara | kagungan dalêm gusti ||

16. Nyi Sêtomi apan ta sampun kêpanggya | wontên barisannèki | tiyang ing Madura | kengingnya pinandungan | dhatêng Ănggawăngsa wêngi | ya ta ngandika | wau sri narapati ||

17. sun tarima Ănggawăngsa sêtyanira | marang ing jênêng mami | ya ta angandika | sang nata dhatêng Amral | tuwin mring punggawa sami | padha ngèstokna | samêngko karsa mami ||

18. sapatine Si Dipati Măndaraka | iku ingkang gumanti | dadi patih ingwang | marentah wadyabala | Anrangkusuma Dipati | pêpatih ngrèhna | sagunge wadya mami ||

19. atur sêmbah sagunge para punggawa | Tuwan Amral mèstuti | karsa sri narendra | tuwin para punggawa | sêdaya jumurung sami | wau sang nata | ya ta ngandika malih ||

20. hèh sakèhe wadyaningsun èstrènana | miwah Amral sirèki | ya Si Ănggawăngsa |

--- 3: 224 ---

sun srahi Surabaya | lawan sun paringi nami | iku arana | Jèngrana Surawèsthi ||

21. sawusira sang nata dhawuh parentah | Radèn Nrangkusumèki | gumanti lênggahnya | Dipati Măndaraka | dadya patihnya sang aji | sagunging wadya | suka manahirèki ||

22. kawarnaa Ki Tumênggung Darmayuda | dènnya lumayu prapti | lan sawadyanira | lajêng tumamèng ngarsa | Prabu Madurêtna nênggih | alon ngandika | paran ta ing ajurit ||

23. Darmayuda alon wau aturira | nyaoskên pati urip | prakawis ngayuda | kawula dèrèng ulap | amêngsah wadya Kumpêni | tuwin Mêntaram | nadyan wêwaha malih ||

24. mila ulun lumajêng kasoran yuda | gusti ingkang dadya wit | putra sri narendra | Raja Galèngsong mangkya | tangkêpipun ing ajurit | akêmba-kêmba | wêtawis mirong kapti ||

25. botên sande ing têmbe têmpuhing yuda | saèstu makèwêdi | sarêng amiyarsa | Sang Prabu Madurêtna | saklangkung kagèt ing galih | sangêt ngungunnya | dangu datan kêna ngling ||

26. amiyarsa aturira Darmayuda | Kraèng Galèngsong mangkin | mirong ing wardaya | wusana angandika | Kraèng Galèngsong dèn aglis | lah timbalana | praptaa ngarsa mami ||

27. kaya ngapa iya iku rupanira | dene ta ngapirani | ya ta lumêksana | wau ingkang dinuta | lawan Galèngsong wus panggih | anèng ing marga | winawuhakên [wi...]

--- 3: 225 ---

[...nawuhakên] aglis ||

28. timbalane Sang Prabu Madurêtna |[36] Kraèng Galèngsong aglis | sinrêg lampahira | ing Kêdhiri wus prapta | mring pondhok kang wadya mêrgil | Galèngsong inggal | sowan dhumatêng ngarsi ||

29. sampun prapta ing ngarsane Trunajaya | Raja Galèngsong aglis | gya cinêkêl sigra | sêmana wus binănda | Trunajaya ngandika glis | hèh sudukana | nulya dipun suduki ||

30. ajur amoh Galèngsong kuwandanira | sigra parentah aglis | Prabu Madurêtna | lah iku jisimira | lêbokna sumur dèn aglis | tan ana wikan | Mêkasar duduknèki ||

170. Dudukwuluh

1. kawarnaa wau Kangjêng Sang Aprabu | Mangkurat miyos siniwi | anèng ing pakuwonipun | pêpak sagung pra dipati | munggèng ngayunan sang katong ||

2. Tuwan Amral Hèlduwèlbèh munggèng ngayun | Anrangkusuma Dipati | Mangunonêng jajaripun | Pangalasan lawan malih | Wirawidagda Binarong ||

3. Ki Jangrana bupati ing Surèngkewuh | utawi liya-liyaning | aglar atap anèng ngayun | lênggah dhêdhampar sang aji | asri pacara kêprabon ||

4. angandika wau kangjêng sang aprabu | Amral mêngko karsa mami | payo padha mangsah ripu | ngrabasèng Trunajayèki | sabab ing panimbang ingong ||

5. uwis lawas wong cilik olèhe nganggur | tanapi para prajurit | nora angandoni pupuh | bok ta kaku

--- 3: 226 ---

ing ajurit | amarga saking kuwayon ||

6. kayaparan mungguh sira panêmumu | Tuwan Amral matur aris | sumăngga karsa sang prabu | kawula sangêt umiring | ing karsa dalêm sang katong ||

7. mung punika bênawi plabuhan nuju | toyanipun sawêg banjir | yèn parêng karsa pukulun | gusti prayogi akardi | sasak ingkang apitados ||

8. abdi dalêm alit ing supadosipun | sagêd nabrang sêdayèki | angandika sang aprabu | iya ingsun angidini | anulya dhawuh sang katong ||

9. Nrangkusuma sira undhangana iku | sakabèhe wadya mami | gawea sasak dèn gupuh | kang prayoga supayaning | bisa kamot wadyaningong ||

10. asandika Nrangkusuma awotsantun | nulya jêngkar sri bupati | punggawa bubar sêdarum | wau ta sri narapati | lajêng kundur amakuwon ||

11. kunêng jawi Dipati Nrangkusumèku | parentah para bupati | karya sasak langkung bakuh | gumrah wadya nambut kardi | kunêng malih winiraos ||

12. Trunajaya ing mangke ingkang winuwus | sampun amiyarsa warti | yèn Sunan Mangkurat rawuh | angirid wadya Kumpêni | ing mangke sami makuwon ||

13. anèng dhusun Pacing gènira kêkuwu | sawadyabala prajurit | Prabu Madurêtna gupuh | nimbali para bupati | andêl-andêling pakewoh ||

14. Darmayuda Mangkuyuda anèng ngayun [nga...]

--- 3: 227 ---

[...yun] | Dhangwêcana Wangsènggati | Wăngsaprana Busung Mêrnung | Dhaèng Mangrewah Makincing | anèng ing ngarsa acaos ||

15. angandika Madurêtna Sang Aprabu | kabèh padha ingsun tari | paran iki rêmbugipun | mungsuhira mêngko prapti | nèng kulon kali makuwon ||

16. Darmayuda alon dènira umatur | pukulun lamun suwawi | linanggar supados campuh | ing yuda agantos kêris | Mangkuyuda matur alon ||

17. yèn suwawi ing karsanipun sang prabu | inggih kula amuk wêngi | supados manahnya kuwur | pakuwon kula obongi | amrih gugup sagunging wong ||

18. Wangsènggati alon dènira umatur | yèn kêparêng karsa gusti | prayogi baris puniku | wontên sawetan bênawi | kang mêngsah nabrang supados ||

19. dadosipun tinadhahan saking luhur | watêke tiyang Mêntaram |[37] galak-galak tandangipun | èstu anggêbyur bênawi | botên angantos pirantos ||

20. Trunajaya duk kala miyarsa atur | karênan pinuju galih | alon pangandikanipun | rêmbuge Si Wangsènggati | iya iku ingsun condhong ||

21. lamun kaya mêngkono ing besuk esuk | Darmayuda lawan maning | Si Mangkuyuda puniku | dadia pangawak kering | wong Sampang kang padha tanggon ||

22. lawan uwong măncanêgara puniku | dene ta Si Wangsènggati | Wăngsaprana têngênipun [têngêni...]

--- 3: 228 ---

[...pun] | wong Madura dèn tindhihi | ingkang dadi dhadha ingong ||

23. ya Si Dhandhangwêcana mèlu maringsun | lan wadya Mêkasar sami | sandika kang sinung dhawuh | wus dadi sagung pinikir | anulya bubar makuwon ||

24. kunêng wau Mêkasar ingkang winuwus | anênggih Dhaèng Makincing | kêlawan pun Busung Mêrnung | Dhaèng Mangrewah prasami | arêmbag anèng pakuwon ||

25. ya ta angling sira wau Busung Mêrnung | hèh kakang Dhaèng Makincing | nalika kumpulan wau | Raja Galèngsong tan kèksi | nora enak atiningong ||

26. nalikane prapta saking Surèngkewuh | Raja Galèngsong ing nguni | iku ingandikan laju | umarêk marang sang aji | wusana tan ana katon ||

27. nora enak iki kakang atiningsun | kayaparan ta sirèki | Dhaèng Makincing sumaur | kaya bênêr sira adhi | Dhaèng Mangrewah lingnya lon ||

28. ingsun ngrungu ing pawarta durung tamtu | luwih saking nora bêcik | karuhane besuk esuk | yèn nyata nora kaèksi | iya Sang Raja Galèngsong ||

29. nyata bênêr kang awèh warta maringsun | iya mungguh rêmbug mami | ing ayuda padha mundur | lumayu angungsi urip | katiga brêbês wêtu loh ||

30. sampun dados wong Mêkasar rêmbugipun | ya ta kawarnaa enjing | Trunajaya nêmbang gupuh | têngara mêtu ngajurit | tan sêdya mundur palugon ||

--- 3: 229 ---

171. Durma

1. wadyabala Mêntaram ingkang winarna | karya sasak wus dadi | kêlangkung prayoga | dènira karya sasak | sêksana atata baris | kilèn bêngawan | prasami amiranti ||

2. kawarnaa wau Prabu Madurêtna | sampun ngaturan uning | yèn wadya Mêntaram | ing mangke karya sasak | bêngawan dipun sasaki | kêlangkung kagyat | bramatya tan sinipi ||

3. sigra ngrasuk kêprabon kaprajuritan | nyamping samboja abrit | sinongkèt toya mas | paningsêt cindhe sêkar | rasukan baludru wilis | pinlisir renda | dhêstharira cawêni ||

4. alancingan panji-panji pan rinenda | dhasar baludru wilis | dhuwungnya nyuriga | cundrik cêcothèngira | arsa miyosi ngajurit | lamun sinawang | lir putra Ngalêngka ji ||

5. têngêrane kêlamun amangun yuda | bêndhe tinitir-titir | sagung wadyabala | sami siyagèng yuda | kêrig tan ana kang kari | sikêpanira | kang bêdhil sikêp bêdhil ||

6. ingkang tumbak apan sami sikêp tumbak | miwah tulup suligi | wus sami samêkta | aglar kang ponang wadya | mêlatar jawining kori | ing pêsanggrahan | ngantya printahing gusti ||

7. sigra mêdal sira Prabu Madurêtna | saking dalêmirèki | sagung para garwa | sami angêmu waspa | sêdaya wangsul nèng kori | kang para garwa | prajurit anampani ||

8. lampahi wau Prabu Trunajaya |[38] ingapit pra prajurit [praju...]

--- 3: 230 ---

[...rit] | sagung wong pilihan | kathahe wolung dasa | punika tan kêna têbih | wong dulang mangap | ingangkah barêng mati ||

9. tau titir tinêmpuhakên ing prana | tan pasah dene wêsi | mila anggêpira | atunggil yayah rena | sami tinariman èstri | sêntananira | kang tinrimakkên sami ||

10. wadyabala wus tarap pinggir bêngawan | kang kari anusuli | Prabu Trunajaya | sampun munggèng wahana | anèng sapinggiring kali | kinubêng wadya | munggèng ing kanan kering ||

11. jêng suhunan sampun angrasuk busana | sakêpraboning jurit | sagung bêbêrkatan | sampun rinasuk samya | Ki Bicak tan kêna têbih | tuwin pusaka | Ki Baru wus ingampil ||

12. agêmira camêthi pênjalin tulak | anèng asta pinusthi | ran Ki Sapujagad | sagunge wadyabala | ngantosi wiyosing gusti | anulya budhal | prapta ing pinggir kali ||

13. yun-ayunan lan barise wong Madura | wadyabala Mêntawis | sami ngangah-angah | ngajap têmpuhing yuda | pating bilulung ngulati | marga sabrangan | kang patut dadya margi ||

14. nanging dèrèng antuk margane kang sasak | sagung wadya Mêntawis | kewuhan ing marga | dulu wadya Madura | lir buta ningali daging | upama singa | tênaya kurang bukti ||

15. Trunajaya angêdhangkrang pinayungan | anèng sapinggir kali | sarwi sumbar-sumbar | lah payo wong Mêntaram | ratu têdhaking [tê...]

--- 3: 231 ---

[...dhaking] wong tani | angur macula | bari angona sapi ||

16. pucukane wong Mêntaram yèn lêgia | nadyan bongkote dhingin | asêpêt kewala | aprang ngantèni sasak | pratăndha prajurit nyupris | dudu tandhingnya | sira kêlawan mami ||

17. nora padha wong Mêntaram lawan ingwang | têdhak Jaran Panolih | sarêng amiyarsa | wau Sunan Mangkurat | dukane yayah sinipi | sigra sang nata | nyandhak Ki Bicak aglis ||

18. gya tinêmbang Ki Bicak munya angangkang | Ki Baru ingasta glis | lajêng nitih kuda | arsa ngawaki yuda | Tumênggung Suranata glis | kêndhali kuda | cinandhak sarwi nangis ||

19. abdi dalêm sêdaya tur pêjah gêsang | kenging tan kenging gusti | inggih padukendra | sampun ngawaki yuda | yèn abdi paduka gusti | maksih nèng dunya | dene yèn wus ngêmasi ||

20. langkung karsa pukulun ngawaki yuda | kang abdi tan udani | kèndêl kangjêng sunan | myarsa ture punggawa | ya ta kang para bupati | sigra umangsah | bêngawan nuju banjir ||

21. pèrès lambe bêngawan kang ponang toya | sagung para bupati | dhatêngkên suranya | sarêng gêbyur sêdaya | ngêlangi anèng bênawi | wadya Wêlănda | ambêdhil saking wuri ||

22. mimisira tumiba têngah bêngawan | wong Dêmak kêna siji | ya ta Suranata | wangsul marani Amral | cinandhak tanganirèki | langkung bramatya | apa karêpmu iki ||

--- 3: 232 ---

23. ingsun aprang ngêlangi têngah bêngawan | sira bêdhil sing wuri | aja tanggung sira | dadia mungsuh pisan | manira wani nadhahi | saure Amral | sampun runtik kiyai ||

24. mugi dipun gêng aksama dhatêng kula | panêdya kula inggih | ambêdhil ing mêngsah | tan pisan bêdhil rewang | Suranata wangsul aglis | gêbyur bêngawan | sapraptanira pinggir ||

25. tinadhahan mring wadyabala Madura | kinarutug ing bêdhil | punggawa Mêntaram | têguh ing yudanira | tan busik wulu sêdami | sri naranata | langkung wêlas ningali ||

26. pra dipati dèrèng wontên sagêd mêntas | duka yayah sinipi | camêthi ingikal | agêm Ki Sapujagad | bêngawan sinabêt aglis | kang toya piyak | lêbêk kari sêkaki ||

27. sigra mangsah sang nata sawadyabala | miwah sagung Kumpêni | lan pêpikul nabrang | wau para bupatya | lajêng ngamuk ngowak-awil[39] | lir singa lodra | wong Madura kèh mati ||

28. wong Mêntaram têguh tan têdhas ing braja | wadya Mêkasar miris | têtela tan ana | Galèngsong ing ayuda | gya bubar lumayu gêndring | ngungsi Koripan | wau ta kang ajurit ||

29. wong Madura măncanêgara kèh pêjah | datan amăngga pulih | bubar barisira | ingkang urip lumajar | saparan angungsi urip | Ki Trunajaya | lumayu sawadyèki ||

30. ngungsi kutha linut dene wong Mêntaram |

--- 3: 233 ---

kori wus dèn tutupi | lajêng tinuguran | dene kang tinanggênah | wadya ingkang têngga kori | Ki Darmayuda | ing Pasuruan mijil ||

172. Mijil

1. wong Mêntaram prasami angusir | kang kori dhinodhog | tinêtêgan saking jro korine | pan adangu tan mênga kang kori | ya ta sangêt runtik | Mangkuyuda Kêdhu ||

2. gya mangarsa dhinupak kang kori | tutupira ruboh | sampun mênga wau ta lawange | Mangkuyuda ngadêg jawi kori | Darmayuda uning | sigra numbak gupuh ||

3. kawatgata jaja trus ing gigir | malês numbak gupoh | Darmayuda kêna gêgurunge | kalihira sarêng angêmasi | Mangkuyuda mati | nèng jawining pintu ||

4. Darmayuda mati sajro kori | dadya mati sampyoh | apan kadi pinusus gègère | wadya ing jro sêdya ngungsi urip | lir gabah ngintêri | solah ting bilulung ||

5. Trunajaya gya lumayu aglis | lan sagung rêrepot | datan ana kari sêdayane | mêdal kori bêbutulan wingking | lajêng lampahnèki | sawadya tut pungkur ||

6. amung abdi kang trisna tut wuri | kang sinêdyèng batos | ngungsi ardi Ngantang panêdyane | sinêngkalan bêdhahe Kêdhiri | wus sirna ngrasani | jro kutha wus suwung ||

7. angandika kangjêng sri bupati | marang Amral alon | jarahana sajro kutha kabèh | apan uwis iya jangji mami | sira kang

--- 3: 234 ---

duwèni | jarahan sêdarum ||

8. duk miyarsa kang wadya Kumpêni | sami sukèng batos | jrone kutha jinarahan kabèh | wit pasrahnya kangjêng sri bupati | wusnya dèn jarahi | mangkana sang prabu ||

9. angandika kangjêng sri bupati | marang Amral alon | tuwin marang pra dipati kabèh | karsaningsun iya arsa ngungsir | marang gunung sami | mangkat dina sesuk ||

10. sêdayane sandika turnèki | enjingira bodhol | Trunajaya myarsa pawartane | lamun arsa dèn ungsir sang aji | tyasnya sangêt miris | tan sumêdya kiwul ||

11. mung sumêdya ngungsèkakên urip | lajêng ngalih ênggon | wukir Ngantang nèng ngriku amanggèn | ya ta wau kangjêng sri bupati | lampahira prapti | nèng Payak kêkuwu ||

12. dhawuh karya sanggrahan sang aji | atata pakuwon | wadyabala tata lêrêbane | sanalika wus kadya nêgari | pakuwon rinakit | pan sajuru-juru ||

13. pakuwone kang wadya Kumpêni | tan têbih sang katong | Sang Dipati Anrangkusumane | lan sagunge kang para bupati | ngubêngi prasami | pakuwon sang prabu ||

14. pakuwone kangjêng sri bupati | rinakit kêdhaton | rinareka lir pura isthane | pagêlaran lan bangsal pêngrawit | têratagnya asri | pan pinatut-patut ||

15. langkung arja ing Payak lir nagri | wau ta sang katong | siyang dalu kasukan [kasu...]

--- 3: 235 ---

[...kan] arame | kang tabuhan pan awarni-warni | pakuwon dipati | kang tabuhan umung ||

16. wong ing desa kanan lawan kering | sami prapta nonton | wênèh dodol wong desa praptane | barang winade kêlangkung laris | mila sukèng ati | wong ing dhusun-dhusun ||

17. sore gunung Ngantang dèn barisi | prasami makuwon | kidul gunung wetan tuwin êlèr | kulon datan sêla ingkang baris | sangêt binathithit | sangisoring gunung ||

18. luhur gunung kêlangkung prihatin | mila sagunging wong | Trunajaya anênggih wadyane | kathah minggat awit kirang bukti | mudhun saking wukir | angungsi wana gung ||

19. nora kêlar lawas tan abukti | anèng wana nyelog | uwi tuwin panganan liyane | kang binukti Trunajaya mangkin | anèng nginggil ardi | mung lan garwanipun ||

20. Trunajaya lawan garwanèki | arine sang katon | ingkang sêpuh wus dadya garwane | ingkang anèm arsa dèn ramuhi | sang dyah sru tan apti | pinalaur lampus ||

21. mangkya tumut anèng nginggil wukir | nalika kaboyong | sarêng nagri Mêntaram bêdhahe | babu inya myang parêkan cèthi | sami atut wuri | nèng luhure gunung ||

22. sakêlangkung sangêt kawlasasih | kalihnya sang sinom | wong Madura ingkang dhèrèkake | anèng gunung samêngko mung kari | wêwolu

--- 3: 236 ---

kèhnèki | sami kawlasayun ||

23. gênti ingkang kawarnaa malih | wau kang alolos | wong Mêkasar duk kala pêrange | Dhaèng Mangrewah lan Dhaèng Makincing |[40] myang sawadyanèki | tuwin Busung Mêrnung ||

24. pisah lawan Trunajaya nênggih | mung sakănca amor | wong Mêkasar tan pisah lampahe | lajêng sami ngungsi anèng ardi | Sapora kinapti | sampun prapta luhur ||

25. tata-tata pondhokira sami | nèng ngriku makuwon | arêrapoh pan rineka bètèng | amiranti bok dipun inggahi | mring wadya Mêntawis | saking ngandhap gunung ||

26. watu-watu sami dèn cancangi | bok yèn ana mungsoh | ingkang watu pinêdhot taline | sangêt sami aprayitnèng wèsthi | ngling Dhaèng Makincing | kakang Busung Mêrnung ||

27. yèn awèta inggih anèng ngriki | asangêt kuwatos | inggih lêrês mirantos ênggène | nanging pêsthi kakirangan bukti | dhêstun ta kuwawi | namung tigang santun ||

28. yèn pirêmbag suwawi mring Bali | anèng ngriku andon | inggih botên kathah kuwatose | Busung Mêrnung alon anauri | gih langkung prayogi | kula sangêt rêmbug ||

29. Dhaèng Mangrewah nambungi angling | gih suwawi bodhol | ya ta mudhun saking gunung age | sawadyanya sumêdya mring Bali | ya ta lampahnèki | Bêlambangan rawuh ||

--- 3: 237 ---

30. tata-tata pêraunya sami | sêdaya mirantos | lajêng nabrang dhatêng Bali age | kunêng ingkang nabrang dhatêng Bali | gênti kang winarni | ingkang mêrês madu ||

 

---

1	Mêntaram. (kembali) Mêntaram.
2	sampun. (kembali) sampun.
3	nèng. (kembali) nèng.
4	dêlanggung. (kembali) dêlanggung.
5	kesah. (kembali) kesah.
6	Tanggal: malêm Ngahat (Ngahad) pitu likur (27) Sawal Be: sirna ilang rasèng bumi (AJ 1600). Pada bulan Sapar tahun AJ 1600, hari Ngahad jatuh pada tanggal 2 (Ngahad Kliwon), 9 (Ngahad Paing), 16 (Ngahad Wage), dan 23 (Ngahad Lêgi), maka mungkin tanggal yang dimaksud adalah Ngahad 2, 9, 16, atau 23 Sawal AJ 1600 (28 November, 5, 12, atau 19 Desember 1677). (kembali) Tanggal: malêm Ngahat (Ngahad) pitu likur (27) Sawal Be: sirna ilang rasèng bumi (AJ 1600). Pada bulan Sapar tahun AJ 1600, hari Ngahad jatuh pada tanggal 2 (Ngahad Kliwon), 9 (Ngahad Paing), 16 (Ngahad Wage), dan 23 (Ngahad Lêgi), maka mungkin tanggal yang dimaksud adalah Ngahad 2, 9, 16, atau 23 Sawal AJ 1600 (28 November, 5, 12, atau 19 Desember 1677).
7	Kurang satu suku kata: wantu solahe wong akèh. (kembali) Kurang satu suku kata: wantu solahe wong akèh.
8	jêr. (kembali) jêr.
9	Kurang satu suku kata: dika ingkang kula ladèni. (kembali) Kurang satu suku kata: dika ingkang kula ladèni.
10	Lebih satu suku kata: Nyi Sêtomi kinirimkên aglis. (kembali) Lebih satu suku kata: Nyi Sêtomi kinirimkên aglis.
11	Kurang empat gatra: ke-4 (8a), ke-5 (7a), ke-6 (8u), dan ke-7 (8a). Semestinya gatra yang kurang ini terdapat di halaman yang hilang. (kembali) Kurang empat gatra: ke-4 (8a), ke-5 (7a), ke-6 (8u), dan ke-7 (8a). Semestinya gatra yang kurang ini terdapat di halaman yang hilang.
12	Halaman 175 sampai 180 hilang. (kembali) Halaman 175 sampai 180 hilang.
13	Kurang enam gatra: ke-1 (8a), ke-2 (8i), ke-3 (8a), ke-4 (8i), ke-5 (7i), dan ke-6 (8u). Semestinya gatra yang kurang ini terdapat di halaman yang hilang sebelumnya. (kembali) Kurang enam gatra: ke-1 (8a), ke-2 (8i), ke-3 (8a), ke-4 (8i), ke-5 (7i), dan ke-6 (8u). Semestinya gatra yang kurang ini terdapat di halaman yang hilang sebelumnya.
14	Kurang satu suku kata: gya parentah kinèn anutupi pintu. (kembali) Kurang satu suku kata: gya parentah kinèn anutupi pintu.
15	tut. (kembali) tut.
16	Kurang satu suku kata: apan lakune Si Măndaraka. (kembali) Kurang satu suku kata: apan lakune Si Măndaraka.
17	Kurang satu suku kata: pan Urawan Madurêtna. (kembali) Kurang satu suku kata: pan Urawan Madurêtna.
18	Kurang satu suku kata: ingkang dadi gêgunungan. (kembali) Kurang satu suku kata: ingkang dadi gêgunungan.
19	kunjuk. (kembali) kunjuk.
20	Kurang satu suku kata: sri narendra alon pangandikanipun. (kembali) Kurang satu suku kata: sri narendra alon pangandikanipun.
21	duk. (kembali) duk.
22	Lebih satu suku kata: kunêng gênti winuwus. (kembali) Lebih satu suku kata: kunêng gênti winuwus.
23	Kurang satu suku kata:ingkang anèng inggih Têgal Arum. (kembali) Kurang satu suku kata:ingkang anèng inggih Têgal Arum.
24	Kurang dua suku kata: sigra jêngkar makuwon sang prabu. (kembali) Kurang dua suku kata: sigra jêngkar makuwon sang prabu.
25	Lebih satu suku kata: swara wadya gumuruh. (kembali) Lebih satu suku kata: swara wadya gumuruh.
26	Kurang satu suku kata: lir ombake măngsa kang kapitu. (kembali) Kurang satu suku kata: lir ombake măngsa kang kapitu.
27	roncènipun. (kembali) roncènipun.
28	Kurang satu suku kata: Kumpêni nunggal lan sang aprabu. (kembali) Kurang satu suku kata: Kumpêni nunggal lan sang aprabu.
29	Kurang satu suku kata:sira lumakua duta. (kembali) Kurang satu suku kata:sira lumakua duta.
30	Kurang satu suku kata: dhumatêng ing arinira. (kembali) Kurang satu suku kata: dhumatêng ing arinira.
31	kalawan. (kembali) kalawan.
32	Kurang satu suku kata: tanapi Si Martalaya. (kembali) Kurang satu suku kata: tanapi Si Martalaya.
33	Kurang satu suku kata: mila ingadhang ing marga. (kembali) Kurang satu suku kata: mila ingadhang ing marga.
34	Madhangkrang. (kembali) Madhangkrang.
35	Kurang satu suku kata: Tuwan Amral turira. (kembali) Kurang satu suku kata: Tuwan Amral turira.
36	Kurang satu suku kata: timbalane Sang Aprabu Madurêtna. (kembali) Kurang satu suku kata: timbalane Sang Aprabu Madurêtna.
37	Biasanya guru lagu i: Mêntawis. (kembali) Biasanya guru lagu i: Mêntawis.
38	Kurang satu suku kata: lampahira wau Prabu Trunajaya. (kembali) Kurang satu suku kata: lampahira wau Prabu Trunajaya.
39	ngowak-awik. (kembali) ngowak-awik.
40	Lebih satu suku kata: Dhaèng Mangrewah Dhaèng Makincing. (kembali) Lebih satu suku kata: Dhaèng Mangrewah Dhaèng Makincing.