Babad Sultanan, British Library (Add MS 12288), 1809–16, #1017 (Pupuh 024–047)

--- [f. 39v lanjutan] ---

24. Durma

1. pan kumêrud sinapan[1] munya sauran | wadya ing Sokawati | nora olèh papan | ngamuk tan olèh lawan | langkung èwêd papannèki | sangking kèh wadya | langkung rame kang jurit ||

2. margi supit kawalahên wadyabala | tan sêdya dèn unduri | di dalêm asura | arame long-linongan | mêngsah rowang kathah mati | dangu dènnya prang | mêngsah panggah nglangkungi ||

3. silih ukih langkung rame dènnya yuda | kewran kang wadya jawi | miris manahira | margi wuh mung satunggal | sunan mirsa rame bêdhil | mapan ginêlak | lampahing wadya aji ||

4. wadya jêro lumayu arêbut ngarsa |

--- [f. 40r] ---

kang ngajêng tansah jurit | wadya jaba samya | mire kang taksih panggah | nging di dalêm Saragêni | di dalêm jaba | ngamuk-ngamuk kabalik ||

5. kang sura samya nangis tan angsal marga | nuntên wadya jro prapti | sarêng nora wangwang | anjêjêl saking wuntat | Mas Răngga lèh papan bêcik | gawe alingan | kang prang gênti kalindhih ||

6. mung Mas Răngga tan obah tinurut jalma | sadaya kathah prapti | jinêjêl ing wuntat | Kapilih Suranata | wong Jawa kalawan Bugis | Saragni nulya | mingêr ragi kapering ||

7. nèng ngiringan antuk papan sakancanya | gumêrdêg punang bêdhil | mêngsah kathah pêjah | bingung tanbuh pinirsa | kawur anjêjêl wadya ji | wong jro sadaya | anyêrod wani-wani ||

8. apan campuh acaruk kang punang yuda | mêngsah akathah mati | lumayu sasaran | binuru tinumbakan | kang kacandhak angêmasi | awor kewala | wangke tumpang atindhih ||

9. sarta udan păncawora drês kalintang | pitulunging Yyang Widi | mêngsah sarêng kalah | mapan linud ing udan | pêtêng dhêdhêt awor liris[2] | langkung limunan | prajurit kèh kang kanin ||

10. atanapi prajurit wau kang pêjah | wadya kaliru siji | murdane tinigas | dipun arani mêngsah | sangking rame dènnya jurit | amor kewala | bangke susun atindhah |[3]|

11. ngêsuk bitingira

--- [f. 40v] ---

wus lajêng susunan | nglangkungi dènnya jurit | kuda nora ngambah | siti bangke kewala | sampun lajêng sri bupati | maksih limunan | wus masanggrahan aji ||

12. Lèpèn Wuluh sirnaning mêngsah têrangnya | kang tiwas dèn bêciki | kanin dinandanan | enjing susunan budhal | rawuh sawetaning biting | nèng Lèpèn Bawang | makuwon kalih latri ||

13. nuntên wontên abdi dalêm angsal warta | lajêng katur sang aji | yèn Kumpêni ingkang | baris Bagêlèn arsa | amêthuk marga kang supit | gêpah nalendra | sawadya budhal injing ||

14. prapta Gowong wêkas kidul masanggrahan | rêrêmbagan narpati | lan sagung punggawa | wêsananing kang rêmbag | mêngsa[4] arsa dèn dhingini | susunan matah | ingka[5] para prajurit ||

15. ingkang raka Pangeran Adiwijaya | ingkang kinèn rumiyin | kalawan Mas Răngga | Brajamusthi Jadirja | Saraagni kanan kering | pan wanci asar | budhal sawadya aji ||

16. saking Gawong angidul karsa nalendra | Bagêlèn kang dèn jogi | surup Sang Ywang Arka | dalu-dalu lumampah | margi singub langkung sungil | tumurun migah[6] | ardi mijil wana grit ||

25. Mijil

1. langkung jurang ayom têrbis-têrbis | lir dede mrêga wong | baruwang warak akèh margane | singa wagra ingkang wisa mandi | sangkutu-kutuning[7] | walang taga agung ||

2. kapêthuk [kapêthu...]

--- [f. 41r] ---

[...k] samya lumayu manjing | ing wana nistha wong | lir tatuduh marga lêlewane | kadya uning lir ababad margi | akathah swaraning | kapirsa ing dalu ||

3. kuwong munya sauran aganti | babêluk munya grong | blakatupuk arame swarane | têtuwuk munya lawan kakolik | têkak munya asri | kadhasih pan agung ||

4. cunggarèrètnong myang swaranèki | arame nèng kayon | gantêr patêr gumilap swarane | sata wana anjrit aninggari | prasunya grah muni | kidul kulon barung ||

5. Răngga Jadirja dados pangarsi | abingung punang wong | samya pisah lampah dhewe |[8] sawênèh ana tiba ing margi | rèrèn nginêp sami | waradin marga gung ||

6. langêning margi titis arungsit | akèh jurang ajro | marga riris prapta drês tibane | akèh kaênu jalma aguling | titir anayuti | samarga angantuk ||

7. ing jurang iring atêpi-têpi | toyanya drês awor | pasranging maruta drês tibane | wrêksa manggung molah dening angin | limuting awêngi | wrêksa gung gumuruh ||

8. gêntêr[9] patêr gumuruh gung prapti | toyanya drês ingrong | kilat aliwêran wor thathite | ilang andaka ingkang angrawit | niradanya nisih | maring lyèn kumêlun ||

9. kadi sang dyah duk angirab [angi...]

--- [f. 41v] ---

[...rab] wèni | was-was pi wilangon | kadulu kumrawe wêdanane | sata wana kluruk gugah jalmi | tangi kang aguling | inggar jalma agung ||

10. byar raina myang[10] baruna mijil | mega bang sumarot[11] | Răngga Jayadirja sakancane | jajahan Bagêlèn sampun prapti | wus angrêbat biting | Pamêlaran iku ||

11. anuntên kumpul rêmbagan sami | gumuruh punang wong | nuntên Pangran Diwijaya mangke | Mas Răngga Jadirja Brajamusthi | sami pra bupati | piturunan batur ||

12. kinèn damêl pasanggrahan aji | inganti padhang wong | prapta Banar tinata barise | samya tus jalma angati-ati | sampun tata baris | nêngah wong sadarum ||

13. sarêng dhatêng ing Karoya uning | araryan ing mako[12] | prayayi karya pasanggrahane | wus lumampah sakancane sami | kang kari wêtawis | ana gaman satus ||

14. tan andipe lamun mungsuh prapti | asêlur punang wong | kang lumampah wingking ulur bae | dèrèng kèndêl aulur ing margi | raryan[13] nimpang margi | amèt panganipun ||

15. sawênèh ana sêsarap margi | ana turu kang wong | jêng susunan nèng wuri lampahe | asêlur wadya ingkang lumaris | tan antara prapti | Kumpêni pan agung ||

16. mêngsah Wêlănda lan Bugis Bali | myang Jawa punang wong | gangsal atus [a...]

--- [f. 42r] ---

[...tus] kèhe watawise | arsa mêpêti bitingirèki | Răngga Jadirjèki | uning mêngsah rawuh ||

17. dyan têngara Mas Răngga tur uning | dhumatêng sang katong | Dyan Radèn Mangkuwijaya mangke | Dyan Mangkudiwirya kinèn bali | tur uningèng aji | kocapa ing pungkur ||

26. Pangkur

1. Pangeran Adiwijaya | Ki Mas Răngga Jadirja Brajamusthi | Saragni pêpak sadarum | rencang bupati ura | dèrèng kumpul kasêsa prapta kang mungsuh | lampahipun samya dharat | mung Jawa nunggang turanggi ||

2. sigra campuh ing ayuda | nganyut urip sadaya pra bupati | sangking kêdhik wadyanipun | norana ngrasa gêsang | sêdya lêbur sawab tan uningèng purug | lakung[14] rame dènnya aprang | kumêrud kang punang bêdhil ||

3. surak umung bal-ambalan | tandang parod parêng nêmpuh tan miris | ginarudug bêdhil agung | dhasar papan bêbanar | wong Saragni sadaya ngingêri mungsuh | anglambung wus olèh papan | bêdhile nora ngagopi ||

4. anolèh wadya Walănda | campuh lawan di dalêm Saragêni | lèh bênggang para tumênggung | anyêrod Ki Mas Răngga | ngamuk nuli Kumpêni kacarok lawung | tinumbakan kathah pêjah | larut asangsrangan wiwrin ||

5. lumayu mêngsah sasaran | kumêndamipun Kumpni angêmasi [a...]

--- [f. 42v] ---

[...ngêmasi] | wong Wêlănda têlas lampus | Bugis Bali kèh pêjah | kang sapalih-palih sami dipun cakup | Wêlandi kacêpêng papan | sêsanga dipun bêstani ||

6. abdi dalêm ingkang tiwas | nandhang kanin satunggil angêmasi | sunan agêlak wadyèku | dyan putra kalih prapta | tur uninga yèn ngajêng pun Răngga campuh | mêngsah kêlangkung gêngira | inggal umangsah sang aji ||

7. kang repot kinèn suminggah | abdi dalêm ing jro lumayya sami | anyandêr arêmbat ngayun | dyan sunan kagyat mulat | kang kapalan sêsandêran lampahipun | jêng sunan kèndêl ngandika | ika pa batur pribadi ||

8. apa ta mungsuh kang prapta | lah priksanên dyan pinariksa aglis | katur ingkang abdi prabu | kang damêl pasanggrahan | arsa tulung mring Mas Răngga pêrangipun | lumaris kangjêng susunan | kang raka nulya kapanggih ||

9. Pangeran Adiwijaya | ngandika sunan kangmas wontên ngriki | wartine Răngga atarung | inggih abdi sadaya | angsal barkat dalêm wus kawon kang musuh | Kumpêni alêlêburan | punika bangke Wêlandi ||

10. eca kang galih susunan | nulya majêng mêngsah kathah kang mati | langkung suka jêng sinuhun | nulya lajêng kapapag | abdi kanin dinangu [dina...]

--- [f. 43r] ---

[...ngu] katur sadarum | yèn Răngga èstu mênang prang | sunan luwih suka galih ||

11. kang kanin kinèn ambêkta | sunan lajêng Mas Răngga wus kapanggih | dinangu sapolahipun | katur tingkahirèng prang | langkung suka Wêlandi sêsanga wau | wus katur samya nguripan | Sêmawung dèn pasanggrahi ||

12. sadalu antara prapta | rayi kalih ngaturkên Kumpni siji | Kumbuwan kang panggih dhusun | nata ngling yayi srêpan | sun tarima kang rayi kalih wotsantun | samakta pangran ambêkta | wong Bagêlèn wetan sami ||

13. gupita kangjêng susunan | lan kang rayi-rayi kang lagya prapti | adarbe karsa sang prabu | ngêpang baris Ngungaran | abdi dalêm tinaros rêmbag sadarum | miwah kang rayi kang raka | roning kamal padha wani ||

27. Sinom

1. yèn sira padha arêmbag | lan aringong sira kalih | miwah kangmas Diwijaya | myang sakèhe wadya mami | besuk ingsun nindaki | aluwaran sang aprabu | enjing nulya budhalan | kadi ta yangywang tinulis | yèn dinulu lir angge-angge kodanan ||

2. mangilèn dènnya lumampah | Magulung dèn pasanggrahi | anuntên injing budhalan | sadintên tantuk lumaris | kabêtah

--- [f. 43v] ---

lèpèn banjir | masanggrahan sang aprabu | anèng ing Pakacangan | tunggil kali lan Wêlandi | ingkang wontên Ngungaran wau punika ||

3. nginggil lan ngandhap gènira | enjingipun bodhol malih | mangilèn lajêng[15] susunan | anjog sakilèning baris | biting Ngungaran uni | Winong pasanggrahanipun | kang abdi sri nalendra | Bagêlèn wus tarub sami | anging kantun salêbêt loji kewala ||

4. Bagêlèn bupatinira | wontên salêbêting loji | Ki Tumêng Ănggawăngsa |[16] sabature nora kari | anuntên sri bupati | enjinge bodhol mangidul | nyabrang lêrêng nalendra | Ngambal kang dèn pasanggrahi | kidul pêkên milanya kangjêng susunan ||

5. anyabrang lèpèn punika | dèrèng gilig rêmbannèki[17] | sarêng wontên kidul ika | amatêngakên ing pikir | sêntana myang bupati | sampun dadi rêmbagipun | siyos ngêpung Ngungaran | nuntên sunan budhal injing | ngalor malih masanggrahan ing Jarakah ||

6. injingipun sunan budhal | nyêlêki biting Kumpêni | dohira sapalajêngan | mimis mariyêm ing nguni | trêp masanggrahan aji | sawadya kadhar sadarum | wong Kumpêni sadaya | wontên salêbêting biting | kyèh wong Jawa nèng jawi biting sadaya ||

7. sri bupati ing Mataram |

--- [f. 44r] ---

duta dasih animbali | dhawuhêna wadyaningwang | musuh Jawa jaban biting | konên nukup dèn ênting | umahe ja na kang kantun | dhinawuhan sadaya | anulya dangdan wadya ji | sarêng masah[18] ingamuk tan kongsi tata ||

8. sakêlangkung kuwurira | apuyêngan gègèrnèki | lali anak rabinira | kuthatharan dèn abongi | nora kantun satunggil | mêngsah akathah kang lampus | ingkang akanin kathah | minggat sakèhing wong cilik | kantun prayayinipun manjing bitingan ||

9. kocapa Kêrtanêgara | anuwun pamit sang aji | arsa mantuk dhatêng Rema | angrêrig abdi narpati | kalilan inggal mulih | kawarnaa jêng sinuhun | mêpak kang wadyabala | anukup jawining biting | atanapi sakèhe para pratiwa ||

10. di dalêm mundur sadaya | gandhèk undhang-undhang enjing | kinèn damêl lêlumbungan | rinupak pisan karsa ji | tan dangu sampun dadi | katur kinèn masang dalu | latri sampun pinasang | sarêng byar sampun miranti | nulya aprang sapih dalu prang sadina ||

11. dalu ngangsêg prang sadina | siyang prang latri ngajêngi | langkung rame babêdhilan | kang ing jro lawan ing jawi | pan nora dèn agopi | sadina-dina atarung | sakêlangkung acêlak | pan kapirsa wong agusthi[19] | wus [wu...]

--- [f. 44v] ---

[...s] alama mêngsah jro alit kang manah ||

12. Kumpêni gêgês kang manah | obat mimisipun ênting | misuwur Kumpêni arsa | têluk dhumatêng sang aji | Ănggawăngsa duta glis | mring Toyamas minta tulung | lajêng dhatêng Sêmarang | kalawan duta Kumpêni | gancang carita punang duta wus prapta ||

13. ing Toyamas tutur têlas | sawêlingira ing nguni | Kumpêni lan Ănggawăngsa | Toyamas duta mring Têgil | kèn lajêng mring Sêmawis | duta Bagêlèn tut pungkur | ing Tatêgal wus prapta | tutur salakunirèki | tur uninga Kumêndam Ngungaran pêjah ||

14. kathah ature wus têlas | Petor Têgal nulya angling | lah uwis sira matura | manira arsa bantoni | lan adangdana sami | duta mit anulya laju | sampun prapta Sêmarang | lan tuwan upnur wus panggih | sampun têlas ature salampahira ||

15. tuwan upênur ngandika | lah duta matura aglis | Ki Tumênggung Danênggara | iya abantua sami | lawan warahên maning | Ki Ănggawăngsa Tumênggung | tinahana sadhela | ingong bantoni gêng prapti | tur nyirnakên mungsuhira babarpisan ||

16. sang duta wus pamit kentar | gupênur anduta malih | sarta ambaktani surat | pun Laba ingkang tinuding | mring Kêdhu [Kê...]

--- [f. 45r] ---

[...dhu] prapta aglis | Cacaban ingkang jinujug | mayor wus tămpa surat | mêngkana ungêling tulis | tulungana Kumpêni kang nèng Ngungaran ||

17. ika ing mangke kinêpang | lan sun bantoni Kumpêni | drêundrê[20] satus kapalan | nuli mangkata tumuli | mupung[21] ka[22] mungsuh maksih | arupak panggenanipun | inggal sira cêkêla | aja kongsi nêniwasi | adangdana mayor kêbat salobogan ||

28. Slobog[23]

1. nuli parentaha aglis | manira anuli prapta | tur ambêkta layang ingong | palêkat parentah jendral | sangking ing Batawiyah | samăngsa praptaa ingsun | gaman katêmua pêpak ||

2. mayor nuli marintahi | Kumpêni lawan wong Jawa | kang badhe tumut lampahe | antawise kalih dina | gupênur nuli prapta | pinêthuk Kumpêni agung | miwah sakèh kang wong Jawa ||

3. urmat mariyêm gêng muni | manjing biting ing Cacaban | lajêng anginum dalune | enjing Kumpêni wus pêpak | myang Islam lan wong Jawa | samya kinèn baris wau | kapitan lopèrès lutnan ||

4. pun mayor ingkang nindhihi | sukêtaris kinèn maca | surat palêkat printahe | ratfêni ing Batawiyah | sampun rêmbag sadaya | sinung kuwasa upênur | ing Jawi kulmake jendral ||

5. angrèh sakèhe Kumpêni | dadi ing saparentahnya | lan ingugahkên[24] namane | Tuwan Ugèndroffên [Ugèndrof...]

--- [f. 45v] ---

[...fên] rannya | Baron Intras Urdiyan | Nangris van Idiya[25] iku | saha Upênur Sêmarang ||

6. dirèktur ing tanah Jawi | hèh ya Kumpêni sadaya | ja na malang parentahe | Kumpêni mituhu palkat | wus putus punang surat | drèl munya syara gumrudug | mariyêm munya sauran ||

7. asukan-sukan salatri | jing Kumpêni Gêmbong prapta | satus dêrgundêr kathahe | pun Uce kapitanira | Lutnan Tobik arannya | kurnèt kalih mêstri catur | bêcik-bêcik drêgundrênya ||

8. wis ta mayor ingong mulih | nuli mangkata dèn inggal | aja jrih pêjah wêling ngong | sira plaur êndi pêjah | nganggur kalawan mêngsah | wong dosa gêdhe sirèku | mayor matèni Wêlănda ||

9. ngucap sugal mayor uning | angur ngong matia pêrang | nanging ngong anêdha têmbe | mring jêng ratfêni sadaya | tuwan dika turêna | yèn sunan kacêkêl mring sun | ilanga dosa kawula ||

10. lan anêdha minggah mami | iya aja walang driya | nging sunan dikêna mangke | gih sampun sumlang ing manah | wus kagêgêm ing asta | wus gawang katingal mring sun | manuke Sunan Mêtaram ||

11. kari kurunganerèki | asuwe mêthik wowohan | padha siji sun cêkêle | ya dèn kêbat lumakua | Kumpêni mêtu Têgal | usar bêcik walung puluh | têlung atus ingkang dharat ||

12. limang atus wong Kumpêni | Sêlam Jawa Ki Toyamas | ngong gawe senapatine |

--- [f. 46r] ---

nindhihi wetan Banyumas | wus kari mayor sira | inggih sampun walang kayun | măngsa karia ing karya ||

13. anyêkêl Sunan Mêtawis | angsal katona kewala | mêsthi ingong cêkêl dhewe | nora arsa ngago[26] rencang | tan ayun ngago pêdhang | ngong buwang karbin lan kêstul | nora lêga ingkang manah ||

14. yèn botên kacêkêl urip | wirang kêndhat tali murda | lamun tan kêna dening ngong | kula tuwan suka pêjah | muliha ran kewala | ya wis mangkata dèn gupuh | ngong mulih maring Sêmarang ||

15. gupênur bubar wus mulih | pun mayor atata-tata | angantêp jurit karsane | wong Kumpêni kang kapalan | kabèh samya ginawa | drêgundêr lama rong atus | pun Uce satus kapalan ||

16. punika andêling jurit | wong Kumpêni ingkang dharat | gangsal atus Wêlandine | wong Kumpêni Sêlam dhomas | wong Jawa winatara | dêdamêle kalih èwu | kumpule gaman sadaya ||

17. Wêlănda Bugis lan Bali | miwah sarupa wong Jawa | ingkang lumampah cacahe | nora milis winatara | kirang langkung tan kathah | tigang nambang kalih atus | budhal lir robing sagara ||

18. sangking gênge ingkang baris | sampun kumpul kang gêgaman | wadya Jawa têtindhihe | Ki Tumênggung Wiradigda | lawan Jayawikrama | ing Cacaban ingkang kantun | pun kumêndam ingkang têngga ||

19. sapratigan wong Kumpêni | kang ngladosi Mangkuyuda |

--- [f. 46v] ---

têngara muni arame | tambur bêndhe asauran | kumêlun nyêrod lampah | lakung gêng gêgamanipun | kêbat dèn prih inggal prapta ||

20. lampah dina mondhok latri | ing sabên dina mêngkana | Toyasumurup margane | anulya apacampuhan | bantu sangking Tatêgal | sing Toyamas sampun rawuh | nèng Marêdèn pakumpulan ||

21. usar wolung puluh uni | satus Kumpêni kang dharat | tigang atus Islam make[27] | mor kagiri-giri gêngnya | kang dharat kêkapalan | wong Toyamas kêrig tumut | saurute Roma[28] ngetan ||

22. ing alun-alun ngêbêki | tambur campuh mlingi karna | tanparungya wor syarane | gong bêndhe munya sauran | bêlabar pamondhokan | ajêjêl bala supênuh | anglir sagara bêlabar ||

23. lajêng enjinge lumaris | mring Pagêlèn lampahira | atulung pabarisane | Kumpêni kang nèng Ngungaran | sigêgên kang winarna | wau ta kangjêng sinuwun | wadya pucung tur uninga ||

29. Pucung[29]

1. aturipun wontên bantu prapta agung | sangking ing Sêmarang | sing Kêdhu langkung agênge | wong Kumpêni atanapi jalma Jawa ||

2. sakêlangkung agêng tan kêna ingitung | Mayor Klèrêk rannya | wong Kumpêni têtindhihe | tigang atus drêundrê kang kêkapalan ||

3. dharatipun Wêlandine gangsal atus | ingkang Islam dhomas | Kumpêni Bugis [Bu...]

--- [f. 47r] ---

[...gis] Baline | wadya Jawa Wiradigda Jawikrama ||

4. myang Kumpêni bantu sing Têgal akumpul | Toyamas kêrigan | sapangetan kêrig kabèh | Ki Toyamas ingkang dadya senapatya ||

5. langkung agung ing Marêdèn gènnya kumpul | ing mangke lumampah | angandika jêng sang rajèng | pariwara timbalana wadyaningwang ||

6. ingkang ngêpung baris Wêlănda sadarum | tanapi kangêmas | Diwijaya sawadyane | dhi Purbaya lan adhi Mangkukusuma ||

7. atanapi bupati mantri sadarum | wus pêpak nèng ngarsa | miwah prajurit sakèhe | angandika sri nalendra ing Mataram ||

8. sun wèh wêruh yèn ana Wêlănda bantu | sing Kêdhu si[30] Têgal | tan kêna cinacahake | yèn têkaa sun ngêpung dadi kinêpang ||

9. yèn sêmbada hèh sakèhe wadyaningsun | tanapi ta sira | Ki Purbaya ringong karo | ingsun tari tuwin Răngga Jayadirja ||

10. lan kangêmas miwah Suryanagarèku | apra mêngsah |[31] sadaya sami ature | nuwun duka sumăngga karsa nalendra ||

11. karsaningsun yèn sêmbada padha rêmbug | sun unduri mêngsah | Kumpêni ngong prih galake | kang bêbantu gêdhe cilike sun wruha ||

12. yèn kadulu udani gêng alitipun | bot ènthèng karuhan | ora si ajriha ingong | samya rêmbag mundur enjingipun budhal ||

--- [f. 47v] ---

30. Durma

1. jêng susunan tindak ngidul saha bala | kumpul prayitnèng wèsthi | lumampah atata | datan kaliru prênah | prawira angayati ati |[32] sura sadaya | tan ana sêdya urip ||

2. masanggrahan jêng susunan nèng Jarakah | enjinge budhal malih | mangidul anyabrang | masanggrahan ing Ngambal | atata prayitnèng wèsthi | kiduling pasar | kapering wetannèki ||

3. kawarnaa mêngsah kang bantu wus prapta | samya lumêbêt biting | antara rong dina | mêngsah mêdal anglarag | Tumênggung Yudanêgari | sarencangira | kêrig sawadyanèki ||

4. Ănggawăngsa sabature akêrigan | lan nêmlikur Kumpêni | gala-gala dharat | myang kêstabêle papat | angirid maryêm satunggil | sampun lumampah | lakune tan baribin ||

5. sarêng prapta ing rana atata wadya | kang dados dhadha jurit | Tumênggung Toyamas | mangku wong sasêliran | kang dados cucuking jurit | Ki Andangkara | pigir[33] sasak miranti ||

6. wong Kumpêni gala-gala amangawat | myang kêstabêl angèri | maryême pinasang | nèng Pênggêr wus mirantya | pêngawat kanan kawarni | Ki Ănggawăngsa | sawadyane nisihi ||

7. sampun cêlak mêngsah dahat tan uninga | tan wangwang nyênjatani | pan gègèr sakala | sunan ngatag têngara | gumyar tambur lan gong bèri | lir karngèng wiyat | wus [wu...]

--- [f. 48r] ---

[...s] kumpul wadya aji ||

8. sigra mangsah ing kala wêktu punika | lèpèn gêng dados rawi | sajêmbaring sawah | pinggirnya dadya rawa | kali gêng nora katawis | amor kewala | bêlabur punang kali ||

9. sangking kali kalih pambêdhil sinapan | kang lêbêt punang warih | wonten wangkid dhadha | wangkid dhêngkul pan kathah | lumrahe kang punang warih | sing panggêlangan | sunan lagya saniwi[34] ||

10. pêpak andhèr kang wadya asaos karya | sasak wus dèn pênêdi | susunan akarya | gêgêlaran ngayuda | mêngsah sura anyabrangi | pinrih acêlak | kang dadi pasang jurit ||

11. abdi dalêm Bagêlèn wus kapracaya | pinundhut ing sang aji | sing Pangran Purbaya | aran Ki Cakrajaya | tanapi Ki Sawunggaling | sawadyanira | sasanake angiring ||

12. lan Tumênggung Kartanêgara ing Rema | lan Ki Panjêr Ngabèing[35] | wus sami atata | nglêlèdhèk pinggir sasak | di dalêm jro amiranti | sênêtan karang | dhêdhêp sajroning kawis ||

13. kang siluman wus winangsitan sadaya | aja gitik tumuli | sanadyan ramea | kang pêrang gêmpurana | yèn musuh durung nyabrangi | aja agahan | yèn mungsuh wus angukih ||

14. barêng mara jêjêlên aja wèh bênggang | poma ja nêrak titi | Mas Răngga wus mapan | jajar wong papêndhêman | wontên sakaduling[36] kali | sakancanira | kabèh wong Sokawati ||

15. sunan angandika [a...]

--- [f. 48v] ---

[...ngandika] Răngga nindhihana | wadya kang sun pêndhêmi | adunên ing ngarsa | sun jêjêl ingkang wuntat | Ki Mas Răngga awotsari | mundur anata | wadya prayitnèng jurit ||

16. jêng susunan ngandika hèh ta yayi mas | êndi sabrangan maning | umatur pangeran | pun Rante kang prayoga | yèn mêngkono yayi kalih | lan kakangêmas | jagaa ingkang bêcik ||

17. sabrangan Ngrante ingsun atunggu sasak | yèn mungsuh anyabrangi | ing pagenanira | amêsthi tulung ingwang | lamun mungsuh nêmpuh mami | inggal tulunga | kangêmas adhi-adhi ||

18. lamun mungsuh amaro barêng anabrang | Rante lan ngarsa mami | yayi dèn apanggah | tanapi kakangêmas | aja nganti tulung sami | ungkur-ukuran[37] | dèn sami rêbat jodhi ||

19. matur sandika uwis samya bubaran | pangran katiga sami | Ngrante jinaganan | anulya mungsuh prapta | yun-ayunan pigir kali | mungsuh atembak | wong Mêtaram miranti ||

20. wong Bagêlèn Rema ingkang dadya pasang | mêngsah tinantang wani | pangarsa Banyumas | tate asura-sura | adan mêngsah mangsah sami | kabèh anabrang | nêmpuh ngarsa narpati ||

21. mêdal sasak di dalêm ngarsa uninga | lamun dipun sabrangi | wong Bagêlèn Rema | panjar sami amapag | tan wangwang campuh ajurit | arêbat sasak | wadya Jipan kalindhih ||

22. mundur sami tan katos prapta ing sasak [sa...]

--- [f. 49r] ---

[...sak] | mêngsah amburu wani | nolèh abdi nata | kang buru dipun papag | kandhêg campuh ramya jurit | bêdhil gumêrah | mêngsah rowang kèh mati ||

23. kêni mimis pêpênêde wadya Rema | pêjah silêm ing warih | jinêjêl ing mêngsah | mundur wadya pangarsa | mungsuh wus nyabrang sapalih | wau Mas Răngga | wadya pêndhêman sami ||

24. aningali mungsuh kang samya anabrang | nulya Mas Răngga aglis | angêtab têngara | sigra wadya pêndhêman | tandang nêdya pulih gêtih | sarêng umangsah | anampak galong pipis ||

25. duk tinêmpuh mêngsah kang samya anabrang | kabêtah anadhahi | anyêrod kewala | Saragni Suranata | Kapilih pan galong pipis | lir singa lodra | galak amăngsa jalmi ||

26. mêngsah giras lumayu wangsul mring sasak | linud akathah mati | kang wingking tinunjang | malah amblês kang sasak | sapalih asilêm warih | angambah rawa | mundur sami angungsi ||

27. mring Tumênggung Toyamas anata wadya | kadipan myang sinêlir | tuwin Ănggawăngsa | sawadyane atata | Mas Răngga anyênjatani | dèrèng anya |[38] mêngsah mundur miranti ||

28. Ki Mas Răngga sawadyane angsal papan | kidul kilèn miranti | bêdhile gumêrah | mungsuh akathah pêjah | undure sarêng aririh | angrêbat papan | nèng pungkur nêdya pulih ||

31. Pangkur

1. di dalêm ngêsuk anabrang | Suranata Kapilih Saragêni | sadaya arêbat ngayun | datan arsa karia | wong

--- [f. 49v] ---

Kumpêni lèh papan Pênggêr gènipun | miranti mariyêm ngongkang | di dalêm sampun nyêkêli ||

2. gumladhug[39] maryêm pinasang | kadya gêlap kapitu swaranèki | nora jrih kang saya purun | lir anon èstri endah | mangah-mangah wong Saragni karganipun | kinalungakên sadaya | lumakyèng to prasami |[40]|

3. watês dhêngkul sarêng ngêbyak | samya mapan sakyèh wadya Kumpêni | ingkang nyabrang dipun pangguh | miranti kang gêgaman | olèh papan kumêrud kang bêdhil agung | mariyêm nusun lir gêlap | kang aprang nora ngrasa jrih ||

4. mirsa mimis samya egar[41] | lir mong arêbut burukan wadya aji |[42] gargut arêbat karuwun | anglir wardu kumêlab | anèng warih kadulu kasuranipun | lir dede suraning jalma | nglangkungi agêgilani ||

5. ginarudug ing sênjata | mimis maryêm langkung pakuwon aji | mis pan nambur nrajang banyu | kumrapyak sumamburat | abdi dalêm pangamuke samya ngiwud | nulya gancang Ki Mas Răngga | nabrang sasak mor kang dhingin ||

6. carub wong jro lan ing jaba | rêbat dhingin tan etang lara pati | age malêsa sih prabu | jaba jro nora tata | Ki Mas Răngga sakănca tut margi nurut | kang mungsuh kala mundurnya | gancang nora ngambah warih ||

7. maryêm pêjah ngamuk cêlak | sigra êdrèl munya atarung bêdhil | budhêg tan mirsa kang ngamuk | mimis tiba lir udan [u...]

--- [f. 50r] ---

[...dan] | kumarapyak obat mimis tibèng banyu | ramya prang kèh longe pêjah | di dalêm wontên kang kêni ||

8. samya lajêng kèlêm toya | tan tinolèh ngamuk rampak prasami | mêngsahnya kathah kang lampus | sinapan wus tan munya | aprang amor tarung tumbak lawan dhuwung | surak amor kadi grêrah | tanpa parungyan amlingi ||

9. ti[43] rarêngkling[44] caruk wrastra | watang bêlah kang ngamuk saya mrati | mêngsah giris kang sinuduk | agila kang winatang | Ki Mas Răngga anêmpuh ing barisipun | Ki Ănggawăngsa atadhah | sampun rame dènnya jurit ||

10. sawadyane Ki Mas Răngga | ngamuk rampak sigra ngamuk padha mrih | wong Ănggawangsan kèh lampus | katitih Ănggawăngsa | nêdya ngamuk apulih lawan tan antuk | Mas Răngga nglingkung ngiringan | sarencangnya angêbyuki ||

11. sarêng ngamuk mêngsah kewran | tanbuh ingkang dèn pilih ing ajurit | wadya Banyumas lumayu | ingkang kacandhak pêjah | dipun watang sinuduk aniba lampus | giris lumayu sasaran | datan ngrasa mêngsah jalmi ||

12. niba tangi palayunya | pothar-pathir jinêjêl akèh mati | wus amor ingkang amburu | mêngsah kang saya rusak | asasaran palayune kawus-kawus | Kumpêni sadaya pêjah | maryêm obat mimis kari ||

13. waos bêdhil lan bandera [ba...]

--- [f. 50v] ---

[...ndera] | kèh kabandhang kasêsa dèn tinggali | angungsèkkên uripipun | Ănggawăngsa kabranan | kempol butul Tumênggung Banyumas mundur | tan ana măngga puliha | sami angungsi jro biting ||

14. kang kantun sami sasaran | kathah kanin sinuwun kang winarni | sampun nyabrang sasak wau | de pangeran katiga | nora tulung lir wong nonton polahipun | dyan kinèn animbalana | prapta gèn mungsuh sang aji ||

15. langkung suka sri nalendra | sarêng rawuh dulu mungsuh kèh mati | miwah kang bandhangan agung | pangran tiga wus prapta | maryêm bandhangan tinitihan sa prabu | pratăndha nagri karêbat | kinêkahan gulamilir ||

32. Dhandhanggula

1. wangsiting Yyang sokur ingsun luwih | nagriningsun karêbat sadaya | sarta nitih mariyême | wadya kang tiwas sampun | samya kinèn anyalulupi | Pangran Purbaya nêmbah | ngaturi sang prabu | sampun dalu samya bubar | sunan kondur mangidul nyabrang ing kali | mariyêm pan kabêkta ||

2. tinatasan sasak sunan bali | sampun prapta pasanggrahan lama | kocap kang kawon pêrange | arsa pulih wus rêmbug | sarupane wadya Kumpêni | Jawa dangdan sadaya | arsa gitik dalu | têngah latri dènnya kentar | daut kabèh ngang[45] kantun kang têngga biting | kalawan Ănggawăngsa ||

3. kang lumampah wus prapta ing kali | kandhêg sasak [sasa...]

--- [f. 51r] ---

[...k] mapan sampun ical | nulya sami wangsul kabèh | antawis kalih dalu | sunan bodhol ngetan wus prapti | masanggrahan ing Bêndha | sarêng rawuhipun | maryêm kinèn nyimpênana | jroning banyu antawise kalih latri | Kumpêni kang kocapa ||

4. rêmbagan anglarag ngantêp jurit | daut sakèh dlaundêr[46] sadaya | lan ambêkta kêstabêle | pininta kawan likur | sami dharat lawan Kumpêni | Sêlam kathah binêkta | ingkang sami kantun | Ki Tumênggung Ogawăngsa[47] | lan Wêlandi dharat kabèh myang Kumpêni | kalih atus kang Islam ||

5. sampun pêpak kang wadya Kumpêni | atanapi Sêlam myang wong Jawa | dyan têngara budhal kabèh | lir mêndhung alêlaku | gêgamane awarni-warni | wong Jawa anèng ngarsa | asêlur gumuruh | bupati asêla-sêngla[48] | myang Kumpêni Sêlam atêpang Wêlandi | lir sagara balabar ||

6. kagiri-giri gêng ingkang baris | kadi Prawata Indra kawlagar | bupati pêpakan kabèh | Kumpêni sampun kumpul | tuwan mayor ingkang anami | Hindrik Kalèrêk rannya | senapatinipun | pun Jangko kapitan usar | kalih iku ing sabrang tan olèh tandhing | pun Uce kapitannya ||

7. drêgundêr sangking Gêmbong nêgari | Lutnan Kurnèt pan pêpak sadaya | myang kapitan Islam kabèh | Ki Toyamas Tumênggung | Wiradigda Jawikramèki | tanapi Wiraguna | Martadipa [Martadi...]

--- [f. 51v] ---

[...pa] kumpul | lan Radèn Cakranêgara | Dipayuda ing Marêdèn kang nêgari | Mayor Kalèrêk tanya ||

8. mring Ki Tumênggung Yudanêgari | kadipundi sunan ing Mataram | wontên pintên papênêde | kang prajurit sadarum | anauri Yudanêgari | tuwan pamirsa kula | sêntana tumênggung | prajurit mantri sadaya | kalih atus puniku kang bêcik-bêcik | sarupanya wong dhomas ||

9. punika tuwan cacah prajurit | Mayor Kalèrêk sêndhu angucap | tan pira puniku kèhe | benjang rencang ing ngayun | lawan mêngsah lamun kapanggih | dika kèn ngundurana | dimèn mêngsah purun | yèn kasuwuk mêsthi kentar | karya cuwa dadi laku tanpa kardi | ngong kauli yèn mapag ||

10. Sunan Mataram ing lampah mami | wis ujarku buwang dhik-udhikan | Yudanêgara saure | tuwan sampun aujub | sunan nate ngabên ing jurit | botên mangke kewala | nadhahi prangipun | wadya Kumpêni kawula | wangsul-wangsul aprang lan sunan kajodhi | mayor kagyat miyarsa ||

11. salah graita runtiking ati | dipun nyana Tumênggung Toyamas | sangêt anggugung[49] mêngsahe | ngapêskên bangsanipun | Tuwan Mayor Kalèrêk angling | tatane nagri sabrang | yèn wong kinèn [ki...]

--- [f. 52r] ---

[...nèn] nglurug | ajrih mêngsah pinêjahan | êndhasipun pinangan dening sang aji | Tumênggung Danêgara ||

12. asru runtik tuwan ngong tan ajrih | pemut martèkên[50] adate sunan | tan ulap Kumpêni akèh | mayor tămpa kalèru | dadya nora ngandêl wong Jawi | mocot tapiyo kurda | tur wi amuwus |[51] hèh tuwan-tuwan sadaya | yèn sêlamêt susunan botên ngoncati | puruna dhatêng kula ||

13. têmên-têmên Susunan Mêtawis | wani tatêmu jurit lan ingwang | tuhu ratu prajurite | nagri norana jalu | liyan saking Sunan Matawis | aku aduwe ujar | yèn sida tatêmu | bênting sun karya ban-êmban | jarit cindhe wong siji aja tut wuri | lah kabèh sumingkira ||

14. lamun ana wong cêdhak ing kami | mêsthi lumayu Raja Mêtaram | dadya awêdi wong akèh | aja na wong kang tulung | tak sikêpe padha sawiji | aku ambuwang pêdhang | kêrbin lawan kastul | upêsir ingong sadaya | ngalumpukna têtali aja mrih mati | mring bature susunan ||

15. mêsthi kang kari wani belani | angrêbut maring gustine ika | nadyan barênga têkane | durung gigrig atiku | lamun sunan kacêkêl kami | iku pan dadi marga | gêdhene lungguhku [lung...]

--- [f. 52v] ---

[...guhku] | amêsthi kaya susunan | pan wis ana jroning tangan ingsun iki | kundur manah miyarsa ||

33. Durma

1. tan ana Kumpêni sajroning Jakarta | kang ngluwihi mring mami | jurit tanpa lawan | kalamun ta susunan | amatènana ing kami | sasat abêdhah | kutha gêng ing Bêtawi ||

2. lamun wani sunan têka ngarêp ingwang | amêsthi sun upahi | rong èwu kang reyal | sanadyan ta ilanga | yèn sunan atangguh jurit | prasasat ingwang | taun baru saiki ||

3. lamun nora tangguh masthi gawe tuna | apa wong Jawa iki | nora tuku warta | lan pira umur ingwang | ing sabrang tan ana tandhing | amung susunan | warta madhani kami ||

4. kabèh-kabèh wong Jawa tan wruh ing rasa | alane nglêliwati | bisa gawe guna | mêmanisi wongcana[52] | ing jaba jêro tan yêkti | tan tau ngujar | anyidrani ing jangji ||

5. manira iki wruh polahing wong Jawa | kabèh padha nglunyoni | pan ora kapalang | dadya mungsuh sadaya | ingsun dhewe angêmbari | Ki Wiradigda | anambungi prakawis ||

6. durung tutug Mayor Kalèrêk anyêntak | cis trak malu sira ngling | lu trak adha akal | trak brani sama juga | lu tidak laku sadhuwit | biasa kata | tontonên ingsun jurit ||

7. gêdrag-gêdrug [gê...]

--- [f. 53r] ---

[...drag-gêdrug] ambanting tapiyonira | kursi dipun rotani | sok ugi katona | susunan lan manira | amora lan mega putih | durung aulap | panasa kaya gêni ||

8. aku wani alêboni[53] kang dahana | wong Jawa nora wani | aprang lan susunan | apa ta dudu jalma | mayor kathah dèn sanggupi | pan mêndêm dahat | kaya ta wong mêkasi ||

9. ngamah-amah nêpsune kagila-gila | Ki Toyamas nambungi | ngaturi prakara | tuwan sampun mangkana | kalamun têdhak Mêtawis | tan kêna ngina | tuwan kalawan malih ||

10. nadyan kèha kusuma têdhak Mêtam |[54] nging puniki nglangkungi | sakèhing sêntana | norana kang mêmadha | manira sampun udani | boboting yuda | awrat sinăngga jurit ||

11. botên sakula tuwan angapêsêna | bobot jurit Kumpêni | nging sampun pêpeka | tambuh kawon mênanga | amêsthi dipun tarungi | mayor angucap | ywa kakehan kêstori ||

12. lah budhalna nêmbang têngara sauran | angrok turăngga muni | pan sampun lumampah | barisipun atata | norana angati-ati | weya sadaya | rinubung dhangdhang muni ||

34. Dhandhanggula

1. panganggone wong Toyamas asri |

--- [f. 53v] ---

ijêm abang sikêp bêdhil tumbak | angatya-atya wadyane | prapta pinggiring banyu | sasak sampun dipun dangdani | rampung Kumpêni nyabrang | myang Jawa sadarum | jêng susunan sampun mirsa | yèn Kumpêni nglarag Ngrante dèn sabrangi | jêng sun budhal ngetan |[55]|

2. sawadya ji Wirasaba prapti | sabrang êlèr sunan masanggrahan | dhusun ing Jênar wastane | aganti mungsuh rawuh | dhusun Bêndha laju Kumpêni | dhatêng ing Wirasaba | parêk prênahipun | lêt Lèpèn Lêrêng lan Jênar | Kanjêng Sunan angumpulakên wadya ji | miwah para sêntana ||

3. waduaji prasamya prajangji | sapa awon jangji sinudukan | saur pêksi purun kabèh | nekad wadya sadarum | lila pati sêja asabil | sarya ngunus curiga | supata grumrumung | anêlas agama mulya | ngoncatana ing mêngsah prapta ing jurit | abdi rêmbag sêdaya ||

4. tawis nrong[56] latri mungsuh nyabrangi | kangjêng susunan nata ing wadya | sêntana pêpakan kabèh | adipati tumênggung | lan prajurit myang mantri-mantri | pêpak sowan ing ngarsa | Răngga karsaningsun | Jadirja miwah kangêmas | adhi-adhi mungsuh iki sun gêlari | pondhok kabèh sun obar ||

5. mungsuh nyana akintar sun êprih | agalaka bubara titinya | lena amungsuh lakune | ngong pilihi wadyèngsun | wong prajurit kang bêcik-bêcik | dening sun aseluman[57] | kang rêpit ja na wruh | wadya ingsun jajar wayang |

--- [f. 54r] ---

sun du dharat kang ajrih sura katawis | ja na wong nunggang jaran ||

6. sun du rupak aja na gumisir[58] | patrap ingsun ngong kang dadi dhadha | kangmas lawan ariningong | mangawat kanan iku | Răngga Jayadirja ing kèri | sakancane sadaya | wong jêro sun adu | sampun arêmbag sadaya | wus tinata dyan kabèh pondhok binêsmi | wadya jinajar wayang ||

7. asiluman rêpit anèng kawis | repot lan kapal pinêrnah têbah | garwa putra lan bojone | abdi dalêm sadarum | datan dangu mêngsah lumaris | ngeca-eca lampahnya | tan nyana pinêthuk | tinangguh sunan wus têbah | lampahira lir wong apêpêkên iki | de pondhok wus dèn obar ||

8. bubrah martiga lampah Kumpêni | ingkang nèng ngarsa Wêlănda usar | wong Banyumas sakancane | Wiradigda akumpul | Jawikrama Uce nêngahi | satus drêgundêrira | kang angirid ngayun | Mayor Kalèrêk minăngka | senapatya wantêr lumakyèng ing ngarsi | drêgundêr kang dèn bêkta ||

9. rong atus Wêlănda bêcik-bêcik | pinilihan kang nyêkêl susunan | kang wuri pisan lampahe | wong Islam gangsal atus | acaruban lawan wong Jawi | kaliwone Gawăngsa | laku lèn adulur | pikulan amor gêgaman | kang seluman dhêdhêp bae angantosi | têlasing lampah mêngsah ||

10. Mayor Kalèrêk sigra ningali | rêrepot dipun nyana susunan | nulya dèn sandêr sira [si...]

--- [f. 54v] ---

[...ra] ge | manawa tan kasusul | kang nèng ngajêng kabèh tungtwiking[59] | drêgundêr lawan usar | Ki Toyamas tumut | Wiradigda Jawikrama | sakèh repot kasêsa samya narungi | tan dangu nuli kalah ||

11. binuru kathetheran kèh kari | ingêsuk-êsuk saya atêbah | mêngsah têngah tan wruh mangke | têbah laku nêraju | Mayor Buru sampun atêbih | Uce sampun kaliwat | sarêng lampah pungkur | di dalêm sampun ingatag | sarêng nêmpuh anjêjêl tan dèn agopi | kèh pêjah tan wruh mêngsah ||

12. wadya nuduk anumbak mêdhangi | kawon kagum mêngsah wus lumaywa | binrêg ting sulayah akèh | kang kacandhak sinuduk | tinumbakan akathah mati | kang wangke ing palagyan | kacurnan malayu | Kapitan Uce tumingal | nolèh tulung mayor repot kang dèn usir | dadya ubêng-ubêngan ||

13. samya bingung wau kang ajurit | ka ngajêng dadya anèng ing wuntat | tan etang anak rabine | Uce tulung pyuk campuh | prang gumêdêr êdrèl Wêlandi | pêtêng kukus sundawa | limunan ngêndhanu | prang amor nora karuwan | tambuh musuh lan rowang sasilih ukih | surak kadya ampuhan ||

14. watang-winatang aganti kêris | silih pêdhang aganti kacurnan | ing paprangan kêbak wangke | kadya ram watang putung | akèh wangkening kuda

--- [f. 55r] ---

mati | lir sarah bêdhil watang | kang aprang acarub | tanbuh mungsuh lawan rowang | pangamuke abdi dalêm tan wrin wasthi | maksa kathahên mêngsah ||

15. ginarudug ingêbyukan mimis | kalimput kawalahên susunan | sayah lan kêdhik abdine | kang akèh samya buru | prang rumuhun ura kang kari | ana sampun lumayya | dèn nyana kaburu | ana wadya kang umpêtan | awêwuda dangdanane dèn buwangi | tan emut gustinira ||

16. ingkang kathah tumut bêrêg dhingin | duk mênange pan ora uninga | jêng sunan buri prang rame | jaba jro wadya carub | bingang-bingung tan wruh ing gusti | ana dhêlik kalingan | sandi ngambil banyu | sunan ngumpulakên wadya | wus ngalêmpak prajurit kang kari-kari | miwah Kartanêgara ||

17. ingatag ngadu angamuk malih | lir ampuhan tarung padha sura | lan sakèh Kumpêni mangke | anrêg sinrêg gumuruh | anduk dinuk numbak mangêris | ramya pêdhang-pinêdhang | agênti amburu | rêrêg kandhêg silih watang | langkung rame jêng sunan amor kang abdi | kang ngamuk padha nekad ||

18. kathah pêjah kang prajurit kapir | ingamuk Kumpêni gagêmpuran | Bugis Bali Jawi akèh | pêjah atumpang susun | kang sinapan pêjah tan muni | tarung kêris lan tumbak | kang angamuk riwut | di dalêm tan etang

--- [f. 55v] ---

pêjah | angsal sipat jalma kacandhak ngêmasi | wanodya na kabranan ||

19. anitih sunan mêngsah kalindhih | lumajêng risak akathah pêjah | samya lumayya mungsuhe | jinêjêl akèh lampus | atanapi mêngsah kang kanin | wangke pating jalêmpah | Kumpêni wus larut | Kapitan Uce wus pêjah | Martaboma wau ingkang amatèni | wangke susun atumpang ||

20. sarah watang myang bandera bêdhil | tan angambah lêmah kang mênang prang | mêngsah mangetan larute | ngungsi luhuring gunung | kang sapalih ngungsi ing ngarsi | akumpul mayorira | binubujung tinut | kang kacandhak tinumbakan | Dipayuda Mardèn kacandhak ing bêdhil | tiba sangking turăngga ||

21. tinututan tinumbak wus mati | Kandhuruan nulungi arinya | kaliwat tan wruh mungsuhe | kapering kananipun | wus tinumbak bau kang kêni | tatas bali cungkelak | akêbat lumayu | abdi dalêm ingkang pêjah | Mangunnêgara iku arine dening | Radèn Suryanêgara ||

22. Suranata kang mati pun Arif | ki pangulu pan angsal Wêlănda | gêsang wus katur sang rajèng | winuni mungsuh ngayun | maksih agêng kang punang baris | kêdhik kang sampun kalah | wus nulak sadarum | Kumpêni Jawa lan Islam | kalih duman ingkang kari wus kinanthi | Mayor Kalèrêk [Kalè...]

--- [f. 56r] ---

[...rêk] sura ||

35. Kinanthi

1. Kumpêni Jawa pan agung | drêgundrê tembak kang baris | dhasaripun taksih kathah | Kumpêni Sêlam sapalih | gêgamannya taksih wêtah | Mayor Kalèrêk nindhihi ||

2. Jawi wutah gaman agung | Tumênggung Toyamas têksih | Wiradigda Jawikrama | taksih kumpul lan Kumpêni | miwah sapanêkarira | andhêndhêng kang punang baris ||

3. Kumpêni pan sarêng dulu | rencang paprangan kèh mati | kang gêsang tanbuh parannya | sampun alit ingkang galih | datan katara ing nitya | Kumpêni mundur aririh ||

4. wong Jawa agung tut pungkur | lumampah samya miranti | apasang jati pêndhawa | angêpung kang obat mimis | kocapa kangjêng susunan | sasirnane mungsuh uni ||

5. ingkang kawon juritipun | Kumpêni lawan wong Jawi | susunan ngumpulkên wadya | kang raka kang rayi-rayi | tinimbalan sampun prapta | rêrepot ingkang ginusthi ||

6. ing wartanipun kacakup | para garwa putra sami | garwane para sêntana | tanapi para bupati | bojoning prajurit samya | langkung ringêng sri bopati ||

7. ngatarèng rujiting kalbu | jêng susunan ngandika ris | kakangmas Adiwijaya | tanapi si adhi-adhi | miwah kang para bupatya | tanapi prajurit mami ||

8. padha sun tari sadarum | repot kabandhang Kumpêni | apan norana rinêbat | sawêwanine pribadi | ja lawan parentah ingwang | pan duwe tisna pribadi ||

9. Pangran Diwijaya matur | sumăngga [su...]

--- [f. 56v] ---

[...măngga] karsa sang aji | kula punika tan kuwat | mung dhatêngkên tisna ngaji | lah adhimas karo sira | pikirira ingsun tari ||

10. Pangran Purbaya wotsantun | sumăngga karsa sang aji | tan prabeda lan kakangmas | badan kawula pribadi | kantun dhatêngakên tisna | kewran sang prabu ing galih ||

11. sêntana samya turipun | sampun alit ingkang galih | tatanipun sampun bubrah | para bupati sun tari | kaya prèhe pikirira | sumăngga karsa sang aji ||

12. Mas Răngga kala puniku | pan aduwe ati miris | ingkang abdi wus kuningan | samya gêmpal atinèki | tinari norana kêna | panêngêran lamun miris ||

13. prajurit samya tinantun | ature sumăngga ngaji | pun dasih darma lumampah | tan gumingsir karsa aji | prajurit kala sêmana | nora wani nora wêdi ||

14. anukmèng driya sang prabu | baya-baya wus pinêsthi | sun kinon bisa-bisaa | sanak sun tuwa nom uni | tinari norana kêna | samya ngêbohkên ing kami ||

15. yèn tan kêncêng awak ingsun | lêbar tanpa wêkasnèki | baya wus karning Sukma |[60] sun têmahe lara pati | têmah andanu pratala | nora sêdya sun unduri ||

16. arêbat nêgaraningsun | têtilare rama aji | jêng susunan angandika | padha dèn têmpuhkên mami | iya tan gumisir ingwang | mulane padha sun tari ||

17. dudu sun dhewe putrèku | akathah putra rama ji | iya

--- [f. 57r] ---

ingkang mukti kathah | mêngko padha mitambuhi | iya tan gumingsir ingwang | yèn jamak wong priya sami ||

18. tambuh lyan yèn mungguh ingsun | kabandhang putra lan rabi | tansah amulat ing jalma | mandah ucaping nêgari | tan arsa la nèng dunya |[61] urip ginagujêng jalma |[62]|

19. iya ingsun suka lampus | yèn tan karêbut saiki | gon ingsun rêbat nêgara | yèn tan sal barkat rama ji | miwah eyang kina-kina | suka lalis ing pamijil ||

36. Mijil

1. sêksènana sakèh wadya mami | yèn tulus jênêng ngong | dadya aji tinulunga mangke | de pangeran lananga kang jurit | yèn tan dèn lilani | ngur lalisa ingsun ||

2. urip dadya pagujêngan jalmi | tanpa ngrasa ingong | dadya mêngko wadyaningsun kabèh | para bupati miwah prajurit | hèh Răngga pratuwin | jaba jro sadarum ||

3. tanapi sêntananingsun tuwin | kang sêpuh kang anom | ingsun pundhut kabèh apurane | aja na sak srêrik kadang mami | sawab susah dening | kabèh têka ingsun ||

4. sun jaluk trêsnanira ta sami | atrêrêna ingong | yèn cinupêt ing Ywang lêlakone | sira wruha layon ingsun sami | kakang yayi-yayi | yèn tan sagêd ngrêbut ||

5. anging titip ingkang kari-kari | dening awak ingong | gilang-gilanga sun têmah dhewe | gon ingsun rêbat nêgara mami | jêr ingsun dadya ji | tan gumingsir pupuh ||

6. kang amirsa angrês padha nangis |

--- [f. 57v] ---

adhuh ratuningong | abdi dalêm katut tyase kabèh | Pangeran Adiwijaya nangis | matur ing narpati | sarya sênggruk-sênggruk ||

7. dhuh akèh-akèh pangandika ji | kamangkara katong | sangêt têmên nglarakên[63] atine | dhuh sampun kalayatan suwawi | punapa dèn anti | sunan dawêg ngamuk ||

8. kang kabandhang langkung kawlasasih | garwa putra katong | amêmirang kapirsa liyane | yèn tan karêbat asuka lalis | sakèhing pawèstri | adhuh ari prabu ||

9. yèn tan tulus ri mas dadi aji | lalisa wak ingong | tan sagêd ngawula ratu lyane | pangran akathah-kathah turnèki | pangran rayi kalih | kanyut samya muwun ||

10. sami kaganggas[64] pangeran kalih | dawêg ngamuk katong | luhung ămba pêjaha ing mangke | tan sagêd kari tinilar aji | dadya kèsi-èsi | sun trima riningsun ||

11. tisnanira dèn ririh rumiyin | sapa jujung ingong | yèn dedea kadang sêpuh dhewe | ingkang tisna tur kari sawiji | miwah kadang mami | kang anom sadarum ||

12. nora larang anjujunga mami | panjênêngan ingong | sadulur lanang tur bagus dhewe | wong loro anom tur sigit |[65] Răngga Jadirjèki | sakèhe wadyèngsun ||

13. padha trêna gèn ingsun ajurit | pyuh sakèh punang wong | samya sarêng narik curigane | nangis kabèh sumungkêm ing siti | Răngga Jadirjèki | sumungkêm ing suku ||

14. alit tumêkèng [tu...]

--- [f. 58r] ---

[...mêkèng] wayah pun dasih | ngabdèkên sang katong | nora jamak-jamak jalma akèh | sinuwun kang mupu ngurip-urip | wak kula puniki | kagunganing prabu ||

15. nanging umur kang darbe Ywang Widi | adhuh ratuningong | akathah-kathah tur prasêtyane | asupata yèn ngoncati jangji | suka pêjah dhingin | yèn tan tulus prabu ||

16. di dalêm sadaya ture sami | akathah satya wong | pra bupati prajurit sakèhe | sami lan Mas Răngga aturnèki | supata angênting | sarêng gumarumung ||

17. samya sura lêgawa ing pati | tan siwah turnya wong | pra bupati myang prajurit kabèh | samya ture rêbat dhingin lalis | alah iya uwis | sun trima sadarum ||

18. wadyaningsun payo labuh pati | rêbutên layon ngong | lamun ana karsaning Ywang mangke | sapa kari ngawula lyan mami | gêdhe marma mami | manawa tan punjul ||

19. sor dama papa sira wus uning | ratu liyan ingong | kang tan duwe apura martane | yèn wus ngadêg ukum lawan adil | sêntana tan kèksi | yayah renanipun ||

20. nanging kadange ukum lan adil | wus jamake katong | padha imanêna iku kabèh | ngawula sira tan olèh runtik | pirabara mami | ya olèh[66] pitulung ||

21. akathah-kathah pangandika ji | kèh prajurit mangko | pating galidro tèk supatane | Kapilih Suranata lan Bugis | miwah Saragêni [Sa...]

--- [f. 58v] ---

[...ragêni] | kathah sanggupipun ||

22. tandangipun lir banthèng akanin | akèh sangguping wong | nadyan aprang mêngsah sakèhane | mungsuh tangkêpa sakêthi sisih | ămba tan gumisir[67] | wrat dana sang prabu ||

23. mapan kocake ludira mami | tugêle jangga ngong | kawula singgakkên panaure | danakrama datan animbangi | prasêca lan pati | anjalma ping pitu ||

24. kinawulakêna awak mami | ing saturun katong | supata masibat Jawa kabèh | asupata Islam manjing kafir | yèn cidra ing aji | ana ingkang sanggup ||

25. yèn tatu gigir aja basuki | rinampoga ingong | ana sanggup pagas cidra jare | kang sanggup tapèh dadiya èstri | yèn cidraa jangji | sampun gêsang ulun ||

26. sampeyan dalêm jurit lan kapir | yèn dèrèng tumpês wong | eman têmên sih dalêm agêdhe | dhatêng sakathah abdi narpati | ingakên mitra ji | yudakênaka gung ||

37. Pangkur

1. dèn ingeman ngingu wadya | yèn pun dasih mêksih urip manawi | sami palastra sadarum | wingking sakarsa nata | suka lila pêjah dadya bantên prabu | sadaya samya aturnya | gusti punapa inganti ||

2. sampun kêkathahên rêmbag[68] | bilih kalalu agêng manah Kumpni | anênggak-nênggak sang prabu | mirsa aturing wadya | ya dèn ririh pirabara tuk pitulung | sunan nênêdha Pangeran | pinêpês raga lir lalis ||

3. nêmbah Ywang kumpul satunggal | sarira mor

--- [f. 59r] ---

tan tunggal tan pisah uni |[69] tan wontên kang ngandhap luhur | ilang gusti kawula | byar tinarima sunan panêdhanipun | pira suwene ngabêktya | asal têmên dèn têmêni ||

4. angandika sri nalendra | wis sêdhênge aja na ngrasa urip | aja na cidra ing wuwus | kangmas Adiwijaya | lan Si Răngga dadi dhadha patrap ingsun | yayi karo lan Jadirja | Suryanêgara pratuwin ||

5. kalawan Kartanêgara | akumpula dadi pangawat kering | wong jro kang nindhihi ingsun | dadi pangawat kanan | sampun rêmbag Ki Mas Răngga nulya muwus | dhumatêng Pangran Purbaya | gih sampeyan ugêrnèki ||

6. kang jujung raka andika | luhung kawula gusti tarutus abdi |[70] ingkang katêmpahan iku | anggèr inggih sampeyan | angawaki măngsa boronga gustingsun | Pangran Purubaya ngucap | sampun pindho karya adhi ||

7. tan ngandêl marang manira | dipitaya ja sira walangadi[71] | Ki Mas Răngga ika matur | lêrês anggèr punika | dyan têngara budhal majêng sang aprabu | ngalèr wadya ngadu dharat | lawan mêngsah wus nyalêki ||

8. kagiri-giri gêngira | tata lumbungan wong Kumpêni myang wong Jawi |[72] barisira kadi gunung | nanging sakèh Wêlănda | sampun miris wangwang-winangwang adangu | têbihe mungsuh lan rowang | udakawis sapabêdhil[73] ||

9. yun angamuk wadyabala | kajêng sunan ngadhangi kinèn ririh | alona kewala [kewa...]

--- [f. 59v] ---

[...la] iku | mungsuh cilik atinya | nuntên wontên mantri Toyamas pan kontung | amarani nugang kuda | lir duta mijil sing baris ||

10. katingal wis pinrêpêkan | de Kapilih atanya ingkang pundi | lurah kawula gènipun | Ngabèi Dipayuda | ing Marêdèn sinauran gih puniku | wong bingung mara wus cêlak | dèn karacok[74] wus ngêmasi ||

11. sunan ngatag tata bala | samya majêng sarwi suwarèng jalmi | wadya Kumpêni akumpul | gamêng pipit kewala | mêngsah Jawa tan têbih kumpul sadarum | di dalêm anyèrèd tumbak | rêbut dhingin marêpêki ||

12. wali-wali dipun tiktak | nora obah tan kèndêl angajoni | wus acêlak sigra campuh | rudrèl barêng lan tiktak | tan pinirsa wong Mataram ngrangsang purun | angêdrèl malih Walănda | abdi dalêm tan gumingsir ||

13. sarêng malês anyênjata | langkung rame kang aprang samya wani | di dalêm angamuk ngiwud | mêksa kabyatan lawan | anrêg ngukih kadya banthèng kalêlatun | prasamya angantêp yuda | kangjêng susunan ngawaki ||

14. dhadha pangawat atêbah | dhêdhêg kewala kadya wong nêningali |[75] Mas Răngga sakancanipun | nitih kuda atêbah | arsa nglingkung gancang atulung sang prabu | ing rana lir têngah wêngya | ramya wong ingkang ajurit ||

15. kadya surup sang raditya | nora cahya pêtêng kukusing bêdhil | sangsaya sura

--- [f. 60r] ---

sang prabu | galih dalêm asuka | kinarubut dyan Kumpêni dipun lawung | ing wadya niba sing kuda | kêbat bature nulungi ||

16. gancang Kapilih lan Jawa | wus anandêr maos-maos Kumpêni mati |[76] usar narik pêdhangipun | tinumbak narik pêdhang | kănca tulung numbak sing ngiringan butul | pastul[77] Kumpêni gumêrah | kathah sarêng angêbyuki ||

17. abdi dalêm karepotan | Kapilih siji mati datan tinolih |[78] abdi dalêm ngamuk purun | mêngsah akathah pêjah | dipun watang sinuduk maksa ngarubut | di dalêm numbak kèh bêlah | kang ngamuk lawan kêris |[79]|

18. Kumpêni ngêmbuli pêdhang | mêngsah kêris langkung rame kang jurit | maksa kêkathahên mungsuh | agêrgut jêng susunan | nêrêg bala ing ajurit kinarubut | têmên-têmên mimis pêdhang | tan tumama jalma luwih ||

19. jêng suhunan awor lan wadya |[80] wong Kumpêni panggah tumpês kèh mati | apuyêngan gègèripun | kang lumayu kabranan | pan wus katitih Kumpêni pêrangipun | anganyut urip susunan | mungsuh kang kêtêl dèn ukih ||

20. bubar nunjang mayorira | ingadhangan maksa tan măngga pulih | Kumpêni usar lumayu | sasisane kang pêjah | Mayor Kalèrêk nglela kesisan batur | abdi dalêm sigra mara | ngucap mayor sun tan apti ||

21. dudu lawanku ayuda | lah êndi sunan sêdhêng matia mami |[81]

--- [f. 60v] ---

hèh kapir apa abamu | ngundhamona nalendra | aku dhewe anguwisi kinarubut | wus kanin mundur lumampah | kinèn ngambên brana dening ||

22. wau Ki Wirawidigda | nora arsa dyan sinusul ngandhêgi | ingkang anusul pinêstul | indha ngadêg anumbak | ngarah gulu kaliwat mring pundhakipun | cinandhak karêrêjêngan | mayor ngunus pêdhang aglis ||

23. mèh lumarapna wong jaba | amor siji Wirarana rannèki | gancang nrajang narik dhuwung | mayor wus pinarjaya | niba lajêng tinunggangan dhadhanipun | sinambêlèh wus tinigas | mêngsah larut tanna pulih ||

24. Kumpêni susun atumpang | ingkang pêjah kang urip lumayu gusis |[82] tunjang-tinunjang lumayu | wong Jawa kathah pêjah | tanpa kanin bucali dangdananipun | bêdhil waos kêris pêdhang | bêbênting lawan kulambi ||

25. yèn matènana wong Jawa | têtumpêsan sawiji norana kari |[83] yèn Kumpêni masthi lampus | Jawa kèn sumingkira | wong Kumpêni niba tangi kawus-kawus | Bugis Bali lan Wêlănda | kang kacandhak angêmasi ||

26. abdi dalêm samya sura | nora oncol papak nora ngoncati | Pangran Purbaya winuwus | ingkang mangawat kiwa | amêgati mêngsah kang sami lumayu | kang nutut pan winudanan | kang băngga dipun pêjahi ||

27. Pangeran Adiwijaya | angadhangi [anga...]

--- [f. 61r] ---

[...dhangi] ing mêngsah akèh mati | ingkang gêsang kawus-kawus | repot wau punika | angalêmpak anèng lèr kilèn gènipun | dèn nyana ngadhangi mêngsah | palayune niba tangi ||

28. di dalêm numbaki mêngsah | lir cêcindhil mêngsah kawus kang urip | ngungsi manjing bitingipun | barisan ing Ngungaran | wontên prapta para nyai atur wêruh | ni sêkul langgi wêstanya | padharane sri bopati ||

29. atur priksa garwa nata | para putra rabine sêntana ji | myang èstri sakathahipun | botên wontên kabandhang | tinimbalan sadaya pan inggal rawuh | langkung suka jêng susunan | kadya madu winor gêndhis ||

38. Dhandhanggula

1. sri nalendra ingkang mênang jurit | pan pinarak sineba ing wadya | pêpak abdi dalêm kabèh | sêntana samya kumpul | atanapi para bupati | myang prajurit sadaya | angayap ing ngayun | taksih akuthah ludira | dènnya ngamuk langkung suka sri bopati | sukur dhatêng Pangeran ||

2. pitulunging Yyang sunan awêning | kawasaning Yyang bab apêpêrang | dudu panggawe jalmane | kawasaning Yyang Agung | nora nyana sri narapati | yèn mungsuh sirna gêmpang | kêdhik abdinipun | norana nyana agêsang | mangke antuk pitulung lanang kang jurit | kadirun sipating Yyang ||

3. nora kêna kathah lawan kêdhik | darma-darma kawula punika | lir dhalang wayang purbane | wayang wasenanipun [wasenani...]

--- [f. 61v] ---

[...pun] | nora samar sri narapati | tan roro tingalira | trus agamanipun | kumambang wasesaning rat | kadya sarah anut salembaking warih | sumăngga ing Pangeran ||

4. karanipun manusa puniki | ja gumingsir tan ngandêl gustinya | punika sirik Ywang make[84] | kang sêja urip lampus | sêja mati wêkasan urip | apuraning Pangeran | winuni sinuwun | ngandika lah kumpulêna | kèh bandhangan tanapi boyongan sami | wus kumpul ing ngayunan ||

5. obat mimis tumbak kêris bêdhil | tambur salomprèt bêndhe bangndera[85] | boyongan sumaos kabèh | kang katara puniku | bojon mayor lan jangko uning | lan rabine Toyamas | nanging nyandhang tatu | anake mayor palastra | pangagênge kang katawis dèn kêthoki | Wêlănda lan wong Islam ||

6. anèng paprangan kinèn manjêri | kinarya pratăndha mênang yuda | ing palagan êbak wangke | lir binabad supênuh | ting jalêmpah Wêlănda Bugis | Bali lawan wong Jawa | boyongan kèh katur | langkung suka jêng susunan | aningali tingkahe para prajurit | dyan wontên abdi prapta ||

7. Wirasastra Kartawăngsa prapti | sangking bujung mêngsah sarêng nêmbah | ulun tur uninga ngrajèng | kawula bujung mungsuh | kang kawon prang ingkang rumiyin | Wêlandi ngungsi ngarga | pan maksih kinêpung | mring di dalêm Cakrajaya | kathahipun [ka...]

--- [f. 62r] ---

[...thahipun] sawidak kula wêtawis | kirang langkung tan kathah ||

8. gêpah ngandika suka narpati | Kartanêgara sira sun duta | Kumpêni cakupên kabèh | Si Gawong tuwaburu | ya milua dadia kanthi | sami matur sandika | sadaya wotsantun | budhal sangking ngarsa nata | sampun lêpas datan kawarna ing margi | susunan dèrèng lêga ||

9. angandika sira yayi kalih | Ki Purbaya Ki Mangkukusuma | cêkêlên Wêlănda kabèh | măngsa bodho riningsun | nuwun nêmbah mintar sira glis | taksih dèrèng sakeca | ngandika sang prabu | kakangmas Adiwijaya | kula sangêt watir kang nyêkêl Wêlandi | mênawa para tiwas ||

10. kula arsa nusula pribadi | sumăngga karsa kangjêng susunan | ngatag nabuh têngarane | wus budhal jêng sinuhun | saha bala kasaput latri | mêsanggrahan susunan | pinggir kali wau | Bogawănta enjing prapta | pangran kalih bêkta Wêlănda kang ngungsi | ing gunung katur nata ||

11. matur purwa wêsana wus ênting | langkung suka tarima riningwang | dinangu kèhe ature | sawidak kirang têlu | dyan pinundhut kapalanèki | Lutnan Tobik arannya | lawan kurnètipun | kinèn nari amiliha | urip pêjah ature pun Lutnan Tobik | sumăngga karsa nata ||

12. sadasa kula anêdha urip [uri...]

--- [f. 62v] ---

[...p] | lamun sunan ngarsakake pêjah | kurnèt tan ngantos tinaros | galolo tangisipun | nuwun gêsang nyaru pun Tobik | sapuluh arsa gêsang | yèn kinarya lampus | dènnya gusthi tan pinirsa | angsal wontên rêrasan kurnèt nauri | ewa kangjêng susunan ||

13. sunan ngandika hèh sira Tobik | sun uripi wani sun adua | bangsamu Kumpêni kabèh | Tobik aris turipun | inggih gusti sintên ngingoni | patut gusti tinuta | ing parintahipun | kamanisên jêng susunan | amiyarsa ing ature Lutnan Tobik | pun kurnèt cumêlandhak ||

14. kula purun ngabên lan Kumpêni | sarta lucu akathah polahnya | tan pinirsa ing sang rajèng | nging Tobik woding kayun | kurnèt dipun èsêmi Tobik | nulya kang kathah-kathah | aganti pinundhut | kinèn nari papat-papat | samya ture nulya dinum wus waradin | ginadhuhkên bupatya ||

15. myang sêntana luwaran sang aji | nora bubar arêrêmbên bala | wus kalih latri enjinge | budhal bala sawagung | baringkelan pakuwon aji | Răngga lawan Jadirja | sangêt aturipun | anuwun pêjah Wêlănda | ingkang têluk susunan arsa gêsangi | duwi sangêt lênggana ||

16. wus pinatèn nging tambur kang kari | lawan suling salomprèt kang gêsang |

--- [f. 63r] ---

bupati wus lêga tyase | miwah sêntana rêmbug | sampun sirna kang dados watir | sang nata pirêmbagan | sêntana tinantun | tanapi para niyaka | lamun arsa kirim sêrat paring uning | mring putra têlênging tyas ||

17. Pangran Mangkunêgara Dipati | tindak ingsun duk samulabuka | prang ing Murung wiwitane | lan Gawong mungsuh gêmpur | prang Mêlaran sirna Kumpêni | ngêpung biting Ngungaran | prang Ngambal sun unggul | prang Jênar Kumpêni sirna | myang bandhangan boyongan kamot ing tulis | apa baya prayoga ||

18. pra sêntana matur nyuwawèni | atanapi kang para pratiwa | pan sampun golong ature | ing dalu tan winuwus | enjing duta saos ngarsa ji | nuwala wus tinampan | wus kentar sing ngayun | lampahe datan kawarna | ingkang kantun agupita sri bopati | lawan para niyaka ||

19. ingkang raka lawan rayi kalih | atanapi bupati sadaya | nora lami antarane | bantu Kumpêni rawuh | sing Bêtawi Ngungaran prapti | aran Kapitan Bagrak | Bugis wolung atus | atanapi wong Makasar | jêng susunan anuduh ing rayi kalih | lawan Kartanêgara ||

20. kinèn ngriwuk barisan Wêlandi | ing Ngungaran sandika wus kentar | wong têtiga sabalane | budhal mangilen prabu | ing Karoya dèn pasanggrahi | Mas Răngga sakancanya | kinèn [ki...]

--- [f. 63v] ---

[...nèn] lajêng nusul | dhatêng baris ing Ngungaran | animbangi lampahe pangeran kalih | sigra Mas Răngga mangkat ||

21. kang kocapa jêng pangeran kalih | sampun aprang lan baris Ngungaran | langkung denang[86] pêrang rame | nging angsal barkat prabu | wus kuciwa bala Kumpêni | kathah ingkang bandhangan | wus katur sang prabu | sawarnine kang bandhangan | Bugis Bali wus munggèng ngayunan sami | sang nata duk tumingal ||

22. têtiyang Bugis Bali kang kêni | kangjêng sunan amarwata suta | langkung dening katrimane | wus wangsul kang ingutus | nulya gandhèk kinèn nimbali | Mas Răngga sakancanya | pangran kalihipun | katiga Kartanêgara | dipun dikakakên nênggani Kumpêni | kang abaris Ngungaran ||

23. lan tunggu Bagêlèn gandhèk aglis | sampun kentar pangran dhinawuhan | miwah Kartanêgarane | liring kang kocap wau | sampun amit gandhèk lumaris | Mas Răngga dhinawuhan | sandika wus daut | prapta cumundhuk ing ngarsa | angandika sunan mêngko karsa mami | budhal jog Kêdhu ingwang ||

24. aturipun Mas Răngga ngrêmbagi | sarêng enjang têngara dyan budhal | sumahab wadya balane | datan kawarna ngênu | sampun prapta ing Banyuurip | sunan makuwon lama | gantia winuwus | kang kantun têngga Mêtaram | miwah Pajang Pangeran Mangkunêgari | ênggènira nèng Lusah ||

25. kang têngga mêngsah kèh mantri Jawi | sabên dina tarung aprang cidra | Kumpêni bingung manahe [ma...]

--- [f. 64r] ---

[...nahe] | sigêg ta kang winuwus | duta nata kang mundhi tulis | sampun prapta ing Lusah | kang saos tur wêruh | gêpah duta tinimbalan | sampun dhawah sakathah pangandika ji | nuwala wus tinampan ||

26. duk binuka winaos kang tulis | langkung kathah raosing nuwala | pangran anon rujit tyase | angraos angsal bêndu | rèh tinilar atêngga nagri | tiwas kantuning karya | Pajang mêngsah wutuh | Mêtaram Kumpêni nglantrah | amung Kêdhu Bêgêlèn Kumpêni gusis | kang panggih sirna gêmpang ||

27. dangu pangeran amaos tulis | suka non sadalêm nalapatra | winaos winalèn-walèn | langkung sih kang sinuhun | sakarsane aparing uni | wêwangsul wus kinarya | kang prayoga kunjuk | enjing sinungkên utusan | lajêng mangkat datan kawarna ing margi | prapta ing Toyagêsang ||

28. nulya katur ngandikan ngarsa ji | sampun kunjuk satingkah dinuta | atanapi sul-angsule | winaos inggal putus | langkung suka sri narapati | mirsa tanggaping putra | miwah aturipun | kang mungêl nuwala patra | atanapi sakèhing para dipati | sami suka miyarsa ||

29. kawarnaa kang têngga Mêtawis | sira Ki Dipati Jayaningrat | datan pisah saputrane | ki dipati nèng gunung | kidul têngga pangran dipati | sakancane sadaya | sae ênggènipun | kang dadi riwuking lampah | Janêgara Janapura apratuwin | wêkas kilèn kang

--- [f. 64v] ---

têngga ||

30. watês Bagêlèn lawan Matawis | Wiraguna lan Martanêgara | lamun anglarag mungsuhe | wong Kumpêni sadarum | kang linarag munggah ing ardi | mudhun Ki Janêgara | ngodhol sangking pungkur | Kumpêni tan kongsi têbah | nolèh aprang ing ngandhap dipun oncati | kasmaran minggah ngarga ||

39. Asmaradana

1. ingêsuk dening Kumpêni | Janapura bodhol wuntat | Kumpêni nolèh prang rame | Janapura minggah ngarga | ingkang krêrêp dènnya prang | Jayanêgara Tumênggung | sabên dina rame prangnya ||

2. akèh longe ganti mati | Kumpêni lan wong Mataram | ubêng-ubêngan pêrange | tan kongsi minggah lampahnya | ing ênggone pangeran | bingung kaku atinipun | dhêdhêngp[87] lami nora mêdal ||

3. Jayanêgara ngudhuni | anulya adhêp-adhêpan | Wêlănda dhêdhêp barise | linèdhèk pan nora mêdal | dening Kangjêng Pangeran | Dipati Anèm Mêtarum | ing Pudhak barisanira ||

4. nèng Tulung baris Kumpêni | nuntên Ki Jayanêgara | gitik Kumpêni prang rame | Kumpêni kawon kèh pêjah | mundur baris Wêlănda | nulya baris Cala wau | Janêgara barisira ||

5. ing Baladho arannèki | anulya Wêlandi minggah | dipun gêngi ing lampahe | mingêr mundhun Janêgara | anjog desa Gêmbira | Wêlandi kaku tinipun | wangsul malih dhatêng Cala ||

6. lajêng Ki Jayanêgari | kidul Bakung [Ba...]

--- [f. 65r] ---

[...kung] dipun ubak | lajêng mangetan lampahe | ing Palèrèd kang jinogan | lajêng Ki Janêgara | ing Terong kang dipun jujug | dening Pangeran Dipatya ||

7. lan Janingrat Ki Dipati | dèn nyana Wêlandi minggah | mapan sawadyabalane | Janêgara sampun nulak | bali gonira lama | pangeran ngaturan maju | sampun majêng barisira ||

8. ing Pabanyon kang dèn gèni | Ki Adipati Janingrat | Jayanêgara barise | apacak anèng Sarungga | dening Ki Janapura | Banyumênêng barisipun | Jalêgong Tirtanêgara ||

9. pacak baris Kilènpragi | Walandi wangsul mring Yogya | Jêng Pangran Dipati Anèm | kalaywan Ki Jayaningrat | mudhun wus masanggrahan | ing Kêmiri wastanipun | Janêgara nèng Gêmbira ||

10. pan ora antara lami | nuntên wontên Bugis prapta | têluk sing Bantên sangkane | kawan dasa kathahira | nulya binêkta minggah | mring pangran dipati katur | tinakèn lamun dinuta ||

11. dening Sultan Bantên uni | kinèn sowan jêng susunan | wus katur kabèh lakune | binêkta wangsul sadaya | dening Ki Wiraguna | kinèn ngaturkên sang prabu | pan antawis kawan dina ||

12. anglarag wadya Kumpêni | apan botên katanglêdan | wong Mataram sakathahe | pan sampun minggah ing arga | abaris ing Dherekan [Dhere...]

--- [f. 65v] ---

[...kan] | Kumpêni nulak sadarum | wangsul wus dhatêng Ngayogya ||

13. kawarnaa Ki Dipati | Jayaningrat rêrêmbagan | lawan Pangran Dipatya Nom | myang Tumênggung Janêgara | sakit Ki Janapura | karya sêmang sampun rêmbug | enjing budhal saha bala ||

14. mangilèn nabrang Pêragi | mung kantun Ki Janapura | nèng Gambira sawadyane | Ki Dipati Jayaningrat | pangran dipati lawan | Jayanêgara Tumênggung | samya nèng Kilènpêraga ||

15. masanggrahan kalih latri | ing dalu daut sadaya | prapta Gambira injinge | lagya tata pamondhokan | mêngsah Kumpêni prapta | kathah ingoncatan sampun | minggah ing arga sadaya ||

16. inggal mangetan ngingêri | anjog dhusun ing Patoyan | Kumpêni wus nulak kabèh | abaris wontên ing Cala | Tumênggung Janêgara | ing Bêladho barisipun | pangarsa wadya nonoman ||

40. Sinom

1. anulya Jayanêgara | mudhun saking ardi aglis | abaris wontên Sarungga | wus nêdha rêmbug tumuli | mring rama ki dipati | arsa gitik barisipun | Wêlandi kang nèng Cala | angrêmbagi ki dipati | alah iya besuk ing dina Jumuwah ||

2. payo padha anggitika | ing Cala baris Kumpêni | aja ing Rêbo wêkasan | anak ingong nora bêcik | lan maning

--- [f. 66r] ---

anujoni | ing Rêbo wêkasan iku | antèkêna sakêdhap | ing Jumungah padha gitik | Janêgara tan nganti wêlinging rama ||

3. baya wus karsaning Sukma | pinasthi têka ing jangji | anuju Rêbo wêkasan | mantrine ki adipati | kang nèng ngandhap prasami | mambêt kulit dagingipun | Ki Dipati Janingrat | kawan dasa gunging mantri | sampun kinèn Tumênggung Jayanêgara ||

4. iya padha bêdhilana | ing Cala baris Kumpêni | Janêgara yun wêruha | untabe ingkang Kumpêni | tan sêdya dèn tarungi | nging Wêlănda pinrih mêtu | lumampah prapta Cala | bêdhili baris Kumpêni | pinrih mêdal nanging sami nunggang jaran ||

5. aramya abêbêdhilan | dangu-dangu amêdali | sèkêt gunge winatara | sakêdhap dipun tarungi | nulya lumayu sami | Kumpêni padha amburu | ningali Janêgara | nèng gumuk tan sêdya jurit | mila nonton yun wêruh untab Wêlănda ||

6. rencangipun walung dasa | Kumpêni saya nyalêki | Janêgara was tumingal | lamun Kumpêni akêdhik | arsa tinubruk aglis | tan uninga ngajêngipun | yèn ana larènira | nandêr kapêngkok tumuli | ing lêlarèn kuda tan bisa lumumpat ||

7. Jayanêgara kabranan | wong Janêgaran tur uning [u...]

--- [f. 66v] ---

[...ning] | mring Ki Dipati Janingrat | katur mring Pangran Dipati | sarêng mirsa kang warti | kagyat Ki Janingrat jumbul | miwah Pangran Dipatya | samya kagyat dandan kambil | sêsandêran Janapura ingutusan ||

8. miwah pawèstri sadaya | samya sêsandêran nangis | gumêrah samarga-marga | sarêng prapta para èstri | angrubung anangisi | sêsambate amlas ayun | kang sami kadagingan | tawêkal kang nandhang kanin | tan sêsambat sarêng ta sampun alêmpak ||

9. kadang warganira samya | tuwa anom pêpak sami | lah ta sampun kadang ingwang | manira pamitan sami | miwah rama kiyai | nuwun pamit dika kantun | dipun pênêd ing wuntat | nglampahi pakaryan aji | Janêgara tan kuwawi nandhang brana ||

10. lalis dhisin binêcikan | kanjêng pangeran dipati | pangungunira kalintang | ngraos ical kanthinèki | rêmbagan siyang latri | anulya duta atur wruh | wus binêktanan surat | ingkang katur ing narpati | samarga tanya warti masuwur kathah ||

11. pêsanggrahan Toyagêsang | kangjêng sunan kang winuni | gangsal latri gangsal dina | nuntên Wiraguna prapti | lan Ki Wăngsanêgari | sowan dhatêng sang aprabu | duta sampun binêkta | wus cumundhuk ngarsa aji | duta Bantên ulap non kangjêng susunan ||

12. umatur Ki Wiraguna | kawula anuwun gusti | ămba ngunjuki uninga |

--- [f. 67r] ---

wontên ingkang duta prapti | sangking Bantên nêgari | kawan dasa kathahipun | inggih kautus sowan | dhumatêng sri narapati | gih punika sinuhun kang ămba bêkta ||

13. angandika sri nalendra | hèh duta Bantên sirèki | ya sira kinongkon apa | sang duta umaturnya ris | ămba dasih narpati | kinèn asowan sang prabu | dening rantên narendra | Sultan Bantên kang wêwangi | kang sapindhah ngaturakên guladrawa ||

41. Dhandhanggula

1. ingkang sêmbah bêkti myang tur uning | rantên sampeyan jurite tiwas | lawan Kumpêni mêngsahe | sing Bantên sampun kabur | kang dèn ungsi jajahan nagri | dalêm Nusakêncana | mangke rantên prabu | ngunjukakên pêjah gêsang | yèn tinampèn yun tunggil bathara aji | laywan malih wêlingnya ||

2. kula punika sunan minta sih | pan kinarya panêngran wasita | lamun katarima ture | rantên panduka prabu | ămba lajêng kinèn tut wingking | suwitèng sri nalendra | asuka sang prabu | alah iya sun tarima | aturira nulya kinèn bêkta bali | dhumatêng ing Mataram ||

3. Wiraguna nêmbah nulya amit | kang kawarna dutane Janingrat | katur tinimbalan age | sang duta awotsantun | kula ngutus putra nêrpati | tanapi pun Janingrat | sêmbah buktènipun | kalaywan ngaturi surat | wus kapundhut binuka ungêling tulis | punika sêmbah kula ||

4. putra paduka

--- [f. 67v] ---

Pangran Dipati | Anèm Mêngkunêgari Mêtaram | lan malih sêmbah bêktine | pun rama katur prabu | sasampuning punika aji | wiyos kula tur wikan | Janêgara lampus | tiwas aprang lan Wêlănda | ingkang baris ing Ngyogya kagyat sang aji | ngungun tigang pandurat ||

5. tan kêna ngling gêgêtun kapati | dyan mujar sunan wus karsaning Ywang | lah warahên putraningong | angukupa kang kantun | dèn prayitna kang kari-kari | duta amit wus kentar | dyan bodhol sang prabu | sawadyabala sadaya | masanggrahan Lèpènbanon gangsal latri | nulya badhol[88] susunan ||

6. jajahan Kêdhu kang dipun jogi | mêsanggrahan sunan ing Bêbêngan | anuntên budhal enjinge | mêsanggrahan sang prabu | desa Kêbon kaliwon uning | nulya injinge budhala |[89] masanggrahan Guntur | sakilèn baris Cacaban | lêt Pêragi enjinge budhal sang aji | lampah bala tinata ||

7. mangalèr lampah eca kang baris | masanggrahan sunan Kabeseran | anulya budhal injinge | makuwon Pandhansantun | injing badhol ngalèr sang aji | masanggrahan Manggora | jing bodhol gumuruh | ing Garêgês pasanggrahan | injing budhal Têlagawona wus prapti | sunan makuwon lama ||

8. wadya kêpang samya tata baris | sakèhing wadya samya prayitna | nanging sêmana sang rajèng | langkung sungkawa kalbu | tan sineba sampun alami | anèng Têlagawana | putêk manah anung | ana [a...]

--- [f. 68r] ---

[...na] rasane kang driya | waduaji ora nana ingkang tampi | nging Pangran Diwijaya ||

9. ingkang uning sêmuning narpati | rêrêmbagan lawan ingkang garwa | yayi mas sira sun taros | nalendra sukawa[90] gung | nora kêna sineba lami | dêdukane sang nata | saking tiwas ingsun | angawula sri nalendra | wus alama nèng Kêdhu sri narapati | ingong yayi tan bisa ||

10. angecani galihing narpati | mila sangêt rêngune maringwang | yayi ewuh têtambane | kang rayi nêmbah matur | ingkang galih sampun nampèni | kangmas sumăngga karsa | kawula tumurut | sampun angangge wêrana | sakarsane kakangmas kula udani | sampun mênggah punika ||

11. sanadyan awak kula puniki | sungkêm kula angabdi sampeyan | katur pêjah gêsang ingong | kangmas pangraos kalbu | măngsa mriha sampeyan ugi | alêbêtakên pêjah | dhuh pangraos ingsun | inggih kangmas kang minăngka | yayah rena Pangran Diwijaya angling | roning kamal wis tuwa ||

42. Sinom

1. Pangeran Adiwijaya | angrangkul dhatêng kang rayi | adhuh arèningsun êmas | nora sêja nora ngimpi | amanjingna ing sakit | iya yayi sêdyaningsun | dadia pangauban | sanake kang kari-kari | yèn kanggea dadi tirta tarulata ||

2. lah uwis yayi yèn lêga | adandana maskun ari | arinira rêsikana | manjinga pakuwon aji | mênawa [mêna...]

--- [f. 68v] ---

[...wa] anarêngi | rinira dadi panglipur | brăngta dukaning nata | kang rayi nêmbah wus manjing | angimur-imur kang rayi rara kênya ||

3. akathah pituturira | amrih lêgane kang rayi | wantune arine rara | sakarsa inggih nuruti | tan lêngganèng ing kapti | tinari nora sumaur | pan sampun rinêsikan | mindêl sarya mrêbês mili | yun lênggana lakung jrih manawi duka ||

4. dhasare ayu araras | mandah sampun abirai | kang cahya amindha wulan | sampun binêkta tumuli | manjing pakuwon aji | wus amarak mring sang prabu | sunan sampun kaduga | yèn kang raka nglipur wingit | sarêng mulat ningali èstri kumêsar ||

5. têka sênêng sri nalendra | tan bêya-baya[91] puniki | têtambane brăngta ngarang | sinamur-samur kang liring | kang raka matur aris | kawula sunan ingutus | de raka jêngandika | ngunjukakên pati urip | sangking tiwas tan sagêd anglipur brăngta ||

6. punika bilih sêmbada | kalawan galih narpati | ngaturjên[92] jampi asmara | rara dama sor kang warni | dados panglipur wingit | bilih marêngi sarêju | kalawan karsa nata | punika sunan kang warni | lare kang lênggah wingking dinuk ing tingal ||

7. ana karasèng ing manah | angandika sang nêrpati | bokayu sintên kang suta | sadhèrèk kula pribadi | wuragil sanès bibi | gih bokayu dika matur | kalangkung nuhun kula | sih mule kangmas mring mami | lah ta sampun bokayu andika

--- [f. 69r] ---

bêkta ||

8. lumêbu dika panggiha | lawan ari dika sami | măngsa bodhoa andika | dèn ayu lumêbêt aglis | wus panggih para yayi | agupita pan adangu | ngimur-imur ni rara | maksa nora purun kari | langkung nêlas pitutur kang para garwa ||

9. Dèn Ayu Adiwijaya | pamitan pan arsa mulih | jumênêng nulya cinandhak | sinjangipun dèn gendholi | mèh lungkar[93] nêniwasi | dèn ayu dhepok rinangkul | lir puyuh têtarungan | gumujêng kang para yayi | sunan mirsa têdhak saking palênggahan ||

10. pinêthukakên ing garwa | sunan ingaturan sandi | angandika asmu duka | gumujêng sri narapati | adhuh awêlèh yayi | wong duka tan mawi nêpsu | binawuran kang citra | bok inggiha gawe bêcik | nora sêmu yayi wong dora wêcana ||

11. sinuwun aris ngandika | iku apa anggègèri | gêgêthingku cilik mula | wèngwèng kal-wangkal kêpati | kang mirsa sami ajrih | ni rara têka tumungkul | kang raka sampun bênggang | saking jrihe tan tinolih | rara kênya gumêtêr ajrih kalintang ||

12. ingkang raka sampun mêdal | nulya sakèh para yayi | angimur-imur sang rêtna | adhuh mayo ari mami | kang duwe umah runtik | payo maring wismaningsun | padha tadhah dêduka |[94] sangking jrih sang dyah lumiring | sunan mèsêm tumingal sang dyah polahnya ||

13. rinêsikan pan udrasa | wêwah imbuh kaduk manis | dhasar ayu apêsaja [apê...]

--- [f. 69v] ---

[...saja] | karêngga busana adi | ujyalanya ngalingi | nayaka abuh abalut | wêwah cahya lir wulan | ingkang warna anglangkungi | dyah kang luwih lagya barai[95] ing sêkar ||

14. sarta birai ing sandhang | wus paès dening nglangkungi | wus dalu maksih udrasa | tan pêgat ingarih-arih | ngimur-imur tan lilih | samya kaku galihipun | para yayi sadaya | susunan tumêdhak ririh | duk jumênêng anèng burine sang rara ||

15. para garwa sami bubar | sêngadi pan padha ajrih | ana sandi atêtoya | ana kang ngawad asakit | akèh ginawe sandi | parêkan pating garubyug | nging kantun ni mas rara | andhepok anèng ing siti | saking ajrih nora bisa lunga-lunga ||

16. trênyuh manahing narendra | langkung awlas aningali | iki pagene udrasa | tinilar nora na mlasi | sapa baya kang asih | mas inggih yèn dudu ingsun | kang amupu wanodya | kawlas arsa anglangkungi | sarya ngêlus-êlus wènine ingatap ||

17. angur mindêla rèningwang | wong nangis tan olèh kudhi | tuwas srêt syara alara | eman balut sutya lindri | uwis yayi ja nangis | patakan wingit ngundang kung | dyah kancilên tan ngucap | gumujêng sajroning galih | jêng susunan sang dyah anukmèng ing nala ||

18. dhuh si kakang kaniaya | tan wande ingsun ngêmasi |

--- [f. 70r] ---

kaya priye polah ingwang | datan wande manggih lalis | dhuh rama ibu mami | tingalana kawlas ayun | sinambut sang kusuma | gumêtêr sarira ajrih | angewani asêndhu lumuh ngasmara ||

19. miwal karsa nora kêna | ingêmban ingarih-arih | binêkta dhatêng paprêman | sampun tumangkêb kang samir | susunan nyrênggarani | dhuh pangeran jiwaningsun | satmatanên sun mirah | apa tan sudi ing mami | êla-êlaningsun saking kinanthia ||

43. Kinanthi

1. maring sira agung wuyung | andêlên sih ingsun ugi | nora nyana ingsun mirah | yèn sira sukma kapanggih | mugi ta yayi tulusa | anatmata maring mami ||

2. baya tan sudi rèningsun | ngong mirah kandhuhan kingkin | dhuh gustiningsun Pangeran | kang amindha roning sari | baya ingkang mindha-mindha | wulan purnama angalih ||

3. sang dyah pinandêng wus lipur | tutut kanyut ingkang ati | wus kêna asmaragama | kumêsar manah kumitir | jinum lêjar ingkang manah | sa dyah matur èsmu isin ||

4. tanpa bapa tanpa babu | kawula tinilar bibi | angandika jêng susunan | iya ingsun ari mami | kang minăngka yayah rena | andêlên sih ingsun yayi ||

5. pinandêng tingaling prabu | sarya angaras panêpi | sang dyah pan sampun kantaka | kêna ing asmaragati | langkung awlas jêng susunan | sinotyanan sang dyah dèwi [dè...]

--- [f. 70v] ---

[...wi] ||

6. wus wungu ingimur lipur | sampun tutut sang dyah dèwi | wus lêga galih sang nata | datan kawarna wus latri | ni rara sampun anendra | tinilar ngapit gêguling ||

7. tan kêna nendra sang prabu | kemutan raosing galih | dènira cangcangan yuda | anênêdha ing Ywang Widi | têngah dalu wayahira | norana jalma udani ||

8. Ki Dulkadir tinap rawuh | sowan dèn timbali prapti | raosan agama mulya | miwah pratingkah dumadi | sunan dangu ing lampahan | Ki Dulkadir matur ngaji ||

9. dening rêntêng nagri prabu | norana kêna dèn ungsi | liya agama kang mulya | mugi têtêpa ngagami | yèn prabu têtêp agama | mêsthi tulus dadya aji ||

10. anut sêbda sunan tuhu | Dulkadir kinèn nulungi | anênêdha ing Pangeran | tulusa jumênêng aji | wus nuwun amit linilan | Ki Dulkadir mantuk aglis ||

11. kawarnaa ingkang kantun | susunan tan arsa guling | kang kacipta nging Yyang Sukma | trêrus tingale narpati | tan ana amoring cipta | nging Sukma Kang Mulya Êning ||

12. enjing sineba sang prabu | pêpêkan para bopati | miwah prajurit sêntana | angandika sri bupati | hèh iya kawulaniwang[96] | ing Kêdhu apa wus radin ||

13. umatur para tumênggung | inggih kang êlèr wus radin | kantun kang cêlak Cacaban | di dalêm têksih ngladosi | yèn mêngkono karsaningwang | sira Jadirja

--- [f. 71r] ---

sun tuding ||

14. anindhihana wong Kêdhu | ajakên Si Brajamusthi | wetan Ngele Wiradigda | Măndraka Kulonpêragi | dèn tindhihana milua | wong têlu mintara gipih ||

15. padha rusakên sadarum | wong Jawa kang padha baris | kang mondhok anèng Cacaban | kabèh sajabaning biting | sandika mangkat katiga | wus lêpas dènnya lumaris ||

16. lampahipun saput dalu | ing Payaman sampun prapti | sêpi samun tanna wikan | samya lumampah abaris | wus prapta ing pabitingan | awor lawan mêngsah aglis ||

17. anulya anjujug gupuh | Mangkuyuda pondhoknèki | dipun icir dhatêngira | pondhok Cacaban wus wradin | wus kawongan dening wadya | wau ta kang lampah maling ||

18. kang culika wus lumêbu | pondhok wêradin dèn mori | prayitna sapradangdanan | asandi angamèt gêni | iku wong ing ngêndi baya | minta gêni saurnèki ||

19. manira ta padha batur | ya jalma sira wong ngêndi | manira wong Wiradigdan | sing desa kawêngèn margi | sinungan gêni tinampan | angadêg dènnya nampani ||

20. kang asung gêni ngling sêndhu | bok adhodhok sira iki | apa eman bagusira | rencange ngucap sawiji | lah dèn inggal tabokana | jajalên durma nglampahi ||

44. Durma

1. sarêng ngadêg sinuduk wus kapisanan |

--- [f. 71v] ---

alok kang anèng jawi | payo aja wangwang | wong Kapilih sadaya | tanapi wong Sokawati | gêlarmu lawas | ngamuk aja gumingsir ||

2. ingobongan pondhok langkung kagegeran | sakèh para bupati | tan bisa tulunga | dipun amuk piyambak | sarta pondhok dèn abongi | langkung kasêsa | palayune kapati ||

3. gumarudug bêdhile wadya Mataram | mêngsah nora malêsi | ingkang ngamuk rampak | ingkang kacandhak pêjah | kang gêsang aniba tangi | akuthatharan | bupati mor wong cilik ||

4. aja mura amêsthi lamun palastra | palayune kapati | kasêsa kèh tilar | dunya ngungsèkkên gêsang | nak rabi nora tinolih | wênèh wawuda | tan nyangking kêthah-kêthih ||

5. wong madati lumayu mung jagaraga | cinangking kontang-kanting | pondhok sampun têlas | sajawine bitingan | wong lumayu samya ngungsi | biting Wêlănda | atêtêl buh gonèki ||

6. panyananira sunan ingkang tumindak | wong Kumpêni miranti | alit manahira | anulya anyênjata | mimis abor[97] kang kinardi | katon sadaya | ingkang nèng jawi biting ||

7. kang angamuk pan padha mundur sadaya | asowan ing narpati | tan pêgat bêdhilnya | jroning biting wurahan | sawêngi nora dèn gopi | kantos byar

--- [f. 72r] ---

rina | kang mundur sampun prapti ||

8. ing Talagawana samya sowan nata | katur lampahe sami | biting ing Cacaban | Jawi risak sadaya | bandhangan kèh katur ngaji | sunan asuka | sêdhêng lagya siniwi ||

9. pêpak samya nangkil jêng sunan ngandika | hèh sakèh wadya sami | ingsun pan akarsa | tindak mring Pakalongan | arsa angrata pasisir | norana rêmbag | ing wingking dèrèng radin ||

10. mêngsah têksih kathah ngandika jêng sunan | mulaningsun tindaki | marang ing Ngastina | baris kabèh nolèha | ngumpula dadi sawiji | ènthèng sinăngga | jêmbar pasaban mami ||

11. wadyaningsun enak yèk sun balènana | kêncênge karsa mami | nora awêkasan | kaprèhe sira Răngga | Jayadirja ingsun tari | Mas Răngga nêmbah | nuwun mênggah pun dasih ||

12. lumiring karsa nadyan pêjah gêsanga | awora lawan siti | sumăngga ing karsa | nging wadya Sokawatya | ature amagok sami | sakarsa nata | kathah dinamêl sandi ||

13. kang satêngah sandi têlas sangunira | wontên sandi alami | pisah anak garwa | arèrèna sakêdhap | ing benjang sakarsa aji | mila kawula | susah tan sagêd mikir ||

14. yèn tinilar dening wadya Sokawatya | tan kuwat ngangkat kardi | nging dhatêngkên [dha...]

--- [f. 72v] ---

[...têngkên] tisna | ămba dhatêng narendra | angandika sri bupati | hèh Răngga gampang | nulya dèn patêdhani ||

15. yatra gangsal atus kathahe sêdaya | ginanjarkên ing dasih | wadya Sokawatya | Bugis Wangsul sadaya | wus dinum sampun waradin | prasamya eca | dhèrèk karsa nêrpati ||

16. enjing budhal sri nalendra saha bala | sumahab bala alit | sampun masanggrahan | wasta ing Palimbungan | injingipun budhal malih | wus masanggrahan | Lêmpuyang arannèki ||

17. injingipun budhal malih masanggrahan | wasta ing Wanagiri | sajawining rangkah | nuntên injinge budhal | Karangwaru sampun prapti | amasanggrahan | enjinge budhal malih ||

18. sri nalendra masanggrahan nèng Têmpuran | antawis kalih latri | sigêgên kocapa | nêgara ing Sêmarang | sampun mangke mirsa warti | lamun susunan | akarsa amasisir ||

19. kagegeran wau nêgara Sêmarang | dhasar manah wus alit | jalma ingkang kaya | wus angili sadaya | gupênur utusan aglis | marang Ngungaran | ngundang wadya Kumpêni ||

20. kang abantu Ngungaran kinèn mundura | pranète dèn kon mulih | lan Kumpêni usar | kang kawon kala Jênar | lakune mêdal Tatêgil | kinon ajaga | Pêkalongan nêgari ||

21. sampun [sa...]

--- [f. 73r] ---

[...mpun] mangkat dutanya prapta Ngungaran | gancangira tinuding | wus têlas sadaya | gupênur wêlingira | pranète budhal tumuli | kalawan usar | pranète kang nindhihi ||

22. Arung Galesong tur iku naking raja | dhatênge dèn suruhi | de wadya Wêlănda | lakune mêdal Têgal | datan kawarna ing margi | pan sampun prapta | Ngastina jalma kikin[98] ||

45. Asmaradana

1. amondhok laji[99] pasisir | kinèn jaga Pakalongan | lawan angrêksa Rahadèn | Adipati Jayaningrat | tan ingandêl Walănda | jêng susunan karsa rawuh | Janingrat tinarka ngundang ||

2. rintên dalu dèn jagani | binarisan bilih kentar | tan kêni kesah wong akèh | lamun latri linanglangan | agawe undhang-undhang | aja na ngili sadarum | sarupane wong Ngastina ||

3. kalamun ana kang ngili | amasthi ginawe lunas | kang angrayah wong pranète | ginawe sandi kewala | dening ingkang rinêksa | Radèn Janingrat satuhu | sabên dalu ingubêngan ||

4. lir dèn rès nradèn[100] dipati | anulya akarya cidra | sarta agawe gunane | wus anduta mantrinira | wasta Sutadiwirya | panakawan wulucumbu | kinèngkèn sowan nalendra ||

5. sarta [sar...]

--- [f. 73v] ---

[...ta] ginawanan tulis | ingkang konjuk ing susunan | lamun arsa nungkul mangke | abêkti dhatêng susunan | ngunjukkên pêjah gêsang | Radèn Janingrat wus guyub | lan sunan ngaturan inggal ||

6. nuntên angancika aji | nagri dalêm ing Ngastina | sampun putus sawêlinge | duta egal sampun mangkat | kang jaga langkung yitna | witning ingkang cidra langkung | dening duta sampun kintar ||

7. kang jaga datan udani | lêstantun kang punang duta | tan têka gèn sowan rajèng | ebat dening ing pawarta | kèndêl wontên ing tinap | Dèn Janingrat anèng pukur | ing Sidayu binitingan ||

8. wana dipun barubuhi | de wong Batang wong Ngastina | kang atêngga pêpatihe | Batang aran Sindujaya | Ngastina Mangundirja | wus amirsa sang aprabu | yèn margane binitingan ||

9. lampahan sadalu margi | kangjêng sunan dalu budhal | Mas Răngga dhingin lakune | sakancanira sadaya | kinèn rêbat bitingan | nging kasasar lampahipun | wus kadhinginan susun |[101]|

10. lumayu kang têngga sami | bitinge sampun karêbat | sadalu makuwon rajèng | ing Sidajêng kang kocapa | kang lumayu tur wikan | dhatêng Dyan Janingrat iku | Cakrajaya Jayèngrana ||

11. sampun têlas aturnèki | langkung kasêsa ing manah | ngandêlkên ing utusane [utusa...]

--- [f. 74r] ---

[...ne] | kasêsa susunan prapta | samya rêmbug amapag | mring laji duta tur wêruh | tinarka agawe cidra ||

12. tan ingandêl ing Kumpêni | Dèn Janingrat sakit nala | pinrêm ing jro wêrdayane | wadya wus pêpak sadaya | sadangdanan ayuda | budhal bupati têlu |[102] rêmbuge dados satungg |[103]|

13. ing Lêba kang dèn barisi | sakidulipun ing Batang | winuni sunan lampahe | enjingipun sampun budhal | kang baris ingingêran | kitha kang karsa jinujug | baris nora tinarajang ||

14. Radèn Janingrat mayarsi[104] | yèn barise ingingêran | nulya kasêsa lampahe | binênêr ing pasabinan | lawan Ki Cakrajaya | Jayèngrana batên tumut | lakune mêdal ing kitha ||

15. abdi dalêm kang pangarsi | sarêng prapta lampahira | layan Dèn Janingrat mangke | sabin masin kidul kitha | wau gène kapapag | radyan dipati agupuh | anduta kabayanira ||

16. kinèn ngegalakên aglis | Cakrajaya Jayèngrana | ing wingking campuh yudane | dèn dipati lan pangarsa | tan dangu dènnya yuda | sinêrod sampun lumayu | wong jaba buru sadaya ||

17. jêng sunan taksih atêbih | kang dhèrèk wong jro sadaya | lawan Mas Rong[105]

--- [f. 74v] ---

kalihe |[106] tiga Tumênggung Jadirja | abdi dalêm pangarsa | lajêng mring kitha sadarum | bubar tatane ngrêrayah ||

18. dalême radyan dipati | dunyanipun taksih wêtah | sadaya tinilar bae | sakêlangkung kathahira | tan kantos ngrayah jaba | kawratan sawêrninipun | di dalêm kalangkung suka ||

19. rêrêbutan wadya sami | wênèh ana kakrêrêngan | kang tuk kèh wong cili bae | dènnya ngrêrayah kawratan | tanbuh dèn pilih ika | bucal malih mêndhêt agung | kalangkung ta dening suka ||

20. mêngsah nora dèn rawati | di dalêm bubrah tatanya | katungkul angrayah bae | nora nyana pisan-pisan | ana mungsuh Wêlănda | tarkanipun sampun larut | dening undure akêbat ||

46. Durma

1. nulya wontên mêngsah bingung lagya prapta | kêbayan kang dèn tuding | ngundang Cakrajaya | wus untung nora kêna | wus amamor lan wadya ji | pundi bêndara | rahadèn adipati ||

2. Jayaningrat sami graita yèn mêngsah | wus kinêpang kang prapti | rinampog palastra | wadya ura ngrêrayah | kang kocap wadya Kumpêni | nglaji kang dangdan | nambur wadya Kumpêni ||

3. pitung puluh kathahe Wêlandi usar | lèr ngalun-alun prapti | gègèr kang rêrayah | alok Kumpêni prapta | rayahane dèn buwangi | prasami mêdal [mê...]

--- [f. 75r] ---

[...dal] | wantu têtiyang alit ||

4. wadya ura anging kang para dipatya | kang ngalêmpak prasami | Dyan Suryanêgara | Tumênggung Wiradigda | Singaranu lawan malih | Mangunkusuma | Jagalatan tut wingking ||

5. lawan magang wasta Radèn Jayèngrana | lan Kaji Tapsirodin | sarêng panêmpuhnya | rampak padha sudira | sadaya tan angrasa jrih | para dipatya | samya tatal nrang wèsthi ||

6. samya majêng Kumpêni bupati mangsah | dyan campuh samya jurit | ngalun-alun gènnya | sarêng ngêdrèl Wêlănda | lir gunung têmpuh samyardi | kang ngamuk rampak | samya uwos kang jurit ||

7. nora kèndêl drèl muni kang ngamuk sura | nora ajrih ing bêdhil | ngawaki piyambak | sakèh para bupatya | palagan pêtêng ngalingi | kang jaladara | di dalêm ngamuk wani ||

8. nora wawang tan tinolèh wadya pêjah | ngabên tumbak lan kêris | Kumpêni kèh pêjah | tinumbak ting galimpang | bêdhil wus norana muni | pêdhang lan tumbak | campuh ulêt kang jurit ||

9. wus kalimput Kumpêni akathah pêjah | kang kantun samya nolih | ngalèr palajêngya[107] | sakawoning Wêlănda | nulya Galesong nulungi | wong kalih bêlah | wau kang dèn tindhihi ||

10. wong pranète prasamya andêling yuda | ngagêm bêdhil lan lêmbing | wong ngêre ing ngarsa | sadasa pamuking [pa...]

--- [f. 75v] ---

[...muking] prang | adan campuh kang ajurit | ambal-ambalan | kang aprang rame malih ||

11. langkung awor tanbuh mungsuh lawan rowang | angrok asilih ukih | bêdhil mêngsah pêdhang | dhuwung mêngsah kulewang | lêmbinge nora ngabêri | surak lir gêrah | wong Mataram padha mrih ||

12. numbak mêdhang mangêris Bugis kèh pêjah | dhepok nora gumingsir | prang amor aramya | Radèn Suryanêgara | mangsah ngamuk ngowak-awik | kathahên lawan | kêni kempol tan titis ||

13. Wiradigda kêni dhadhane tan pasah | ki kaji ngamuk kêni | tatas kulitira | tulung Dyan Jayèngrana | ngamuk tanganipun kêni | kathahên mêngsah | kundur sakèh bupati ||

14. nuntên dhatêng Pangeran Adiwijaya | lan Măndaraka pulih | kasèp datan mangsah | dadya amor kewala | mêngsah nora purun ngukih | adhêp-adhêpan | gêgêr sakèhing Bugis ||

15. ngalun-alun gènnya ngrasang[108] kathah pêjah | jêng sunan kang winuni | agêlak ing wadya | kang nèng ngarsa Mas Răngga | Jadirja lan Saragêni | têngên lan kiwa | kumpul sakăncanèki ||

16. dyan wus kumpul Mas Răngga lan Jayadirja | miwah sakèh Saragni | lan para bupatya | kang kawon dènnya yuda | Mas Răngga atanya aris | tingkahing yuda | jinarwa sampun ênting ||

17. kidul kilèning alun-alun gènira | dhêdhêp para bupati | kèndêl punang [pu...]

--- [f. 76r] ---

[...nang] mêngsah | jro ngalun-alun gènnya | sawarnine wadya aji | aprajangjian | aja na kang gumisir ||

18. sampun rêmbag nuntên Mas Răngga angucap | yèn sami nyuwawèni | manira têkiyar | dening kangjêng pangeran | lan sakèh para bupati | angajêngêna | mêngsah aja gumingsir ||

19. sampun majêng sampun mundur dèn akêkah | inggih samya ngrêmbugi | nulya samya mapan | nuntên Mas Răngga ngetan | Jadirja lan Saragêni | ingkang tut wuntat | mêngsah dipun ingêri ||

47. Pangkur

1. tumamèng pungkuring mêngsah | sarêng nêmpuh mêngsah kagèt anolih | adan campuh ngalun-alun | rame gènira aprang | bêdhil-binêdhil sarêng lir grah kapitu | pêtêng dhêdhêt alimunan | dening kukusing sundawi ||

2. acarub ingkang ayuda | mêngsah panggah nora nana gumingsir | sigra Mas Răngga angamuk | Saragni lan Jadirja | sarêng nganyut urip pyuh akèh kang lampus | manumbak ngêris amêdhang | mêngsah kagêk akèh kêni ||

3. Bugis samya taksih panggah | witning ingkang ngamuk angorak-arik | Mas Răngga kenging lêlatu | nanging nora rinasa | rencang pêjah satunggil batên kadulu | ingkang atatu sawêlas | nanging nora nana miris ||

4. sangsaya [sang...]

--- [f. 76v] ---

[...saya] pangamukira | numpêr-numpêr lir banthèng nandhang kanin | langkung carub pêrangipun | rame ulêt-ulêtan | Wiradika sêmana gènira lampus | nulya mêngsah ingingrêran | dening wadya Saragêni ||

5. Wirasêtra olèh papan | ing pomahan pêrnahe kilèn margi | makolèh panggenanipun | gumrudug kang sênjata | kathah pêjah mêngsah kawon sampun mundur | lampahipun alon-lonan | gamêlane têksih muni ||

6. lajêng kaêsuk kewala | punang mêngsah undure ngungsi laji | kang bujêng lajêng tut pungkur | mêngsah nglaji tinilar | nabrang lèpèn mangilèn pêpurugipun | sasak sampun sinabrangan | sêntolo dipun tatasi ||

7. mêngsah ngungsi gêdhong bêras | ingkang bujêng Ki Mas Răngga winarni | sami kèndêl lampahipun | èwêd kalangan toya | kang kocapa kangjêng sinuhun kang rawuh | katur yèn awrat kang mêngsah | ginêlak lampah prajurit ||

8. ingiring wong Suranata | Bugis Kapilih sinrêg lampahe nuli |[109] Jayèngrana katur prabu | yèn tiwas kanin aprang | kinèn ngundurakên dening sang aprabu | nalendra dangu kang mêngsah | ing mêngko mungsuh na ngêndi ||

9. katur wus kawon kang mêngsah | abdi dalêm pun Răngga kang nanglêdi | binujêng sakawonipun | lajêng sri naranata | sampun rawuh ngalun-alun sang aprabu |

--- [f. 77r] ---

punang mêngsah sampun nyabrang | sêntolo dipun tatasi ||

10. nalendra ngumpulkên wadya | Kemas Răngga pan sampun dèn timbali | pêpak anèng ngalun-alun | sakathahing bupatya | myang Saragni sadaya sampun akumpul | miwah Pangran Diwijaya | mêngkana sri narapati ||

11. bupati kang sami tiwas | ingkang kanin pinirsa ing sang aji | Dyan Suryanêgara katur | kanin kempol tan pasah | Wiradigda katur kanin dhadhanipun | tiningalan datan pasah | ki kaji nora ngênèni ||

12. Mas Răngga sampun pinirsa | dènnya kanin katingalan rah mijil | kabarèbèd baunipun | anulya sri nalendra | angandika iya sakèh wadyaningsun | miwah kangmas Diwijaya | padha sun tari ing pikir ||

13. gumêrgêt sri naranata | dening bupati kathah kang nandhang kanin |[110] lakung duka sang aprabu | sira padha lèh karya | sarupane anging ta kari wak ingsun | kang durung aolèh karya | mêngsah pan arsa sun gitik ||

14. Kumpêni ing gêdhong bêras | langkung kewran ingong tan olèh margi | nuntên wontên magang matur | margi ingkang prayoga | nyabrang ngigil[111] dados mêdal sangking pungkur | kalayan panggenan mêngsah | langkung suka sri bupati ||

15. anulya karsa anabrang | Pangran Adiwijaya matur ing aji |[112] sunan tanggêl sampun [sa...]

--- [f. 77v] ---

[...mpun] dalu | lan wadya sampun sayah | botên kangmas nagasesa jênêng ingsun | yèn batên linantasêna | anulya para bupati ||

16. kang kawon wau punika | ingandikakên[113] dadi pangarsi |[114] angandika sang aprabu | aja na wong pêpeka | angandika malih ta kangjêng sinuhun | hèh Răngga sira mundura | Mas Răngga matur ngabêkti ||

17. anuhun duka nalendra | taksih kuwat pun dasih angangkat kardi |[115] ămba datan arsa mundur | yèn mêngkono lah Răngga | ingsun arsa nyabrang ngulon mêtu dhuwur | ngong gitike têka wuntat | sira karia nyêmangi ||

18. Mas Răngga matur sandika | sri nalendra nyabrang mêdal ing nginggil | Dyan Mas Răngga nulya campuh | bêdhilan lêt bêngawan | punang mêngsah sakeca gènnya atarung | tan uning lamun susunan | agitik sangking ing wuri ||

19. Mas Răngga angage[116] tiktak | bandhangan satunggal duk aprang nguni | dyan wontên abdi kang sagup[117] | wasta pun Kalayuda | pan kadugi anyulêd tiktan[118] dyan gupuh | pinasang mring Kalayuda | sinulêd tiktak glis muni ||

20. ping kalih saya alena | sarêng ping tri Kalayuda bilai | kabrongot rêrainipun | merang sambat alara | nora tara wadya Jawi sarêng

--- [f. 78r] ---

nêmpuh | Wêlandi lan wong Mêkasar | kagyat nolèh campuh jurit ||

21. arame dènira aprang | Kumpni Bugis kapêngkok panggah sami | bupati kawratan mungsuh | jêng sinuhun tumingal | abdi dalêm lêbêt sinêrêg sadarum | anjêjêl sangking ing wuntat | mêngsah panggah tan gumingsir ||

22. Bupati Jawi sadaya | sampun mingêr anêmpuh saking kering | Kumpêni ingkang tinêmpuh | arame dènnya aprang | sampun dhadhal Kumpêni samya lumayu | wong Trênete têksih panggah | wadya jro nêmpuh tumuli ||

23. bupati bêrêg Walănda | abdi dalêm campuh lawan wong Bugis | apanggah norarsa mundur | abdi dalêm asura | nora wangwang arame dènira campuh | sunan nêrêg sangking wuntat | arame dènira jurit ||

24. bêdhile lir gunung rêbah | yèn pinirsa lir ombaking jaladri | abdi dalêm samya grêgut | langkung rame kang yuda | abdi dalêm tan olèh samya angamuk | sampun pêjah kang sinapan | atarung tumbak lan lêmbing ||

25. pêtêng dhêdhêt alimunan | jaladara ngalingi sang yang rawi | samirana ingkang rawuh | sumriwing sumrah wadya | pratandhane prabu mênang pêrangipun | sampun carub pêrangira |

--- [f. 78v] ---

wadya matang myang angêris ||

26. anjêjêl wadya Mêtaram | têtumpêsan Makasar akèh mati | kajawine ingkang lampus | samya gêbyur ing toya | nging sawiji marajol[119] Wêlandinipun | sakarine wong Makasar | gêdhong kêbon kang dèn ungsi ||

27. abdi dalêm ingkang tiwas | papênêde Kapilih ingkang mati | Suranata ingkang lampus | ingkang nyêkêl bandera | abdi dalêm pan akathah ingkang tatu | nora sangsaya mirisa | mêngsah arsa dèn suk wani ||

28. anandêr sri naranata | wadya sura sêdaya dèn ampahi | iya dèn ririh karuwun | kang sura samya mênggah | amiyarsa pangandika sang aprabu | lah iya aja pêpeka | padha kêpungên dèn ririh ||

29. sang rêtnaning prang ngandika | yèn sira suk iku abêbayani | anulya sami kinêpung | jêng sunan angandika | timbalana bupati kang anèng ngayun | ingkang abrêrêg[120] Walănda | kang tinuding mintar aglis ||

30. bupati wus dhinawuhan | sami wangsul tumut ngêpung sira glis | samya prayêtna[121] ing kewuh | pan kantos bakda Ngisa | kang kinêpung sampun alit manahipun | sadaya arsa nungkula | anulya dipun parani ||

31. ngabên padha bangsanira | pun Juwana Bugis [Bu...]

--- [f. 79r] ---

[...gis] sira narpati | sadaya sampun tinanggung | dêdukaning nalendra | sampun têluk sakarine ingkang lampus | Arung Galesong wus sowan | Karaèng Dhaèng tut wingking ||

32. rencang satus kirang tiga | ingkang kari sadaya nungkul sami | arsa nyabrang sang aprabu | nuntên amangun sasak | ingkang wetan Mas Răngga ika kang nambut | kangjêng sinuhun pinarak | wong anom sowan ing ngarsi ||

 

---

1	sênapan (dan di tempat lain). (kembali) sênapan (dan di tempat lain).
2	riris (dan di tempat lain). (kembali) riris (dan di tempat lain).
3	Biasanya guru lagu i: atindhih. (kembali) Biasanya guru lagu i: atindhih.
4	mêngsah. (kembali) mêngsah.
5	ingkang (dan di tempat lain). (kembali) ingkang (dan di tempat lain).
6	minggah (dan di tempat lain). (kembali) minggah (dan di tempat lain).
7	sakutu-kutuning. (kembali) sakutu-kutuning.
8	Kurang dua suku kata: samya pisah lampah dhewe-dhewe. (kembali) Kurang dua suku kata: samya pisah lampah dhewe-dhewe.
9	gêtêr (dan di tempat lain). (kembali) gêtêr (dan di tempat lain).
10	hyang. (kembali) hyang.
11	sumorot (dan di tempat lain). (kembali) sumorot (dan di tempat lain).
12	mangko (dan di tempat lain). (kembali) mangko (dan di tempat lain).
13	rarywan (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) rarywan (dan di tempat dan bentukan lain).
14	langkung. (kembali) langkung.
15	Tulisan Jawa kurang tepat: pepet cecak dan suku. (kembali) Tulisan Jawa kurang tepat: pepet cecak dan suku.
16	Kurang satu suku kata: Ki Tumênggung Ănggawăngsa. (kembali) Kurang satu suku kata: Ki Tumênggung Ănggawăngsa.
17	rêmbagnèki. (kembali) rêmbagnèki.
18	mangsah. (kembali) mangsah.
19	anggusthi. (kembali) anggusthi.
20	drêgundrê (dan di tempat lain). (kembali) drêgundrê (dan di tempat lain).
21	mumpung (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) mumpung (dan di tempat dan bentukan lain).
22	kang (dan di tempat lain). (kembali) kang (dan di tempat lain).
23	Asmaradana. (kembali) Asmaradana.
24	ingunggahkên (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) ingunggahkên (dan di tempat dan bentukan lain).
25	Indiya. (kembali) Indiya.
26	nganggo (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) nganggo (dan di tempat dan bentukan lain).
27	mangke (dan di tempat lain). (kembali) mangke (dan di tempat lain).
28	Rema. (kembali) Rema.
29	Pada pupuh Pucung ini terdapat variasi guru lagu untuk gatra ke-3 (lihat juga: pupuh 21 di atas). Pada gatra ke-3 terdapat guru lagu e dan o (dua kali), dan tidak ada guru lagu i yang sesuai dengan aturan tembang macapat pada umumnya. Variasi ini tidak dicatat sebagai catatan kaki. (kembali) Pada pupuh Pucung ini terdapat variasi guru lagu untuk gatra ke-3 (lihat juga: pupuh 21 di atas). Pada gatra ke-3 terdapat guru lagu e dan o (dua kali), dan tidak ada guru lagu i yang sesuai dengan aturan tembang macapat pada umumnya. Variasi ini tidak dicatat sebagai catatan kaki.
30	sing. (kembali) sing.
31	Kurang dua suku kata: aprang rame mêngsah. (kembali) Kurang dua suku kata: aprang rame mêngsah.
32	Lebih satu suku kata: prawira angati-ati. (kembali) Lebih satu suku kata: prawira angati-ati.
33	pinggir (dan di tempat lain). (kembali) pinggir (dan di tempat lain).
34	siniwi. (kembali) siniwi.
35	Ngabèi. (kembali) Ngabèi.
36	sakiduling. (kembali) sakiduling.
37	ungkur-ungkuran. (kembali) ungkur-ungkuran.
38	Kurang satu suku kata: dèrèng anyabrang. (kembali) Kurang satu suku kata: dèrèng anyabrang.
39	gumludug. (kembali) gumludug.
40	Kurang satu suku kata: lumakyèng toya prasami. (kembali) Kurang satu suku kata: lumakyèng toya prasami.
41	enggar (dan di tempat lain). (kembali) enggar (dan di tempat lain).
42	Lebih satu suku kata: lir mong rêbut burukan wadya aji. (kembali) Lebih satu suku kata: lir mong rêbut burukan wadya aji.
43	ting. (kembali) ting.
44	carêngkling. (kembali) carêngkling.
45	nging. (kembali) nging.
46	drêgundêr. (kembali) drêgundêr.
47	Ănggawăngsa. (kembali) Ănggawăngsa.
48	asêla-sêla. (kembali) asêla-sêla.
49	anggunggung. (kembali) anggunggung.
50	martèkkên = martèkakên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 224.80.2). (kembali) martèkkên = martèkakên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 224.80.2).
51	Kurang satu suku kata: tur sarwi amuwus. (kembali) Kurang satu suku kata: tur sarwi amuwus.
52	wacana. (kembali) wacana.
53	anglêboni. (kembali) anglêboni.
54	Kurang satu suku kata: nadyan kèha kusuma têdhak Mêtaram. (kembali) Kurang satu suku kata: nadyan kèha kusuma têdhak Mêtaram.
55	Kurang satu suku kata: jêng sunan budhal ngetan. (kembali) Kurang satu suku kata: jêng sunan budhal ngetan.
56	rong. (kembali) rong.
57	asiluman (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) asiluman (dan di tempat dan bentukan lain).
58	gumingsir (dan di tempat lain). (kembali) gumingsir (dan di tempat lain).
59	tut wingking. (kembali) tut wingking.
60	Kurang satu suku kata: baya wus karsaning Sukma. (kembali) Kurang satu suku kata: baya wus karsaning Sukma.
61	Kurang satu kuka kata: tan arsa lama nèng dunya. (kembali) Kurang satu kuka kata: tan arsa lama nèng dunya.
62	Biasanya guru lagu i: jalmi. (kembali) Biasanya guru lagu i: jalmi.
63	nglarakkên (dan di tempat lain). (kembali) nglarakkên (dan di tempat lain).
64	kagagas. (kembali) kagagas.
65	Kurang dua suku kata: wong loro anom-anom tur sigit. (kembali) Kurang dua suku kata: wong loro anom-anom tur sigit.
66	Tulisan Jawa kurang tepat: taling dan wulu. (kembali) Tulisan Jawa kurang tepat: taling dan wulu.
67	gumingsir. (kembali) gumingsir.
68	Tulisan Jawa kurang tepat: pasangan ma dan pasangan pa cerek. (kembali) Tulisan Jawa kurang tepat: pasangan ma dan pasangan pa cerek.
69	Lebih satu suku kata: sarira mor tunggal tan pisah uni. (kembali) Lebih satu suku kata: sarira mor tunggal tan pisah uni.
70	Lebih satu suku kata: luhung kula gusti tarutus abdi. (kembali) Lebih satu suku kata: luhung kula gusti tarutus abdi.
71	walangati. (kembali) walangati.
72	Lebih dua suku kata: tata lumbungan Kumpni myang wong Jawi. (kembali) Lebih dua suku kata: tata lumbungan Kumpni myang wong Jawi.
73	sapambêdhil. (kembali) sapambêdhil.
74	karocok. (kembali) karocok.
75	Lebih satu suku kata: dhêdhêg kewala kadya wong ningali. (kembali) Lebih satu suku kata: dhêdhêg kewala kadya wong ningali.
76	Lebih dua suku kata: wus anandêr maos Kumpêni mati. (kembali) Lebih dua suku kata: wus anandêr maos Kumpêni mati.
77	pistul (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) pistul (dan di tempat dan bentukan lain).
78	Lebih satu suku kata: Kapilih siji mati tan tinolih. (kembali) Lebih satu suku kata: Kapilih siji mati tan tinolih.
79	Kurang satu suku kata: kang ngamuk kalawan kêris. (kembali) Kurang satu suku kata: kang ngamuk kalawan kêris.
80	Lebih satu suku kata: jêng sunan awor lan wadya. (kembali) Lebih satu suku kata: jêng sunan awor lan wadya.
81	Lebih satu suku kata: lah êndi sunan sêdhêng mati mami. (kembali) Lebih satu suku kata: lah êndi sunan sêdhêng mati mami.
82	Lebih satu suku kata: kang pêjah kang urip lumayu gusis. (kembali) Lebih satu suku kata: kang pêjah kang urip lumayu gusis.
83	Lebih satu suku kata: têtumpêsan siji norana kari. (kembali) Lebih satu suku kata: têtumpêsan siji norana kari.
84	mangke (dan di tempat lain). (kembali) mangke (dan di tempat lain).
85	bandera. (kembali) bandera.
86	dening. (kembali) dening.
87	dhêdhêp. (kembali) dhêdhêp.
88	bodhol (dan ditempat lain). (kembali) bodhol (dan ditempat lain).
89	Lebih satu suku kata: nulya injinge budhal. (kembali) Lebih satu suku kata: nulya injinge budhal.
90	sungkawa. (kembali) sungkawa.
91	baya-baya. (kembali) baya-baya.
92	ngaturkên. (kembali) ngaturkên.
93	lukar. (kembali) lukar.
94	Tulisan Jawa kurang tepat. (kembali) Tulisan Jawa kurang tepat.
95	birai. (kembali) birai.
96	kawulaningwang = kawula + ingwang (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) kawulaningwang = kawula + ingwang (dan di tempat dan bentukan lain).
97	obor. (kembali) obor.
98	kingkin (dan di tempat lain). (kembali) kingkin (dan di tempat lain).
99	loji (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) loji (dan di tempat dan bentukan lain).
100	radèn. (kembali) radèn.
101	Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: wus kadhinginan susunan. (kembali) Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: wus kadhinginan susunan.
102	Kurang satu suku kata: budhal bupati têtêlu. (kembali) Kurang satu suku kata: budhal bupati têtêlu.
103	Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: rêmbuge dados satunggal. (kembali) Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: rêmbuge dados satunggal.
104	miyarsi. (kembali) miyarsi.
105	Răngga. (kembali) Răngga.
106	Kurang satu suku kata: lawan Mas Răngga kalihe. (kembali) Kurang satu suku kata: lawan Mas Răngga kalihe.
107	palajêngnya. (kembali) palajêngnya.
108	ngrangsang (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) ngrangsang (dan di tempat dan bentukan lain).
109	Lebih satu suku kata: Bugis Kapilih sinrêg lampah nuli. (kembali) Lebih satu suku kata: Bugis Kapilih sinrêg lampah nuli.
110	Lebih satu suku kata: de bupati kathah kang nandhang kanin. (kembali) Lebih satu suku kata: de bupati kathah kang nandhang kanin.
111	nginggil (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) nginggil (dan di tempat dan bentukan lain).
112	Lebih satu suku kata: Pangran Diwijaya matur ing aji. (kembali) Lebih satu suku kata: Pangran Diwijaya matur ing aji.
113	ingandikakkên (dan di tempat lain). (kembali) ingandikakkên (dan di tempat lain).
114	Kurang satu suku kata: ingandikakakên dadi pangarsi. (kembali) Kurang satu suku kata: ingandikakakên dadi pangarsi.
115	Lebih satu suku kata: taksih kuwat pun dasih ngangkat kardi. (kembali) Lebih satu suku kata: taksih kuwat pun dasih ngangkat kardi.
116	angangge (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) angangge (dan di tempat dan bentukan lain).
117	sanggup (dan di tempat lain). (kembali) sanggup (dan di tempat lain).
118	tiktak. (kembali) tiktak.
119	marojol. (kembali) marojol.
120	abêrêg (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) abêrêg (dan di tempat dan bentukan lain).
121	prayitna (dan di tempat lain). (kembali) prayitna (dan di tempat lain).