Babad Kangjeng Ratu Kancana, Sastrasumarta, 1936, #1081
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Serat Babatipun Kangjeng Ratu Kancana karan asma Kangjeng Ratu Beruk Prameswari-Dalem Ingkang Sinuhun Kaping III
Dening: Radèn Mantri Guru Sastrasumarta
Naskah Asli saking:
SASONO POESTOKO
KARATON SURAKARTA
No: 118 Ka
KS #66
Reel 103 #4
Kasalin Aksara dening:
GRM Soeryo Bandono
Januari 1985
1. Dhandhanggula
1. dyan ingêpuh pamêsuning budi | mandar wagu gatining gitaya | trima mung sakêcandhake | gumulung lênging kayun | ruwêtira tan dèn pèngêti | saliring tata sastra | srananing pangapus | suwung tan lir pramèng basa | marmanira wadhah wadhak tanpa sari | tangèh mirib sarjana ||
2. napak tilas lêstarining nguni | kang laksita ginubah binabar | kang wus kacihna tandhane | gandanya maksih arum | mêtabêri sadarah wuri | kamuman ganda wida | sumarambah marbuka |[1] rumakêt maring sarira | anrus tumus rumêsêp ing sanubari | mirid dongènge kuna ||
3. sarosamba mardawa mamardi | anggupita sinawung sarkara | gancarakên rorocene[2] | jinêjêr Kangjêng Ratu | Kancana di Pramèswara Ji | Sinuhun Pakubwana | swarga kaping têlu | kang mandhirèng Surakarta | winursita rumuhun putranya swargi | Tumênggung Wirarêja ||
4. babadira binabar binudi | nênggih Radyan Mênggung Wirarêja | duk maksih nèng desa manggèn | Palar lêgèn rumuhun | anêmah ing kasrakat miskin | aran Ki Jagasura | wismanira gubuk[3] | cagak dêling payon krapak | reyak-reyok gêdhèke bêtepe garing | cagak dhoyong tinuwak ||
5. jaga yitna[4] yèn sinrang ing angin | lamun jawah balêbah kasrambah | klêbus kêbês badan kabèh | karongron luwih rukun | dènnya somah jalu lan èstri |
--- 2 ---
antêping tyas têmênan | taman murkèng pandum | kang priya ulah kêbonan | mung sacluwik dèn ulik-ulik agasik | ngrêsêpkên kang amulat ||
6. tinanêman ingkang mawèh misil | karya jangan bêtahing padinan | kacang kara bêstru ceme | terong sêdhêng sumêrung | lombok jêpan timun kêrai | lalaban gugudhangan | nikir dewadaru | yèku karya lalawuhan | ingkang èstri tan darbe kunung kardi |[5] mung rencang sawatara ||
7. kadwinira dahat ing pangèsthi | lamun ratri nendra tan piraa | tajin dhahar miwah sare | agung subratanipun | dahat dera sru mati ragi | sagunging kang pakaryan | yayah karya sintru | unggyanira muja brata | aywa kongsi sinigênan sagung janmi | mrih hayu kang pinanggya ||
8. sayêktine nadyan tan kasait | nging tinampi kanthi sabar drana | sinamuning sêmu sarèh | mangkya ingkang winuwus | Ya Nyai Jagasura marêngi |[6] wahyaning mangsa kala | sayêkti yèn sampun | ngandhêg kandhuhan subrata | sumarmèku barang karya angêndhoni | luluh lêsah kasulah ||
9. lamun dalu tan nendra kapati | siyangira lêsu kasayahan | anging sinamun sêmune | bawaning wawrat sêpuh | sêmpoyongan tan jênak linggih | mara marêk ring priya | puwara sru muwus | dhuh adhuh sira wong priya | paran baya benjang praptanirèng wanci | jêr ingsun wawrat tuwa ||
10. saka mantyan[7] rudahing tyas mami | katatangi tangèh yèn tataa | dupi sumandhang mangkene | gênah tan bangkit minggu | yèn rinasaa wawrat tan iki |[8] baya tan bêrokohan |
--- 3 ---
dêstun têmên idhup | mirip lir caraning rucah | sapa baya kang milala amêlasi | maring wong sudra papa ||
11. Kyai Jagasura alon angling | dhuh wong wadon pan ora kayaa | abote wong nora duwe | barang pambudi kadung | mung kaduwung garantês pikir | mulane aja sira | tumlawung anjêtung | dèn yitna kandhutanira | jinagaa aywa nganti darbe kapti | kadêrêng hardèng driya ||
12. têmênira tumètès nêrusi | sagung cipta kang musik kadriya | marang kang kokandhutake | lamun macipta hayu | yêkti bangkit kabangkat bêcik | nanging kalamun sira | ndanak[9] nyipta dudu | dadine sida kadayan | ing laksita kadya ingkang sira èsthi | gênah yèn tanpa guna ||
13. haywa samar kumlawaring kapti | iku dudu ciptaning kawula | wênange amung sumendhe | Pangeran kang maha gung | sipat murah lan sipat asih | tandhane gênah ana | nguni Ki Agêng Tarub |[10] tan pêgat ing puja brata | kang pininta canggah warènge ing wuri | mugyantuk kanugrahan ||
14. praptanira Panêmbahan swargi | iya iku kang winahyèng mangsa | tulus lumintu saprene | pan maksih tumaruntun | dêrajate gung sugih singgih | mêngku mulya wibawa | kang wadon sru muwus | bênêr tumrapèng ngawirya | balik sira lan hamba trah kawulalit | tangèh manggih awirya ||
15. paran bangkit darajate luwih | janma papa pidak padarakan | mokal bisa dadi gêdhe | apapa [apa...]
--- 4 ---
[...pa] pancènipun | ingkang priya sasojar malih | sanadyan trahing rucah | [...] | jare luluhuring kuna | samya dadi abdine sri narapati | mêngku mêngkoni bawat ||[11]
16. sang siptèku wong wadon samangkin | payo mêsu muji puja brata | supadi kandhutan kiye | binudi dadi luhur | angluluri luluhur nguni | miwah ngiras kinarya | ngayêm-ayêm kayun | supaya anggawa bêgja | sapa baya kang wikan wêkasing wuri | manawa tinarbuka ||
17. somahira marêm duk miyarsi | babasane sêmbur-sêmbur adas | manawa sambada têmbe | sayuk tyas sabayantu | sakarongron saeka kapti | yèn ratri samya kadhar | nèng latar manêkur | yèn siyang amung raramban | nora ketang nadyan bukti jangan mênir | narima datan ngangsa ||
18. sing sêruning dera amarsudi | dupi dalu nujwèng gara krêsna | guling lumayap karone | ing wanci gagat bangun | amanoni supênan kèksi | akèh kahananira | andulu sitèngsu | marêngi candra purnama | tinon cêtha andulu teja kakalih | munggwèng agraning arga ||
19. lawan wontên kêkuwung sawiji | munggwing [mung...]
--- 5 ---
[...gwing] mega jadha gya sinarab | dening rêmbulan srêngenge | candra manulya tarung | pan kakuwung sasi katitih | kukuwung kang jayèng prang | tumulya gumulung | bundêr dumadya sasangka | nunggil surya kahanan roro matunggil | satu munggwing rimbagan ||
20. tangi nendra ngungun tyas kakalih | de mangkana ing supênanira | langkung elok sayêktine | paran wahananipun | têmah ngungun kampitèng kapti | kang èstri Jagaswara | mring kang priya tutur | paran kang dadya wahana | Kyai Jagaswara aris amangsuli | lêlah lir mêgat nyawa ||
2. Mêgatruh
1. èh wong wadon de iki elok kalangkung | amba durung amanoni | lawan iya durung ngrungu | mung kiraku luwih bêcik | dene sakathahe sorot ||
2. lah sidhêmên bae ywa kongsi kawêtu | yogya tinitèn pribadi | binatangna mring wong putus | yèn apik têkabur kibir | yèn ala mung ngondhok-ondhok ||
3. pangganthaning ciptèku mahnani wujud | dadi panyana katampi | munggwing pramanèng pandulu | marmane sing nora dadi | dadya tom-tomên kemawon ||
4. nanging rèhning wus gênah datan ginayuh | sasmitèng supênan iki | wênang wajib dèn susuwun | dadiya wahana bêcik | murakabi wong sakloron ||
5. kang winarna mèh jangkêp praptèng lèkipun | winilis dus sangang sasi | kiranga pan boya dangu | sayêkti bakal bayèni | karongron raras wirangrong ||
6. tambuh-tambuh binudi datan kêpangguh | mayatna supênan nguni | kadwi lir koncatan sêmu | nadyan sinamun ing manis | darpaning driya mung gawok ||
7. dupi sampun andungkap ing mangsanipun | Jagaswara jalêr èstri | lagya karênan alungguh | katamuan sanak prapti | rawuhnya kering wong loro ||
8. bokmas Bèi Sudiradirja kang sêbut | somahing abdi kinathik | mantri êmbaning sang Prabu | Kadipatèn kang piniji | saos ing ngarsaning katong ||
9. kering rencang karo ngirit buruh pikul | cinacah sakawan janmi | kang wadon karo nèm sêpuh | sawiji anggendhong sênik | de kang tuwa nyunggi tenong ||
--- 6 ---
10. kadwi buruh ngrêgiyêk amikul brêngkut | ambêkta wos dèn wadhahi | anèng bagor bago buntu | labêt isi warni-warni | kacang kadhêle lan lombok ||
11. jajanganan êso kasêlanan sukun | gugudhangan karo gori | pête ceme dewandaru | kangkung kinanthèn kênikir | kêmangi kawor jalegor ||
12. ingkang wadon bêkta ratêngan sadarum | panggang tumpêng ulam têrik | kèndêl sajawining gubuk | lininggihkên lincak cilik | sakeca dènira ngaso ||
13. gupuh-gupuh dupi nyai Jaga wêruh | tandwa ing ngancaran[12] nuli | lah adhi suwawi malbu | mring gubuging raka ngriki | kang pindha wismèng pagupon ||
14. lowung-lowung nadyan wujud kadya sudhung | Nyai Bèi wus umanjing | lan rowange linggih salu | dhadhasare widhik garing | gêdhège bêdhah ting crowong ||
15. Bali Jagaswara atur pambagyayu | rawuh paduka basuki | kadingarèn ngênthu-ngênthu | tuwin bêkta saputranti | mêntah matêng ambêntoyong ||
16. kang prasasat kados nyumbang tiyang mantu | paran kang dadi wigati | Nyi Sudiradirja gupuh | maluyèng wacana aris | dhuh bakyu mênggah ponang wos ||
17. gih rahayu manggyarja sadayanipun | anggèn kula parlu mriki | rumiyin tuwi bakayu | lan kakang de sampun lami | lam-lamên lamatan tumon ||
18. ambaka dwi nuju kalanirèng dalu | jroning guling ambing ngamping | lir sawantah sung pitutur | kula kinèn tulung bayi | mring palarlêgèn kang manggon ||
19. kawlas asih dèn tulungana pakantuk |
--- 7 ---
ana wawalêsing wuri | kula kèngêtan yèn bakyu | mangandhêge wus winanci | wangunipun wus mèh miyos ||
20. Nyai Jagaswara myarsa suka ngungun | nuli gêntos awawarti | duk ngimpi kalaning dalu | puwa[13] madya amungkasi | bok Sudiradirja dongong ||
21. hing puwara manabda dhuh-dhuh bok ayu | dadine duradasihi | têka tumuju ing ngênu | anane wahana iki | marma tinitèn kemawon ||
22. nanging rèhning bok ayu pambobotipun | kados wus tumêkèng wanci | prayogi nut kaul ruhun | sarana dipun sarati | dèn mumule tigang pangkon ||
23. kang sapangkon sêkul rogoh warninipun | sêkul liniwêt nèng kêndhil | ulam-ulamane kutuk | kinêpung wong lima iji | sakêndhilira kemawon ||
24. pambagène rinogoh panyakupipun | ulame binage wradin | brêkatan sapandum-pandum | marang wong kalima iji | winadhahana nèng kroso ||
25. kaping kalih jênang procot wujudipun | jênang cacad dèn santêni | mawi kinoworan[14] juruh | kupat luwar kang kaping tri | mangkono umum linakon ||
26. wêwahipun bok ayu sadaya wau | kula ingkang anyaiti | angsal-angsal kula sampun | kados botên nguciwani | mêntah matêng wus mirantos ||
27. tandya nyêluk rencang ingkang thênguk-thênguk | manganti sajaban panti | kinèn anglêbêtkên sagung | ribut bikut ambêktani | gagawan binuntêl bagor ||
28. kalêksanan sampun kinamulèn rampung | Nyi Jaga krasa nglarani |
--- 8 ---
jinagênan dening dhukun | tangga têparo kèh prapti | wênèh ana ngêsog-êsog ||
29. Kyai Jaga nyundhang nyêbul êmbun-êmbun | dhukun jaga kanan kering | jabang bayi luwar sampun | sarowang bisa basuki | kayuwanan mijil wadon ||
30. sulistyayu ngunguwung praba sumunu | tandya gupuh dèn sucèni | cinêkak pangrukti rampung | sampat palêstha nir wèsthi | karya kalêganing batos ||
31. tangganira kang rencang rêsêp sadarum | jalwèstri ngangkati kardi | sumaguh suka gumuyu | dene rowang sing nagari | cakut-cukat cakcêk ngrêtos ||
32. wadon adang ingkang priya ngrukti kayu | wênèh ana kang ngraracik | godhok wedang ngambil ranu | adusi nadyan wus nyait | sadhiyan pisuguh dhayoh ||
33. para sêpuh ing palar rêsêp rumêngkuh | asih marang bok mas bèi | Sudiradirja samya mut[15] | priyayi tanggon majibi | kukuh karênan kapokoh ||
34. watêk pradhah agahan sugih pangeguh | nadyan tan kagolong sugih | andhadha budine cukup | mahambèk marta martani | wêlasan maring sagung wong ||
35. lila lamun kelangan nora gêgêtun | samargane dèn jurungi | maring kang murbèng tumuwuh | kinasihan ing sang Aji | têpa palupine manggon ||
36. lan sinihan maring pramèswari Prabu | dera mugên maring kardi | mring sanak rêsêp rumêngkuh | rumakêtan songga runggi[16] | sêpuh anèm tyas cumondhong ||
37. pan ing ngriku nadyan gubuk pinapatut | tinata mrih dadya sari[17] | rêsêp tiningalan patut | barukut tur wimbuh rakit |
--- 9 ---
raras rêsêp yèn tinonton ||
38. wus binorong repote parlu sadarum | têmah sampat angrampungi | langkah sing sapêkênipun | Suradirja asung nami | sinobyangkên sakèh uwong ||
39. sinung nama rara Mulatsih sinêbut | dene yayah rena ugi | marabi si rara Bêruk | karya sukèng kang miyarsi | angguguk gargêr[18] guguyon ||
40. marma Bêruk mongka pèngêtan ing besuk | apan sanès Bêruk jampi | inggih sanès Bêruk ranu | krana nalikanya mijil | bruk-brukan barang lumados ||
41. saking tangga myang bok bèi sih kalangkung | iyêk sayuk seka kapti | kurangan bangkit cinukup | boga busana mêpaki | têmah karya karahayon ||
3. Sinom
1. bok bèi Sudiradirja | mring ni Jagaswara angting[19] | bok nyai lamun sayoga | kalawan kakang kiyai | sutanta nini bayi | inggih kula ambil sunu | manawi agêng benjang | kaêtêrna mring nagari | eman-eman lamun wontên padhusunan ||
2. sokur wontên madyèng pura | sinêrêpkên silastuti | mrih parigêl solah bawa | kados caraning priyayi | yèn kalantur nèng ngriki | mung anut caraning dhusun | benjang yèn darbe bagya | sagêt[20] laki lan priyayi | bok manawi bangkit ngayomi wong tuwa ||
3. Jagaswara kadwinira | taman lênggana ing kapti | kapadhan sumanggwèng karsa | maring parimarmèng rayi | rèh rinop karoban sih | tandya kadwinya umatur | inggih mangga kewala | benjang lamun ngancik wanci |
--- 10 ---
èstu muhung mêstuti ngèstokkên têdah ||
4. bok bèi Sudiradirja | pamit kundur mring nagari | lawan sarowangnya pisan | Jagaswara tumulya ngling | ingsun dhèrèk basuki | amung sagung lêpat ulun | sampun kirang aksama | amba dahat karoban sih | pindhanira ulun wus tinambak nyawa ||
5. bok bèi Sudiradirja | mangkat kering para abdi | Kiyai Jagasuwara | nguntabkên sajaban panti | sampun kapêthuk dening | para abdi karo jalu | praptaning jawi rangkah | Ki Jagaswara jalwèstri | wangsul maring wisma hascaryèng wardaya ||
6. lulus lêstari mong suta | sanalika wus anyait | sakeca ing gêsangira | mulur sarênti umintir | labêt wus dèn pawiti | mrih makarya kang pakantu | ywa ngantya kontrak-kantrak | kasrakat gêsangnya kontit | pirang bara bangkit cukup andrêbala ||
7. dadya srana mayarira | priya mugên mêmpêng tani | danguning antara warsa | nulya sagêt karya panti | gandhok kandhang pandhapi | majiki karas pakantuk | lawan nêbas kalapa | dêrês lêgèn sabên ari | de bok Jagasuwara ing sabên dina ||
8. baku bakul gula klapa | bathinira dèn cèlèngi | rêjêki ajêg lumayan | sagêt tumbas mesa sapi | antawis kalih rakit | kinarya garu maluku | lawan kang pakarasan | tinata amarik-marik | bêthèkira jinaro lawang gêbyagan ||
9. kathah ingkang tumut misma | sinunggwaning magêrsari | sarina saratrinira | jinaga jalma jalwèstri | dene atmaja èstri | kalangkung dèn uthun-uthun | sandhang pangan tan kirang | Rara Bêruk praptèng wanci |
--- 11 ---
ngumur wolung warsa rêmên papasaran ||
10. lawan kancane dolanan | rèhning rênanya samangkin | wus rada nyait watara | cahyanira katon manis | nêtêpi ing prajanji | ingatêrkên ibunipun | bok bèi Diradirja | praptanira ing nagari | pinasrahkên tinampèn tan wancak driya ||
11. wontên ing Sudiradirjan | tinuntun ing tata krami | lampah dhodhok sêmbah sila | lan patraping angladosi | miwah raracik sirih | myang lagon laguning luhur | susila anoraga | ruruh pangucap titis |[21] dhèmês luwês ing solah trapsila |[22]|
12. bok bèi muryèng warsita | gêndhuk sira dèn satiti | surti ngati-ati lirnya | waspada sawiji-wiji | ngijir wijang jinangji | aja para cidrèng wuwus | gêmi anggêmènana | aywa brah-brèh boborosi | ingkang mugên rigên sagung barang karya ||
13. surti wêruh dunungira | mungguh lire ngati-ati | aywa kongsi karusakan | sabarang kang dèn prêtèni | kalamun sira ngabdi | kapracayan ing wong agung | aja pisan sêmbrana | watêke lalèn tan apik | wêkasane dadi tuna ing panjangka ||
14. jlimêk dera sung wiyata | sira ni nyai ngabèi | Sudiradirja mring suta | pulunan kang linut saking | kambil putra krana lit | wus mrasuk sih trêsnanipun | manjing têlênging driya | mila datan wigah-wigih | rara Bêruk tan beda panganggêpira ||
15. maring bok Sudiradirja | wus kadya rêna pribadi | lama sangsaya kaharsan | maring tataning nagari | tindak cara priyayi | solah muna-muni patut | balik caraning desa | mung sapalu anggêr bangkit |
--- 12 ---
yèn wêruha kasmaran tataning praja ||
4. Asmarandana
1. wauta kyai ngabèi | Sudiradirja samana | tan prabeda pangrêngkuhe | dènira angakên putra | mring sutèng Jagaswara | kasok sih wilasa kaduk | kadya atmaja priyangga ||
2. ri wusing antara warsi | bok bèi Sudiradirja | sowan lumêbèng dhaton |[23] marêk sri nata dayita | Kangjêng Ratu Kancana | ugyasma Kancana Wungu | asli asal sing mênangan[24] ||
3. punika putranya putri | Pangeran Harya Dipamênang |[25] bangsa Madura sangkane | prênah bok ayu Dyan Harya | Êndranata Wrêsnindra | Jêng Ratu samana nuju | pinarêk cèthi parêkan ||
4. cinandra Jêng pramèswari | tarincing lurus alancap | tarampil kêsit galihe | patitis tata micara | tan ana kang rininga | nadyan raka Jêng Sinuhun | among ering maring garwa ||
5. ananging wau bok bèi | kajawi somah ing êmban | juru madharan karaton | tampi sêrèn timbangira | lan Nyai Ciptarasa | pundhuh ing sabarang kayun | ngênêrkên cipta cintaka ||
6. awas dera mariksani | praptèng mbok Sudiradirja | kang sumiwi gya dèn awe | mabukuh konjêm bantala | rara Bêruk tut wuntat | Kangjêng Ratu ngandika rum | yayah madu pinasthika ||
7. lajua ing ngarsa mami | sira mbok Sudiradirja | njanur gunung kadingarèn | sira dèn aringkên[26] rarywa | wadon kapênêr apa | rupane raras apatut | sithik kau solahira ||
8. munjuk alon maluyèng sih | punika pulunan amba | lare dhusun Palar Klêgèn | sampun wiwit alit mila |
--- 13 ---
kawula ambil suta | anama pun rara Bêruk | sutanipun Jagaswara ||
9. krananira akikinthil | supadi bangkit kulina | wikan ring tata karamèn | malah bilih kinabulna | yêkti rare punika | ulun saoskên Jêng Ratu | maka parêkan surendra ||
10. Jêng Ratu dhangan inggalih[27] | èngêt bèi Diradirja | kakasihing raka Katong | Kangjêng Ratu lon manabda | bibi umure pira | turipun sawêlas taun | inggih lumampah punika ||
11. sasampunira dèn tampèni |[28] piniji tunggil palara | kang kagolong maksih lare | rinèh sinrèhan pakaryan | madyaning dalêm pura | têngah jogan sapu-sapu | marêk sri nata dayita ||
12. datan lingên dera ngabdi | samana ingkang winarna | uwus kanggêp suwitane | wikan wadining sasmita | limpat pasang graita | trampil wêweka putus |[29] mawèh karênaning driya ||
13. sangsaya sulistyèng warni | wiraga raga karana | kèwês luwês sasolahe | tan mantra wijiling desa | yayah prabèng sudama | ngasorkên para rum-arum | tangèh tan ana miriba ||
14. mendah lamun yèn winanci | tumêkèng mangsa dewasa | yêkti tan ana tandhinge | samana winursita |[30] nuju ari sajuga | kadadak ing wanci dalu | nendra nunggil madya pura ||
15. nèng kajogan jêro puri | de Jêng Ratu sareyan |[31] munggwing gêdhong prênah kilèn | winastan ing madurêtnan | lajêng sumambêtira | sagung putri nyi tumênggung | nyai lurah saandhahan ||
16. sinambungan para nini | êmban katanggung parêkan | kang nendra ing dalêm gêdhe | atarap jajar urutan | pra wanita sadaya | nora nana janma kakung | tarlèn mung Jêng Srinarendra ||
--- 14 ---
17. amung kalanirèng ratri | ingkang wênang manjing pura | capuri jaban karaton | muhung bupati kang nganglang | jaga yitnèng drawala | kang caos kalaning dalu | liya punika tan kêna ||
18. maatma Jêng sri Bupati | wanci lingsir wêngi arsa | miyos saking dalêm gêdhe | sagung putri anggêlasah | kapati dera nendra | tindkira nata laju |[32] unggyanira pra wrêdha |[33]|
19. tan wontên kang wungu siki | nêrajang gèn rare kathah | dupi praptèng panggonane | rare Bêruk mirsa praba | kagalih lamun wêrna | ing pusara manjêr murub | kampir ta Jêng sri Narendra ||
20. rèhning nujwèng madya ratri | ewuh aya ing budaya | manawa ta karya kagèt | kenging panggrayangan cidra | dadya mung wastranira | pucuking poncot pipinjung | binundhêlan karya tandha ||
21. narendra gya wangsul malih | tanana janma uninga | tarlèn mung sang nata ijèn | wusnya lênggah parêsêban | tandya datanpa nendra | arsa mirsa nyatanipun | wahanane kaelokan ||
22. mangkana dupi byar enjing | kang nendra wungu sadaya | andum gawe dhewe-dhewe | mbok bèi Sudiradirja | tinimbalan sri nata | marêk pinaringan dhawuh | ngulari aniti priksa ||
23. kang nendra kalaning ratri | kêmpal kinumpulkên sigra | winijang niji jumèjèr | wastra ingkang mawa tandha | ciri mawa bundhêlan | iku supadi rinuruh | sintên baya dèn kapanggya ||
24. ri wusing tata tiniti | sagunging para palara | pinariksa dhewe-dhewe | tan pantara wus kapanggya | wastra kang winawènan | tinêmu pan rara Bêruk | mbok bèi kagyating driya ||
25. gêla dhêg-dhêgan inggalih[34] |
--- 15 ---
kinira yèn laku cidra | wasana nabda pamase | maring ni mbok Diradirja | bibi bocah bubarna | sidhêmên haywa katrucut | pacuh ana[35] wara-wara ||
26. warana winur winadi | singa dèn ana sing bisa | watak wantune tyang akèh | bisa gawe gora godha | mbok bèi Diradirja | dèrèng tanggap ing sêmu |[36] ring ngandikèng Jêng Sri Nata ||
5. Sinom
1. nrang sandining kang wacana | mbok Diradirja winangsit | wadi kang sinamudana | marma wastra dèn cawèni | bundhêlan karya ciri | kawiyat mênganing wahyu | wahanèng kawiryawan | wahyuning karaton Jawi | pusêrira murub dumilah sumunar ||
2. mangkana sabda Sang Nata | nêdhêng janma samya guling | lir kênèng pangaribawa | prabawaning wahyu kaping | ing lir rèh wahyu batin | dadya kang cêtha sinung wruh | tarlèn ingsun priyangga | ingkang antuk sasmita di[37] | nora kêna winêdhar sandining tandha ||
3. mbok bèi Sudiradirja | miyarsa trang ing sabda Ji | kadhadha raosing driya | mangungun ngunandika ris | dadi tan ilang yêkti | gyaningsun bêcik ki Bêruk | mbok bèi ring saksana | lèngsèr saking byantara Ji | amêgati samarga mung anggupit |[38]|
4. wau ta Jêng Pramèswara | sadangu nira[39] miyarsi | andikaning raka Nata | mring mbok Diradirja kadi | mimisik masmu wadi | marma munjuk raka Prabu | Gusti dhawuh punapa | capêt-capêt ulun myarsi | kados wados kawiyos namung raosan ||
5. ngandika Sri Naranata | aris dhinamis panglamis | mrih marêm mirêng swamindra | tan ndadra dêrênging galih | wruhanta dhuh-dhuh yayi | dadiya ing sumurupmu | duk ratri ingsun murya | arsa turas mijil jawi |
--- 16 ---
durung kongsi prapta ing prabasuyasa ||
6. miyat kang nendra galasah | wor suh gyaning kang rarywa lit | ana kagrêmêtan wrêna | risak sana[40] guguh[41] bibi | mbok Diradirja yayi | prênahe rarywa kang turu | iku dèn têngêrana | binundhêlan ingkang tapih | mrih tangine gampang yèn ta ingupaya ||
7. tapihe dèn brêsihana | kang ngantya rêsik sayêkti | lêpiya iluning wrêna | yèn ta nganti nglèlèti daging |[42] wuri bangkit nêmahi | raga barah badhêg budhug | puwara ingkang kêna | jêbul si Bêruk pribadi | bibisikku mring bibi aywa kêbabar ||
8. mundhak kaliru ing tampa | dinyana panggawe silip | calang sêlêr calimutan | wit anake tyang kinathik | pinarêk ngarsèng Ji |[43] kadyèku ingsun asung wruh | wau Jêng pramèswara | ring sabdaning Sri Bupati | kêdhap kilat hujwala sinukmèng driya ||
9. ananging Jêng Pramèswara | lir ginarit sotyèng galih | sinamuning samudana | tan kaworyan[44] madal sumbi | sumbuting kang pambudi | ngèstu ngstuti mituhu |[45] dhawuhing raka Nata | rinuntut runtuting kapti | tinahênan darunaning tyas wigêna ||
10. mbok bèi praptaning wisma | papajar marang ing laki | kahananing kaelokan | rara Bêruk duk ing ratri | purwa madya mungkasi | kang priya miyarsa ngungun | aris dènnya wacana | yèn mangkono ni mbok nyai | lakon iki pan boya kêna linamba ||
11. sanadyan antuk daulat | kabêgjane durung yêkti | lamun ora kabênêran | sirantuk rantaman batin | saking Jêng Pramèswari | rarase tangèh yèn runtut | ing purwa panêdyarja | rêncanane sring ngrawuhi | têmah tidha dhadhasare laksitarja ||
--- 17 ---
12. kasaluru lêkasira | gyanira ngabdèkkên nguni | pinurih manjing jro pura | kawêdharing kêdhap liring | larape nglêlèpèti | wong nêdya yu têmah kontung | sayogya yèn mangkana | supaya tan songga runggi[46] | sutanira yogya pininta kewala ||
13. sêngadi sinamudana | mangkya wontên kang nêngêri | dadya kinarya sêkaran | anèng wismaning sudarmi | têmah sira lan mami | babasan nèng tilasipun | abot wong ngawula |[47] kabubuh binêndan gusti | luwih ewuh lamun ora kinuwayan ||
14. kang liningan tan suwala | anut pratikêling laki | sanès dintên linaksana | umarak marêk Jêng Sori | sarana angunjuki | dhadhaharan lèmpèng satus | wajik juwadah jênang | sabuk gêdhang opor pitik | munggwèng krênêng pèni prênahing panata ||
15. tinanggapan Jêng Iswara | bibi lajua linggih |[48] iku olèh-olèh apa | sajake nyênêngkên ati | apa karya pribadi | apa saka sadulurmu | ingkang ana ing Palar | mbok Diradirja turnya ris | nuwun gusti lêrês ing sabda paduka ||
16. dhasar saking kadang amba | supados katur Jêng swami | sèwu minta pangaksama | labêt labane tyang alit | kaduk ing dugi-dugi | cumanthaka kami purun | mulang saking kumêdah | kadaya dêrênging kapti | pati-pati ngunjukkên barang sapala ||
17. ngandika Jêng pramêswara | bibi kang mangkono yêkti | nêtêpi caraning kuna | nora nganggo kêdhah-kêdhih | amung lugu maligi | sajatine bênêr iku | tandha yèn asih trêsna | baya andarbèni pamrih | sesa-sesa mung anèng bêndaranira ||
18. bênêre pamikirira | nora ana kang mangêni | matur ni mbok Diradirja |
--- 18 ---
kaluhuran sabda gusti | jêjêr kajating dasih | anggènipun atur-atur | rumaos kagadhuhan | siti kagunganing gusti | anêtêpi ing babasan seba karang ||
19. ngandika Jêng pramêswara | mangkono misih nêtêpi | dene kang taman rumangsa | ngampil bumining Narpati | limut lalu ngliwani | panganggêpe bumi iku | darbèkira priyangga | tan mèngêt mring kang majibi | nulya mbêrung kadarung dêrênging driya ||
20. tan yatna ing purwanira | dadi wêwêngkoning aji | yèn winêlir tan sajar |[49] manah suwala nyalahi | pae yèn wus mangrêti | tan ana pradondi rêmbuk | luhur kalawan andhap | mung duga-duga prayogi | marikêlu mbok Bèi mangèstu pada ||
21. dupi sampun sapantara | larap liringe naya di | kawahya ingkang sinêdya | dhêngku[50] konjêm matur aris | dhuh Kangjêng Pramèswari | wontên atur kang tumatur | sakêthi nuwun lêpat | tinêbihna tulah sarik | nini Bêruk yèn parêng pininta mêdal ||
22. sanadyan dèrèng diwasa | sampun wontên kang nyawèni | kalêrêsan kapriyangga | Kangjêng Sori manabda ris | ingkang mangkono bibi | watak wantuning tyang dhusun | sih alit kinramakna | nanging mbokya aywa dhingin | sotaning tyas pan dèrèng marêm diparak ||
23. iya lagi sapiraa | unggyannya ngabdi mring mami | matur mbok Sudiradirja | gusti ywa sandeyèng galih | nadyan samangkya mulih | gusti lamun wontên parlu | pun Bêruk èwêt napa | prayogi dipun timbali | mbotên ketang nêrang-nêrang bêrangkangan ||
24. jêng swami panujwèng karsa | taman kawasa gondhèli |
--- 19 ---
dhasar sêmanging wardaya | kaelokan kang winadi | pangandikanira ris | bibi yèn mangkono ingsun | jumurung ngayubagya | kabêgyanira pribadi | besuk apa si Bêruk mantuk mring desa ||
25. sumangga gusti sakarsa | kawula muhung ngastuti | Jêng Ratu sasmitèng kênya | êmban parêkan myang cêthi | ngusungi olèh-olèh |[51] pinanggènakên barukut | mundur mbok Diradirja | ing ari antara malih | rara Bêruk mantuk mring Sudiradirja ||
26. kering konca kancahannya | bêkta ganjaran Jêng Sori | rasukan kasmêkan wastra | tigang prabot saput pranti | sêngkang gêng tigang rakit | supe miwah kancing gêlung | arta satus rupiyah | mbok Diradirja nampèni | tandya lèngsèr mijil saking purantara ||
6. Mijil
1. Sri Narendra kakênaning kingkin | kinêkêr binatos | mring rara Bêruk wuse salèngsèr | dèwi slêngis wêngêsing cahya di | rênyêp-rênyêp kadi | sudama dinulu ||
2. susunare kang waktra nyênêni | jatmika kinaot | dhêmên luwês satandang tan wadhèh | beda lawan nalikane prapti | kaune mrak ati | dèrèng sarwa kaduk ||
3. dupi sampun antuk wuruk yêkti | lama nèng kêdhaton | karya gênging kasmaran pamase | rudahing tyas kontram nabêti |[52] tita yèn katitik | dera manggung wuyung ||
4. marmanira mosik jroning galih | wahyaning wiraos | sèwu datan nyana lan andipe | puspa palar milah malahi |[53] ngasorkên absari | sagung arum-arum ||
5. sêmu sêmang mentar madyèng puri | umire mablongot | ingsun duga karasan nèng kene | tan kurangan sabarang kaprêti | tur mrêta samèni | tinata mrih patut ||
6. eman-eman lamun angoncati |
--- 20 ---
yêkti kaparandoh | ingkang mirib si Bêruk rarase | wus ngèmpêri darahing ngasinggih | ingsun pupuji |[54] manggiha rahayu ||
7. waktra kontra gumana kaèksi | sêkaring kang sinom | nora nana kang tumandhing manèh | sor prabawa kukuwunging puri | sagung para putri | mawêlu dinulu ||
8. sangsayarda darpaning makingkin | Kangjêng Sanga Katong[55] | wus gumêlêng gumulung galihe | mung èwêt ring garwa Sang Garini | marma sring sêngadi | têdhakan sang Prabu ||
9. ring sanggrahan pura taman sari | amanggihi yayoh[56] | bangsa prasman[57] paran wigatine | Jêng Iswara aturira ririh | punapa tan kanthi | Risdhèn têdhakipun ||
10. raka Nata tandya ngandika ris | pasthi kang mangkono | sagung rêmbuk tan tilar Residhèn | malah mêngko antaraning ratri | ingsun arsa panggih | Risdhèn nyandi laku ||
11. murih wikan wadining kang prapti | janma kang mardhayoh | dadi bisa ingêre rêmbuge | Pramèswari tan andugèng kapti | karsanira Aji | jinurung sakayun ||
12. dupyantara wêngi mentar aglis | Kangjêng Sanga Katong | tanpa abdi sinandi lampahe | praptèng taman manjing gêdhong gupit | tangkêp tutup kori | dhawuh mring kang tunggu ||
13. sagung pintu yogya sira kancing | yèn ana kang takon | ingsun lagi manêkung panêpèn | punakawan ingkang jagi kori | samya mangastuti | pangandikèng Prabu ||
14. kawarnaa sang nata duk manjing | angêndhêm nèng gêdhong | katatangi dera gung wirage | maring nini rara Palar nguni | dene dèrèng kongsi | kasêlak katrucut ||
15. wiwal saking sajêroning puri | puwara ngalih nggon |
--- 21 ---
sanityasa katongton citrane | lir kapadhêt pêdhut naputi |[58] andhêdhêt makingkin | kang ngênani kayun ||
16. jatmikane langên milangoni | sêmuning pasêmon | sulistyandah[59] dumilah asumèh | sarira tri tan tuwuk umèksi | mangkin tanpa siring | sêruning mawuyung ||
17. pindha lena ingkang tanpa kanin | wau sanga Katong | anggung minggu ruhara wirage | katatangi sotaning tyas yêkti | garjita ing galih | wiyosing sabda rum ||
18. mbok Sudiradirja wus sun wangsit | sasandi winados | apa lali mring si rara Klêgèn | de pininta mantuk maring dèsi | tan tolih ing mami | mamanas manah kung ||
19. bênêr bae datan sidhang siring | nanging kang mangkono | êmbuh lamun wruh kêdhap liringe | mring mbok Ratu pasanging naya di | dadine pradondi | ywa kaparan tutuh ||
20. lamun ana cêlane Jêng Ami | sayêkti kapopoh | marmanira kinuwayan ing rèh | yèn wong tuwa tan kurang pamikir | mung ingsun pribadi | kang sêlak kasusu ||
21. tan kawarna gyannya Sri Bupati | mêmpên madyèng gêdhong | dupi miyos warci sampun lungse | praptanira sanjawining panti | miyat ing wiyati | pêtêngnya kalangkung ||
22. sitarêsmi tan mijil mrabani | krana nuju panglong | kang kadyèku pindha tyas pamase | dera lagya ginilut ing kingkin | ruwidèng tyas yêkti | sêkung manggung wuyung ||
23. sêpi nyênyêt tidhêm kang kumêlip | minggu tanpa rungon | pêtênging ratra wimbuh mawèh |[60] manabêti tambahing wiyadi | yayah bawana di | koncatan ing sêmu ||
24. tarlèn siki lintang panjêr ratri | sisinar sumorot | ngasorakên kartika sagunge |
--- 22 ---
tanpa timbang tan sesa tumandhi | lir tungguling wêngi | cênèthi lyanipun ||
25. Sanga Prabu karênan ing galih | mèsêm myat pasêmon | kang sumimpêm[61] mungging sanepane | panjêr ratri sumunar nêlahi | lawên milangoni | lir dayitèng dalu ||
26. nulya kondur maring dalêm puri | jujug Kradènayon | Kangjêng Ratu marêk ing ngarsane | ingkang raka Kangjêng Sri Bupati | anungsung pawarti | wartane tinutur ||
27. lan Residhèn pan dados wadi |[62] ngandika Sang Katong | wong ing Prasman praptane marene | iya amung sung kabar basuki | têntrêming prang mangkin | lan Ngayogya rukun ||
28. wus tan ana kang winalang ati | rumojong sakloron | kana-kene yêkti samya darbe | nanging aku mring wong Prasman iki | kinèn mrayitnani | iya sabên dalu ||
29. ingaturan ajêg têdhak Loji | Parisdhènan êlor | sru gumolong agilig rêmbuge | wit wong Prasman rada nyalawadi | Jêng sang Pramèswari | miyarsa sru ngungun ||
30. tan tumanggap sandining raka Ji | marma mung rumojong | saking bangkit lawan tarêtipe | dènnya ngripta sasananing wadi | gantya kang winarni | wau lir pinucung ||
7. Pucung
1. rara Bêruk lan mbok Bèi sampun rujuk | anèng Diradirjan | lêjar pajaring sakapti | datan kirang pangruktining saniskara ||
2. karana tuk ganjaraning sih pakantuk | saking Sri Narendra | myang saking Jêng Pramèswari | dora cara karoban ing busanarta ||
3. Jêng Sinuhun duk miyarsa gêlaripun | kang sandi upaya | sakarone ing panggusthi | guthitane gêthêtan Sudiradirjan ||
--- 23 ---
4. luwih alus dènira pasang pangêlus | sasadoning lêkas | tinata têmên tarêtip | kalêthêke kanthi kêdhap lawan kilat ||
5. gupuh-gupuh Sinuhun gya paring dhawuh | sandi paring patra | rara Bêruk kang supadi | lulus mukti wontên ing Sudiradirjan ||
6. praptèng taun rara Bêruk umuripun | gangsal wêlas warsa | wus nêdhêng nutuk birahi | dhasar ayu karêngga dening busana ||
7. wanda lurus galenoh sarira lurus | kuning maya-maya | parigêl dhèmês tur manis | rikma mêmak mêmês mêlês ngendrawila ||
8. sinomipun marawe-rawe maruwun | raras ngarawitha[63] | athi-athi ngudhup turi | palarapan pindha cêndhani rinepta ||
9. linut bayu sayêkti amawèh sêmu | kuwunge guwaya | sarawungan anyênêni | imba mêlês ngalela nanggal sajuga ||
10. idêp runtut tumêngêng tawang sru patut | liyêp ponang netra | yayah sotya sinarwèdi | grana rungih wadana pindha sasangka ||
11. Jêng Sinuhun kasêmbadan ing sakayun | parêngirèng mangsa | sakaro-karoning tunggil | jalarane kang wahyu lawan nugraha ||
12. Sanga Prabu kaparêng rawuh tinamtu | mring Sudiradirjan | tan ana malang atèni | pan Narendra ing sakarsa mung sêmbada ||
13. dangu-dangu kapiyarsa Kangjêng Ratu | lamun raka nata | sisip kasasaban sandi | têdhakira sayêkti manawung karsa ||
14. panggya Bêruk kadakwa sêngsêmnya kaduk | Sri Nata dayita | sru dahat sêngkêling kapti | sru manabda hèh mbok bèi tan kayaa ||
15. tuwa pikun pintêr ing laksita samun | sinêmu upaya | dadya bondhèting bêlandhit | ndhêdhêr wiji jinarak tindak culika ||
16. datan wurung ngêngèmbèt marang kang ngurung |
--- 24 ---
marma kinuwayan | karsaning Jêng Sri Bupati | karsa têdhak marang bètèng Surakarta ||
17. kang rinuruh mrih sêpên baya pakewuh | ingkang kinèringan | sêmbari ngenggar panggalih | mbok manawa antuk papajaring driya ||
18. rêmbuk rujuk lan kalulut rara Bêruk | bèi Diradirja | jalwèstri umatur aris | pinarêngna ulun andhèrèk kewala ||
19. sing lwih ewuh yèn wontên baya pakewuh | tan wande kawula | kèmbèt dosa Kangjêng swami | tiyang alit dados ramon parameyan ||
20. Jêng Sinuhun saksana ngandika arum | hèh Sudiradirja | kang mangkono wus sun galih | ya anane mangkene ingsun kang karya ||
21. haywa tanggung sirarsa sun duta asung | anggawa nawala | kaswaring lan Obrus loji | manggalaning bètèng gung Surakarta |[64]|
22. kang rumuhun asung tabe salam ingsun | kadwi ingsun arsa | lalabêt têdhak ing loji | mrih lajêra[65] ruwêt saking rèh ruhara ||
23. dupi rampung nawala pinaring sampun | umatur sandika | Sudiradirja ngabèi | mundhi patra cikat laju lalanjaran[66] ||
24. tan winuwus lampahira kang ingutus | praptaning gapura | kanggêg kanggrak ingkang jagi | duta Nata sigra ngulungkên kintaka ||
25. saradhadhu risak sana[67] sini situ | ngaturkên pustaka | kaswaring Obrus tinampi | gya binuka kadhadha sinukmèng driya ||
26. obrus nulya ngutus saradhadhu |[68] dutanirèng Nata | kinèn manjing dalêm loji | sampun kèrit maring loji tatabeyan ||
27. sinung lungguh ing kursi miwah sinuguh | dhaharan mirasa | roti miwah kuwih-kuwih | lawan wedang bubuk soklat tinatakan ||
28. malih minum jênèwêr waragang arum |
--- 25 ---
mangka pambagyarja | Tuwan Obrus kang manggihi | nyarakakên pisêgah murih dhinahar ||
29. sampun rikuh paduka dhahar pisuguh | mugi ngrahapana | Diradirja ananggapi | suka rêna tan mungkur mawèh sukaya ||
8. Pangkur
1. Obrus wus karya nawala | kang waluyan katur Sri Narapati | sru dahat sukayèng kayun | Ngabèi Diradirja | nulya pamit linilan mring Tuwan Obrus | sapraptanirèng dinuta | sowan ngarsaning Narpati ||
2. Sri Narendra nulya têdhak | maring loji tinut wadya umiring | tantara tandya sumusul | Ngabèi Diradirja | myang pulunan rara Bêruk datan kantun | tinut ing abdi wanodya | kering rowang priya kalih ||
3. binubah bau srabutan | wira-wiri riwut dinutèng panti | mamèt barang ingkang parlu | de wisma Diradirjan | mung kinunci rinante rencang kang tunggu | tan kawarna têdhakira | Sang Nata praptaning loji ||
4. suka dahata harsayan |[69] non langêning kendahan madyèng biting | sêngsêming driya tumanduk | ngantya watara lama | ing puwara Tuwan Residhèn krungu |[70] kang wawadi kawadaka | lumuh gurdakaning swami ||
5. tan winarna dangunira | ing nujwari Residhèn manjing loji | gupuh agahan pinêthuk | kagalih wontên karya | Sri Narendra lênggah parêsêban agung | Rara Bêruk sanityasa | ri ratri muhung kinanti ||
6. risdhèn matur ring sang Nata | dhuh Sinuhun kadya paran de mangkin | kapirênan sukèng kalbu | luminggar saking pura | jroning driya sayêkti amba sru sêkung | marang ruwidèng Jêng Nata | mahatma ngantya kadyèki ||
7. inggih sanadyan wontêna | patih pangran tuwin para bupati | lamun mbotên wontên ratu | surêm ing prabayasa |
--- 26 ---
sumarmanta mugi tumuntêna kundur | kadya paran yogyanira | suwawi sami binudi ||
8. kèndêl Residhèn turira | Sri Narendra pangandikanira aris |[71] dhuh bapa Residhèn tuhu | bênêr ing rêmbakira | nanging rèhna sira wus sinêpuh-sêpuh | paran mungguh pênêtira | ngong pasrah marang sirèki ||
9. pandugèngsun jênêng sira | lwih sambada yêkti tan madal sumbi | Residhèn sumundhul atur | aluwung makatêna | yèn paduka wontên ngriki dangu-dangu | wadhèh tinoning ngakathah | Residhèn mundur tumuli ||
10. warnanên Jêng Pramèswara | sanityasa mangarsa Sri Bupati | têka datan karsa kundur | lajêng mring Ngêndranatan | Harya Êndranata lêrês arinipun | dadalêm anèng Mênangan | prênah sawetaning Gadhing ||
11. tilas dalême kang rama | dupi sampun prapta manjing wisma glis | Jêng Ratu ngandika arum | e yayi kadya paran | Sri Narendra de lalu limut kadaut | kasmaran rarasing driya | tiharda darpaning galih ||
12. malah samangkya têdhakan | maring loji wan arsa kudur puri | yayah nir kotamèng kalbu | paran pamikirira | nadyan mudha sirèku kang mijil jalu | prasasat liruning bapa | wênang mikir kang sayogi ||
13. matur Harya Êndranata | dhu[72] kakang mbok sèwu ing lêpat mami | tinêbihna saru-siku | nanging kauningana | bab punika paduka dahat kalimput | kalêmpit limpar lupiya | darsananing sadu budi ||
14. lêpiyan luwanging kina | kang kinandha Dyah Dèwi Citrawati | putri Manggada pinunjul | garwèng Harjuna Sasra | Maèspati binathara bandha-bandhu | Dyan kamaru putri dhomas | prandene suka ing kapti ||
15. amung marang marunira | datan wontên ingkang suwalèng kapti | milanipun kang winêngku |
--- 27 ---
para maru taruna | tumarêcêp jrih asih rêna sakayun | marang putri ing Manggada | kasêbut guruning èstri ||
16. lawan malih kawursita | putri tama rêtna Banancinawi[73] | kadang mudha Sanga Prabu | Patmanaba Dwaraka | Atmajendra Sang Basudewa dêbyanung[74] | narendra prajèng Mandura | panukmanirèng Dèwi Sri ||
17. garwanya Sang Dananjaya | warnanira linuwih ing sabumi | punika ingkang kasêbut | Dèwi Wara Sumbadra | dera sabar runtut among marang maru | ingakên kadang taruna | marmanta samya jrih asih ||
18. panganggêpe ambêndara | mring kusuma Dèwi Banancinawi | punika lêpiyan luhung | pantês sinudarsana | nuwun sèwu têka paduka mbokayu | ratu musthikaning pura | dene kabyatan ing galih ||
19. ing pundi wontên narendra | tanah Jawi mung darbe garwa siki | malah rèhning mbakyu ratu | panunggul garwa wrêdha | mandar ngajap ninadara[75] sugih maru | yèn wontên karya nèng ngarsa | pra maru marêk lir cêthi ||
20. mangka mbakyu Pramèswara | sampun sêkêl kinêmaru[76] ing sêlir | ingkang nama rara Bêruk | kontap sulistyèng warna | nadyan puguh raka Nata sampun puguh | paduka kadêrêng driya | puwara têmah nglumuhi ||
21. kangsi[77] jêngkar saking pura | kang makatên punika kados pundi | èwêt aya ing panggayuh | priya yèn sampun cêla | sintên ingkang bangkit mulihakên mbakyu | wauta Jêng Pramèswara | rikalanira miyarsi ||
22. atur pamrayoga tama | sêling sêrêp sêrêng wuryaning runtik | manabda kabèh aturmu | iya bênêr sadaya | nanging kurang têpa palupining idhup | mandhak andhudhah dhêdhêran | tan mêngku ruwidèng mami ||
23. pinak sasamata mata |[78] priya iku arabiya[79] sakêthi | anggêr ingsun ora wêgah |[80] yêkti nora kabranang |
--- 28 ---
apa dene kinêmaru anak ratu | pantês lulus saduluran | nging barêng si Bêruk baring ||
24. darah turas padarakan | kinêmbarkên lan ingsun dahat suthik | awit dudu timbang ingsun | ing jaman kuna-kuna | iya nadyan duduwa anaking ratu | apês sutaning pandhita | yêkti masih padhak aji ||
25. matur Harya Êndranata | dhuh mbokayu aywa kalintu tampi | Ratu punika sakayun | langkung kuwasa dahat | nadyan mundhut sutaning wong tuli pikun | wênang nginggahkên darajat | jêr kuwasa amêngkoni ||
26. kuwawi anandangana | inggih sintên ngêndhak ngandhêk malangi | dhatêng karsaning Sang Prabu | kajangkah kang jinangka | Kangjêng Ratu kêca waspa mbarubul |[81] rumangsa kluhuran sabda | ring turing rayi maripih ||
27. sarèh pangandikanira | kadya paran kapenake wak mami | apa sira darbya tur |[82] minta sih ing aksama | sagung sisip pajampuwa sinung maklum | ngajab lunturing wilasa | ywa kumambang lir kinintir ||
9. Maskumambang
1. lamun baya mangkonoa apa yayi | minta sraya marang | pitulunging prentah wlandi | kanthi aris pamrih raras ||
2. supayane rakendra kundur ing puri | pirangbara sira | adhi kapanggih pribadi | marêk sowan ing Sri Nata ||
3. Harya Êndranata aturira aris | inggih mbakyu enggal | kundur ing dalêm puri |[83] dene prakawis punika ||
4. ulun ingkang saguh katêmpuh ing wêngis | sampun jamakira | yèn labêta anglabuhi | kabubuh kabyat tan[84] karya ||
5. yogyanira linakon sangkaning aris | sun nêdya manurat | kature sidhèn[85] supadi | maripih lêjaring Nata ||
6. kangjêng ratu sampun kundur ngênyapuri | kanthi onênging tyas | sare tyasa[86] gung matis-tis |
--- 29 ---
lir taru kantrak mangarang ||
7. datan lingên risang kakênaning kingkin | Harya Indranata[87] | dèrèng ngantos puntintèki[88] | kang rinantam lan Jêng swara ||
8. pan kasêlak katungka residhèn manjing | sowan maring pura | kapanggya Jêng Pramèswari | tinampi nèng Madurêtnan ||
9. kangjêng tuwan residhèn umatur ririh | dhuh Jêng Pramèswara | pisowan amba sumiwi | sêdyarsa atur upiksa ||
10. Surakarta harsa[89] ginêbak ing jurit | mring natèng Makasar | samangkya sampun lumaris | andharat labuh Sêmarang ||
11. nanging rèhning narendra wontên ing loji | sampun kalêrêsan | rinêksa dening Kumpêni | balik kang wontên ing pura ||
12. para putri linggara dalêming aris | murih manggya raharja |[90] dene dhatulaya ngriki | jinaga dening Walanda ||
13. binarisan ngarsa wuri kanan kering | sagung pra dipatya | anjagi tumut ngampingi | mrih praja ywa ngantya curna ||
14. lamun mbotên makatên saèstu katir | watak wong Makasar | tandang-tanduke ngajrihi | wasana sumanggyèng karsa ||
15. Kangjêng Ratu kampitèn[91] tyas manabda ris | dhuh Residhèn Bapa | paran Jêng Sri Narapati | tan katuran kundur pura ||
16. tuwan risdhèn matur sarèha rumiyin | yèn sampun kantênan | mênggah kang ngrabasèng jurit | gêntos ngrêmbak ing paduka ||
17. pan makatên wigati amba sumiwi | ngaturi upiksa | puwara samangkya mami | linilan madal pasilan ||
18. sakundurnya Tuwin Risdhèn madyèng wuri | horêg mawurahan | dahat dera poyang-paying | yayah udaya kinocak ||
19. Kangjêng Ratu enggal jêngkar saking puri | kering pra parêkan | sagung êmban kênya cèthi | kundur maring Êndranata ||
20. tuwan risdhèn undurira jujuk loji | kapanggya Sang Nata |
--- 20[92] ---
dinangu sajarwa jati | kawontênan jroning pura ||
21. ing puwara Sinuhun kundur tumuli | malbèng dhatulaya | kanthi karênaning galih | berat sagunging karana ||[93]
22. tan pantara Bêruk inginggahkên sêlir | kaparingan nama | ginumyahkên awawangi | Dyanayu Mandayaprana ||
23. Kyai Jagaswara winisudha mantri | jinunjung sumêngka | wasta Kyai Angabèi | Jagaswara mantri parak ||
24. sarta sinung ganjaran saupa pranti | hardana busana | kinèn wisma ing nagari | sawetaning Panularan ||
25. kawarnaa Kangjêng Ratu Kancana di | duk nèng Ngêndranatan | miyarsa lamun raka Ji | wus kondur mring dhatulaya ||
26. miwah Bêruk wus pinangkat sêlir |[94] garjitèng wardaya | kênèng upaya sinandi | sasadan sinamudana ||
27. tambuh-tambuh pindha lena tanpa kanin | yayah murcatmaka | sapandurat datanpa ngling | waktra asawang kunarpa ||
28. pan karanta kararanta gung matis-tis | sing gênging duhkita | nging sagung parêkan cèthi | dahat dènnya nglipur driya ||
29. tawan tangis sarya aturira aris | dhuh Jêng Pramèswara | sampun pisan manjing puri | sayêkti tan manggih harja ||
30. dene Kangjêng Ratu sêdyarsa panggih |[95] lawan raka Nata | kaburu dêrênging runtik | yêkti nis kotamanira ||
31. dhuh dhuh gusti sampun pisan animbangi | ing raka Narendra | paduka priyantun putri | tiwas tuwas tanpa karya ||
32. dangu-dangu sarèh sarêng pinaripih | ture êmban inya | pinupus dêrênging galih | mung ngêndhêm nèng pagêdhongan ||
33. ingkang rayi Haryèndranata marpêki | dhuh kadangku tuwa | ywa kaduk darpaning galih | pèngêta lajêring driya ||
34. sampun manggung gagasah gêlaning galih |
--- 31 ---
gênah tanpa guna | muhung ngêgungna nastuti | tuwajuh amuja brata ||
35. lamun butêng pandêlêng pêtêng tan dêling | gêraga gêrowah | wimbuh yèn kambuhan wêngis | tartamtu niru kawaspadan |[96]|
36. sasar-susur bêlasar worsuh nalisir | malah kajantaka | esak[97] kapasuk saksêrik | marma dèn sabar darana ||
37. mbokmanawi antuk marmaning Hyang Widhi | luwar sing cintraka | têmah harja kang pinanggih | kasêmbadan kang sinêdya ||
10. Dhandhanggula
1. pantoging tyas pinuntu Jêng Sori | sanityasa duhkita mangarang | singgung manggung wirage |[98] kingkin kaduk kadaut | sing kêdadak kandhuhan sêdhih | kênya cèthi parêkan | dahat ing pangimur | nglilipur lêjaring driya | aywa kongsi kawêngkèn kunjana kingkin | nangsaya rudyah[99] ing tyas ||
2. limut lingsêm kalamun ngakêni | mring ature kang rayi taruna | miwah para dasih kabèh | ngrungkêbi tekatipun[100] | ingkang uwus laju kawijil | sumpêk ngandhêg hawa |[101] bêbêg kabarubuh | cape anggagra kusika | dadya gêrah grêgês-grêgês sarira tri | tiharda rumancaka ||
3. sangsayarda gêrahnya ngranuhi | katêngganan êmban miwah inya | parêkan cèthi salire | sarira tri tutugur | tur usada wêwah jajampi | parêm borèh buratan | mêtêk pijêt gangsur | nging madal sagung tutumbal | Harya Êndranata ngaturi udani | mring raka Sri Narendra ||
4. enggal têdhak Jêng Sri Narapati | tuwi marang dalême Êndranatan |[102] sarimbit lawan pangrêmbe | sira wau Dyan Ayu | Ndayaprana kering ing wuri | cèthi lawan parêkan | ing sarawuhipun | anjujug unggyaning garwa |
--- 32 ---
lajêng lênggah parêk Jêng Ratu sumandhing | kaadhêp Êndranata ||
5. dupi wikan rawuh ing raka Ji | andêngèngèk dènnya sasareyan | lir saras sarira sarèh | uswasa ajêg têrus | alon matur maring raka Ji | dhuh gusti sêmbah amba | sèwu lêpat ulun | mugi linuntur aksama | raga amba tan kuwawi anyabili | kados sampun jaisnya ||
6. muhung nuwun pangèstu narpati | pakantuka margi ingkang gampang | praptèng don dêlahan dhewe | langgêng mulya linuhur | sampun mandhêg malang tumolih | samar mamar sumêlang | wau Jêng Sinuhun | arum pangandikanira | dhuh mbok Ratu têkaning pati dèn titis | mrih praptèng pangayunan ||
7. ngèlingana wasitaning ngèlmi | têkaning don dadining darudah | saking mudah daulate | ingkang akarya dudu | pan duk[103] ing don dadalan dadi | widaning[104] kang parasdya | marmane winuwur | munah iku dat kawula | ya unggahe wajah iku dating gusti | cipta sêdya tan ana ||
8. pan wus darbe kuwasa pribadi | gaibing Hyang tan kêna cinakra | jêr wus munggwing sira dhewe | iku pan uwus cukup | kacakêp ing cipta prêmati | marma ywa wancak driya | Sinuhun gya dhawuh | mring Dyan Ayu Dayaprana | hèh ta Bêruk dienggal sira ngabêkti | ni mbok Ratu Kancana ||
9. kang liningan tanggap sasmita glis | ngaras pada ing Jêng Pramèswara | wanti-wanti panêmbahe | umatur dhuh Jêng Ratu | ulun sèwu nuwun aksami | sadaya sisip amba | winêngku marta yu | ngandika Jêng Pramèswara | hèh ta Bêruk mangkonèku ingsun ugi | dèn agung apuranta ||
10. mung samene jaising sun nini | unggyaningsun sami saduluran | ana jamaning karamèn |
--- 33 ---
puji pinuji[105] tulus | jaman mênêng lan jaman muni | langgêng kalawan mulya | sun puji wong ayu | gantyaning lalakoningwang | Radyan Ayu Mandayaprana ngastuti | dhawuh ing Jêng Surendra ||
11. Kangjêng Ratu tandya ngandika ris | maring ari Harya Êndranata | dhuh rinta aku samangke | minta pangapuramu | dipun bisa sira angabdi | mring wrêsninta Narendra | lan dèn bisa jumbuh | ngêmong ring Mandayaprana | haywa beda panganggêpira lan mami | Haryèndranata nêmbah ||
12. kèndêl lingnya wau Pramèswari | nulya mapan uswasa tinata | angeblatkên sarirane | ngikêt ngangkat angukut | ngracut ngrakit ruwat patitis | sakala uwus seda | sang nata manungku | gumyah cèthi myang parêkan | umyung nangis lajêng samya ngupakarti | layoning sang swamindra ||
13. kabyawara gung alit wadya Ji | patih miwah bupati warata | kadya ngadat rêrênggane | sedaning garwa ratu | sinarèkkên maring Magiri | kang kari paripurna | kawandasanipun | Dyan Ayu Mandayaprana | ing pambobot cinêkak tumêkèng wanci | ambabar mijil priya ||
14. warna bagus kang praba nêlahi | sinambrama sagung brêta patya | biniwadha kawula kèh[106] | birawèr[107] tyas anutug | sêlapaning kang raja siwi | rinênggèng parameyan | makajangan agung | Dyan Ayu Mandayaprana | sinêngkakkên têtêp Pramèswari Aji | jujuluk Jêng Ratu Mas ||
15. dene Kyai Jagaswara Bèi | winisudha dumadya bupatya | gêdhong kiwa wêwêngkone | saking karsèng Sang Prabu | sinalinan ingkang wawangi | Tumênggung Wirarêja | tan pantara taun | Sinuhun Pakubuwana | gya andangu salsilahira Jêng swami | e Bèi Yasapura ||
--- 34 ---
16. luluhure Jêng Sang Pramèswari | apa ana gayutaning nata | sarèhning Palar wijile | Yasadipura matur | pèngêtannya taksih mèngêti | manginggilipun pisan | jêjêr saking kakung | mêthik karaton ing Dêmak | Kangjêng Sultan Alam Akbar kang mandhiri | Dêmak Ngawantipura ||
17. Kangjêng Sultan Dêmak kaping kalih | ugi asma Sultan Alam Akbar | puputra priya parabe | Kangjêng Pangran Tumênggung | Amangkurat nulya sisiwi | Pangran Sujanapura | pujangga kang kasub | dalêm wontên Karanggayam | marma karan asmanira awawangi | Pangeran Karanggayam ||
18. Pangran Karanggayam asisiwi | wasta Pangran Karanggayam ingkang | kaping kalih kang ngalih gèn | aning dhusun Wotwaru | kasbut Kyagêng Wotwaru ugi | kang nulya apuputra | uga kang kasêbut | Kiyagêng ing Karanggayam | sedanira marêngi pagêblug umrik | karan Kyagêng Ampahan ||
19. Kyagêng iku darbe putra malih | wastanira Kiyagêng Dalêman | puputra priya parabe | Nayamênggala kasbut | Kyagêng Palar bêntur têtèki | Kyagêng Palar puputra | kalih samya jalu | kang sêpuh Nayamênggala | ingkang kasbut ugi Ki Ngabèhi Tasik | arinira taruna ||
20. nama Nayataruna Ngabèhi | dene Kiyahi Nayamênggala | putra priya paparabe | Nayarêja kasêbut | Palar Klêgèn ingkang papanti | pinarab ing akathah | Ki Ngabèhi Cucuk | mantri Panumping lênggahnya | Ki Ngabèhi Cucuk sampun asisiwi | Kiyahi Jagaswara ||
21. Kyai Jagaswara asisiwi | inggih Kangjêng Ratu punika |[108] kèndêl samantên ature | lulurinya Jêng Ratu | kang gumandhèng karaton Jawi | Sinuhun sukèng driya | marmanira laju | Jêng Pramèswari ingangkat |
--- 35 ---
nama Kangjêng Ratu Kancana mêngkoni | wêwêngkon dalêm pura ||
22. angêplêki kang wus swargi nguni | Kangjêng Ratu Madura Mênangan | suka rêna kawula kèh[109] | nambrama tur pudyayu | kawirya wanira[110] Jêng Swami | dupi antara warsa | wau putra Prabu | jumênêng Pangran Dipatya | Prabu Anom Sudibya Praja Mantawis | ing Praja Surakarta ||
23. pra santana sagung kawula lit | samya suka dahat abipraya | ngayubagya ing karamèn | rame busaka langkung |[111] dènnya asih ing galih |[112] kang pêkik ing suwarna | gung dèn uyun-uyun | dadya jating tyang sapraja | sanityasa dadi kidung sêkar lathi | gambuh gambiraning tyas ||
11. Gambuh
1. samangkya kang winuwus | parêngannya lalakon ingapus | Jamanira Jêng Sinuhun kang kaping tri | pantês pinurwa ing kidung | abdi karone Sang Katong ||
2. sajuga wastanipun | Radèn Pajangsora sutanipun | Dyan Ngabèi Yasadipura kang kadwi | kaliwon carik palunguh | golong kadipatèn Anom ||
3. Dyan Pajangsora wau | kinasihan ring sang nga Prabu |[113] dening bangkit nyêkar agêng amumpuni | kalok swara sora arum | rinungu dahat miraos ||
4. èngêse nganyut-anyut | wilêt gandhang gumandhag[114] andudut | yèn nungkara tanpa patra sampun apil | myang widagda sastra putus | paramèng basa kinaot ||
5. wiyah ing èstri kakung | yèn tan ngrungu swara tumlawung |[115] marmanira yèn nuju ngidung kèh janmi | mirêngkên kumpul kumruyuk | saking dahat samya gawok ||
6. kadwi ingkang cinatur | uga kontap suwara misuwur | Ki Ngabèi Diradirja kang murwani | lakon palaran rumuhun | cengkok kang praptèng samêngko ||
7. yèn ngêlik mêlang-mêlung | swara luntas anrus ing jajantung | tumarêcêp rumasuk jasad nyrambahi | kumêrah ambalung sungsum | sêngsême sarwa miraos ||
8. marmanta kang kalaku | janma kadwi kinèrèk wit jambu | ing kurungan ginantang salèr pandhapi | pindha kang pêksi prêkutut | tinuduh raras lalagon ||
9. ing wanci kang tinamtu | lamun wontên kaparênging prabu | gêgêntosan ginantang anggung anggêndhing | ngumandhang gandhang sumruwung | wèh sukaya sagunging wong ||
10. kalamun mangkonèku | sagung janma dalêm puri ngrungu | rarasira yayah rinungrum kaswasih | kang nêdhêng kadung nahèn kung | mangajab lunturing batos ||
11. Dyan Pajangsora wau | nênggih putra wit angambil mantu | lan Ngabèi Sudiradirja kinasih | kèh janma samya guguru | ing gêndhing sagung lalagon ||
12. talèdhèk topèng têpung | miwah dhalang reyog yaga sinung | ing lalagon lagu kang samya kinapti | wit saking lêbda linangkung | krawitan tuhu kinaot ||
13. babaring bêksa bêsus | pacakira cakcakane alus | lat-ulatan winulat langkung nglam-lami | layak kondhang dadya kidung | barêngan sing Palar |[116]|
14. maatma karan umum | janma kadwi wastanira arum | Diradirja paparab gantang winarni | Pajangsora karanipun | Pajangswara rum rinungon ||
15. kasok wilasèng prabu | Pajangswara nampi sihing ratu | sinêngkakkên dadya abdi dalêm carik | Ranggawarsita sinantun | golong Kadipatèn Anom ||
16. pragad paramèng têmbung | amumpuni kasastran luhung |[117] tan pantara warsa gya ginanjar malih | sumêngka dadya panèwu | piniji nèng ngarsèng katong ||
17. Dyan Ranggawarsitèku | têmbenira ing puwara laju | kang sumare nèng luwar Batang Batawi | kapisah lawan lyanipun |
--- 37[118] ---
kulawarga kapara doh[119] ||
18. warnanên sang nga Prabu[120] | nandhang gêrah tilar dasa[121] èstu | dening madal sarat sarana usadi | yuswa wus kalangkung sêpuh | kinodrat tumêkèng layon ||
19. bawana surêm sampun | samudaya duhkita gêgêtun | diwangkara mawêlu yayah belani | andhêdhêt kapadhêt pêdhut | kang taru layu kalêson ||
20. kawula wayang-muyung | mapayangan[122] tambuh gung anjêtung | ketang saking kasok sumuyut ngastuti | kadhaton katruh kapiluh | ting jalêrit anggalolo ||
21. sampat pangrukti rampung | sinarèkkên mring Magiri gunung | pinèngêtan sangkala candra ciniring | sucindra kaswanèng prabu |[123][124] surya sangkala kang winot ||
22. kontap kèsthi lingnyèku |[125][126] yèn winilis dera madêg ratu | apan antuk tigang dasa sanga warsi | maksih nunggil jamanipun | kang putra gumantya katong ||
23. jujuluk Jêng Sinuhun | Paku Bwana narendra linuhung | Senapati Ngalaga Ngabdurahmani | Panata Agama Rasul | kang kaping catur kuwaos ||
24. karan Sinuhun Bagus | jatmikèsmu wadana arurus | ingkang yasa pasanggrahan ran Cêmani | kalok kaloka misuwur | santa budya tyas kinaot ||
25. nuju Jimakir taun | sinêngkalan candrama winangun | catur dibya kang kasusra ing narpati |[127] surya sangkala ginêlung | rêsi kèsthi sabda katong |[128]|
26. lulus lêstari linut | kayuwanan raharja amuput | Jêng Sinuhun lama dènnya madêg Aji | watara tri dasa punjul | tigang warsa karahayon ||
27. tiniti kang tumutur | ponang rawi rinipta ing galur | ing pangèsthi dadya sudarsana wuri | paran kang runtut rinuruh | mrih ruwat ruwidèng[129] batos ||
28. dèn agung ing pamêngku | para wignya paramèng rèh sadu | kang wus putus kasub kasusastran ngênting | ring sang Nguragita punggung | kang kaduk kadung sayêktos ||
29. saro sasranèng atur |[130] sucipta mrih darmawèng pangatur | tataline ing pambudya dadya adi | mupakat yèn ngup-sinangup | sasadone wit sininglon ||
30. dwidasa ari Sabtu | Madilawal warsa Lip lumaku | rêsi ngrasa kang kaèsthi ing sarwèdi |[131][132] rinuntut parênganipun | surya sangkala kang winor ||
31. ing ari kaping wolu | Aogustus sangkala linaku | kang rinasa uninga têrusing kapti |[133][134] sampèka paridarma yu | yuwananing para maos ||
| 1 | Lebih satu suku kata, dan biasanya guru lagu u: sumarambah marbuk. (kembali) |
| 2 | rêroncène. (kembali) |
| 3 | gubug (dan di tempat lain). (kembali) |
| 4 | jagayitna. (kembali) |
| 5 | Kurang satu suku kata: ingkang èstri datan darbe kunung kardi. (kembali) |
| 6 | Lebih satu suku kata: Ya Nyi Jagasura marêngi. (kembali) |
| 7 | sakamantyan. (kembali) |
| 8 | Lebih satu suku kata: yèn rinasa wawratan iki. (kembali) |
| 9 | dadak. (kembali) |
| 10 | Lebih satu suku kata: nguni Kyagêng Tarub. (kembali) |
| 11 | Kurang satu gatra: ke-7 (6u). (kembali) |
| 12 | tandya ingancaran. (kembali) |
| 13 | purwa. (kembali) |
| 14 | kinaworan. (kembali) |
| 15 | samyèmut. (kembali) |
| 16 | songgarunggi. (kembali) |
| 17 | asri. (kembali) |
| 18 | gar-gêr. (kembali) |
| 19 | angling. (kembali) |
| 20 | sagêd (dan di tempat lain). (kembali) |
| 21 | Kurang satu suku kata: ruruh pangucape titis. (kembali) |
| 22 | Kurang dua suku kata: dhèmês luwês ing solah bawa trapsila. (kembali) |
| 23 | Kurang satu suku kata: sowan lumêbèng kadhaton. (kembali) |
| 24 | mênangan. (kembali) |
| 25 | Lebih satu suku kata: Pangran Harya Dipamênang. (kembali) |
| 26 | iringkên. (kembali) |
| 27 | ing galih. (kembali) |
| 28 | Lebih satu suku kata: sampunira dèn tampèni. (kembali) |
| 29 | Kurang satu suku kata: tarampil wêweka putus. (kembali) |
| 30 | Kurang satu suku kata: duk samana winursita. (kembali) |
| 31 | Kurang satu suku kata: de Kangjêng Ratu sareyan. (kembali) |
| 32 | Kurang satu suku kata: tindakira nata laju. (kembali) |
| 33 | Kurang satu suku kata: unggyanira para wrêdha. (kembali) |
| 34 | ing galih. (kembali) |
| 35 | pacuhana. (kembali) |
| 36 | Kurang satu suku kata: dèrèng tanggap maring sêmu. (kembali) |
| 37 | sasmitadi. (kembali) |
| 38 | Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: amêgati samarga mung anggupita. (kembali) |
| 39 | sadangunira. (kembali) |
| 40 | risaksana. (kembali) |
| 41 | gupuh. (kembali) |
| 42 | Lebih satu suku kata: yèn nganti nglèlèti daging. (kembali) |
| 43 | Kurang satu suku kata: pinarêk ngarsèng Aji. (kembali) |
| 44 | kawuryan. (kembali) |
| 45 | Kurang satu suku kata: ngèstu ngastuti mituhu. (kembali) |
| 46 | songgarunggi. (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata: abote wong ngawula. (kembali) |
| 48 | Kurang satu suku kata: bibi lajua alinggih. (kembali) |
| 49 | Kurang satu suku kata: yèn winêlir tan sajajar. (kembali) |
| 50 | dhêku. (kembali) |
| 51 | Biasanya guru lagu i: olih-olih. (kembali) |
| 52 | Kurang satu suku kata: rudahing tyas kontram anabêti. (kembali) |
| 53 | Kurang satu suku kata: puspa palara milah malahi. (kembali) |
| 54 | Kurang satu suku kata: ingsun sung pupuji. (kembali) |
| 55 | Sang Akatong (dan di tempat lain). (kembali) |
| 56 | dhayoh. (kembali) |
| 57 | Prasman. (kembali) |
| 58 | Kurang satu suku kata: lir kapadhêt pêdhut anaputi. (kembali) |
| 59 | sulistyendah. (kembali) |
| 60 | Kurang satu suku kata: pêtênging rat rata wimbuh mawèh. (kembali) |
| 61 | sumimpên. (kembali) |
| 62 | Kurang satu suku kata: Lan Residhèn apan dados wadi. (kembali) |
| 63 | ngarawistha. (kembali) |
| 64 | Kurang satu suku kata: manggalaning bètèng agung Surakarta. (kembali) |
| 65 | lêjara. (kembali) |
| 66 | lêlancaran. (kembali) |
| 67 | risaksana. (kembali) |
| 68 | Kurang dua suku kata: Tuwan Obrus nulya ngutus saradhadhu. (kembali) |
| 69 | suka dahat kaharsayan. (kembali) |
| 70 | Kurang satu suku kata: ing puwara Tuwan Residhèn karungu. (kembali) |
| 71 | Lebih satu suku kata: sri narendra pangandikanira ris. (kembali) |
| 72 | dhuh. (kembali) |
| 73 | Banoncinawi (dan di tempat lain). (kembali) |
| 74 | dibyanung. (kembali) |
| 75 | pinandara. (kembali) |
| 76 | kinamaru (dan di tempat lain). (kembali) |
| 77 | Kongsi. (kembali) |
| 78 | pinaksa samata-mata. (kembali) |
| 79 | arabia. (kembali) |
| 80 | Biasanya guru lagu u. (kembali) |
| 81 | Kurang satu suku kata: Kangjêng Ratu Kêncana waspa mbarubul. (kembali) |
| 82 | Kurang satu suku kata: apan sira darbe atur. (kembali) |
| 83 | Kurang satu suku kata: kondura ing dalêm puri. (kembali) |
| 84 | kabyatan. (kembali) |
| 85 | katur residhèn. (kembali) |
| 86 | sanityasa. (kembali) |
| 87 | Endranata. (kembali) |
| 88 | pun kintèki. (kembali) |
| 89 | arsa. (kembali) |
| 90 | Lebih satu suku kata: mrih manggya raharja. (kembali) |
| 91 | kampitèng. (kembali) |
| 92 | Semestinya angka halaman 30. (kembali) |
| 93 | Nomor bait asli 22, dirubah menjadi 21 dan seterusnya sesuai dengan urutannya. (kembali) |
| 94 | Kurang dua suku kata: Miwah rara Bêruk wus pinangkat sêlir. (kembali) |
| 95 | Kurang satu suku kata: Dene Kangjêng Ratu sêdyarsa pinanggih. (kembali) |
| 96 | Lebih satu suku kata: tartamtu nir kawaspadan. (kembali) |
| 97 | êsak. (kembali) |
| 98 | Kurang satu suku kata: singgung-gung manggung wirage. (kembali) |
| 99 | rudah. (kembali) |
| 100 | tekadipun. (kembali) |
| 101 | Kurang satu suku kata: sumpêk angandhêg hawa. (kembali) |
| 102 | Lebih satu suku kata: tuwi marang dalêm Endranatan. (kembali) |
| 103 | panduk. (kembali) |
| 104 | sidaning. (kembali) |
| 105 | puji-pinuji. (kembali) |
| 106 | kawulakèh. (kembali) |
| 107 | birawèng. (kembali) |
| 108 | Kurang satu suku kata: inggih Kangjêng Ratu sapunika. (kembali) |
| 109 | kawulakèh. (kembali) |
| 110 | kawiryawanira. (kembali) |
| 111 | ramebu sakalangkung. (kembali) |
| 112 | Kurang dua suku kata: dènnya asih-trêsna ing galih. (kembali) |
| 113 | Kurang satu suku kata: kinasihan maring Sang Aprabu. (kembali) |
| 114 | gumandhang. (kembali) |
| 115 | Kurang satu suku kata: yèn tan ngrungu suwara tumlawung. (kembali) |
| 116 | Kurang dua suku kata, dan biasanya guru lagu o: barêngan sing saka Palar. (kembali) |
| 117 | Kurang satu suku kata: amumpuni kasusastran luhung. (kembali) |
| 118 | Teks asli tidak ada angka halaman 36. (kembali) |
| 119 | kaparadoh. (kembali) |
| 120 | Sang Aprabu. (kembali) |
| 121 | donya. (kembali) |
| 122 | mawayangan. (kembali) |
| 123 | § (1714). (kembali) |
| 124 | Tanggal: sucindra kaswanèng prabu (AJ 1714). Tahun AJ 1714 jatuh antara tanggal Masehi: 13 Oktober 1787 sampai dengan 1 Oktober 1788. (kembali) |
| 125 | § (1787). (kembali) |
| 126 | Tanggal: kontap kèsthi lingnyèku (1787 M). (kembali) |
| 127 | Tanggal: Jimakir: catur dibya kang kasusra ing narpati (AJ 1714). Tahun AJ 1714 jatuh antara tanggal Masehi: 13 Oktober 1787 sampai dengan 1 Oktober 1788. (kembali) |
| 128 | Tanggal: rêsi kèsthi sabda katong (1787 M). (kembali) |
| 129 | ruwêting. (kembali) |
| 130 | sarosa sranèng atur. (kembali) |
| 131 | § (1867). (kembali) |
| 132 | Tanggal: Sabtu (Sêtu) dwidasa (20) Madilawal (Jumadilawal) Lip (Alip): rêsi ngrasa kang kaèsthi ing sarwèdi (AJ 1867). Tanggal Masehi: Sabtu 8 Agustus 1936. (kembali) |
| 133 | § (1936). (kembali) |
| 134 | Tanggal: wolu (8) Aogustus (Agustus) rinasa uninga têrusing kapti (1936 M). (kembali) |