Sêrat Bantên, British Library (Add MS 12304), 1787, #1036 (Pupuh 24–37)
| 1. | Sêrat Bantên, British Library (Add MS 12304), 1787, #1036 (Pupuh 01–13). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad. |
| 2. | Sêrat Bantên, British Library (Add MS 12304), 1787, #1036 (Pupuh 14–23). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad. |
| 3. | Sêrat Bantên, British Library (Add MS 12304), 1787, #1036 (Pupuh 24–37). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
--- [f. 93r lanjutan] ---
24. Dhandhanggula
1. Sandisastra aris tanya malih | lah ta kakang mangkya Sandimaya | sasampuning Pagêrage | paran malih kawuwus | pan anêdha manira warti | andika karywa têmbang | malih dipun arju | Sandimaya anor sabda | mangke yayi pun kakang lagya apikir | supaya raharjaa ||
2. sayêktine pun kakang puniki [puni...]
--- [f. 93v] ---
[...ki] | lamun dede têlênge kang manah | kang maksa akèn angrèngrèng | têmên amba tanpayun | sangêt susah tur tanpa kardi | samarga sung pagulyan | sangêt cupêtipun | Sandisastra amrih sabda | sakarsane ing liyan tan arsa uning | ing tutur raja-raja ||
3. ri sampuning kang kadya puniki | dyan warnanên malih kangjêng sultan | duk karsa miyos mangsane | mulat ing wayahipun | duk sasêpton ing darparagi | winarna dhapurira | sêsêptoning dangu | nayaka miwah punggawa | ingkang agung wiyose ing darparagi | miyos salêlungguhnya ||
4. ya ta baris munggèng pinggir kali | saking kilèn ambanjêng mangetan | mangidul pan baris kilèn | lawan têtarubipun | pan gamêlan bêkta pribadi | sêdaya kang punggawa | têngêrane tunggul | dèrèng miyos kangjêng sultan | samya lênggah [lêng...]
--- [f. 94r] ---
[...gah] majêng dhatêng candhirêsmi | saandhaping mandira ||
5. aglar nayaka punggawa mantri | saandhape srimanganti atap | nulya kangjêng sultan miyos | saking dalêm kacatur | pan ing made mundhu kawarni | pêpêk prêyayi mêdhang | kathahe rong puluh | samya baris ngapit lawang | sarêng sampun prapta ing kana sang aji | wong mêdhang anut jajar ||
6. ing made gayam wontên kang cawis | pan sakèhe jênêngan sêdaya | Parasara jêjuluke | wêtara patang puluh | pan punika samya umiring | prapta ing panyêndhêkan | ana malih kumpul | prêyayi kang ingaranan | de sang prabu anênggih Kalamisani | malih wong kawan dasa ||
7. kang ngombala sakèhing wong kêmit | namanira Kyai Sarahita | amumpuni ing sakabèh | bisa mrayogèng kayun | manci-manci karsaning kêmit | raina wêngi tansah | asaos ing
--- [f. 94v] ---
ngriku | nulya miyos kangjêng sultan | kèhing mantri wus saos anèng sitinggil | samêkta upacara ||
8. kang rumêksa dhumatêng sitinggil | punggawa gung Kyai Narawita | myang ngombala mantri kabèh | tansah wontên ing ngriku | siyang latri karywanya cawis | angrêsiki dêdalan | miwah sênjatèku | gêdhong sênjata myang kuda | gêdhogane Ki Narawita kang ngapti | mantri sampun atata ||
9. kuda sêkawan prêsamya cawis | sêkardiyu lawan kalisahak | Ki Sumayuda katrine | Ki Layarwaring catur | pan punika ing wau mijil | kombala angrêjasa | pêthak patang puluh | pangawinan sinulam mas | roning andong jêjêr wrêgu mung kêkalih | malih kang pangawinan ||
10. jêjêr andong kathahe kêkalih | sinulam mas prêsamya kinêmbar | kalamisani namane | nulya kang munggèng [mung...]
--- [f. 95r] ---
[...gèng] ngayun | wontên malih ngawinan aji | wasta pun lutung ika | jêjêripun wêrgu | lan malih pun păncawura | nora têbih angamping ing sri bupati | sandhing pêdhang ki jimat ||
11. pangawinan ngamping kanan kering | song-song pêthak kêkalih wus babar | lante parêng caratane | pawohan camthinipun | jêjêr arja sampun umijil | sakèhing panakawan | pan kinèn rumuhun | ingkang anggawa padudan | lan saptangan kang gawa lêlungguh lumping | sinrêg inggal miyosa ||
12. suka-suka kinêtab kang lumping | ya ta bubar sakèh kang sewaka | nayaka punggawa kabèh | nênggih saking têtarub | sowang-sowang ing barisnèki | umyang sakèh gamêlan | baris kudanipun | nulya miyos kangjêng sultan | ya ta mungêl têtabuhane sêkati | sigra lante binabar ||
13. wus binabar gumêlar ing siti | kangjêng [kang...]
--- [f. 95v] ---
[...jêng] sultan maglaran ing kisma | kubêng para mantri kabèh | mantri ingkang lêlungguh | pan abaris têpi botrawi | nulya găngsa tinêmbang | mesa patêr iku | nulya gamêlan sêdaya | kèh nayaka tanapi punggawa sami | kêndhang gong asauran ||
14. ramya gumuruh tuhu mêlingi | nulya nitih pangeran ing kuda | mantri angiring sakabèh | nulya nayaka agung | kabèh sami kinèn anitih | miwah sakèh punggawa | ingkang agung-agung | wus samya nitih turăngga | ya ta nyongklang sawanèh kudanya nyirig | wanèh anyongklang wêdhar ||
15. wontên ingkang adheyan rêspati | sarêmênnya wau ingkang nunggang | dèn êmbat-êmbat lawunge | ngengagar camêthinipun |[1] turăngganya ringas awêdi | arsa nandêr kudanya | myang kang sampun gambuh | ing sêpton dadya kêkambang | Ratu Bagus Kumala
--- [f. 96r] ---
lawan kang rayi | Ratu Bagus Kêncana ||
16. samya bagus warnane ngedani | jênar bonyo ingkang pasariran | pan karo lêmês rambute | lwir têkês yèn dinulu | sotya jait balut alindri | bau anglaring wijang | mêjana gêngipun | jêtmika ambêk pêsaja | angrêspati èsême anganyut ati | dhèmês ing pasariran ||
17. kampuh gadhung pinarêm mas adi | pan kinunang ing cawi lung-lungan | tumpalira tinarètès | asabuk tali datu | sinalisir sêkar balingbing | sumawur ingombyokan | cindhe clananipun | têpine cara Mêkasar | kancing êmas pêpitu ingkang sasisih | wêwangunan manila ||
18. nitih kuda ing warna rêspati | apêsaja lamun mawi polah | parêng lan kuda gênjote | ajêg sarywa tumungkul | kuda pêthak muncar dumêling | aran pun Sêkartingal [Sêkar...]
--- [f. 96v] ---
[...tingal] | apolah ing ngayun | anyirig angêmbat-êmbat | suku ganti panyawuke marang siti | kadya wong ambêdhaya ||
19. pan kacarywan sakèh kang ningali | jalu èstri samya ngalêmbana | dening pasaja polahe | satuhune wong bagus | nora pêksa ika bagusi | satingkah polahira | tan kasrêng ing kayun | asumpang dalima wantah | pinalêtuk kalawan prêrada putih | rondhon sawo ginubah ||
20. nulya kangjêng pangeran dipati | pun layarwaring kang tinitihan | ulêse irêng kumêtèp | sangêtipun kêlangkung | kuda alit angsal sing Bali | nulya kangjêng pangeran | angatag puniku | wêwatangan sêsandêran | wus linawung Tubagus Kumala adi | myang Tubagus Kêncana ||
21. pun layarwaring sangêt lir angin | pan kang rama pangeran pêpatya |
--- [f. 97r] ---
anguwuh alok swarane | ngandika nguwuh-uwuh | dipun emut amungsuh gusti | mênawa katiwasan | turăngga ywa laju | gusti wèhana sêntosa | aja pati amêlêk jaran kêpati | pacuwan katiwasan ||
22. Ratu Bagus Kumala miyarsi | ing sabdane wau ingkang rama | dyan ingandhêg turanggane | anulya nyongklang lêmbut | nyongklang wêdhar nulya anyirig | polahnya Sêkartingal | ngarsa miwah pungkur | buntute anampar lêmah | kêthap-kêthap katingalan saking têbih | widigdyanya kang nunggang ||
23. dyan warnanên punggawaning aji | ingkang dadya rêngrêng darparagya | Ki Narawăngsa wastane | pan ana kêmbaripun | Naranata ingkang wêwangi | anitih kuda napas | agung tur aluhur | ingaran pun Mesaabang | tur gambira Ki Naranata kawarni |
--- [f. 97v] ---
akampuh cêcêlêpan ||
24. jingga mubyar pinarêm mas adi | kinunang-kunang kinêbo nabrang | prêradanipun narêtès | tan mawi dipun ancur | kuda nandêr paraos warni | sumawur sumamburat | dadya bungahipun | gantya lawung gantya matang | Naranata Narawăngsa alok kêni | tinangkis lawung malang ||
25. pra nayaka lan punggawa sami | ingkang sampun mangkya wêdrah-wêdrah | kawarnaa panggenane | takwa kulambinipun | tapta kuning lan tapta abrit | miwah cêmêng lan rêta | agêng dhastharipun | dhasthar ijo ana abang | miwah kuning sinung ronce-ronce singgih | sawarnaning kang sêkar ||
26. dhasthar punika winastan singgih | bawang sabungkul bêk dening sêkar | angêmbyak-êmbyak sêkare | kampuhira dèn nukup | miwah dhasthar lawan kulambi | arum gandanya ngambar | angrok
--- [f. 98r] ---
sêkar tanjung | myang sinumpêtan cindhaga | kêdhap-kêdhap sing doh katingalan putih | kuda nyirig anyongklang ||
27. rame kang wong atangkis-tinangkis | pan kasêlak tunggang ing ancala | mèh mahêrib wêtarane | kangjêng pangeran ratu | wus tumêdhak saking turanggi | mantri miwah punggawa | gumrêbêg ing pungkur | lan sakèh para punggawa | sêdayane umarak ing sri bupati | mangsah marang ngajêngan ||
28. saking wetan êlor kulon prapti | mêmêndhapan mèh dhatêng ngajêngan | mêndhêk sarta nêmbah kabèh | nulya ngadêg wong iku | kadya lampah angayap uni | wus lênggah ing ngajêngan | nulya Sultan Agung | bubar saking palênggahan | ya ta mungêl arêsmi găngsa sêkati | sultan sampun ngêdhatyan ||
29. para warga abubaran sami | myang punggawa [pungga...]
--- [f. 98v] ---
[...wa] sampun praptèng wisma | tan winarna ing latrine | tan wontên kang kadhapur | anèng karsanipun pribadi | sakarsaning apolah | ing dalu sakayun | nora kasusra ing darya | samya sidhêm tan ana wiraos malih | sri nata kang dèn ulah ||
25. Sinom
1. ing mangke kang ginupita | Ratu Bagus Kêncana di | anênggih ing panjênêngnya | mêngkana ingkang kawarni | dening kalintang adi | Tubagus Singawaningyun | Ratu Bagus Kumala | panjênêngane kawarni | gih punika Ratu Bagus Aryaraja ||
2. kawarnaa kangjêng sultan | saking Pagêrage nênggih | wêtara ana sawarsa | nulya gêrah sri bupati | dhatêng sumalahnèki | anênggih sêngkalanipun | wiku pandhita tata | iku antukira manggih |[2] pan ingetang yuswanira kangjêng
--- [f. 99r] ---
sultan ||
3. ingkang yuswa kangjêng sultan | sèkêt lawan wolung warsi | mêngkana ingkang wasiyat | ngandika ing warganèki | kathah kang anaidi | miwah punggawa gung-agung | miwah kang para putra | punika sami naidi | angestokên datan ana kang suwala ||
4. mêngkana kang pangandika | besuk ing sapungkur mami | ingkang jumênênga nata | iku besuk putu mami | pangeran adipati | kang dadya gêgêntiningsun | ngalênggahana kêdhatyan |[3] Mas Dipaningrat winêling | Thol Kawista lawan Arya Mangunjaya ||
5. anulya kangjêng pangeran | adipati sampun tampi | karaton miwah kagungan | jajahan kang têpis wiring | sampun kasrah sakalir | angsal wilayating ratu | anulya tata-tata | Pangeran Mandura singgih | kang miraosakên ing ala bêciknya ||
--- [f. 99v] ---
6. mêngkana kangjêng pangeran | manjing mring karaton aglis | jinênêngakên punika | pangeran ratu ing mangkin | Pangeran Mandurèki | dadya Mangkubumi iku | ingkang dadya pangiwa | Tubagus Wiratmajèki | pan punika ingkang tinêngên ing karsa ||
7. Pangeran Jayasêntika | punika kang dadya kali | ingkang gêgadhing ing karsa | Thol Kawista kang wêwangi | lawan punika malih | awasta Kyai Mas Bayun | nênggih jêjênêngira | Ki Ngabèi Wiramantri | lawan malih Ngabèi Agnyanamarta ||
8. malih Mas Gunadiraja | sasampunira winarni | Pangeran Jayasêntika | datan apti dadya kali | anulya kesah khaji | sumalah ing Mêkah wau | măngka Kenthol Kawista | têtêp ingkang dadya kali | ya ta jênêng Fêkih Najêmudin ika ||
9. ya ta sakèhing nayaka [naya...]
--- [f. 100r] ---
[...ka] | miwah kang punggawa sami | ingkang pacak Surasowan | anênggih punggawanèki | Pringgalayaku malih | myang sakèh punggawa Lampung | yèn mangke arsa seba | samya kumpul sêdayèki | ing pasowan Pangeran Mandurarêja ||
10. sampuning kumpul sêdaya | anulya sami dèn irid | ratu bagus Wiratmêja | kang bêkta mring darparagi | yèn wusing darparagi | nulya ing dipăngga iku | mangkya ing prênahira | tan salang surup ing linggih | Jêng Pangeran Mandura ingkang anata ||
11. lan Ki Arywa Mangunjaya | lan Mas Dipaningrat malih | miwah Ki Mas Suryanata | sinrahan nayaka malih | para putra anênggih | lan malih nayaka iku | kang kocap panakawan | lan awak-awak puragi | pan punika kasrah ing wong kang têtiga ||
--- [f. 100v] ---
12. yèn enjing sontên aseba | samya kumpul iku malih | ing Ki Arywa Mangunjaya | anulya samya ingirid | seba ing darparagi | miwah ing dipăngga iku | nayaka para putra | sakèh sikêp dalêm singgih | ingkang nata Kyai Arywa Mangunjaya ||
13. sampun pêpêk kang nayaka | punggawa kêlawan mantri | bêbêkêl miwah lêlurah | pangeran ratu umijil | gumrêbêg ingkang ngiring | parêkan jaba puniku | ambêkta upacara | nulya sinambut ing mantri | munggèng lawang kori wiyosing dipăngga ||
14. samya lênggah magêlaran | mêngka ingkang kawarni |[4] Pangeran Mandurarêja | pangandikanira aris | mring ki arya puniki | myang Mas Dipaningrat iku | miwah ing para warga | Pangeran Mandura singgih | angandika arsa utusan mring Mêkah ||
--- [f. 101r] ---
15. paman Arya Mangunjaya | manira arsa ing mangkin | akongkonan marang Mêkah | kang manira utus iki | Ki Santri Bêthok nênggih | sun kanthèni wong pêpitu | Ki Arywa aturira | myang punggawa warga mantri | aprêyogi ingkang kadya sapunika ||
16. mila manira kongkonan | arsa angaturi uning | yèn Sultan Agung sumalah | minăngka ingkang gêntosi | manira nêdha malih | ing gêgênti jênêngipun | anêdha kang putusan | saking Sultan Mêkah malih | pan jumurung sakèhe kang para warga ||
17. dadya ingkang pangandika | cinêndhêk wiraosnèki | sampun samêkta bêbêktan | Santri Bêthok kesah aglis | kathahira kang ngiring | punika tiyang pêpitu | nulya kangjêng pangeran | dipati pêputra singgih | tan alami ingkang putra nulya seda ||
--- [f. 101v] ---
18. nuntên malih apêputra | jalu warnane apêkik | jumênêng pangran taruna | kang rama kalintang asih | nulya jêng pangran nênggih | sinrahakên tan asantun | dhumatêng ingkang eyang | Pangeran Prabăngsa nênggih | mapan kinèn ngangkên putra gènnya yogya ||
19. kang eyang lintang sihira | mèh sirna putra pribadi | rumêksa ajrih kalintang | pangeran anom pan asih | mèh supe ing sang aji | mring kang eyang trêsnanipun | kang eyang langkung suka | dening sinrahan ing aji | dadya arja nayaka kasrahan putra ||
20. mêngkana malih kang putra | kêlangkung parcayanèki | dhatêng Pangeran Prabăngsa | dening katingal gumati | tur sarwi ngati-ati | tan ana tuwanging kayun | birai suka bungah | pan sampun kabyatan ing sih | panjurunge kangjêng Pangeran Mandura ||
--- [f. 102r] ---
21. nulya Pangeran Mandura | angarsakakên ing mangkin | anêdhakakên ing kisma | punika ing kangjêng gusti | wus wêwangunan salir | sakèhing kang adiluhung | anjênêngakên ika | pangrakêt jalu lan èstri | rakêt Gunung Panumbak calung samêkta ||
22. warnanên pangrakêtira | dhinapur sawiji-wiji | pêpanji Gus Pangalasan | Gus Prasana galuhnèki | Dêmang Singawikrami | kang dadya jêng-ajêngipun | Gus Têngah Saraduta | dadya Wirun pan rêspati | Bagus Wăngsapatra kang dadya Andaga ||
23. Narăntaka dadya Kalang | kathah rane yèn winarni | Arywa Astra Adiraja | Wăngsantaka Gunungsari | Ciligulu Pêpatih | malih Sangupati iku | kang dadya Brajanata | Cilibadra bangbangnèki | Saranala punika kang dadya Sêmar ||
24. pun Madi
--- [f. 102v] ---
dadya brêmana | pun Sêmi Togogirèki | Panji Anom Sutamarta | prênahing pangrakêt uni | ing Kamênduran singgih | kêlangkung ramening wadu | sakèh amêng-amêngan | miwah Wêlănda lan Anggris | tur tontonan sêdaya awarna-warna ||
25. sampun tumêdhak ing kisma | anulya ratu dipati | awawrat mangkya punika | nulya miyos putra kalih | samya priyanya kalih | tan tulus sang rajasunu | mantuk ing rahmatolah | ingkang ibu gêrah nuli | sang dyah ayu sêmana pan lajêng seda ||
26. sedanya ratu dipatya | orêm kang wong sanêgari | malah lumrahing jajahan | samya kasmaran prihatin | kathah brăngta mring gusti | datan kasukan sawêgung | tontonên kang wus mulat | ingkang sampun wruh ing warni | endah [e...]
--- [f. 103r] ---
[...ndah] têmên sing ngêndi maning olèha ||
27. kadya gusti kang wus lirwa | sing pundi angsala malih | nadyan anjajah nêgara | pundi wontêna madhani | warna kadya jêng gusti | ing pangipèn ora nêmu | yèn winarna ing gita | tan ana têlase nênggih | sanêgara sêdaya asmarăndana ||
26. Asmaradana
1. pangeran ratu ing mangkin | kasmaran angrusak raga | anênggih ing dalêm gêdhe | tinilar samun kalintang | ngalih marang Kariyan | ing Mangunjayan puniku | rinêksa ana ing kana ||
2. ing siyang kalawan latri | amujung atangkêb lawang | tan kêna sineba ing wong | pawongan atap agêlar | anèng jawining lawang | nora kêna wong gumuyu | para warga samya susah ||
3. sampun lami datan lilih | lami orêm Surasowan | pirang-pirang wulan [wula...]
--- [f. 103v] ---
[...n] mangke | prapta ing paminggir desa | tan kêna akasukan | malah praptèng gunung-gunung | nora kêna têtabuhan ||
4. pra warga samya prihatin | miwah sakèhing punggawa | mantri panakawan kabèh | samya prihatin sêdaya | lami nora sineba | wêwiyosan samya samun | praptèng darparagi pisan ||
5. ya ta ri sampunnya lami | wontên sênggange kang manah | pan kenging pinarak mangke | wontên kang ngèsêm katingal | suka warga sêdaya | kangjêng ratu putra wau | miwah Pangeran Mandura ||
6. samya suka kang lumiring | mantri tanapi punggawa | pan sampun lami lilihe | nulya kangjêng ratu putra | kalayan ingkang rama | Pangeran Mandura iku | kawarna Pangeran Raja ||
7. Pangeran Raja ing mangkin | nênggih arsa sinupitan | nulya
--- [f. 104r] ---
anglêlarap kang wong | sakèhing prêrawan kênya | ana ingkang punggawa | myang anake mantri iku | kinarywa pangampil sira ||
8. Pangeran Ratu ningali | ana prêrawan satunggal | rada mirib ing warnane | punika nulya kinarsan | kawaloning punggawa | Tumênggung Ănggabayèku | tur mungguh kawalonira ||
9. Nyayugêdhe wastanèki | cinêndhêk ing caritanya | nulya kinawin punang wong | punika lilihnya pisan | Nyayugêdhe punika | ingkang dadya panglêlipur | nulya karywa mêng-amêngan ||
10. amangun sêngkrêran pêksi | ya ta sakèhing punggawa | miwah para mantri kabèh | tanapi wong jaba-jaba | mapan sami busêkan | samya atur-atur manuk | sawarnaning mêmanukan ||
11. pêksi wana pêksi wukir |
--- [f. 104v] ---
sinungan wisma satunggal | alami rêmên sang katong | ri sampunira mêngkana | nulya malih akrama | dhatêng kang putra puniku | Pangeran ing Kasunyatan ||
12. sampuning apanggih lami | lawan Kangjêng Ratu Nêngah | siyang latri akêloron | wêwah suka para warga | wus mantuk kadya kina | wontên ganti kang winuwus | dhatêng putusan ing Mêkah ||
13. ya ta Santri Bêthok prapti | samêkta sarewangira | dèn papag dèn rame-rame | ana putusan sing Mêkah | Sayid Ngali wastanya | lawan Ngabdul Abi iku | lan Khaji Salim rewangnya ||
14. Pangeran Mandura singgih | rêna sami ramyaningkang | wus samêkta sakabèhe | pangandika jroning surat | wus winaos sêdaya | mêngkana Pêngeran Ratu | wus jinênêngakên sultan ||
15. Jêng Sultan [Sulta...]
--- [f. 105r] ---
[...n] Ngabdul Fatêhi | Abu Fatah[5] kang sinurat | wus kasusra ngrat Bantêne | jajahan ing pawukiran | miwah ing nagri liyan | pangeran umadêg ratu | Kangjêng Sultan Abu Fatah ||
16. ya ta Santri Bêthok singgih | jumênêng Ki Khaji Fatah | mêngkana ing sarewange | wus jênêng khaji sêdaya | ya ta sampun sinungan | pêcatu saking sang prabu | reyal kulambi lan dhêsthar ||
17. kawarnaa Sayid Ngali | lawan Ngabdul Abi ika | tanapi Haji Salime | sampun samya ingurmatan | pamule kangjêng sultan | punika kêlangkung-langkung | malah sami nêmbang durma ||
27. Durma
1. ri sampunnya mêngkana malih kocapa | kadya gantining tulis | Lurastra Susila | polah kadya wong brăngta | angraos cêlaning dhiri | lamun dinukan | duk [du...]
--- [f. 105v] ---
[...k] lagya amatèni ||
2. wong Carêbon duk lagya sumur angsana | laminya gung prihatin | Lurastra Susila | angrasa kèh dosanya | ing Allah kang maha suci | mangke ki lurah | angulari pamilih ||
3. pan andhustha lampahe Astra Susila | dandan baita aglis | ayad ngambil wraksa | mêdal dhatêng sêgara | wêtara wêktu mahêrib | anulya layar | mangetan paranèki ||
4. têtiyange kang binêkta kalih lawan | kaprênah warga sami | ya ta sampun mulat | sampan alêlayaran | mangilèn mring Ujungkait | kang ingularan | palwa saking Bêtawi ||
5. miwah prau kang têka saking Tong Jawa | miwah prau Kêlasi | ingkang ngambil wrêksa | iku kang ingularan | tan ana ingkang kêpanggih | maksih alayar | mangetan parannèki [pa...]
--- [f. 106r] ---
[...rannèki] ||
6. nulya ana mulat ing sêlup alayar | anulya dèn tututi | ya ta sampun parak | nulya Sêstra Susila | mudhun sêsampanan aglis | kang mêlahêna | punika wong kêkalih ||
7. sampun prapta ki lurah nulya têtanya | sandi sade kêrambil | nulya ingandhêgan | ki lurah sampun minggah | rewangnya mung wong kêkalih | ngamuk ki lurah | nuduk nganan angèri ||
8. kagyat gègèr wong Wêlănda ingamukan | ramya ngalokkên mati | sirna wong Wêlănda | ki lurah tan kawarna | miwah rewange kêkalih | tan kawuwusa | ki lurah sampun mati ||
9. sampun bêrstha Wêlănda ing sêlup pêjah | ki lurah angêmasi | katiga ipenya | punika ingkang pêjah | warnanên kang kari sami | wus mulih padha | prapta ing wismanèki ||
--- [f. 106v] ---
10. wus kawarta ing Jakarta abusêkan | ilang sêlupe siji | mangke ênêngêna | ya ta malih kocapa | amêpêk bala abaris | wus samya ngulah | balane wong Bêtawi ||
11. wus siyaga ing sêgara myang dharatan | Wêlănda lan Kêlasi | wong Têrnate Bandhan | miwah ta wong Kêjawan | wong Mêlayu wah wong Bali | Mêkasar jajar | wau lawan wong Bugis ||
12. ênêngêna tatane kang wong Jakarta | kocap wong Surasaji | lagya tata-tata | nayaka lan punggawa | sampun samêkta bênawi | baita tênggang | myang pêcalang rinakit ||
13. kangjêng sultan utusan dhatêng Kêrawang | kang dadya senapati | tugur ing Kêrawang | mapan Kangjêng Pangeran | Tumêngung Wiraajurit | sèkêt pêcalang | tugur Kêrawang nênggih ||
--- [f. 107r] ---
14. angambêngi baita kang saking wetan | kang arsa mring Bêtawi | iku ingambêngan | kang tan arsa rinampas | kinèn uling Surasaji | iku karywanya | tugur Kêrawang nêgri ||[6]
15. ing Tong Jawa punika pan tinuguran | kang dadya senapati | Arywa Suranata | atugur ing Tong Jawa | sèkêt pêcalang kang ngiring | wus pinondhokan | ing muara Tong Jawi ||
16. lan ing Tanah Ara malih tinuguran | kang dadya senapati | Ratu Bagus Singa- | daru ingkang pêparab | pêcalang sèkêt kang ngiring | anèng muara | Tanah Ara acawis ||
17. Tanjung Penthang punika pan cinawisan | kang dadya senapati | ratu bagus ika | Wiranatpada sira | pêcalang sèkêt kang ngiring | ing Tanjung Penthang | punika ingkang cawis ||
18. kang mangilèn têlatah Caringin [Cari...]
--- [f. 107v] ---
[...ngin] ika | sêdaya dèn cawisi | senapatinira | Ngabèi Wirasaba | lan Ngabèi Purwakrêti | cawisanira | sèkêt pêcalang malih ||
19. ingkang cawis muara Bantên punika | sèkêt pêcalang malih | senapatinira | Ngabèi Tanuhita | cawis ing muara kalih | yèn wontên karywa | siyang dalu pan aglis ||
20. wontên malih pêcalang badhe cawisan | sèkêt kathahirèki | senapatinira | Ngabèi Tanujiwa | karywanira wira-wiri | ngilèn angetan | jaga karywanirèki ||
21. ingkang dharat anglurug dhatêng Jakarta | kang dadya senapati | Radèn Senapatya | ing Ngalaga punika | kalawan punika malih | Ki Răngga Wira- | patra kanthinirèki ||
22. wêtarane baris kesah gangsal nambang | sampun dèn sêngkalani [sêngkala...]
--- [f. 108r] ---
[...ni] | lagine duk mentar | kadya ula prêwata | tataning wong mangun jurit |[7] dipun etanga | kadya carang sinami ||
28. Pangkur
1. enjing sang nata sineba | sampun pêpêk punggawa lawan mantri | myang nayaka agung-agung | kangjêng sultan ngandika | marang Radèn Senapati kang ingutus | lan punggawa ingkang kesah | anglurug dhatêng Bêtawi ||
2. lah kaki mêngko mintara | esuk iki pacuwan sambung lingsir | wus bêcik dinane iku | matur ki senapatya | inggih gusti saparentah jêng sang prabu | punggawa tuwan sêdaya | wus pêpêk ing darparagi ||
3. kantun ngantos pangandika | sri narendra ya ta ngandika aris | dhatêng pun Sodama wau | sira maranga pura | amundhuta reyal sèwu lawan kampuh |
--- [f. 108v] ---
tanapi lan damar malam | sing kapitan dêmang wingi ||
4. tan dangu anulya prapta | sampun katur reyal kampuh kulambi | dyan pinaringakên sampun | dhatêng kakesah aprang | samya nêmbah tumulya asalin kampuh | kulambi lawan cêlana | damarnyèwu wong sawiji ||
5. kangjêng sultan angandika | lah ta payo ngujungana ing mami | nêmbah punggawa tur laju | sêdaya ngaras pada | jawat asta sêdaya angaras suku | kangjêng sultan angandika | sun srahakên ing Ywang Widi ||
6. mugi padha rinêksaa | anglampahi ngamarrullahing nabi | oliha sêfangat rasul | kadya para sahabat | sinung kuwat dening Allah Maha Luhur | nêmbah sakèhing punggawa | anuhu[8] sih sri bupati ||
7. sampun amit ingkang kesah | kabèh mêdal [mêda...]
--- [f. 109r] ---
[...l] saking ing darparagi | kangjêng sultan angêdhatun | nulya nêmbang têngara | bêndhe ngangkang gong bèri swaranya umyung | têngêran ing baris bubar | waos sêdaya pinandhi ||
8. mantri kalayan punggawa | suka bungah tinrapan busana di | mubyar mak sing alun-alun | wus samya nitih kuda | panakawan samya ngamping kananipun | samya ngagêm suduk pêdang | pangawinan dipun pandhi ||
9. Kyai Bagus Wăngsanala | Wăngsapatra kalihe datan têbih | Bagus Wirăntaka iku | Kiyai Mantakarsa | layan malih Ngabèi Wirangun-angun | ingkang nyêpêng têtulisan | patang puluh kang ginangsing ||
10. awasta Ki Naradarpa | Nayapati kêmbarane puniki | layan Surakrêti iku | miwah Ki Naradarsa | Prayakrêti layan Kyai Wirăntanu |
--- [f. 109v] ---
Wiranala Wirantaka | Wiragati Singagati ||
11. punggawa Ki Mantakarsa | Patrayuda Tumênggung Wirotami | Dêmang Tisnajaya iku | Kiyai Sêcăntaka | lan Kiyai Patrayuda ingkang tumut | lawan Kyai Krêtiduta | tanapi Ki Yudagati ||
12. Kyai Khaji Wăngsaraja | lan Ki Dêmang Narapêksaku malih | Wirapêksa kêmbaripun | Dêmang Suradiprana | Patragati Pranasara sisihipun | Ki Sajagati prawira | kanduruan Wadya Aji ||
13. sakèh mantri paranakan | arasukan abang kêlawan kuning | baris sampun abra murub | ngangge kang sarywa pelag | baris bêdhil kulambine ijo gadhung | baris endhe sêngklat jênar | wong kantar kulambi putih ||
14. mintar saking darparagya | amarêngi ing dintên sênèn enjing | têtêg pan [pa...]
--- [f.110r] ---
[...n] munya gumuruh | sigra sêdaya budhal | abra tinon tunggul kalawan lêlayu | tinggar kumêdhap lan kantar | pajimatane pinandhi ||
15. grêbêging gêgaman kathah | kyai khaji lan Radèn Senapati | ika samya nitih tandhu | pêpikul munggèng wuntat | Dêmang Tisnajaya ingkang dadya cucuk | panurung Suradiraja | kêlayan pun Yudagati ||
16. mara alok baris mara | ana nguwuh rewange ingkang kari | têtabuhane gumuruh | kêndhang gong asauran | awor lawan pangriking turăngga barung | lawan kriciking gêgaman | sêdaya bungah ningali ||
17. baris cucuk sampun prapta | ing Pêngapon gêgaman kang ing wingking | maksih anèng alun-alun | duluring baris atap | sampun mêdal ing jawi kitha adulur | wus lêpas lakuning bala |
--- [f. 110v] ---
wus prapta ing sabin-sabin ||
18. wus lêpas datan katingal | wolung dina kalawan astha latri | laminya anèng dêlanggung | wus prapta ing Tanggêran | samya kumpul sêdaya tata ing ngriku | lêkasa karywa dandanan | samya nêmbang Sinom Bali ||
29. Sinom
1. kocapa kang wong Wêlănda | wus uning yèn mungsuh prapti | nulya siyaga gêgaman | lopèrèse dèn undhangi | koprale sampun prapti | sakumpêni sikêpipun | myang lopèrès irêngan | Kumpênine wong Kêlasi | wong Kêjawan kang angrèh padha Kêjawan ||
2. wong Tarnete lan wong Bandhan | kang angrèh tunggal sajinis | tan kêna salang surupa | ingkang akèh baris bêdhil | wus pêpêk ing ajurit | ingundang sêtabêlipun [sêtabêlipu...]
--- [f. 111r] ---
[...n] | nulêd bêdhil sapisan | têngara asung pakeling | sarta tambur sinarêng salomprèt munya ||
3. gumêrah sajroning kitha | swaraning tambur lan bêdhil | sauran pangriking kuda | griting rata agêng alit | dèn pêlêk ingkang kari | turăngga adheyan asru | kêdhaping bêdhil tinggar | pêdhang lawan tumbak mimi[9] | ting galêbyar gilaping sênjata kathah ||
4. mayor sampun kinèn mintar | kang sikêp bêdhil kariyin | tunggul sakumpêni sewang | ing wurine tumbak mimi | abra murub kulambi | kantar towok pêdhang suduk | kabèh para kapitan | nunggang jaran agêng alit | sikêpira bêdhil bêstul ngapit kuda ||
5. wus nabrang ing jaban kitha | arak pirang-pirang kupi | gêgotongan arakira | lan dandanan sarywa bêcik | wadung pacul lan linggis |
--- [f. 111v] ---
sêdaya sampun dèn pikul | roti menyak sapinya | manyèru ingkang mikuli | mênduripun gêgitik dèn êmbat-êmbat ||
6. sêdaya pan sampun mêdal | nulêd bêdhil boluwarti | anglir gêlap swaranira | sêdaya sinungan mimis | ngidul ngilèn dhêpnèki | mimise anampar kayu | amrih kapiarsaa | dening mungsuh ingkang prapti | tan winarna ing marga dènnya lêlampah ||
7. siyang dalu lampahira | dèn pêlak lampahing baris | wus prapta prênah payudan | wong Bantên wus nabrang kali | wus karywa bètèng sami | ajêng-ajêngan lan musuh | ya ta kang wong Wêlănda | wus akarywa bètèng malih | kutha mara pangirid sapi maesa ||
8. pitung dina yun-ayunan | tan ana kang mangsah jurit | pan samya asukan-sukan | têtabuhan siyang latri |
--- [f. 112r] ---
kêndhang gong lawan bèri | gumêr kang punggawa kumpul | sêdaya pagunêman | Radèn Senapati angling | sanak-sanak yèn sampun sami mufakat ||
9. dawêg sami akengkenan | ingajak aprang ing benjing | sampun lami gêgantungan | Kyai Răngga anauri | lah ta dawêg puniki | age wruha tandangipun | ki tumênggung manêbda | aywa ngulati kawanin | mênawa na ambandhingi kabudayan ||
10. rahadèn nulya utusan | angajak aprang tumuli | ênêngêna punang duta | wus dadya aprang ing benjing | Wêlănda kang winarni | wus cawis samêktèng pupuh | sampun tunggang ancala | ing mangkya gumantya ngwêngi | ya ta pajar anumpak bangun rahina ||
11. rahadèn nêmbang têngara | prêtăndha mangsah ngajurit | kang wadyabala busêkan | wus sikêp [sikê...]
--- [f. 112v] ---
[...p] tumbak lan bêdhil | ingkang dèn ati-ati | akalawan sabukipun | ki khaji wus andonga | sêdaya atadhah amin | rahayua kabèh wadyane jêng sultan ||
12. wus abra bêdhil lan tumbak | endhe towok lawan tamsir | pêdhang suduk dipun liga | punggawa anitih wajik | amung Ki Răngga singgih | andharat sarta pêpayung | Ki Agus Wăngsanala | yèn têbih prênahirèki | Narăntaka lan Ki Agus Wăngsapatra ||
13. kaya age antuk lawan | lir singa dèn bêbasahi | watangnya dèn êmbat-êmbat | kang aran Kalamisani | dêdêre wrêgu abrit | Ngabèi Wirangun-angun | lan Prayakrêti sira | Naradarpa Singapati | sikêpipun endhe suduk lawan pêdhang ||
14. nênggih Radèn Senapatya | endhe tambining waringin [wari...]
--- [f. 113r] ---
[...ngin] | mapan wêwangunan anyar | dèn pusthi raina wêngi | pêdhange landhêp titih | dèn nik sampun dèn unus |[10] munggèng luhuring kuda | anyongklang ngidêri baris | asêsumbar Wêlănda pupu andurma ||
30. Durma
1. kawarnaa Wêlănda sikêpanira | Saradarpa mêtoni | kadya singa galak | padha anginum arak | barise gênggêng kaèksi | tan arsa pisah | lêlumbungan kang baris ||
2. ingkang nunggang jaran ngubêngi mêlatar | kathah kang anèng wuri | madhêp ngidul ngilyan | madhêp ngalor saparywa | punika dèn parentahi | sigra nyênjata | tinggar aparêng muni ||
3. kang wus nulêd mundur ngisèni bêdhilnya | mangsah baris kang ngwuri | patang Kumpni ika | parêng nênjata samya | wus nulêd pan mundur aglis | tambur sauran |
--- [f. 113v] ---
salomprèt lawan bèri ||
4. ramening prang swaraning bêdhil sauran | bêdhil-binêdhil sami | tambur munya brang-brangan |[11] awor suraking bala | uwuh-inguwuh agênti | tur alok mara | kang mundur tawan kanin ||
5. pun Wêlănda tunggule mubêng nèng wiyat | lopèrèse ngajrihi | gêng luhur dêdêgnya | ngagêm tumbaknya cawang | dèn gêgandhi anèng wuri | yèn wontên ginggang | rewangya[12] dèn pêdangi ||
6. lutnanipun tansah ngundha-undha pêdhang | koprale agêng inggil | jajar lan sareyan | angangsahakên wadya | mistrinipun datan têbih | yèn ana kêna | kancane dèn jampèni ||
7. nitir-nitir pambêdhile wong Wêlănda | parêng patang Kumpêni | mimis anglir pendah | udan tiba sing ngwiyat | kumarusuk jroning baris | saking kang barkah | tan ana angênèni [a...]
--- [f. 114r] ---
[...ngênèni] ||
8. wadyèng Bantên ambêdhil tan parêng matang | unine ganti-ganti | mring luhur parannya | buh kêna buh oraa | mimis tan wruh parannèki | sadina aprang | tanna kasoran jurit ||
9. sampun sore kasêlak surup yyang arka | nulya dèn têngarani | kang wadya Wêlănda | tambur têngaranira | prêtandha mundur ing jurit | ya ta rahadyan | nabuh têngara malih ||
10. tinêtêgan mundur sakèhe kang aprang | gamêlan munya atri | sakèhing punggawa | miwah wadya sêdaya | ya ta radèn senapati | mudhun sing kuda | kathah ingkang angiring ||
11. samya suka sakathahe kang punggawa | ragêm lan senapati | pan pinindha-pindha | ing mangke kangjêng sultan | wus mantuk ing pandhok[13] sami | kang kabubuhan | langlang rahina wêngi ||
--- [f. 114v] ---
12. pêpundhutan sing punggawa kajinêman | roro punggawa siji | kang asring lumampah | bêngi miwah rahina | kang angrèh mantri kêkalih | Ki Sarapraya | lan Kyai Prayakrêti ||
13. pun Wêlănda wus mantuk ing bètèngira | prayitna ngati-ati | winangwang punika | ingkang ajaga-jaga | ingkang dadya rondhanèki | latri myang siyang | kang jaga dèn langlangi ||
14. tigang dina kèndêl nora mangun yuda | rahadèn ngandika ris | dhatêng panakawan | bayi sira lungaa | mring sakèh punggawa iki | lan Pringgalaya | aturana mariki ||
15. sampun kesah pun bayi agêgancangan | tan kawarna ing margi | ya ta sampun prapta | sakathahing punggawa | pan sampun tata alinggih | wus dhêdhaharan | kiriman saking gusti ||
16. ri sampunnya
--- [f. 115r] ---
ambêng sampun ingalapan | Rahadèn Senapati | ya ta angandika | nari dhatêng punggawa | manira nêdha pamilih | para punggawa | gêlar kita ajurit ||
17. kaya priye sakèhe para punggawa | wawrat tingkahing jurit | lamun lawanana | iya apêrang papak | punika kabangkitnèki | lamun sêmbada | linawan prang dhêdhali ||
18. Ki Ngabèi Wirangun-angun angucap | hèh ingsun Prayakrêti | angambil bubuhan | angobong padhukuhan | lawan kêbonane malih | bêngi rahina | ngobongi ingsun wani ||
19. sampun rêmbug pagunêmaning ayuda | lan Radèn Senapati | anabuh têngara | kêndhang gong asauran | kêlawan bêndhe tinitir | kumrab kang wadya | wus miyos tata baris ||
20. wus mêlatar
--- [f. 115v] ---
barise wadya Wêlănda | anguwuh hèh wong muslim | dèn yêtna ngong tembak | wong Bantên pan wus bubar | arêbut paran pribadi | ngalor parannya | mangidul mêtung[14] ngwuri ||
21. nulya Radèn Senapati sarewangya | lawan punggawa sami | sira Pringgalaya | ambêkta gêgamannya | gangsal atus gunging baris | wus mêtu wetan | Jakarta dèn idrêri ||
22. Kyai Răngga Wirapatra wus tumandang | rewang putra kêkalih | Bagus Wăngsanala | lawan Ki Wăngsapatra | rayine Ki Răngga malih | Ki Narăntaka | tan têbih anèng wuri ||
23. bêbêktane gêgaman katiga bêlah | Tumgung Wirautami | Dêmang Tisnajaya | rencange Kyai Răngga | anututi nora têbih | wus kapêpêtan | maksih aprang dhêdhali ||
24. Ki Ngabèi
--- [f. 116r] ---
Wirangun-angun kawarna | lawan Ki Prayakarti | miwah sarewangnya | kabèh wong têtulisan | kang ingandêl ing ajurit | kaonang-onang | yèn Prayakrêti wani ||
25. pasthi kantun pêrange adhêp-adhêpan | ramya bêdhil-binêdhil | Dêmang Wirapêksa | lan Dêmang Narapêksa | samya ramyaning ajurit | pêdhang pinêdhang | tumbak tinumbak sami ||
26. Kyai Dêmang Narapêksa Wirapêksa | anguwuh hèh wong kafir | yèn wani majua | aywa nglindhung kewala | lamun sira wêdi mati | padha nungkula | anuta gama suci ||
27. padha ngrungu sakèhing kang hèr sêdaya | mayor kapitannèki | miwah para lutnan | lopèrès lan sareyan | hèh wong Jawa dèn pakeling | aja lumaywa | sama rang laki-laki ||
28. anêrajang wong sêkawan nugang[15] kuda | ki dêmang kalih [ka...]
--- [f. 116v] ---
[...lih] cawis | parêng anêrajang | kapitan gupuh mêdhang | ki dêmang sigra anangkis | nulya anumbak | kêna kêrene wêsi ||
29. sampun tatas kêrene tumbaknya malang | pinêdhang dêdêrnèki | kapucuk kewala | ramya asalin pêdhang | adangu ukih-ingukih | kiyai dêmang | dèn pêdhang wanti-wanti ||
30. asêsumbar ki dêmang sarywa ambêdhag | ngantia lanat kafir | kapitan angucap | bêcik padha wong lanang | dyan nitih turănga putih | sinabêt mangsah | sarta sira ambêdhil ||
31. bêdhil bêstul wus matang ki dêmang kêna | baune ingkang kèri | nanging tan wigêna | nulya ki dêmang numbak | kêna lambunge kang kèri | mèh pining tiga | kapitan kang turanggi ||
32. ya ta ngêrap ambêkta wangke kapitan | suku kangsrah ing siti | manjing ing bètèngnya | jaran [ja...]
--- [f. 117r] ---
[...ran] wus nityasanya | yèn ana kang nunggang mati | wong Bantên samya | anêsêg punang baris ||
33. ramening prang kang wadya pan sami lêskar | wong Bantên kathah mati | kêna bêdhil tinggar | kang kanin mapan kathah | ana pêrung ingkang kuping | tunggul kabandhang | tambur kalawan bêdhil ||
34. kawarnaa Kyai Răngga Wirapatra | lan Radèn Senapati | lawan Pringgalaya | barêng angrangsêg mangsah | Kumpêni wus ngati-ati | sami digdaya | anulya prang katitih ||
35. bêdhilira Kumpêni mêlingi karna | Kyai Răngga sirèki | apêpayung bawat | dipun pandhi priyăngga | midrê mariksani baris | dyan sinênjata | Ki Răngga nora kêni ||
36. langkung rame kang wadya bêdhag-binêdhag | kang kacandhak ngêmasi | wanèh kang kabranan | ana kang nora pasah | arame bêdhil-binêdhil | rêrêmpon samya [sa...]
--- [f. 117v] ---
[...mya] | ing têgal wong kang kanin ||
37. kang sawênèh atawan brana |[16] ana kang maksih jurit | dèn ambên tatunya | maksih panggah ayuda | Kumpêni akathah mati | pating sulayah | ingkang anèng têtêgil ||
38. Kyai Răngga kasêntikane winarna | yèn ana rewangnèki | kêna mimis ika | tan têdhas nging katiban | Ki Răngga aglis marani | nulya dhinupak | kang rubuh aglis tangi ||
39. nulya mangsah angamuk malih wong ika | ya ta malih kawarni | Kya Gus Wăngsanala | Ki Agus Wăngsapatra | Kya Gus Narăntaka malih | ing tandangira | dinulu angajrihi ||
40. kadya Parta angamuk kasumbar-sumbar | sapa aranmu kapir | kapitan angucap | sungguh beta kapitan | Hèrtmusiya aran mami | kang sanityasa | ingkang bêdhah nêgari ||
41. angur sira wong Jawa padha laria [lari...]
--- [f. 118r] ---
[...a] | eman sira yèn mati | angur atêluka | eman rupamu mudha | agantia lain lagi | para punggawa | sapa ywang mau mati ||
42. lah majua papagêna tandang ingwang | sama rang laki-laki | Kya Gus anêrajang | gantya tumbak-tinumbak | sampun kabranan sirèki | turangganira | palayune anggêndring ||
43. sigra lutnan lopèrès miwah sareyan | kopral wus borak-barik | bêdhil nora munya | aprang jarah-jinarah | kang pêjah dèn pêrung aglis | wanèh dèn tigas | bêdhile dèn ambili ||
44. wus kasisan[17] yudane wadya Wêlănda | mundur tan măngga pulih | tunggule kabandhang | salomprèt lan tamburnya | myang turăngga lawan bêdhil | panganggènira | kang bêcik dipun ambil ||
45. Ki Ngabèi Wirangun-angun wus mara | lawan Ki Prayakrêti | miwah Saradarpa | munggèng
--- [f. 118v] ---
baris lor wetan | lan sakèh punggawa sami | myang barisira | dèn parakakên malih ||
46. bêndhe munya tinabuh kaya pêcaha | sakèh punggawa mantri | pan samya ambêkta | kêndhang gong abarungan | aloking punggawa jurit | lah batur mara | angsêgên ing ajurit ||
47. ya ta rarywan kang aprang pan kirang lawan | nulya kasaput wêngi | wus nabuh têngara | tăndha mundur ayuda | punggawa dyan kumpul malih | agêgolongan | mundur pakuwonnèki ||
48. wong Kumpêni pan sampun mundur sêdaya | ing wayah sampun wêngi | atrap jaga-jaga | kang midrê kawan dasa | ing dalu agênti-gênti | ingkang kanendra[18] | padha dèn pêpucungi ||
31. Pocung[19]
1. dyan warnanên senapati enjingipun | lan sakèh punggawa | samya kumpul [ku...]
--- [f. 119r] ---
[...mpul] amiraos | karsanira utusan mring Surasowan ||
2. sampun kumpul sakathahe kang ingutus | wus tampi bêbêktan | sakèhe jarahan kabèh | lawan surat badhe katur wus katampan ||
3. sampun pamit sakathahe kang ingutus | kang wong kawandasa | samya amêmikul kabêh | tan winarna lakunira duk ing marga ||
4. sampun lami ing marga angrantun-rantun | sampun sangang dina | lakunira salamine | sampun prapta duk wêngi ing Surasowan ||
5. enjingipun kabèh ingandikan sampun | sultan wus sineba | munggèng lawang dipanggane | pêpêk mantri punggawa miwah nayaka ||
6. punang duta ing sang nata awotsantun | sultan angandika | êndi surate sun waos | ya ta katur kintaki nulya [nu...]
--- [f. 119v] ---
[...lya] winaca ||
7. sapunika ungêling sêrat kang katur | sêmbahe sêdaya | punggawa dalêm sang katong | mapan sami rahajêng ngabdi sang nata ||
8. tingkahipun lumampah karywaning ulun | sami lumaksana | datan wontên ingkang asor | sêdayanya tan wontên ngucirèng rana ||
9. siyang dalu pun Prayakrêti pukulun | kesah ambêlandar | yèn dalu angobong-obong | pan punika katur sakèhing jarahan ||
10. ingkang warni jarahan tunggul lan payung | tambur slomprèt tinggar | bêdhil bêstul pêdang lan wong | kêbo sapi Kêlasi lan wong malêwar ||
11. pan mêngkana ubayanira sang prabu | yèn ana wong jaya | angsal siji kang wong dhase | ganjarane punika sêdasa reyal ||
12. yèn kang antuk kuping Wêlănda wong iku | mapan limang reyal | kang olèh kuping [ku...]
--- [f. 120r] ---
[...ping] sawiyos | yèn wong angsal gêgêr abadan kêjaba ||
13. sampun tutug winaos sêrat ginulung | sultan angandika | Pangeran Mandura mangke | inggih paman kalintang suka manira ||
14. iya besuk yèn Si Prayakrêti rawuh | pan sun ganjar desa | salungguh punggawaningong | ingsun lante sarta kêndhagane pisan ||
15. ya ta Pangran Mandura alon umatur | inggih aprêyogya | wong labda karywa kinongkon | prayogine ginanjar satêtimbangan ||
16. sampun dangu apanjang lamun tinutur | sultan sampun jêngkar | gumarêbêg angêdhaton | wontên malih punika ingkang winarna ||
17. kang kinăndha punggawa aprang ing laut | sagung kang mêcalang | kang labdèng karywa kinongkon | samya campuh sêdaya asmarăndana ||
--- [f. 120v] ---
32. Asmaradana
1. kocapa ingkang rumiyin | Tubagus Wăngsakusuma | alanglang ngetan angalèr | kaya age apêranga | ya ta manggih satunggal | wontên kapal agung labuh | ing sêlat Pulo Pamujan ||
2. sêluping kapal wus minggir | samêkta mawi sênjata | tunggule abang dèn angge | Tubagus Wăngsakusuma | lindhungan Pulo Dhuwa | wus adir ing karywa agung | pambêlah sampun siyaga ||
3. nulya ratu bagus angling | hèh wong batur sanak ingwang | dèn padha rila patine | srahana marang Pangeran | kang agung kang misesa | payo sêdhêng kita rêbut | mumpung adoh saking kapal ||
4. nulya dhayunge rinakit | layare aglis binabar | tubagus nyothe dhuwunge | tumbak sadhêpa sabêlah | wus wêruh wong Wêlonda | yèn pêcalang wus [wu...]
--- [f. 121r] ---
[...s] amburu | nulya kustapêl nyênjata ||
5. munya bêdhile ping kalih | mimise nora wigêna | Tubagus jêjêk galare | parakêna wong pambêlah | payo dèn padha kuwat | wus parêk dèn banthol sampun | ratu bagus sampun minggah ||
6. minggah mêdal saking kèri | Kumpêni sigra amêdhang | pating suriyab polahe | ana gitik wênèh numbak | nanging tan kandhêg minggah | ratu bagus aglis ngamuk | pambêlah samya tumandang ||
7. wus numbak nganan angèri | aloking wong sira kêna | pating samburat gêtihe | wong Jawa pan kathah pêjah | dèn pêdhang ana kowal | ana sèngklèh baunipun | miwah kang pêgat tangannya ||
8. dening tabête anangkis | padha nora kandhêg minggah | nganan ngèri panuduke | pating barêkuh swaranya | Wêlănda sampun têlas [tê...]
--- [f. 121v] ---
[...las] | tibèng petak wontên ambyur | gurawalan marang toya ||
9. brêstha Wêlănda kèh mati | Ratu Bagus angandika | lah batur payo sakabèh | kumpulêna kang jarahan | pacuwan ana ilang | poma aja na anglindhung | katur kabèh ing jêng sultan ||
10. besuk wus katur ing gusti | prayoga besuk sun têdha | sun têguhakên jangjine | payo batur padha dandan | sêlup iki tinundha | wus dandan têtali kumpul | dyan tinundha nulya layar ||
11. pan sampun binêkta minggir | anglêrêsi kapatihan | cinêndhêk bae tuture | wus angranjing ing muara | ya ta dadya tontonan | sampun katur ing sang prabu | sakèhe punang jarahan ||
12. langkung suka sri bupati | sakathahe kang sênjata | punika kadalêm [kada...]
--- [f. 122r] ---
[...lêm] kabèh | amung sagunging brêrana | pangangge lawan reyal | sinungakên kabèh iku | ingkang labda ing karywa prang ||
13. lan ginanjar kang wong malih | reyal sarta kampuhira | samya suka bungah kabèh | Tubagus Wăngsakusuma | iku kang dadi patya | sigêgên kang wus kadhapur | wontên malih kang winarna ||
14. Sarăntaka punggawa ji | punika malih mêcalang | kêkalih pêcalang kèhe | ya ta ingkang kawarnaa | sontên amanggih kapal | alabuh Tanjung Balubuk | wanci pajar dyan sinrêrang ||
15. sampun samya dèn unggahi | angamuk Ki Sêcăntaka | kagèt wong kapal wus gègèr | cinêndhêk ingkang carita | punang kapal wus kalah | ingobong kapal wus lêbur | wontên malih kang winarna ||
16. cinaritakakên malih | ingkang lagya amêcalang | angalor [anga...]
--- [f. 122v] ---
[...lor] ngetan parane | kaya age manggih lawan | namanya kang nayaka | Ratu Bagus Singadaru | sêmana kang kawarnaa ||
17. wontên kang palwa sawiji | têngahing Tanjung Brêrangbang | ingkang palwa jong agêdhe | sênjatanira akathah | panuwêk kalăntaka | sing Mêlaka dhatêngipun | katêdhuhan ing Brêrangbang ||
18. Ratu Bagus nabda bêngis | tan dêrana gya sinrêrang | tan winuwus ing yudane | salakuning wong apêrang | apa satingkahira | ulah bawaning prang cucuh | sigêgên êjong wus kalah ||
19. wontên ingkang kocap malih | Ki Khaji Ngabas apêrang | ing Gosong Bugang prênahe | kêlayan sêlup satunggal | ya ta Ki Khaji Ngabas | sampun jaya yudanipun | anjarah sêlup satunggal ||
20. kocapa punika malih | Kyai Răngga [Răng...]
--- [f. 123r] ---
[...ga] Natajiwa | ing Kêrawang duk pêrange | anjarah sêlup satunggal | nulya Ki Sutantaka | Wiraprana rowangipun | aprang malih ing Kêrawang ||
21. antuk kêjong agung inggil | ing Kêrawang dènnya aprang | punika ing jarahane | wontên malih kang winarna | ki dêmang surèngrana | ing balubuk prênahipun | anjarah sêlup satunggal ||
22. apanjang lamun winarni | Kiyai Sura Nurbaya | raharja sêmbêranane | lamun mêdal ing paseban | sumping wêdhak cêndhana | prênès sapamuwusipun | asring angucap mêngkana ||
23. besuk ingsun aprang sabil | sakèhe rewang sapangan | padha nênontona kabèh | yèn ingsun lunga mêcalang | kabèh mantri angucap | binadhe têmên sirèku | apêksa sura ing yuda ||
--- [f. 123v] ---
24. nora tinêmu ing baris | yèn para wanita yuda | nora tinêmu ngulate | sakèhing para punggawa | kabèh gumu suka |[20] arêngu pamuwusipun | nityasa apagujêngan ||
25. Sara Nurbaya sru angling | yèn para paido ingwang | tumêngaa para kabèh | tingalana ing awiyat | ika sih kasawargan | ing besuk ta prênah ingsun | ênggon ingsun akasukan ||
26. kabèh para widadari | padha ngawe-awe mring wang | para mantri suka kabèh | ana gêbug ana dhupak | edanira andadra | ledhar têmên sira anu | sêdhêng edanmu tinamban ||
27. angur ta sira anyantri | mapan sira wus atuwa | Sara Nurbaya wuwuse | kang wajib ingsun lumampah | sunat ingsun lumampah | farlu kifayah[21] lumaku [lu...]
--- [f. 124r] ---
[...maku] | bulah kaya sira edan ||
28. tansah mêng-amêng pêpênthil | sêlire sok dèn kêkudang | kang lawas-lawas mêngkono | tan kêna pisah sadina | ngêmpèng ing pajungutan | sêdaya suka gumuyu | dèn gêbyag dening wong kathah ||
29. besuk esuk ingsun milir | pacalang ingsun wus esak | wus tutug pagujêngane | tumulya Sara Nurbaya | mêdal dhatêng muara | datan kawarna ing ênu | wontên sêlup lêlayaran ||
30. sêlup agêng panjang singgih | Wêlandanipun akathah | dumadak têdhuh angine | sêlup datan polih layar | layarnya karepotan | anèng Pêlabuhan Ratu | ya ta Ki Sara Nurbaya ||
31. mulat ing mungsuh ngajrihi | lir singalodra non măngsa | dèn parakakên palwane | adhayung sarwi alayar | batur dèn
--- [f. 124v] ---
padha yitna | lah sanak-sanak katèngsun | aja na ginggang ing nala ||
32. mumpung ana marganèki | lawang swarga nuju mênga | sumaur kabèh rowange | inggih nêdha boya sêma | amba rencang andika | mapan ta samya wong jalu | aja na mundur ing rana ||
33. wong sabil ja nyipta mati | sêdyanên olih ganjaran | anadene ing patine | srahana marang Ywang Sukma | kita nora duwea | kawisesa ing sukma gung | ing lara kêlawan pêjah ||
34. wong sêlup pan sampun uning | yèn pêcalang lagi prapta | anulya nyênjata age | mimis tibèng ngarsèng wuntat | ana ngungkuli layar | Sara Nurbaya amuwus | juru batu mringa ngarsa ||
35. bêbanthol para dèn bêcik | angrumpak punang pêcalang | Ki Juru Batu ambanthol | sigra [si...]
--- [f. 125r] ---
[...gra] wong sêlup anumbak | rame tumbak-tinumbak | Ki Sara Nurbaya gupuh | munggah angamuk prawira ||
36. wong pitulas rewangnèki | wus padha ngamuk sêdaya | arame aprang ing kono | padha prakoswa prawira | Wêlănda mapan rosa | ana mêdhang ana nuduk | ana gitik bêdhil tinggar ||
37. Sara Nurbaya katitih | kapadhan tandhinge aprang | saking parmaning Ywang Manon | sampun mati iskipêrnya | manyèrune sêdaya | padha anggêbyur ing banyu | ana manjing ing jro petak ||
38. dèn jojoh dipun tumbaki | sampun têlas wong Wêlănda | wong Bantên pan kanin kabèh | nênggih Ki Sara Nurbaya | kaninipun kang prana | ya ta sêlupe puniku | ingobong pan sampun brêstha ||
39. Sara Nurbaya wus mulih | sampun prapta ing wismanya | limang dina ing lamine | anulya
--- [f. 125v] ---
sira palastra | wus ajur lampahira | mantuk ing rahmat kang agung | ginêntyanan têmbang durma ||
33. Durma
1. kawarnaa kang tugur anèng Kêrawang | miwah anèng Tong Jawi | mèh pindho sawarsa | ngaturakên jarahan | baita tiyang lan bêdhil | bêrana kuda | towok panah suligi ||
2. ya ta samun ing lautan Surakarta | tan ana ingkang mijil | kang wong amisaya | miwah dagang sing wetan | saking kulon dèn cawisi | wus kasusahan | wong Cina kalah grami ||
3. ya ta wontên malih ingkang kawarnaa | kapal sawêlas prapti | mring Bantên punika | labuh ing Pulo Lima | ajèjèr mangetan nênggih | mring Pulo Dhuwa | kapal kathah anjaring ||
4. dyan warnanên wong jro kutha sampun dandan | ing wisma samya kardi | sarig pakuwat |[22] kangjêng sultan [su...]
--- [f. 126r] ---
[...ltan] wus mêdal | sakèh nayaka wus prapti | samya bubuhan | bêdhil sawiji-wiji ||
5. gumêrêbêg ingkang ngiring kangjêng sultan | minggah ing boluwarti | Pangeran Pêpatya | bêdhil pun Jakatuwa | myang Pangeran Kidul malih | bubuhanira | bêdhil Ki Jakapêkik ||
6. Pangeran Lor bubuhan pun Kalăntaka | Pangeran Kulon nênggih | kabubuhan ika | bêdhil pun Nilantaka | Jêng Pangeran Wetan nênggih | pun Kalajaya | iku namaning bêdhil ||
7. Ratu Bagus Suradinata punika | bubuhanira nênggih | Ki Muntab wastanya | Pangeran Wirasuta | pun Urangayu namèki | pun Prênggisela | Pangeran Prabangsèki ||
8. miwah malih pangeran Sutamênggala | bubuhane anênggih | wasta Danamarka | pun Jakadalêm ika | agême sri narapati | lan [la...]
--- [f. 126v] ---
[...n] bêdhil waja | sèkêt kathahnya nênggih ||
9. kabubuhan sakèh nayaka punggawa | apanjang yèn winarni | saking Sunya Gagak | kutha Karang Nêratag | ambanjêng mring pinggir kali | sambung pabeyan | bêdhil waja abaris ||
10. sing pabeyan kulon têkèng wetan pisan | kutha myang boluwarti | kutha jaga-jaga | dhatêng ing Kadhongkalan | kapatihan kitha malih | ing Padhêk pisan | samya sinungan bêdhil ||
11. pan ing kapal swarane atêtamburan | tunggule samya abrit | wus cawis dandanan | paku tanapi papan | yèn kapale kênèng mimis | gancang tinambal | dhêmpulipun sumandhing ||
12. samya layar bêbathik ngilèn angetan | ya ta ganti ambêdhil | mimise pan tiba | wontên sêlaning kutha | trêkadhang wontên ngungkuli | luhur kêdhatyan |
--- [f. 127r] ---
wontên ing patrasari ||
13. wong nênonton alingan kutha atembak | agêng kalawan alit | nulya kangjêng sultan | akèn malês nyênjata | nênggih saking boluwarti | sing kutha wetan | kilèn kinèn malêsi ||
14. samyambêdhil pating jalêgur swaranya | mimise tibèng puri | ana tibèng ngarsa | wanèh tibane tuna | ana mimis angliwati | antukan layar | bolong nora nglarani ||
15. pan adangu bêdhil-binêdhil sing kapal | nulya Ki Jakapêkik | kalayan pun Muntab | miwah pun Kalăntaka | dèn petar dèn ati-ati | jumêgurkêna | kapale sampun miring ||
16. gumalodhag mimise tiba ing kapal | padha ngalokkên mati | surak lir ampuhan | ganti ambal-ambalan | langkung suka sri bupati | para nayaka | punggawa lawan mantri ||
17. aglis wau kapale [kapa...]
--- [f. 127v] ---
[...le] nulya tinambal | kang bêdhah sampun mari | paku dhêmpul ana | sarwi alêlayaran | nêngah pan asring kayèki | wus wêngi prapta | jêngkar sri narapati ||
18. pan sadaya bêdhil samya tinuguran | siyang kalawan latri | wong sêdasa sewang | sarwi akarywa ênal | lantak mimis wus miranti | kêkorogira | pangkur salining gêndhing ||
34. Pangkur
1. tan pêgat kadya mêngkana | pêrang dharat miwah aprang bênawi | sampun ping sawêlas tèngsu | aprang jarah-jinarah | ing Bêtawi mung kantun jro kithanipun | kang purna nora kobongan | datan kêna dèn lêboni ||
2. iku carita satêngah | Kyai Arya Mangunjaya winarni | ing kala madyaning dalu | marak dhatêng jêng sultan | ing jro dalêm tanpa larapan sawênggung[23] | matur agunêm sêksana | sêdalu dènira [dè...]
--- [f. 128r] ---
[...nira] gusthi ||
3. ing wêsana pagunêman | tan kawiyos ing karsa sri bupati | nanging karywa wruh ing kayun | datan amêdhar karsa | ya ta enjing sri narendra miyos sampun | kumpul sakèhing nayaka | tanapi punggawa mantri ||
4. Sri Naranata ngandika | lah ta paman kadya pundi ing mangkin | ing karsa dika puniku | tingkahing lami aprang | datan wontên kasampunane ing laku | Pangeran Mandura majar | anambungi têmbung ririh ||[24]
5. sakarsa jêng sri narendra | para warga punika sampun cawis | ing karsa dalêm lit agung | sang nata angandika | yèn mêngkatên kula tunjêl punggawa gung | paman kang prêyogi kesah | yogyane pênêd pun kaki ||
6. kaki Arywa Mangunjaya | lawan paman Wiratmaja puniki | Sayid Ngali karsa tumut | karsanipun priyăngga [pri...]
--- [f. 128v] ---
[...yăngga] | anglampahi ngamarullah ingkang agung | cinêndhêk ing tuturita | ing karywa wus dèn timbali ||
7. tubagus mantri sêdasa | Sayid Ngali punika sampun cawis | kangjêng sultan angêdhatun | cinêndhêk kang carita | ing kesahe anênggih sêngkalanipun | rupa naga tata jalma |[25] duk sêmana kang winarni ||
8. apanjang lamun tinêmbang | cêndhêkipun kewala kang tinulis | ya ta sampun alêlaku | tan kawarna ing marga | sangang dina têka ing Tanggêran iku | wus numpak ing sabrang wetan | sêparo wus apêpanggih ||
9. wus samya anjawat tangan | assalamungalèkum wangalihi | nulya serat sing sang prabu | dyan winaca têmbungnya | pangandika sajroning surat puniku | Kyai Arywa Mangunjaya | ingkang dadya senapati ||
10. ênêngêna ingkang prapta | kang
--- [f. 129r] ---
kocapa wong agung ing Bêtawi | yèn Ki Arywa sampun rawuh | ya ta para Indiya | samya mojar Jakarta tan kalah iku | payo antêp ing ayuda | ing mangke mêdala jurit ||
11. ya ta sakèh pra Indiya | sigra nabuh têngara arsa jurit | nulya sakèh wadya kumpul | saha sênjatanira | mapan samya sacêkêle tan kaliru | wus mêtu ing jaban kutha | abra lwir yang-ywanging tulis ||
12. kang mêlatuk dhingin mintar | sampun lêpas prapta ing prênah sêpi | tan dangu nulya kapêthuk | lan pêlatuk wong Jawa | ya ta aprang sêsaat samya pêlatuk | tan dangu prang sampun bubar | nulya wêwarta mring baris ||
13. baris agêng sampun abra | Kyai Arya Mangunjaya dèn iring | sakèhing punggawa agung | samya nitih turăngga | sikêpipun tumbak pêdhang lawan tulup [tulu...]
--- [f. 129v] ---
[...p] | kang mêlatuk sampun prapta | umatur saha wotsari ||
14. Kyai Arywa nulya mapag | Sayid Ngali anitih kuda tèji | kang rumêksa mantri wau | kinèn dera sang nata | kinêkarung cinêkêl kêndhangsulipun | ingawêr tumut ayuda | mantri pan wêwêling nguni ||
15. tinon abra kang gêgaman | anglir pendah ringgit bèbèr kaèksi | tan dangu nulya kapêthuk | lan gêgaman Jakarta | sampun aprang bêdhil-binêdhil karuhun | petar-pinetar wong kathah | tangtang-tinangtang agênti ||
16. Kapitan Malwar angucap | hèh ki arya yèn sira arêp mati | lah mari papagên ingsun | jangan lari dèn tahan | sama-sama laki-laki jangan takut | rêbutên aku rang banyak | orang baru dhatêng ini ||
17. Sayid Ngali amiarsa | pangucape [pa...]
--- [f. 130r] ---
[...ngucape] Kapitan Malawari | Sayid Ngali langkung rêngu | sigra arsa nêrajang | angandika uculêna jaran ingsun | aja dèn cêkêli padha | kêndhaline jaran mami ||
18. kuda sinabêt angrunjang | nora ucul kuwate kang nyêkêli | dèn undurakên kuda wus | Sayid nabêt umêksa | cinamêthi ingkang nyêkêl kudanipun | sinabêt kèri myang kanan | sangsaya kuwat nyêkêli ||
19. nulya Sayid angandika | ngadab têmên lakuningwang ajurit | sun dulu wong pêrang cucuh | ingsun nora têtandang | Sarăntaka asru dènira umatur | sampeyan kinarywa jimat | amba ngèstokkên wêwêling ||
20. mangsah sakèhing punggawa | pra kapitan prêsamya amarani | kang nunggang jaran dèn jujug | dènnya nakêr gurdaka | mungsuhipun [mung...]
--- [f. 130v] ---
[...suhipun] sami nitih kuda wau | sigra pan tumbak-tinumbak | kang tiwas wus angêmasi ||
21. kathah wadya kang kabranan | kang tan kêlar tinandhu wadya kanin | ana dèn rêrămpa mundur | ramyaning wong asurak | wontên kang wong aprang lan Wêlănda sampyuh | ganti-ganti êlor wetan | gumuruh swaraning bêdhil ||
22. kêndhang gong maguru găngsa | bèri tambur angrok lawan saruni | aloking wong mara mundur | Ki Prayakrêti ika | pan kaladuk wang[26] nunggang jaran dèn buru | kacandhak wong nunggang jaran | dèn tumbak jarane mati ||
23. anjog wong kang nunggang jaran | sarywa mêdhang Prayakrêti atangkis | Prayakrêti aglis nuduk | kêna lambunge kiwa | ya ta pêjah lutnanipun wus kakukup | sêmana arsa dèn tigas | Prayakrêti angakahi [a...]
--- [f. 131r] ---
[...ngakahi] ||
24. tumungkul anigas jăngga | wong Trênete têkane saking wuri | Ki Prayakrêti katungkul | anulya dipun pêdhang | Prayakrêti kêna bau têngênipun | kabranan wau kang prana | tan malêsi ing ajurit ||
25. anulya têka wong papat | dèn karubut Prayakrêti ngêmasi | sêsumbar wong papat iku | payo rêbutên ingwang | hèh wong Jawa prajuritira wus lêbur | mêngko wus lêga tyas ingwang | tan ana dadya wêwêri ||
26. wus sirna ingkang palastra | pan wus sore wanci mèh titih ardi | nabuh têngaraning mundur | rarywan ingkang ayuda | samya mantuk sowang-sowangan wong iku | ing pondhok wêngi wus awan | Ki Arywa utusan mulih ||
27. atur uninga ing sultan | lan wong kanin kabèh wus kinèn mulih | atur prêtela [prête...]
--- [f. 131v] ---
[...la] puniku | sakathahing kang pêjah | lan jarahan sêdaya punika katur | wong Kêlasi wong Kajawan | wong Bandhan kuda lan bêdhil ||
28. sampun mintar kang putusan | tan winarna laminira ing margi | wontên kang rinipta iku | wus pirang-pirang dina | tan ana prang samya ararywan sêdarum | banjur-binanjur kewala | kadya kang wong lambangsari ||
35. Girisa
1. wus lami dènira rarywan | tan ana amangun yuda | mangkya wiwit samya aprang | kadya kang wus kalampahan | pratingkahirèng ayuda | kadhang rame kadhang ora | duk lagya kala sêmana | sapraptane Kyai Arywa ||
2. iku sabên-sabên aprang | akathah ingkang wong pêjah | lan kathah ingkang kabranan | ngantukakên wong kang pêjah | lumintu ing Surasowan | ngulihakên wong kabranan | mèh pindho sawulan [sawu...]
--- [f. 132r] ---
[...lan] prapta | malah angrês kang tumingal ||
3. alêsah tumulya pêjah | sawanèh mating[27] dêdalan | warnanên kang wong Jakarta | angênês sajroning nala | tintrim têkèng jroning kutha | malah sawanèh wong ika | arsa lunga ngalih desa | wus samya munggah ing kapal ||
4. sakèhing para Indiya | samya gunêm abicara | wiraos pan sampun rêmbag | anulya aglis kongkonan | ing Jambi angambil sraya | lumampah tinulungana | tingkahing arsa bêdhamya | wong Jambi ananggupana ||
5. anulya arsa anduta | sigra adandan baita | umarak ing Surasowan | wus prapa ngarsaning sultan | katarima aturira | wong Jambi matur wotsêkar | nulya kesah mring Jakarta | apajar marang pun jindral ||
6. ing lampah yèn angsal karywa | wus prapta
--- [f. 132v] ---
nagri Jakarta | wus panggih para Indiya | kabèh padha bicara |[28] tingkahing wong abêdhama | nulya aglis aputusan | marak dhatêng kangjêng sultan | arsa tur-atur rêruba ||
7. putusan Jambi binêkta | praptèng kapal tunggul pêthak | ya ta ingkang punang duta | umarak ingkang jêng sultan | cêndhêke ingkang winarna | wus bêdhama sri narendra | sakèhe kang andon aprang | wus ingandikan sêdaya ||
8. kang mêcalang samya prapta | tanapi kang lurug dharat | ing nguni lamine aprang | sawarsa wontên langkungnya | mêngkana pan binabadan | tri naga tataning jalma |[29] iku mangkya palipurna | sri nata ingkang gumantya ||
36. Sinom
1. Sandisastra aris mojar | amba tuwan pêpajari | sun têdha ngilmu andika | kang olih andika ngaji | prênataning [prênata...]
--- [f. 133r] ---
[...ning] prang sabil | mênawi amba ing besuk | ratu kita akarywa | andika amba mênangi | inggih kakang ing lampah dèn wruh ing sêdya ||
2. Sandimaya aris mojar | agung karsane kiyai | nanging yayi bêcik uga | mêngkene pangawruh mami | yèn para arsa uning | dèn tulisana dèn dhapur | yèn ora têkên sastra | mênawi ta yayi lali | Sandisastra wus angagêm mangsi kalam ||
3. ya ta Sandimaya mojar | tutur prênataning sabil | lagi jaman nabi kita | farlu kifayah rannèki | ana siji ngarani | farlu ngaèn sabil iku | sabakda rasulullah | wong kafir măngka duwèni | ing khal roro salah siji ing karonya ||
4. têgêse yayi mêngkana | lamun ana kang wong kafir | ing padha ênggon satunggal | dadya kifayah [ki...]
--- [f. 133v] ---
[...fayah] sirèki | yèn wong kafir nêkani | dadi farlu ngaèn iku | lan sarate punika | kaya sarating wong khaji | kang cinêgah pan kaya wong khaji uga ||
5. nanging ana bedanira | nora wêdi saking margi | lan pamaline wong islam | atas kaol kang sah yayi | lamun anaa malih | wong kang duwe utang iku | jangji padha samangkya | iku kharam yèn angambil | nanging lamun idine kang apiutang ||
6. lan maning lamun autang | iku jangjia anganti | iku lamun lunga aprang | nora kharam ukumnèki | kaoling kang sawiji | mapan cinêgah puniku | kinawêdèn patinya | lan kharam punika malih | lamun ora sukane wong atuwanya ||
7. wong tuwa èstri lan priya | lamun wong tuwane muslim | lamun ora kharam ika | yèn wong gêginau singgih | kang farlu ngaèn [nga...]
--- [f. 134r] ---
[...èn] iki | lan farlu kifayah iku | ing dalêm kaol kang sah | măngka lamun awèh idin | wong atuwa miwah ênggoning autang ||
8. kari-kari rujuk sira | iku wajib kita bali | lamun durung lair ingsaf | nanging lamun sih wong iki | wus manjing ing prangnèki | kharam yèn balia iku | ing dalêm kaol hiklar | utawi khal kaping kalih | ana kafir lumêbu ing desa kita ||
9. măngka farlu yèn anulak | atas sakuwawinèki | saingga atas kafir lyan | bocah-bocah aja kari | anyawisêna sami | ing prang sabile puniku | kalawan wong kang utang | lan kawulaning wong malih | yèn tan ana idine ing gustinira ||
10. utawi ing kharamira | yèn mundur saking saf siji | yèn ora wuwuh mungsuhnya | wêwilanganeku yayi | rong upama winilis |
--- [f. 134v] ---
mêngkana ing wênangipun | undure wong punika | saking anênutut lagi | sêdya mundur angumpul lawan wong kathah ||
11. lan farlu malih wong ika | lan anjênêngakên khaji | lan kang sukêr inguculan | ing agama iku yayi | lawan ngawruhi malih | ing sarak lan tafsir iku | lan ngilmi khadis ika | lan furuk puniku yayi | ingkang băngsa fingil ngilmu fêkih ika ||
12. wong luwe wèhana pangan | lan winehan zakat malih | wèhana arta betal mal | lan sapêpadhane malih | farlu kifayah yayi | punika pamirsaningsun | antuk amba amaca | saking wurukipun kyai | ingkang wirya ing mangke têmahan papa ||
13. amuwus Ki Sandisastra | kakang atutura malih | sasampuning Pajakarta[30] | punapa mali[31] kawarni | kakang dhinapur malih | Sandimaya aris muwus [muwu...]
--- [f. 135r] ---
[...s] | yayi dawêg sêmana | pun kakang wus kêsêl fikir | nanging talah mênawi ing benjang enjang ||[32]
--- [f. 135v] ---
Pupuh Dhangdhanggula[33]
1. wontên carita rinuktèng kawi | caritane sang blis lanat |[34] tinutur pangrêncanane | akathah kedahipun | polahira ngambil piranti | tan kewuhan ing manah | gènnya angrêridu | wong kang anglindhung ing setan | kang kinarya sapolah kartining iblis | ingkang dadi jaruman ||
2. datan pilih pangridhuning iblis | angrancana anak putu Adam | tan kêna luput kartine | wong atapa puniku | tinimbangan sakèhe iblis | wong agêng bêktinira | dhatêng ing Yyang Agung | mapan sampun katimbangan | sakalire tan ana luput piranti |
--- [f. 136r] ---
saking saktining setan ||
3. lawan sarta pakoning Yyang Widi | angrancana anak putu Adam | sampun anut sapolahe | wêwalêring Yyang Agung | aja sira pêksa puniki | iku larangan ingwang | aja parikudu | têlung prakara sun cêgah | kang kariyin aja sira gêpok iki | wong kang lila ing dunya ||
4. iku luput pakartining iblis | pan anênggih digang[35] prakara |[36] luput sakalir panggawe | kang karihin puniku | kang winêkas dening Yyang Widi | kaping kalih punika | nênggih ingkang antuk | safangat Jêng Rasulullah | kaping tiga wong kang ora aduwe kêkasih |[37] tan ana
--- [f. 136v] ---
rinêmênan ||
5. iku luput pangridhuning iblis | kang ketang tigang prakara |[38] iku kawruhana kabèh | yèn tan kadya puniku | datan wontên kang lêpat nênggih | inggih gènnya lênggana | wong mukmin puniku | wontên kêna gènnya asalat |[39] ulatira tan wêruh ingkang dèn tingali |[40] atine pating balêsar |[41]|
6. sakalir panggawening wong mukmin | mapan dadi jaruman ing setan | dèn sami ngawruhi kabèh | sakèhe kang angrungu | miwah ingkang amaca tulis | ing panggawening setan | batên[42] wontên luput | kedahira tan kewuhan | angrancana ing anak Adam puniki | binakta maring naraka |[43]|
7. atanapi pandhita [pa...]
--- [f. 137r] ---
[...ndhita] nabi wali |[44] kêna pangridhuning setan |[45] siyang dalu dèn gung gawe | tan pêgat angraridhu | ing lanang kalawan èstri |[46] kang sampun wruh ing tyas |[47] ing pakartinipun | supaya luput ing dunya | dipun adhang ing sakaratil maot singgih |[48] kathah gènira godha ||
8. kawruhana nabi kang sinêlir | tatkalane nabi salat barjumungah |[49] pêpak para sahabate | mapan ta bakdanipun | wus pinarêk anèng surambi | lawan para sahabat | Bagendha Ngali matur |[50] dhatêng kangjêng rasulullah | pan kawula miarsa syara bêbisik | gusti suwara punapa |[51]|
9. angandika nabi kang sinêlir | hèh Ki Ngali iku kawruhana | syaraning iblis ta mangko | gawene angrêridhu | sakèh umat [uma...]
--- [f. 137v] ---
[...t] ingsun puniki | binakta maring naraka |[52] sakèhe kang anut | kang padha kêna ing setan | nora ana karyane rahina wêngi | gawene angrancana ||
10. Bagendha Ngali mangke matur malih |[53] yèna suwawi gusti tinimbalan |[54] kawula yun wêruh rupane |[55] kalintang awonipun | angandika nabi sinêlir | lah iya timbalana | warahên katèngsun | si bêlis lamun lênggona | ingsun lêbur anak putune tan kèri | lah mara timbalana ||
11. atur bakti kesah Bagendha Ngali |[56] dhatêng prênahe sang bêlis lanat | kapanggih wontên dhepoke | Bagendha Ngali muwus | hèh laknat ngandikan aglis |[57] maring gusti panutan | lamun datan lumaku |[58] dèn lêbur nak putunira | ya ta iblis ajrih ngandikaning nabi | datan [data...]
--- [f. 138r] ---
[...n] purun lênggona ||
12. yèn makatên andika rumiyin | dening kawula wontên ing wuntat | Bagendha Ngali lumèngsèr | matur ing Kangjêng Rasul | ya ta iblis angrasuk kulambi |[59] panganggening pandhita | dhastaripun wulung | pan ngangge kulambi jubah | tatêkên cungkat kêkalung tasbih puniki |[60] prapta ngarsa panutan ||
13. uluk salam tan ana nauri | sakathah sahabat sadaya |[61] samya cingak pandulune | iblis laknat alungguh | anèng ngarsa andika nabi | sarwi sira tur sêmbah | ature anuwun | sahabat samya tumingal | pan sadaya amaca ngudubillahi | lah iki wong punapa ||
14. dening sanès lan umating nabi | warnanipun iya kang lagi prapta |[62] isin
--- [f. 138v] ---
tumingal wong akèh | warnanipun nyarungus | mata bundêr tingal mucicil | rambute arang abang | cacotipun[63] mujur | jêjenggote tigang lêmbar | pundhak kêmpis babrêngos mung sasisih |[64] tanganipun kuwaga ||
15. alis têpung irunge mamênthil | gulu tèngèng untune anjêngat | sarwi angringkus baune | wêtêngipun anyêmpluk | bêbakong[65] canthik lakune miring |[66] pangucap êrak-êrak | anèng ngarsa alungguh |[67] ajajar para sahabat | ya ta iblis tumungkul konjêm ing siti | pan sarwi awotsêkar ||
16. matur nêmbah wau ta sang iblis | punapa karya gusti ngandikan | kang manah langkung marase | ngandika Kangjêng Rasul | iya sira ingsun timbali |
--- [f. 139r] ---
ingsun takoni sira | aja nora ngaku | lan lamun sira mungkira | ingsun lêbur anak putunirèki |[68] sakulawangsanira ||
17. atakon ingsun ing sira iblis | apa dhêdhêmênira anèng dunya |[69] lah sira tuturên kabèh | kalawan sasêngitmu | aja sira mungkir ing kami | matur pun bêlis lanat | kawula anuhun | anutura rêmên amba | kaping kalih sasêngit kawula gusti | ajrih lamun mungkira ||
18. inggih rarêmên kawula gusti | wong kang gawe polah siya-siya | amêmisuh tanpa gawe | ajinah anginum |[70] sajêng ingkang amuroni |[71] sakèhe ingkang haram | pêpanganan iku | yèn raina ambêbegal | sabên bêngi gawene anggung mêmaling | punika rarêmên amba |[72]|
19. kang tan atut lan tatăngga gusti | wada-winada rasan-rinasan [rasan-rinasa...]
--- [f. 139v] ---
[...n] | datan arêmbug budine | sajêge aja atut | lêlêrana dipun barêsih | katungkul malingana | kawula saraju | yèn wontên wong têtukaran | lan tatăngga sarira lir dèn kêpêti | asumrah jasad kawula |[73]|
20. aja abêkti wong tuwa kalih | aja asalat aja aja apuasa |[74] balik sêsatrona bae | ajahila maring kahun |[75] asêngita wong fêkir miskin | inggih rêrêmên amba | lan dhêmên wong iku | yèn dalu padha mêmalinga |[76] yèn rahina sayabana dèn barêsih | masjide abongana[77] ||
21. yèn aumah aja pêrak masjid | anak yatim padha patènana | arêmbuga lan wong akèh | lan sêsanak aja atut |[78] sêsatrona sajêge urip | aja ngandêl pawarta | maring para rusul | balik padha amangana | ing artane anak yatim puniki |[79] bungah manah kawula ||
22. lamun wontên wong manah cungkiling | amatèni
--- [f. 140r] ---
ing wong tanpa dosa | barang pakarti po[...]a[80] | bungah amba kalangkung | pan kawula rêmên kapati | manjing sadulur amba | nênggih wong puniku | wong kalis kabacikan |[81] pan kawula asih tumêka ing batin | langkung panuju amba ||
23. yèn wontên wong tuwa mêmarahi | ing anak putu panggawe ala | siya-siya pamuruke | lalinipun anglantur | batên sêja niyat abêcik | batên eling yèn pêjah | ambêke apanggung | tan arsa atêtakona |[82] polah sasar sun aku sudara wèdi | wong kang tekad mangkana ||
24. yèn wontên rare anom cungkiling | adursila dhatêng kapênêdan | mursal ing bapa biyunge | ngangge sakarêpipun | datan wontên wuruk kaèsthi | ngangge malang sumirang | sagawene luput | kalangkung rêmên kawula | lair batin sun aku sudarawèdi | ing dunya ing aherat ||
--- [f. 140v] ---
25. walung[83] prakara amba sun karêmêni |[84] ratu ingkang tilar agama |[85] wong [...][86] ilang sabare | lan kaping tiganipun | tiyang sugih tan lila gusti | kaping sakawan punika |[87] wong alim kang agung | batên purun awirayat | lan pandhita kang maro tingal ing batin | gusti rarêmên amba ||
26. lan wong wadon ingkang tilar isin | inggih gusti rarêmên kawula | tan bakti maring kakunge | lan sakèhe wong kakung | kang atilar panggawe bêcik | wong tuwa kang mangkana | kawula saraju | batên sêja têtakona | kabêcikan kawula rêmêni batin | kah angkên saudara ||
27. umun-umun anggung angrasani | ing alane têtanggane ika | siyang dalu dèn gung gawe | amba bungah kalangkung | warêg amba datan abukti | bungah ingsun kalintang | kawula saraju | kangjêng rasul [rasu...]
--- [f. 141r] ---
[...l] angandika | alah iya tuturên ingkang atiti | nulya iblis tur sêmbah ||
28. lamun wontên pandhita lan wali | kang atêguh maring pangeran |[88] batên mulat ing liyane | lan wong mukmin puniku | ika têguh rêmên ngabêkti | wong alim kang abapan | asêngit kalangkung | angirangi sandhang pangan | datan pêgat kang awak lir ginrêraji | langkung gila kawula ||
29. yèn wontên rare talabul ngilmi | kêkêrot pan untu kawula |[89] inggih langkung sakite |[90] yèn kathah wong pasèku | ing Ramêlan tan anggingsiri | yèn dalu atilawat | nênggih wong puniku | kalanipun atamian | nuntên sami micara masalah ngilmi | alêsu manah kawula |[91]|
30. miwah lamun wong mukmin ingkang tani |[92] datan pêgat dènira
--- [f. 141v] ---
asalat | kalawan têlas jakate | amba sêngit kalangkung | [...] | lan wong amrih aherat | asawur polahipun |[93] lan wong atut ala sanak | pêpatutan lan têtanggane gusti |[94] mèjêp lambe kawula ||[95]
31. lamun wontên wong mukmin kang ngabêkti |[96] sakalangkung muklis manahira | sarta lan pangan turune | sokuripun kalangkung | tan gingsir satitahnèki |[97] salêbêting ati kawula |[98] kalangkung alêsu | kang awak akadi ajura |[99] yèn ing wêngi lir anabrang sagara gêni |[100] sirah kadi pêcaha ||
32. yèn wontên èstri bêkti alaki | sugih wirang maring wong liyan |[101] gugun tuwun ing manahe | sarta têmên ing kakung | pan kawula asêngit gusti | datêng[102] wong punika |[103] amba lêsaru |[104] kêlangkung awêdi gêthing ka |[105]
--- [f. 142r] ---
[...] | [...] ||[106]
| 1 | Lebih satu suku kata: ngagar camêthinipun. Bandingkan: ngagar cemêtipun (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 54.15.4/Pudjiastuti 2015, hlm. 414), kurang satu suku kata. (kembali) |
| 2 | Tanggal: wiku pandhita tata iku (AJ 1577). Tahun AJ 1577 jatuh antara tanggal Masehi: 11 November 1654 sampai dengan 30 Oktober 1655. Sangkala ini merujuk pada mangkatnya Sultan Abulmafakhir pada usia 58 tahun. Menurut sumber lain, Sultan Abulmafakhir wafat pada 10 Maret 1651 dalam usia 55 tahun (Djajadiningrat 1983, hlm. 205). Bandingkan: iku pandhita tata iku (AJ 1571) (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 55.2.7–8/Pudjiastuti 2015, hlm. 417; Djajadiningrat 1983, hlm. 71n). Tahun AJ 1571 jatuh antara tanggal Masehi: 15 Januari 1649 sampai dengan 3 Januari 1650. (kembali) |
| 3 | Lebih satu suku kata: lênggahana kêdhatyan. Bandingkan: alinggih ing kadhatyan (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 55.4.7/Pudjiastuti 2015, hlm. 417). (kembali) |
| 4 | Kurang satu suku kata: mêngkana ingkang kawarni. Bandingkan: mangkana ika kawarni (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 55.14.2/Pudjiastuti 2015, hlm. 419). (kembali) |
| 5 | |
| 6 | Bait 14 ini tidak ada di Sajarah Banten LOr 7389. Lihat: Pudjiastuti 2015, hlm. 425. (kembali) |
| 7 | Tanggal: ula prêwata tataning wong (AJ 1578). Tahun AJ 1578 jatuh antara tanggal Masehi: 31 Oktober 1655 sampai dengan 19 Oktober 1656. Sangkala ini mengacu pada pecahnya perang antara Banten dan Kumpeni: setelah pelabuhannya diblokade Belanda, Banten mengirim 5.000 pasukannya untuk menyerang Tangerang. Bandingkan: kadi ula pandhawa iku (AJ 1583) (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 57.21.4–5/Pudjiastuti 2015, hlm. 425; Djajadiningrat 1983, hlm. 73, 212). Tahun AJ 1583 jatuh antara tanggal Masehi: 6 September 1660 sampai dengan 26 Agustus 1661. Usul Djajadiningrat (1983), "kadi" sebagai sinonim dari "lir" dapat juga berwatak bilangan nol (0), sehingga sangkalanya menjadi AJ 1580 dan lebih sesuai dengan konteksnya. Tahun AJ 1580 jatuh antara tanggal Masehi: 9 Oktober 1657 sampai dengan 28 September 1658. (kembali) |
| 8 | anuhun. Bandingkan: nuhun (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 58.6.7/Pudjiastuti 2015, hlm. 426). (kembali) |
| 9 | mimis (dan di tempat lain) (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 59.3.8/Pudjiastuti 2015, hlm. 429). (kembali) |
| 10 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: den ikal sampun den unus (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 59.14.6/Pudjiastuti 2015, hlm. 431). (kembali) |
| 11 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: taburnya balungan (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.4.3/Pudjiastuti 2015, hlm. 431). (kembali) |
| 12 | rewangnya (dan di tempat lain). Bandingkan: bature (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.5.7/Pudjiastuti 2015, hlm. 431). (kembali) |
| 13 | pondhok (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.11.5/Pudjiastuti 2015, hlm. 432). (kembali) |
| 14 | mêtu. Sêrat Banten Add MS 12304 dan Sajarah Banten LOr 7389 (Pupuh 60.20.7) sama. (kembali) |
| 15 | nunggang (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.28.1/Pudjiastuti 2015, hlm. 434). (kembali) |
| 16 | Kurang tiga suku kata: kang sawênèh ana kang atawan brana. Bandingkan: kang sawaneh malayu atawan brana (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.37.1/Pudjiastuti 2015, hlm. 435). (kembali) |
| 17 | kesisan. Bandingkan: kesyisyan (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.44.1/Pudjiastuti 2015, hlm. 436). (kembali) |
| 18 | anendra. Bandingkan: katurwan (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 60.48.6/Pudjiastuti 2015, hlm. 437). (kembali) |
| 19 | Pada pupuh Pocung ini terdapat variasi guru lagu untuk gatra ke-3 (lihat juga: Pupuh 21 di atas). Selain guru lagu i yang sesuai dengan aturan tembang macapat umum, terdapat juga e dan o. Variasi ini tidak dicatat sebagai catatan kaki. (kembali) |
| 20 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: kabèh gumuyu suka (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 62.24.5/Pudjiastuti 2015, hlm. 441). (kembali) |
| 21 | Bandingkan: fardlu kifayah (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 62.27.6/Pudjiastuti 2015, hlm. 442); fardhu kifâyah (Djajadiningrat 1983, hlm. 78). (kembali) |
| 22 | Kurang satu suku kata: saragni pakuwat. Bandingkan: sarisig panguwat (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 63.4.3/Pudjiastuti 2015, hlm. 444). (kembali) |
| 23 | sawêgung (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 64.2.5/Pudjiastuti 2015, hlm. 446). (kembali) |
| 24 | Bait 4 ini sampai dengan bait 14 tidak ada di Sajarah Banten LOr 7389. Lihat: Pudjiastuti 2015, hlm. 446. (kembali) |
| 25 | Tanggal: rupa naga tata jalma (AJ 1581). Tahun AJ 1581 jatuh antara tanggal Masehi: 29 September 1658 sampai dengan 17 September 1659. Sangkala itu mengacu pada tercapainya perdamaian antara Banten dan Kumpeni. Lihat lebih lanjut di: catatan-kaki Pupuh 35.8.6 di bawah. (kembali) |
| 26 | wong (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 64.12.5/Pudjiastuti 2015, hlm. 447). (kembali) |
| 27 | mati (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 65.3.2/Pudjiastuti 2015, hlm. 449). (kembali) |
| 28 | Kurang satu suku kata: kabèh padha abicara. Bandingkan: kabeh wus padha micara (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 65.6.4/Pudjiastuti 2015, hlm. 449). (kembali) |
| 29 | Tanggal: tri naga tataning jalma (AJ 1583). Tahun AJ 1583 jatuh antara tanggal Masehi: 6 September 1660 sampai dengan 26 Agustus 1661. Sangkala itu mengacu pada tercapainya perdamaian antara Banten dan Kumpeni setelah pertempuran hebat yang berkobar setahun lebih. Bandingkan: warnaneka mumulungsungi atata iku (AJ 1581) (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 65.8.5–6/Pudjiastuti 2015, hlm. 449; Djajadiningrat 1983, hlm. 77, 212, dengan transkripsi "amulungsungi" dan bukan "mumulungsungi"). Tahun AJ 1581 jatuh antara tanggal Masehi: 29 September 1658 sampai dengan 17 September 1659. Kata "warnaneka" [warnane + eka] pada sangkala ini ambigu karena "warnane" berwatak bilangan empat (4) dan "eka" berwatak bilangan satu (1); menurut Djajadiningrat (1983), yang terakhir lebih cocok dengan konteksnya (Djajadiningrat 1983, hlm. 212). (kembali) |
| 30 | Pajakartan. Bandingkan: Pajaketra (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 66.13.3/Pudjiastuti 2015, hlm. 451). (kembali) |
| 31 | malih (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 66.13.4/Pudjiastuti 2015, hlm. 451). (kembali) |
| 32 | Dalam Sajarah Banten LOr 7389 terdapat dua bait tambahan dari pupuh Pangkur ini yang berisi pernyataan penutup. Bait pertama menyebutkan tanggal selesainya penulisan: Rebo (Rebo) sanga (9) Arwah (Ruwah) Be 1144 H. Tahun Masehi: Rabu/Kamis 6/7 Februari 1732. Pada bait kedua penyalin memohon ampunan Tuhan atas buruknya kualitas tulisan dan sastranya (Sajarah Banten LOr 7389, Pupuh 66.14–15/Pudjiastuti 2015, hlm. 452). (kembali) |
| 33 | Pupuh Dhangdhanggula ini dianggap tiada berhubungan dengan Sêrat Bantên; ditulis dengan tangan berbeda dan tiba-tiba berakhir di pertengahan bait 32-nya. (kembali) |
| 34 | Kurang dua suku kata: caritane sang ibêlis lanat. (kembali) |
| 35 | tigang. (kembali) |
| 36 | Kurang satu suku kata: pan anênggih kang tigang prakara. (kembali) |
| 37 | Lebih dua suku kata: ping tiga wong kang ora duwe kêkasih. (kembali) |
| 38 | Kurang dua suku kata. (kembali) |
| 39 | Lebih satu suku kata: wontên kêna gènnya salat. (kembali) |
| 40 | Lebih satu suku kata: ulatira tan wêruh kang dèn tingali. (kembali) |
| 41 | Lebih satu suku kata: atine ting balêsar. (kembali) |
| 42 | botên (dan di tempat lain). (kembali) |
| 43 | Lebih satu suku kata: binakta mring naraka. (kembali) |
| 44 | Lebih satu suku kata:tanapi pandhita nabi wali. (kembali) |
| 45 | Kurang dua suku kata: kêna ing pangrêridhuning setan. (kembali) |
| 46 | Kurang satu suku kata: ing wong lanang kalawan èstri. (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata:kang sampun wêruh ing tyas. (kembali) |
| 48 | Lebih satu suku kata: dipun adhang sakaratil maot singgih. (kembali) |
| 49 | Lebih dua suku kata: kala nabi salat barjumungah. (kembali) |
| 50 | Lebih satu suku kata: Kyai Ngali matur. (kembali) |
| 51 | Lebih satu suku kata: gusti swara punapa. (kembali) |
| 52 | Lebih satu suku kata: binakta mring naraka. (kembali) |
| 53 | Lebih satu suku kata: Kyai Ngali mangke matur malih. (kembali) |
| 54 | Lebih satu suku kata: yèn suwawi gusti tinimbalan. (kembali) |
| 55 | Lebih satu suku kata: kawula yun wruh rupane. (kembali) |
| 56 | Lebih satu suku kata. (kembali) |
| 57 | Kurang satu suku kata: hèh laknat ingandikan aglis. (kembali) |
| 58 | Lebih satu suku kata: lamun tan lumaku. (kembali) |
| 59 | Lebih satu suku kata: ya ta iblis ngrasuk kulambi. (kembali) |
| 60 | Lebih satu suku kata: têkên cungkat kêkalung tasbih puniki. (kembali) |
| 61 | Kurang satu suku kata: sakathahing sahabat sadaya. (kembali) |
| 62 | Lebih satu suku kata: warnanipun ya kang lagi prapta. (kembali) |
| 63 | cocotipun. (kembali) |
| 64 | Kurang satu suku kata: pundhak kêmpis babrêngos amung sasisih. (kembali) |
| 65 | bêbokong. (kembali) |
| 66 | Lebih satu suku kata: bokong canthik lakune miring. (kembali) |
| 67 | Lebih satu suku kata: nèng ngarsa alungguh. (kembali) |
| 68 | Kurang satu suku kata: ingsun lêbur anak lan putunirèki. (kembali) |
| 69 | Lebih satu suku kata: apa dhêmênira anèng dunya. (kembali) |
| 70 | Kurang satu suku kata: ajinah angênginum. (kembali) |
| 71 | Kurang satu suku kata: sajêng ingkang amêmuroni. (kembali) |
| 72 | Lebih satu suku kata: punika rêmên amba. (kembali) |
| 73 | Lebih satu suku kata: sumrah jasad kawula. (kembali) |
| 74 | Lebih tiga suku kata: aja asalat aja puasa. (kembali) |
| 75 | Lebih satu suku kata: jahila maring kahun. (kembali) |
| 76 | Lebih satu suku kata: yèn dalu padha malinga. (kembali) |
| 77 | obongana. (kembali) |
| 78 | Lebih satu suku kata: lan sanak aja atut. (kembali) |
| 79 | Kurang satu suku kata: ing artane nak-anak yatim puniki. (kembali) |
| 80 | Teks asli tidak terbaca. (kembali) |
| 81 | Kurang satu suku kata: wong kang kalis kabacikan. (kembali) |
| 82 | Lebih satu suku kata: tan arsa têtakona. (kembali) |
| 83 | wolung. (kembali) |
| 84 | Lebih dua suku kata: wolung prakara sun karêmêni. (kembali) |
| 85 | Kurang satu suku kata: ratu ingkang atilar agama. (kembali) |
| 86 | Teks asli tidak terbaca. (kembali) |
| 87 | Lebih satu suku kata: ping sakawan punika. (kembali) |
| 88 | Kurang satu suku kata: ingkang atêguh maring pangeran. (kembali) |
| 89 | Kurang satu suku kata: kêkêrotan pan untu kawula. (kembali) |
| 90 | Kurang satu suku kata: inggih kalangkung sakite. (kembali) |
| 91 | Lebih satu suku kata: lêsu manah kawula. (kembali) |
| 92 | Lebih satu suku kata: miwah lamun wong mukmin kang tani. (kembali) |
| 93 | Lebih satu suku kata: sawur polahipun. (kembali) |
| 94 | Kurang satu suku kata: pêpatutan lawan têtanggane gusti. (kembali) |
| 95 | Kurang satu gatra: ke-5 (9i). (kembali) |
| 96 | Lebih satu suku kata: lamun wontên mukmin kang ngabêkti. (kembali) |
| 97 | Kurang satu suku kata: datan gingsir satitahnèki. (kembali) |
| 98 | Lebih dua suku kata: salêbêt ati kawula. (kembali) |
| 99 | Lebih satu suku kata: kang awak kadi ajura. (kembali) |
| 100 | Lebih satu suku kata: yèn ing wêngi lir nabrang sagara gêni. (kembali) |
| 101 | Kurang satu suku kata: sugih wirang maring wong aliyan. (kembali) |
| 102 | dhatêng. (kembali) |
| 103 | Kurang satu suku kata: dhatêng ing wong punika. (kembali) |
| 104 | Kurang satu suku kata. (kembali) |
| 105 | Lebih satu suku kata. (kembali) |
| 106 | Kurang dua gatra: ke-9 (12i) dan ke-10 (7a). Semestinya gatra yang kurang ini terdapat di halaman yang hilang. (kembali) |