Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 34–38)
| 1. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 01–08). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 2. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 09–11). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 3. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 12–18). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 4. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 19–27). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 5. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 28–33). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 6. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 34–38). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 7. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 39–44). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
| 8. | Babad Tanah Jawi, Pakubuwana IV, 1788, #981 (Pupuh 45–46). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad Tanah Jawi. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
34. Dhandhanggula
1. datatita lingira ing nguni | kang kocapa Kangjêng Sultan Pajang | siniwi ing wadya kabèh | adipati tumênggung | pêcattăndha lan ăndhamoi | arya răngga lan dêmang | pandêlêgan iku | angabèi lawan ika | waduaji tumungkul muka nèng siti | padha ngrêpa manêmbah ||
2. Sultan Pajang unggwaning sitinggil | pan pinarêk anèng sokasana | kancana [kanca...]
--- 349 ---
[...na] ana manike | saha lêlamak babut | pan maliyo isinya sari | cahyanira lwir surya | lwir wulan awêlu | sêdhênge lagi purnama | wadya anon akucêm mamrêm ing ati | dening sultan lwir surya ||
3. Sultan Pajang sigra dènnya angling | maring bala kang munggwing ing ngarsa | sira miyarsa wartane | Senapati puniku | sutaningsun anèng Matawis | dening lami tan seba | mapan wus sataun | samayanya uwus liwat | iku nênggih malinglang anèng ing langit | wulan wêlu purnama ||
4. ing samanya samayanya prapti | sang hyang surya mèh sumurup ika | tunjung kudhup mêkar kabèh | dening wus jangjinipun | apan nora kêna gumingsir | apa karane ika | suta ngong tan rawuh | Senapati ing Ngalaga | sajangjine kalayan ingsun ing nguni | dadya madayèng ujar ||
5. Sultan Pajang ratu dibya sêkti | manahira lwir asa anglayang | muluk salab kahanane | janma akam puniku | kapwa kagyat sajroning ati | dening miyarsa ujar- | nira[1] sang pukulun | wadya matur sadayanya | hèh sang nata kawula midhangêt warti | Risang Sutawijaya ||
6. kunêng ingkang tan seba ing enjing | arsa balik malah arsa nyithak | akarya kitha arahe | binacingah puniku | Sultan Pajang sigra dènnya ngling | Ngabèi Wilamarta | Ki Wuragil iku | sira maringa Mataram | dèn waspada
--- 350 ---
ing sapratingkahe anging | ing Sang Sutawijaya ||
7. dutanira kalih angastuti | angusapi lêbu ring suku sang | duta mêcat[2] sigra age | anitih kuda sampun | ing Mataram Ki Senapati | sonya anèng Lipura | duta kalih nusul | ing Lipura sigra dhatang | Senapati kapanggih sira alinggih | ing kuda acêcalang ||
8. Kyai Gêdhe Wuragil mangkya ngling | hèh Ngabèi Wilamarta nêdha | mudhun saking jaran age | nimbalakên ing wuwus | Sultan Pajang mring Senapati | Ngabèi Wilamarta | sigra dènnya muwus | Ki Gêdhe Wuragil ika | jêngandika karsa mudhun sangking wajik | Senapati Ngalaga ||
9. maksih amanggung anitih wajik | jêngandika dutanira sultan | nistha ing mantri tandange | dening mudhun karuhun | sangking kuda kang dèn timbali | maksih anunggang jaran | jêngandika iku | tan prabeda lawan sultan | kang akèngkèn sarupa lan duta singgih | dèn sampun rasa tunggal ||
10. Kyai Gêdhe Wuragil mangkya ngling | hèh Ngabèi Wilamarta mojar | nêdha mudhun jaran age | nimbalakên pamuwus | Sultan Pajang mring Senapati | yèn wruha kang timbalan | rama ji pan mudhun | Senapati ing Mataram | duta kalih kapwa mudhun saking wajik | Senapati Ngalaga ||
11. maksih amanggung anitih wajik [waji...]
--- 351 ---
[...k] | Angabèi Wilamarta mojar | lah Ki Gêdha Wuragile | tan linyok ujar ingsun | Senapati Ngalaga iki | pan sampun wruh punika | yè duta sang prabu | tan anarka yèn mudhuna | sangking jaran pakanira lawan mami | tanduk mantri kang nistha ||
12. Senapati ing Ngalaga angling | hèh Ngabèi lawan Wilamarta | ragane kita kinèngkèn | duta kalih umatur | dahat ulun duta rama ji | angêmban pangandika- | nira sang pukulun | mangan nginum marènana | asebaa marang Pajang dipun aglis | myang kita akurisa ||
13. duta kalih sinauran angling | Senapati maksih nitih kuda | matura mring sultan age | aseba ulun besuk | lamun sultan amêmarèni | angalap sutanira | lawan rabinipun | mangan nginum sun ingatag | mêmarèni apan kêna ingsun maksih | doyan nginum amangan ||
14. ulun kinèn akurisa iki | dening sultan kaya apa rema | tuwuh lan karêpe dhewe | pagene ya cinukur | salah sêdya ulun puniki | têka para matura | marang sang pukulun | yèn mangkono ujar ingwang | duta kalih Wilamarta Ki Wuragil | amit mulih mring Pajang ||
15. agya lampahe anuli prapti | pan tumamèng marang ngabyantara | cundhuk mang sang prabu age | nêmbah mangusap lêbu | ri suku sang nulya alinggih | tumungkul [tumungku...]
--- 352 ---
[...l] maangrêpa | ling duta sang prabu | hèh Sultan Wijaya kita | ya ubanggi ing nguni kinèn rumiyin | lumampah anèng wuntat ||
16. datatita lingira ing nguni | kang kocapa Senapati ika | ri sêdhêng anèng purane | lawan Kiyai Juru | Amartani sigra dènnya ngling | Senapati Ngalaga | kadya pa puniku | rèh andika pakênira | nora mangkat ing andikaning rama ji | tan wande mêmungsuhan ||
17. ulun angaturi kunang sigih |[3] kadi pundi kita mêmungsuhan | sapa kang dinamêl topèng | mantri Mataram takut | yèn adunên lawan rama ji | Sultan Pajang kawasa | dibya sêkti dangu | têlik wetan ingkang dhustha | pan tumama ing ngabyantara nrêpati | kapangguh sirèng nendra ||
18. sinudukan dening punang têlik | Sultan Pajang eca dènnya nendra | lwir lalêr mencok krasane | kampuhipun tan têrus | para graha kagyat samyanjrit | sultan pinarabutan | kagyat sira wungu | ningali kang para graha | padha nangis gumarumung anèng sikil | anarka yèn kabranan ||
19. kadar pira dêdamêl Matawis | amung dhomas wongirèng Mataram | apan ta dudu timbange | yèn mungsuha sang prabu | yêkti kalah wadya Matawis | Senapati Ngalaga | dudu timbangipun | timbangên lan para putra | balanipun lan balanira Matawis [Mata...]
--- 353 ---
[...wis] | jawèkna wadya Pajang ||
20. rajaputra dunungira ing sih | ajêjuluk Pangeran Banawa | apan salêksa balane | lir na kang para mantu | Adipati ing Dêmak nênggih | sangang èwu kang bala | ana lèn kang mantu | anênggih Dipati Tuban | abêbala wong wolung èwu anênggih | mantu putu ana lyan ||
21. Adipati ing Bantên kêkasih | wadyanira kawan èwu ngetang | wong Mataram dhomas kèhe | wêsi karyanên balung | lan têmbaga karyanên kulit | nadyan otota kawat | gêgala kang sungsum | tan wande rêmak kang dhomas | ginarumung dening wadya Pajang nênggih | pan kalah ingkang dhomas ||
22. lwir antiga sela ingkang ngapit | wong Mataram upama antiga | wadya Pajang lwir selane | yêkti rêmak antêlu | pan karyanên ing saupami | duryyan wadya ing Pajang | wong Mataram timun | sayêkti măngsa mênanga | ingkang timun yyan duryyan kang anindhihi | yakti duryan kang mênang ||
23. anglir sasi wadya ing Matawis | lwir ning surya wadyabala Pajang | yyan ing raina wijile | sasi kucêm dinulu | merang mari ujwalèng sasi | dening ujwalèng surya | apadhang dinulu | lir agni wadya Mataram | wadya Pajang lwir udan saking ing langit | agni sayêkti pêjah ||
24. kadipundi hèh Ki Senapati | yogyanira mungsuh Sultan Pajang | lwir uga kita ing dhewe | ngandêlakên [ngandêlakê...]
--- 354 ---
[...n] yèn têguh | rosanira dibya myang sêkti | têpung puputa kita | myang akantar bau | lan ramanira jêng sultan | ulun iki akucêm merang ningali | muka mantri ing Pajang ||
25. mandahane ucapipun ugi | nagara lyan tuwin ratu sabrang | kang asêngit mèsêm kabèh | dening mungsuh sakuthu | yakti narka liyan nagari | Senapati Ngalaga | ènthèng yèn minungsuh | katuju wania aprang | mungsuh yayah rasa tan ana madhani | dening suta myang bala ||
26. pangrasane atiningsun iki | lamun kita amungsuha liya | sapuluh Pajang gêdhene | apan wani ing ulun | nadyan jagat sabrang myang Jawi | apan barênga mara | tan gumingsir ulun | suka pêjah anèng rana | wus pantêse kinêmbulan ing ajurit | ingudanan warastra ||
27. pakanira hèh Ki Senapati | aprang mungsuha ing Sultan Pajang | tri prakara kainane | dhihin amungsuh guru | kaping kalih amungsuh gusti | kaping tri wong atuwa | ingkang kita mungsuh | iya dudu kang ayoga | anging sasat bapa dene kala cili | kinêmpit pinèt anak ||
28. lwir ning kaya guru rama aji | apan kita winuruk ngagama | duk sarêng akil balège | tatasing raosipun | nulya kita winuruk malih | karosan kadigdayan | para dibya luhung | kita lumêbèng [lu...]
--- 355 ---
[...mêbèng] sagara | datan têlês lir ngambah dharatan siti | kita bong tên[4] gêsênga ||
29. lan masalah ngèlmi dadi mantri | myang dipatya miwah dadi raja | têlas winurukkên kabèh | wutah sajroning kalbu | maring kita ramanira ji | purwane kita dibya | sêkti ambêk sadu | lah apa wêwalêsira | maring sultan pan sira sampun asinggih | mangku rat bala dhomas ||
30. Senapati ing Ngalaga nangis | jroning nala miyarsa kang paman | ing sawirayate kabèh | apan Kiyai Juru | Amartani wutah dènnya ngling | Senapati Ngalaga | mangrêpa tumungkul | karasa yèn kalêrêsan | dyan sumilih Senapati ing Matawis | agya sira dyan mojar ||
31. Kyai Paman Juru Amartani | kadipundi ing rèh pakanira | kang pundi manira angge | rèh manira tan purun | asebaa Pajang nagari | walujênga[5] ing lampah | ayya antuk rêngu | gèn manirarsa têtêpa | nèng Mataram tumuruna suta mami | myang putu buyut canggah ||
32. Kyai Juru Amartani angling | hèh Ki Senapati ing Ngalaga | lampah kang yogya ingangge | wruha kita ing guru | dèn kawayang ing lair batin | apan jêng Sultan Pajang | kang tansèng sun wuruk | iku sayêktining wayah | lah pintanên yèn Sultan tumêkèng lalis | kita gumantya sultan ||
--- 356 ---
33. yèn wus mangkana kita dèn yêkti | panêdhanira marang Hyang Suksma | aywa kita salah dalèh | apan iku saèstu | asung mulya ing awal akir | sumiliha ing Pajang | pan jênêngirèku | pintanên marang Hyang Suksma | apan kita ingangkah suta sayêkti | ing ramanira sultan ||
34. kaping kalih mintaa ing aji | ramanira walêsên kewala | ati-atintên[6] tatane | ana minta ing kawruh | silanira mapan kaèksi | dening sri naranata | lah êndi pukulun | nanging punapa nalika | laku linggih solah mona lawan muni | minăngka panêngêran ||
35. lamun kita asebaa isin | maring Pajang nadyan tan sebaa | yèn prapta sultan dutane | ayya tuna ing têmbung | amangsuli wacana manis | pasungsung ayya pêgat | ing saisinipun | prajanira ing Mataram | ayya kita rumaos kantunan[7] budi | nirêp dukane Sultan ||
36. apan nyata hèh Ki Senapati | kita ingangkah atmaja tuwa | sultan gêdhe piyandêle | iku kita dèn taguh |[8] lamun sultan tumêkèng lalis | ing panjênênganira | de mangku kaprabun | yakti anak kang atuwa | anggêntosi ing panjênêngan rama ji | tan lyana saking kita ||
37. nadyan kathah putrane sang aji | nora na lyan kita kang atuwa | kinêmpit [ki...]
--- 357 ---
[...nêmpit] alit milane | kang dadi manahipun | nanging kita putra sang aji | kang dadi pangauban | sakèhe kang sunu | sultan cahya nuring rat |[9] wus angalih maring kita wus pinasthi | anggêntosi ing sultan ||
38. hèh Ki Senapati yèn wus olih | kita ujar ingkang tri prakara | kang dhingin wong atuwane | pindho sabdaning guru | kaping tiga dikaning gusti | mapan dadi satunggal | yêkti nora wurung | gènira jumênêng nata | nganti sangat pêlêkên marang Hyang Widdhi | kita asru brăngtaa ||
39. ri sampunira winêling-wêling | Senapati dhatêng ingkang paman | Juru Martani wastane | pan sampun amit mantuk | Senapati kantun alinggih | tansah kaciptèng nala | ing pituturipun | kang tinanjihakên nala | nora gingsir karsanira Senapati | nuntên kalampahana ||
40. datatita lingira ing nguni | kang kocapa Senapati Nglaga | nèng Mataram kadhatone | anggung mangan anginum | ing raina anutug ratri | lan mantri pamajêgan | kèhe wolung èwu | sami liwat ing Mataram | sêdya seba anrahakên bulu pêkti | dhatêng ing Sultan Pajang ||
41. Senapati ing Ngalaga angling | hèh sakèhe mantri pamajêgan | padha mandhêga ing kene | payo mangan anginum | sabên dina ulun puniki | anyêkêli manjangan | ngong karya [kar...]
--- 358 ---
[...ya] anginum | tanapi banthèng maesa | sabên dina anyêkêl kidang myang kancil | tămbra ulam paraga ||
42. ginulawênthah sakyèhing mantri | ingkang pantês binasanan paman | pinaman-paman basane | ingkang pantês sinunu | binasanan suta sakapti | kang pantês binasanan | kakang basanipun | kang pantês binasanan uwa |[10] mapan binasanan ing uwa kang krami | kang pantês binasan |[11]|
43. adhi iya binasanan yayi | datan ana kang bineda-beda | samya rinakêtan kabèh | samya ingajak nginum | samya sênggak suka anglarih | wanèh ingkang anêmbang | kêkawin angidung | akêplok sirèng badhaya | Senapati Ngalaga sukanya ngênting | lan mantri pamajêgan ||
44. para grahanira Senapati | samya kinèn wau ambêdhaya | age samya dhatêng kabèh | ajamang mas kêkalung | gêlang kana êmêr pamêkik | kilatbau kancana | asêngkang mas luru | apan nunggil intên mulya | ujwalanya anorakên sang hyang rawi | surêm maring ujwala ||
45. ambayak anăngga talam manik | mèsi punang sêkar jêjêbadan | kêkoboh[12] amrik gandane | nulya lungguh ing pangkun | saha mojar mring para mantri | pamajêgan sadaya | mami dutèng tuhu | anglisahi marang sira | amborèhi sêkare gajah anguling |
--- 359 ---
katrapa anèng karna ||
46. mantri pamajêgan mangrêpa jrih | aningali marang grahanira | dening rumakêt basane | palungguhe abukuh | samya ngrêpa konjêm ing siti | mukanira punika | ambêg manah sadu | wadya wus ambapa biyang | panarkane mring Senapati Matawis | tuhu taman kumêdhap ||
47. Senapati ing Ngalaga angling | hèh samitra ulun kabèh sira | aja taha-taha kabèh | apan sajroning nginum | pan sumăngga ulun ing rabi | ing sajawining rahsya | wayahe wong nginum | nadyan tumêka ing prana | yèn sira yun kawinên maring ing masjid | khalal ulun pan suka ||
48. mantri pamajêgan pinisalin | sadaya sami abusana |[13] kalawan sapêpantêse | balongsong punang kampuh | pan kuluknya samya barêci | sabuk cangap rinêngga | sarta lawan dhuwung | sami kandêlan kancana | abra murub panganggening para mantri | kang kinulawisuda ||
49. acalana cindhe tanu èsthi | pinarêmas ing parada papan | gêbyar-gêbyar lwir thathite | yèn winingkis kang kampuh | pan kasilir maruta mirir | kadya ta kinêpêtan | sumrah raganipun | karaos ing kanikmatan | salamine dèrèng suka kadi mangkin | duk anèng pamajêgan ||
50. mantri pamajêgan anganjali | padha ngrêpa
--- 360 ---
tumungkul sadaya | abungkuh ing palungguhe | dening dibya atakut | rêtna wadu widêgdèng lungid | ya măngka dananira | arêmên dinulu | tate kinudang ing prana | pan kawratan sura lêgawa ing krami | aglar tanpa sisingan ||
51. Senapati ing Ngalaga ênting | suka mulat mantri pamajêgan | dan sampun pranata kabèh | kapyajêjêl supênuh | wus anarka yèn ngêndhih jurit | sirnane Sultan Pajang | mapan kapyatuhu | ramping aramping ing tanggap | kêdhap sasmita satata dèn ulati | kang sinêmbah Ngalaga ||
52. Senapati Ngalaga tartib |[14] aningali mantri pamajêgan | mapan sampun pêpak kabèh | pan wus pêpêk supênuh | Senapati micarèng ati | mêngko ta olèh rowang | sangking sih Hyang Agung | prapta ing sariraningwang | sinung bêgja dinulur marang Hyang Widdhi | sinung rowang dening Hyang ||
53. lamun ingsun angêndhiha jurit | amungsuh prang lawan Sultan Pajang | ingsun êmriha sirnane | kaya kêna sun adu | sakathahe kang para mantri | ingsun pan wus pracaya | sun tingali suyud | mantri Pagêlèn sadaya | samya bêkti mung Bocor durung sayêkti | manahe kaya-kaya ||
54. sun watara atining wong iki | nora suka dening bojakrama | yèn durung tutug budine | angayoni maringsun | iya
--- 361 ---
ningan sun angecani | bênêr têka si besan | sisip têka ngingsun | upamane awak ingwang | kaya cebol nèng jurang anggayuh langit | pasthine dipun ina ||
55. ênêngêna kang arsa ngayoni | lamun ingsun durung munjulana | digdaya lawan wong akèh | măngsa dadia ratu | pan mangkana ciptaning ati | nanging botên kawêdal | ngandika ing kalbu | pan maksih angeca-eca | anuwuki karsane kang para mantri | pamajêgan sadaya ||
56. Mantri Baksa pan kagiri-giri | anggungakên bêksa gora gadha | ngatingalakên sêktine | sela nulya jinunjung | bobotipun êmas sadhacin | mantrinira arosa | dipun buwang mungluk | sela anulya sinăngga | bobotipun lir kapuk salêmbar sami | ngibêrakên ing wiyat ||
57. galaganjur binêksanan kêris | myang landhehan miwah bêksa panah | kang ambêksa pêdhang tamèng | ingumbulakên maprung | ingkang lêmbing tiba ing gigir | myang tinadhahan dhadha | kang sawanèh pupu | wanèh tinadhahan êndhas | kang sawênèh matane cinublês kêris | pupu têguh tinatah ||
58. Mantri Mataram lir banthèng kanin | kadya macan basah-binasahan | landhehan ingugêr age | waosipun tinêmpuh | duk dinêdêl tan kêna lungid | sasat wayang-wayangan | pan ilafat tuhu | cinane ayun baka |[15] tumbak [tu...]
--- 362 ---
[...mbak] kêris têmên-têmên tan nêdhasi | maring jatining janma ||
59. samya matur sakathahing mantri | pan kawula adunên apêrang | pasihan dalêm wus akèh | mapan kawula purun | amêngsaha sri narapati | yèn tuwan ngajanana | pan kawula purun | nadyan tangkêpa salêksa | gêgamane wong Pajang omba tan gingsir | pan katuwukên dana ||
60. apan wutahe ludira mami | lan tigase ing murda kawula | kasaurakên ing sihe | muga dadia ratu | tan kawawa omba nuwun sih | kawula tur prasêtya | anjalma ping pitu | kawula tuwan abdèkna | ing satêrah-têrah kawula ing benjing | ngabdia têdhak tuwan ||
61. sêdya kawula ing wisma dhingin | ajêng sowan dhatêng Sultan Pajang | ngasrahkên bulupêktine | tuwan mêgati ngênu | kinon mandhêg kang para mantri | ingajak akasukan | ing mangke pukulun | mangke kawula tan nêdya | yèn lajênga mring Pajang tur bulupêkti | pan sampeyan narendra ||
62. sakathahe bulupêkti mami | kaatura sampeyan sadaya | datan wontên sandeyane | Mataram ratu agung | pan nagara ing têpis iring | samya ngidhêp sadaya | dhatêng sang aprabu | adipati kang tumitah | saliring wong desa pamajêgan adi | tuwan ingkang nataa ||
63. yèn sampeyan lumampah ajurit | yèn kawula damêlên pêpêjah | pan kawula walêsake [walêsa...]
--- 363 ---
[...ke] | datan sagêda mangsul | sih paduka yèn manggih kardi | pêjaha wontên ngarsa- | nira sang aulun | kawula datan kumêdhap | datan liyan ingkang kawula tingali | Panêmbahan Ngalaga ||
64. angandika alon Senapati | ing sakèhe mantri pamajêgan | sun tarima prasêtyane | pan dudu kaya iku | karsaningsun maring rama ji | besuk sira sebaa | sarênga lan ingsun | yèn ana dukane sultan | pan manira mapan ingkang anyaguhi | andêlêna ing prana ||
65. mapan ingsun purun anaguhi | ing dukane kangjêng rama sultan | sun takoni sapakone | karsanira sang prabu | pan sadaya wus anèng mami | pan ingsun anjênêngna | răngga lan tumênggung | ngabèi arya lan dêmang | pêcattăndha kandhuruhan ăndhamoi | ingsun sinung kawasa ||
66. sakathahe ingkang para mantri | ingkang arsa jumênênga arya | sun jênêngakên sun gawe | miwah kang dèrèng lungguh | ingkang pantês walulang benjing | sun kang awèh walulang | kang pantês lêlungguh | lêlurah patinggi ika | ingkang arsa alungguh lampit sun lampit | apan ingsun winênang ||
67. aluwaran mangkya Senapati | sampun mantuk dhatêng dhatulaya | kang aseba bubar kabèh | Kyai Bocor winuwus | ingkang tansah tinanting-tanting | karsane panêmbahan | ingkang durung rujuk | mapan arsa ngayonana | ing bobote Senapati [Se...]
--- 364 ---
[...napati] ing Matawis | tansah ingarah-arah ||
68. Kyai Bocor amicarèng ati | kaya ngapa sakèh sanak ingwang | mangkene papolahane | têka padha piluyu | kaya rare idhêpe sami | nora matara lampah | denira rêp jujung[16] | Senapati ing Ngalaga | dèn timbanga wong Mataram wonge kêdhik | amungsuh wadyèng Pajang ||
69. lamun ingsun wurunga ngayoni | ing bobote Senapati Nglaga | yèn panggah pan ingsun dhèrèk | dening apêksa lunghung | datan wêruh sariranèki | baya kulit têmbaga | bêbalung parunggu | manawa sira tan pasah | ingsun suduk ing kêris ingsun pramati | gêlêm sun angawula ||
70. sampun surup sang pratănggapati | Kyai Bocor mangke karsanira | anutugakên budine | mapan arsa malêbu | anyidraa ing Senapati | dhuwungira tinatap | wus amblês kinapuk | pun Kêbo Dhêngên wastanya | nulya mangkat sampun malêbêt ing puri | sapraptanirèng pura ||
71. sakathahe kang atunggu kori | wus winangsit dening Panêmbahan | apia tan wruh lêbune | Ki Bocor wus malêbu | Panêmbahan sampun kapanggih | sêdhêngira adhahar | ngungkurakên pitu[17] | Ki Bocor nulya narajang | dipun suduk Panêmbahan tan anolih | Ki Bocor kasayahan ||
72. rêmuk rêmpu pucuke [pu...]
--- 365 ---
[...cuke] kang kêris | siti kêna pan pating dharungkar | Bocor sidhêku tibane | lupa sarira lêsu | Kyai Bocor sigra ngabêkti | mangrêpa ing suku sang | kawula anuhun | gusti nêdha pangapura | Panêmbahan kagyat nolih mèsêm angling | kakang wontên punapa ||
73. Kyai Bocor sumungkêm ing siti | mukanira komjêm ing pratala | angasih-asih ature | kawula nuhun bêndu | kamipurun kawula gusti | angayoni sampeyan | ing mangke pukulun | punapa karsa paduka | pan kawula angaturkên pati urip | sakarsa tan lênggana ||
74. angandika Kyai Senapati | punapa kakang dika wicara | pitayaningsun agêdhe | Ki Bocor sigra mundur | Senapati lunga tumuli | ingiring wong lêlima | Lipura jinujug | wontên watu kumalasa | warnanira tuhu kalamun prayogi | Senapati nèng sela ||
75. Senapati lir anunggang èsthi | warnanira sela kadi gajah | pandhang[18] nrangkang ngiringane | lwir palana dinulu | sulurira ingkang aputih | katustarèng banyunya | Senapati sampun | asare anèng gêgilang | pan ing nginggil gêgilang langkung ing margil | tan ana prakathaya ||
76. kawarnaa Ki Juru Martani | anèng wisma tan eca anendra | wus têngah dalu wayahe | ingkang putra kagugu | nulya kesah malêbèng
--- 366 ---
puri | kandhêg jawining lawang | Ki Juru amuwus | hèh sikêp kang tugu[19] lawang | suntaningsun[20] pinarak ana ing puri | matura ingsun seba ||
77. lurah regol ature alirih | hèh Ki Juru putra tuwan |[21] omba wikana parane | sasampunipun wau | mangan nginum lan para mantri | pamajêgan sadaya | ing sabubaripun | kangjêng gusti nuntên kesah | sarêng surup pratăngga gumantya wêngi | wulan sêdhêng purnama ||
78. Kyai Juru widagdyèng ing wadi | wus uninga ciptane kang putra | anulya sinusul age | wayahe lingsir dalu | lampahira lir kilat thathit | sakêdhap nulya prapta | Nglipura jinujug | wus panggih lawan kang putra | Senapati sakeca dènira guling | anèng sela gêgilang ||
79. Kyai Juru Amartani angling | kawungua kae Senapatya | ujare arêp agêdhe | têka eca aturu | tan antara lintang kang prapti | warnanya kadi dilah | ing baskara satus | upama gênge kang lintang | sakarambil têka tabone winarni | gumawang nginggil nendra ||
80. Kyai Juru sigra dènnya angling | sarya anggugah dhatêng kang putra | awungua dipun age | punapa anèng luhur- | rira turu mancur lwir sasi | Senapati Ngalaga | kagyat nulya wungu | tumingal sarya ngandika | apa sira mancorong ing luhur mami | satuwuk dèrèng
--- 367 ---
mulat ||
81. punang lintang sigra dènira angling |[22] wruhanira ingsun iki lintang | awêwarah ing dhèwèke | ênggènira manêkung | amaladi samadi êning | anêgês karsaning Hyang | amurwèng pandulu | ing mêngko wus tinarima | marènana kang dera pêlêng wus kêni | tinarima dening Hyang ||
82. mapan sira jumênêng Matawis | dadi nata amêngku rat Jawa | sineba ing ratu kabèh | dibya sêkti pinunjul | para ratu ing tanah Jawi | miwah ing tanah sabrang | prasamya anungkul | tumêka ing sutanira | myang ing putu jumênêng Sultan Matawis | Jawa tanpa sisihan ||
83. saturunira jumênêng aji | ing Mataram suka myang wibawa | sugih rêtna kancanane | langkung kèringanipun | amêkasi dadya nrêpati | nulya nagara rêngka | myang lintang kumukus | grahana surya lan wulan | gugur gunung udan awu myang karikil | cina[23] nagara rêngka ||
84. aglis lintang murca mring wiyati | Senapati amicarèng nala | baya ta prapta ing mangke | pasthi sun madêg ratu | suta têka ing putu mami | buyut pan dadi nata | Ratu Jawa nungkul | ingsun pandam tanah Jawa | pan sumilih jênêngira rama aji | Sultan Pajang pan sirna ||
85. Kyai Juru Amartani angling | lah Ki Senapati ing Ngalaga | aja ujubriya têmbe | tan wênang ujar luput | amasthèkkên kang duru[24] jati [ja...]
--- 368 ---
[...ti] | benjang têka ing têmah | sira manggih mungsuh | yèn anèng têngah payudan | pasthinipun wintang tan kêna tinagih | paran gon amasthèkna ||
86. kandipundi[25] goning ngandêl iki | ujar wintang pan dudu manusa | ewuh cinêkêl ilate | ora pasthi tinangguh | pae janma pasthi pinanggih | ujar dodo[26] lan iya | pasthi yèn katêmu | beda padha sami janma | rèhning swara jais arane puniki | wênang dudu lan iya ||
87. têka besuk yèn praptèng ing jurit | datan wande ingsun lawan sira | tan wurung ngawaki dhewe | kalah mênanga besuk | pasthi sira kalawan mami | anglakoni ayuda | yèn jaya pukulun | pasthi jumênêng narendra | ing Mataram yèn sira kalah ajurit | pasthi yèn dadi tawan ||
88. Senapati garjita ing ati | amiyarsa tuture kang paman | Juru Martani wastane | Senapati amuwus | kadipundi rèh dika mangkin | kula darma lumampah | inggih ulun anut | ing saparipolah dika | wong kêkalih ing karsa dados sawiji | dika kalawan kula ||
89. Kyai Juru Amartani angling | yèn mangkono payo parêmbugan | ujare ana dalile | tinêdha ing Hyang Agung | gampangêna sêdya puniki | sakèhe kang tinêdha | kang angèl puniku | muga èsmu gampangêna | alah nêdha pêpatahan rêbut kardi [kar...]
--- 369 ---
[...di] | payo anuli mangkat ||
90. ingsun munggah ing gunung Marapi | pakanira dhatênga samodra | lah têdhanên dipun age | nyatakêna dèn tuhu | ing pasthine karsaning Widdhi | lah nêdha sarêng mintar | sarênga tumanduk | Senapati kapêthukan | nulya kesah ngetan bênêr sigra prapti | ambyur ing kali Umpak ||
91. langi bathang anurut ing kali | ana olor agêng tan upama | pun Tunggul Wulung wastane | yèn jalmaa amuwus | baya mêngko ingsun pangpagih[27] | kalawan gustiningwang | dhuh nyawa pukulun | anitiha gigir ingwang | inggih gusti kajêng paduka kariyin | lumampah karsa tuwan ||
92. olor ika purwane kariyin | natkala Senapati cangkrama | anèng sawangan purwane | kali Samas kinêbur | kinarakat jala lan sundhit | anco lawan papêcak | ayab sèsèr susug | saliring ulam pan kêna | ana olor kapanggih dhasaring warih | gênge kagila-gila ||
93. pan kasatan mêntas datan kani[28] | wong Mataram samya rêrêbutan | anyêkêl olor agêdhe | ginawa mêntas sampun | ngaturakên mring Senapati | rêna dènira mulat | olor dibya agung | sigra sira binusanan | ajamang mas kêkalung jimat awêning | kêncana kang kinarya ||
94. olor dyan inguculakên malih | maring toya olor winastanan | pun Tunggul Wulung arane [ara...]
--- 370 ---
[...ne] | matanira mawêlu | lwir ujwala baskara sasi | lamun tinon ing toya | busanane murub | kadya parada kancana | saparane kang tumingal samya ajrih | olor ika narendra ||
95. Senapati wau duk angèli | apan kandhêg anèng ing sawangan | lembak-lembak ing pinggire | olor sagara kidul | tri gumuruh kagiri-giri | gurnita kadi gêlap | gêdhene sagunung | tan endah ing warnanira | sande ing tyas ana pati masu kêting | tan ana pasingkaban ||
96. Senapati tarkanira wani | malêbua sajroning samodra | nyata ewuh ing nyanane | Senapati manêkung | amaladi samadi êning | anêgês karsaning Hyang | amurwèng pandulu | sigra kang prahara prapta | lesus mêsês bayu bajra agêng prapti | akèh kayu rug sêmpal ||
97. sagaranya gumêtêr awêdi | toya wêning lwir kadi raditya | sagunung-gunung alune | padhaa ing kumumbu | padha ngosèk anèng ing tasik | bandêng lawan balanak | ing parang kabêntus | malêtuk utêg sumirat | sangking tutuk ludira têmpuh ing curi | parang kadi rinêngga ||
98. urang aking pan kadi jinrangking | munggèng parang mina awinika | padha trênyuh ika kabèh | mina julung lan pêsut | kapanasan padha kèh mati | sawanèh ana mina | mina surakipun [su...]
--- 371 ---
[...rakipun] | umêsat saking samodra | tibèng pinggir mugya arane puniki | mijil nulya palastra ||
99. mina pêsut myang ngambara kingkin | gajah mina upama prawata | bandêng kalawan kalalèn | padha malêbèng banyu | ing samodra toya lir api | gajah mina sadaya | sowang-sowangipun | sarta lan sakèh nguyutan | padha kagyat naga ngungsi ing pratiwi | sudira tan darana ||
100. gurnitanya pan kagiri-giri | toya munggah inggiling prawata | gumuruh amor megane | kagyat Nyai Ra Kidul | pan alinggih ing kathil manik | sigra manggung mangrêngga | dènira alungguh | tumingal naga malaywa | Nyai Kidul kagyat grajita ing galih | èmêng sajroning nala ||
101. tatkalanya bêlah ing jaladri | mapan kalah pan anagagendra | palayunira pan age | kèn balèg jroning banyu | pan lumembak anèng jaladri | nulya sira gumiwang | bubagra gumuruh | rindhike pan mawilêtan | kilat thathit angin wetan kidul prapti | toya cina[29] kiyamat ||
102. gurnitanya pan kagiri-giri | toya minggah inggiling prawata | gumuruh amor megane | kagyat Nyai Ra Kidul | masila ring kathile manik | sigra minggung mangrênggang | dènira malungguh | dening naga kang malaywa | mêtu anon atakut sira ningali | tasik minggah prawata ||
103. Nyai Kidul sigra dènnya
--- 372 ---
angling | salawase ingsun durung mulat | samodra kaya mêngkene | ingkang baskara runtuh | dening toya sêgara iki | lir agni naraka |[30] mina padha lampus | baya ta arêp kiyamat | jagat iki Nyai Kidul mudhun aglis | jumênêng palataran ||
104. Nyai Kidul mulat jagat êning | kang kasăngga dènira prawata | tan ana jalma wêwanèh | anging jalma kang luhung | ana ngadêg têpining tasik | Senapati Ngalaga | nanging kang kadulu | Nyai Kidul sigra mojar | baya iki kang gawe laraning tasik | antya dènira rusak ||
105. Nyai Kidul mudhun nulya prapti | pinggir tasik sigra amangrêpa | abukuh ing palungguhe | sigra mangsah macundhuk | lawan Senapati Matawis | manêmbah ing suku sang | mangusapi lêbu | Nyai Kidul sigra prapta | Nyai Kidul mabukuh konjêm ing siti | grananira myang muka ||
106. Nyai Kidul lingira awingit | hèh sang nata ilangêna dèn ta | aruara ing manahe | wagning sagara kidul | sakathahe isinya iki | kita adipatinya | sang nata pukulun | pan darbènira sadaya | mapan anut sakarsanira puniki | jim lawan parayangan ||
107. tanpa gawe sira jalma lêwih | têka ngrusak gêgaweyanira | sakarsa andika angrèh | yèn [yè...]
--- 373 ---
[...n] sira darbe kayun | parayangan kêlawan êjim | adunên yèn apêrang | ngalahêna mungsuh | para ratu tanah Jawa | yèn sira yun sineba ing para êjim | tanah Jawi sadaya ||
108. parayangan balanira êjim | ngalahêna mungsuhira aprang | sira dadi ratu gêdhe | bapa babuning ratu | anging sira ing tanah Jawi | Senapati Ngalaga | trêping manahipun | miyarsakkên aturira | Nyai Kidul anêrka yèn Mangkubumi | prabu tanpa sisingan ||
109. sarupane mina ing jaladri | kang mati sampun urip sadaya | samya lêbda jiwa kabèh | Nyai Kidul gya mantuk | Senapati nulya tut wuri | tumamèng ing samodra | tan têlês ing banyu | sampun rawuh ing kadhatyan | sarêng linggih Ni Kidul lan Senapati | rarasati tinêmbang ||
35. Mijil
1. Senapati Ngalaga ningali | têtaman kaot |[31] bale kancana saka dhomase | bale ika purwane ing nguni | mila nèng jaladri | kalane rinêbut ||
2. dening Gathotkaca duk ing nguni | rinêbut palugon | anèng mêdyantara pangrêbute | bale runtuh tiba satêlênging | jaladri kinardi | kadhaton Ni Kidul ||
3. apan murub ujwalaning puri | natare mancorong | pawalika natar kang ginawe | sinêbaran manik mutyara di | lan căndrakantèki | marjan krikilipun ||
4. pagrê widuri lênglêng ramyaning | kang sasăngka [sasăng...]
--- 374 ---
[...ka] abyor | myang rêngga rum ning puri kênyare | halêp ning umah mas lwir murubing | langit gapuraning | unggyan Nyai Kidul ||
5. anêlahi ujwalaning manik | ujwalèng mas amor | gapuranya lêwih gêng igile[32] | pucak rinênggèng jumantên adi | intên abra êning | ujwalane murub ||
6. asor sênêning kang sang hyang rawi | kucêm merang tumon | mring sakyèhing ujwalèng manike | mulya kadi raina ywan latri | ywan raina kadi | tan ana sitangsu ||
7. saha pêpêthetan mangubêngi | apan asri tinon | anjrah ingkang puspita sarine | wilaja ruru aglar tulya sri | wit kaywan kinardi | kancana kang luru ||
8. arondhon lungsir pradapa asri | sarêng kêmbang awoh | warnaning wiji ika kathahe | kawan dasa warnane tuhu sri | sor kathil rêtna di | anijèni kayu ||
9. kang palinggihan prayangan pêri | warnanya di kaot | sor widadari swarga citrane | ingkang prayangan lêwih kang warni | witning kayu siji | wau palanipun ||
10. ana nyadham kamropokan sami | lèn sêpuh ing ênggon | ana runtuh sah sangking uwite | tan warnanên kang runtuh upami | lwir lintang angalih | asri yyan kadulu ||
11. upama mêndhung wau kang sari | lwir jalada tinon | kinubêngan catur bangawane | ingkang rumiyin bangawan warih | puhan kaping kalih | tri bangawan madu ||
12. kaping catur sajêngkang bênawi | ingkang winiraos |
--- 375 ---
ingkang sami alinggih kalihe | Nyai Kidul lawan Senapati | kaliyan alinggih | anèng puranipun ||
13. yyan cinăndra warnanira Nyai | Kidul ayu kaot | amindha Ratih swarga citrane | sor Supraba warnane liniring | lwir muksa ingaksi | sasolahe ayu ||
14. ing rat jagat tan ana tumandhing | kusumaning wadon | lan malih ratu dibya sêktine | panjenengan nata wanodya jim | akêkitha nênggih | ing sagara kidul ||
15. yèn sakyèh lêlêmbut nusa bumi | ngêndi nora rawoh | sakyèh ratu ing lêlêmbut kabèh | padha seba ngawula ing nyai | sabên taun prapti | mring sagara kidul ||
16. sami ngaturakên bulupêkti | mring sang prabu wadon | sami wêdi asih pangabdine | Ratu Lodhaya sami anangkil | ratu gunung Mrapi | seba mring Ni Kidul ||
17. miwah ratu ing Kare anangkil | myang Waringinuwok | sami seba lan gunung Agunge | ing Wukir Palwa Prabu Dalêpih | kang sami anangkil | myang Kuwu Balêdhug ||
18. ing Kayu Landheyan datan kari | Ngrawa Lobang saos | ing Karang lawan Panarubane | Kabareyan Pringtutul anangkil | Lawu lawan Pêning | ingkang sami nungkul ||
19. punika lêlêmbut nusa Jawi | kang sami asaos | tan wontên purun malanga kabèh | sakyèh lêlêmbut pan wêdi asih | ingkang sami nangkil | dhatêng Nyai Kidul ||
20. Senapati
--- 376 ---
cêngêng aningali | ing warna dyah sinom | amicarèng wau ing driyane | tuhu ayune punjul sabumi | ing watara mami | sang rêtnaning arum ||
21. kaya nora pasaja sayêkti | salêlewanya wong | miwah yèn angandika manise | tansah akarya sumêlang ati | asung brăngta kingkin | raga krana kaduk ||
22. kusumaning rat tansah liniring | sadangunira non | èsmu kamanusan ing driyane | Senapati mulat sang lir Ratih | solahe rêspati | amanis dinulu ||
23. baya sira ratuning swarga di | guruning dyah kaot | asung brăngta wuyung sasolahe | tansah sabil nala Senapati | kagiwang ing ati | dening manisipun ||
24. anglwir kilat atêmpuh lan thathit | campuhing pandulon | anara sêdya sang dyah tingale | Senapati mênggahing jro ati | emut dede jinis | nanging Nyai Kidul ||
25. ananggapi saraosing galih- | ira sang wirangrong | Senapati dinuk ing liringe | lwir madu sêsêmon garit ati | kaya yèn kagimir | Senapati dulu ||
26. Nyai Kidul micarèng jro ati | sun bekane mêngko | dêdimone lali kadhatone | iya raja ing Mataram iki | pinrih dènnya asih | tumêkaa kalbu ||
27. mèsêm kusumaning rat
--- 377 ---
pan sarwi | tumungkul sira non | Senapati dinuk ing liringe | ing tingalira sang dyah amanis | ya ta Senapati | Ngalaga lingnya rum ||
28. ingsun iki ratu ayu witning | ayun wikan ingong | ing pasareanira yaktine | apa baya warnane mas yayi | matur sang lwir Ratih | inggih botên ewuh ||
29. kalamun tuwan arsa udani | kawula sumaos | apan darmi atêtêngga bae | ênggèn kawula wontên ing ngriki | pan kagêngan aji | ing sayêktosipun ||
30. Senapati astane kinanthi | mring jinêm paturon | sapraptane pan sarêng alinggèh | Senapati lawan sang lir Ratih | kang kaciptèng ati | warnane sang ayu ||
31. kang tansah asung sawining liring | amung sang lwir sinom | Senapati Ngalaga manahe | suh rêmpu sira nulya ngling aris | baya iki yayi | pindha-pindhanipun ||
32. kang ingaran kadhatoning swargi | rakiting paturon | miwah rakiting pêpajangane | apan ingsun têmbe aningali | mirah ingkang mirib | pasreyanirèku ||
33. tuhu adi tan ana tumandhing | warnane paturon | têka sêmbada lawan kang duwe | lêwih ayu kang aduwe malih | lêwih wagêd malih | angrakit jinêm rum ||
34. miwah sakirnaning jinêm wangi | saèstune kaot | kenyut mulat Senapati tyase | aningali paprêmane
--- 378 ---
nyai | yèn mangkene iki | iya raganingsun ||
35. kaya nora wande ingsun yayi | kaprêm tingal ingong | aningali manisira anggèr | aras-arasên ngong iki mulih | maring ing Matawis | kacaryan andulu ||
36. aningali kadhatonirèki | raose tiningong | ingsun kaya nora bisa mulèh | kacaryan mulat rêngganing puri | cacade sawiji | dening tanpa kakung ||
37. yèn akanthia kakung apêkik | raose tiningong | mendah dening awuwuh langêne | dening èstrine ayu wus lêwih | mung kang kari iki | yayi kakungipun ||
38. Ki Senapati dèn palèrèki |[33] mring sang kadi sinom | Nyai Kidul amanis têmbunge | sakeca jumênêng prabu èstri | kêdhik kang kapikir | tutug among kayun ||
39. datan wontên ingkang malang mindi | mring sariraningong | Senapati aris andikane | apênêd kang mawi kakung ugi | sang dyah anauri | widagdya turipun ||
40. mindhak pintên kumadamèng laki | apênêd amomong | sarira datan ana katolèh | Senapati ing Ngalaga angling | yèn muliha yayi | mring Mataram ingsun ||
41. wus karaos sadurunge yayi | yèn ingsun anglamong | kasmaran ing sira ingsun anggèr | apa baya sarate wak mami | maria gring kingkin | brăngta mring sirèku ||
--- 379 ---
42. tan ana yogyane kang nambani | lyana sang lwir sinom | paran baya polah ingsun anggèr | apisaha gusti lan sirèki | pasthi gawe brangti | manise sang ayu ||
43. karsaningsun iki arsa mulih | mring Mataram ingong | tulusa aywa malang tumolèh | aywa sumêlang tilar sirèki | kang sun têdha yayi | sihira maring sun ||
44. têgêse ingsun nêdha jêjampi | mring sira mas ingong | Nyai Kidul matur sah liringe | tan sagêd kula atur jêjampi | ing lara wiyadi | pan dede dhêdhukun ||
45. dene api-api sanggup asih | tur nora sayêktos | apan ta ratu agung dhèwèke | kang amêngku ing sanusa Jawi | lah kirang punapi | apan ratu agung ||
46. tur Senapati Nglaga Matawis | ngajêngna dyah kaot | ingkang samya yu lêwih warnane | kawula iki kadar punapi | sêdya omba ugi | ngabdi ing wong agung ||
47. angawu-awu kawula ugi | supados wak ingong | yèn kanggeya ngladosi dhèwèke | apan kamanisên Senapati | mirsa wacananing | dyah dèwi Ni Kidul ||
48. sang dyah akarsa dèn parêpêki | mring Senapatyanom | kusuma yu awingit sêmune | linge manis anglir madu gêndhis | saya ngunggar galih | jênthike Ni Kidul ||
49. duk cinêkêl dening Senapati | ya ta sang lir sinom | tansah angrêpa wau ature | kadar [ka...]
--- 380 ---
[...dar] ta iki arsa punapi | têka anggêgampil | ora angon tayuh ||
50. astane têka nyêkêl jariji | tan angangge alon | dene têka daya têmên kiye | kula gêlêma dèn rêrusuhi | dika culkên ugi | gusti kae sampun ||
51. asta kelor pangeran puniki | ujaring pitudoh | watêke iki gêlis putunge | paran karya têtêmpuhe ugi | yèn putunga gusti | jariji ngong ugung ||
52. dhuh alara pinalindêr iki | jariji tan alon | kaya ingalêm iki polahe | putunga sapa ingkang ngilèni | lêlewane iki | lwir wong wuru gadhung ||
53. kaya dudu Dipati Matawis | kaya wong anglamong | Senapati aris andikane | mas ratu têka kadukên tampi | lèpèn ngong tingali | matur Nyai Kidul ||
54. yèn têmên-têmên anêningali | sangking doh wus katon | dalahane ana pangarahe | iya uga ing watara mami | kaya na dipun prih | mèsêm kang tinangguh ||
55. Nyai Kidul ature awingit | inggih atur ingong | apan ing mangke dèrèng ungsume | tuwan andhinginakên ing kapti | andika puniki | apan badhe ratu ||
56. ingkang amêngku ing nusa Jawi | tan ana kang moncol | darbe karsa bok inggih dèn rèrèh | sapa duwe sarira
--- 381 ---
puniki | lyana Senapati | kang angrèh maring sun ||
57. sampun talah sang prabu apêkik | culna astaningong | punapa iki silih raose | sang dyah ingaras têka ngladèni | nguculkên tumuli | astane sang ayu ||
58. ya ta sinambrama Senapati | mring sang lwir ing sinom | saha pracaya ing pasêgahe | kusuma di wus munggèng ing ngarsi | warnane kang kupi | nênggih warna catur ||
59. gêdhah seta lawan gêdhah abrit | gêdhah jêne ijo | pan aisi brêm tampu arake | arak anggur lawan arak manis | lwir madu mangsèki | kocak yèn dinulu ||
60. pan sadaya mawi sawab sami | punang kupi kaot | apan sakawan ika kathahe | punika katur mring Senapati | raose kang putih | lwir puhan puniku ||
61. lêwih saking puhaning donyèki | raos kang kapindho | lwir madu lêwih madu dunyane | kang jêne lêwih sajêng donyèki | kang ijo lwir warih | lêwih ing donyèku ||
62. samana Senapati Matawis | nênggih kawiraos | lamine anèng jro samodrane | apan tigang dina tigang wêngi | musawarat nênggih | lawan Nyai Kidul ||
63. atunggil sare akaron rêsmi | wus winêjang kang wong | masalah kawruh madêg ratune | ingkang kèdhêp ing manusa êjim | myang prayangan [prayang...]
--- 382 ---
[...an] pêri | jangjine atutut ||
64. Senapati angandika aris | apracaya ingong | inggih ing raka langkung agêdhe | maring ingsun balik ingsun yayi | muliha Matawis | kaya prèhe besuk ||
65. lamun ingsun nêmua prakawis | tinêkana ingong | ing bancana sapa kang sun kèkèn[34] | angaturi maring sira yayi | wong Mataram ugi | tan ana kang wêruh ||
66. lan ora tutug tumêkèng ngriki | ngaturi dyah sinom | Nyai Kidul matur smu tangise | dhuh gusti timbalan tuwan benjing | nimbali ing mami | ing pranatanipun ||
67. asidhakêp suku tunggal êning | punika tur ingong | tumênga ningalana tawange | dening kawula anulya prapti | lamun wontên kadi[35] | kang gatos ing besuk ||
68. pasthi êjim parayangan pêri | sadaya kang rawoh | ambêkta ing sapradandanane | amapag mungsuh tuwan ing benjing | Senapati angling | maring Nyai Kidul ||
69. alah uwis katuna[36] mas yayi | lah ta mulih ingong | mring Mataram apa sajangjine | pasthi sun èstokakên mas yayi | sigra Senapati | anulya tumurun ||
70. ya ta sakesahe Senapati | agung awirangrong | Nyai Kidul tambuh ing polahe | asangêt dènnya kadhahan[37] kingkin | mênggah ing
--- 383 ---
jro ati | gya manjing kadhatun ||
71. aniba sare ngapit gêguling | munggwing ing paturon | ya ta amujung kampuh jinggane | sangsaya saya karasèng ati | waspanya drês mijil | sang ayu tan wêruh ||
72. saking tan sagêd ngrênggêp tyasnèki | kampuh têlês ing loh | ingusapan kalawan wènine | saya wuwuh kasmaranirèki | sang amindha Ratih | sira Nyai Kidul ||
73. ya ta amikir sajroning ati | sang rêtna di kaot | paran baya polah ingsun kiye | angandhêg-andhêg ing wong lumaris | dadya lajêng guling | sang amindha juruh ||
36. Dhandhanggula
1. ênêngêna kang andon aguling | kang kocapa Senapati ika | kapirangu ing lampahe | datan pêgat kadulu | ingkang kitha têlêng jaladri | dadya sabiling nala | lampahe andarung | kadi angambah dharatan | ing samodra muncul ing Parangtaritis | sang pandhita kapêdhak ||
2. apitêkur susunaning adi | soring Parangtaritis ing toya | Senapati mangsêh age | cundhuk lan sang awiku | sigra nêmbah ngusapi sikil | bukuh palunggwèng ngrêpa | mukanya tumungkul | anrahakên pêjah gêsang | tiningalan dènira sang maha yêkti | aris dènnya ngandika ||
3. hèh Ki Senapati ing Matawis | aywa ngandêlakên yèn arosa | têguh sakti
--- 384 ---
digdayane | tumamèng sagara gung | kadya ngambah dharatan siti | dadya ujub myang riya | kibir wastanipun | tan wênang yèn lampahana | wali mukmin andohakên pangabêkti | pamor gusti kawula ||
4. aja sira kaya bumi langit | myang sagara kalawan prawata | bumi iku wahanane | yèn janmaa amuwus | ngandêlakên jêmbaring bumi | kalawan kandêlira | nanging mung puniku | tan ana prayoganing lyan | kadya gunung gêdhene lawan inggil |[38] tan darbe pangulatan ||
5. lawan sira aja kaya langit | ngandêlakên jêmbar lan awiyat | mung punika digdayane | miwah sagara agung | ngandêlakên jêmbar ngidrêri | lawan ajro tan jajag | gurnita kang alun | gêdhene pindha prawata | pan gumuruh swarane anggêgilani | mung puniku dayanya ||
6. yèn sira yun tulus dadi aji | anganggea sukur lawan rêna | ênêba kêna êninge | pasthi dadi ratu |[39] ing Mataram dènira linggih | myang para ratu Jawa | kabèh padha nungkul | aseba maring Mataram | anrahakên bulupêkti sabên warsi | dhatêng raja Mataram ||
7. alah payo mulih mring Matawis | ulun arsa mampir umahira | anulya lumampah age | Susunan Adilangu | Senapati Ngalaga nênggih | lampahira lwir kilat | sakêdhap wus rawuh | sang maha pandhita mojar | wismanira tan [ta...]
--- 385 ---
[...n] angangge pagêr jawi | kêbo sapi ingumbar ||
8. ya ta angandika sunan adi | hèh Ki Senapati ing Ngalaga | sisip sira ing pasrahe | angkuhira pan dudu | Senapati anèng Matawis | dadi lan riyanira | kibir lawan ujub | kêbo sapi tanpa kandhang | wahanane sapa wani maring kami | durjana ingkang dhustha ||
9. kang angangge ênêb lawan êning | lêlakone sukur lawan rêna | awisma lawan pagêre | kêbo sapi yèn ucul | kêluhane kang dèn cêkêli | yèn mantuk maring wisma | kandhangna dèn kukuh | saloroke pinêthokan | turonana lawange lamun ing wêngi | nuli sira asraha ||
10. anganggea andum lan amilih | dèn apatut kalawan agama | kalawan ing drigamane | istiyar dipun agung | anganggea sumăngga widi | sabarang polahira | anganggea sukur | karane dipun prayitna | laku linggih solah mona lawan muni | minăngka panêngêran ||
11. anganggea sira pagêr jawi | lah atagên wongira Mataram | sabên-sabên katigane | anyathaka puniku | sabên warsa têka sadhidhik | saolèhe wong dhomas | anganggea sukur | ingarah dadi bacingah | pirabara lumakua aja kibir | batanên sabên warsa ||
12. nulya nyandhak mandêlêm cinangking | mèsi toya pandhita lumampah | [...] | [...] | sarwi adikir [adi...]
--- 386 ---
[...kir] |[40] ingubêngan sadaya | dènira sang wiku | turutên iku ing benjang | bêbataa wong dhomas cacah Matawis | dadi bantalan karsa ||[41]
13. datatita lingira ing nguni | kang kocapa Kangjêng Sultan Pajang | ri sêdhêng anèng purane | siniwi lêmahdhuwur | masila ring kathilèng manik | abra ujwalanira | alêlamak babut | paduka nyêkêl badhama | angapit ing sang nata kalawan bêdhil | sanjata têngên kiwa ||
14. Mantri Pajang papakan anangkil | sami matur kang wadya sadaya | ulun miyarsa wartane | sutanira Sang Prabu | Senapati anèng Matawis | yakti balik karsanya | wong dhomas lumaku | anyithak narkèng bêbata | karya kitha bacingah arah kinardi | anjrokkên lêlarènya ||
15. Sultan Pajang sigra dènnya angling | sutèng ulun Dipati Banawa | sira lumampaha age | kalawan si tumênggung | ing amăncanagara iki | lawan Dipati Tuban | ipenira iku | maringa sira Mataram | ucêpêna kakangira Senapati | têmêne lawan ora ||
16. tri kang duta sigra nêmbah amit | nulya mêsat saking pangayunan | wus budhal sigra lampahe | pun pangalasan sèwu | mantri Pajang kang dadi têlik | mapan iku samitra | nênggih tunggal guru | myang Senapati Ngalaga | tinutakên marang ing Mataram aglis | sigra sira wêwarah ||
--- 387 ---
17. Senapati pan ulun puniki | tinutakên marang pakanira | awêwarah ing wartane | Sultan Pajang anêngguh | dintên benjing duta kang prapti | Pangeran ing Bawana[42] | lawan ki tumênggung | amăncanêgara ika | lawan mantu anênggih Dipati Tubin | tri padha wirotama ||
18. Senapati ing Ngalaga aglis | nulya mapag anèng Randhulawang | lawan santanane kabèh | dêdamêl dhomas kumpul | têkèng kana padha angiring | wadyabala Mataram | sami bêkta suguh | gajah jaran samêkta |[43] wong Mataram kêrig lampit dhudha santri | ana ring Randhulawang ||
19. Adipati Bênawa gya prapti | Randhulawang Senapati mapag | katingal tumurun age | adan mangsah acundhuk | Adipati Bênawa bêkti | ya ta arêrangkulan | adhuh sanak ingsun | kawula puniki kakang | kangên têmên alami datan apanggih | lan karsa jêngandika ||
20. Senapati ing Ngalaga angling | ari Adipati ing Bênawa | anungganga èsthi age | angandika ing luhur | ing turăngga mapan abêcik | nulya sarêng umugah[44] | ing palana sampun | panakawan Astranaya | wadya Pajang ambocèng inggiling èsthi | angucap jroning nala ||
21. lah manawi wontên karya jurit | inggiling liman ulun sarênga | mati kalawan gustine | têtalinira iku | palanane dipun pêthêti [pêthê...]
--- 388 ---
[...ti] | ing pangot cêcebolan | iku purwanipun | wadya Mataram yèn seba | pangot cêcebolan kinandhut tan kari | binêkta asewaka ||
22. tarkanira Astranaya iki | karanipun sun pêthêti ika | aling-aling têtaline | arsa mêdal ing pungkur | agampanga pamiyak mami | gèn isun[45] anuduka | sarêng ulun ngamuk | anèng sainggiling liman | jurunira Senapati ing Matawis | pun Malik sarêng nunggang ||
23. tarkanira ujare Ki Malik | karan ingwang sarêng nunggang liman | anèng ing gulu ngayune | sarêng aulun ngamuk | pêjah gêsang barêng lan gusti | madhêp marang palana | angkuse dèn singkur | andulu ing gustinira | Senapati ajajar dènnya alinggih | myang Dipati Banawa ||
24. Adipati Banawa sira ngling | Kakang Senapati ing Ngalaga | kawula iki kinèngkèn | dening Sultan tuwanku | jêngandika kapirsa nênggih | de rama jêngandika | akarsa amungsuh | ing ramanira jêng sultan | inggih nyata punapa datan sayêkti | ulun nêdha jinarwan ||
25. Senapati sigra anauri | măngsa borong kang matur ing sultan | ratu pan têrus tingale | tarkane tyasing ulun | datan samar paduka aji | saparipolah ingwang | barkate sang
--- 389 ---
prabu | kagungan dalêm Mataram | datan narka yèn ulun kang andarbèni | mapan kagungan sultan ||
26. ulun angaturakên sakèhing | sêsuguhe kang abdi Mataram | jêngandika pan gustine | yèn sawawi pukulun | tumanduka marang Matawis | mapan nagari tuwan | kasukana besuk | ing toya lawan dharatan | ulun saos sakarsa andika yayi | tampo arak waragang ||
27. Adipati Banawa sira ngling | hèh tumênggung amăncanagara | nyata linyok ing wartane | bangkite ingkang matur | marang rama sultan ing nguni | yêktine iki ora | ujare amungsuh | ingsun piandêling kakang | ing bêcike suguhe wadya Matawis | dadi cihna amêrta ||
28. Adipati Banawa anuli | lampahira prapta ing Mataram | tumama ing kadhatone | nulya rawuh alungguh | pinarêg ing wadya Matawis | andhèr wadya ing Pajang | amrêgil supênuh | amundhut brêm lan waragang | ya ta nuli agêpah dènnya anglarih | gala ganjur tinêmbang ||
29. Adipati ing Tuban sigra ngling | kakang Senapati ing Ngalaga | ulun miyarsa wartane | jêngandika anêngguh | rêmên kang wong abêksa rangin | punapa kang kinarya | kakang watangipun | lan malihe wong Mataram | yèn alêka[46] sasukan abêksa lêmbing | punapa kang kinarya ||
30. Senapati Ngalaga
--- 390 ---
nauri | abdi dalêm Mataram ambêksa | rangin sondhèr kang ginawe | yèn gêguyon anginum | papah gêdhang kinarya lêmbing | abdi dalêm Mataram | sami tiyang dhusun | kawruhe mung sêkul ulam | papah gêdhang towoke tinigas pacing | buntare sinêmpugan ||
31. adipati gumujêng sarya ngling | botên nusul têtiyang Tuban |[47] wong Mataram digjayane | yèn abêksan anginum | wong ing Tuban yèn bêksa lêmbing | lêmbing têmên kinarya | gêguyon anginum | tur sami atadhah dhadha | pan agênti ing wong kang lêmbing-linêmbing | wus wantuning wong Tuban ||
32. atanapi yèn abêksa rangin | tumbak têmên kang kinarya watang | ingkang kinarya sodore | abêbaksan[48] anginum | tan prabeda lawan ajurit | yakti tumbak-tinumbak | datan ana kondur | sampun wantune wong Tuban | alah paran mangke andika ayoni | wong Tuban abêbêksan ||
33. Senapati ing Ngalaga angling | têtiyang dalêm Mataram tiwas | sami awidhung tangkêpe | pan dawêg sêsinau | dèrèng wontên angrêspatèni | wantu tiyang desa |[49] yèn bêksa anginum | sami anggagak urahan | mung cangkême gumêdêr bêbêribini | ambêksa tan tiyasa ||
34. Adipati Tuban sigra angling | ulun darbe wadyanira Tuban | awagêd abêksa tamèng | pitung nagara [na...]
--- 391 ---
[...gara] punjul | nanging wadyanira ing Tubin | wisaya lan prayoga | tan ana kang mungsuh | wong pitung nagara kalah | dèn wong siji punika ngabên prayogi | ulun dhatêng sumăngga ||
35. Senapati ing Ngalaga angling | mandahane wongirèng Mataram | mulat ing wong bêksa tamèng | ingkang wagêd pinunjul | ngalahakên pitung nêgari | mandahe wong Mataram | arêmên andulu | satuwuke dèrèng mulat | wong widêgda amidhangêt lagi mangkin | dening wong desa mindha ||
36. Adipati ing Tuban sigra ngling | hèh wong Tuban sira babêksana | sira angagêma tamèng | mupung padha awuru | gêlarira dipun angênting | nulya wadya tumandang | babêksaning ngayun | towok lan tamèng cinandhak | ngumbulakên ing tawang sigra lêkasi | kêdah tinon ing janma ||
37. ramyaning kang ri lagya sêdhênging | ababêksan gamêlan gurnita | awor lan surak wadya kyèh | lwir ombak sagara gung | Radèn Răngga sutanirèki | Senapati Mataram | putra kang pambayun | ayuswa ro wêlas warsa | duk kajawil ngrama kagyat Senapati | sinêntak ingkang putra ||
38. Adipati ing Tuban sigra ngling | Kakang Senapati ing Ngalaga | dene asangêt dukane | dènnya dukani sunu | kapirare ingsun wastani | punapa purwanira | dukanira asru | Senapati sigra mojar | pacil alit [a...]
--- 392 ---
[...lit] pun Răngga paksa bumakit | kêdah tumut babêksan ||
39. angladosi wadyanirèng Tubin | karsanipun pun Răngga punika | bumakit paksa angêne | dening wong mindha pugung[50] | toging prana tur nora bakit | dadya asung paguyyan | mêmirang dinulu | tan layak pukulun mulat | ing tandange pêcil dalêm ing Matawis | awidhung paksa iya ||
40. Adipati ing Tuban sigra ngling | sutèng ulun ayya sira sora | bêksaa sun tingalane | wong Tuban pan wus gambuh | nora layak sira kêmbari | lingse gêgina uwa | payo sutaningsun | wong Tuban sira tirua | nanging poma ayya sêdya angladèni | măngsa sira mênanga ||
41. pan wus agambuh wong ingsun Tubin | lingse amêmuruk maring sira | aja cacak sira rare | yèn mênanga amungsuh | tingalana tandange ugi | sira èmpêr-èmpêra | payo sutaningsun | kang ngladènana wong Tuban | Radèn Răngga tumungkul dènnya alinggih | langkung dènnya mangrêpa ||
42. Dipati Tuban sigra ningali | ing dêdêge Radèn Răngga ika | Dipati Tuban têmbunge | abêcik tangkêpiun | pan dhuwure yêkti apêkik | sutèng ulun punika | wantu mêksih timur | hèh wong Tuban iku iya | sutèng ulun aywa ta sira têmêni | rowangên bêksa kêmbang ||
43. hèh wong Tuban lah poma sirèki |
--- 393 ---
ladènana bêksane Ki Răngga | yèn kênaa sênjatane | ingsun têtêk gulumu | poma ayya ta sira lali | pan iku sutaningwang | kapirare dangu | sun juwing sawalang-walang | kulitira ngong karya tongtonan iki | anèng nagri Mataram ||
44. Kakang Senapati ing Matawis | putrandika Radèn Răngga ika | wali-wali ulun akèn | tan mangkat dening takut | dhatêng tuwan sutanirèki | lah atagên dèn agya | Radèn Răngga iku | karantên tutug asuka | abêbaksan wayahe wong anom pêkik | kêdah tinon ing janma ||
45. Senapati ing Ngalaga angling | sutèng ulun Radèn Răngga kita | lah tumandanga dèn age | tamèng towok pinundhut | pan gotong pat tamèngirèki | waja ingkang kinarya | kotbuta dinulu | gotong kalih towokira | sarêng katon kagèt Adipati Tubin | satuwuk dèrèng mulat ||
46. tan kumêdhèp dènira ningali | padha malongok wadya ing Tuban | padha ngucap jro nalane | nora layak puniku | gêgamane manusa iki | tan ana tanah Jawa | kang kadya puniku | anulya sira tumandang | Radèn Răngga tamèng towok dèn gèmèli | ngumbulakên ngawiyat ||
47. towokira mibêr kadi pêksi | alap-alap katone saalab | anulya mundhun[51] sirage | pan tinadhahan pupu |
--- 394 ---
myang tinundha sinăngga gigir | murub tumibèng jaja | sanjata pan lêbur | mantri Pajang sami cingak | Adipati ing Tuban kucêm ningali | kasoran wadyanira ||
48. Adipati ing Tuban sigra ngling | hèh wong Tuban bêksa têmênana | gêlarira dèn angêntèk | karo pan padha têguh | pan pracaya ulun ningali | karo padha digdaya | pan sarênga nuduk | apan sampun kinêjepan | dening gustinira Dipati ing Tubin | bêksa nêkakkên gêlar ||
49. Radèn Răngga sinuduk tan gingsir | ngiwa nêngên towok tan tumama | lwir lalêr mencok rikate | panudukira luput | duk dinêdêl tan kêna lungit | sasat wayang-wayangan | pan ilapat tuhu | cihnaning ayun lan baka | tumbak kêris têmên-têmên tan nêdhasi | maring janma satata ||
50. Radèn Răngga datan amalêsi | sakeca wau dènnya ambêksa | anêlasakên solahe | Dipati Tuban muwus | Radèn Răngga malêsa aglis | apan padha digdaya | padha têguh têguh | ing ulun sampun pracaya | pira bêtah sira nora amalêsi | rêmêk wasananira ||
51. kinèn malês sapisan ping kalih | tri tan miyang Radèn Răngga ika | maksih eca baksa tamèng | Dipati Tuban muwus | kakang Senapati Matawis | Radèn Răngga punika | ulun atag sampun |
--- 395 ---
amalêsa ing wong Tuban | datan arsa yèn botên kita abani | lah ta kènên malêsa ||
52. Senapati ing Ngalaga angling | sutèng ulun lah Răngga malêsa | pan gustinira kang akèn | Radèn Răngga anuhun | nulya sèlèh sanjata aglis | tumandang karo tangan | pinapag anêmpuh | wong ing Tuban tinanganan | kapisanan mukanya pêcah wor gêtih | kulit katut ing tangan ||
53. Mantri Pajang gawok aningani[52] | kawilotamane Radèn Răngga | gègèr lolos mantuk kabèh | prapta ing Pajang sampun | mangsêh cundhuk maring sang aji | manêmbah ring suku sang | mangusapi lêbu | Pangeran Banawa ngrêpa | palungguhe abukuh konjêm ing siti | Risang Sutawijaya ||
54. Pangran Banawa matur ngabêkti | sampun kawula dhatêng Mataram | amaspadakkên tingkahe | Senapati puniku | datan wontên tilase balik | malah ulun pinapag | Ngrandhulawang suguh | asêgah dhatêng kawula | sinungga-sungga ulun ingkang abukti | têlas wadya Mataram ||
55. sakathahe dêdamêl Matawis | gajah jaran lawan èstrinira | amêthuk têka rabine | sumăngga karsèng ulun | miwah wana isine ênting | banthèng kidang manjangan | kinarya sêsuguh | yèn ulun kala anendra | para rabi sumandhing ulun ngêpêti | ya ta tut prathaya |[53]|
56. pun tumênggung amăncanêgari [amăncanê...]
--- 396 ---
[...gari] | sigra matur dhatêng Sultan Pajang | inggih yaktos pambalike | suta pukulun iku | Senapati Ngalaga nênggih | sagêd akarya gêlar | wong agung asêmu | Adipati Tuban mojar | hèh sang nata yêktos kakang Senapati | ambalik ing sang nata ||
57. ing takarne[54] tyas ulun puniki | kakang Senapati ing Ngalaga | yèn papagêna jurite | dêdamêl Pajang sèwu | sinarênga mara ajurit | pasthi datan anăngga | widagda atêguh | Senapati pan satunggal | digdayane lêwih kang wong sanagari | têpis wiring rat Jawa ||
58. Sultan Pajang kapita ing ati | amiyarsa aturing punggawa | myang tanaya lan mantune | anarka lamun nêmpuh | ing têmahe prana ing jurit | Sultan Pajang gya mojar | maring ki tumênggung | sira mantriningsun lawas | măngsa sira goroha maring ing kami | sakèhe aturira ||
59. Ki Dipati Banawa puniki | mapan wode ing wradayaningwang[55] | iku lanang sajugane | saature ngong gugu | măngsa iki ngrusak ing kami | măngsa iku doraa | pan nagarinipun | dadi ewuh tampaningwang | mapan karo tan ingsun gugu sirèki | pan sun pikir ujarnya ||
60. sun tuture kakangirèng nguni | kala bocah dadi ponakawan | ingsun raina asare | Senapati atunggu |
--- 397 ---
anèng dagan ingsun aguling | ana karsane Suksma | ula gêdhe anung | arsa narajang maringwang | Senapati tangginas dènnya nyêkêli | ula pinêdhot pêjah ||
61. wis mêngkono ingsun acakrami |[56] marang wana ing rame sêmana | anggêrit sangsam myang banthèng | Senapati pan milu | ngiring-iring ana ing wuri | mantri Pajang kapisah | kalawan ing ulun | anggiring banthèng manjangan | apan ulun katungkul dening anggrêrit | kalawan garwaningwang ||
62. wus mangkana ana banthèng kanin | nulya ngamuk tan ana amapag | panggritan tinêmpuh age | Senapati amêthuk | nyêkêl sungu pan siji sisih | rosa ingkang andaka | pokah ingkang sungu | banthèng niba kapisanan | iya iku digdayane Senapati | sêdhênge lagi bocah ||
63. mêngko malih sangsaya asêkti | pan wis tuwa waspadèng wêweka | widêgda ing sasmitane | amikanakên sêmu | apan ulun wikan ing wangsit | sakarsanira mothah | apan ulun ugung | sakèhe ing wartanira | tan sun rungu Senapati sutèng mami | lwir gon ngong yoga brăngta ||
37. Asmarandana
1. datatita lingnya nguni | kocapa Tumênggung Mayang | atmajanya bagus anom | Radèn Pabelan namanya | dahat tan arsa krama | yayahnya saha pitutur | sangêt pamrêdèng
--- 398 ---
ing suta ||
2. pakartine saha nilib | tansah kinèn akramaa | nanging tan arsa ing mangke | ramanya pêgêl ingkang tyas | dènnya gung ambalasar | tan apilih papan iku | tan wruh mantri myang sudagar ||
3. yyan ana kang sênêng galih | apilih kang nora kêna | saking baguse rahadèn | yayahnya wus pêgêl ing tyas | sêdya pinrih parastra | ring rama ngartikèng kalbu | sira Ki Tumênggung Mayang ||
4. sêdya pinanjingkên puri | parastra aring karenah | tan tahan matyani dhewe | dadya aring pamisaya | kalêpataning sultan | kênaa ring jangjinipun | kapindho dadyaning cidra ||
5. sutanya agya dèn syèngi | kang nama Radèn Pabelan | hèh pêcil timbalana ge | sutèng ulun Ki Pabelan | dutanira gya kesah | prapta ngarsane kang sunu | sigra ingkang duta mojar ||
6. ulun kinèn animbali | ing radèn de rama tuwan | dèn agya ring wawêlinge | Radèn Pabelan busana | sarya ngling mring sang duta | apa paman wadinipun | ulun ngandikaning rama ||
7. witning kapengin ngong iki | jamak wong asring ngandikan | ayya wèt rama mêngkene | tansah kèndêl ngêmu duka | mung mangke ngong ngandikan | baya ta lêjar tyasipun | rama ngong Tumênggung Mayang ||
8. anulya radèn aglis prapti |[57] ing dalême ramanira | duta umatur sira ge |
--- 399 ---
hèh kiyai suta tuwan | wus prapta ing pasowan | Tumênggung Mayang gya muwus | suta ngong kon tumanduka ||
9. sigra rahadèn wus kering | prapta ngarsane kang rama | agya ngabêkti rahadèn | ring yayah sigra lingira | payo kita linggiha | Radèn Pabelan wotsantun | tumamèng malunggyèng ngandhap ||
10. marma kita suta mami | ngong syèngi mring ngarsaningwang | lah payo sutèngong anggèr | kita milihana kanya | sutaning pra bupatya | myang sudagar ingkang sunu | miwah sambewarèng Pajang ||
11. muwah pangulu myang kêtib | êndi nyawa kasênêngan | agya nuli ngong lamare | ecane mangkya tyas ingwang | putranira gya nêmbah | rikala mangkyamba nuhun | maksih suka rênèng nglamba ||
12. ri kang yayah sigra angling | ngong taman duga karsanya | rèhnya rêmên nglamba bae | kadya dudu trah satriya | kang kadya kita uga | sok wanodya apinrunggul | tan amawi sasamanya ||
13. nadyan kita rèh anilib | ngagyaa sama-samanya | parastra utama linge | ayya nilib sok kênyaa | ambêbêktèng ing yayah | rahadyan nêmbah umatur | rama sintên kang sudia ||
14. sutèngsun lah karsa mami | yyan kita kêdah balasar | yya tanggêl ing karsaningong | parastra utamèng ucap | yèn kêna dadi putra | yya tanggêling karsaningsun | Radèn Pabelan tur sêmbah ||
--- 400 ---
15. wruhanira karsa mami | rêtnayu sêkar kadhatyan | iku lêbonana anggèr | ayya tanggung ing rèhira | sok si kita wanuha | agampang jêjabanipun | sok kênaa si jêronya ||
16. watêking suta pawèstri | yêkti tan pinrih coraha | yyan wus kaangkêh ring jrone | lah agya kita midhanga | iki kita gawaa | apan dyah sêkar kadhatun | ri sabên dina putusan ||
17. pan rêmên saliring sari | sabên dina aputusan | iya mung sêkar rêmêne | kênonga lawan cêpaka | malathi gambir muwah | adhangêna ing dalanggung | galedhegan kang prayoga ||
18. wong sêdya tumbas dèn wèhi | sêkar yakti lintang bungah | lah uwis miyanga age | mupung măngsa ramya pasar | Radèn Pabelan sigra | tumampi cêconthong sampun | mèsi sêkar myang sêratnya ||
19. apan lininting kang tulis | ngulêsan sêkar kanonga | anèng sadalêm caconthong | tan katon yèn binukaa | lamun tan winêdhara | saking writ rèh darbe kayun | rahadyan agya lumampah ||
20. galèdhègan sampun prapti | rumakêt ing pipya kanan | sarya amirong rahadèn | kapargatana putusan | mijil sangking jro pura | dutanira radèn ayu | anama Êmban Angsoka ||
21. sigra dènnya amarêki | radyan mring Êmban Angsoka | kagyat wruh baguse radèn |
--- 401 ---
ni êmban kenyut tyasira | gya têtanya rahadyan | bibi ulun tambung laku | kita mandhêga sakêdhap ||
22. ulun atanya sayêkti | kita iki bibi sapa | mring pasar ingkang akokon[58] | ki êmban aris aturnya | ulun ingkang putusan | sang rêtna sêkar kadhatun | dinuta tumbasa sêkar ||
23. kapargata kita bibi | kita dinuta mring pasar | mring dyan Dyah Sêkar Kadhaton | mring pasar atumbas sêkar | bibi yya kita tumbas | sêkar ulun kang jumurung | atur sêkaring rahadyan ||
24. nikèn êmban sukèng galih | cipta ring tyas tan kangelan | anari kang asung bae | dadya ngong taman atumbas | ni êmban sigra mojar | lah bilih tinanyan ulun | bagus sapa kita nama ||
25. Radèn Pabelan sigra ngling | manawa rêtnaning pura | atanya ring angganingong | yêkti ulun sutanya |[59] inggih Tumênggung Mayang | Pabelan ring aran ingsun | ni êmban kagyat miyarsa ||
26. ni êmban ngartikèng ati | iki si baya rupanya | kang kalok ingalêm ngakèh | kabèh kang wong dalêm pura | samya kanyut ing warta | mangkya wêruh dhawak ulun | tuhu yyan bagus anawang ||
27. radyan wus ingatag mulih | ni êmban mantuk jro pura | angaturakên sêkare | samana Radèn Pabelan | apan wus mantuk sira | wus prapta ing dalêmipun | dalême
--- 402 ---
Tumênggung Mayang ||
28. lajêng malêbêt sirèki | kyai tumênggung alênggah | mulat ring suta ingawe | tumama suta wotsêkar | kya tumênggung gya mojar | apa lèh karya sutèngsun | rahadèn matur wotsêkar ||
29. inggih sampun dèn tampèni | mring dutanira Ratu Mas | awasta Sêkar Kadhaton | sigra mojar ramanira | yèn tulus katampana | apan luwange srat ingsun | pasthinya agya putusan ||
30. anadene iku benjing | yèn rêtnaning rat putusan | gya têmonana dèn age | tur datan lyan kang dinuta | pasthi kang tămpa sêkar | iku besuk kang ingutus | poma nuli lêbanana ||
31. yyan kita benjing pêpanggih | kita ajaka sasêtyan | nadyan malang sêntanane | kang tan amêthuki sira | sok si wus kakênana | măngsa pinrih wirangipun | watêk wong sanak wanodya ||
32. sigêgên kang nêdya nilib | ucapên kang anèng pura | Rahadyan Sêkar Kadhaton | putrinya Jêng Sultan Pajang | putri dinama-dama | dahat endah warnanipun | wus lêwih saking diwasa ||
33. ri uwus surup hyang rawi | ni êmban pan tinimbalan | sigra dhatêng ing ngarsane | biyang ingsun takon warta | apa sira wus wikan | kêmbang kita bêkta iku | biyang ing jro isi layang ||
34. biyang dupi ngong ungkabi | ngong waca unining layang | ati ngong tambuh rasane |
--- 403 ---
unining layang mangkana | têmbunge angawula | yèn katampèn jêng mas ratu | nuli age utusana ||
35. ri sampun radyan sung warti | mring êmbanira sêmana | tumulya mujung asare | tambuh surasaning nala | kêna ngasmaratura | asmara kirim kalêbu | kang kabêkta ring ni êmban ||
36. wusing asare anglilir | ngandika maring ni êmban | biyang nora mêkas manèh | enjang nulya wêtonana | antêpên ing tyasira | gènnya kintun sêkar tuhu | nulya konên malêbua ||
37. ya ta kawarnaa enjing | nikèn êmban sigra mêdal | panggih lan sira rahadèn | nèng galedhegan ngunika | ni êmban sigra mojar | inggih sêrat kita katur | ingkang andika ratu mas ||
38. yèn tulus kang kitun[60] tulis | yakti biyang ngong cêcadhang | ingkang sabda gustiningong | saujarnya Radèn Pabelan |[61] lah sampun walang driya | lah bibi andika mantuk | mangkya ratri ngong tut wuntat ||
39. ni êmban sira gya mulih | warnanên Radèn Pabelan | wus umatur ing ramane | kang nama Tumênggung Mayang | kadya punapèng karsa | rèh ulun wus pasthi sanggup | sanggup ulun gya tut wuntat ||
40. kya tumênggung sigra angling | aywa kita mêtwèng lawang | mênawi wruh wong kêmite | karsaningsun lêbunira | marga apagêr bata | gampanga sira yèn mêtu | aywa na rikang wong wikan ||
41. putranya ling awotsari | ulun dahat nuhun duka |
--- 404 ---
dening tan kadugi ingong | yèn amargaa punika | yayahira gya mojar | cabar têmên sutèng ulun | kadya dudu trah Sêsela ||
42. lah payo ngong atêr ugi | măngsa kita ngong tegakna | wus payo sêdhêng wayahe | wis măngsa sirêping janma | payo kita dandana | sigra busana dyan sunu | ki tumênggung ngatêr putra ||
43. Radèn Pabelan pan sami | wus angrapid lan kang rama | pagêr bata dalêm gêdhe | Tumênggung Mayang lingira | iki lah apalêna | lamon kita arsa mêtu | yèn kita angusap bata ||
44. sutanya winêjang sisip | darapon tan bisa mêdal | ika paprihe yayahe | sigra pagêr bata ngusap | dera Tumênggung Mayang | gya mêndhak pagêr bata gung | sêktine Tumênggung Mayang ||
45. lah kita manjinga aglis | ing benjing yèn kita mêdal | usapên kaya mêngkene | sigra kang putra jumangkah | malêbêt ing jro pura | kang banon ingusap sampun | wus mulih kadya ing saban ||
46. Tumênggung Mayang wus mulih | sampun sakeca manahnya | de suta wus manjing ing jro | kadhaton Radèn Pabelan | ênêngêna ramanya | warnanên sang murtining rum | kang nama Sêkaringpura ||
47. kasmaran kadya wus uning | sangête ing bratanira |[62] tansah rêngêng-rêngêng bae | supe dhahar myang anendra | kang tansah anèng nala | atmajane kya tumênggung | kang karya rêntênging nala ||
--- 405 ---
48. apan wus anèng jro puri | nanging pawongan tan wikan | duk sirêp jalma lêbête | kang langlang tan kapangguhan | radèn tate andhustha | lan malih wus takdiripun | dadya bêbantên Mataram ||
49. Radèn Pabelan rumampid | ing bangsal pasreyanira | sang dyah Dyan Sêkar Kadhaton | radèn jumangkung kewala | mring dyah bok katambêtan | mila ring tyas rangu-rangu | radèn mangsit ing bêbalang ||
50. kinarya balang karikil | wangsit pasreyan Ratu Mas | apan kumlèthèk swarane | kagyat ngartika Ratu Mas | dhasar wus sangêt brăngta | mila Ratu Mas gya mêtu | umadêg mêdyaning latar ||
51. sigra rahadyan marpêki | saha ngucap ing tyasira | baya iki sêsotyane | gandanya dudu parêkan | radèn sêsèndhèn pucang | nanging sang rêtna dèrèng wruh | sangking dahat pêtêngira ||
52. dahat kewran ing jro ati | ring mangkya Radèn Pabelan | rèhing dèrèng wruh lamine | manawa kagyat anjrita | yèn iki ngong cêkêla | tamah[63] dèrèng ngaras lampus | mangkana ring ciptanira ||
53. saputêkirèng jro ati | dupi mirsa swaraning dyah | têka puruning tyas radèn | sarêng obah gya sinapa | de sang lêsmining pura | sapa baya wonge iku | aris ature rahadyan ||
54. ulun pan têtiyang Jawi | atmajanipun pun Mayang | lumêbêt marêk nah agèr |[64]
--- 406 ---
sumadya ngabdèng kusuma | Ratu Mas lon ngandika | sarta nyandhak asta gupuh | si ludhês kagungan manah ||
55. rahadèn aris dera ngling | tan nêdya purun bandara | saking tinimbalan anggèr | yakti ajrih acêlaka | apan dede sasama | yyan ingajan[65] yakti purun | nadyan gusti yèn winênang ||
56. Ratu Mas anganthi linggih | malêbêt ing pasarean | mênga tumangkêp samire | kang pawongan tan uninga | sampun sirêp sadaya | Ratu Mas dhatêng kang kayun | pan tan ana sinantaha ||
57. yèn siyang agung aguling | yèn atri gung pulang raras | kacarita ing lamine | Radèn Pabelan wanuhnya | lan Sang Rêtnaning Pura | kacatur pan tigang dalu | kang sawênèh tigang dina ||
58. Ratu Mas Sêkaring Puri | asare pangkwaning priya | ri sampuning akarêsmèn | Radèn Pabelan tinanyan | sinambi gêgujêngan | kakang atêtanya ingsun | pundi marga manjing pura ||
59. rahadyan aris nauri | punapa ratu andika | atakèn ing lêbêt ingong | marginingwang pinariksa | sok sampun wontên wikan | pan botên pilih dalanggung | watêk ngong yèn darbe karsa ||
60. Ratu Mas sigra dènya ngling | mila ulun atêtanya | mênawa cuwa tyas ingong | êgèningsun angawula | kakang dhatêng ing dika | yèn lampahira dinangu | pasthi kawula kang cuwa ||
61. panêdha ulun puniki |
--- 407 ---
kakang ing lampah andika | mugi tulusa sêdyane | yèn tulus lampah andika | pasthi tulus kawula | ênggèn angèngèr wong bagus | anèng nagara ing Pajang ||
62. Ratu Mas ingêmban aglis | sarya ingaras lathinya | sapa iki kang aduwe | gusti kang bêkti ing priya | sêsotyane ing Pajang | kang murbèng jroning kadhatun | gustinipun pun Pabelan ||
63. ingaras awanti-wanti | Ratu Mas ngladosi karsa | watêk dyah nêlas balège | kakung sêmunya ing karsa | lwir ancur munggwèng papan | rakêting dyah lawan kakung | mangkana upamakêna ||
64. Radèn Pabelan lingnya ris | maring dyah sêsotyèng pura | anggèr mendahane têmbe | upamakna wong andagang | bathia putra lanang | kang bagus lir yayahipun | mandah katura Jêng Sultan ||
65. kusumèng puri sira ngling | myang sira Radèn Pabelan | kadya punapa wêkase | ing lampah lami nèng pura | daya yèn kajambara | tan kawatir manah ingsun | inggih yèn sampun kajambar ||
66. Radèn Pabelan lingnya ris | anggèr nadyan kajambara | andhatêngana dukane | gusti măngsa ngong gingsira | nadyan tumêkèng pêjah | atadhah dêdukanipun | ing ramanira jêng sultan ||
67. mila kakang sampun lami | wontên sajroning kadhatyan | manawi wontên kang anon | nadyan wontêna uninga |
--- 408 ---
yèn sampun sultan lila | tan kawatir manah ingsun | atut Rahadèn Pabelan ||
68. nanging kakang wangên mami | sapêkên ana ing jaba | aja lawas-lawas bae | kakang tan abêtah pisah | kakang lawan andika | sang dyah mêdyane rinangkul | pan sarwi ingaras-aras ||
69. iya ingsun mêdal gusti | anggèr mêngko wayah apa | Rahadyan Sêkar Kadhaton | nauri sarya ingaras | wayahe mangkya kakang | bakda ngisa wayahipun | iya mundura ngong mêdal ||
38. Durma
1. Sigra mêdal sira Rahadèn Pabelan | sampun amatak aglis | kang èsmu sadaya | kang wong langlang tan wikan | lampahe radyan gya prapti | pigir[66] sagaran | riwut pêtênging ratri ||
2. agya dhatêng pigir banon agêng radyan | marganira duk manjing | rahadèn saksana | èsmu wuruking rama | gya winatêkakên aglis | banon ingusap | tan kêna obah nênggih ||
3. èsmunira ping kalih matêk ping tiga | pamatêkira nênggih | banon tan kêna bah | pêgêl tyasira radyan | mangkana ngartikèng ati | radyan angrasa | yèn kalêbèng piranti ||
4. yèn angucapa sira Radèn Pabelan | nadyan tumêkèng pati | mangke awak ingwang | aja mati priyoga[67] | matia kalawan putri | Sêkar Kadhatyan | nulya wangsul sira glis ||
5. duk samana Rahadyan [Rahadya...]
--- 409 ---
[...n] Sêkaringpura | apan dèrèng aguling | nulya lampahira | radyan prapta ing latar | lajêng malêbêt sira glis | ing pasarean | radyan mêksih alinggih ||
6. gya sinapa de Radèn Sêkaringpura | kakang pagene bali | lah wontên punapa | baya wontên wong langlang | Radèn Pabelan nauri | dhuh gustiningwang | tan bêtah pisah gusti ||
7. yèn sidaa pêsthi pêjah raganingwang | mulane yayi bali | nulya kang pawongan | pan samya amiyarsa | sakyèh pawongan samya ngling | bekane ingwang | mirsa kakung swarèki ||
8. kakung uga kang kapirsa iki iya | apocapan lan gusti | apa jêng ratu mas | bekane acarita | kang sawiji anauri | durung miyarsa | ratu mas caritèki ||
9. yèn mêngkono bekane lah nyatakêna | swara kapirsa iki | apan sun watara | ngêndi ana carita | kalih dalu nora uwis | lajêng Ratu Mas | kawan dalu tan mijil ||
10. yèn gustimu bekane oliha bedhang | wong patang puluh iki | pasthi pinêjahan | dening Jêng Sultan Pajang | rêrêksan kalêbon sandi | yèn tan matura | kaya pa dayanèki ||
11. payo matur manawa kadhiminan |[68] sira mring wong tamtami | ora wande pêjah | sira kalawan ingwang | payo bekane dèn aglis | matur mring Sultan | nulya malajêng sami ||
12. praptanira ngajêngan para parêkan | sami konjêm ing
--- 410 ---
siti | sarêng aturira | mring Kajêng Sultan Pajang | ngaturakên pati urip | Sultan kawula | tiwas ngrêksa ing gusti ||
13. sigra mojar Sultan Pajang ing parêkan | tiwas apa sirèki | ngrêksa gustinira | parêkan matur samya | kawula kalêbon sandi | nênggih kang aran | pun Pabelan sang aji ||
14. sarêng mirsa sultan aturing kawula | jaja lir mêtu agni | kumêdut kang lathya | tingal andik lwir surya | ujwala lwir wonga-wari[69] | wadananya bang | cihna duka dhatêngi ||
15. hèh parêkan timbalana wong tamtama | sakèri kanan aglis | padha kita kona | manawa sapanêkarnya |[70] parêkan lampahnya aglis | praptèng pasowan | wong tamtama kapanggih ||
16. hèh priyayi tamtama nêdha ngandikan | malêbêt ing jro puri | jajar dèn gawaa | lah anêdha dèn enggal | parêkan lampahnya ngarsi | praptèng ngajêngan | umatur ing nrêpati ||
17. atur uninga sultan lampah kawula | animbali kang abdi | tamtama sadaya | sri manganti wus prapti |[71] sultan ngandika dèn aglis | lah lêbokêna | parêkan glis nimbali ||
18. Ki Ngabèi Wiratanu lah ngandikan | kalayan Ki Ngabèi | Surakarti dika | kalih pan sampun prapta | ngajêngan dira sang aji | sultan ngandika | maring Ki Surakarti ||
19. Surakarti hèh Wiratanu ta sira | patènana
--- 411 ---
dèn aglis | kang anèng jro pura | banthèng sungu kancana | kang anyudhang putri mami | pacuwan sira | dèn mati padha mangkin ||
20. Surakarti Wiratanu kang dèn bêkta | sadasa sisih sami | pan sigra lumampah | kaputrèn wus kinêpang | nulya linêbêtakên aglis |[72] mantri satunggal | dalême sang dèwi |[73]|
21. parêkannya Ratu Mas wus winangsitan | pan sami kesah aglis | Ratu Mas sêmana | kantun arêrangkulan | radèn ayu angapithing | dhatêng kang raka | wus sêdya barêng mati ||
22. ki ngabèi ningali Kajêng Ratu Mas | nulya mundur sira sri | sami parêmbagan | hèh kănca kaya ngapa | gènira narajang iki | Kangjêng Ratu Mas | datan bênggang sanyari ||
23. Ki Ngabèi Surakarti nulya ngucap | lah mêngko ta dèn ririh | nanging wêkas ingwang | samăngsa ngong watuka | nulya malêbua sami | aja salaya | kabèh sakănca mami ||
24. Ki Ngabèi Surakarti sigra mangkat | malabêt sira aglis | aris dènnya ngucap | anak ingsun Pabelan | tingalana ingsun iki | Radèn Pabelan | miyak samirirèki ||
25. anak ingsun lamon sira têkèng pêjah | pun paman kang belani | pan ingsun winênang | sarupane jro pura | sultan wus pracayèng kami | wong dosa pêjah | yèn ingsun kang malangi ||
--- 412 ---
26. apan ingsun pinrêcayèng kangjêng sultan | jêjaluka sirèki | payo sutaningwang | kang tumênggung pracaya | mapan ingsun wus winêling | mring ramanira | ya polahira iki ||
27. Radèn Pabelan dêlalahe yèn pêjah | têka ngandêl sirèki | nulya sira wudhar | sarwi sira angucap | radèn ayu ingsun mijil | lah uculêna | man ngabèi nangguhi ||
28. man ngabèi wus winêkas maring rama | dening tingkah ngong iki | nulya radèn mêdal | miyos ing palataran | sêdyane radèn ngujungi | dhumatêng sira | Ngabèi Surakarti ||
29. sarêng dhêku kang wingking sira narajang | sarêng panuduknèki | radèn kapracaya |[74] datan kongsi sêsambat | kapisanan nuli mati | arang karanjang | kaninira nêmbusi ||
30. sampun mati binuwang kali Lawiyan | kang rama tan mirsèki | pan ganti rong dina | tumênggung dènnya mirsa | yèn kang putra sampun mati | pan sinudukan | sampun binuwang kali ||
31. sasampune pêjah Rahadèn Pabelan | anuli dèn timbali | Ki Tumênggung Mayang | dinukan Kajêng Sultan | arsa tinundhung tumuli | marang Sêmarang | ingajab dhangdhanggêndhis ||
| 1 | ira. (kembali) |
| 2 | mêsat. (kembali) |
| 3 | singgih. (kembali) |
| 4 | tan. (kembali) |
| 5 | wilujênga. (kembali) |
| 6 | ati-atinên. (kembali) |
| 7 | katunan. (kembali) |
| 8 | tangguh. (kembali) |
| 9 | Kurang satu suku kata: sultan cahyane nuring rat. (kembali) |
| 10 | Lebih satu suku kata: kang pantês binasan uwa. (kembali) |
| 11 | Kurang satu suku kata: kang pantês binasanan. (kembali) |
| 12 | kêkonyoh. (kembali) |
| 13 | Kurang satu suku kata: sadayanya sami abusana. (kembali) |
| 14 | Kurang satu suku kata: Senapati ing Ngalaga tartib. (kembali) |
| 15 | Kurang satu suku kata: cihnane ayun numbaka. (kembali) |
| 16 | junjung. (kembali) |
| 17 | pintu. (kembali) |
| 18 | pandhan. (kembali) |
| 19 | tunggu. (kembali) |
| 20 | sutaningsun. (kembali) |
| 21 | Kurang dua suku kata: hèh Kiyai Juru putra tuwan. (kembali) |
| 22 | Lebih satu suku kata: punang lintang sigra dènira ngling. (kembali) |
| 23 | cihna. (kembali) |
| 24 | durung. (kembali) |
| 25 | kadipundi. (kembali) |
| 26 | dudu. (kembali) |
| 27 | pêpanggih. (kembali) |
| 28 | kêni. (kembali) |
| 29 | cihna. (kembali) |
| 30 | Kurang satu suku kata: lir agnining naraka. (kembali) |
| 31 | Kurang satu suku kata: têtamanan kaot. (kembali) |
| 32 | inggile. (kembali) |
| 33 | paleroki. (kembali) |
| 34 | kèngkèn. (kembali) |
| 35 | kardi. (kembali) |
| 36 | kantuna. (kembali) |
| 37 | kandhahan. (kembali) |
| 38 | Kurang satu suku kata: kadya gunung gêdhene kalawan inggil. (kembali) |
| 39 | Kurang satu suku kata: pasthi dadine ratu. (kembali) |
| 40 | Kurang empat suku kata. (kembali) |
| 41 | Kurang dua gatra: ke-3 (8e) dan ke-4 (7u). (kembali) |
| 42 | Banawa. (kembali) |
| 43 | Kurang satu suku kata: gajah lan jaran samêkta. (kembali) |
| 44 | umunggah. (kembali) |
| 45 | ingsun. (kembali) |
| 46 | alêkas. (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata: botên nusul têtiyang ing Tuban. (kembali) |
| 48 | abêbêksan. (kembali) |
| 49 | Kurang satu suku kata: wantune tiyang desa. (kembali) |
| 50 | punggung. (kembali) |
| 51 | mudhun. (kembali) |
| 52 | aningali. (kembali) |
| 53 | Kurang satu suku kata: ya ta tut prakathaya. (kembali) |
| 54 | tarkane. (kembali) |
| 55 | wardayaningwang. (kembali) |
| 56 | acangkrami. (kembali) |
| 57 | Lebih satu suku kata: anulya radèn glis prapti. (kembali) |
| 58 | akongkon. (kembali) |
| 59 | Kurang satu suku kata: sayêkti ulun sutanya. (kembali) |
| 60 | kintun. (kembali) |
| 61 | Lebih satu suku kata: sojarnya Radèn Pabelan. (kembali) |
| 62 | brangtanira. (kembali) |
| 63 | têmah. (kembali) |
| 64 | anggèr. (kembali) |
| 65 | ingajak. (kembali) |
| 66 | pinggir (dan di têmpat lain). (kembali) |
| 67 | priyăngga. (kembali) |
| 68 | Kurang satu suku kata: payo matur bokmanawa kadhiminan. (kembali) |
| 69 | wora-wari. (kembali) |
| 70 | Lebih satu suku kata: mawa sapanêkarnya. (kembali) |
| 71 | Biasanya guru lagu a: prapta. (kembali) |
| 72 | Lebih satu suku kata: nulya linêbêtan aglis. (kembali) |
| 73 | Kurang satu suku kata: dalême sang adèwi. (kembali) |
| 74 | kaprajaya. (kembali) |