Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 120–132)
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
--- [f. 473v lanjutan] ---
120. Pangkur
[Radèn Sukra putranipun patih Sindurja dipunaniaya déning pangéran adipati anom. Radèn Sukra anggegodha asmara dyah ayu Lembah ingkang sampun kondur dhateng dalem Pugeran.[1]]
1. Dyan Sukra gya pinilara | tinabokan wanèh ana ambithi | maripat jinêjêl sêmut | irêng lawan karangrang | Radèn Sukra asru ing sêsambatipun | punapa dosa kawula | sampun aniaya gusti ||
2. pan sangsaya jinaguran | ikang netra jinêjêl sêmut malih | angrungkêbi siti muwun | sêsambate mlasarsa | pangran nulya kondur sasampunnya jagur | Sukra maksih guladrahan | nèng lurung kawêlasasih ||
3. panakawane satugal | gya marani nulya ginendhong aglis | nulya ginawa lumayu | netra mêrêm ngêmu rah | ting balêbêr wongira amapag tandhu | ing pêkên agêng kapapag | anulya tinandhu aglis ||
4. sapraptane Kasindurjan | kadya gêrah umung syaraning tangis | Dyan Sindurja myat ing sunu | dahat ruditèng driya | myarsèng purwa sangsaya bêndu kalakung | jaja bang yayah ing nala | sakêdhap supe ing gusti ||
5. dening suta tanpa dosa | pinalara dening Pangran Dipati | kalitang[2] sikaranipun | Dyan Sindurja bramatya | ginendholan ing garwa rinapu-rapu | lilih tyasira karuna | mring kang putra ngusadani ||
--- [f. 474r] ---
6. dening ibunya Dyan Sukra | sapta dina waluya kangdi[3] ing nguni |[4] umatur ing ramanipun | kawula amit pêjah | ngamuk dalu mring Kadipatèn balubuh | ngong nglangi ganjur lan watang | rêramon pêdhang lan tamsir ||
7. tan ajrih kantaran watang | lan Dipati Anom gantya akêris | kacarita sang abagus | adarbe têtumbasan | wadya Bugis pitung dasa kathahipun | sanès wadyane kang rama | samya pradandanan aglis ||
8. dyan patih ngampah ing putra | sru pitutur sarwi angarih-arih | trapna mujadah kang agung | rumasaa kawula | sakarsane linangkyan dèn têkèng lampus | pan bubuhaning kawula | tan kêna andum amilih ||
9. Dyan Sukra ajrih ing rama | nanging tyase supe kabyuhan isin | angunadika ing kalbu | apa margane baya | sun têmua gênti kris lantaran lawung | lawan Pangeran Dipatya | sun ujane padha siji ||
10. dadya emut ing wardaya | yèn garwane Pangran Dipatya mangkin | gumisir sing dalêmipun | kinubon Kapugêran | ngong jajale sun sanake rabinipun | darapon oliha marga | mêngkana lingira ngati ||
11. gya nimbali Radèn Sutra[5] | pamomonge kêkalih prapta ing ngapti |[6] Singanănda wastanipun | kalawan Patrawisa | gya binêkta dhatêng dalêm gandhok pukur | kalih samya binisikan | bapa rika myarsa warti ||
12. yèn radèn ayu dipatya | kinubon [kinubo...]
--- [f. 474v] ---
[...n] nèng Kapugêran wus lami | apa ta ing marganipun | matur Ki Singanănda | gih kawarti saking jawi radèn ayu | kawon dening pêpundhutan | kang saking Ngoje[7] rumiyin ||
13. mangke ngigahakên garwa | milanipun radèn ayu gumisir | dening ta panggenanipun | dyan ayu nglangonsêkar | wingi kula sêsanjan wismèng sadulur | pun Jamêrta Kapugêran | kawula dipun wartani ||
14. malah pajaring kawula | sabên-sabên sontên rêtnaning puri | mêng-amêng pinarak pagung | katingal saking marga | kadya onêng ing laki nglêlipur wuyung | tan sinapa dening rama | pinrih mantuka mring puri ||
15. Dyan Sukra aris lingira | bapa age kambilana kuda mami |[8] kore Si Nirwati iku | ulêse dhawuk pêthan[9] | kinambilan ararab baludru wungu | palisir cindhe kêmbanghnya[10] | lan bubat dèn nilawardi ||
16. Dyan Sukra sigra busana | nyampingira natar wilis golang-galing |[11] panisêt jiga mas kuluk | cêmêng adi rinenda | sumping sumarsana apan nitis bagus | tan ana kang mandhingana | lir pratmajaning Drawati ||
17. kudane wus tinitihan | dhasar wignya samarga-marga sêsirig |[12] êmban kêkalih tut pukur | ingiring wong sadasa | Kapugêran sinêdya pukuranipun | mripit bata patamanan | ikang lèr pigiring margi ||
18. têrus sapigiring kalya | nahan gantya Dyan Ayu Lêmbah kawarni |[13]
--- [f. 475r] ---
ngewani prayanya sampun | lami nèng Kapugêran | kalih căndra sêmana sang rekaning rum | atajin dhahar lan nendra | kang cahya saya dumêling ||
19. sêmana mêntas asiram | lir basănta piningit ngima manipis |[14] kesisan dadya sumunu | lir gambar wêwangunan | sing lêpiyan nglong jiwa jaja anguwung | kawawang risaking srira | lir layoning waratsari ||
20. wêdana nawang angambar | gêbyar-gêbyar lir tèngsu purna lagi | paningit ngima mawêlu | riyêm-riyêm sung rimang | yèn lumampah kêjêring alis abarung | lir thathit asarawungan | mêngkana sang dadya gurit ||
21. sinurèn ing inyanira | remanira panjang drawela wilis | gènnya pinarak ing pagung | sinjang cindhe kênanga | samir jiga tinut ing têpi mas murub | kadya Supraba tumêdhak | citrane sa liring sari ||
22. akathah modin kasanglat | yèn tumingal ing dyah rêramon puji | kagyat sang rekaning santun | myat ing wong atêtêgar | amaripit ing bata turut lêlurung | kudane kadya bêdhaya | ikang angiring atêbih ||
23. sa dyah tanya sapa ika | bola-bali ngungak ing tamansari | têtêgar ana ing lurung | wong ngêndi ika baya | sang dyah têdha[15] êmban kêkalih umatur | mênawa raka andika | sampun ge tumêdhak gusti ||
24. ling sa dyah dudu kangêmas | iya dene akêdhik kang
--- [f. 475v] ---
angiring | lan măngsa panglinga isun | maring kangmas Dipatya | pan wong ika anyar manira andulu | prapta saandhaping bata | sang dyah mundhut ăndha aglis ||
25. ăndha pinasang ing bata | sang dyah migah ing banon praptèng ngigil | pukul lima wayahipun | jaja manglung kawawang | candhikala nêmpuh ing kuningnya mancur | ngalor ngulon manglungira | sirating surya nêmpuhi ||
26. wadana amindha wulan | ping patbêlas Radèn Sukra mrêpêki | sarêng paguting pandulu | parêng kêpyuring driya | samya tanpa jamuga ing kalihipun | iriban sira Dyan Sukra | sinamur-samur sêsirig ||
27. tyasira rugrug kagiwang | yayah muksa anèng luhur turanggi | angadêg suraning kalbu | tan etang ing patinya | miyat ing dyah asru pangajaping lulut | tan etang gusti kawula | sangêting asmara kikin ||
121. Asmaradana
[Radèn Sukra kasmaran dhateng dyah ayu Lembah.[16]]
1. inyane sang dyah satugil | kang tumut migah mring bata | age kinèn atêtakon | ki bagus manira tanya | sitên pinujèng krama | dinangu gusti sang ayu | sumaur Rahadèn Sukra ||
2. isun anake Ki Patih | Sindurêja aran iwang | Ki Sukra araning rare | apêparab Natadirja | nging durung pati karan | sang dyah angandika asru | kalingane ya Si Sukra ||
3. bagus warnanira nanging | diksura ing tikahira | nora angeman [ange...]
--- [f. 476r] ---
[...man] baguse | yèn sira kawênangana | dening kangmas Dipatya | pasthi jangganira jabud | wong dalalah[17] nora pêrnah ||
4. Dyan Sukra nauri aris | baguse măngsa karia | kalawan Dipati Anom | wani atandhing prawira | agêntia curiga | tan ajrih kantaran lawung | dhasar sun sêdya ing driya ||
5. saksana tumurun aris | saking salurhuri[18] bata | ngandika Si Sukra nglamong | baya kêna sèpi anyar | pangucape mêngkana | ragane baya kêkaul | ni inya aris turira ||
6. gusti kawula watawis | pun Sukra punika kalap | aningali ing jêng agèr | sintên-sintêna wong lanang | kang ningali andika | pasthi prakakang-prakukung | yèn tan panggih dadi salah ||
7. amung raka dika gusti | igih Pangeran Dipatya | wong anèh-anèh nêrwètèh | ewa ningali paduka | raka panduka pangran | yèn ta sampuna wong agung | kalêbêt wong gêgêndhungan ||
8. Dyan Sukra ikang winarni | kudane pan dèrèng têbah | cungkelak abali manèh | kudanya anandêr nongklang | tiningalan tan ana | sira sang akarya wuyung | kang manglung mugèng lêleyan[19] ||
9. glis nandêr abali malih | sariranya lêsu lupa | lampahe mandhêg anolèh | sapraptaning Kasindurjan | têdhak ing paregolan [paregola...]
--- [f. 476v] ---
[...n] | manjing wisma sare nglugur | kasambut ing larasmara ||
10. wayah sirêp lare tangi | têdhak maring pakêbonan | angimur-imur wingite | anuju tanggal ping sanga | katon riyêming căndra | emungt[20] kang nèng bata manglung | kêkuwu pojoking netra ||
11. kasèbêt ing laras lali | Dyan Sukra agadêbugan[21] | sêsambat sarwi sêsèndhèn | anèng ing jambu drêsana | rêngêng angura-ura | tur sarwi angidung-ngidung | biyadane Kapugêran ||
12. adhuh gusti duk ing nguni | andukani wong têtêgar | gandês luwês andikane | êmbane karo gya prapta | ngulari mring rahadyan | kapanggih sêsèndhèn jambu | kalih sarêng atur sêmbah ||
13. adhuh radèn gusti mami | agèr andika emuta | sampun ta lajêng anglamong | emuta lamun kawula | sampun supe bêndara | ing satêrah-têrahipun | rat Jawa ing pramudita ||
14. pangeran ikang darbèni | nadyan kinarsakna pêjah | kalamun gusti karsane | yogya ikang matènana | radèn asru ngandika | bapa aja sira muwus | măngsa ngong piyarsakêna ||
15. isun dhewe kang nglabuhi | tumêkaa lara pêjah | tan gumisir awak ingong | sanadyan dadia lesan | isun dhewe kang nandhang | tan ajrih rêramon ganjur | rêruba kumbala wudhar ||
16. bapa sun arsa mêmaling | maring dalêm Kapugêran | sun jujug [ju...]
--- [f. 477r] ---
[...jug] langonsarine | ênggoning kusumaning rat | sun atur pêjah gêsang | mring gusti akarya wuyung | kang dukani wong têtêgar ||
17. êmbane karo anangis | agèr sampun sangpunika[22] | angemana ing tuwuhe | lêhêng kula pêjahana | yèn tan kêni ngaturan | paran wêkase ing besuk | Rahadèn Sukra amêksa ||
18. sêksana anyandhak kêrbin | gupuh nulya cêcawêtan | kargane kinalungake | wayahira sirêp jalma | nuju tanggal ping sanga | kang wulan sampun sumurup | mêdal kori bêbutulan ||
19. êmbanira agendholi[23] | nanging Dyan Sukra amêksa | dadya sami ngiring karo | nahan sang arsa andhustha | kawarnaa sang rêtna | agunêm lan êmbanipun | nèng gandhok gènnya sang rêtna ||
20. apan lêt banon sakêlir | lawan kêbon patamanan | sang dyah mèsêm ngandika lon | hèh biyang nora kayaa | polahane Si Sukra | nora ngage taha iku | tuhu wong anêmpuh ing byat ||
21. biyang ta manira tari | iya upama kewala | kangêmas Dipati Anom | puwas ing awak manira | isun laki Si Sukra | tan kalêbu nisthanisun | ni êmban matur anêmbah ||
22. igih sakalakung gusti | nistha sangêt tumurunnya | pun Sukra dasih tuhune | upami seda rakanta | gusti Pangran Dipatya [Dipa...]
--- [f. 477v] ---
[...tya] | sakêdhik wontên liripun | tan nistha ing bêbutuhan ||
23. baguse ikang pinirik | nadyan anaking kawula | Radèn Sindurja wartine | mamambêt têdhaking ulama |[24] yèn èstu kang awarta | Sindurja têdhak Majagung | dede anaking masiyat ||
24. dening yaktinipun gusti | nênggih dhusun Parimona | ikang dados ganjarane | punika tandhaning nyata | igih Radèn Sindurja | kalamun têdhak Majagung | gusti trahing waliyullah ||
25. rakanta Pangran Dipati | igih kalawan pun Sukra | igih samia alite | masalah atandhing warna | ragi bagus pun Sukra | watawis kaot satangsul | kaot gusti lan kawula ||
26. sang dyah angandika aris | yèn sun lakia Si Sukra | mandah ucap-ucapane | ing praja dadya rêrasan | tuduh galura jaman | kang ora-ora cinatur | Êmban Sulastri turira ||
27. ing gusti saha wotsari | rakanta Prangan[25] Dipatya | igih punapa cacade | biyang carane kangêmas | adigung adiguna | panastèn rada kumisun[26] | sikara nyilib cugêtan ||
28. angèl ladenane ugi | yèn aku kramaa liyan | biyang ing wataraningong | nora kongsi pitung dina | manira apamitan | lan maning ika wong agung | sun ajrih ing kajêng rama ||
29. ing wayah wus lisir wêngi | kawarnaa Radèn Sukra | pan sampun angrampid banon | patamanan pêpukuran | nalusur pagêr bata | êmbane
--- [f. 478r] ---
karo kapiluh | ngaturan mundur tan kêna ||
122. Durma
[Radèn Sukra wurung andhustha dyah ayu Lembah saking langen sari Pugeran.[27]]
1. Singanănda Patrawisa aturira | dhuh radèn kadipundi | lakung dene samar | ing lampah jêngandika | dèrèng sumayan kariyin | anuli mara | lakung nistha ing pati ||
2. bok igiha ingirib-irib ing lampah | satriya kang rumiyin | sampun agêgawa | dhatêng rama andika | amupuni[28] sanêgari | limpad prawira | dibya wasis nidrani ||
3. marang musuh sura sêkti tan katara | datan kadya puniki | lampah jêngandika | saega ngambil mina | kinêbur tirtaning bèji | minanya giras | lir satpada upami ||
4. ngusya sêkar kang tujung kicip[29] dèn rurah | mawur tan angsal sari | pantêse wong arsa | andhustha ing asmara | mawia jaruman dhimin | ambuwang arta | marga anut ing lari ||
5. tuhu lamun satriya adi prawira | wignya andhustha rêsmi | Dyan Sukra lingira | bapa abênêr ika | nanging ta sapisan iki | têka mênênga | tan kudu sun sarêsmi ||
6. iya bapa lêgane ati manira | wruha bae kang warni | dyan aya[30] sakêdhap | lêga ati manira | bapa aku nuli mulih | Rahadyan Sukra | manahira wus lali ||
7. subasita sakala kadya kajarah | ya ta dipun arasi | sarwi rinarêmpa | êmbanira karuna | karo sami anungkêmi | gusti emuta | sampun kadya wong gonjing ||
8. paran baya [ba...]
--- [f. 478v] ---
[...ya] polah andika rahadyan | karbinira binanting | karsane binuwang | kewran tan angsal marga | nibèng ing siti apikir | nulya ngandika | mring êmbanira kalih ||
9. age bapa Singanănda sabukira | cêlubêna ing kali | uncalna ing bata | sun gawene rambatan | sêksana Singanănda glis | sabuk nguculan | putih cinêlub warih ||
10. wus cinêlub Rahadyan Sukra anyandhak | ingucalakên[31] aglis | ing bata duk asat | pan kinarya rambatan | sapraptanira ing ngigil | mudhun nut wastra | praptèng jro banon aglis ||
11. êmbanira kêkalih samya nèng jaba | lakung maras kang ati | kawarna Dyan Sukra | kang anèng jro ngujana | andhadhok[32] ngisor kuwèni | matêk ajinya | limunan ikang pinrih ||
12. aja ana wong uning kalimunana | sinambêran kêkulik | bêbênce wurahan | têtêkak têtikusan | wurahan ing tamansari | sira Dyan Sukra | datan miris ing galih ||
13. kawarnaa para putra Kapugêran | arsa langlang ing wêngi | prasamya graita | bêbênce aliwêran | wurahan ing tamansari | gèning kang raka | ikang dipun sambêri ||
14. Radèn Ăntawirya Dyan Martataruna | asikêp pêdhang tamsir | Radèn Dipatruna | lan Radèn Wăngsatruna | asikêp talêmpak sami | andikik[33] dhustha | marang ing langonsari ||
15. ikang raka karo samya
--- [f. 479r] ---
sikêp pêdhang | prapta ing langonsari | kawarnaa dhustha | wikan yèn para putra | alanglang ing tamansari | mingsêr gènira | nampar gadhong kuwèni ||
16. kumarèsèk kang para putra miyarsa | sêksana marêpêki | pan ingulap-ulap | nora nana katingal | Rahadèn Sukra nguncati | Dyan Natawirya | sigra narajang wani ||
17. Radèn Sukra tangginas dènnya lumayya | pratmaja ngêpung wani | kang dhustha lumompat | ting barêkuh syaranya | tan ana kang alok maling | dhustha singidan | Dyan Ăntawirya aglis ||
18. kèn angambil abor marang ing mandhapa | dimon katingal aglis | para ri angalap | abor maring mandhapa | asaos gupuh nututi | pan dinukanan | ajrih prasamya bali ||
19. pratmaja ri gya prapta ing langonsêkar | Dyan Sukra glis ngrambati | ing marga nut wastra | dilalah praptèng srêngga | katlarong abor sira glis | anjog kewala | êmban kalih nadhahi ||
20. pan karungkêb katiga sarêng tanginya | lumajar niba tangi | Radèn Ăntawirya | nututi duratmaka | malompat ing bata angling | maling mandhêga | sun uja padha siji ||
21. para ari sadaya marma ing raka | anusul nora bakit | dadya lok kewala | gumêr wong Kapugêran | ting balêbêr anututi | dhatêng rahadyan | wong Kasindurjan aglis ||
22. anadhahi lêlurung abor lir rina | tarap mêgati margi [mar...]
--- [f. 479v] ---
[...gi] | wong ing Kasindurjan | kagèt samya tumingal | yèn Dyan Sukra kêmpis-kêmpis | graitèng ing tyas | samya dipun ampingi ||
23. sira Radèn Ăntawirya sigra prapta | wong Kasindurjan uning | prasamya kapêdhak | matur lêlurahira | agèr paran ikang warti | radèn lingira | manira buru maling ||
24. pan marene palayune wong têtiga | wong Sindurjan tur bêkti | datan watên liwat | agèr watawis iwang | mênawa ambyur ing kali | sigra ngaturan | radèn kondur tumuli ||
25. kawarnaa Dyan Sukra prapta ing wisma | kasaput tyas ngranuhi | nibèng pasareyan | sangêt nahên asmara | byar raina Dyan Sukra glis | akarya surat | rêrêpi têmbang mijil ||
123. Mijil
[Radèn Sukra akarya rerepèn asmara tumuju dhateng dyah ayu Lembah.[34]]
1. pèngêt ikang bêbukaning tulis | atêmbang pamiyos | kaatura ing gusti nah agèr | nguni ikang sangêt andukani | têtêgar kang dasih | lir kadrêsan jawuh ||
2. madu kilang sangêt angalèbi | ing sariraningong | dening myarsa gusti andikane | yayah kadhaut wrasaning ati | mangke atêmah gring | kabyuhan lara kung ||
3. dening tan tama dèn usadani | kadya ta mèh layon | datan ana kacipta liyane | amung sang murtining rat sa-Jawi | karantêne gusti | dasihe tur lampus ||
4. nuhun usadane wong gring kikin |
--- [f. 480r] ---
dasihe anglamong | purwakanthi mugèng palupine | palupine wong kabyatan wingit | wingite ngranuhi | ranuhe kadhaut ||
5. kadhaut ing pangandika manis | manise wèh cêlor | cêlor iwang lumiyat citranggèr | citragèr[35] yayah sêkar warsiki | warsiki angalih | ngalih sarinipun ||
6. sarine sêkar argula gambir | gambir padha larod | larod sarine ngalih ing agèr | agèr kawula srah pati urip | urip tan kawawi | anandhang lara kung ||
7. pan mêngkana wirasaning tulis | ingulêsan kaot | taluki jo angambar gandane | animbali pamonge èstri |[36] awasta Ni Gori | gya prapta ing ngayun ||
8. Dyan Sukra ngling hèh ta biyang Gori | sira isun kokon | agolèka[37] prasanakan bane | Radèn Ayu Kapugran dèn bakit | layang isun iki | lobanên ngarta gung ||
9. darapon katura surat mami | mring kang awèh layon | Dyan Ayu Lêmbah kêkuwu mangke | ngujana Kapugêran wus lami | Ni Gori turnya ris | sandika sang bagus ||
10. nging kawula sungana ing mangkin | reyal pitu mawon | kula mring pasar ngupados bane | sigra nulya Dyan Sukra maringi | reyal mring Ni Gori | lan lorodanipun ||
11. nyamping sutra dhasare [dha...]
--- [f. 480v] ---
[...sare] tinulis | golang-galing ijo | sarta kêmbên palangi wungune | surat sinung Ni Gori wus tampi | mintar tan asari | mring pasar gya rawuh ||
12. pasar jujug pawadean aglis | Ni Gori têtakon | mring wong dol wade bathik ayame | kacatur ing Kapugêran sami | goning wong abathik[38] | ayam amisuwur ||
13. apan sadaya dipun takoni | mring Ni Gori kang wong | ngiras sarwi anganyang wadene | lir atakon ing wangsaning rèki | lagyarsa pêpagih | duk ing dangu-dangu ||
14. anujoni kang dipun takoni | bok Tambakbaya nom | Ban Gori bisik-bisik wuwuse | nyai manira ngrasaya ugi | dika turkên tulis | ing gusti sang ayu ||
15. dening awèh kawula ing nyai | nênêm reyal penjol | gya sinung surat sarta reyale | Tambakbaya nampani lingnya ris | sapa kang kêkirim | Ni Gori lingipun ||
16. asangadi surat kang kêkirim | Pangran Dipatya Nom | saksana Ni Tambakbaya wus mulèh |[39] sarya kinandhut ikang palupi | sawabe kang picis | gancangakên laku ||
17. dhasaripun Ni Tambakbayèki | laki kinawayoh | dadya anèm nora pati kage[40] | mila amamong sa liring suji | tan kawarnèng margi | prapta nglangonsantun ||
18. kawarnaa sang rekaning sari | kang lagya makuwon | nglangonsêkar angimur
--- [f. 481r] ---
wingite | sareyan kathil tirahing bèji | ingadhêp ing cèthi | papat daganipun ||
19. sang dyah sarya wau ngrujit sari | cêpaka winaon | tansah ingaras-aras sêkare | sarya angling sapa sun sêkari | baya tulus lali | si pinarag ngantu ||
20. kaniaya têmên sun arani | Adipati Anom | lêganing tyas yèn puwas karsane | talake dèn paringêna nuli | aja sayayani[41] | ing tyas karya wibuh ||
21. ngandêlakên putraning nrêpati | ngage bêk rusaos[42] | sapa wani mring têtambangane | mêngkono uga ambêking ati | sikara kapati | ngandêlkên wong agung ||
22. sikaraning tyas anglêliwati | kangmas Dipatya Nom | nora mambu krama kadang dhewe | lagya eca sang rêtna dènnya ngling | kagyat aningali | mring Tambakbayèku ||
23. marêk dagan sarya atur tulis | kapitèng sang sinom | angandika mring Tambakbayane | ah layang apa ta iku bibi | sapa kang akirim | Ni Tambakbaya tur ||
24. duta ikang bêkta surat gusti | ing wau wong wadon | wus atuwa nini-nini anggèr | têmbungipun rakanta kang kirim | Jêng Pangran Dipati | kang surat pinundhut ||
25. tinupiksa kang rêrêpèn mawi | têmbangnya pamiyos | sahanjamur dipa ing rèng tyase | dening muni Dyan Sukra kang kirim | dadya lingira ris | hèh biyang kaliru ||
26. dudu srate kangêmas Dipati | sira dèn cangengong | kênèng sandi awad-awad bae | sun wacane rungokêna bibi | têmbange pamijil | pèngêt bukanipun ||
27. pun Sukra mirah ngaturi tulis | ikang kadya sinom | kamipurun kawula [ka...]
--- [f. 481v] ---
[...wula] wiyose | tur pralaya ing sang kadi suji | milane tur tulis | anandhang lara kung ||
28. purwanipun anggèr andukani | mangke dadi rimong | duk kalane têtêgar abdine | mula bukanipun nandhang kikin | tan arsa mulat ing | dyah lyane dewa rum ||
29. mila gusti paringa jêjampi | mring dasih kang nglamong | sasat asung gêsang mring gêbale | yèn warasna gèn kawula agring | tan ajrih ing pati | aramona ganjur ||
30. rèhning gusti taksih mawi krami | lan Dipati Anom | datan ajrih nglangèni ganjure | akanina karo bêlah sisih | wus kasêdya ngati | gêntia kris lawung ||
31. lan rakanta Pangeran Dipati | pun Sukra sêdya wor | rèhing mugèng papaning ranane | datan ajrih sagèning[43] kapanggih | ing praja myang ardi | ing jro song sun purun ||
32. nanging gusti awèha jêjampi | mring dasihe cêlor | tan adhahar dalu tan asare | amung agèr nèng kulunging ati | wus titi kang tulis | sinome ingêlus ||
124. Sinom
[Radèn Sukra anandhang kingkin amargi saking dyah ayu Lembah.[44]]
1. sa dyah ngungun angandika | Si Sukra bosên aurip | si dipokrang[45] malang-malang | tan talih[46] kawula gusti | baya ta mêmêkasi | Si Sukra ku anglampus |[47] kasmaran maring ingwang | ya ta katon apa mami | pati-pati si kinrêrah ing Wêlănda ||
2. kang rêrêpi pitung pinêrnah |[48] anèng ngisoring gêguling | lajêng sare sang kusuma | èsmu sampêlah ing galih | Ni Tambakbaya mijil | sapraptanira nglurung |[49] kang duta durung lunga | Ni Bok Gari[50] maksih nganti | wus pêpanggih lawan Nyai Tambakbaya ||
3. angling Ni Bok Tambakbaya | si nyai anyalawadi | akarya wisaya guna | upaya sandi piranti | Ni Gori lingnya aris | ajêng paran wartinipun [war...]
--- [f. 482r] ---
[...tinipun] | punapa ta katura | surat dhatêng sa lyir suji | anauri sira Ni Bok Tambakbaya ||
4. wikana karsaning sang dyah | datan duka datan runtik | surat sawuse winaca | pinrênah ngisor gêguling | Ni Gori lingira ris | kalamun arja ing laku | pênêd dika panggiha | piyambak lawan sang pêkik | pasthi dika winalusung[51] sarya sutra ||
5. lah dawêg barêng umangkat | Ni Tambakbaya tut wuri | nahan ikang kawuwusa | Sukra ikang lakung kikin | lintang yuyunên maring | dutanira sang abagus | lênggah ing pêpukuran | rêngêng-rêngêng arêrêpi | kang kinidung tan lyana sa lir kusuma ||
6. rêrêpine tan winarna | sawusira arêrêpi | Dyan Sukra limput ing nala | lajêng aniba ing siti | kadya ana sumandhing | tangi ngrangkul witing jambu | dyrasana[52] kang kinudang | apan sarwi dèn arasi | rinarêmpa kusuma sira napaa ||
7. pun Sukra nuhun aksama | sakêdhap pan nuli angling | tigapar astapirulah | sănggalangit mugèng beji | tan bisa lagêng ati | totonên kalaning dalu | sang dyah ing Kapugêran | wêntise lir mas sinangling | pan tinurut ing atot[53] ijo têtiga ||
8. wadêr gêng mindha sêsaga | kayangane Suradidi[54] | patrajona sira dewa | gêgala pêngarah mami | dudu lanang sayêkti | kênonga kang wangi esuk | gusti yèn tinalika | ira kadi-kadi pati | pasthi isun atur pêjah ing kusuma ||
9. ri sampunira mêngkana | nulya kondur maring panti | kapingta[55] gyanira mulat | sapraptanira Ni Gori | dene amawi kanthi | glis sinapa hèh ta biyung | apa ta olih karya | lampahira isun tuding |
--- [f. 482v] ---
aturira angsal sasat batên angsal ||
10. asale surat tinampan | batên angsalipun nênggih | dening datan winangsulan | nênggih sarekaning sari | tan sêkêl datan runtik | Sukra ris pamuwusipun | iku kang sira gawa | hèh ta biyung wong ing ngêndi | aturnya ris têtiyang ing Kapugêran ||
11. rabine Ki Tambakbaya | asor ing maru rêbat sih | milane mamong sang rêtna | Rahadèn Sukra lingnya ris | sun rewangana bibi | tulunga ing kawlasayun | mayua kramat bêjat | apan sarwi dèn paringi | wolung puluh agris lan cindhe têtiga ||
12. lawan sêmbagi sakêbar | salok lan lurik patani | pêlung lawan udaraga | sêsupe mirah kêkalih | suwêng wawrat satail | kêmbang suruh tikêl balung | kacip lan lopak-lopak | papon lawan têpat[56] sirih | Tambakbaya manêmbah marwata suta ||
13. pêparingira akathah | Dyan Sukra lingira aris | hèh bibi kadyan punapa | kature srat ing sang suji | tuturên kang sayêkti | Ni Tambakbaya umatur | sarêng katur winaca | ing sang suji têmbang mijil | syaranya rum sampunira maca surat ||
14. mèsêm sarya ngusap jaja | pinêrnah sasor gêguling | surat andika rahadyan | pangandikane sang dèwi | ewuh têmên kang ati | ngajak mati si dipênthung | alu sok ngrusak tata | Rahadèn Sukra myarsa ngling | nibèng kasur kumênyut rasaning driya ||
15. sumyar-sumyar tarataban | warastrènira ngulisik | akrodha nacah ing wastra | sangêt supe singa kèksi | pinindha sang wong brangti |
--- [f. 483r] ---
mulat ing Tambakbayèku | sasat mulat ing sang dyah | Ban Gori ngandikan aglis | kayaparan biyang laranisun mêtak ||
16. ngrungua ta kang ngandika | kaya nêmahana pati | samêngko yèn tan rêsmia | sapa yogya dadi wakil | isun pindha sang dèwi | êmbane aris umatur | gampil akarya mindha | panduka pan darbe sêlir | singa ikang kinarya wakil pan dadya ||
17. radèn aris angandika | măngsa marêma kang ati | yèn dudu wong Kapugêran | nadyan silih nini-nini | yakti iku marasi | yèn parêkane dyan ayu | iya Ni Tambakbaya | konên marene dèn aglis | gya ingundang maring jungut pasareyan ||
18. prapta Dyan Sukra ngandika | bibi sun mêkas sajati | aja na wong singa mirsa | dèn aparak kene bibi | mara Tambakbaya glis | sênig-sênig manahipun | mara anèng ing dagan | pêtani sada kapering | marasira mênawi ginuladrawa ||
125. Dhandhanggula
[Pangéran adipati anom ngaturaken serat dhumateng pangéran Puger prekawis tindak culikanipun radèn Sukra kaliyan dyah ayu Lembah.[57]]
1. Radyan Sukra ngêjèpi Ni Gori | nulya kesah maring pêpukuran | apan sawiyah awade | radèn lingira arum | bibi dipun marang ing ngapti | Ni Tambakbaya turnya | igih damêlipun | punapa timbalan radyan | pan kapirsa ing ngriku kalih ing ngriki | barang kang winicara ||
2. radyan datan sarănta ing galih | sangêt supe aglis nyandhak asta | saha rêrêpa wuwuse | Ni Tambakbaya matur | radèn sampun mêkatên ugi | pun bibi sampun tuwa | lan awon dinulu | Rahadèn Sukra lingira | iya sira bibi isun karya wakil | isun pindha kusuma ||
3. saurnya ris sanadyan kinardi | wakil pinindha-pindha [pi...]
--- [f. 483v] ---
[...nindha-pindha] kusuma | sampun wong tuwa ginawe | lawan ala wus ngêlun | lan maninge siyang kèh uning | sapira yèn dalua | dhuh mangke sun mêtu | rinangkul ingaras-aras | Nyai Tambakbaya sambate drêwili | sarwi atangkis asta ||
4. Rahadèn Sukra liwung kapati | tan angrasa myat ing Tambakbaya | mung sa dyah anèng tingale | amalih kang pandulu | wus kranjingan setan mibuhi[58] | mulas ing Tambakbaya | pinindha sang ayu | ingarasan nyêngkah jaja | duk ingêmban winawang ingarih-arih | tansah kinusya-kusya ||
5. Ni Tambakbaya mèsêm ing ati | dahat kacaryan ing bagusira | anrang madu pangrurume | manahe cilik gunung | tan winarna solahing rêsmi | wêdhar dènnya kalihan | têdhak samya luguh | anèng sajawining tilam | ingandikan pawonganira prasami | prapta sami umarak ||
6. Radèn Sukra sigra anênulis | badhe katur dhumatêng sang rêtna | nuwun linilan wiyose | umarêk ing sang ayu | mring ngujana saos ing latri | anaa kang timbalan | sira sang wèh ing ngrum | surat sinung Tambakbaya | saha wêling Ni Tambakbaya wus mijil | nahan ganti kawarna ||
7. Pangran Dipati ikang kawarni | ana ikang kaparênah paman | Ratu Kilèn sadulure | sinung ran ing sang prabu | Radèn Arya Tiron namèki | sêmana duk umarak | dhumatêng sang bagus | sêdyane atur pawarta | ing pangeran saking Kasindurjan warti | witira dhêdhêmitan ||
8. Radèn Arya Tiron matur aris | adhuh agèr rayi jêng panduka | kawula myarsa wartine | culika tindakipun | lan pun Sukra sring mrawasani | nèng taman kawênangan | dhatêng para sunu |
--- [f. 484r] ---
binujung lêpat lumajar | nênggih mawi jaruman awara-wiri | utusan nurut wastra ||
9. kang minăngka jaruman sang dèwi | kang amamong rayi jêng panduka | Bok Tambakbaya kang anèm | pangran kagyat ing kalbu | myarsa ture pamaning rèki | Pangeran Adipatya | sangêt bêndunipun | jaja bang awinga-winga | kadya gêni kumêjot padoning lathi | sumirat ikang netra ||
10. sumung-sumung lingira awêngis | supe lamun atmajaning nata | arsa ngundhangi balane | wong agung sangêt bêndu | sêdyanira têdhak pribadi | angrurah Kasindurjan | Sukra pinrih lampus | Dyan Tiron akèh turira | arêrapu[59] adhuh anggèr gusti mami | sampun dhatêngkên karsa ||
11. lakung nistha kajawarèng alit | suwawi gusti kintuna surat | mring paman panduka anggèr | satikah polahipun | radyan[60] ayu kawratèng tulis | pangran lilih ing driya | ngandika sang bagus | timbalana yayi êmas | ya Si Suryakusuma ikang tinuding | manêmbah aglis mintar ||
12. tan adangu ing ngarsa gya prapti | Radèn Suryakusuma manêmbah | pangran wus dadya surate | pinaringakên gupuh | mring kang rayi surat sun iki | sira aturna paman | tinampanan gupuh | mêsat saking ngarsanira | Radèn Suryakusuma amundhi tulis | nahan kang kawarnaa ||
13. Ni Tambakbaya prapta ing gupit | langonsari gyanira sang rêtna | tumamèng anèng ngarsane | nêmbah tur suratipun | angandika salyiring sari | sapa kang awèh surat | iku marang isun | dening awanti turira | Tambakbaya gusti tugilipun wingi | igih saking Dyan Sukra ||
14. lakung wêlas kawula ningali | wau gusti kawula lêledhang | dhatêng ing lêlurung gêdhe |
--- [f. 484v] ---
panggih Sukra kêkudhung | dhadhok anèng tirahing margi | kawula tinakenan | pan kula angaku | kalamun abdi panduka | nuntên Sukra marêpêki asmu tangis | nuwun usada brăngta ||
15. akèn amêndhêtêna awanti | gantèn ikang anèng pakêcohan | kinarya tamba wirage | tinumbas pitung suku | lamun angsal layon sang dèwi | tinumbas tiga[61] têngah | saha wêlingipun | kalamun silih anaa | ikang mirib kusuma biyadèng jawi | tan lêng-lêng ing panduka ||
16. lamun wontêna wanodyèng Jawi | pangucapipun wau pun Sukra | miriba lathine bae | sayêkti tinahêngku[62] | dene ing supêna tan manggih | ikang kadya kusuma | punika wlingipun | upaminipun kewala | agêpoka ing pada panduka gusti | dadya pamurung pêjah ||
17. makatên wau sarwi anangis | ibu rama tan watên kaetang | nir tadhah kalawan sare | mung agèr kang kaetung | cahya wênês ijo nglong ragi | lir layon ikang sêkar | nora sri abagus | yèn mèsêm kêjêr locana | yèn rigita putra Nata Darawati | baranyak karya rimang ||
18. lan rakanta Jêng Pangran Dipati | yèn mênggaha ing sacacak-cacak | apan dede put-ampute | kêncèk awak tur lêngus | raka dika Pangran Dipati | abdi dalêm pun Sukra | baguse anulus | budine lir mênyak kobar | upamine kalampahana ing benjing | angabdi ing kusuma ||
19. ari panduka sêdaya gusti | samya pinangku[63] angrêbat pura | ngadêg Têrayêm barase[64] |[65] wong Kêdhu lan Mêtarum | myang Bagêlèn samya kinait | binêkta minta pura | ngrusak Kartapurun | nênggih watawis [watawi...]
--- [f. 485r] ---
[...s] kawula | yèn akanthi kalawan pratmaja ari | jagat Jawa nèng asta ||
20. lan pun Sukra wadyanipun Bugis | pun Rosansah andêling ayuda | pitung dasa sradadune | lakung ing kalih atus | lan Bugise kang rama gusti | pun Sukra apradignya | upami sang prabu | sedaa ka raka panduka |[66] Pangran Adipati jumênênga aji | tan asae ngawula ||
21. alon gumujêng sang mindha sari | ora jamak atine Si Sukra | sagunung Lawu gêdhene | mêksa[67] mondhong maringsun | apa kêlar amanggul bêdhil | mriyêm si păncawura | yen kêlar amanggul | wringin kurung binêdhola | ginawea têtukon marang ing kami | pasthi sun asrah raga ||
22. yèn dadia pikire si baring | pantês lamun rinewangan gêndra | yèn sêmbada lan baguse | gêntya ikang winuwus | Radèn Suryakusuma prapti | ing ngarsane kang rama | mangusapi lêbu | kang rama gyanira lênggah | ing pahêman radèn ngaturakên tulis | ing rama tinampanan ||
23. tinupiksa têmbunging kintaki | surat saking Pangeran Dipatya | Anom katura sêmbahe | ing jêng paman kang sinung | sih nugraha ikang pinuji | kyat ambêk santa bodya | paramartèng wadu | sampuning katur kang sêmbah | wiyosipun kawula atur upaksi | dhumatêng kajêng paman ||
24. aprakawis putra panduka ri | adhiajêng make madyèng karsa | ulah culika tindake | lawan Sukra pan sampun | nurut wastra kirim-kinirim | surat awantya-wantya | jaruman lumaku | titi panukmèning [panu...]
--- [f. 485v] ---
[...kmèning] surat |[68] pangran kagyat jaja bang lir wora-wari | netra dik surat-surat ||
25. kumêjot padonira kang lathi | para putra ngandikan sadaya | wus prapta anèng ngarsandhèr | pangeran ngandika sru | hèh Sudira undangên aglis | marene kakangira | Si Lêmbah dèn gupuh | pratmaja manêmbah mintar | tan adangu praptèng gandhèk langonsari | panggya raka kapitya ||
26. radyan ayu gya napa lingnya ris | hèh yayi mas ana gawenira | kang rayi alon ature | dika ngandikan gupuh | ing jêng rama dyan ayu angling | yayi sira ligiha | kangên têmên isun | yayi mas marang ing sira | lan maninge sun arsa wêwarta yayi | ing mau sun anendra ||
27. pradikanên supênaku yayi | sira ikang wasis ing sasmita | sun takèn mring inya akèh | tan ana ngartèng wuwus | supênaku kangmas Dipati | katon sajroning nendra | gawe larèn agung | jêrone sapuluh cêngkal | nora pira banyune buthak akêdhik | katingal kajêng rama ||
28. lawan kabèh para ari mami | myat ing larèn angadêg pigirnya | rama nguwuh ing sira ge | kinèn jêrokkên mringsun | lawan ari Ăntawiryèki | dupi[69] sira anjêngkang- | akên sun kalêbu | larèn bata Tambakbaya | praptèng ing jro larèn toyane sinanti | mung sêmut ikang ana ||
29. isun kagèt tangi sira prapti | iku yayi sira pradikaa | kang rayi alon ature | tan kaduga ing sêmu | kang bok angèl puniku ugi | kang ngegalakên prapta | sêsona dyan ayu | lumampah marak ing rama | tan adangu praptèng ngarsa manganjali | kang rama angandika ||
30. babo sutèngsun sira alaki | gusti lamun ana salahira | iya lah sandhangên dhewe | aja
--- [f. 486r] ---
gawa mring isun | myang pra arinira angabdi | pan sira yu utama | ing jagat pinujul | nanging tan kanggo ing priya | măngsa bodho wong agung waspadèng budi | tan kêna winaonan ||
31. Radèn Natawirya wus winêling | samangsane praptaa kang raka | kinèn ngulari tilame | rahadèn nulya rawuh | pasareyaning raka nuli | gêguling binalekrah[70] | rêrêpèn katêmu | anèng sandhaping kang bantal | Nyai Tambakbaya sampun dèn awêri | tan awèh lunga-lunga ||
32. Radèn Natawirya marêk aglis | ikang rama aris angandika | hèh nini muliha age | manêmbah Radèn Ayu | Lêmbah lèngsèr saking ngarsa glis | kumêbêng ikang waspa | samarga kasandhung | sapraptanira ing tilam | parêkane umatur sarwi anangis | rêpèn pinundhut ing Dyan ||
33. Natawirya wau kang ngulati | ambalekrah pasereyan pagya | sandhaping bantal rêpène | sa dyah gumyur ing kalbu | duk sumaput ngrukêbi guling | nahan Dyan Ăntawirya | tur rêrêpinipun | ing rama gya tiningalan | wus anduga ngandika sru awor runtik | wus karsaning Yyang Sukma ||
34. ingsun lèngsêm[71] marga saking siwi | hèh Sudira sira tumandanga | trapêna kakangira ge | myang Si Tambakbayèku | aja kari ing dina iki | Radèn Suryakusuma | wiyang ing tyasipun | nêmbah lèsèr saking ngarsa | kang para ri sadaya samya umiring | marang ing langonsêkar ||
35. para garwa samya anungkêmi | padaning raka saha karuna | radèn ayu sêpuh anèm | malangi karsanipun | suka samya talanga pati | pangran tan kêna obah | ing karsa puniku | dadya pra garwa karuna | lingnya pangran aja ngrêrubêdi [ngrê...]
--- [f. 486v] ---
[...rubêdi] pikir | măngsa kênaa iwang ||
36. dadya wêlas atêmahan lalis | yèn awèt gêsang pratmajanira | dadya akèh durakane | yèn kukuming donyèku | dadya kêdhik dosaning akir | pangeran nulya têdhak | mring panêpènipun | kang para garwa karuna | nahan ikang para siwi kang winarni | gya prapta ing ngujana ||
37. ikang raka kagyat aningali | para ri prapta aglis sinapa | padha ligiha ing kene | apa padha ingutus | Radèn Suryakusuma angling | ulun dinutèng rama | pan kinèn amundhut | kang bok pêjah gêsang dika | Radèn Ayu Lêmbah alês[72] ikang ati | lingira pêgat-pêgat ||
38. pratmaja ri samya dèn sukêmi | ing para êmban samya karuna | Tambakbaya wus tinalèn | tangising ban gumuruh | para ibu prapta ngudyani | lajêng anglud karuna | kadya grah kapitu | wadya lit ing Kapugêran | samya gita asaos pasowan jawi | tan ana wruh ing warta ||
39. pintu regol prasamya kinancing | wadya sami pênuh pasewakan | saos karyane gustine | nahan ikang winuwus | para êmban samya anangis | angrubung ing kusuma | myang kang para ibu | ling dyan ayu nora bakal | kajêng rama tan mawi tan mawi pariksa kami |[73] agugu mantunira ||
40. radèn ayu ngandika ing ari | Ăntawirya marêka ing rama | aturna sêmbah sun age | lan galap gampil isun | dyan umêsat tan dangu prapti | ngarsane rama nêmbah | ngaturkên turipun | kang raka pangran lingira | alah iya ja wêlas daging adaging | kadang ngajak kasmaran ||
126. Asmaradana
[Dyah ayu Lembah kapidana pati déning ingkang rama pangéran Puger.[74]]
1. pangeran ngandika malih | hèh warahên Si Sudira | yèn gigu anguntapake | sun tan arsa ngaku putra | myang para kadangira | sun upatani sadarum | radèn lèngsèr saking ngarsa ||
2. prapta gupit langonsari | umatur dhatêng kang raka | gigua anguntapake | timbalanipun jêng rama | sadaya ingupatan | para ibu sarêng muwun | sang rêtna ris [ri...]
--- [f. 487r] ---
[...s] angandika ||
3. dhuh yayi antinên dhingin | isun kajamas sadhela | para inya saos age | lăndha ing bakor saksana | sang rêtna yu tumêdhak | mring patirtan lan pra ibu | sauwusira kujamas ||
4. agêgănda amrik mingi[75] | kênakane rinampungan | cahya wus anglong aijo | kang para ibu ngandikan | miwah sagung pawongan | sadaya wus kinèn mêtu | saking gupiting ujana ||
5. sadaya giniring mijil | mung kari Ni Tambakbaya | kang para ibu arame | nangis anèng jaban lawang | ngujana kinancingan | saking jro langon akukuh | sigra kang para pinutra ||
6. Radèn Suryakusuma glis | anyandhak ciddhe[76] dawa bang | kang arsa kinarya nglawe | nulya cinandhak kang raka | astane siji sowang | mring para ri samya smu luh | kapêksa ajrih kang rama ||
7. Radèn Săngka Sudama glis | nyêkêli Ni Tambakbaya | Rahadèn Dipatruna ge | lan Radèn Wăngsataruna | anyêkêli kang raka | samya asta têngênipun | kang kiwa ngusapi waspa ||
8. sang rêtna ngandika aris | sadhiku kêlumpukana | Si Săngka Sudama kabèh | dèn padha pêrak lan iwang | yayi sun tingalana | wêkasane atêtêmu | lan arinisun sadaya ||
9. waspanira adrês mijil | dyan ayu mulat arinya | asrêt angulung wuwuse | wis yayi padha kariya | isun amit palastra | muga pujèkêna isun | antuka marga kang padhang ||
10. gya kukub dyan ayu aglis | sarya ngulungakên jăngga | cindhe wus tinalèkake | dening Radyan Ăntawirya | Radèn Suryakusuma | ikang anèng têngênipun | dupi arsa sinisêtan[77] ||
11. radèn ayu lingira ris | mêngko yayi antèkêna | isun amêmêkas manèh | aturêna sêmbah iwang | marang ing ibu rama | purane sun amit lampus | lan ing Pangeran Dipatya ||
12. aturêna sêmbah mami | tanapi mring uwa nata | sun nuwun pangapuntêne | mring kangmas Pangran Dipatya | sun dhingin pinaringan [pinaringa...]
--- [f. 487v] ---
[...n] | sêsupe mirah jumêrut | rong kêmbaran aturêna ||
13. lan rêtna cêpaka wilis | mirah sela nêm kêmbaran | sarta lawan widuri jo | kabèh padha aturêna | papan dhakon sêlaka | kêcik sawasa rongatus | amung babot patang reyal ||
14. papane wawrat rong kati | papan cuki sagagragan | ikang sun gawa marene | cukine saparo êmas | kang sêparo suwasa | angrong tail babotipun | padha sira aturêna ||
15. kalawan cindhene siji | poma yayi aturêna | amung iku kagungane | sinjang kêmbên sun agawa | dhewe wis ta lah mara | padha waspadakna isun | aja na manah sumêla ||
16. kang cindhe nulya tinarik | sang dyah ngêningakên tingal | tan samar ing patitise | pêrnahe kang sakan[78] paran | kêjêp maring kamuksan | cumêkik niba sang ayu | lajêng layaran palastra ||
17. kagyat ikang para ari | atêbah jaja karuna | layon rinarămpa age | pinêrnah alang ujurnya | ing para arinira | Ni Tambakbaya pan sampun | dangu gènnya pinêjahan ||
18. nulya binuka kang kari | kang para ibu sadaya | sarêng umangsuk maring jro | lan êmban parêkan inya | myat layon gilang-gilang | rinungkêban[79] sarêng muwun | pratmaja marêk ing rama ||
19. prapta ngarsa awotsari | sadaya samya smu waspa | nèng ngarsaning rama andhèr | katur yèn raka wus pêjah | pangran asur[80] tigapar | kawarnèng jawi wadya gung | myarsa yèn dudu wadinya ||
20. atata baris rinangkit[81] | kawula ing Kapugêran | ikang pawarta wus adoh | Pangeran Arya Mataram | sigra ngundhangi wadya | budhal[82] lawan arinipun | Pangeran Arya Panular ||
21. Kapugêran agya prapti | kang wadya baris ing marga | pangeran kalih maring jro | wus pagya kalawan raka | sigra kang para garwa | prasamya dadan[83] malêbu | sêdya tur wikaning nata ||
22. samya nêrka dadya jurit | lan wadya ing Kasindurjan [Kasindur...]
--- [f. 488r] ---
[...jan] | Radèn Ayu Pugêr age | lampahe dharat kewala | tan mawi upacara | sapraptanirèng pura rum | nata nèng ing Prabayaksa ||
23. kapitèng tyasira aji | myat ing ari glis sinapa | dingarèn sira bok ipe | awan-awan maring pura | yayi sira ligiha | ragane baya ingutus | sira maring kakungira ||
24. dyan ayu matur wotsari | ing nata asêmu waspa | solah prakara kakunge | ing purwa madya wasana | sampun katur ing nata | kagyat têbah jaja ngadhuh | tan kayaa yayi êmas ||
25. lagi tumon kaya ari | kang kalêbu paribasa | wong kolu maring anake | sagalakaneya macan | tan kalu[84] maring anak | Wilaja mêtua gupuh | bocah gandhèk dhawuhana ||
26. aglis konên animbali | sagunge para dipatya | wus kadhawuhakên age | sang duta pating balêsar | aglis kang tinimbalan | saha bala pratiwa nung | orêg wong sa-Kartasura ||
27. pêpak pratiwa jro jawi | pasisir măncanêgara | kala sêmana sakèhe | wisma anèng Kartasura | nahan Arya Sindurja | myarsa ing warta misuwur | gumyahing marga wus atas ||
28. wadya Kasindurjan baris | supe yèn ngabdi ing nata | wrat ing trêsnaning putrane | Radèn Sukra wus sanega | Bugise pitung dasa | samya prawirèng ing kewuh | koprale aran Rosansah ||
29. koprale ikang sawiji | Kopral Janulèn wastanya | samya prawirane karo | abaris ing palataran | wadya ing Kasindurjan | abaris paseban tugur | sêntana ikang kaparak ||
30. Dêmang Suradêksanèki | lan Dêmang Citramênggala | lan Ki Surajaya rane | samya umatur mangrêpa | agèr sampun mêngkana | ing karsa sampun anglantur | emuta lamun kawula ||
31. nanging rahadèn apatih | kawratan trisnaning[85] putra | tansah wibuh i driyane | datan kêna angandika | Radèn Sukra lir macan | binasahan karsanipun | arsa nglagar Kadipatyan ||
32. tansah samya dèn jagani | pinêgatan mring santana | tansah angadhuh rahadèn | katon kang awèh wigêna | myarsa sang rêtna seda |
--- [f. 488v] ---
Dyan Sukra tyas lir kadhaut | salah ton arsa abela ||
33. isun antènana gusti | kang awèh dosa[86] mring sira | isun anglangi ganjure | wong Kadipatèn sun ajap | gênti kris aswora[87] rah | lan dipati anom isun | dhuh rama kawula pêjah ||
34. nadyan si manggiha pati | belaa putraning nata | sêdhêng pun dipati anom | tandhing prawira lan iwang | nadyan sugiha wadya | dèn kêbak rat Jawa isun | merang yèn nêdya mundura ||
127. Durma
[Radèn Sukra kaperjaya déning ngabèhi Mandaraka.[88]]
1. kawarnaa Sri Naranata Mêngkurat | miyos ing Srimênganti | wadya jro malatar | marak saha warastra | Priyataka Saragêni | aglar ing ngarsa | wong Panilih nambungi ||
2. sisih samya para Pinilih mantrinya | Panèkêt ing wuri ji | ngampil-ampil samya | Jataka Jagasura | sikêp ganjur amêrapit | lan Maondara | Nirbaya sikêp karbin ||
3. Brajanala asisih lan Wirabraja | Kartiyasa asisih | lan wong Wisamarta | Patrayuda Kanoman | Jagabaya anisihi | wong Nyakragnyana | Kêbayan lan Miyanggi ||
4. wong Anutra panah pasikêpanira | Martalulut asisih | lan Singanêgara | Gandhèk lan Mantri Mudha | Kêtagung[89] kalawan Miji | samya nèng ngarsa | Suranata lan Carik ||
5. Pratiwa jro jawi samya dhèr ing ngarsa | sangêt runtikira ji | yèn tan palastraa | Sukra sami sadina | natarsa tindak pribadi | para prawira | jawi miwah pasisir ||
6. măncanagri miwah Adipati Sampang | ngalun-alun abaris | sri nata ngandika | hèh Sumabrata paran | wartane jaba si patih | Ki Sumabrata | umatur awotsari ||
7. abdi dalêm inggih pun Arya Sindurja | ing mangke supèng gusti | tan emut kawula | sangêt trasnaning[90] putra | tansah ing pangkyan kang dasih | baris malatar | ngandika sru sang aji ||
8. kêbutêna sakèh barising dipatya | duka ji lir sinipi | matur Sumabrata | rinta Dyan Ayu Pucang | tinimbalan maring puri | nata ngandika | Wilaja myanga aglis ||
9. timbalana rènisun Dyan Ayu Pucang | lawan Pratiwa jawi | kabèh lumakua | lawan măncanêgara | tanapi bala pasisir | padha ngêpunga | ing Kasindurjan aglis ||
10. pan gumulung sagunging gêgaman muntab [mu...]
--- [f. 489r] ---
[...ntab] | mring Kasindurjan aglis | Suwănda Wilaja | jumrajog mring jro prapta | wus panggya lan radyan patih | wadya gung prapta | lajêng angêpung kikis ||
11. agya nyai andhawuhakên timbalan- | ira sri narapati | hèh radèn tampia | timbalane narendra | putranira iku kêni | ing kukumollah | pinundhut ing sang aji ||
12. Dyan Sindurja ajêtung[91] ngêkêp kang putra | tansah dipun arasi | marma tan kêna pisah |[92] kêdyah ngrêbasèng pura | ngamuk ing Pangran Dipati | atur dyan patya | nuhun dukaning aji ||
13. lêhêng ulu[93] kênia nalangi pêjah | katrapa ngukum adil | gya Nyai Suwănda | dyan ayu tinimbalan | Dèn Ayu Pucang wus kering | prapta ing pura | marêk ing sri bupati ||
14. anungkêmi ing pada sarwi karuna | myat dukaning nrêpati | asiyagèng ing prang | anêrka sru kang duka | ngandika sri narapati | lah wis muliha | warahên lakimu aglis |[94]|
15. lamun arêp anêmu bêcik agêsang | praptaa ngarsa mami | lan uripe Sukra | yèn nora age prapta | pasthi isun anindaki | Dyan Ayu Patya | manêmbah mijil |[95]|
16. sapraptane wisma panggya lan kang raka | matur saha wor tangis | timbalaning nata | yèn dika amrih gêsang | i suta nuntêna nangkil | yèn tan aseba | nata duka nindaki ||
17. ngambil pati uripe Sukra lan dika | lah suwawi anangkil | kawula ngirida | èmêng radèn apatya | dadya nut aturing rabi | ngaras ing putra | lah ta karia kaki ||
18. sun tadhakêna[96] apura maring narendra |[97] mangkat rahadèn patih | kalawan kang garwa | dharat ing lampahira | kinubêng baris nut margi | prapta ing pura | krisira wus ingambil ||
19. pan rinêksa anèng lawang Kêmandhungan | binêthekan dyan patih | rinêksa kapêdhak | gêntia kawarnaa | ting balêbêr para mantri | saking jro pura | gandhèk awanti-wanti ||
20. Ki Urawan Kêndhuruhan kang timbalan- | ira ji kinèn ngambil | ing patine Sukra | myang dipati ing Sampang | kalih kang kinèn ngrosani | kalamun băngga | lêburên lan kang cilik ||
21. kawarnaa Sukra saukuring rama |
--- [f. 489v] ---
tangkêb prabanira glis | mangsah wong Sindurjan | kari Bugis kewala | satus lamun winatawis | wongira Sukra | palataran abaris ||
22. yèn angsala pêngajanirèng bêndara | samyarsa ngamuk wani | Janulèn Rosansah | kopral karo dêling prang | tan ana sinungan mijil | dening Dyan Sukra | muwêr ing jro pribadi ||
23. kewran ing tyasira Dipati Urawan | arsa ginêcak wani | pratiwa tan rêmbag | dadya ngêpung kewala | Gandhèk saking jro awanti | ngegalkên pêjah- | ira Sukra tumuli ||
24. lakung èmêng ing tyas Dipati Urawan | arsa kinasap wani | Bugise malatar | têmahan ngrasa wadya | lor kulon ikang barisi | kawula Dêmak | Jêpara Ngrêmbang Pathi ||
25. wadya ing Mandura ikang mugèng wetan | lan wadya Surawèsthi | kidul baris Karta- | sura tindhih Urawan | barise sigra angrampid | bata rinasang | sinipatan ing bêdhil ||
26. mundur ikang wetan ingrangsang sinipat | sigra dipun undhangi | aja na angrasang | rêmbag para dipatya | arsa ingipuka aris | aja na susah | angrêrusak wong cili ||
27. ya ta ana sêntana ing Kasindurjan | lugyèng mantri pamiji | matur ing rahadyan | suwawi ngamuk mêdal | sigra ngatag wadya Bugis | anulya mêdal | tandange angajrihi ||
28. duk sêmana sêntana ing Kasindurjan | luguh mantri panumpi[98] | aran Madaraka[99] | sanaking-sanak Sindurja |[100] matur ing Ki Adipati | Urawan ika | arsa bujuk lêboni ||
29. ingidenan marang Dipata[101] Urawan | pan sampun tigal kêris | sigra mènèk bata | Ngabèi Măndaraka | prapta ngigil dèn uluri | wus praptèng ngandhap | kagyat kang aningali ||
30. Radèn Sukra sêmana mangku talêmpak | ingayap mring
--- [f. 490r] ---
wong Bugis | kagyat duk umiyat | marang ing pamaning rèki |[102] Măndaraka anangis |[103] dhuh sutaniwang | kayapa sira gusti ||
31. nora ngeman maring wong atuwanira | uwakira nèng jawi | Dipati Urawan | dhawuhakên timbalan | yèn sira tobat sayêkti | pan ingapura | marang sri narapati ||
32. ngaturêna tobat maring uwakira | sakyèhing wadya Bugis | padha sigahêna | katon tumêmênira | pan wus karsaning Yyang Widi | radèn agampang | wong Bugis dèn tundhungi ||
33. regol sampun winênganan Bugis mêdal | Urawan angundhangi | aja na sikara | marang wong Bugis samya | Ki Urawan manjing kori | lan Wiradigda | Radèn Sukra ngabêkti ||
34. wus cinandhak dhuwunge mring Wiradigda | sigra dipun cêkêli | dening pamanira | Ngabèi Măndaraka | Dipati Urawan angling | hèh sutaniwang | paran karsaning rèki ||
35. lamun sira ngulun arsa agêsang |[104] ramanira kang mati | yèn sira palastra | kêna ing ukumollah | ramanira ikang urip | sira piliha | timbalane nrêpati ||
36. lamun sira nyawa amiliha gêsang | wong tuwa nênggalangi | dadi tanpa karya | ugyaning anak-anak | ramanta tuna sayêkti | aduwe suta | têmah amalês pati ||
37. ramanira pinêjah i dalêm pura | marga ing sira iki | ya ta Radèn Sukra | umatur saha sêmbah | kula uwa kang ngandhêmi | anging pun rama | sampun olasan[105] benjing ||
38. angamungna badan kawula priyoga | uwa ikang nglabuhi | amba titip uwa | lujênge
--- [f. 490v] ---
ri paduka | pun rama saukur mami | dèn apuraa | sampun kabêktèng mami ||
39. anauri wau Dipati Urawan | yya sira walang adi[106] | nêmbah Radèn Sukra | uwa pêjah kawula | sampun andika wêsèni | sakarsa uwa | amrih ing pati mami ||
40. sigra ngambil wau Dipati Urawan | upas myang darubêksi | sampun pinakanan | wau Rahadèn Sukra | sagung upas ikang mandi | datan tumama | racun myang darubaksi[107] ||
41. prapta malih timbalan saking jro pura | katur dèrèng ngêmasi | wanti-wanti prapta | Gandhèk katundha-tundha | kaku tyasira Dipati | Urawan lawan | Tumênggung Widigdèki ||
42. tuwin sira Ki Ngabèi Măndaraka | sigra dèn ukêl aglis | rambutira Sukra | gulune wus dèn indak[108] | binêthot sampun malirik | dèn indak-idak | Sukra wus angêmasi ||
43. gilang-gilang kunarpa ing palataran | wau Ki Adipati | Urawan wus mêdal | tuwin Ki Wiradigda | Măndaraka pan umiring | karasèng ing tyas | waspanya adrês mijil ||
128. Mijil
[Radèn Surapati ing Pasuruhan anata baris wadyanipun, lajeng bidhal mangilèn dumugi ing Panaraga. Wadya Kartasura dipunpandhégani pangéran Puger sami atata baris.[109]]
1. Ki Dipati Urawan wus prapti | sajawining regol | sigra dènnya bubarkên barise | myang Dipati Sampang Surawèsthi | badholakên baris | syarane gumuruh ||
2. pra dipati samya tur upaksi | tumamèng kadhaton | prapta ing panangkilan ing lampahe |[110] sampun katur marang sri bupati | kalih dèn timbali | tumamèng kadhatun ||
3. Ki Urawan lawan Sang Dipati | Sampang prapta ing jro | sri narendra asru timbalane | kayaparan Si Sukra
--- [f. 491r] ---
wus mati | Urawan ngabêkti | igih sampun lampus ||
4. Si Sindurja luwarana aglis | Urawan wotsinom | sri narendra angindika[111] kiye | hèh adhimas ing Sampang kris iki | paringêna aglis | Si Sindurja iku ||
5. sigra nêmbah ki dipati mijil | wus prapta ing kagok | wus apanggih lan sira Rahadèn | Arya Sindurja wus dèn dhawuhi | timbalan narpati | ingapura sampun ||
6. dhuwungira sampun dèn tampani | wus ingage alon | mêdal saking ing jro pura age | Urawan lawan Sang Adipati | Sampang pan umiring | marang dalêmipun ||
7. sêngkalane ingetang panugil[112] | duk panggih sang anom | lawan Kanjêng Pangran Dipatya Nom |[113] apan maksih tugal ikang warsi | mêngkana winarni | layon kalihipun ||
8. sapraptane ing dalêming rèki | Sindurêja dongong | mulat ikang suta kunarpane | mênggah-mênggah asabil ing ati | wau ki dipati | ing Sampang angrapu ||
9. kakang sampun karsaning Yyang Luwih | sampun winiraos | pati urip kakang wus takdire | datan kêna manusya amilih | apan wus pinasthi | karsane Yyang Agung ||
10. sampun pinêtak kang layon sami | gêntya winiraos | wau Kanjêng Pangran Dipatya Nèm | alami tyas karasèng ing galih | wirangrong sang pêkik | sadalêming kalbu ||
11. pan rinaos yèn dosane kêdhik | sedane langanom[114] | pan miyarsa warti ing yaktine | kawarnaa wau sri bupati | animbali Nyai | Suwănda ingutus ||
12. maring Kapugêran mundhut aglis |
--- [f. 491v] ---
ing putrane anom | Radèn Ayu Ipun kêkasihe | lampahira Nyai Suwănda glis | Kapugêran prapti | tumanduk malêbu ||
13. panggih lawan pangeran nujoni | pinarak ing gadhok[115] | ikang garwa amarêk kalihe | tuwin wau pangran ari kalih | Nyai Suwănda glis | dhawuhakên wuwus ||
14. amba dinuta rakanta aji | nglayad kang wus layon | lawan kinèn paring salawate | lawan mori kalih kêbar sigih | sigra dèn tampani | lan reyal rongpuluh ||
15. lawan kinon mundhut putra èstri | wontêna kadhaton | Radèn Ayu Ipun nahing agèr | raka paduka jêng ratu nênggih | kapengin putrèstri | dadyaa pêpuwun ||
16. jêng pangeran sumăngga turnèki | pan datan angraos | darmi-darmi ngakên suta bae | lawan watên sarèking-rèkini[116] | radèn ayu nênggih | Pugêr asêsunu ||
17. èstri sarêng pinundhut narpati | maksih kênya karo | Nyai Suwănda wus amit lèngsèr | sang dyah kalih tinitihkên joli | lampahe lumaris | wus prapta kadhatun ||
18. sampun katur maring sri bupati | wau sang lir sinom | pan pinutra-putra ing kalihe | ya ta ikang kawuwusa malih | Radèn Surapati | kang wibawa luguh ||
19. ing nagari Pasêdhahan mukti | kang prawirèng tanggon | lakung gêmah raharja kithane | kang maesa tanpa kandhang sami | lêksanèng[117] kèdhêp ing | kanan kering takut ||
20. siniwèng wadya sang adipati | pinarak ing kagok | para mantrinirèng ngarsa andhèr | myang Răngga Bun Jaladriya ngarsi | Ngabèi Lor tuwin | myang Ngabèi Kidul ||
21. angandika [a...]
--- [f. 492r] ---
[...ngandika] Radèn Surapati | mring pêpatih alon | siyagaa ing ayuda kabèh | para mantri iridên tumuli | marang Pranaragi | lumêksanèng pupuh ||
22. wadyèng Pasuruhan kang sapalih | miluwèng palugon | saha sêmbah wau Ngabèi Lor |[118] lèngsèr saking ngarsa wus umajil[119] | wadyanira sami | ingundhangan sampun ||
23. dènnya tata-tata tigang latri | kocaping cariyos | sampun budhal saking nêgarane | gêgamanira awarni-warni | pangajuring jurit | wong Anumbakbiru ||
24. ganderanya wau cinirèni | banthèng kalêlaton | wong Sêcanêrangbaya golongane |[120] wong Panumbakirêng kang nambungi | irêng gandera sri | ciri kêthèk jamus ||
25. wong Adêrmbayuda galongani | samya kêdhot-kêdhot | wolung puluh galong-galongane | Tumbakbinang anambungi wuri | ganderanya abrit | ciri macan wulung ||
26. wong Surènglaga sakombanèki | samya anom-anom | kang nambungi wong sikêp Bungampèl | ganderanya pita ciri kuning | wong Sêcanrangwèsthi | gêgolonganipun ||
27. wong Anumbakputih mugèng wuri | putih binalêkok | cinirenan wau banderane | kalacakra majok batur gyani | wong Anjayèngrêpit | gêgolonganipun ||
28. kang amaku gêgamaning jro sami |[121] Patih Ngabèi Lor | Ki Ngabèi Kidul sisihane | sinambungan dening para mantri | Bun Jaladriyèki | Bun Jalalodrèku ||
29. Bajopati lan Bun Jalapati | Bun Jalapaniron | Lêmbu Singadara ing wurine | Lêmbu Giyêng Lêmbu Wanasrênggi | Lêmbu Potha-pathi |
--- [f. 492v] ---
Dêmang Lêmbu Gandrug ||
30. Dêmang Gêmpung lan Răngga Jaladri | Răngga Panatasron | warna-warna pra mantri wadyane | dalêm Jayaningrat mugèng wuri | sawadyaning rèki | kabèh sikêp tulup ||
31. tiga bêlah èwu winatawis | prajurit kang andon | pan kajawi pêpikulan ngabong |[122] ikang samya nêkêli turanggi | sira pra prajurit | prawara nung-anung ||
32. tan winarna lampahirèng margi | ginêlak punang wong | pan wus prapta kidul Selamanglèng | palabuhan sampun dèn sabrangi | panganjuring baris | wus ngancik Madiun ||
33. para mantri ing măncanêgari | tan watên kang tagon | wadya bagna tilar nêgarane | baris agêng prapta Pranaragi | gègèr wadya alit | samya ngusi gunung ||
34. ana ikang angusi wanadri | lakung susahnya wong | kang sawanèh lugyèng jurang pèrèng | ing parang rong kang samya dèn usi | myang tiris taritis | tan wrin polahipun ||
35. kitha Pranaraga dèn êbroki | Ki Ngabèi Êlor | lan pra mantri sakancanya kabèh | pangarsanira pan sampun têbih | pan satêngah ari | lawan baris agung ||
36. ênêngêna kang lagya abaris | gênti winiraos | sri narendra ing Kartasurane | enjang siniwèng ing Păncaniti | pratiwandhèr ngarsi | prawara Nung-anung ||
37. Magêrsari Kaparak marapit | kang ampilan ambyor | Priyataka ing ngarsa ênggone | Saragêni ikang anambungi | gandera angapit | gula kalapèku ||
38. wong Nirbaya mugèng kanan kering | Pinilih tan adoh | apan samya Pinilih jajare | Wirabraja Brajanala kering | Kartiyasa nênggih | Wiramarta ngayun ||
39. Mangundara Miyăngga nisihi |
--- [f. 493r] ---
nèng ngarsa tan adoh | Patrayuda Kanoman sisihe | Jagabaya Nyakragnyana kering | Wirapracandhèki | Nutra lawan Mandhung ||
40. Martalulut lan Singanêgari | Gandhèk Mantri Anom | Patranala lan Darpahitane | Suranata ajajar lan Carik | ugyan tan atêbih | lawan sang aprabu ||
41. pra pratiwa prawarandhèr ngarsi | mugèng ngarsa katong | ari nata tri mugèng ngarsane | Jêng Pangeran Pugêr mugyèng[123] ngarsi | lan Arya Matawis | myang Panularipun ||
42. Radèn Arya Sindurja anangkil | ajajar tan adoh | lawan adipati ing Sampange | tuwin Adipati Surawèsthi | Ki Urawan nangkil | nênggih jajaripun ||
43. Ki Tumênggung Wirawidigdèki | banjêngira lugoh[124] | Makuyuda lan Natayudane | pratiwèng jro Sumabrata nangkil | myang Wirarêjèki | Mangunêgarèku ||
44. Suratani mugèng ngarsa aji | lan pasisir kulon | Banjêng Tumênggung Dêmak jajare | Radèn Arya Sindurja wotsari | amba tur upêksi | mêngsah wetan rawuh ||
45. Pranaragi kithanya dèn broki | gègèr tanpa tagon | winatawis wong wetan barise | tigang èwu cacahing prajurit | kalêbêt pakathik | kados gangsal èwu ||
46. sri narendra angandika aris | undhangana kang wong | dèn samêkta lan sadadanane | pratêlunên kang para dipati | tuwin para mantri | prawira Nung-anung ||
47. adhi êmas sun tuduh pribadi | nindhihi palugon | pra dipatya angiringa kabèh | lawan sira Sindurêja aglis | awèha udani [u...]
--- [f. 493v] ---
[...dani] | marang si kumêndur ||
48. iya pira lawase duk prapti | dutane si petor | ngaturakên layang kêkirime | jendral sarta lan para Rêp[125] Pêni | nênagih ing mami | lagya woh anglurug ||
49. malah mundhut abantu Kumpêni | nagulang palugon | yèn Wêlănda tan mundhut bantune | apa gawe kudu anênagih | ing sagupan mami | mêngko lagi ewuh ||
50. ajatine musuh pan pinanggil | dènira sang katong | sabên-sabên praptaa layange | saking Kumpêni surat nênagih | musuhe pinanggil | kinarya makewuh ||
51. sri narendra angandika manis | lan têkaning musoh[126] | pratelakêna tanah ênggone | Pranaraga ikang dèn êbroki | wong wetan kang prapti | pamuk patang èwu ||
52. lawan ikang sun tuduh nindaki | nindhihi palugon | adhi êmas Pugêr apadene | wadyèng Kartasura sun para tri | kang rong duman ngiring | si adhi anglurug ||
53. kang saduman atêngga nêgari | sarwi isun kakon | angusungi bêdhil isun kabèh | sakarine kang ana Mêtawis | sun gawèng nêgari | Sindurja wotsantun ||
54. wus anuduh kêkalih pra mantri | kang badhe kinongkon | mring Sêmarang lajyènga parane | sri narendra adangu tinangkil | kondur malbèng puri | ginêrbêg para rum ||
55. lir Bathara Endra ginarêbêg dening |[127] pra widadaryyanom | praptèng Sitigil sang narpa nolèh | hèh Suwănda timbalana adhi | ing Pugêr dèn aglis | lan Sindurêjèku ||
--- [f. 494r] ---
56. katri lawan adhimas dipati | ing Sampang maring jro | Ni Suwanda tumurun ge-age | sapraptane wau Păncaniti | sira pratiwa tri | dhinawuhan wuwus ||
57. kerid marang Ni Suwănda katri | wus prapta kadhaton | sri narendra mugèng prabayêksane |[128] wau sira kang bupati katri | ngandika nrêpati | dèn kaparèng ngayun ||
58. nadyan anêmbah sira pratiwa tri |[129] majyèng ngarsa katong | sri narendra alon andikane | kayaparan dhimas ingong tari | tuwin sira kalih | paran ing karsèku ||
59. dening panagihe wong Kumpêni | wanti-wanti mringong | lamun besuk ana prapta manèh | layang panagih têka Batawi | apa ngong sauri | utang isun sagup ||
60. Jêng Pangeran Pugêr matur aris | lakung karsa katong | datan kenging nglakungi karsane | sri narendra angandika aris | hèh pikirên adhi | sira pan katêmpuh ||
61. ari matur yèn karsa kaka ji | gih lêhêng pinagok[130] | tanpa damêl dadosing icale | ing Carêbon ing Pasundhan tuwin | Sindurja nambungi | rakanta kang sanggup ||
62. amaringi ajining Kumpêni | kang pêjah palugon | lawan amaringi bêlanjane | ikang binêkta andon ajurit | rakanta nrêpati | ing nguni sumanggup ||
63. kados punapa ênggèn anglèsi | pangran ngandika lon | boya angèl Sindurja saure | sira bae iku anauri | kabèh ing rat Jawi | kagungane ratu ||
64. wong Kumpêni abantu ngajurit | kangmas madêg [madê...]
--- [f. 494v] ---
[...g] katong | apan uwi[131] anêmu untunge | ing Carêbon ing Pasundhan tuwin | wêwênang pinaring | dening kakang prabu ||
65. alêloji apan dèn turunti[132] | apasisir kang lor | ing Jêpara Têg[133] Sêmarange |[134] ora nana panêbasi[135] bumi | dagang layar olih | wong akèh atakut ||
66. iku dudu bawaning Kumpêni | pan bawaning katong | yèn amaksih iya pananggihe[136] | angambanga bae ing jaladri | bumi dèn anciki | banyu kang dèn inum ||
67. akèh jine iya bumi Jawi | dèn ambah liyan wong | sukêt gadhonge sapa kang duwe | lawan olih kèringan pasisir | wong Jawa tan wani | pitênah rubiru ||
68. apan iku iya kuwasaning | kang umadêg katong | dyan sumambung Dipati Sampange | igih lêrês panitihe ugi | apan wong Kumpêni | nèng Jawa bêburuh ||
69. yèn wus olih buruhane mulih | lungaa dèn adoh | aja ngancik lêmah Jawa manèh | awangsula marang ing Batawi | mung iku kang uwis | linilan kêkuwu ||
70. parandene barang sakaliring | têngahing palugon | nora uwis ing Wêlănda dhewe | ukur-ukur iya angêtêbi | kang atalang jurit | tan lyan wong Jawèku ||
71. sri narendra mèsêm ngandika ris | iya iku pêngkoh | yèn marambat Wêlănda karêpe | yèn ala sun malês angalani | yèn tan ana amrih | ing jaji sun tulus ||
72. yèn tan narimaa wong Kumpêni | ngêmpèk-êmpèk ingong | pasthi kono sêdhêng tundhungane | wong Wêlănda têka tanah Jawi | yèn bêcik sun [su...]
--- [f. 495r] ---
[...n] eling | ing wirayatipun ||
73. kanjêng eyang sultan ing Matawis | amêca duk ingong | durung babar ana wirayate | lamun abala bacingah mami | wus pinanggih mangkin | ing wirayatipun ||
74. hèh Sindurja iyèku dèn eling | agêr-agêr[137] ingong | ana yèn katêmua ing dhewe | Wlanda si petor kumêndur benjing | Sindurja wotsari | sandika pukulun ||
75. angandika wau sri bupati | mring kang rayi alon | lakunira yèn prapta ing têmbe | musuhira tonjokên ing tulis | gawea pêpatih | aja kêmba nglaku |[138]|
76. pangran manganjali ing raka ji | katiga wotsinom | pinaringan pan satus reyale | sangunira gènnya andon jurit | katiga wus mijil | prapta dalêmipun ||
77. samya ngundhangi wadyanira lit | prasami asaos | tata-tata saha gêgamane | tan winarna kulêm gantya ari | wus tata abaris | atêngara pukur ||
129. Pangkur
[Wadya Kartasura campuh kaliyan wadya Pasuruhan ing Madiyun. Wadya Kartasura kathah ingkang kawon jurit, lajeng nyuwun pambiyantu dhumateng kumpeni ing Jepara.[139]]
1. gumrah wadya Kapugêran | wong Anumbak tuwin wong Saragêni | wus samya mugèng lêlurung | bandera pare mudha | kang bandera gêniroga myang lêlayu | waos bung ampèl lan binang | cêmêng myang pêthak jinigring ||
2. Kapêdhak ing Kapugêran | Jayadêrma lan Jayawirya ngirid | Pranayuda sisihipun | kalawan Ănggataka | Jiwasuta Banyakpatra Trijayèku | Surajaya Tambakbaya | andêl-andêling ajurit ||
3. Sutakarti Kartiwăngsa | Sêstrawăngsa[140] sêmana sanagyèng jurit |[141] miwah ikang para sunu | tan watên kang kantuna | Radèn Suryakusuma apamit sampun | ing pa
--- [f. 495v] ---
pangeran adipatya |[142] tumut ing rama don jurit ||
4. pratmaja sampun sanega | pangran budhal saking dalêming rèki | syaraning wahana kumpul | gêgaman pra wadana | Ki Dipati Urawan balanya umung | Ki Tumênggung Makuyuda | myang Natayuda kang ari ||
5. Tumênggung Wirawidigda | sampun budhal saking dalêmira glis | wus prapta ing alun-alun | sagung ikang gêgaman | jêng pangeran budhal saking dalêmipun | ingiring dening pratmaja | wus prapta ing Păncaniti ||
6. ngandikan mring ing jro pura | jêng pangeran lan sagung pra dipati | praptèng pura samya ngujung | sasampunirèng mêdal | sarêng budhal baris saking alun-alun | gumuruh syaraning bala | măngka panganjuring jurit ||
7. Ki Tumênggung Makuyuda | lan kang ari Tumênggung Natayudèki |[143] Wirawidigda sumambung | myang Dipati Urawan | para putra Kapugêran kang sumambung | Rahadèn Suryakusuma | anitih turăngga putih ||
8. kore ran pun Samirana | binusanan rahab sangkêlat abrit | gêgêrudhan èbègipun |[144] nyirig pun Samirana | Radèn Ăntawirya mugèng keringipun | anitih kuda balalak | pancal pagung dhawuk abrit ||
9. turăngga ran pun Sumăngga | pan rinahaban abra sangkêlat wilis |[145] sutra kuning tirahipun | kuda amatuh adheyan |[146] Radèn Martataruna ing wurinipun | anitihi kuda jajan[147] | biru aran Sewagêni ||
10. Rahadèn Dipataruna | mugèng wurinira nitih kuda brit | nyirig pun Tambang ranipun | ing wuri sira Radyan | Wăngsatruna [Wăngsatru...]
--- [f. 496r] ---
[...na] nitih kuda gula gêmpung | arahab sangkêlat jiga | palisir diwăngga kuning ||
11. turăngga ran pun Gunawan | ing wurine rahadèn timur kêkalih |[148] Radèn Săngka Sudamèku | anitih kuda pêthak | sira Radèn Sudama kudane dhawuk | ing wuri nulya kang rama | ginêrbêg wong Magêrsari ||
12. waos pêthak kawan dasa | nitih kuda pangeran asosong[149] kuning |[150] syaraning bala gumuruh | pasisir mugèng wuntat | pan ing Kudus sapangilèn ikang tumut | ginêlak lampahing bala | wus nabrang kali Sêmanggi ||
13. rêrêb ing wetan bêngawan | pan sadalu enjang budhal kang baris | ing marga datan winuwus | wus prapta Jagaraga | panganjure yuda wus praptèng Madiyun | Ki Tumênggung Makuyuda | lan Natayuda prajurit ||
14. sigêg kang lagya lumampah | kawarnaa kang baris ing Pranaragi |[151] ing warta pan wus misuwur | yèn wadyèng Kartasura | panganjure yuda prapta ing Madiyun | kang dadya têtungguling prang | Pangeran Pugêr prajurit ||
15. wong Pasuruhan siyaga | pangarsane ing Kali Tambang abaris |[152] wadyèng Pasuruhan wau | kang anèng Pranaraga | karsanira akambu[153] ing kali sampun | anênggih ing Kali Tambang | pan sampun bêdhol kang baris ||
16. wus amor ing Kali Tambang | amalatar wadya apacak baris | gantya wau kang winuwus | Tumênggung Makuyuda | lan kang rayi Natayuda wus ingutus | mring mantri atur uninga | ing kanjêng pangeran aglis ||
17. yèn mêngsah sampun malatar [ma...]
--- [f. 496v] ---
[...latar] | Jêng Pangeran Pugêr budhal tumuli | rawuh ing bumi Madiyun | sampun anonjok surat | mring Ngabèi Êlor lan Ngabèi Kidul | pan sêmana karya pêjah | aja kêmba ing ajurit ||
18. ya ta wadya Kartasura | apan sampun ayun-ayunan jurit | anêtêg têngara umung | miwah wong Pasuruhan | atêngara bêndhe tinitir angukung | tinata kang punang bala | pangawat kanan lan kering ||
19. miwah wadyèng Kartasura | Jêng Pangeran Pugêr wus nata baris | pangawat ing kananipun | Ki Dipati Urawan | lan Tumênggung Wirawidigda puniku | Ki Tumênggung Makuyuda | lawan Natayuda ari ||
20. pangeran mugèng ing dhadha | pan kinêtêb dening wadya pasisir | prajurit pratmaja ngayun- | ira kanjêng pangeran | pra prajurit bang wetan sarêng anêmpuh | sumahab kang wadyabala | wong Kartasura nadhahi ||
21. umung surak alyir ombak | ing samodra nêmpuh parang taritis | sênjata lir gêlap sèwu | bendrong wong Kartasura | tuwin pasisir wadya sarêng gumulung | pêtêng kukusing sundawa | wong Pasuruhan mangukih ||
22. wadya lit wus kathah pêjah | kalih atus wêtara kang ngêmasi | wong Pasuruhan kaburu | bagna luyut kang bala | dyan mawantah wong Kartasura bêbujung | wadya kèh muksa wor wana | wadya kang samya nututi ||
23. pan sampun wasul sadaya | pan lumiris[154] baris mring Pranaragi | angêbroki kuthanipun | sampun samya ngundhangan | wadya alit kang ngili wus kinèn mantuk | têtêp wadya Pranaraga | sêsuguh prapta agili ||
24. ya ta wau kawarnaa | wadya ikang kapalayu ing jurit | ing Caruban dènnya ngumpul | lajêng ing lampahira | abêbayong urut dalan ka kabujung |
--- [f. 497r] ---
wus nabrang palabuhan |[155] samya rêrêb ing Kadhiri ||
25. akêkuwu kithanira | pan alami wong wetan nèng Kadhiri | lêt sapta latri angutus | nabrang ngilèn macalang | abêbahak[156] têlatah bumi Madiyun | lan Pacalang Kartasura | nèng Kartasana ajurit ||
26. sring binrêg wong Kartasura | binantonan wonge prasamya lari | yèn tinilar bantunipun | Pacalang wetan mênang | lamun têka bantune wong wetan larut | yèn mukur wong Kartasura | wong wetan anarutuli ||
27. ya ta wau Jêng Pangeran | Pugêr anèng kitha ing Pranaragi | apan ta sampun angutus | ing mantri tur uninga | yèn prang rame wadya kang pêjah ing pupuh | wong musuh kalawan rowang | kalih atus winatawis ||
28. duta prapta Kartasura | sampun katur dhatêng sri narapati | lakung sukanirèng kalbu | wau sri naradipa | Radèn Arya Sindurja sampun angutus | ing mantri marang Jêpara | awèh wêruh ing ajurit ||
29. amundhut bantu Wêlănda | yèn ing yuda rame akèh pêpati | wong Jawa pan kalih atus | kang matya ngadilaga | sêrat dalêm ing Jêpara sampun rawuh | Kapitan Wulkup wus undhang | ngundhangi para upêsir ||
30. kang para upsir wus prapta | Petor Bilman sêmana sampun prapti | ing loji sira kumêndur | sêrat wus kinurmatan | tinupiksa yèn sêrat mundhut bêbantu | ya ta Kumêndur Jêpara | mubêng dènira wèh paksi ||
31. marang petor ing Sêmarang | duk sêmana maksih petor kang jagani |[157] pan durung ana kumêndur | ikang loji Sêmarang | mung Jêpara anyar jinagan kumêndur | sajênêngira sang nata | ing Kartasura [Karta...]
--- [f. 497v] ---
[...sura] nêgari ||
32. sagung upêsir bicara | punang sêrat linaju mring Batawi | gêntia ikang winuwus | kang wontên pabarisan | Jêng Pangeran Pugêr akalangon nutug | saputra para wêdana | ing wana tuwin ing warih ||
33. apan lêt ing pitung dina | jêng pangeran angadu Pacalang nênggih |[158] arame buru-binuru | sabên-sabên ayuda | Kartasana ing Pace gènira campuh | ya ta wau kawuwusa | sira Radèn Surapati ||
34. pan wus ngaturan uninga | lamun ikang yuda wadya kalindhih | putra kalih kinèn bantu | Radèn Lêmbu kang tuwa | ikang anèm Radèn Lêmbora ranipun | kêkalih maksih jêjaka | binêktan sèwu prajurit ||
35. sami wadya gêgasingan[159] | putra kalih sampun winêling rêpit | binêktanan atur-atur | pêthèk bêrana mulya | sigra budhal saking Pasuruhan sampun | Rahadèn Lêmbu Lêmbora | gumrah syaraning wadya lit ||
36. ing ênu datan winarna | sampun prapta wau prajèng Kadhiri | wus apanggih wadyanipun | rêrêb Kadhiri ika | tigang latri radèn anulya umagut | wadya sapalih binêkta | kang sapalih nèng Kadhiri ||
37. wus anabrang palabuhan | pangarsane Caruban sampun prapti | wau ta ikang winuwus | kang baris Pranaraga | jêng pangeran siniwèng ing tarub agung | andhèr kang para dipatya | prawara Nung-anung ngarsi ||
38. sira Dipati Urawan | myang Tumênggung Wirawidigda ngarsi | Tumênggung Makuyudèku | myang ari Natayuda | pra dipati pasisir seba sadarum | Tumênggung Sujanapura |
--- [f. 498r] ---
ing Jêpara kang nêgari ||
39. Tumênggung Suranata Dêmak |[160] Ki Tumênggung Rêksanêgara Têgil | Rahadèn Nitiyudèku | Dipati Pakalongan | Radèn Madurêtna tata mugèng ngayun | Kêndhal Ngabèi Ngawăngga | tuwin Răngga Lèpèntangi ||
40. Ki Răngga Yudamênggala | ing Pamalang ran Sêtcanêgarèki[161] | ing Kudus Pangeran Kidul | Dyan Dipati Urawan | alon matur agèr mêngsah wetan rawuh | bantu saking Pasêdhahan | sikêp sèwu winatawis ||
41. ikang nindhihi gêgaman | anakipun kalih pun Surapati | Lêmbu Lêmbora ranipun | mangkya sampun anabrang | palabuhan ing Caruban sampun rawuh | jêng pangeran lon ngandika | hèh kakang paran karsèki ||
42. matur Dipati Urawan | yèn suwawi pinêthuk ing ajurit | sitên kang sampeyan tuduh | pra dipati akathah | jêng pangeran pangandikanira arum | Si Tumênggung Janapura | lawan Si Tumênggung Têgil ||
43. Pamalang lawan ing Kêndhal | Kaliwungu sira mapaga jurit | hèh Sudira anak isun | sira kang nindhihana | nêmbah matur radyan sandika turipun | tuwin sagung pra dipatya | sandika sarêng wotsari ||
44. lawan sira Makuyuda | Natayuda lah milua nak mami | kang liningan nêmbah matur | lèsèr saking ngayunan | pra dipatya sanega bêndhe angukung | wus tata sawadyabala | budhal saking Pranaragi [Prana...]
--- [f. 498v] ---
[...ragi] ||
45. sagunge para dipatya | Radèn Suryakusuma ikang nindhihi |[162] syaraning wadya gumuruh | Tumênggung Janapura | ing Jêpara wau kinarya panganjur | gêgaman abra asinang | Sragêni tri atus ngarsi ||
46. Rahadèn Suryakusuma | mugèng têngah măngka tuguling baris | anyirig turangganipun | putih alyir badhaya | sira radèn sinosongan kartas biru | yèn sinawang polahira | lir putra Ngawănggapati ||
47. lampahing baris sinêrang | wus anabrang Kali Dhadhung kang baris | watêsing Caruban rawuh | ya ta wong Pasuruhan | wus miyarsa yèn binanjêl barisipun | mêdal saking pasanggrahan | têngara anata baris ||
48. pan sampun ayun-ayunan | Radèn Lêmbu Lêmbora nindhihi baris |[163] bêndhe tinitir angukung | sigra wadya mawantah | Janapura kang mugèng ngarsa anêmpuh | wadyèng Jêpara atadhah | arame bêdhil-binêdhil ||
49. pra tumênggung kang pangawat | angêbyuki bêdhil saking ing kering | ya ta sinapan tri atus | wong Têgal sarêng munya | sarêng lawan Suraking bala gumuruh | campur pangriking turăngga | lir kocaking jalanidi ||
50. Rahadèn Suryakusuma | ya ta maring wadya nêngah ing jurit | sinabêt [sina...]
--- [f. 499r] ---
[...bêt] turăngga mamprung | wus nêngah ing payudan | Makuyuda Natayuda kagyat dulu | radèn ingampah tan kêna | dadya kalih anglabuhi ||
51. turangganira rahadyan | Samirana paningaling wadya alit |[164] pan saasta luwuripun | bênggange nèng pratala | dyan gumulung kabyah kang pra Anung-anung | mawantah mangrurah lawan | satru bagna luyut lari ||
52. Rahadyan Lêmbu Lêmbora | apan lalya wadya bagna tan pulih | kêndêl nyalimpêt wana gung | kang maksih wadyanira | mănca sowang sêmana kasaput dalu | mundur wadyèng Kartasura | Caruban lêrêb salatri ||
53. enjinge anulya budhal | tan winarna praptèng ing Pranaragi | umarêk ing rama sampun | tuwin sagung dipatya | Jêng Pangeran Pugêr angandika arum | kapriye ing yudanira | basukine kang wadya lit ||
54. sang liningan datan wawang | saha mangênjali raharjèng jurit | satru tan wawang suh sumyur | jêng pangran mirsa tustha | ya ta wau Lêmbu Lêmbora winuwus | ing latri mring pasanggrahan- | ira măngka senapati ||
55. saha mawarta dinuta | dening ramanira syahkên upêkti | praptèng ing pakuwon dalu |
--- [f. 499v] ---
panggya lan jêng pangeran | bêbêktane samoa pan sampun katur | lan kaatur ing narendra | tuwin ing pangran dipati ||
56. liring pèni-pèninira | Pasêdhahan katur ing sri bupati | pratmaja duta wotsantun | sêmbahipun pun bapak | kaatura sampeyan tuwin sang prabu | kang sapangat naradhipa | mya[165] jêng panduka pinundhi ||
57. lèngsèr kang tanaya duta | wayah madya kulêm samya lumaris | wus umasuk ing wana gung | lawan wadya sadasa | ngalor ngetan ari ing Caruban rawuh | tan kandhêg ing lampahira | tanaya duta ginêndhis ||
--- [f. 500r] ---
130. Dhangdhang
[Radèn ayu Ipun, rayinipun dyah ayu Lembah kagarwa pangéran adipati anom. Patih Sindureja séda, kyai Sumabrata ingkang anggentosi patih. Pangéran Mengkurat séda, pangéran adipati anom Mengkunagara ingkang anggentosi jumeneng nata.[166]]
1. salaminya anandhang kêkêling | Sri Narendra Mêngkungrat punika | kalakung sangêt gêrahe | mapan agrahe lumpuh | sampeyannya tan sagêd osik | atêr wong sajro pura | maras ing tyasipun | alami tan sinewaka | Radèn Arya Sindurja tikbra ing galih | tuwin Pangran Dipatya ||
2. kang anglurug samya dèn timbali | Mantri Anom sakawan lumampah | datan kawarna lampahe | ing Pranaraga rawuh | lan pangeran sampun pinanggih | dhinawuhan timbalan- | ira sang aprabu | pangran ingaturan wikan | lamun gêrah kang raka sri narapati | pangran kapitèng driya ||
3. gupuh dènnya ngundhangi wadya lit | Ki Urawan wus sinungan wikan | tuwin pra dipati kabèh | têngara budhal sampun | pan ginêlak lampahing baris | siyang dalu lumampah | tan kawarnèng ênu | wus prapta ing Kartasura | jêng pangeran lajêng tumamèng jro puri | wus panggih lan narendra ||
4. sumêsêp ing rakanta nrêpati | manganjalinirèng ing suku sang | mangusapi ing lêbune | kang raka ngandika rum | kayaparan lakuning rèki | sang ari matur nêmbah | raharja pukulun | sang prabu malih ngandika | isun adhi kêna nglara tanpa kardi | lumpuh tan bisa obah ||
5. kayaparan [ka...]
--- [f. 500v] ---
[...yaparan] karêpira adhi | apa ikang kinarya usada | kalintang dening sangête | sihing Yyang Maha Luhur | ikang rayi matur wotsari | tan ana narimaa | sihira Yyang rawuh | pitên banggi ta ing benjang | bokmênawi asal apuntên Yyang Widi | ing mangke tinarima ||
6. Jêng Pangeran Pugêr wus umijil | saking pura kondur dalêmira | sinêngkalan ing gêrahe | sri narendra puniku | wong ningali obahing bumi |[167] sawarsa laminira | dènnya gêrah suku | ing lamine tan winarna | ing sawarsa waluyane sri bupati | egar wong Kartasura ||
7. apan anadar sri narapati | yèn waluya gènira agêrah | nadar ngrampog sima akèh | lawan lêlumban wau | lawan sagung para dipati | marang sêgara yasa | iku nadaripun | ngrampog sampun kalampahan | sima kathah lajêng lêlumban nêrpati | anèng sagara yasa ||
8. kacatur baya ngambilan dhingin | miwah bajul pan binaktèng mêntas | Radèn Sudira kang kinèn | dènira sang aprabu | pan cinatur lêbêting warih | kampuhe pinarêmas | datan mawi cucul | tan têlês kêna ing toya | babjul[168] kalih cinangking ing asta kering | mêntas maring dharatan ||
9. samya cingak ikang aningali | digdayane Rahadèn Sudira | wong dalêm asuka kabèh | miwah wau sang prabu | nutug dènnya kasukan warih | kondure sri narendra | prapta ing kadhatun | sêmana tulus raharja | Kartasura ya ta ing alami-lami | wontên kang cinarita ||
10. garwanira [gar...]
--- [f. 501r] ---
[...wanira] Pangeran Dipati | saking Ngoje sampun apêputra | sajuga pêkik warnane | lan watên sêliripun | saking tiyang Kambêng mêdali | antara tigang căndra | babare kang sunu | lan garwèng Ngoje punika | samya jalu putrane Pangran Dipati | kang sêpuh winastanan ||
11. Radèn Mas Bumi dening kang rayi | Radèn Mas Panênggak kang sêpuh katêlah |[169] punika nênggih arane | iya Radèn Mas Sêpuh | tan kawastan Radèn Mas Bumi | nuli pêputra garwa | ing Ngoje puniku | igih miyos jalu ika | igih sami garwa saking Ngoje malih | punika winastanan ||
12. pan karanan Rahadèn Mas Alit | pan katiga pinundhut ing eyang | pinutra-putra eyange | maring eyang sang prabu | samya basa rama sang aji | ing ngrama sagêd kakang | Pangran Dipatyèku | nuli malih apêputra | sêlir saking Kalang mêdali pawèstri | tuwin Radèn Panênggak ||
13. putra estri Radèn Ajêng Sasi | duk sêmana apan wus diwasa | cinatur turute bae | putra katiga jalu | sampun samya dipun sunati | dening putra wanodya | sarêng tugêl kucung[170] | mama[171] rara rêtu tugal |[172] sêngkalane putra tiga dèn supiti | lan tugal[173] kucung ika ||
14. watên ikang kawarnaa malih | putra èstri saking Kapugêran | kalawan kaponakane | Dèn Ayu Ipun iku | rara êmas ikang gadhuhi | kang sawiji ingaran | Dèn Ayu Kadhatun | Dèn Ayu Ipun punika | pan pinacang kalawan Pangran Dipati | karsane sri nalendra ||
15. ikang wayah wau sri bupati | Radèn Êmas Sêpuh wus diwasa [diwa...]
--- [f. 501v] ---
[...sa] | wus sinungan dalêm dhewe | sakilèn Sitiluhur | apan sampun sinung wêwangi | Pangeran Buminata | nênggih namanipun | kêkalih maksih wêwujang | Radèn Êmas Panênggak dalêming rèki | sakilèni[174] kang rama ||
16. Radèn Ayu Kadhaton winarni | pinangihkên lawan kaponakan- | ira Ratu Kêncanane | nênggih jêjulukipun | Radèn Mangunrana satugil | kang tuwa Sumaningrat | tinariman wau | Rahadèn Ayu Kadhatyan | dalêmira ing gandhok kiduling puri | sêmana sinêngkalan ||
17. warna bujăngga ngrasani wani |[175] tugil warsa lan Pangran Dipatya | pinaksèng rama panggihe | lawan Dèn Ayu Ipun | ing karsane sri narapati | pan radèn ayu rara | gêntosi krangulu | ing raka Dèn Ayu Lêmbah | da marmane[176] nata yèn putra tan panggih | lan putri Kapugêran ||
18. sampun amangun tilam rêsmi mrik | Radèn Ayu Ipun lan kang raka | Jêng Pangran Dipati Anom | tinawèng ing jinêm rum | tan winarna sang agung rêsmi | Pangeran Adipatya | gênti kang winuwus | nênggih wontên putranira | Jêng Pangeran Singasari dèn timbali | wau marang kang uwa ||
19. pan sedane Pangran Singasari | Pangran Pugêr ikang ngambil putra | pan kêkalih sadhèrèke | Radèn Santri kang sêpuh | Radèn Punta ikang taruni | kinarya [...][177] anom |[178] dènira sang prabu | Rahadèn Punta sêmana | kesah saking nagara
--- [f. 502r] ---
mring Têgalwangi | dêdagan mring kang eyang ||
20. kapiyarsa dening sri bupati | tuwin Pangran Pugêr wus miyarsa | tinimbalan mring uwane | Radèn Punta tan purun | kêdah anèng dagan kang syargi | pan katur mring sang nata | Radèn Punta wau | yèn kêdah ikung[179] nèng dagan | Ki Tumênggung Rêksanêgara ing Têgil | kang kinèn nguwisêna ||
21. sampun budhal Ki Tumênggung Têgil | saha wadya tan kawarnèng marga | sampun prapta nêgarane | Radèn Punta ingapus | asangadi Tumênggung Têgil | dinuta ing narendra | Radèn Punta wau | ingaturan mring nêgara | apan arsa ingadêgakên narpati | dening Tumênggung Têgal ||
22. Radèn Punta manahira gampil | kêmalogên jinujung narendra | tan wruh yèn ingapus bae | Rahadèn Punta gupuh | dènnya têdhak marang nêgari | sapraptanira praja | rinakitan sampun | cinêkêl Rahadèn Punta | pan linawe dening Ki Tumênggung Têgil | pan karsaning narendra ||
23. Radèn Punta sampun angêmasi | sampun katur marang sri narendra | nata kalakung sukane | ilang kalilipipun | Radèn Punta awèta brangti | anèng daganing eyang | marma sutèng ulun | apan ta agênti warsa | lan panggihe Radèn Sumaningrat sigih | lan sedane Dyan Punta ||
24. antaranira agantya warsi | Radèn Arya Sindurêja gêrah | asangêt lajêng sedane | sang nata lakung ngungun |
--- [f. 502v] ---
ing pêjahe rêkyana patih | binêktèng Parimona | gènira kinubur | sêmana pan sinêngkalan | ing pêjahe buta kali[180] ngrasa tugil |[181] warnanên sri narendra ||
25. ikang arsa jinujung pêpatih | pugawèng jro Kyai Sumabrata | sampun ingastrèn dadine | mring wadyabala agung | kang gêntosi niyakèng puri | Ki Ănggasuranata | wus jinujung luguh | agêntyani Sumabrata | sinung aran Tumênggung Wiragunèki | asisih Wirarêja ||
26. pan minăngka pêpatih jro sigih | patihirèng jawi Sumabrata | Jêng Pangran Dipati Anom | sinung wêwênang wau | amarentah para dipati | tuwin sagungi[182] wadya | pugawa nung-anung | dadya Patih Sumabrata | Wiraguna barang prakarèng nagari | tur wikan ing pangeran ||
27. tan antara ing sawarsa malih | Ki Dipati Urawan pralina | apan tan ana sutane | ampase pinartêlu | kang saduman Wirarêjèki | saduman Wiraguna | kang sadumanipun | Sarawadi Suranata | wus jinujung wadana dening nrêpati | saha sinungan aran ||
28. Ki Tumênggung Wirasastra nênggih | kang saduman ampas Kurawanan | Ki Wirasastra kang duwe | ya ta wau sang prabu | animbali putraning rèki | Pangeran Adipatya | prapta ing kadhatun | manêmbah angaras pada | sri narendra pangandikanira manis | dhuh nyawa putraniwang ||
29. dèn abêcik gènira akrami | lawan arinira Kapugêran | isun iki [i...]
--- [f. 503r] ---
[...ki] kaya êmèh | ana karsa Yyang Luhur | pamit isun saukur mami | mring Kang Amaha Mulya | aja kongsi kuwur | ing panjênênganira nata |[183] lêstaria aja na kang bècèng[184] pikir | lan kadang warganira ||
30. poma sutèng ulun ki dipati | pamanira dhimas Kapugêran | lan si adhi ing Sampange | kulanana satuhu | dèn awanti gènira mèt sih | wong roro iku uga | minăngka wêwêngku | jêjête Dipati Sampang | yèn têtampah jêjêt wêngku dèn kalisi | măngsa dadia wadhah ||
31. isun iki liwat saking watir | yèn tigala kaprabon ing sira | durung pracaya jatine | marma sun mandhêg mangu | yèn tan sira ngowah-owahi | saliring solahira | besuk sutèng ulun | rêpit prakaraning praja | akèh liring ratu măngka drêsananing | jalaraning Yyang Sukma ||
32. ikang putra ingandikan enjing | malah lisir dènira winulang | duk samya lugyèng panêpèn | Nitipraja winangun | tuwin Jayalêngkara surti | solahing astha brata | kang kinarya wuruk | ing paniti wantya-wantya | nisthani[185] kang prabu myang madyaning rèki | kaping tri utamanya ||
33. sang atmaja winardyèsmu tangis | tan kawêdal sadalêming driya | anêrka yèn sang ramajèng | sampe ing yusyanipun | ikang putra nêmbah dyan mijil | sapraptanirèng [saprapta...]
--- [f. 503v] ---
[...nirèng] luwar | kadipatèn rawuh | ya ta ing alama-lama | gênti warsa nata grah luntak rah sigih | praptèng antakanira ||
34. apan sampun karsaning Yyang Widi | gêrahira tan kêna ngusadan | sapta dina ing sedane | nuju ing dina Saptu | ing Kaliwon Dumadilakir | wayah sirêping raryya | tanggal tiga likur | taun Alip kang lumampah | sêngkalane ardi kalih rasa tugil |[186] otêr wong Kartasura ||
35. ing jro pura gumêrah kang tangis | Jêng Pangeran Dipati sawadya | kinêrig sagêgamane | kabèh sanjatanipun | baris anèng ing Srimanganti | pratiwa jro samoa | lumêbèng kadhatun | kang layon wus siniraman | soring nata Ratu Kancana nukêmi | myang Ratu Kulon samya ||
36. mugyèng dagan Pangran Adipati | tuwin wayah prasamya nèng dagan | sampun kinapan layone | tangis abata[187] rubuh | abdi dalêm Kaparak sami | capuri ingubêngan | binarisan tugur | ing dalu datan winarna | wusing enjang wau Pangran Adipati | lugyèng pintu kapisan ||
37. ikang wadya kadipatèn sami | pêpêk anèng Srimênganti samya | sarta lawan gêgamane | Pangran Dipati wau | paregolan dèn pinaraki | ing jawi kawarnaa | wadya myang gumuruh | sagunging para pratiwa | myang pra Anung-anung anèng
--- [f. 504r] ---
Păncaniti | andhèr saos ing karsa ||
38. wong pasisir lan măncanêgari | pan sadaya mugèng panangkilan | tuwin pangran katigane | Ki Sumabrata matur | marang Kanjêng Pangran Dipati | igih rama panduka | katiga yun awruh | ing layonipun kang raka | Pangran Pugêr lan Pangran Arya Mêtawis | katri Pangran Panular ||
39. ngandika lon Pangran Adipati | sakarsane malêbu ing pura | wong arêp wruh ing sadulure |[188] Dyan Sumabrata mêtu | sampun kerid pangeran katri | Pangran Pugêr ing têngah | ri Arya Matarum | inganthi mugèng ing kanan | ri Pangeran Panular mugèng ing kering | sapraptanirèng pura ||
40. wau Kanjêng Pangeran Dipati | apan maksih anèng paregolan | ikang paman katigane | ngaturan kanjêng ratu | ugyanikang layon narpati | sigra nukngêmi pada | pangran kalih wau | Pangran Pugêr duk sêmana | aningali kang raka kadya duk urip | nungkêmi ngaras-aras ||
41. kalanangan ikang dèn sukêmi | pan kacatur pangadêging kalam | apan kadya duk gêsange | mangsane arsa pupul | lan pawèstri mugèng jinêm mrik | Pangran Pugêr sêmana | ebat jroning kalbu | paningalira pangeran | pucuk kalam ana cahya anêlahi | gêdhene samarica ||
42. dyan cinêcêp ing pangeran aglis | saicale cahya samarica | kalam mari [ma...]
--- [f. 504v] ---
[...ri] pangadêge | wus karsaning Yyang Luhur | yèn nurbuwatira angalih | marang ing Kapugêran | pangran ri karyèku | tan ana wikan ing cahya | iya amung Pangran Pugêr gênti waris | amêngku tanah Jawa ||
43. putra Kanjêng Pangeran Dipati | lamun kongsia madêg narendra | pan ratu wêwêla bae | mêngkana pangran wau | ri katiga sarêng umijil | wus prapta panangkilan | punang layon wau | ing kori kidul wêdalnya | pan sinarèkakên tugil ing Magiring[189] | layone sri narendra ||
44. kang andhèrèk layoning nrêpati | mantri gêdhong tinuduh sadaya | Ratu Kancana andhèrèk | ambêkta reyal sèwu | kaskayaning nata pribadi | dudu wêtuning praja | reyal muklis wau | saking karingêt sang nata | lawan Radèn Suryakusuma tinuding | ngiring layoning uwa ||
45. tan winarna wau kang lumaris | kawarnaa Pangran Adipatya | nimbali Sumabratane | prapta ngayuning rèku | angandika Pangran Dipati | hèh paran karêpira | isun madêg ratu | Ki Sumabrata tur sêmbah | batên mawi utusan dhatêng Kumpêni | tur uning nata seda ||
46. lan marcayakakên dika gusti | lamun arsa umadêg narendra | jêng pangeran andikane | yèn uwis madêg besuk | apracaya luwih abêcik | ing mêngko sun tan arsa | yèn aye wêruh |[190] lah uwis sira mêtua [mê...]
--- [f. 505r] ---
[...tua] | lan sakèhe pra niyaka aja mulih | sun lagia akampuhan |[191]|
47. Kya Sumabrata tur sêmbah mijil | Jêng Pangeran Dipati siyaga | wong Kaparak mêtu kabèh | wus tata ugyanipun | tan kaliru ugyaning rèki | sêntana myang pratiwa | prawira Nung-anung | pasisir măncanêgara | pêpêk andhèr kang sewaka Păncaniti | jêjêl tanpa wilangan ||
48. Pangulu Kêtib kalawan Modin | Suranata andhèr |[192] para khaji pêpak kabèh | myang Pangran Sarip wau | gurunipun sinuhun syarga |[193] prayayi saking Angarab |[194] kala rawuhipun | kalakung sinuba-suba | duk sêmana mêntas nyalatakên sami | lajêng mring panangkilan ||
49. Suranata Kêtib lawan Modin | pan sapalih umiring ing layyan | kang kantun sewaka kabèh | wong dalêm kinèn ngumpul | dening Kanjêng Pangran Dipati | sakèhe kang ampilan | pan sampun angumpul | jêng pangeran nulya mêdal | Pangran Pugêr amêthuk anèng Sitigil | tudhuk[195] lawan kang putra ||
50. kèndêl anèng witana Sitigil | pangran umatur marang kang paman | kawula yun madêg mangke | idi andika jurung | ing kaprabon kawula mangkin | pangran alon aturnya | pan sandika ulun | saksana sarêng tumêdhak | saking Sitiluhur marang Păncaniti | pangeran wus pinarak ||
51. ing dhampar mas ampilan marapit | pan saliring kaprabon wiyosan | duk kang rama pêpêk kabèh [ka...]
--- [f. 505v] ---
[...bèh] | Pangeran Pugêr wau | nèng wurine Pangran Dipati | ngadêg sarwi ngandika | Pangran Pugêr wau | hèh sakèh wong Kartasura | pra nayaka măncanêgara pasisir | padha angèstrènana ||
52. lamun sutèng ulun Ki Dipati | ulun jujung umadêg narendra | dèn padha ngastokkên kabèh | wadya pra nayaka gung | apan saur kukila sami | dyan sira Sumabrata | dènnya nêntak asru | hèh andika pindho karya | aja kudu dika adêgna nrêpati | agèr Pangran Dipatya ||
53. pan sampun madêg nata pribadi | Pangran Pugêr lakung dènnya merang | tanpa duka ing isthane | sadalêming tyas muwus | atêngawud sajroning galih | ya Alah ngudubilah | paran wus amuwus | rêrêp sadalêming driya | jêng pangeran wus lugyèng nugil kang rayi | Pangran Arya Mataram ||
54. kang umiyat samya marmèng galih | Sumabrata dyan masah manêmbah | ing pada sang prabu anom | gantya para tumênggung | pan sadaya samya ngabêkti | tuwi[196] măncanêgara | samya ngaras suku | miwah Adipati Sampang | Surabaya agantya pangeran katri | samya asêsalaman ||
55. tan adangu kondur sang nrêpati | ginarêbêg de para biyada | yèn tinon lakung asrine | wus prapta ing kadhatun | sakathahe wong dalêm puri | amêthuk sri narendra | syaranira umung | sang nata lajêng pinarak | Prabayasa ikang ibu dèn aturi |
--- [f. 506r] ---
Jêng Ratu Kulon prapta ||
56. sang aprabu taruna ngundhangi | marang sagunging wong dalêm pura | yèn ratu agêng ibune | sampun mupakat wau | ing sagunge wong dalêm puri | yèn Ratu Kulon ika | asilih jêjuluk | Ratu Gêdhe namanira | pan kacatur putra nata mung sasiki | garwa lyan tan pêputra ||
57. atanapi ikang para sêlir | pan kacatur yèn kala awawrat | jangkêp ing tigang wulane | yèn Ratu Kulon wau | amiyarsa wawrat kang sêlir | anulya pinaranan | sinanjan wismèku | dukmadak[197] wawratan ilang |[198] iya saking Ratu Kulon ajampèni | dursila jroning driya ||
58. ya ta ngandika sri narapati | mring parêkan sira dhawuhêna | timbalanisun dèn age | mring Si Sumabratèku | sakathahe para bupati | padha makajangana | yèn wis pitung dalu | sidhêkahe kanjêng rama | iku padha muliha para dipati | ngukurna[199] panangkilan ||
131. Pangkur
[Pangéran Puger dipunbethèki ing alun-alun déning sang nata Kartasura. Kanjeng ratu Mangkurat ngungsi dhateng gunung Kidul. Radèn Suryakusuma malik tingal badhé ngendhih kedhaton.[200]]
1. parêkan tur sêmbah mêdal | sapraptane wau ing Păncaniti | dyan dhinawuhakên gupuh | marang Ki Sumabrata | pan sandika Sumabrata aturipun | apan sampun ingundhangan | sakathahe pra dipati ||
2. datan winarna sêmana | praptèng dina Soma nata tinangkil | kang wadyabala supênuh | andhèr ing panangkilan | wong Kaparak tan kaliru pêrnahipun | ugyanira sowang-sowang | kadya wiyosan [wiyo...]
--- [f. 506v] ---
[...san] duk syargi ||
3. sang nata mugèng dhêdhampar | angandika marang rêkyana patih | hèh Si Sudama sun jujung | luguhe saking ngandhap | apan isun sêngkakakên ing aluhur | pan isun karya wêdana | wêdanane wong Panumping ||
4. lawan sun paringi nama | Si Ariya Mandurarêja nênggih | Sumabrata nêmbah matur | jumurung karsa nata | watên abdinira kadipatèn iku | apan paranakan Cina | têtiyang saking Sêmawis ||
5. lakung dening kinasihan | tinariman dening sri narapati | ingakah sudara tuhu | aran Ki Pusparaga | sutanipun Radèn Mangunrana iku | kang kinarya têtariman | deningra[201] sri narapati ||
6. saha kinulawesuda | pan kinarya sêntana sinung lêligih |[202] apan gawening wong sèwu | tri atus sinung aran | Ki Tumênggung Jayaningrat namanipun | kagugu saaturira | ngapura yèn dosa pati ||
7. sang nata malih ngandika | Sumabrata sira wèha upêksi | marang Si Kumêndur Sêlut | Driansah ing Jêpara | lawan maring Si Kapitan Kênol iku | lamun kajêng rama seda | isun kang madêg narpati ||
8. ikang jagani Sêmarang | apan maksih Si Kênol durung salin | dimon laju surat isun | marang nagri Jakarta | Ki Tumênggung Sumabrata nêmbah matur | igih pukulun sandika | wus matah Kaliwon jawi ||
9. amundhi surat narendra |
--- [f. 507r] ---
lèsèr saking ing ngarsanya nrêpati | tan winuwus polahipun | kondur sri naradipa | pan gumêrah ginarêbêg para arum | sapraptanira ing pura | Sumabrata dèn timbali ||
10. prapta ing ngarsa tur sêmbah | angandika wau sri narapati | hèh bapa sira sun tantun | gèn isun madêg nata | iya sapa kang dadi sêsukêr isun | tuwin wong atuwaniwang | sapa ikang malanjêri ||
11. umatur Ki Sumabrata | igih datan watên karasèng galih | satugil watên pukulun | amba ajrih mujuka | sri narendra mèsêm angandika arum | iya isun wus anduga | yèn tan ana malih-malih ||
12. amung paman Kapugêran | nanging ewuh iya panduga mami | yèn suta maksih kawêngku | anèng sajroning pura | kaya nora klakon salah kalbunipun | Ki Sumabrata tur sêmbah | adhuh gusti yèn suwawi ||
13. mênawi rama paduka | lilèng sunu gusti amrih nêgari | abêbantên atmaja rum | suta ikang kinarya | ing pangulah sandi upaya mrih tukul | gusti wong ngrêbat pura |[203] tan adulyèng suta èstri ||
14. dilalah gampiling driya | Ki Tumênggung Sumabrata wus mijil | apan sêmana cinatur | garwane sri narendra | putri saking Kapugêran Radyan Ipun | winêdalkên saking pura | supe karsaning Yyang Widi ||
15. tan emut wêling kang syarga | radèn ayu matuk[204] ing rama malih | tan antara
--- [f. 507v] ---
pitung dalu | lan sedane kang rama | kang minăngka Ratu Kancana kadhatun | garwa ing Ngoje punika | sinêmbah wong sajro puri ||
16. sigêgên sri naranata | kawuwusa layon prapta Magiri | pan sinarèkakên sampun | kang têngga anèng dagan | Kajêng Ratu Kancana maksih nèng kubur | reyal sèwu kang minăngka | ngudang[205] tilawat angaji ||
17. gumrah kaum pajimatan | siyang dalu nèng dagan samya ngaji | kang andhèrèk sampun mantuk | Mantri Gêdhong sadaya | amung Radèn Suryakusuma tan kondur | lajêng kuwu nèng Mêtaram | sêdya ngadêgakên baris ||
18. anèng dhusun Ngenta-enta | graitanya marma tan arsa mulih | arêmbêg[206] lan êmbanipun | lawan Radèn Surăngga | ikang tansah angaturi radèn kondur | dhatêng nagri Kartasura | anging rahadèn tan apti ||
19. rahadèn asru ngandika | lamun kakangmas dipati madêg aji |[207] pan dilalah jagat rêtuh[208] | dening ta kacampuran | apêparon badane sasigar iku | Jawa saparo kusuma | tigal adat du[209] Matawis ||
20. iya lah măngsa ajêga | dadya nata yèn kawijyalan pasthi | sabawane lamun rusuh | wantu campur kawula | wus dilalah syargi uwa tan sêsunu | lawan putri ing Sumêdhang | garwa Jawa kang mêtoni ||
21. pratăndha karsaning Sukma | mratelakkên apêse uwa aji | apan nurbuwating [nur...]
--- [f. 508r] ---
[...buwating] ratu | wiji tan kacampuran | jalu èstri kang minăngka marganipun | apan talitya Mataram |[210] nurbuwat karaton Jawi ||
22. apan duk syargi yang-eyang | Kyai Gêdhe tumurun Senapati | yèku purwa madêg ratu | kongsi têdhak-tumêdhak | iya kakang Surăngga apan sayèku | pan samya asomah kadang | kang nurunakên narpati ||
23. yèn tan darbe somah kadang | apan iku karsa kasesa wiji | tan nêdya nurunkên ratu | pan syargi kajêng uwa | mring kangêmas abangêt pamulangipun | duk kakang êmbok kagarwa | karsane i Yyang mrêtèli |[211]|
24. ewa dilalah tan kagya[212] | dene isun sumêdya ambêk pati | ngadêg lumaksanèng pupuh | jamak wong rêbut praja | kalah mênang yèn pasthine têka ngukum | yèn ta ajriha palastra | dudu wong rêbut nagari ||
25. hèh payo kakang Surăngga | irupana wong kiwa têngên iki | manirarsa madêg ratu | Prabu Panatagama | ikang aran Rahadèn Surăngga wau | pan têdhak Kapurubayan | kaipe ing sang apêkik ||
26. nukul kabèh wong Mataram | tuwin Kêdhu Bagêlèn datan nglawani |[213] pan adadi barisipun | kathah kang wong suwita | wus akarya kadhaton myang alun-alun | kang kinarya pawatangan | Ngeta-eta[214] dèn kuthani [kutha...]
--- [f. 508v] ---
[...ni] ||
27. wus agêng gêgamanira | pan salêksa rongèwu winatawis | ya ta wau kang winuwus | Kajêng Ratu Makurat[215] | ikang têngga ing dagane sang aprabu | ing siyang latri tilawat | kaum Pajimatan kêrig ||
28. sêmana pan kagegeran | Kajêng Ratu Makurat pan angili | mangetan jog Gunungkidul | amêdhun ing Pamasaran |[216] sampun prapta Ratu Mêngkurat ing Sagung[217] | pinapag wong Kartasura | warnanên sri narapati ||
29. apan ta sampun miyarsa | lamun Radèn Suryakusuma ambalik |[218] arsa angêndhih kadhatun | sang nata lakung duka | pan tinarka Radèn Suryakusumèku | kinèn marang ikang paman | pangraose sri bupati ||
30. animbali Sumabrata | pratiwèng jro sakawan dèn timbali | pratèng[219] ngarsa sang aprabu | sang nata angandika | kaya ngapa Si Sudira yêktinipun | yèn dudu ajane paman | wong gêrang nêdya tan yukti ||
31. hèh Sumabrata dèn egal | timbalana paman mring Păncaniti | lan putra sagarwanipun | tuwin wong Kapugêran | bêthèkana iya anèng alun-alun | aja na wong kêkêrisan | sipat lanang gêdhe cili ||
32. para Lurah Kapugêran | lêbokêna bêthèk aja na kari | liyane lêlurahipun | dimone anèng jaba | nanging aja asandhing gêgamanipun | wêdhung pangot sigahêna | lan sagung para bupati [bu...]
--- [f. 509r] ---
[...pati] ||
33. pasisir măncanêgara | abarisa ing alun-alun sami | dèn samêkta sikêpipun | liring dadanan yuda | Sumabrata lan pratiwèng jro wotsantun | pan sarêng dènira mêdal | sapraptanira ing jawi ||
34. Lurah Gandhe[220] kang dinuta | animbali ing Pangran Pugêr aglis | kalawan atmajanipun | lampahnya sigra-sigra | kunêng ikang tinimbalan sampun rawuh | wus panggih lan Sumabrata | jêng pangran nèng Păncaniti ||
35. apan kang para dipatya | pra sêntana pratiwa angubêngi | tuwin prawara Nung-anung | jêjêl ing Panangkilan | jêng pangeran kalawan atmajanipun | Ki Apatih Sumabrata | dhawuhkên timbalan aji ||
36. pangeran dika tampia | timbalane putra dika sang aji | ulun kinèn mundhut dhuwung | lan samaha sutanta | Pangran Pugêr sandika sarya srah dhuwung | lan sagung atmajanira | samya kinèn asrah kêris ||
37. Rahadèn Dipataruna | Radèn Martataruna pan asrah kêris |[221] Radèn Wăngsatarunèku | ngêsahkên[222] dhuwungira | Radèn Săngka Sudama wus asrah dhuwung | amung Radèn Natawirya | ikang dèrèng asrah kêris ||
38. jêtung Radèn Natawirya | nyikut dhuwung netranira pan andik | sêsêmutên jajanipun | suryanira ngatirah | angajrihi yèn tinon prawirèng [prawi...]
--- [f. 509v] ---
[...rèng] kewuh | obah sagung pra pratiwa | prasamya maras ing galih ||
39. kang rama alon ngandika | Ăntawirya[223] sira asraha kêris | pan iku karsaning ratu | pasthi sira duraka | yèn matia angangge karsaning ratu | apan sira tanpa dosa | sanadyan têkènga pati ||
40. ngulati pati punapa | sutèng ulun liya wong mati sahid | sun upatani sirèku | yèn sira tan ngêsrahna | Radèn Natawirya ajrih ngramanipun | sampun asrah dhuwungira | tuwin ikang abdi-abdi ||
41. Banyakpatra Astrajaya | Jiwasuta Jadarma asrah kêris | Ki Astrajaya puniku | anake Surajaya | Tambakbaya Surajaya sampun lampus | kari anake kewala | apan kinarya pêpatih ||
42. dhingin kinarya galadhag | sapatine bapa dadya pêpatih | duk kala galadhagipun | aran Ki Sastrawăngsa | dadya Patih Sastrajaya namanipun | limalas wong Kapugêran | kang kacacah asrah kêris ||
43. pangeran sampun binêkta | binêthekan pasohanira pribadi |[224] saloring waringin kurung | saputra garwanira | sing wong mulat sadaya samya kapiluh | saking kêdhike kang dosa | dening mas timbul ing warih ||
132. Maskumambang
[Wadya Kartasura kabantu bupati pasisir lan mancanegara dipun pandhégani Banyakwidhé ngalurug dhateng Mataram. Wadya Mataram mapag jurit wonten Prambanan.[225]]
1. para garwa sadaya samya anangis | miwah para putra | sêsambate amlasasih | sarwi ngusap-usap jaja [ja...]
--- [f. 510r] ---
[...ja] ||
2. nora kaya kaniaya sri bupati | tan ngage pariksa | tinarka yèn angajani | ing polahe Si Sudira ||
3. nadyan silih atmaja datan udani | apan wus diwasa | duwèni tibang[226] pribadi | duwe umur dhawak-dhawak ||
4. Jêng Pangeran Pugêr angandika aris | wis padha mênênga | tanbuh-tanbuh dèn tangisi | pan wus karsaning Yyang Sukma ||
5. lara lina dudu bubuhaning dasih | karsaning Pangeran | pinasthi tan kêna gisir | ratu minăngka jalaran ||
6. dèn narima lamun titahing Yyang Widi | yèn sira rêkasa | kapindho durakanèki | mring ratu maring Yyang Sukma ||
7. ya ta kèndêl garwa putra dènnya nangis | ajrihirèng raka | dadya misêk-mik[227] sami |[228] waspa mijil lir tinuras ||
8. kang rumêksa wong Kartasura abaris | ngalun-alun aglar | sagung ikang pra dipati | tugur sagêgamanira ||
9. wadyèng măncanêgara lawan pasisir | umung syaranira | ing alun-alun abaris | gêgaman tanpa wilangan ||
10. kang umiyat sadaya sêmu tangis |[229] wadyèng Kapugêran | nèng jawining bêthèk sami | atêngga ing gustinira ||
11. pirang-pirang tan ana arsa abukti | yèn dalu tan nendra | garwa putra sadayèki | mung samya mucang kewala ||
12. Radèn Ayu Impun tumut ramanèki | sinjang cindhe sêkar | sêmêkan jiga [ji...]
--- [f. 510v] ---
[...ga] tinêpi | asri têlês dening waspa ||
13. warna pelag karêngga lami tan bukti | kadya layon tiba | rema susah tanpa suri | muyêk wilis tiningalan ||
14. alyir mega adrawila[230] ngêmu riris | anglong ikang jaja | anguwung yèn ingaksi |[231] netra lir itên rinêngga ||
15. kang umiyat kalakung marma ing galih | dening ngeman-eman | wong acèthi dèn bêthèki | acuwiri sinêngkalan ||
16. sa dyah ayu panangise lantik-lantik | tan pati karêngya | yèn asru kadya suri |[232] pinarcandhèng samirana ||
17. kaniaya kakang prabu sun arani | sun sidhêp ragèngwang | madêg ratu milu mukti | mundur têka amilara ||
18. iya apa dosane si rama iki | bok dèn apuraa | wong agung sira kang yêkti | dumèh-dumèh dadi nata ||
19. lah adèna si kakang Sudira puniki |[233] bisa awèh dosa | rama ibu tan tinolih | tingalana kadangira ||
20. pan sadaya kadang ramèbu sinakit | marga dening sira | ambalik madêg narpati | kang kari kawêlasarsa ||
21. apa baya kangêmas nora angipi | lamun kadang dika | lan ramèku dèn bêthèki | kakang ginawe totonan ||
22. Jêng Pangeran Pugêr yèn kalaning latri | nênêdhèng Yyang Sukma | amatèkkên raganèki | kêjêp tur pana kul pana ||
23. sabên dalu nênêdhèng Yyang Sukma sigih | nêngkung ing Pangeran | maladi samadi êning | pan anêgês karsaning Sang ||
24. Sang Amurwèng Pandulu [Pa...]
--- [f. 511r] ---
[...ndulu] kang pinita[234] ing sih |[235] kang adarbe ika | sipat sakawan linuwih | kahar kamal jalal kamal ||
25. sipat ikang catur kalimput ngagèki[236] | jumbuhing paningal | kang toh jiwèngge[237] sinung ning |[238] ilham jroning panênêdha ||
26. nêdya eka paran dalêming galih |[239] ing saksêrik ilang | mêngkana yèn Soma ari | Rêspati pangran kujamas ||
27. siram anèng sajroning bêthèk anênggih | pasrah sedanira | yèn ana karsa nrêpati | gantya ikang kawuwusa ||
28. sri nalendra sampun anglampahkên baris | nglurug ing Mataram | Banyakwidhe kang angirid | ki tumênggung ing Toyamas ||
29. lan urunan sagung ikang pra dipati | pasisir myang mănca | prasamya urunan mantri | abra untabe kang bala ||
30. warna-warna gêgaman dinulu asri | wutah ngara-ara | tinon lir prawata gêni | bandera awarna-warna ||
31. kunêng ikang winuwus nagri Matawis | kang umadêg nata | pan sampun miyarsa warti | yèn kang rama pinalara ||
32. binêthekan saputra garwaning rèki | tuwin kang atmaja | Radèn Sudira miyarsi | kalakung runtiking nala ||
33. lawan malih miyarsa gêgaman prapti | wadyèng Kartasura | Banyakwidhe ngirid kang baris |[240] gêgaman prapta Tambêlang ||
34. Prabu Tiron wus abadholakên baris | pangiriding lampah | Radèn Surăngga prajurit | lan Tumênggung Amongpraja ||
35. pan gumuruh wong
--- [f. 511v] ---
Mataram mapag jurit | praptèng Parambanan | anglarug lampahing bêbaris |[241] sampun prapta ing Tangkisan ||
36. wadyèng Kartasura budhal marêpêki | sampun prapta Gondhang | ayun-ayunan ing jurit | tan ana nêdya mundura ||
| 1 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.138. (kembali) |
| 2 | kalintang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.138, Pupuh 120.5.3). (kembali) |
| 3 | kadi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.138, Pupuh 120.6.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 121.6.2). Bandingkan: kadya (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 137.6.2). (kembali) |
| 4 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: sapta ratri waluya kadi nguni (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 121.6.2); sapta latri waluya kadya uni (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 137.6.2); pitung dalu waluya lir duk wingi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 214.19.2). (kembali) |
| 5 | Sukra (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.139, Pupuh 120.11.1). (kembali) |
| 6 | Lebih satu suku kata: pamomonge kalih prapta ing ngapti. (kembali) |
| 7 | Ngonje (dan di tempat lain). (kembali) |
| 8 | Lebih satu suku kata: bapa ge kambilana kuda mami. Bandingkan: bapa age kambilana | jaran ingsun kore ran Si Nirwati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 23.17.1–2). (kembali) |
| 9 | pêthak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.139, Pupuh 120.15.4). (kembali) |
| 10 | kêmbangnya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.139, Pupuh 120.15.6). (kembali) |
| 11 | Lebih satu suku kata: nyampingira natar awilis golang-galing. (kembali) |
| 12 | Lebih satu suku kata: dhasar wignya samarga-marga sirig. (kembali) |
| 13 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Ayu Lêmbah nèng langonsari (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 121.21.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 137.21.2). (kembali) |
| 14 | Lebih satu suku kata: lir basănta piningit ngima nipis. (kembali) |
| 15 | têdhak. (kembali) |
| 16 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.141. (kembali) |
| 17 | Bandingkan: daladah (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 24.3.7); dêladag (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.3.7; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 138.3.7). (kembali) |
| 18 | saluhuring (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.141, Pupuh 121.5.2). (kembali) |
| 19 | lalean (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.9.7). (kembali) |
| 20 | emut (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.141, Pupuh 121.10.6). (kembali) |
| 21 | Teks asli kurang jelas. Bandingkan: gadêbugan (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 215.27.2); kadêbugan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 138.13.2); arade ngugal (?) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.142, Pupuh 121.11.2). (kembali) |
| 22 | sapunika (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 138.28.2). (kembali) |
| 23 | anggendholi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.142, Pupuh 121.19.1). (kembali) |
| 24 | Lebih satu suku kata: mambêt têdhaking ulama. (kembali) |
| 25 | pangran (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.143, Pupuh 121.27.2). (kembali) |
| 26 | kumingsun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.143, Pupuh 121.27.6). (kembali) |
| 27 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.144. (kembali) |
| 28 | amumpuni (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.144, Pupuh 122.2.5). Bandingkan: mumpuni (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 139.2.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 25.2.4); ngimpuni (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 217.2.4). (kembali) |
| 29 | kincip. (kembali) |
| 30 | ayu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.144, Pupuh 122.6.3). (kembali) |
| 31 | inguncalakên (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.144, Pupuh 122.10.2). (kembali) |
| 32 | andhodhok (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.144, Pupuh 122.11.5). (kembali) |
| 33 | andingkik (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.145, Pupuh 122.14.6). (kembali) |
| 34 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.146. (kembali) |
| 35 | citranggèr (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.146, Pupuh 123.5.4). (kembali) |
| 36 | Kurang satu suku kata: animbali pamomonge èstri. (kembali) |
| 37 | anggolèka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.146, Pupuh 123.8.3). (kembali) |
| 38 | ambathik (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.146, Pupuh 123.12.5). (kembali) |
| 39 | Lebih satu suku kata: saksana Ni Tambakbaya mulèh. (kembali) |
| 40 | kangge (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.147, Pupuh 123.17.3). (kembali) |
| 41 | nangsayani. (kembali) |
| 42 | suraos. (kembali) |
| 43 | sanggèning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.148, Pupuh 123.31.4). (kembali) |
| 44 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.149. (kembali) |
| 45 | dipongkrang. Bandingkan: diokrang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.149, Pupuh 124.1.3); dipungkrang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.1.3). (kembali) |
| 46 | tolih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.149, Pupuh 124.1.4). (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata: Si Sukra iku anglampus. Bandingkan: anglampus kasmaran mring sun (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.1.6). (kembali) |
| 48 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang rêrêpi pitung pada (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 142.2.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 220.3.1); kang rarêpi pitung dasa (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.2.1). (kembali) |
| 49 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: prapta pingggire lêlurung (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 142.2.6); prapta sapinggiring lurung (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 220.3.6); sapraptanirèng lêlurung (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.2.6). (kembali) |
| 50 | Gori (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.149, Pupuh 124.2.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.2.8). (kembali) |
| 51 | winalungsung (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.4.9). (kembali) |
| 52 | drêsana (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.8.7). (kembali) |
| 53 | otot (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.149, Pupuh 124.7.9). Bandingkan: otote (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.9.9). (kembali) |
| 54 | Suranadi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 28.10.2). (kembali) |
| 55 | kapita. (kembali) |
| 56 | têmpat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.150, Pupuh 124.12.8). (kembali) |
| 57 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.151. (kembali) |
| 58 | mimbuhi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.151, Pupuh 125.4.5). (kembali) |
| 59 | angrêrapu. (kembali) |
| 60 | Bandingkan: nadyan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.152, Pupuh 125.11.5); Radèn (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.15.5). (kembali) |
| 61 | Bandingkan: tigang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.152, Pupuh 125.15.6); nigang (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.19.6). (kembali) |
| 62 | tinahên kung. (kembali) |
| 63 | pinangkul (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.153, Pupuh 125.19.2); pinangkya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.22.2). (kembali) |
| 64 | barise (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.153, Pupuh 125.19.3). (kembali) |
| 65 | Bandingkan: baris ing Tarayêm anggèr (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.24.3); baris Tarayêm arahe (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.22.3). (kembali) |
| 66 | Lebih satu suku kata: sedaa raka panduka. Bandingkan: rakanta Pagran Dipatya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.23.8); rakanta kangjêng pangeran (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.25.8); rakanta kangjêng pangeran (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 221.22.8). (kembali) |
| 67 | Terdapat dobel sandangan: mêksa atau mèksa. (kembali) |
| 68 | Bandingkan: titipan nukmèning surat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.153, Pupuh 125.24.8); titi panuksmaning sêrat (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.27.8); titi panukmaning surat (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.29.8). (kembali) |
| 69 | Bandingkan: duta (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.154, Pupuh 125.28.6). (kembali) |
| 70 | binalengkrah (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.154, Pupuh 125.31.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.34.6). Bandingkan: binalingkrah (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 143.36.6). (kembali) |
| 71 | lingsêm. (kembali) |
| 72 | anglês (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.155, Pupuh 125.37.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 29.40.9). (kembali) |
| 73 | Lebih tiga suku kata. Bandingkan: kajêng rama tan mawi pariksa kami (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.155, Pupuh 125.39.9). (kembali) |
| 74 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.156. (kembali) |
| 75 | minging (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 144.4.1). (kembali) |
| 76 | cindhe (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.156, Pupuh 126.6.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.6.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.131.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 144.6.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 222.25.2). (kembali) |
| 77 | siningsêtan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.156, Pupuh 126.10.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.10.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.135.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 222.29.7). (kembali) |
| 78 | sangkan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.157, Pupuh 126.16.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.141.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.16.5). (kembali) |
| 79 | Bandingkan: rinuruban (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.157, Pupuh 126.18.6). (kembali) |
| 80 | asru (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.19.4). (kembali) |
| 81 | rinakit (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.157, Pupuh 126.20.1). (kembali) |
| 82 | ngumpul (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.157, Pupuh 126.20.6). (kembali) |
| 83 | Bandingkan: adan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.157, Pupuh 126.21.6); dangdan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.21.6); dandan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.146.6). (kembali) |
| 84 | kolu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.158, Pupuh 126.25.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 30.25.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 122.150.5). (kembali) |
| 85 | trêsnaning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.158, Pupuh 126.31.2). (kembali) |
| 86 | Bandingkan: dewa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.158, Pupuh 126.33.2). (kembali) |
| 87 | awora (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.158, Pupuh 126.33.5). (kembali) |
| 88 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.159. (kembali) |
| 89 | Kêtanggung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.159, Pupuh 127.4.5). (kembali) |
| 90 | trêsnaning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.159, Pupuh 127.7.4). (kembali) |
| 91 | anjêtung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.160, Pupuh 127.12.1). (kembali) |
| 92 | Lebih satu suku kata: marma tan kêna sah. (kembali) |
| 93 | ulun. Bandingkan: ngulu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.160, Pupuh 127.13.1). (kembali) |
| 94 | Lebih satu suku kata: warahên lakimu glis. Bandingkan: muliha dèn agipih (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.18.7). (kembali) |
| 95 | Kurang dua suku kata: manêmbah sigra mijil. (kembali) |
| 96 | têdhakêna. Bandingkan: têdhakna (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.23.1). (kembali) |
| 97 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: sun têdhakna pura marang sri narendra (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.23.1); ingsun suwunakên apura ing nata (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 224.18.1). (kembali) |
| 98 | panumping (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.161, Pupuh 127.28.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.32.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.33.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 224.28.2). (kembali) |
| 99 | Măndaraka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.161, Pupuh 127.28.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.32.3; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.33.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 224.28.3). (kembali) |
| 100 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: santana naking-sanak Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.32.4; nak ing sanak Sindurja (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.33.4); kaprênah naking-sanak (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 224.28.4). (kembali) |
| 101 | Dipati (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.161, Pupuh 127.29.1). (kembali) |
| 102 | Lebih satu suku kata dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: marang ing pamanira (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.35.4); wau dhatêng kang paman (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.34.4); praptane ingkang paman (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 224.31.4). (kembali) |
| 103 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: Ki Măndaraka anangis (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.35.5); Măndaraka mara nangis (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.34.5). (kembali) |
| 104 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: lamun sira arêp gêsang ramanira (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.39.1); lamun sira sutèng ulun arsa gêsang (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.39.1). (kembali) |
| 105 | Bandingkan: dinosan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.41.7). (kembali) |
| 106 | ati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.43.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.43.2). (kembali) |
| 107 | darubêksi. Bandingkan: darubêsi (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.44.7); darubosi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 31.44.7). (kembali) |
| 108 | idak (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.162, Pupuh 127.42.4; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 145.46.4). (kembali) |
| 109 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.163. (kembali) |
| 110 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: praptaning panangkilan lampahe (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.2.3). (kembali) |
| 111 | angandika (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.163, Pupuh 128.4.3). (kembali) |
| 112 | pan nunggil (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.163, Pupuh 128.7.1). Bandingkan: anunggil (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.7.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.7.1). (kembali) |
| 113 | Biasanya guru lagu e. Bandingkan: nèm (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.7.3; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.7.3). (kembali) |
| 114 | sang anom (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.163, Pupuh 128.11.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.11.2). (kembali) |
| 115 | gandhok (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.164, Pupuh 128.13.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.13.2). (kembali) |
| 116 | Bandingkan: sarèkirèkini (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.164, Pupuh 128.16.4); sarèki-rèkining (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.16.4). (kembali) |
| 117 | lêksan nèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.164, Pupuh 128.19.5). (kembali) |
| 118 | Biasanya guru lagu e. Bandingkan: Lèr (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.22.3). (kembali) |
| 119 | umijil (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.164, Pupuh 128.22.4). Bandingkan: mijil (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.22.4). (kembali) |
| 120 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: wong Sêcanrangbaya golongane (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.24.3); wong Cêcandhrangbaya [Sêcanrangbaya] galongane (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.24.3). (kembali) |
| 121 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang amangku gêgaman jro nênggih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.28.1); kang amangku gêgaman jro sami (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.28.1). (kembali) |
| 122 | Biasanya guru lagu e. Bandingkan: ngobèng (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.31.3). (kembali) |
| 123 | munggyèng (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.165, Pupuh 128.41.4). Bandingkan: munggèng (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.41.4). (kembali) |
| 124 | lunggoh (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.166, Pupuh 128.43.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.43.2). (kembali) |
| 125 | Rat (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.48.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.46.4). (kembali) |
| 126 | Bandingkan: mungsoh (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.166, Pupuh 128.51.2). (kembali) |
| 127 | Lebih dua suku kata. Bandingkan: lir Bathara Endra ginêrbêg ing (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.56.1). (kembali) |
| 128 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: sri nalendra ing prabayêksane (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.58.3). (kembali) |
| 129 | Lebih satu suka kata. Bandingkan: manêmbah majêng kang prawara tri (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.57.1); dyan manêmbah sira pratiwa tri (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.59.1). (kembali) |
| 130 | pinogok (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.60.2). (kembali) |
| 131 | uwis (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.167, Pupuh 128.64.3; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.65.3). Bandingkan: wis (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.63.3). (kembali) |
| 132 | turuti (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.167, Pupuh 128.65.1; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.66.1). (kembali) |
| 133 | Têgal (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.64.3; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.66.3). Bandingkan: teka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.167, Pupuh 128.65.3). (kembali) |
| 134 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: ing Japara Têgal Samarange (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.64.3); ya Jêpara Têgal Sêmarange (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.66.3). (kembali) |
| 135 | panêbasing (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.167, Pupuh 128.65.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.64.4; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.66.4). (kembali) |
| 136 | panagihe (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.167, Pupuh 128.66.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.65.3; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.67.3). (kembali) |
| 137 | anggêr-anggêr (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.168, Pupuh 128.74.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.73.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.75.2). (kembali) |
| 138 | Bandingkan: aja kêmbang laku (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.168, Pupuh 128.75.6); ja kêmba ing pupuh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 32.74.6); aja kêmbèng laku (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 146.76.6). (kembali) |
| 139 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.169. (kembali) |
| 140 | Bandingkan: Sêtrawăngsa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.90.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.3.2); Sastrawangsa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.169, Pupuh 129.3.2). (kembali) |
| 141 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Sêtrawăngsa sami siyagèng jurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.90.2). (kembali) |
| 142 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing pangeran adipatya (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.3.6); dhatêng pangeran dipatya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.90.6). (kembali) |
| 143 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: myang Tumênggung Natayuda prajurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.94.2); lan ari Tumênggung Natayudèki (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.7.2); anambungi Kyai Natayuda ri (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 33.7.2). (kembali) |
| 144 | Bandingkan: gêgêr udhane bègipun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.169. Pupuh 129.8.3); gagêrudhan èbèkipun (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.8.3). (kembali) |
| 145 | Lebih satu suku kata: rinahaban abra sangkêlat wilis. Bandingkan: apan rinaraban sangkêlat kuning (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.9.2). (kembali) |
| 146 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: kuda mêtu adheyan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.9.4). (kembali) |
| 147 | janjan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.9.6). (kembali) |
| 148 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing wurine radèn timur kêkalih (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.11.2). (kembali) |
| 149 | asongsong (di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.170, Pupuh 129.12.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.99.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.12.2). (kembali) |
| 150 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: nitih kuda pangeran songsong kuning (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.99.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.12.2); nitih kuda pangeran payung kuning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 33.12.2). (kembali) |
| 151 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: kawarnaa kang baris Pranaragi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.101.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.14.2). (kembali) |
| 152 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: pangarsane ing kali Tambang baris (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.15.2). (kembali) |
| 153 | Bandingkan: agêmbul (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.15.5). (kembali) |
| 154 | lumaris. Bandingkan: lumiring (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.23.2); lumirig (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 33.21.2). (kembali) |
| 155 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: wus nabrang ing palabuhan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.24.6). (kembali) |
| 156 | ambêbahak (dan di tempat lain) (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.25.5). (kembali) |
| 157 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing Samawis maksih petor jagani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 123.115.2). (kembali) |
| 158 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: jêng pangeran ngadu pacalang nênggih (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.33.2). (kembali) |
| 159 | gêgangsingan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.35.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 33.33.1). (kembali) |
| 160 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing Dêmak Ki Suranata (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.39.1). (kembali) |
| 161 | Sêcanêgarèki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.172, Pupuh 129.40.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.40.2). (kembali) |
| 162 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Suryakusuma kang nindhihi (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.45.2). (kembali) |
| 163 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Lêmbu Lêmbara kang nindhihi (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.48.2); Radèn Lêmbu Lêmbora anindhihi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 33.44.2). (kembali) |
| 164 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Samipana [Samirana] paningale wadya lit (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.51.2). (kembali) |
| 165 | myang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.174, Pupuh 129.56.7; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 147.56.7). (kembali) |
| 166 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.175. (kembali) |
| 167 | Tanggal: wong ningali obahing bumi (AJ 1621). Tahun AJ 1621 jatuh antara tanggal Masehi: 21 Juli 1697 sampai dengan 9 Juli 1698. Lihat juga: Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.5.5; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.6.5; janma miyat obahing bumi (AJ 1621) (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.6.5). (kembali) |
| 168 | bajul (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.176, Pupuh 130.8.9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.8.9). Bandingkan; bajulira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.8.9). (kembali) |
| 169 | Lebih dua suku kata. Bandingkan: winastanan Radèn Mas Panênggak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.9.2; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.11.2). (kembali) |
| 170 | kuncung (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.176, Pupuh 130.13.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.11.7). Bandingkan: kuncungira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.13.6). (kembali) |
| 171 | Bandingkan: nama (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.176, Pupuh 130.13.8); mantri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.11.8; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.13.8; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.13.8). (kembali) |
| 172 | Tanggal: mama rara rêtu tugal (AJ 16??). Kata "mama" dan "rara" dalam sangkala ini tidak jelas. Bandingkan: mantri roro rasa tunggal (AJ 1623) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.11.8); mantri roro rêtu tunggal (AJ 1623) (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.13.8); mantri kalih rêtu tunggal (AJ 1623) (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.13.8); tri pinêksa rasaning rat (AJ 1623) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.13.8–9). Tahun AJ 1623 jatuh antara tanggal Masehi: 29 Juni 1699 sampai dengan 18 Juni 1700. (kembali) |
| 173 | tugêl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.11.10; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.13.10; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.13.10). Bandingkan: tunggal (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.176, Pupuh 130.13.10). (kembali) |
| 174 | sakilèning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.176, Pupuh 130.15.10). Bandingkan: sakilène (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.15.10; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.15.10; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.15.10). (kembali) |
| 175 | Tanggal: warna bujăngga ngrasani wani (AJ 1624). Tahun AJ 1624 jatuh antara tanggal Masehi: 19 Juni 1700 sampai dengan 7 Juni 1701. Kata "bujăngga" secara umum berwatak bilangan delepan (8), tetapi seharusnya diartikan angka dua (2) dalam sangkala ini, sesuai dengan urutan tahun naskah ini dan konteksnya. Mungkin, kata "bujăngga" dimaknai oleh penyalin dari kata "buja + angga"; buja berarti bahu, nama măngsa kedua, tangan dan lain-lainnya, yang berwatak bilangan dua (2). Lihat juga: warna bujăngga angrasa wani (AJ 1624) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.15.1); catur boja rêsmi tunggil (AJ 1624) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.17.1); warnaning buja angrasa wani (AJ 1624) (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.17.1); warna sikara ngrasani wani (AJ 1624) (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.17.1). (kembali) |
| 176 | de marmane. Bandingkan: damarmane (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.177, Pupuh 130.17.9); dahat marma (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.15.9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.17.9); sangêt marma (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.17.9). (kembali) |
| 177 | Teks asli ditulis huruf angka 444. Maksud angka ini tidak jelas. Jika dibaca "pat pat pat" lebih satu suku kata. (kembali) |
| 178 | Teks asli kurang jelas, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: kinarya mantri mudha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.17.6; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.19.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.19.6); kang sêpuh pan kinarya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.19.6). (kembali) |
| 179 | nêkung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.18.8; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.20.8; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.20.8). Bandingkan: iku (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.177, Pupuh 130.20.8). (kembali) |
| 180 | kalih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.177, Pupuh 130.24.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.22.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.24.9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.24.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.24.9). (kembali) |
| 181 | Tanggal: buta kali [kalih] ngrasa tugil (AJ 1625). Tahun AJ 1625 jatuh antara tanggal Masehi: 8 Juni 1701 sampai dengan 27 Mei 1702. Lihat juga: buta kalih măngsa jalma (AJ 1625) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.24.9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.24.9); buta kalih ngrasa tunggil (AJ 1625) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.22.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.24.9). (kembali) |
| 182 | sagunging (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.177, Pupuh 130.26.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.24.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.26.6). (kembali) |
| 183 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing panjênêngira nata (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.27.8; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.29.8); ing jênêngira narendra (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.29.8). (kembali) |
| 184 | bèncèng (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.29.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.27.9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.29.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 230.29.9). (kembali) |
| 185 | nisthaning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.32.9). (kembali) |
| 186 | Tanggal: Saptu Kaliwon (Sêtu Kliwon) tiga likur (23) Dumadilakir (Jumadilakir) Alip: ardi kalih rasa tugil [tunggil] (AJ 1627). Tanggal Masehi: Minggu 4 November 1703. Perbedaan satu hari (Sêtu versus Minggu) sering terjadi dalam konversi tanggal Jawa. Lihat juga: Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.36.4–9; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.34.4–9; gora padha otêr wong (AJ 1627) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.34.9). (kembali) |
| 187 | ambata (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.178, Pupuh 130.36.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.38.4). (kembali) |
| 188 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: wong arêp wruh sadulure (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.39.3); arsa wruh ing sadulure (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.39.3). (kembali) |
| 189 | Magiri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.44.9). (kembali) |
| 190 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: yèn asunga wêruh (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.47.7); yèn awèha wêruh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.46.7; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.46.7). (kembali) |
| 191 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: sun lagi akampuhan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.180, Pupuh 130.46.10; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.46.10); mung arsa kêkampuhan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.47.10); ingsun arsa kampuhan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 34.46.10). (kembali) |
| 192 | Kurang empat suku kata, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: Suranata andhèr ing ngayunan (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.48.2). (kembali) |
| 193 | Biasanya guru lagu i. Bandingkan: syargi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.180, Pupuh 130.48.5; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.48.5). (kembali) |
| 194 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: prayayi sangking Ngarab (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.48.6). (kembali) |
| 195 | tundhuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.180, Pupuh 130.49.10). Bandingkan: cundhuk (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.53.10; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.49.10). (kembali) |
| 196 | tuwin (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.180, Pupuh 130.54.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.59.6; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.54.6). (kembali) |
| 197 | dumadak (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.57.8). (kembali) |
| 198 | Bandingkan: duk madak wawrat tan ilang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.181, Pupuh 130.57.8). (kembali) |
| 199 | ngungkurna (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.181, Pupuh 130.58.10; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 148.58.10). (kembali) |
| 200 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.182. (kembali) |
| 201 | dènira (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., 2.182, Pupuh 131.5.7; Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 149.5.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 232.9.7). (kembali) |
| 202 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: pan kinarya sêntana sinung linggih (Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), Pupuh 149.6.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 232.10.2); tur jinungjung santana sinung linggih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.6.2). (kembali) |
| 203 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: gusti tiyang rêbat pura (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.11.6); gusti tyang arêbat praja (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 232.17.6); luwanging rêbat kawiryan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.13.6). (kembali) |
| 204 | mantuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.183, Pupuh 131.15.2; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.17.2). (kembali) |
| 205 | ngundang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.183, Pupuh 131.16.7). (kembali) |
| 206 | arêmbag (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 232.23.3). (kembali) |
| 207 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: kangmas Adipati yèn madêg aji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.20.2); yèn awèta kangmas madêg nêrpati (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.21.2). (kembali) |
| 208 | rêtu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.183, Pupuh 131.19.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.20.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.21.3). (kembali) |
| 209 | duk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.183, Pupuh 131.19.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.21.7). (kembali) |
| 210 | Bandingkan: apan ta lit ya Mataram (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.184, Pupuh 131.21.6); apan naluri Mataram (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.23.6); padha taliti Mataram (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.22.6). (kembali) |
| 211 | Bandingkan: karsane iyang mrêtèli (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.184, Pupuh 131.23.7); karsaning Hyang mratelani (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.24.7); pracinane mratelani (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.25.7). (kembali) |
| 212 | kanggya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.25.1; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.26.1). (kembali) |
| 213 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: miwah Kêdhu Bagêlèn kopya maswi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.28.2). (kembali) |
| 214 | Ngenta-enta (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.28.7). (kembali) |
| 215 | Mangkurat (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.184, Pupuh 131.27.4). (kembali) |
| 216 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: miyos ing Pamasaran (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.31.4). (kembali) |
| 217 | Sanggung (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.31.5). (kembali) |
| 218 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: yèn Rahadèn Suryakusuma balik (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 35.30.2). (kembali) |
| 219 | praptèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.184, Pupuh 131.30.3). (kembali) |
| 220 | Gandhèk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.185, Pupuh 131.34.1). (kembali) |
| 221 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Martataruna asrah kêris (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.38.2). (kembali) |
| 222 | ngêsrahkên (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.38.4). (kembali) |
| 223 | Natawirya. (kembali) |
| 224 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: binêthekan pasowane pribadi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 14.46.2). (kembali) |
| 225 | Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.187. (kembali) |
| 226 | timbang. Bandingkan: timbangan (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.3.3). (kembali) |
| 227 | mingsêk-mingsêk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.187, Pupuh 132.7.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.6.3). (kembali) |
| 228 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: dadya mingsêk-mingsêk sami (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.187, Pupuh 132.7.3); têmah mingsêk-mingsêk sami (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.6.3). (kembali) |
| 229 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: kang tumingal sadaya asêmu tangis (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.9.1); kang tumingal sadaya pan èsmu tangis (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.9.1). (kembali) |
| 230 | andrawila. Bandingkan: ăndrawela (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.14.1). (kembali) |
| 231 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: ngênguwung netranya jait (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.14.3); mundhak amuwuhi manis (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.13.3). (kembali) |
| 232 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: kapyarsa kadya sundari (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.16.3); kadyopama kang sundari (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.14.3). (kembali) |
| 233 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: lah ta dene si kakang Sudira ugi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.17.1); lah adèn kangmas Suryakusuma iki (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.10.1); lah adèna kakang mas kang madêg baris (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.19.1). (kembali) |
| 234 | pininta (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.188, Pupuh 132.24.1). Bandingkan: pinintan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.24.1; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.22.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.21.1). (kembali) |
| 235 | Lebih satu suku kata. Bandingkan: Sang Amurwèng Pandulu kang pinintan sih (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.22.1); kang amurwèng pandulu pinintan kang sih (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 234.21.1); amung ingkang Murbèng Alam pinintan sih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.24.1). (kembali) |
| 236 | nganggèki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.188, Pupuh 132.25.1). Bandingkan: ngragi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.23.1). (kembali) |
| 237 | jiwăngga. (kembali) |
| 238 | Bandingkan: kang toh jiwa wus sinung ning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.23.3); gusti dasih sinung êning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.25.3). (kembali) |
| 239 | Kurang satu suku kata. Bandingkan: dadya eca pangran sadalêming galih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.26.1); nêdya eka trêb-trêb sadalêming galih (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 15.24.1). (kembali) |
| 240 | Lebih satu suku kata: Banyakwidhe ngirid baris. Bandingkan: Banyakwidhe ikang | tinuduh dadya pangirid (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 36.33.2–3). (kembali) |
| 241 | Lebih satu suku kata: anglarug lampahing baris. (kembali) |