Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 133–142)

--- [f. 511v lanjutan] ---

133. Durma

[Wadya Mataram campuh jurit mengsah wadya Kartasura. Radèn Sudira kawon juritipun, pangéran Puger lajeng dipunluwari dening sang nata.[1]]

1. sampun nêmpuh wadyabala Kartasura | lan wadya ing Matawis | ramya dènnya yuda | sanjata anglir gêlap | wong Kartasura mangukih | wadya Mataram | tadhah datan gumisir ||

2. wadya Kartasura pangawatnya dhadhal | Banyakwidhe ngawaki | lan sêntananira | satus yèn winatara | dadya pangajuring jurit | wong Kartasura | ing wuri kathah prapti ||

3. binarondong ing bêdhil bala Mataram | anging datan gumisir | Kyai Amongpraja | lawan Radèn Surăngga | sampun nêngah ing ajurit | wong Kartasura | saya kyèh kang ngêbyuki ||

4. iya pira kadare bala Mataram | binendrong dèn bêdhili | dhadhal barisira | saking kathahên lawan | kathah ikang angêmasi | bagna suh sirna | sumyur tan măngga pulih ||

5. sêdya samya angusi ing gustinira | ing Wawar sampun prapti | ya ta kawarnaa | wau sang madêg nata | myarsa yèn bala kalindhih | kalakung duka | arsa ngawaki jurit ||

6. kinambilan kuda ran pun Samirana | busana wus rinakit | sigra nitih kuda | ingayap dening bala | sang prabu truna sêsirig [sêsiri...]

--- [f. 512r] ---

[...g] | bala sumahab | kang mlayya wangsul malih ||

7. ikang anglud bala Kartasura prapta | sigra campuh kang jurit | wadya ing Mataram | ngamuk karoban lawan | wus sumikir nganan kering | wanèh wurinya | Radèn Sudira nênggih ||

8. ginarêbêg ing bala nêngah ing yuda | wong Kartasura uning | yèn sang madêg nata | masah ing adilaga | wadya ngrês kang samya pinrih | bala kewala | kang têbih gustinèki ||

9. alyir ulung-ulung endhang tikahing prang | mubêng wadya Matawis | ngusi gustinira | yèn gustine umangsah | wong Kartasura angisis | angering nganan | anyabêt kang wadya lit ||

10. ya ta gantya wau ikang kawuwusa | wontên bantu kang prapti | saking Kartasura | Pangran Natakusuma | lawan wêdana kêkalih | Ki Makuyuda | lawan Natayudèki ||

11. catur ari sampunira lumampah |[2] prapta nagri Matawis | lajêng nêmpuh yuda | wadyabala Mataram | ingurugan gajur lêmbing | biring[3] gudebag | kyèhning sanjata mlingi ||

12. kadya guntur ing arga kang kalataka | sinarêng bêstrong karbin | myang sênjata lanang | wibuh têngah palagan | pêtêng kukus angliputi | wadya Mataram | sumyur kyèh tilar gusti ||

13. Radèn Suryakusuma panggah ing yuda | kuda kongsi barindhil | sasongnya wus rêbah | ajur kêna [kê...]

--- [f. 512v] ---

[...na] sênjata | winatara ikang ngiring | wong kalih dasa | myang êmbanira kalih ||

14. tandangira saega Bimanyu raras | duk kinrubut ing jurit | mring Sata Kurawa | rênyuh madyaning rana | Radèn Surăngga ngaturi | Ban Amongpraja | umatur saha tangis ||

15. adhuh agèr suwawi dèn gisirana | ing yuda tan kawawi | wadya sampun risak | sitên dèn abitêna | sarya gendholi kêndhali- | ning kuda radyan | êmban kalih sru nangis ||

16. Radèn Suryakusuma angrês miyarsa | sigra ngingêr turanggi | lari saha bala | sakantune kang pêjah | wadya Kartasura ngusir | saking kadohan | samya amêmanuki ||

17. wus anabrang Paraga sira rahadyan | ing Bara kang dèn jogi | wadya Kartasura | mandhêg wetan Paraga | prasamya atata baris | kang ngusir lampah | amung kang para mantri ||

18. ikang samya anitik pakuwonira | sigêgên kang winarni | kang karyèng nêgara | Sri Narpèng Kartasura | apan lagya hêm sang aji | lawan pratiwa | ing jro kalima patih ||

19. Suratani Wiraguna Wirarêja | myang Mangunnêgarèki | kapat kyai patya | Tumênggung Sumabrata | ngandika sri narapati | hèh Sumabrata | paran karêpirèki ||

20. aprakara kalilipe netraniwang | durung lêga ing ati | yèn ora sirnaa | umatur Sumabrata [Sumabra...]

--- [f. 513r] ---

[...ta] | dhuh gusti amba ngaturi | sitên kang năngga | tumandanga madhêmi ||

21. walatipun sitên yogya nadhahana | dadya rêngka prajaji[4] | sumambung Wirarêja |[5] lawan Ki Wiraguna | upama arak sakupi | yèn inginuma | wong siji angêndêmi ||

22. yèn inginum wong akathah pasthi tawa | ngandika sri bupati | bênêr iku iya | kinrubut ing wong kathah | Sumabrata matur aris | nglakungi karsa | panduka sri bupati ||

23. lagya eca ngandika sri naranata | wontên duta kang prapti | saking pabarisan | matur yèn ugul aprang | bêdhah nêgari Matawis | Radèn Sudira | ngilèn paraning ngusi ||

24. lakung tusthanira wau sri narendra | ngandika mring apatih | paran karêpira | wadya kang anèng paran | Sumabrata matur aris | kinèn lajênga | ambujuk lamun kêni ||

25. yèn tan kenging saparane dèn bujunga | kapanujon nêrpati | tinulak kang duta | sarya binêktan surat | kita kinira nrêpati | duta umêsat | marang nagri Matawis ||

26. tan winarna ucapên sri naranata | sêmana sinung eling | saking aturira | apatya kang dhinahar | lêhêng linuwaran gusti | rama panduka | pratiwa matur sami ||

27. parandene rayinta Radèn Sudira | sampun kasor kang jurit | sang nata ngandika | lah iya luwarana | sun pundhut tokhiding rèki | yèn ngajanana | ing suta salah kapti ||

28. nulya mêdal Kyana

--- [f. 513v] ---

Patih Sumabrata | pra pratiwa umiring | prapta pambêthekan | pangran wus linuwaran | myang saputra garwanèki | wus sinupatan | akèn amalih kapti ||

29. marang para atmajanira sadaya | lawan kinèn angalih | pêrêk pangurakan | ya ta sagung dipatya | bubar dènnya tugur baris | datan winarna | lami dhinandhang gêndhis ||

134. Dhandhanggula

[Kumpeni badhé nenung sang nata ing Kartasura. Radèn ayu Pakuwati (garwanipun adipati Cakraningrat) winisésa déning sang nata. Pangéran Puger badhé kajumenengaken ratu déning bupati Surabaya, Madura lan kumpeni.[6]]

1. ya ta ikang kawuwusa malih | nagri Batawi ikang winarna | duk kala surat dhatênge | saking Kumêndur Sêlut | Hèndrik Hansah ikang lêloji | nêgari ing Japara | angaturi wêruh | yèn Sang Prabu Kartasura | mantuk maring rahmatolah putranèki | mangkya wus madêg nata ||

2. tan amawi pracayèng Kumpêni | sêdya apasrah ing pasudaran | tigal jangji duk ramane | para Rat Pêni kumpul | nèng ngarsane durnadur sami | Jendral Hurpèk Husdiman | mugèng kantor agung | dadya kang punang bicara | wau cidra kang putra rajèng Matawis | kang madêg Kartasura ||

3. dadya amrih dursila ing batin | rêmbag para Rat Pêni sadaya | tinênung bae sêdyane | sampun upaya tênung | kang arêgi limalas kêthi | titir nagara sabrang | tênung makat[7] ratu | kang tênung wus lumaksana | rupa jalma awake lir prau konthing | suku gêng pitung cêngkal ||

4. rambut gimbal lamun winatawis | dèn rêmbata wong roro kabotan | pan sampun lêpas lampahe |

--- [f. 514r] ---

ing Kartasura rawuh | lêbêtira awor lan angin | ajujug jroning pura | wayah têngah dalu | nuju sirêp wong jro pura | pan pinarak sang nata ing dalu mijil | nèng latar Prabayasa ||

5. punang tênung miyat ing sang aji | nulya têdhak saking madyantara | anjêgêlêk ing ngarsane | sang nata ebat dulu | amêkarag[8] sariranèki | dharêdhêg dènnya tanya | wong apa sirèku | sang nata emut ing driya | panyanane juru taman lagya prapti | mari mêngkaragira ||

6. angakua sira sun takoni | apa sira ya si juru taman | dening kaliwat gêdhene | punang tênung sumaur | dudu juru taman sun iki |[9] isun tênung Wêlănda | sapa dadi ratu | iya ing nêgara Jawa | baya sira susunan gugup nauri | mêngkarag sariranya ||

7. dudu isun kang madêg narpati | apan iya pêrnah paman iwang | ngalora kana ênggone | yèku kang madêg ratu | Kapugêran ratuning rèki | punang tênung wus kesah | ngalor paranipun | pan nyeluman lampahira | jêng susunan sêmana lêga kang galih | marase sampun ical ||

8. punang tênung sêmana wus prapti | Kapugêran ajujug ing latar | anuju latar panêpèn | pangran nuju têturuh | apan lagya duk aningali | ing jalma tanpa kaprah | wus graitèng kalbu | nêrka yèn dudu manusa [ma...]

--- [f. 514v] ---

[...nusa] | Jêng Pangeran Pugêr matak sèpi angin | tênung wus pinanggihan ||

9. sira iki apa setan êjim | dening gêdhemu kagila-gila | punang tênung lon saure | pan isun iki tênung | êndi ikang dadi nrêpati | pangeran angandika | takon ratunisun | iya apa sêdyanira | ing kadhaton ênggone narendra mami |[10] punang tênung sru ngucap ||

10. isun mau têka ing jro puri | ana uwong manggihi maringwang | bagus tur kuning warnane | atutur marang isun | yèn ratune ana ing ngriki | apan kapêrnah paman | lawan kang atutur | pangeran mèsêm ngandika | yèn sak Alah isun kang jumênêng aji |[11] amêngku nusa Jawa ||

11. apa sêdyanira praptèng ngriki | punang tênung asru saurira | sêdyanisun praptèng kene | pan ana kang angutus | tandhing sêkti lan Ratu Jawi | yèn wus ratune kalah | palastra dening sun | sun tumpês jagat sadaya | rewang isun kang padha sun kon nêluhi | kabèh manusa Jawa ||

12. jêng pangeran mèsêm ngandika ris | alah payo sira têkakêna | lêlêmbut asudi gawe | sigra pangeran wau | matêk donga caracah aglis | kalawan donga Bêsmah | myang bala sarèwu | sèpi gêni wus winatak | punang tênung ngalumpruk sarira cilik | arupa lare bajang ||

13. pan gumêtêr netrane macicil | pan kajuwat-kajuwit cakêmnya | pangran alon timbalane | wis kalah sira iku | lah lungaa sira [si...]

--- [f. 515r] ---

[...ra] dèn aglis | têka ing tanah Jawa | aja gawe rêtu | yèn sira tan gêlêm lunga | apa iya nganti sun pakani tai | sun dulang tai lisang[12] ||

14. sira lungaa mangalor aglis | Gunung Kêndhêng kang sira turuta | muliha mring sabrang manèh | ja sira ganggu-ganggu | ing dêdalan maring wong cili | pan kabèh duwèk iwang | ing tanah Jawèku | kang tênung sampun umêsat | Gunung Kêndhêng wau ikang dèn margani | kathah wong kêna rumab ||

15. pangran migah ing panêpèn malih | kawarnaa wau sri narendra | sêmana tatas rinane | nimbali patih wau | Sumabrata wus praptèng puri | cundhuk saha tur sêmbah | mangusapi lêbu | ing suku jêng naradipa | sri narendra pangandikanira aris | hèh bapa Sumabrata ||

16. kongkonana amariksa aglis | mring dalême paman Kapugêran | alakua sandi bae | mênawa gêrah iku | lan orane karuhna aglis | manêmbah Sumabrata | mêdal nulya ngutus | anukma mring Kapugêran | tan adangu kang ingutus sampun prapti | katur mring sri narendra ||

17. lamun ikang paman tan asakit | datan owah lawan saban-saban | sang nata mèsêm jro tyase | wau ta kang winuwus | Ki Tumênggung Dêmak ngêmasi | wus katur mring narendra | sutanya têtêlu | Mas Malati kang atuwa | Ki Mas Amad punika panêngahnèki | kang anom Bagus Utama |[13]|

--- [f. 515v] ---

18. tiga pisan ginêntoskên sami | nagri Dêmak apan pinartiga | ikang sêpuh wêwangine | iya nama Tumênggung | Suranata ikang luguhi | kang anom ingaranan | Padmanagarèku | kang wruju Martanêgara | lawan watên têtilare radèn patih | Ki Arya Sindurêja ||

19. pamanira Ki Mas Bagus Gêrit | arinira dening Radèn Sukra | sampun jinujung ligihe | sinung aran tumênggung | Ki Tumênggung Sindurja nênggih | wau putraning nata | nênggih kang asêpuh | Pangran Buminata seda | putra kalih panênggak Rahadèn Alit | samya sinungan aran ||

20. Radèn Êmas Panênggak sirèki | aran Pangeran Mangkunêgara | Radèn Mas Alit namane | Pakuningrat puniku | apan samya sinungan ligih | nigang èwu kang putra | sêntana sadarum | Rahadèn Ănggadimêjya[14] | sinung aran Pangeran Balitar nênggih | kang rayi Martasana ||

21. apan sampun satus dina mangkin | sedanira sinuhun kang syarga | ing jro purarsa mêmule | satuse kang winuwus | garwanira para dipati | samya malêbèng pura | tan ana kang kantun | pasisir măncanêgara | garwanira prasamya malêbèng puri | anyipêng ing jro pura ||

22. watên garwanira Ki Dipati | Cakraningrat endah warnanira | anênggih garwa kang anèm | sang dyah wêwanginipun | radèn ayu ing Pakuwati | gandês raga [ra...]

--- [f. 516r] ---

[...ga] kêrana | tinon gandrung-gandrung | kauningan ing sang nata | ingapusan maring jungut de nrêpati | wau Dèn Ayu Sampang ||

23. praptèng jungut ngandika nrêpati | bibi rada dèn kaparèng ngarsa | isun takon sayêktine | dika patutan sampun | igih lawan paman dipati | sang rêtna matur nêmbah | dèrèng asêsunu | sang nata mèsêm ngandika | kalingane si bibi sasat kênya di | pantês dhukun utama ||

24. kula bibi sampun tigang latri | sakit ngêlu bibi dèrèng waras | bibi kula ngalang mangke | dika gêcêl dèn gupuh | radèn ayu ing Pakuwati | agraitèng jroning tyas | mèsêr[15] dènnya luguh | dyan manêmbah arsa mêdal | sri narendra nyandhak astanira aglis | pan sarya arêrêpa ||

25. uculêna kawula sang aji | igih măngsa kiranga wanodya | kang luwihi[16] ing ayune | saking kula pukulun | pan kawula Sampang sayêkti | punapa pinenginan | awon tingalipun | angagêm somahing wadya | jêng narendra sangsangya[17] dènnya nêmêni | angrangkul jangganira ||

26. iya pira kuwating pawèstri | sinambadanan dening wong priya | pasthi aglis ing sayahe | sang dyah ayu kapeyuh[18] | anêlêsi kampuh nrêpati | anging tan nêdya bêgang | wau sang aprabu | ginulingakên sang rêtna | wêntis kalih wau pan sampun katitih | sinjangnya wus kasingsal ||

--- [f. 516v] ---

27. Radèn Ayu Pakuwati nangis | sarya brakot bahune sang nata | nora rinasa bahune | radèn ayu sru muwus | baya iki dudu nrêpati | polahira lir kompra | mêksa wong tanpa yun | sang rêtna wuda kewala | pamrihira gigua sri narapati | sarwi agarojalan[19] ||

28. sarwi anjêjêk jaja nrêpati | wêntis uwal katonton gumêbyar | lir malam ngiris pamane | sang nata saya sêngkud | sinungkêman wêntising rèki | sang rêtna aturira | adhuh kula nuhun | kadar iki ratu apa | têka arsa malêbu ing wêtêng malih | tur ta wêtêng wong liya ||

29. sampun sangêt-sangêt sri bupati | botên ilok anyuda lêksana | angasorkên jarajate | têka kêkalung pupu | kaya dudu tikah nrêpati kah nrêpati |[20] kangmas Dipati Sampang | ika dudu ratu | parandene yèn cumbona | ngarih-arih tan kadi dika puniki | sang nata sru ngandika ||

30. iya saking wulangunku bibi | lamun paman Adipati Sampang | jaluka ojol-ojole | kabèh wong sakadhatun | sun wèhakên liron sawiji | pasthi suduk sarira | wurunga salulut | gusti lawan jêngandika | radèn ayu mèsêm sarya garuwêki | lah iki basakêna ||

31. mundur têka mikul wêntis malih | alah iya măngsa kuwalata |

--- [f. 517r] ---

jêr uga karsane dhewe | kudu amikul pupu | apan isun nora ngajani | nadyan si ngamudana | ing kagungan isun | măngsa isun kasarika | sri narendra sigra anêkakên kapti | nandukakên warastra ||

32. dan cinatur luware kang rêsmi | kongsi ambal-ambalan ping tiga | lisir kilèn duk wiwite | apanta malah surup | sang kusuma pan sampun mijil | saking gupit jungutan | sang dyah lajêng mantuk | wus prapta ing Pasampangan | jêng pangeran lagya ngucêl-ucêl paksi | kagyat kang garwa prapta ||

33. puyuh sampun kinurungan malih | sigra ingaras-aras kang garwa | nulya ingigatan[21] age | pangran awas ingêmbu[22] | yèn garwane kacidrèng rêsmi | asru dènnya ngandika | babo mirah isun | pêgene sira culika | sang dyah ayu tumukul sarya anangis | ature pêgat-pêgat ||

34. lamun winasesa ing nrêpati | iya pira kuwating wanodya | pangran umadêg surane | saha ngandika asru | wis dilalah rêngkaning bumi | jagat kudu galura | panjênêngan ratu | mundur kaya ewan-ewan | durung pira wulange kang suwargi |[23] ilang tan katabêtan ||

35. wadya Dulangmangap dèn timbali | kalihe prajurit Mandura |[24] kajawi para mantrine | prasamya wong prang pupuh | para lurah kang prapta dhingin |

--- [f. 517v] ---

karsanira pangeran | angrabasèng ngamuk | angrurah sajroning pura | dangu-dangu pangeran angrasa abdi | lilih ing kurdanira ||

36. Ki Tumêggung Surabaya nênggih | ingaturan maring Pangran Sampang | sigra prapta tan asuwe | nagri Surabayèku | duk sêmana arsa pinalih | nanging dèrèng kalakyan | dènira sang prabu | Dipati Sampang ngandika | alah kakang Surabaya ing lir iki | sun arsa malih tingal ||

37. dening corah bawaning nrêpati | payo kakang maring Kapugêran | seba mring pangeran age | iku patut kang mêngku | ing rat Jawa alusing budi | asih kula jatmika | ing dasih satuhu | pugawa kalih lumampah | sampun prapta Kapugêran sang dipati | kalih wus ingacaran ||

38. pinagihan ing panêpèn sami | Jêng Pangeran Pugêr ris ngandika | adhimas kadingarène | pinarak dalu-dalu | baya ana karyanya adhi | nêmbah Dipati Sampang | matur sarwi muwun | dhuh agèr lampah kawula | yèn kenginga panduka madêga aji | sampeyan rêbat pura ||

39. kang dadosa pêpukuling jurit | nênggih kawula lawan pun kakang | ing Surabaya wiyose | angrurah satru musuh | lumaksana ngrurah pura glis | yèn watêna pangaja | paduka pukulun | samangke amba lumampah | ngobrak-abrik angêjur sajroning puri | lan kakang

--- [f. 518r] ---

Surabaya ||

40. Pangran Pugêr gumujêng sarya ngling | adhi êmas ya kang ora-ora | adhi sira ucapake | duraka kang tinêmu | ing wong wani-wani ing gusti | ratu apan minăngka | wêrana Yyang Agung | manira adhi tan nêdya | angêndhiha kaprabone sri bupati | sêdya mamong kewala ||

41. Adipati Sampang manganjali | igih lamun sang nata nulusna | rakanta syargi wêlinge | dhatêng sutèng pukulun | tan winênang nyakitkên galih | igih dhatêng sampeyan | tuwin kawulèku | mangke ta asiya-siya | ing sampeyan punapa malih wak mami | igih cinalunthangan ||

42. tuwin dhatêng kakang Surawèsthi | igih Suraprigarsa pinindhah | mila agèr wus sêdhênge | sampeyan malês ukum | apan ikang wiwit ngalani | apan winalês wirang | amirangkên iku | igih winalês wirang |[25] pan paduka gusti batên angalani | angantukkên kewala ||

43. pangran lakung aputêk ing galih | ginubêl dening Dipati Sampang | ing Surabaya wusdene | kêdah ngadêgkên ratu | dadya giwang pangran ing galih | alon dènnya ngandika | muliha rumuhun | ing besuk dhimas balia | sun pikire iya ing sawêngi mangkin | sigra Dipati Sampang ||

44. lawan Adipati Surawèsthi | sarêng nêmbah lèngsèr saking ngarsa | wus mêdal saking pintune | gantya ikang winuwus | nênggih pan nêgarèng [nêga...]

--- [f. 518v] ---

[...rèng] Sêmawis | Răngga Udanagara | susah manahipun | adosa marang narendra | lan malihe watên têtiyang Sêmawis | aran Ki Pusparaga ||

45. asuwita marang sri bupati | sakalakung gènnya kinasihan | sampun jinujung ligihe | Jayaningrat Tumênggung | aprasêtya lawan nêrpati | nêgara ing Sêmarang | punika winuwus | kapyarsa saking Sêmarang | dadya Răngga Yudanêgara prihatin | lagya gunêm pra kadang ||

46. sampun dènnya gunêman prakawis | dyan Ki Răngga nglampahakên duta | mring nagri Kartasura ge | binêktan surat sampun | Tanpanaha mantri Sêmawis | punika kang dinuta | andêlingrèng[26] kewuh | kêkalih wau kang duta | tan winarna ing marga duta kêkalih | wus prapta Kartasura ||

47. Kapugêran wau kang kinapti | Tanpanaha jujug Sastrajaya | pan sampun dèn larapake | duta kalih tumanduk | mring pangera[27] saha tur tulis | kitaki[28] wus binuka | sinukma ing kalbu | têmbunge punang nawala | atur sêmbah pun Răngga Yudanêgari | katura jêng pangeran ||

48. kang pinujya-pujya wadya alit | sang kadibya ambêk sănta bujya | palamartèng ing dasihe | dènnya bêk kamipurun | angaturi prakarèng gusti | yèn karsa jêng padubra[29] | gumisira gupuh | saking nagri Kartasura | tumidaka[30] dhatêng nagari Sêmawis [Sêma...]

--- [f. 519r] ---

[...wis] | gusti madêga nata ||

49. gusti abdi dalêm pun Kumpêni | angajêng-ajêng dhatêng panduka | pun Kênol sakit galihe | miwah Kumêndur Sêlut | Hèndrik Hansah sakit kang galih | têrus nagri Jakarta | nênggih pun gurnadur | prasamya sakit kang driya | Jendral Hèrpèk Husdiman êsak ing galih | dènnya tan pinarcayan ||

50. sampun titi panukmèng kitaki | duta kalih dinangu namanya | duta tur sêmbah kalihe | Tanpanaha pukulun | kang satugil pun Sawunggaling | kalih samya ginanjar | reyale mêmitu | lan sinjang morinya kêbar | lan pangeran kirim lorodan kulambi | marang sira Ki Răngga ||

51. duta kalih wus ngangsulan tulis | mêsat saking ngarsane pangeran | pangran emut ing driyane | duta ingandhêg sampun | apan kinon ngantosi sami | marang Dipati Sampang | lan Surabayèku | ya ta ing latri kocapa | Sang Dipati Sampang Surabaya prapti | wus panggih lan pangeran ||

52. tinuduhkên sang dipati kalih | sêrat ikang saking ing Sêmarang | tinupiksa ing têmbunge | pan tugil kajêngipun | dènnya samya ngadêgkên aji | suka Dipati Sampang | myang Surabayèku | angraos ana kanthinya | Tanpanaha Sawunggaling dèn timbali | marang Dipati Sampang ||

53. duta

--- [f. 519v] ---

kalih saparaning rèki | lawan wong apa lêluguhira | punang duta tur sêmbahe | ulun kabayanipun | dening dasih Răngga Sêmawis | pun Sawunggaling Pangran | pun Tanpanahèku | kinarya pêpatihira | kang angingêr abdi ta wadyèng Sêmawis | angling Dipati Sampang ||

54. aturêna iki surat mami | maring sutèng ulun Kae Răngga | duta pinangadêg kabèh | lawan reyal nyapuluh | lan dipati ing Surawèsthi | tumut mangadêg sira | lan reyal nyapuluh | punang duta wus umêsat | Tanpanaha kalawan Ki Sawunggaling | ing ênu tan winarna ||

55. ya ta wau kang lagya hêm kawis | atur sêmbah Adipati Sampang | lamun mêkatên dadose | ing karsa jêng pukulun | pundi ikang kinar[31] wiwit |[32] pangran alon ngandika | dhimas karsanisun | sun paluguh anèng Dêmak | wong Kumpêni tulung bêcik ora bêcik | sok isun pracayaa ||

56. matur Adipati Surawèsthi | igih lêrês ing karsa panduka | jagat ingingêran malèh | pangeran lon umatur | yèn mêkatên amba rumiyin | mantuk dhatêng Mandura | siyaga prang pupuh | lan kakang ing Surabaya | ngantunana sampun nganti ngatawisi | wus dadya rêmbugira ||

57. para lurah Kapugêran sami | kang linilan dènira miyarsa | ngadhêp anèng sor gustine | sadaya [sa...]

--- [f. 520r] ---

[...daya] sukèng kalbu | sigra mundur dipati kalih | saking ngarsa pangeran | lampahira rawuh | dalême ing Pasampangan | enjingane pangeran arsa apamit | mring Patih Sumabrata ||

58. wus lumampah wau sang dipati | mring wismane Patih Sumabrata | ingiring wadyabalane | tan adangu wus rawuh | ing dalême rêkyana patih | kagyat Ki Sumabrata | sigra dènnya mêthuk | cundhuk anèng paregolan | ingacaran pangran astanya kinanthi | marang rêkyana patya ||

59. sasampunnya atata aligih | angandika Dipati Mandura | isun iki adhi patèh | pamitna mring sang prabu | manirarsa tilik nagari | alama tan uninga | dukap kalih taun | isun arsa angujunga | mring astana ki apatih anauri | gih suwawi asohan ||

60. ya ta sarêng budhal lan apatih | tan adangu prapta ing pasowan | jujug Srimanganti age | sampun awêling atur | wau sira rêkyana patih | katur maring narendra | ingandikan wau | ki apatih lan pangeran | sampun prapta ngarsanira sri bupati | wotsinom ki apatya ||

135. Sinom

[Adipati Cakraningrat sagarwa putra wangsul dhateng Madura. Pangéran Puger sagarwa putra lolos saking Kapugeran.[33]]

1. sang nata alon ngandika | paman dèn kaparèng ngapti | majêng Sang Dipati Sampang | ing nêtya datan [data...]

--- [f. 520v] ---

[...n] katawis | lamun ngêmua wadi | tinon kalakung asamun | matur Dipati Sampang | linilana ikang abdi | atêtuwi mring nagri dalêm Madura ||

2. amba gusti tan alama | kados kalih wulan prapti | lakung kuwatir kawula | lami atilar sang aji | dèrèng tega sayêkti | rèhning anyar madêg ratu | gusti mênawi kathah | pakèwêde kang nêgari | pan kawula agèr angraos katêmpah ||

3. lêga tyase sri narendra | tan wruh yèn tibaning lair | lah paman sampun alama | igih manawi ing wiking | paman watên drigami | yèn benjang sampun anungkul | putra dika Sudira | yèn dèrèng maksih kuwatir | marmanipun paman sampun lama-lama ||

4. kewala adarma-darma | paman umadêg narpati | sêsukêre kang nêgara | abot repot manggih wèsthi | wêwêlinge kang syargi | pun paman ikang katêmpuh | ya ta Dipati Sampang | mèsêm sadalêming galih | yèn ngucapa lami pisan si dursila ||

5. graitanira sang nata | nyana yèn dèrèng udani | mokal si bibi tutura | iya bibi Pakuwati | kang bisa awèh brangti | dening wus kacirèn lulut | pan kongsi kaping tiga | yèn nora lilaa yêkti | mring ragane kapisan măngsa tutuga ||

6. sang nata supe sakala | kang lathi [la...]

--- [f. 521r] ---

[...thi] pating kajuwit | dadya alon angandika | sitên ta ikang nênggani | dalêm andika ngriki | pun bibi pun bibi punapa tumut |[34] sadaya mring Mandura | tuwi bibi Pakuwati | igih paman punapa milyèng mring Sampang ||

7. matur Pangeran Mandura | igih sadaya tut wuri | tan watên purun tinilar | witning arepot ing margi | dene kang anênggani | ing pondhok mantri pêpitu | sang nata sru ngandika | yèn pênêd-pênêde ugi | dèn tilara igih pun bibi sadaya ||

8. bêktaa gundhik kewala | punika rikat ing margi | pasthi egal nuli prapta | dene kang têngga ing ngriki | paman dhatêng pun bibi | sakèhe para tumênggung | wadana Kartasura | apan agilira sami | ya ta matur ki adipati ing Sampang ||

9. kados tan kenging ingampah | igih sadaya pun bibi | rèhni[35] anêng[36] ing nagara | wus alami tan udani | ya ta sri narapati | wardayanira garuwung | osiking tyas mêngkana | adhuh bibi Pakuwati | pasthi ngarang yèn sira lami tan prapta ||

10. ya ta amundhut sang nata | reyal pitung atus prapti | dawêg paman tampanana | patumbas warih ing margi | sang nata ngambil galih- | ira Pangran Mandurèku | sampun wotsêkar mêdal | sapraptanira [sapraptani...]

--- [f. 521v] ---

[...ra] ing jawi | wadyanira sadaya sampun sanega ||

11. budhal Adipati Sampang | umung syaraning wadya lit | Kali Sêmanggi wus prapta | rêmbatan winot ing warih | sigêgên kang winarni | gêntia ikang winuwus | sang prabu kari brăngta | mung Dèn Ayu Pakuwati | kang sinambat-sambat salir polahira ||

12. sun têdha nuli praptaa | adhuh bibi Pakuwati | wêlasa maring kawula | kari tansah agung brangti | tan ana ngusadani | nadyan isine kadhatun | tan dadya tamba brăngta | liya bibi Pakuwati | sri narendra kapirangu karurungan ||

13. gantya ikang kawuwusa | dutane Răngga Sêmawis | sira Dêmang Tanpanaha | lawan Dêmang Sawunggaling | prapta nagri Sêmawis | punang kitaki sul-angsul | katur marang Ki Răngga | Yudanêgara Sêmawis | tinupiksa kadhadha dhawuhing surat ||

14. kapindho surat punika | saking Pangran Sampang nênggih | yèn wus dadi kang pirêmbag | Ki Răngga suka tan sipi | de ta sampun akanthi | dènnya ngadêgakên ratu | lan Sampang Surabaya | prajurit prakosa sugih | pan wus ilang bêbalunge Kartasura ||

15. sinung lorodan rasukan | Ki Răngga pinundhi-pundhi | wau ta Dipati Sampang | sapraptanirèng nêgari | agêgabah prajurit [praju...]

--- [f. 522r] ---

[...rit] | mantri sêntana Nung-anung | tuwin wong Dulangmangap | dinadar raina wêngi | kalih èwu prajurit Dinulangmangap ||

16. dhomas wadya Pêpilihan | cacahe kang para mantri | kalih atus samya sura | akèh simbar jajanèki | ikang bêbêrngos jrihi | godhèg wok mata têtuhu | ana brêngos sacêngkang | ulate ringas ngajrihi | solahira lir sanggala[37] kapanasan ||

17. sêmbada golonganira | aran wong Suratangisir[38] | rongatus kulambi abang | rinenda satêbah sisih | samya prawirèng jurit | waos binang pothang puput | lurahe ingaranan | Lindhusagara prajurit | kang dèn ulah wong Sampang sadina-dina ||

18. wong Suratankondur ika | rongatus ikang nisihi | samya irêng kulambinya | rinenda satêbah sisih | tumbak irêng ngajrihi | rongatus pinonthang puput | lurahnya ingaranan | Lindhu Prahara prajurit | watên malih rongatus wong Trunalanang ||

19. samya kulambi sikêpan | sora-sari abang ngrawit | samya lancingan sangkêlat | rendanira nigang nyari | waos palèt sinuging[39] | asisih wong Trunalawung | martaswe kulambinya | sikêpan samya balênggi | waos [wao...]

--- [f. 522v] ---

[...s] biru rongatus pinonthang ing mas ||

20. lurahe samya sêntana | aran Radèn Surèngpati | Trunalawung lurahira | aran Radèn Surèngwèsthi | wong Trunarancap nênggih | asisih wong Trunarampung | rongatus sagolongan | rolas pangkat kang Pinilih | sapangkatnya rongatus salurah-lurah ||

21. binusanan abra sinang | prajuritira sinêlir | kajawi kang para putra | pêpitu kang mawat kardi | putra lêlima nênggih | prajurite tigang atus | putra kalih punika | sêpuh lan panênggak nênggih | prajurite samya nglimang atus sowang ||

22. apan samya binusanan | sakêlat abang myang kuning | ijo biru lan mêmegan | baludru myang sora-sari | lejatop martaswèki | akèh kang sêsonthèr[40] pêlung | daragêm podhang-podhang | tuwin cêcêlêpan asri | para putra sondhèr rangrangan Toyamas ||

23. wus tatane wong Mandura | duk ing kuna yèn jurit |[41] tan lali sêsondhèrira | têtêngêre para mantri | prasamya udhêng gilig | sakempol-kempol gêngipun | pangeran salaminya | siyaga tan kadi mangkin | winutahkên donya sinêbar ing bala ||

24. sadina-dina ingajar | ing alun-alun sirèki | rame kang bênthak-binêthak[42] | ana kang

--- [f. 523r] ---

bêdhil-binêdhil | wanèh kang ulah lêmbing | ana ikang ulah tulup | sèwu Saragninira | ingajar bendrongan sami | pan kajawi Sragênine para putra ||

25. nêngêna kang lagya dadan | kang amrih suraning dasih | ya ta ikang kawuwusa | Jêng Pangeran Pugêr nênggih | tan antuk dhahar guling | yèn dalu agung anêngkung | nênêdhèng ing Yyang Suksma | amaladi samadi êning |[43] pan anagês[44] dènnyarsa umadêg nata ||

26. wus angsal sasmitani[45] Yyang | kalilan madêg narpati | mêngkuwèng ngrat nusa Jawa | nênggih wau kang winarni | Rahadèn Sudirèki | apan wus kêna ingapus | kacapêng[46] ing Losêkar | sawetaning Budhur nênggih | pan Ki Arya Banyakwidhe kang misaya ||

27. binêkta mring Kartasura | rahadèn dipu[47] brajongi[48] | wongira samya binănda | wus misuwur ing nagari | Pangran Pugêr miyarsi | yèn kang putra wus kapikut | binêkta mring nagara | Banyakwidhe kang angirid | duk sêmana pangeran ngundhangi bala ||

28. sakèhe kang para lurah | adadana anak rabi | Kapêdhak lan Panakawan | sadaya sami arakit | wong Gamêl datan kari | ya ta kawarna ing dalu | pukul kalih wayahnya | usrêk syara ting kalêsik | kang pratmaja gugup lagya ingandikan ||

29. andhèr ngarsane kang rama [ra...]

--- [f. 523v] ---

[...ma] | sêsêlirira tan kari | ana kang anyêkêl kuda | sabuke binondhèt sêlir | ana ngêmban bêbayi | wanèh nuntun garwanipun | lakung dènnya kasusya | dera myarsa lalos latri | jêng pangeran sêmana sampun tumêdhak ||

30. amarga ing bêbutulan | angalor ngilèn dèn jogi | kagyat ikang kamarganan | grubyuge anyalawadi | kiwa têngên kèh uning | yèn pangran lalos ing dalu | katur mring Ki Apatya | Sumabrata malbèng puri | wong jro pura kagyat Sumabrata prapta ||

31. anêrka yèn ana karya | samya winênganan kori | prapta sadalêming pura | Ki Sumabrata wus panggih | lan wêdana kang kêmit | rêmbag amungu sang prabu | sira Nyai Wilaja | wus amungu ing nrêpati | sri narendra têdhakan jiga nonoman ||

136. Durma

[Pangéran Puger pepanggihan kaliyan radèn rangga Yudanegara wonten ing Pudhakpayuk.[49]]

1. Ki Tumênggung Sumabrata matur nêmbah | dhuh gusti sri bupati | rama jêngandika | Pangeran Kapugêran | lalos saking dalêm gusti | saputranira | sagarwa datan kari ||

2. ngalor ngilèn wau wadya kang uninga | duka sri narapati | jaja winga-winga | kumêdut lathinira | migah mring kamar pribadi | bêndhe Ki Bicak | sigra binêkta mijil ||

3. wus tinampèn dènira rêkyana patya | tinabuh ing sitigil | bêndhe munya ngakang |

--- [f. 524r] ---

muni ing ngawang-awang | binarung lan têtêg muni | wadya gumêrah | otêr wong sanagari ||

4. ing jro pura gègèr umung awurahan | samya salah pyarmirsi[50] | apan nyananira | Pangeran Pugêr ika | angamuk maring jro puri | wadya kaparak | ing Srimênganti baris ||

5. praptèng Sitiluhur barise malatar | kapang wong Magêrsari | Priyataka ngarsa | Saragni jajarira | bêdhil samya dèn isèni | wong Jagabaya | samya prayitnèng wèsthi ||

6. wong Nirbaya sikêp karbin mugèng ngarsa | wong Jagasura sami | ganjur sikêpira | Nulup Wisapracăndha | wong Nutra sikêp jamparing | wong Nyagragnyana[51] | galathik mungup asri ||

7. Wirabraja Brajanala Kartiyasa | samya prayitnèng jurit | tan lalyèng pêrnahnya | Jataka Wisamarta | Mandhung Kanoman lan Miji | wong Patrayuda | saastranira baris ||

8. Martalulut Singanagara ing ngarsa | Pinilih Jodhipati | myang wong Darpahita | Yudamanggala ngarsa | Patranala anambungi | Kabayan ngarsa | wong Gandhèk mobat-mabit ||

9. Mantri Anom ting balêbêr lunga têka | dènnya anênimbali | sagunging pratiwang[52] | ing ngalun-alun aglar | pasisir măncanêgari | saha barisnya | aglar ing Păncaniti ||

10. kawarnaa kang lalos [la...]

--- [f. 524v] ---

[...los] wau lumampah | duk bêndhe ing jro muni | apan kapiyarsa | lagya praptèng Cêpaga[53] | agugup lampahirèki | pratmaja garwa | pating kathèthèr icir ||

11. lakung dènnya repot kang para tênaya | Radèn Natawiryèki | apan bêbondhetan | kalawan sêlirira | kudane dipun wawoti[54] | dadananira | radèn kêkalung karbin ||

12. asta kiwa sarwi anyangking talêmpak | miyarsa bêndhe muni | wiyang driyanira | arsa bucal wowotan | angraos uwêl[55] ing galih | yèn tinaksihna | sêlire pasthi kari ||

13. murang-muring gugup mirsa bêndhe ngakang | gendhongan dèn tatasi | sigra sêlirira | kinèn anitih kuda | sarwi kinèn mangku karbin | sira rahadyan | mandhi waos nèng wuri ||

14. Radèn Wăngsataruna gugup solahnya | ngêmban sutaning rèki | sêlir nitih kuda | sutanya mur sawarsa | Mas Bêladho arannèki | patutanira | sêlir Bok Lara nênggih ||

15. Ni Bok Lara ikang tinitihkên kuda | gendhong ponjèn pribadi | Radèn Wăngsatruna | dharat angêmban suta | nulya gagat enjing |[56] pangran lampahnya | prapta ing Majalêgi ||

16. wus raina Rahadèn Wăngsataruna | êmban-êmbannya kèksi | ginagujêng [gi...]

--- [f. 525r] ---

[...nagujêng] kathah | cêlona kang kinarya | samya suka kang ningali | radèn tan nyana | pangrasanira jarit ||

17. apan kèndêl sakala anata lampah | rêrepot dinok ngarsi | kang aju marga |[57] ing ngarsa Jiwasuta | ikang rumêksa ing wiking | sawontênira | gêgaman kang nindhihi ||

18. Sastrajaya kalawan para atmaja | samya prayitnèng wèsthi | apan kang jinaga | wadya ing Kartasura | mênawa kinèn nututi | dera sang nata | mila lampah dèn rakit ||

19. pan alaju mêdal Kênêr lampahira | ing Ngampèl kang dèn jogi | ya ta kawarnaa | wau sri naranata | wus abudhalakên[58] baris | têtindhihira | Dipati Surawèsthi ||

20. wong pasisir ikang nututi sadaya | gancang lampahing baris | pan untap-untapan | lawan wong Kapugêran | dipati ing Surawèsthi | kang ngirid lampah | lêga tyasirèng galih ||

21. dupi arsa pangeran sompok lampahnya | Dipati Surawèsthi | ririh lampahira | sagung para pratiwa | tan ana wani nglancangi | ing barisira | Dipati Surawèsthi ||

22. wus prapta Kali Tuntang lampahira |[59]

--- [f. 525v] ---

kartêg tinugêl aglis | mila ragi baban[60] | pangeran lampahira | mingêr sagung kang nututi | mêdal Bahrawa | ing Jambu kang dèn jogi ||

23. jêng pangeran sampun lampahkên kang duta | dhingini mring Samawis | prapta dutaning kang | wus panggih lan Ki Răngga | ngundhangi wadyanira glis | sabalanira | sanega wong Sêmawis ||

24. Sawunggaling lawan Dêmang Tanpanaha | ikang kinèn kariyin | mêthuk ing pangeran | ambêkta tundhan jaran | lawan sikêp anjagani | rêrepotira | pangran bêbêktannèni ||

25. wus lumampah sira Dêmang Tanpanaha | lan Dêmang Sawunggaling | sira Kyai Răngga | mampir ngloji lampahnya | panggih lan Kênol tumuli | sampun winartan | Pangran Pugêr nèng margi ||

26. dèn bêbujung dening wadya Kartasura | Kênol gugup miyarsi | yèn mêngkono Răngga | dèn egal têtulunga | mênawa karoban jurit | isun mêmêkas | mring sira dèn pakeling ||

27. nadyan silih kênaa nora kênaa | gènira angaturi | marang jêng pangeran | têdhaka mring Samarang | nadyan awrata kang galih | dika dèn bisa | ngaturi amrih

--- [f. 526r] ---

kêni ||

28. bokmênawa Pangran Pugêr darbe karsa | ngadêg liya Sêmawis | jêr ika nyang punya | putrane Raja Jawa | nyang ponya samoa nagri | yyan madhiria[61] | ing lyan sapa mangêni ||

29. lamun dika ki rong[62] tan angluputna |[63] pangran praptane ngriki | katrima turira | kadhahar ing pangeran | anuting aturing rèki | pan dika benjang | kaparcayèng Kumpêni ||

30. dening jendral prasasat athah[64] dêdanan | têtêpe anèng Jawi | lawan awèh lêga | ngunêke tyas Wêlănda | dening tan dèn pracayani | duk madêg nata | bahong Pangran Dipati ||

31. ya ta mèsêm Radèn Răngga sarwi mangkat | saking dalêming loji | wau ta kawarnaa |[65] ikang dhingini lampah | Tanpanaha Sawunggaling | wus panggih lawan | pangran amanganjali ||

32. sarwi atur kuda tundhan tigang dasa | lawan sikêp jagani | ing rêrepotira | sigra wong Kapugêran | kang sayah samya anitih | tuwin gendhongan | prasamya dèn rêmbati ||

33. Jêng Pangeran Pugêr lakung sukanira | kapotangan tan sipi | sarwi angandika | mring Dêmang Tanpanaha | sutèng ulun anèng ngêndi | iya Ki Răngga | ki dêmang matur aris ||

34. atur sêmbah gusti igih watên wutat | amba kinèn rumiyin | ya ta lampahira | pangeran sampun prapta | ing Ungaran pan salastri[66] | enjange budhal | ing Pudhakpayung prapti ||

35. Pudhakpayung

--- [f. 526v] ---

gènnya panggih Kyai Răngga | lan pangran raryyan sami | wau Kyai Răngga | nêmbah angrangkul pada | umatur sarwi anangis | dhuh gustiniwang | tan nyana amba gusti ||

36. tan anyana panduka lalos tan wawang | gusti walujêng[67] gusti | datan katututan | dening wong Kartasura | Ki Răngga rinakul aglis | sinêsêp sang dyah | êmbun-êmbuning rèki ||

37. wus satata Ki Răngga atur dhêdharan | pangran nêk tumuli |[68] ing wadya buktia | sami pratmajanira | sigra dènnya bukti sami | sasampunira | jêng pangran hêm ing margi ||

38. jêng pangeran ngandika marang Ki Răngga | sah sutèngul[69] kaki |[70] paran karsanira | isun laju mring Dêmak | yèn sarjuk lan sira kaki | nagri ing Dêmak | gèni sun madêg aji ||

39. lawan isun nyawa nganti ramanira | adhimas Mandurèki | lan Si Surabaya | maksih nèng |[71] Ki Răngga matur wotsari | lamun kenginga | amba matur ing gusti ||

40. lêhêng tuwan madhiria ing Sêmarang | akanthi lan Kumpêni | yèn amba tan arsa | nadyan si ngantosana | pratiwèng bang wetan gusti | nanging panduka | sampun anèng Sêmawis ||

41. gih kuwatir mangke gusti yèn têbiha | kalawan pun Kumpêni | watêking wong Jawa | mênawi wontên guna | dhuh gusti lamun suwawi | lan pun Wêlănda | yyan dipun bruki gusti ||

42. mênawi gih pun Wêlănda malih tingal | kenging dèn mêmanisi | ing putra paduka | prabyèng ing Kartasura [Karta...]

--- [f. 527r] ---

[...sura] | sayêkti arêregoni | ing panjênêngan | ngathahkên satru gusti ||

43. lêng rinèwi[72] sapatute pinasrahan |[73] ingêbuhakên jurit | gusti pun Wêlănda | sugih prakosya guna | abandhu wignya lah jurit | sabrang kasubyèng |[74] luwih yèn ulah jurit ||

44. jêng pangeran lêgêg dadya angandika | sun turut sira iki | nanging utusana | dèn egal maring Sampang | dèn kaya aturirèki | prakaranira | sri rapamta[75] si adhi ||

45. Kya Mas Răngga Yudanêgara manêmbah | dhuh gusti sigih-sigih | arinta Mandura | punika pan minăngka | kabêsaraning prakawis | kinarya akah[76] | ing Kumpêni tur gêndhis ||

137. Dhandhanggula

[Pangéran Puger prapta nagri Semarang. Adipati Sampang, pangéran Mandura malik tingal, lajeng bedhah Lamongan. Sang nata ing Kartasura utusan ngalurug dhateng Demak badhé mengsah jurit kaliyan pangéran Puger.[77]]

1. yèn Kumpêni amiliyèng kapti | yèn upami cinarok kang kêmbang | saking ing Kartasurane | kalikabana[78] sagup | owah dhatêng paduka aji | amba kang amakringa[79] | ing tuwan pukulun | aja kudu têtulungan | wong Kumpêni isun wus kêlar pribadi | angrêbut tanah Jawa ||

2. yèn wus kanthi Sampang Surawèsthi | myang arêbut nêgara ing Jawa | wus agêdhe dangdanane | wadyèng pasisir mirut | măngsa ana wani nglawani | dadya mêkatên ing benjang |[80] dhatêng pun Kumêndur | dadosa pangampang-apang[81] | yèn Kumpêni anênuwun jroning jangji | pangran suka miyarsa ||

3. dyan rinangkul Ki Răngga tumuli | sutèng ulun apa

--- [f. 527v] ---

karsanira | isun nurut ing dhèwèke | saliring prakara gung | mring Kumpêni sun tan udani | hèh Răngga sutaniwang | amunga sirèku | Ki Răngga matur anêmbah | igih gusti kapanggiha kawulèki | sagung ikang bicara ||

4. saking Pudhakpayung wus lumaris | Kyai Răngga anglampahkên duta | andhingini mring nagrine | lawan ta asung wêruh | marang Kênol yèn pangran prapti | Wêlănda dyan sanega | sagunging tragkondur[82] | abaris ing Paterongan | wolung puluh Kapitan Kênol nindhihi | warnanên jêng pangeran ||

5. sampun rawuh wau Jatingalih | kinèn rumiyin sagung rêmbatan | lan rêrepot sakathahe | lan wong wadon karuwun | sampun prapta nagri Sêmawis | sagunge para garwa | tuwin garwanipun | pratmaja lan wadya-wadya | sira Demang Tanpanaha kang angirid | mring dalême Ki Răngga ||

6. jêng pangeran lampahe wus prapti | Paterongan panggih lan Kapitan | Kênol sampun atur tabe | sagra ngaturan wau | migah dhatêng ing rata rukmi | lumiring mring nagara | syaranya gumuruh | prapta nagri ing Sêmarang | pan gumuruh sênjata lanang kang muni | mriyêm lir gunung bêntar ||

7. barondonganira wanti-wanti | Kadhokngorèke Ki Răngga ngangkang | pating jalêgur Crabalèn | ya ta pangeran wau |

--- [f. 528r] ---

têdhak saking rata rukmi |[83] kacatur praptanira | ing loji jinujug | jêng pangeran duk pinarak | Ki Kapitan Kênol matur ngasih-asih | amba lir manggih rêtna ||

8. prapta tuwan ing nagri Sêmawis | ikang abdi Kumpêni sadaya | lir amanggih mas gêdhene | igih sagunung Rurung[84] | anglir puwun ngawunan jahni | mangkya gya dhinawahan | sêmi punang taru | lir mina kasatan toya | lagya mangkin mina kasrambahan warih | asrêp manah kawula ||

9. jêng pangeran manthuk trima kasih | dyan Ki Răngga majêng mring kapitan | Ki Răngga alon têmbunge | hèh sampun dangu-dangu | ki kapitan pangran nèng loji | apan mêntas lêlampah | sangêt sayahipun | kawula turi rêrêba | sakathahe bicara kapanggih mami | tan susaha pangeran ||

10. dyan pangeran kondur saking loji | marang dalêmira Kyai Răngga | kapitan angatêrake | rawuh ing wismanipun | Kyai Răngga saha nak rabi | gumisir wisma jaba | pratmaja sadarum | apan ta pinêrnah-pêrnah | sinêngkalan naga kalih mayang jalmi |[85] duk lolossira pangran ||

11. dyan Ki Răngga utusan tumuli | duta maring nêgara Mandura | Ki Cakrapuspa wastane | sampun numpak ing laut | kawarnaa ikang nututi | bala ing Kartasura |

--- [f. 528v] ---

apan sampun mantuk | wus prapta ing Kartasura | pra pratiwa atur tiwas ing nrêpati | dènnya tan katututan ||

12. lawan sampun masuk ing Sêmawis | tinadhahan pinêthuk ing marga | mring Răngga Yudanagrane | sang nata lakung bêndu | Sumabrata atur upaksi | wong Gunungkidul tadhak[86] | lumaksanèng pupuh | ing Wanglu abêbarisan | Wirawăngsa wastane ikang nindhihi | angradon barisira ||

13. timbalanira sri narapati | sapartigan wadya Kartasura | kinèn angluruga kabèh | sanega mangkat sampun | têtindhihe wadana jawi | gantya kang kawuwusa | Radèn Sudirèku | prapta nagri Kartasura | kinunjara ing gêdhong lan dèn sasabi | rajut kênjaranira ||

14. kawarnaa kang anglurug sami | sampun campuh lawan wong kêraman | arame dènira tètèr | wong kêraman acakut | Wirawăngsa pan angêmasi | ingêlud marang arga | binoyongan sampun | gêgaman mundur sadaya | sampun prapta ing nêgari Kartawani | katur ing naradipa ||

15. ya ta wau kawuwusa malih | dutanira Ki Răngga Sêmarang | prapta Madura lampahe | katur mring pangran sampun | tinimbalan wus praptèng ngarsi | duta katur ing pangran | tinanggapan sampun | surat sinukmèng wardaya | wus kadhadha pangran angandika aris | kalakung [ka...]

--- [f. 529r] ---

[...lakung] sukanira ||

16. animbali mring para prajurit | wus angadêg baris ing Mandura | apratăndha pambalike | Dipati Surèngkewuh | Ki Tumênggung Jangrana nênggih | apamit ing sang nata | linilan wus mantuk | saking nagri Kartasura | panyanane sang nata diya[87] tamping |[88] tan nyana ngandhut wisa ||

17. pan sinaru tan kawarnèng margi | lampahira Tumênggung Jangrana | sampun prapta ing nagrine | lagya kèndêl tri dalu | anèng nagri ing Surawèsthi | lajêng nabrang ing Sampang | andadèkkên rêmbug | sapraptanirèng Mandura | wus apanggih lan pangran suka ing galih | ngacaran mring padhêman[89] ||

18. lajêng dhêdharan ngiras apikir | angandika Pangeran Mandura | ing butya[90] Surabayane | kakang onêng kalakung | isun marang ing sira watir | mênawi kawêdana | ing solahing rèku | matur Tumênggung Jangrana | sakalakung gèn kawula ngati-ati | upama sinikara ||

19. pan akathah tiyang Surawèsthi | kalih èwu kang têngga kawula | prajurit ti-ati kabèh | pama kalikab ulun | dèn prugula dening nrêpati | pasthi adamêl susah | wong Surabaya gung | angamuka pasthi bubrah | dèn lêmbuta kawula wus ngati-ati | ing sabên-sabên sohan ||

20. duk rakanta pangran lalos latri | katujune kawula dinuta |

--- [f. 529v] ---

kinarya senapatine | nututi lampahipun | jêng pangeran gumujêng bêlik | dilalah karsaning Yyang | rahayu ing laku | matur Tumênggung Jangrana | sri narendra kawula sawang ing mangkin | cahyane sampun biyas ||

21. kadi dede cahyaning nrêpati | yèn kalane miyos sinewaka | lir Cina lêsu wêtênge | datan darbe kêkuwung | prak atine sampun ngunusi | solahe wus lumajar | manise kaplayu | tan wontên mantra-mantranya | lawan syargi rakanta sri narapati | sanglir[91] solah bawanya ||

22. Pangran Sampang anuduhkên aglis | surat ikang saking ing Sêmarang | tinupiksa ing têmbunge | Dipatya Surèngkewuh | lakung tusthanira ing galih | Pangran Sampang ngandika | hèh kakang karsèngsun | aprakara Surapatya | sun utusi aja obah aja osik | yèn sêdya têtulunga ||

23. marang Prabu Kartasura nuli | isun gêcak nagri Pasuruhan | aja angregoni gawe | nadyan mintara tèngsun | kakang maring nagri Sêmawis | yèn uwis Pasuruhan | karuhaning laku | sira Tumênggung Jangrana | igih lêrês punika nuntên suwawi | paduka utusana ||

24. wus akarya surat Sang Dipati | kang tinuduh pan mantri sakawan | lawan wong Surabayane | nganêm duta wotsantun | ing ngarsane Pangran Dipati | duta sampun umêsat | anumpak ing laut |

--- [f. 530r] ---

ing ênu datan winarna | gancang ikang carita wus samya prapti | nagarèng Pasuruhan ||

25. katur maring Radèn Surapati | duta Sampang sigra tinimbalan | praptèng ngarsa tur surate | dyan tinanggapan sampun | tinupiksa sinukmèng galih | têmbunge kang nuwala | salam donganisun | rakanta Dipati Sampang | Anyakrèngrat kaatura mring si adhi | wong andon Pasuruhan ||

26. wiyos ikang manira yun uni[92] | adhi marang jênêng pakanira | manirarsa ngadêgake | ing Pangran Pugêr ratu | lamun sira adhi ngaboti | ing rajèng Kartasura | musuh lawan isun | yèn sira tan munasika | pasthi arja lah iku pilihên adhi | yèn kêna isun eman ||

27. wus kadhadha têmbunge kintaki | duta Sampang sampun ingasulan[93] | pinusalin sigra lèngsèr | datan kawarnèng laut | ing Mandura pan sampun prapti | lajêng tumamèng ngarsa- | nira pangran wau | duta manêmbah tur surat | angsul-angsul saking Radèn Surapati | surat wus tinampanan ||

28. tinupiksa titiyyèng kintaki | atur sêmbah arine pangeran | pun Surapati wiyose | kaatura pukulun | kakangêmas Sang Adipati | Sampang Anyakraningrat | panduka sung wêruh | kang êmas dhatêng kawula | jêngandika arsa ngadêgna nrêpati | sakarsa-karsa dika ||

29. pan kawula kakang

--- [f. 530v] ---

tan parduli | aran sami kang darbe nêgara | arêbat sami bangsane | singa kang dadi ratu | apan ingong kakang wong cili | tan liyan Pasêdhahan | igih kang sun tugu | pangeran suka miyarsa | tuwin sira Jangrana ing Surawèsthi | pangeran angandika ||

30. alah kakang wadya Surawèsthi | payo kakang siyaga ing yuda | wong pasisir wetan kabèh | kêrigên aja kantun | yèn abăngga gêcêkên aglis | kakang nuli mantuka | dadana wadya gung | budhal Tumênggung Jangrana | saking Sampang andalani ing Garêsik | Garêsik duk sêmana ||

31. apan sampun uninga ing warti | lamun balik Sang Dipati Sampang | ing Pangran Pugêr ujude | sumadyèng băngga pupuh | ing Lamongan sampun akawit[94] | kawratan sihing nata | Kartasura agung | dadya samya pradadanan | bêdhug tiga Jangrana dènira prapti | tumêdhak saking palya ||

32. kaebêkan nêgara Garêsik | dening prajuriting Surabaya | wadya ing Garêsik gègèr | aprang ing alun-alun | wong Garêsik watune[95] kêdhik | karoban ing ayuda | prasamya lumayu | akêmbul lawan Lamongan | wadya Surabaya kêmbul anglurugi | kutha Nglamongan bêdhah ||

33. sampun mantuk wadyèng Surawèsthi | Ki Jangrana praptèng Surabaya | pradadanan sabalane [sabala...]

--- [f. 531r] ---

[...ne] | wêtara tigang èwu | wadya Surapriga dèn ulig | binakta mring Sêmarang | iku badhenipun | gêntya ikang kawuwusa | Kartasura pan sampun miyarsa warti | saking Dêmak Lamongan ||

34. yèn Pangeran Mandura ambalik | tuwin Adipati Surabaya | wus angadêg dêdamêle | wadya pasisir suyud | ikang magok dipun gêcêki | lan malih ing Têtêgal | barise angêrgu | kanan kering ginêcêkan | sri narendra dukane yayah sinipi | kya patih ingandikan ||

35. praptèng pura ngandika nrêpati | Sumabrata sun arsa utusan | marang Sêmarang wiyose | mundhut bêburon isun | paman Pugêr marang Kumpêni | arsa sun lurugana | apan durung mantuk | kinukuhan lawan ora | Sumabrata umatur lêrês sang aji | suwawi ingutusan ||

36. Ăntagopa sigra kang tinuding | pangarsane lan mantri têtiga | binêktan surat wus lèngsèr | ênêngêna tan wuwus | dyan warnanên prajèng Sêmawis | apan lagya bicara | Kênol lan kumêndur | lan Răngga Yudanêgara | Wêlănda gêng ing Japara wora-wiri[96] | marang nagri Sêmarang ||

37. pan kacatur Răngga ing Sêmawis | pêndhak Migu[97] dènira bicara | anèng kantor esuk sore | wontên Kumpêni rawuh | komasaris saking Batawi | jênênge kang bicara |

--- [f. 531v] ---

myang Kumêndur Sêlut | Driansah saking Jêpara | sarêng prapta wau nêgari Sêmawis | wus pagih lan pangeran ||

38. mangkya lêkas abicara malih | sira Răngga anèng kanto[98] bêsar | lan Wêlănda gêdhe-gêdhe | komasaris amuwus | dhawuhakên sêrat Kumpêni | kang saking Batawiyah | sêrat angsul-angsul | Kêmêndur Sêlut Driansah | lan Kapitan Kênol kang dèn angsuli |[99] dènnyarsa karya raja ||

39. komasaris asru dènnya angling | hèh Ki Răngga sira lan Wêlănda | isun tari sayêktine | jendral pan ora rêmbug | Pangran Pugêr dadya nrêpati | iku pangeran kêras | pawarta wus umum | dhahulu brani Bêlandha | duk rusake Si Êtak iku nulungi | marang ing Surapatya ||

40. yèn ana liya têdhak Mêtawis | adêgêna amung iku aja | sok angrusak Wêlănda kèh | iku tuwan durnadur | timbalane marang ing mami | lah payo rasakêna | Ki Răngga gumuyu | karsanya gurnadur jendral | luwih salah kadharan ujar tan yukti | sanadyan sayêktia ||

41. Pangran Pugêr angrurah Kumpêni | duk Mataram aprang lan Wêlănda | apêrangi ing kakange | dènnya rêbat kadhatun | lan kang raka sri narapati | Jêng Susunan Amêngkungrat |[100] duk Pêtak[101] karuhun | pan igih Sunan Mêngkurat | timbalane kang

--- [f. 532r] ---

rayi kinèn nulungi | mangsah angrurah Êtak ||

42. pundi silih salahing Kumpêni | lamun jendral tan arsa ngadêgna | sayêkti yèn ngadêg dhewe | dènnya ngrêbat kadhatun | nadyan mangke sampun awiwit | ing Sampang Surabaya | kang ajujung ratu | miwah pasisir sadaya | ing bang wetan iyêging karsa umiring | marang Dipati Sampang ||

43. kalih dènnya duk aprapta ngriki | apan arsa laju marang Dêmak | dènnyarsa umadêg rajèng | pan saking kawulèku | rèhing kina tawak[102] Kumpêni | pangeran pan andhahar | ing saatur isun | Kumêndur Sêlut Driansah | lan Kapitan Kênol samya anambungi | riyêg marang Ki Răngga ||

44. pasthi abis untunging Kumpêni | yèn Pangeran Pugêr umadêga | amangun karaton dhewe | angur milua jujung | abèn olih punang nêgari | ing yuda kinuwatan | pasthi nêmu utung[103] | wêkasane para arja | wong Kumpêni atap anèng tanah Jawi | adagang pan kèringan ||

45. dadya manthuk komasaris ling ring | pan rinasa bênêr sadayanya | pan sami kèlu rêmbage | akarya surat sampun | angsul-angsul marang Bêtawi | duta Kumpêni layar | tan kawarnèng ênu | pinukul ing timur kêras | gancanging carita wus agya prapti |[104] nêgari Batawiyah ||

46. katur sêrat saking komasaris [komasari...]

--- [f. 532v] ---

[...s] | marang Gurnadur Hèrpèk Husdiman | jendral animbali age | para Rat Pêni kumpul | rolas idlèr bicara sami | surat saking Sêmarang | gêntya-gêntya dulu | para dlèr samya nupiksa | surasane sêrat ngubahkên rat Jawi | mrih arjèng pramuditya ||

47. kang dadya hêm wêkasaning kardi | dening rarjèng samadêgkên raja |[105] datan ana salah ing rèh | ing dêlèr rolas rêmbug | sampun kangsul-angsulan aglis | duta sigra tinulak | dyan numpak ing laut | sampun prapta ing Sêmarang | Kyai Răngga sampun pinanggih ing loji | nupiksa surat prapta ||

48. Kumêndur Sêlut Driansah muging | kantor bêsar komasaris samya | Kapitan Kênol rewange | Ki Răngga sampun rawuh | pan minăngka wakile rèki | dening kajêng pangeran | sanglir bicarèku | pan aturira Ki Răngga | jêng pangeran tan sinung malêbèng loji | sampun nyênyampah akah |[106]|

49. tinupiksa sêrat ikang prapti | apan sampun rêmbug ing karsanya | kang anagung prajangjine | Kumpêni apan sagup | ngadêgakên ngawaki jurit | angrurah satru dibya | nanging anênuwun | kang sinuhun nagri Dêmak | lan Jêpara kaping tiga ing Têtêgil | yèn lêga jêng pangeran ||

50. lawan jendral kintun warni-warni | kang busana mring kajêng pangeran [pa...]

--- [f. 533r] ---

[...ngeran] | tuwin mring pratmajane |[107] bicara pan wus runtut | amung kari ngadêge rèki | lawan jangjining opah | kang dèrèng rinampung | nganti Pangeran Mandura | duk sêmana wong pasisir dèn wangsiti | Sêmarang sapangetan ||

51. sapangilèn ing Têtêgal wiwit | nagri Dêmak ika maksih rosa | ing Batang Pakalongane | kang liyan sami suyud | gantya ikang kawarna malih | duta ing Kartasura | Ăntagopa rawuh | pan nêgari ing Sêmarang | wus malêbèng loji duta atur tulis | tinampan ing kapitan ||

52. tinupiksa ing Kênol tumuli | pêpucuk prabu ing Kartasura | pan amundhut bêburone | Pangeran Pugêr iku | di kapitan Kênol sru angling | hèh duta umatura | ing ratuning rèku | pangeran anèng Sêmarang | apan dudu Kumpêni ikang ngaturi | pan karsane priyoga ||

53. nêlukakên maring wong pasisir | apan dudu karêping Wêlănda | pan iya karsane dhewe | sapa kang wani iku | ing pangeran amêmalangi | ujar nêgara Jawa | iya darbèkipun | Kumpêni măngsa dahweya | yèn ratumu wani cêkêlên pribadi | pangeran nèng Sêmarang ||

54. wus muliha isun tan ngangsuli | punang duta pan sampun umêsat | datan kawarna lampahe | ing Kartasura rawuh [ra...]

--- [f. 533v] ---

[...wuh] | duta lajêng marang apatih | ki apatih gya-agya | tumamèng kadhatun | wus panggih lawan narendra | sampun katur ature Kênol Sêmawis | surat tan winangsulan ||

55. wuwusipun Kênol pa[108] sumêngit | katur sadaya dhatêng narendra | sampun katur saature | sang nata lakung bêndu | jajanira lir wora-wari | ngatirah netranira | muka sumung-sumung | Rahadèn Suryakusuma | duk sêmana kinèn madhêmi tumuli | duk arsa pinadhêman ||

56. ikang Ardi Marapi ngunèni | gumalêdhug lir rubuh kang arga | yèn dalu liwat urube | sabên-sabên puniku | lamun arsa dipun pêjahi | Radèn Suryakusuma | wukir gumaludhug | yèn wurung sirêp kang arga | dadya wirang driyane sri narapati | pan sampun ingapura ||

57. sinungan sabin sèwu tumuli | apan sarwi pinatêdhan nama | Pangeran Ngabèi rane | Saloringpasar iku | ya ta wau sagung dipati | pasisir apamitan | marang sang aprabu | kang bang êlor sadayanya | samya kinèn jagani nagrining rèki | jaga tampinganira ||

58. saukure pratiwèng pasisir | wadyèng Kartasura asanega | dinutèng sang amêngku ngrèh | wong Kartasura nglurug | pra pratiwa ikang tinuding | ikang anjog ing Dêmak | kang angirid laku | Ki Arya Mandurarêja | wêdananya prayayi agêng lan [la...]

--- [f. 534r] ---

[...n] malih | Tumênggung Wirawăngsa ||

59. sèwu Tumbakanyar pratiwèki | katri lawan Kyai Wirasastra | lawan dêdamêl malihe | kang anjog Kaliwungu | Makuyuda Natayudèki | lan Pangeran Balitar | têtindhihing laku | kang badhe anjog ing Têgal | Banyakwidhe Banyumas kang anindhihi | lan Pangran Surabaya ||

60. tan winarna kang lagya lumaris | kawuwusa pangran ing Mandura | budhal saking nêgarine | lan Rêkya Surèngkewuh | Ki Tumênggung Jangrana nênggih | pinalih lampahira | dharat lan ing laut | pangeran mêdal lautan | lawan sira Ki Tumênggung Surawèsthi | kang mêdal ing dharatan ||

61. pratmaja tri kang angirid baris | ing Mandura kang mêdal dharatan | myang Surabaya kadange | tiga kang ngirid laku | Arya Jayapuspita nênggih | lan Panji Kartayuda | katri namanipun | sira Panji Surèngrana | tan winarna gêntya nêgarèng Sêmawis | kosya wirangrong ngarsa ||

138. Wirangrong[109]

[Wonten ing Semarang pangéran Puger jumeneng sunan Pakubuwana Sénapati Ingalaga Ngabdulrahman Sayidin Anatagama.[110]]

1. wong pasisir kathah kang prapti | Sêmarang suwita mangko | nagari kang satêngah kadangnya run | Kartasura maksih ngladèni | amung kari nagri Dêmak | iya tan amalih tingal ||

2. lan Batang Pakalongan nênggih | lawan Kudus winiraos | sêmana wiranging driya tan arsèku | ya ta sumawita mung patih | kinarya wakilira |

--- [f. 534v] ---

mring Sêmarang ran Patrajaya ||

3. tinarima cudhuknèki | nagri Pathi kawiraos | Mangunonêng Kya Wijah wus alampus | tênayanira kêkalih | kang asêpuh punika | nama Dêmang Tirtanata ||

4. Răngga Lêlana kang taruni | rêmbag lan kadange mangko | Tirtanata nèng Sêmarang Ki Rănggèku | anèng Kartasura ngabdi | Ki Abru ika sutanya | gêntya Pangran Sampang prapta ||

5. myang Dipati Surawèsthi | ing nagri Sêmarang rawoh | wau kang awadyabala ing alaut | ikang dharat dèrèng prapti | jêng pangeran wus anumpak | dharatan wadya gumêrah ||

6. Tumêgung Jangrana tan kari | sampun numpak dharat karo | tuwin ikang wadyabala dyan tumanduk | bratya Sampang Surawèsthi | ing dalêm pasanggrahan | pangran wau kawuwusa ||

7. sampun ingaturan uning | lamun adipati karo | Sampang Surabaya prapta mrak jabèku | gêpah tinimbalan kalih | praptèng ngarsèng Sang Bathara | Cakraningrat Ki Jangrana ||

8. cundhuk ngaras suku kalih | dyan rinangkul jăngganye[111] lon | Jangrana Surabaya nêmbah nêngkung | Pangran Sampang anangis | tan andipe gusti panggya | basuki pangran ngandika ||

9. mung sira adhi kang sun anti | gèn sun arsa madêg katong | tuwin wong pasisir kabèh panayèku | ya ta Ki Răngga prapti | anèng pintu wus ngandikan | prapta ngarsaning pangeran ||

10. ing

--- [f. 535r] ---

Mandura ya ta panggih | dadya kang pirêmbag kang wong | pasisir mung kantun tigang nagarèku | rosa maksih băngga wani | liyèku praptèng Sêmarang | sampun dadya kang pirêmbag ||

11. anganti dina Somèki | Pangran Adilangu kinon | duk sêmana tinimbalan pan dadyèku | têtiga Ngadilangu sigih | kang kêkalih mring Sêmarang | Jêng Pangran Têngah namanya ||

12. lawan Panêmbahan Wujil | kang seba Sêmarang karo | watên dening Pangran Răngga Dipa itku[112] | ikang macung Kartawani | warnanên wau lampahnya | pangran kalih nèng lautan ||

13. Pangran Têngah kalêm[113] jaladri | wusan Pangran Têngah mako | ya ta ing rowangira akèh lampus | wus karsaning Yyang Widi | Pangran Wujil priyoga | wus prapta nagri Sêmarang ||

14. Sêmawis bicara wus dadi | nuju dina Soma rêko | pêpêk pra pratiwa kabèh Wlandi kumpul | anèng pasanggrahan sami | apan sampun rineka | lun-alun myang tratag rambat ||

15. pangran sing pasanggrahan mijil | pinarak ing dhampar kaot | Kumêndur Sêlut Driansah nèng keringku | mugyèng kanan komasaris | Kapitan Kênol jajarnya | pratiwa andhèr ing ngarsa ||

16. tuwin Panêmbahan Wujil | mugèng ngarsa jajar kang wong | Pangran Sampang Jangrana Tumênggung | Pangran Mandura ngadêg aglis | pan sarwi undhang-undhang | sarupane pra dipatya ||

17. ngastokna

--- [f. 535v] ---

jêng pangran sigih | karsane umadêg katong | sarta pajujung ingong sang aprabu | lan sakèh para dipati | tuwin durnadur jendral | ngastrèni kaprabonira ||

18. sarta Rat Pêni sadayèki | Panêmbahan Wujil maos | donga nuli ngadêg kraton iku | bisikanira nrêpati | Jêng Suhunan Pakubuwana | Senapati Ingalaga ||

19. iya Ngabdulrahman Sayidin | Anatagama Katong | yèn kuna wasiyat Sultan Matarum | pratiwa saur kukilèki | wong Kumpêni gurnat mriyêmnya | sinulêd lir gunung rêbah ||

20. barondongan wanti-wanti | sèwu sinapan angrok | lir gêlap barung syaranya gumêrudug | tambur suling umyang bèri | otêr nagri Sêmarang | syarane asrang gumêrah ||

21. wong pasisir sadayèki | myang kang pratiwa mako | atabah-taban[114] sami tuwin iku | wadya Mandura nênggih | anèng loji andrawina | sami kang para pratiwa ||

22. tandhak ranran myang Kumpêni | obyar pating jalêgor | wong Mandura baris ngubêngi kanan kringipun | narendra bêbêksan atri | pêpêk kang amêng-amêngan | badhaya glar ngapti sri nata ||

139. Sinom

[Wadya Pakubuwanan kabantu kumpeni, Surabaya lan Mandura tata-tata badhé mengsah yuda lawan wadya Kartasura.[115]]

1. sang nata asru ngandika | hèh sagunge pra dipati | padha sira pirsakêna | wus dening kang para mantri | adhimas Sampang nênggih | isun paringi jêjuluk | anama Panêmbahan | Anyakrèngrat lawan [la...]

--- [f. 536r] ---

[...wan] malih | nguyunana wadyèng pasisir sadaya ||

2. kalawan malih Si Răngga | Ki Yudanêgara malih | jumênênga Adipatya | Sura Adimênggalèki | lawan isun paringi | ingurub dalan wong sèwu | padha sira ngastokna | ing namane Adipati | Sura Adimênggala nagri Sêmarang ||

3. Si Tumênggung Surabaya | iya sun wèhi kêkasih | jumênênga adipatya | lan tulusa angliwoni | sagung wadyèng pasisir | Dipati Surabayèku | kalawan Si Jêpara | iku sun wèhakên malih | jumênênga Dipati Sujanapura ||

4. kalawan Si Jawikrama | iku wus sun jujung ligih | luguhe Kudus nêgara | iya sun wèhi kêkasih | Si Arya sun arani | Jayasantika ing Kudus | lawan Si Sêstrajaya | iku sun gawe pêpatih | jumênênga Si Tumênggung Cakrajaya ||

5. sisiha Si Banyakpatra | iya sun gawe pêpatih | lan isun paringi nama | Tumênggung Kartanêgari | Jiwasuta lan malih | ingsun jujung luguhipun | lan sun karya pratiwa | ing jro sun wèhi kêkasih | jumênênga Ki Tumênggung Citrasuma ||

6. kalawan Si Ănggataka | iku sun tuduh nisihi | sun jujung luguhe samya | ugyan pratiwa jro nênggih | lawan sun wèhi nami | iya arana tumênggung | Tumênggung Wiracana | Si Kartajaya

--- [f. 536v] ---

lan malih | jumênênga Kandhuruan Wilatikta ||

7. wêdana Anumbakanyar | yèku sun kon angligihi | lan malih Si Kartiwăngsa | sun jujung luguhe sami | sun tuduh madanani | iya madanani sèwu | lan sun paringi nama | Si Kartiwăngsa ing makin | jumênênga Tumênggung Jayasudirja ||

8. lan bocah isun Si Subah | iku sun paringi nami | Ngabèi Surasantaka[116] | nindhihana gêdhong kering | Si Bayu sun arani | Răngga Wirasasmitèku | nindhihi gêdhong kanan | Si Kartanala sun alih | jumênênga iya Răngga Wanèngjiwa ||

9. Si Sutakarti sun karya | ing Cêngkalsèwu nêgari | lawan sun paringi aran | Ngabèi Kartijayèki | Si Bawa sun arani | Si Ngabèi Sêtyaranu | ugya mantri kaparak | Si Sodar isun arani | jumênênga Si Ngabèi Kartawirya ||

10. Si Kaplo sun wèhi aran | Si Kartayuda Ngabèi | lugyèng mantri jro kewala | iya pira bara benjing | apan sampun waradin | abdi Kapugêran sampun | kêdhik kang dèrèng migah | akathah kang sampun dadi | kapêdhake lama lawan upacara ||

11. panakawan gamêlira | prasamya jinujung ligih | sakadare pan wêrata | sawang-sawung ikang abdi | ana kang dadya mantri | sawanèh dadi tumênggung | dêmang ngabèi răngga | pra pratiwa angèbêki[117] | kumarubut ing suku sri naradipa ||

12. tuwin adipati

--- [f. 537r] ---

anyar | kumarayok atur bêkti | mangras lêbu dalêmakan[118] | pra mantri anyar tan kari | samodhadhang ngabêkti | ing suku mangaras lêbu | egar kang wadya-wadya | prasamya suka kang galih | pangasthine dipati kinarya dana ||

13. gêntya ikang para putra | sadaya jinujung ligih | samya ingalihkên nama | Radèn Wăngsatruna nênggi[119] | Pangeran Adipati | Mêngkunagara ranipun | Radèn Martataruna | Pangeran Dipasăntèki | Radèn Ăntawirya Pangran Prangmadana ||

14. Rahadèn Dipataruna | Pangeran Dipanêgari | Radèn Săngka ingaranan | Pangeran Purbaya nênggih | Rahadyan Sudamèki | Pangran Balitar ranipun | sagung ikang pratmaja | mangras suku angabêkti | lir sinêkar wardayane kang atmaja ||

15. kasaru wau kang prapta | wadya Sampang Surawèsthi | kang samya mêdal ing dharat | lajêng alun-alun sami | mara[120] pangirid mantri | laju maring ngarsa prabu | matur mring sri narendra | pra kadang ing Surawèsthi | atanapi para tênayèng Mandura ||

16. kadangira ki dipatya | ing Surabaya kêkalih | pinundhut dening narendra | samya sinungan kêkasih | arinta kang tumuli | ginêmpalakên wong sèwu | iya ing Surabaya | Arya Jayapuspitèki | apan dadya sosoraning kadangira ||

17. arinira kang pamadya[121] | pinundhut dening nrêpati |

--- [f. 537v] ---

sinungan nagri Lamongan | sarwi sinungan kêkasih | Panji Surèngranèki | Nglamongan dènira luguh | sutanya panêmbahan | kang sêmpuh[122] sinung wêwangi | sira Radèn Tumênggung Natadiningrat ||

18. tutug dènira kasukan | wau ta sri narapati | lawan wadya pra pratiwa | tuwin kang wadya Kumpêni | luwaran sri bupati | gêntia ikang winuwus | dêdamêl Kartasura | ing Dêmak wus prapti lami | Wirawăngsa lan Arya Mandurarêja ||

19. katiga Ki Wirasastra | kang anjog ing Lèpèntangi | Ki Tumênggung Makuyuda | lawan Ki Natayuda ri | Pangran Balitar nênggih | wong Kêdhu baris ing Tugu | kang anjog ing Têtêgal | baris kidul Tênggalwangi[123] | Banyakwidhe lan Pangeran Surabaya ||

20. kang abaris ing têngahan | kang lumanglang anèng margi | Ki Tumêng[124] Jayaningrat |[125] kinasihan ing nrêpati | sêtya barêng ngêmasi | lawan sira sang aprabu | binêktan sapratigan | donya salêbêting puri | sarta kinèn agajih[126] prajurit sabrang ||

21. Ambon Têrnete lan Cina | Lumayu Makasar Bugis | dènnya baris ing Ungaran | apan sarwi abêbiting | lan malih wong Matawis | bêbiting ing Pudhakpayung | ingukup mangkana |[127] wadyèng Kêdhu abêbiting | pan sadaya samya ngayun-ayun yuda ||

22. Tumênggung Wiranêgara | ing Têtêgal pan wus pamit | kalawan Rêksanêgara | budhal saking ing Sêmawis [Sêma...]

--- [f. 538r] ---

[...wis] | anglar jajahan nuli | arsa agitika musuh | kang anjog ing Têtêgal | sampun binêktan Kumpêni | kang angirid Kumpêni Luknan[128] Jaisman ||

23. panêmbahan ing Mandura | sampun amatah prajurit | kang badhe anglar jajahan | kang maring Dêmak tinuding | Jangkewuh lan Jangpati | ngirid wong Mandura sèwu | kêkalih putranira | ikang minăngka têtindhih | Radèn Suradiningrat lan Radèn Dêmang ||

24. lan wadya ing Surabaya | Panji Lamongan kang ngirid | sèwu sikêping ayuda | samya prajurit ti-ati | mêdal ing dharat sami | Kumpêni kang mêdal laut | senapatining yuda | Kapitan Kênol prajurit | sabragada Kumpêni ikang binêkta ||

25. kang tinuduh agitika | kang baris ing Tugu nênggih | sèwu dhomas wong Mandura | lawan wong Surabayèki | sèwu sikêping jurit | Arya Jayapuspitèku | ikang angirid lampah | putra ing Mandura nênggih | Radèn Sasradiningrat lan Radèn Răngga ||

26. Kumpêni Kapitan Dusman | saradadu wong Kumpêni | warnanên nagri Têtêgal | pan sampun campuh ing jurit | sakidul Têgalwangi | wau dènira amêthuk | Wiranêgara ing Têgal |[129] lan Rêksanêgara sami | lawan wadya Kumpêni Lutan Jaisman ||

27. Banyakwidhe barisira | tigang èwu

--- [f. 538v] ---

winêtawis | lan Pangeran Surabaya | wadyèng Têgal têngara glis | sigra nêmpuh kang jurit | arame gènnya prang cucuh | sarta têngara munya | bêndhe umyang lawan bèri | syarani[130] kang sanjata lir gêlap yutan ||

28. sigra Sang Lutnan Jaisman | sakumpêninya dèn irid | agitik baris padhadha[131] | wong Banyumas anadhahi | dèn êdrèl wanti-wanti | surak gumrudug lan tambur | sigra Wiranêgara | lan Rêksanêgara aglis | nyabêt saking kering lir yaksa mamăngsa ||

29. dhadhal bala ing Banyumas | tan watên tahan ing mimis | ingêlud wadyèng ing Têgal | lumayu arêbut urip | tan ana măngga pulih | kang kacandhak kathah lampus | malêdug asasaran | wadya lit kèh mati margi | Kya Tumênggung Têgal mundur barisira ||

140. Durma

[Nagri Demak bedhah. Batang, Kaliwungu, Pekalongan lan Kedhu kawon mengsah jurit kaliyan wadya Pakubuwanan.[132]]

1. dyan warnanên wadya gêng ing Kartasura | ikang samya nuguri | anèng nagri Dêmak | sarya Mandurarêja | Tumênggung Wirasastrèki | myang Wirawăngsa | sampun miyarsa warti ||

2. lamun bala Mandura prapta ing Dêmak | lawan wong Surawèsthi | pangiriding lampah | aran Panji Lamongan | wong Mandura kang nindhihi | mantri pratiwa | Jangkewuh lan Jangpati ||

3. tênayane Rahadèn Suradiningrat | lan Radèn [Radè...]

--- [f. 539r] ---

[...n] Dêmang nênggih | myang wadya Wêlănda | Kênol mêdal lautan | angirid wadya Kumpêni | wadya ing Dêmak | ing alun-alun baris ||

4. kang amêthuk mêngsah kang mêdal lautan | nênggih ikang nyaosi | Ki Tumênggung Dêmak | Wiranêgara lawan | Padmanêgara malih |[133] Ki Suranata | kang magut ing Kumpêni ||

5. kang nadhahi mêngsah Sampang Surabaya | wadya Kartasurèki | wu[134] samya sanega | warnanên wong Wêlănda | anumpak dharatan sami | lajêng umangsah | tumamèng ing rana glis ||

6. wadya Dêmak sampun anêmbang têngara | Wêlănda sampun prapti | baris lêlumbungan | tambur munya brang-brangan | lupèrèse[135] kang nindhihi | sareyanira | angapit kanan kering ||

7. kopralira sampun mugèng ngarsa wutat | Kapitan Kênol wuri | ya ta wadya Dêmak | anêmpuh ngamuk rampak | wong Kumpêni angêdrèli | ramening yuda | pêtêng kukus sundawi ||

8. alyir singakarti wadyabala Dêmak | ingêdrèl wanti-wanti | wau wadyèng Sampang | lawan wong Surabaya | wus ayun-ayunan jurit | sarêng umangsah | dhadha myang kanan kering ||

9. ramening prang wong Surabaya umangsah | Panji ikang

--- [f. 539v] ---

nindhihi | prajurit Mandura | rampak dènira yuda | lir buta sèwu mrih daging | kagila-gila | kaduk sura mangukih ||

10. sira Panji Lamongan angirid bala | tri atus wong sinêlir | ngamuk ingadilaga |[136] wong Kartasura tadhah | wong Surabaya manguki[137] | wadyèng Mandura | sumahab ambêk pati ||

11. binarondong ing bêdhil myang sinawuran | busur pasêr lan lêmbing | kukusing sundawa | limêng lir ampak-ampak | mapan kadya siwèngsari | wadyèng Mandura | sangsaya berag jurit ||

12. tan awiwrin miya[138] lungiding warastra | myang wadya Surawèsthi | lir banthèng katawan | wong Sampang Surabaya | pangamuke alyir bêlis | wong Kartasura | rusak tataning baris ||

13. ngiwad-ngiwud wadya Sampang Surabaya | Kya Panji angawaki | myang wong Pêpilihan | dhadhal wong Kartasura | rêmpu datan măngga pulih | kathah kang pêjah | myang wadya Dêmak ngisis ||

14. wus angumpul lawan wadya Kartasura | magok anèr[139] Tabiring[140] | ingêlud saparannya |[141] mawur kawula Dêmak | kuthane wus dèn lêbêti | wadyèng Wêlănda | nèng jro wisma dipati ||

15. kang kabujung dening bala Kartasura | wong Sampang Surawèsthi | nèng Tambiring aprang | wong Kartasura bubar |

--- [f. 540r] ---

tan ana ikang ngudhili | gêmpang suh sirna | bagna ta[142] măngga pulih ||

16. wangsul marang kitha wadya ing Mandura | miwah wong Surawèsthi | wadya Kartasura | tuwin wadya ing Dêmak | sakarine kang ngêmasi | akumpul samya | atêmpur dènnya baris ||

17. sinêngkalan bêdhahe nagri ing Dêmak | lawang kalih narêngi | apan tugil warsa |[143] lan duk madêging nata | sunan anèng ing Sêmawis | dyan kawuwusa | wong Sampang Surawèsthi ||

18. ana tugur sêmana nèng nagri Dêmak | Ngadilangu winarni | Pangran Răngga seba | cundhuk maring Sêmarang | tinarima ing nrêpati | ing Ngadilêka[144] | duk sêmana pinalih ||

19. Panêmbahan Wujil lan Pangeran Răngga | têtêp dipun kalihi | ya ta kawarnaa | wong Sampang Surabaya | kalawan wadya Kumpêni | kang sêdya ngrurah | barising Tugu aglis ||

20. sampun prapta sawetaning Tugu samya | wong Kêdhu wus udani | yèn musuh wus prapta | sigra sanega yuda | ing dhadha dipun kandêli | tuwin pangawat | tinata barisnèki ||

21. ikang mugèng dhadha Pangeran Balitar | ikang pangawat kering | sira Natayuda | ikang pangawat kanan | Makuyuda anisihi | sigra têngara | wadya Mandura baris ||

22. wong Kumpêni

--- [f. 540v] ---

ikang baris mugèng dhadha | mugèng pangawat kering | wadya ing Mandura | têngên wong Surabaya | gumrudug tambur kang muni | wong Surabaya | kalaganjur munya sri ||

23. ting jalêgur carabalèning Mandura | sigra nêmpuh kang jurit | wong Kêdhu sumahab | Tumênggung Makuyuda | ngêdhakrang[145] dipun payungi | wong Kêdhu madya | rêrowang mung barêngi ||

24. wus acampuh lan wong Mandura apanggya | padha wong wani mati | ramening ayuda | bêrêg-binêrêg samya | wong Kêdhu pêngkuh ing jurit | sawadyanira | wong Kêdhu surèngpati ||

25. dyan gumulung wadya Sampang Surabaya | para mantri ngawaki | sira Radèn Sasra- | diningrat ngirid bala | wong Mandura nêmpuh wani | pan Radèn Răngga | kang bêbêluk ing wuri ||

26. Arya Japuspita angirid bala |[146] ngamuk wong Surawèsthi | ramya têmpuhing prang | bêdhil lir gêlap sapta | pêtêng kukus angliputi | lir ampak-ampak | carub wor kang ajurit ||

27. ramening prang pêpati musuh lan rewang | dèn idêk tan tinolih | Arya Japuspita | nêngah asumbar-sumbar | hèh wong Kêdhu mundura glis | bok nora năngga | musuh wong Surawèsthi ||

28. ya ta wantên panèwu Kêdhu miyarsa | aran Ki Sarapati | mara ngêmbat watang | Arya Jayapuspita | gumujêng dènira angling | hèh arêp apa | wong punuk marêpêki ||

29. baya

--- [f. 541r] ---

arêp akon ngiris punukira | dèn pêrak isun iris | Sarapati numbak | mungkur Jayapuspita | wong Surabaya udani | sigra dèn rêbat | Sarapati dèn byuki ||

30. kinarocok Sarapati sampun pêjah | Mangkuyuda udani | mara saha bala | Jayapuspita mulat | yèn Mangkuyuda ngawaki | mangabên bala | ngamuk wong Surawèsthi ||

31. têmpuhi[147] prang Ki Arya Jayapuspita | angadu wong sinilir[148] | wong Kêdhu apanggah | pangawatira dhadhal | wong Madura anginêbi | saking ngiringan | dhadhèng prang wus kalindhih ||

32. Natayuda anangis matur kang raka | dawêg kakang gumisir | apan dede sanega |[149] kang mêngsah saya kathah | sampun karsaning Yyang Widi | ing Kartasura | pulunge sampun ngalih ||

33. sigra ngingêr turăngga tilar galagang[150] | Pangran Balitar sami | wadyèng Kêdhu bubar | ingêlud dèn wong Sampang | myang prajurit Surawèsthi | ambêrêg samya | wadyèng ing Kêdhu wiwrin ||

34. ting bakakrak wadya lit kèh malbèng jurang | ana mati wanadri | Kaliwungu prapta | wadya kang ngêlud mêngsah | wong Sampang lan Surawèsthi | tuwin Wêlănda | arêrêb Lèpèntangi ||

35. palayune Natayuda Makuyuda | ing Kêdhu kang dèn jogi | wau

--- [f. 541v] ---

kawarnaa | Kumpêni ing Têtêgal | budhal saking ing Têtêgil | ing Pakalongan | Batang arsa ginitik ||

36. lawan sira Tumênggung Wiranêgara | Rêksanêgara tuwin | ya ta lampahira | gêgaman sampun prapta | têpis wiringing nagari | wong Pakalongan | gègèr kang dèn anciki ||

37. sampun katur maring Radèn Nitiyuda | yèn mêngsah kathah prapti | tuwin nagri Batang | Rahadèn Madurêtna | pan samya lolos ing wingi[151] | lawan miyarsa | kang baris Tugu ngisis ||

38. gurewalan Nitiyuda Madurêtna | ing Kêdhu kang dèn jogi | ya ta kawarnaa | Ki Tumênggung Têtêgal | kalawan bala Kumpêni | ing Pakalongan | kuthane dèn lêbêti ||

39. pan ing Batang sarêng dènnya linêbêtan | kutha kaparêng sêpi | wau kawarnaa | wong Sampang Surabaya | anèng Kalèpèntangi |[152] ngêlar jajahan | tundhun wong kanan kering ||

40. sampun mantuk Kumpêni marang sêmarang | pan samya tigal mantri | angêlar tampingan | miwah kang anèng Dêmak | prasamya nilari mantri | Kênol wus bubar | ing laut dèn wêdali ||

141. Mijil

[Pangéran adipati Mangkunegara andon tresna kaliyan garwanipun Martayuda.[153]]

1. ênêngêna kang lagya lumaris |

--- [f. 542r] ---

gêntya winiraos | kang sinuhun kang wus mêngku angrèh | sabên ari Sêptu amiyosi | pawatangan aji | myang wadya gung-agung ||

2. lir rinêngga nagarèng Sêmawis | ing kusuma tinon | wadyèng Kartasura pan wus akèh | ikang samya nusul mring Sêmawis | sumawitèng aji | tundhuk atur-atur ||

3. ya ta ikang kawuwusa malih | kasukan sang katong | mugèng pasanggrahan pratiwandhèr | saha garwa kang para dipati | tuwin para mantri | sumiwi ing ngayun ||

4. atmaja tap ing ngarsa rama ji | rêrangin punang gong | pirang-pirang rancak bêdhayane | panêmbahan mangke panutaning | sagung pra dipati | Kumpêni nung-anung ||

5. atap samya mugèng ing ngarsa ji | myang Kapitan Kênol | sapraptane Dêmak nagarane | nitya mênang dènira ajurit | wadyèng Surawèsthi | Sampang sarêng rawuh ||

6. Kumêndur Sêlut Driansah muging | ngarsanya sang katong | komasaris wau ing jajare | myang sakèhe nung-anung Kumpêni | milya dra winarni | ngarsanira prabu ||

7. gêntya-gêntya kang abêksa rangin | sagung atmaja nom | ikang para mantri pratiwane | Pangran Adipati kang bêksa kariyin |[154] tandhingira rangin | panêmbahan wau ||

8. ya ta sagung garwaning dipati | ngladosi nênonton | watên ikang kapêrnah mantune [ma...]

--- [f. 542v] ---

[...ntune] | igih dening Dipati Sêmawis | ikang jalu nênggih | putrane pambayun ||

9. Martayuda wêwanginirèki | pinundhut sang katong | pan kinarya carik pakaryane | sakalanira sri narapati | dèrèng gadhah carik | punikang[155] tuduh |[156]|

10. Martayuda garwane yu luwih | sêlèg-sêlèg anom | apan lagya kêkalih putrane | galak ulate thèngèl ngêntèni | solah jukarangi[157] | mèyèg mandul-mandul ||

11. madyanya nglinggare masêk sari | pantês karya mirong | bêlak-bêlak ngaksinya naru lèk | rema wilis alyir jalanidi | sinasar ing sari | malêtuk sayèmbuh yu |[158]|

12. sing wong mulat kasmaran ing galih | ningali dira nom | driyanira pêdhot gantilane | kamanisên ginojèng ing liring | pasthi yèn kapesing | nêmpuh lalyèng tuwuh ||

13. sadangune dènnya bêksa rangin | Pangran Dipatya Nom | Mangkunêgara pelag bêksane | garwanira Martayuda maksih | andulu macicil | gorèh solahipun ||

14. èsmu wagugên dalêming ati | garèh[159] dènnya luguh |[160] kasêmêkan sijang ting kathèthèr | dulyèng marang pangran bêksa rangin | ing prajèng Sêmawis | tan ana kadyèku ||

15. dyan ing da kumyus lir dèn sirami |[161] layone gung rutoh[162] | ya ta watên wau pawongane [pa...]

--- [f. 543r] ---

[...wongane] | Biyang Garêm uninga ing wadi | jinawil aririh | gusti dawêg mêtu ||

16. solah dika gusti ngatawisi | têka pijêr dongong | miyat ing bagus tan trus baguse | dhèngèh sengah mumpuni saliring | Pangran Adipati | tuhu yèn binagus ||

17. apan dede wawrat dika gusti | wagugên sang anom | mitra atmajanya sang amêngku ngrèh |[163] lir parênjak pêksa nguntal manggis | cilaka pinanggih | gusti dawêg mantuk ||

18. ya ta kering maring wonging rèki | sang dyah sampun miyos | saking pintu wirangrong lampahe | pinarêngi Pangran Adipati | luwar dènnya ngrangin | arsanira mêtu ||

19. praptèng jawi pintu aningali | wong prayang-pêrayong | jêng pangeran alon pandangune | bibi puniku punapa sakit | bok kasambêt bibi | panayuban wau ||

20. Biyang Garêm mèsêm wruh ing wadi | dyan umatur alon | igih gusti punika sakite | yèn suwawi gusti sang apêkik | andika paringi | hèr măngka rêraup ||

21. Pangran Adipati angujiwati |[164] ngiwa mring pepajok | ya ta alon pangran andikane | besuk isun bibi anyaosi | asmara myang wari | aja sangêt wuyung ||

22. dèn abisa animpêni wadi | aja na waspaos | dèn abisa anyamur lakine | sugun-sugunên [sugun-su...]

--- [f. 543v] ---

[...gunên] aja katawis | yèn isining galih | ta mêmaru dulu ||

23. Ni Bok Martayuda trêp ing galih | miyarsa wiraos | jêng pangeran wangsul mring ênggone | Biyang Garêm nyumêd dimar[165] lilin | wus mêdal ing jawi | prapta wismanipun ||

24. Nyai Martayuda nibèng gêguling |[166] sarwi mujung dadot | datan wontên kacipta galihe | amung Pangran Dipati gumarit | waspanya drês mijil | kalbunira rêmpu ||

25. mudhun saking jinêm marang jawi | sa dyah manglong-manglong | kaya age praptaa ciptane | ikang asung sakathah ngrarêsmi | Pangran Adipati | sang akarya wuyung ||

26. tan winarna solahirèng iki | kang agung wirangrong | rangu-rangu lali dhahar sare | kawuwusa wau sri bupati | kondur luwar sami | gènira anayub ||

27. ya ta kondur Pangran Adipati | asmu nandhang wirong | kang kacipta amung ubayane | lawan sira Martayuda uning | katon sapolah nèki |[167] ikang karya wuyung ||

28. sakathahe kang para dipati | samya amakuwon | tuwin ikang pratmaja sakèhe | ya ta Kajêng Pangeran Dipati | sapraptaning rèki | pakuwon amujung ||

29. kampuh gadhung pinarêmas adi | pinanthêng lir pêdhot | kang gumarit sajro wardayane | mêntat[168] bayanira salir sari | kang asambat uni | duk kadulyèng nayub ||

30. dènira sare

--- [f. 544r] ---

amêrêm mêlik | kaya na gumendhol | anèng luhure gènira sare | gumaregah dènira tangi |[169] tan ana kaèksi | ngungun sang binagus ||

31. rêngêng-rêngêng angidung rêrêpi | kang rinênggèng panon | mung kang asung pan têmbayanane | dhuh kusuma sinalir rinukmi | dhêdhoklak[170] Sêmawis | kang bisa karyèng kung ||

32. magis kuning ja maleca jangji | atma jiwaningong | pêkên alit kang nurut margane | nênggih sulung ikang mêdal enjing | wurunga karonsih | isun mirah lampus ||

33. pacadan[171] mugèng tirisan yayi | kawêntara anggon | amilanga tatu isun agèr | akuthaha marus datan gisir | saking wrating kikin | mring sira wong ayu ||

34. waru jêne kayangan wanadri | atêmua ingong | dening sa dyah amawi samine | panu biru sarira mas yayi | isun tohi pati | tan gumisir kewuh ||

35. upamane mirah awak mami | lir pêrdapa layon | sinangsayèng raditya kênyare | yèn tan tulusa akaron rêsmi | rêraga matyèki | dènnya tan mugyèng rum ||

36. wontên kinarya dhadhaning silib | dènira sang anom | Bapak Garêm nênggih wêwangine | jalu èstri măngka jarumanèki |[172] èstri sami èstri | jalu samya jalu ||

37. duk sêmana surya nitih wukir | warnanên sang anom [ano...]

--- [f. 544v] ---

[...m] | animbali marang kêkaruhe | Bapak Garêm prapta ing ngarsi |[173] ngandika sang pêkik | payo andon dalu ||

38. Bapak Garêm matur awotsari | suwawi lunga don | dhusthèng wau tanggone |[174] ingarsa-arsa prapta sang pêkik | lakung dènnya kikin | ing paduga[175] wuyung ||

39. bakda ngisa Jêng Pangran Dipati | têdhak mung wong roro | lan Bok Garêm mampir ing wismane | Jêng Pangeran Dipatya tut wuri | wus prapta wismèki | lênggah sang abagus ||

40. apan marêk kang wisma kang pinrih | dhinusthèng kalangon | pan Ni Garêm pamagêrsarine | dènira Martayuda anênggih | gantyaa winarni | sira sang kêne[176] kung ||

41. ikang raka Martayuda kêmit | pasanggrahan katong | kang tinilar maharèjèng gêlunge |[177] sinasayèng gambir lan malathi | rema mêmêk wilis | abra puspita rum ||

42. kasêmêkannya jiga tinêpi | asinjang tagaron | lamat-lamat tinon wêdanane | arja pupur apêpilis raning | agêgada[178] mingi | akalpika mancur ||

43. pan ingadhêp wongira kêkalih | kang tansah tinaros | Biyang Garêm alon ing ature | sampun sangêt-sangêt nandhang agring | rakanta mênawi | waskithèng rèh wuyung ||

44. kawarnaa kang andon arêsmi | wus angrampid jaro | pan Ni Garêm tansah ing wurine | sampun mêdal bêbutulan kori | umajêng tumuli[179] | palataran rawuh ||

45. kawuwusa kang agung awingit | nèng panirat [pani...]

--- [f. 545r] ---

[...rat] lugoh | mugèng kursi ingadhêp joblange[180] | tansah yuyunên marang sang pêkik | mèh lalupêng ati | sang kabyatan ing kung ||

46. angling alon sang waspa pan mijil | wong agung agaroh | dening kongsi pukul rolas kiye | jêng pangeran nora nana prapti | dhêngkah wadung pari | niaya kalakung ||

47. kang ingucap gya mèsêm sarya ngling | marêpêki dhadhok | soring tiris dênta pagonane | pan kapering wetan winatawis | sadhêpa dohnèki | lan sang kadhahan akung |[181]|

48. Ni Garêm mugèng wuri tan têbih | apan samya dhadhok | sang asmara adrês garundêle | si diparag wibawa tan prapti | sayyèng ngadi-adi | dumèh putra ngratu ||

49. asikara angrêrujit galih | akarya wirarong | iya apa kang pinanggih têmbe | ing wong karya êsak sami-sami | sun têtêdha nuli | dipangana ngantu ||

50. antuning wong pasisir kang mandi | ya dèn kongsi ladhoh[182] | aja ladhoh-ladhoh sarirane | lodhoha ngêlu mulêse malih | rumabe ja kari | myang ngêrês alinu ||

51. pasthi eman wong bagus ngêmasi | bayêm sêkring kang wong | jatmika têka dèn prih lodhohe | lamun isun tan tuhu urup sih | lawan sang apêkik | mugi raganisun ||

52. aja awad anandhang lara gring | ngur dadia layon | tan kawawa anahên wirage | Martayuda gêrok [gêr...]

--- [f. 545v] ---

[...ok] laki mami | sun têtêdha nuli | matia dipênthung ||

53. yèn awèta gêsang mêmaloni | alaki wong gêrok | lawan dadi iya pakewuhe | ing gon isun amrih sukèng rêsmi | lan wong anjalanthir | kang binagus-bagus ||

54. lawan malih bosên wong Sêmawis | kau ing paturon | srênggarane anênubruk bae | astanipun kadya wong mêlahi | lamun dipleroki | asrêngên nyan nuthuk ||

55. wong Kartasura yèn olah rêsmi | luwês ing paturon | nyênyêd nganyut-anyut ing rêsmine | apadene yèn trahing prayayi | bauding nglangoni | yèn apulang lulut ||

56. layak si dhêngkah Pangran Dipati | wasis jro paturon | iya măngsa adoha baguse | dhasar prayayi putra nrêpati | pasthi yèn awasis | diparaga kupu ||

57. lagya wêcana kang tansah brangti | pangran mara alon | sa dyah kagèt lunga sing kursine | jêng pangeran nyandhak asta aglis | dhuh jiwangong gusti | mring pundi sirèku ||

58. apa tan sotah miyat ing kami | kang agung kalaron | dening kang saya lingira agèr | sang liring ruming puspita amrik | mêndhak nikêl warti | ing pada sang bagus ||

59. dyan sinambut binêkta jinêm mrik | winawèng paturon | sang dyah matur duk kapan praptane | baya dangu angintip ing kami | pangran anauri | iya duk panuthuk ||

60. sang dyah gumujêng anjiwit ririh | prapta tilam lugoh [lu...]

--- [f. 546r] ---

[...goh] | tirah ingande êlêt padame |[183] têmpuhing liring jalu lan èstri | lir kilat barungi | lawan thathit murub ||

61. surêm puh tingal jalu lan èstri | tanpa jamuga karo |[184] jêng pangeran tansah dènnya angrèh | dyan ginulingkên ing kasur sari | dèn byoging pangriring | rinaban[185] ing kidung ||

62. dhuh kusuma juwitaning sari | sarining paturon | baya iki măngka usadane | ênggèn isun kandhohan lara gring | lir taru syah trêsni | katurunan jawuh ||

63. lir mina sat kasrambahan warih | asrêpse[186] tyas ingong | dening panggih kalawan nah anggèr | nadyan silih manggiha bilai | wus kondhang dyan luwih | amilanga tatu ||

64. dèn karubuta ing sanêgari | dèn atêmah layon | ajur luluh barênga nah anggèr | nadyan benjang prapta ing jro yamani |[187] kêkawah ing benjing | kawula kang lêbur ||

65. sang dyah ingaras awanti-wanti | winawèng kalangon | wus karêbut kang sinjang rarase | sang dyah kepyan wêntisnya katitih | tan kêna gumisir | pinarwasèng lulut ||

66. sang abagus tinagulang[188] lingir | jaja kukon-kukon | tan gumisir sangsaya wruh ing rèh | tan kawarna sang amalat ing sih | pan awanti-wanti | dènnya marjèng lulut ||

67. tan winarna wau sang gung rêsmi | ing wayah mèh suboh | pan wus wêdhar ing asmara lumèh | jêng pangeran lugyèng têtirahning | apan dèn kanyohi[189] | garwa sukunipun ||

68. sang dyah ayu ngonyohi [ngonyoh...]

--- [f. 546v] ---

[...i] nèng siti | sukune sang anom | pan tumumpang wau nèng pakone | dyan warnanên ikang lagya prapti | kang saking akêmit | palataran rawuh ||

69. Martayuda sadalu tan guling | gènira asaos | agung mêlang-mêlang jro driyane | pangraose kadya ana maling | marma nulya mijil | marod dènnya mantuk ||

70. Martayuda lajêng ngintip-intip | kang anèng paturon | ting garênêng wong roro syarane | saya nêmên dènira angintip | apan wus udani | yèn ana wong luguh ||

71. tirahing made ana wong ligih | rabine mugyèng sor | yèn ngucapa sapa baya kiye | dangu-dangu waspadèng kang liring | yèn Pangran Dipati | lugyèng tilam santun ||

72. dadya wirang Martayuda galih | apan arsa alok | ajrih lamun kacina ing akèh | dadya adhaham saking ing jawi | Pangran Adipati | kagyat sigra mêtu ||

73. saking bêbutulan dènnya mijil | nêhêr bêdhah jaro | pakne Garêm tansah ing wurine | pan alajêng Pangran Adipati | nyalimpêt ing margi | Martayuda wau ||

74. kurda manjing ing wisma tumuli | rabine andhadhok | dyan cinandhak ingukêl rambute | jinêjêkan kongsêb-kongsêb siti | dèn idêk dèn bithi | tinapuk jinagur ||

75. dèn lêlarak anjrit sambat mati | patènana ingong | iya aja dèn lêlara bae | ajur luluh apan sun labuhi | ukumên amawi | tan gumisir ingsun [ing...]

--- [f. 547r] ---

[...sun] ||

76. nyata culika ing tindak mami | anglakoni cêlor | Martayuda angoso saure | nora wurung mêngko dak patèni | sun lêlara dhingin | lêrês nityanisun ||

77. pan adangu dènnya nguncit-uncit | rambutira badhol | sang dyah kantun ing siti anglasod |[190] Martayuda emut wlas ing ati | inguwalkên aglis | wus tinilar mujung ||

78. Martayuda dangu dènnya guling | salinaning anon | wus anglilir mulat ing kakunge | tiningalan yèn mujung aguling | pungun-pungun mijil | mrangkang lampahipun ||

79. tangisira kang sinambat galih | kang lumayu balos | kajêng pangeran ènthèng bobote | têka nigal tan ngantèn-antèni | dhokah wadung pari | niaya kalakung ||

80. lampahira kang sinêdyèng ati | pasanggrahan katong | sampun prapta ing pura lampahe | byar raina katur pramèsyari | saking kaèt nguni | lawan putranipun ||

81. pramèsyari matur ing nrêpati | myang kang putra cêlor | Martayuda nênggih lawanane | malah mangke purik ikang èstri | pinala tan sipi | dening kakungipun ||

82. sri narendra angungun miyarsi | angandika alon | timbalana Si Martayuda ge | kang parêpat alit nêmbah mijil | praptèng wismanèki | Martayuda wau ||

83. apan maksih gènira aguling | ginugah tan alon |

--- [f. 547v] ---

pan gumregah andulu rabine | tan katingal panakawan kèksi | saha nênimbali | Martayuda gupuh ||

84. sampun kering ing parêpat alit | wus praptèng pakuwon | lajêng tumamèng pura lampahe | praptèng ngarsanira narapati | nêmbah ing pada ji | mangusap ing lêbu ||

85. naradipa angandika aris | kulup miyarsèngong | rabinira apurik marene | akirda lawan Si Adipati | apuraning rèki | nyawa dipun agung ||

86. rabinira isun kang nglironi | pilihana kang wong | jroning dalêm pilihana kabèh | iya singa kang sira sênêngi | sun paringkên nuli | marang sira kulup ||

87. anging aja dadi tyasirèki | pupusên nak ingong | lamun iku beka rêncanane | nuju kêna pangaduning bêlis | lali sanistari[191] |[192] sudara tan ketung ||

88. Martayuda mirsa ling nrêpati | sumukêm abukoh | kamanisên nata timbalane | dadya lilih sir runtiking galih | kalimputan ing sih | andikaning ratu ||

89. matur nêmbah Martayuda aglis | anuhun sang katong | abdi dalêm yèn kenginga anggèr | kawula suhun ing nara nrêpati |[193] sadukane aji | kawula anuwun ||

90. iya kaki yya sira sakiti | ing wêwêkas ingong | sang sinung ujar atur sêmbahe | patik aji tan sêdya angipi | nyakitana mangkin | mring abdi sang prabu ||

91. dahat ajrih timbalan narpati [nar...]

--- [f. 548r] ---

[...pati] | lingira sang katong | yayi pramèsyari lah dèn age | wêdalêna Si Martayudèstri | warah dèn kon mulih | marang lakinipun ||

92. garwa nata mintar awotsari | lumampah sira lon | amarani marang ing rabine | Martayuda tur dèn wêwarahi | lah muliha nini | kinèn mring sang prabu ||

93. sang dyah lakung wiyang jroning ati | nging ajrih sang katong | risaksana nulya mantuk age | ikang jalu wus tinundhung aglis | kinèn barêng mulih | dera sampun mantuk ||

94. sang liningan sumukêm ing siti | mundur awotsinom | sigra mantuk marang ing wismane | tan kawarna ing marga wus prapti | lampahirèng kalih | kasmaran kang dulu ||

142. Asmaradana

[Tumenggung Jayaningrat malik tingal, lajeng suwita dhateng sunan Pakubuwana. Wadya Kartasura badhé ngalurug dhateng nagri Semarang. Wadya Pakubuwanan badhé ngalurug dhateng Kartasura.[194]]

1. gêntya kawuwusa malih | Ki Tumênggung Jayaningrat | kang abaris Ngungarane | sampun amiyarsa warta | yèn wadya Kartasura | kang baris Dêmak kaburu | miwah kang baris ing Têgal ||

2. myang kang anèng Lèpèntangi | kawarti sampun lumajar | marmane alês manahe | Ki Tumênggung Jayaningrat | sigra wau utusan | dhatêng ing Sêmarang gupuh | arine ikang dinuta ||

3. Pusparudita rannèki | sampun binêktanan surat | lumaksana ing lampahe | wus prapta nagri Sêmarang | sohan mring Panêmbahan | Mandura tur sêrat gupuh | nawala glis tinupiksa ||

--- [f. 548v] ---

4. kadhadha ungêling tulis | panêmbahan sigra sohan | dhatêng pasanggrahan age | wus praptèng ngarsa narendra | matur ing naradipa | dhuh gustinisun pukulun | kawula atur uninga ||

5. dhatêng paduka nrêpati | yèn mangke pun Jayaningrat | kang baris nèng Ungarane | kitun sêrat mring kawula | dene ikang dinuta | pan kapêrnah arinipun | wasta pun Pusparudita ||

6. nênggih ungêle kang tulis | pukulun pun Jayaningrat | ngaturkên pêjah gêsange | katura dhatêng sri nata | lan sêdya angawula | nanging ikang dipun suwun | dhusun dalêm Ngobahrawa ||

7. dening padhange kang margi | sampun kuwatir sang nata | pun Jayaningrat warnine | miwah wong Bugis lan Cina | apan sami binêkta | angabdi dhatêng sang prabu | ya ta wau sri narendra ||

8. kalakung tustha ing galih | arum wijiling wacana | sun tarima panungkule | Si Tumênggung Jayaningrat | pan nanging Obahrawa | iku ewuh atinisun | pan wus ngong karya ubaya ||

9. lawan si besan Sêmawis | ya ta wau Ki Dipatya | Suradimênggala ture | nuhun lêhêng pinaringna | dhusun pun Obahrawa | rinajong saaturipun | pun Tumênggung Jayaningrat ||

10. pamrih kawula nrêpati | tulusa dadosa rencang | sang nata lêga ing tyase | arum dènira ngandika | arimas [a...]

--- [f. 549r] ---

[...rimas] ing Mandura | caraka tundhungên mantuk | sadina mêngko mangkata ||

11. kon warah ing kadangnèki | mring Tumênggung Jayaningrat | isun rajong[195] saature | panêmbahan atur sêmbah | wus tinundhung kang duta | tan winarna lampahipun | gêntya ikang kawuwusa ||

12. warnanên Sri Narapati | Amêngkurat Kartasura | lagya sinewèng wadyane | sakantune kang pugawa | pêpêk samya siwaka | wong gêdhong kaparak pênuh | myang Apatih Sumabrata ||

13. angandika sri bupati | hèh Kya Patih Sumabrata | ing mêngko paran wartane | kang padha lunga don yuda | apa lanang ing rana | Patih Sumabrata matur | pukulun atur kawula ||

14. abdi paduka nrêpati | kang sami kesah don aprang | dèrèng campuh kala mangke | pan sami ajêng-ajêngan | kalih wadyèng Mandura | lawan wadyèng Surèngkewuh | sang nata asru ngandika ||

15. alawas têmên sun anti | bapa kirimana layang | konên angrurah kabèhe | iya nêgarèng Sêmarang | paman dipun cêkêla | ki apatih awotsantun | sang nata eca ngandika ||

16. kasaru utusan prapti | dutane Mandurarêja | kasarêngan utusane | Pangeran Arya Balitar | kalawan kang putusan | Pangeran Surabayèku | duta katri sarêng prapta ||

17. katingalan mring sang aji | duta ngandikan [ngandi...]

--- [f. 549v] ---

[...kan] mring ngarsa | narendra atanya age | hèh sira kinongkon apa | marang ing gustinira | kang duta sarêng umatur | pukulun kula dinuta ||

18. anuwun bantu nrêpati | ing make abdi panduka | nênggih kasoran yudane | pun Arya Mandurarêja | nagri Dêmak pan bêdhah | lakung ramene kang pupuh | para mantri kathah pêjah ||

19. duta kang saking Têtêgil | ature datan prabeda | miwah ta wau dutane | Ki Tumênggung Makuyuda | samya matur ing nata | yèn kang abdi nuhun bantu | wêgugên[196] tyasnya narendra ||

20. kabubuh wong Gandhèk prapti | ikang saking ing Ungaran | nguni dadya jêjênênge | Ki Tumênggung Jayaningrat | nama Mas Pangalasan | abdinira sang aprabu | panakawan alit mila ||

21. tanpa larapan duk prapti | asidhupuh ngarsa nata | Mas Pangalasan ature | kawula atur uninga | dhatêng panduka nata | yèn mangke abdi sang prabu | pun Janingrat malih ti[197] |[198]|

22. têluk dhatêng i Sêmawis | miwah wadya urut marga | pan sami binêkta mangke | anungkul dhatêng Sêmarang | ing mangke Jêng Pangeran | Pugêr sampun madêg ratu | anèng nêgari Sêmarang ||

23. bisikanira nrêpati | Susunan Pakubuwana | Senapati Ngalagane | Ngabdulrahman Sayidina | Panata Ingagama | lan ing mangke wartinipun | arsa budhal saha bala ||

--- [f. 550r] ---

24. saking nêgari Sêmawis | anglurug mring Kartasura | sampun rêmbag pugawane | arsa mêdal ing Ungaran | anjog ing Salatiga | dening kang wadya panganjur | pangarah wadyèng Mandura ||

25. ya ta wau sri bupati | miyarsa aturing wadya | sang nata asru wuwuse | hèh Kya Patih Sumabrata | age sira dadana | sira kesaha anglurug | abarisa Salatiga ||

26. amêpêtana ing margi | miwah sagung pra pugawa | kang sami kalah yudane | kabèh sira timbalana | ngumpula lawan sira | ki apatih awotsantun | sigra jêngkar sri narendra ||

27. Patih Sumabrata aglis | sampun anêmbang têngara | gong bèri umyang syarane | orêg wadya Kartasura | sagung para pugawa | jawi tan ana kang kantun | samya tumut mring ki patya ||

28. dening kang kantun ing wuri | kang rumêksa naranata | wadyèng Gêdhong Kaparake | Ki Sumabrata glis budhal | mangkat mring Salatiga | syaraning bala gumuruh | kadya ombaking samodra ||

29. datan kawarna ing margi | wus prapta ing Salatiga | ki patih utusan age | nimbali Mandurarêja | lan Pangeran Balitar | myang Pangeran Surèngkewuh | sampun samya tinimbalan ||

30. pugawa tiga glis prapti | ngumpul dhatêng Salatiga | sangsaya agêng barise | pugawa ing Kartasura | Pangran Arya Mataram | baris anèng Bayawangsul | anindhihi pra santana ||

--- [f. 550v] ---

31. hnêngêna kang lagya baris | wadyèng bala Kartasura | ya ta kawarnaa malèh | Susunan Pakubuwana | Senapati Ngalaga | enjing sineba sang prabu | pêpêk ikang wadyabala ||

32. sagung pugawa pasisir | pan sampun pêpêk sadaya | Panêmbahan Mandurane | lan Dipati Surabaya | myang Dipati Sêmarang | katri pugawa nèng ngayun | asaos karsa narendra ||

33. Panêmbahan Mandurèki | matur marang sri narendra | patikbra tur wikan mangke | pun Tumênggung Tirtanata | makyang[199] nênggih pralena | tinukup dhatêng pun Abru | bêkta baris Kartasura ||

34. dening pun Abru Dipati | sutane Răngga Lêlana | nging maksih sumiwi mangke | dhatêng natèng Kartasura | nguning[200] pun Kêrtanata | pan kawula utus mantuk | jagani nagri Santênan ||

35. pun Răngga Lêlana gusti | ikang saos mring Sêmarang | sang nata asru wuwuse | ari êmas ing Mandura | pan Si Răngga Lêlana | yèn mêngkono kênèng ukum | age sira sudukana ||

36. panêmbahan atur bêkti | wus angatag wong Mandura | Ki Răngga cinêkêl age | sigra lajêng sinudukan | Ki Răngga wus pralaya | murdane pinanjir[201] gupuh | nèng alun-alun Sêmarang ||

37. sang nata maksih tinangkil | sigra tuwan amral prapta | saking Batawi yya dyane | katur marang sri narendra | amral wus tinimbalan | sapraptanira ing ngayun | sampun sami têtabean ||

38. tuwan amral matur aris | gusti kawula dinuta |

--- [f. 551r] ---

dhatêng tuwan jendral mangko | kinèn bantu ing ayuda | dhatêng panduka nata | wong Kumpêni gangsal atus | nênggih kang kawula bêkta ||

39. lan aturipun pun kaki | jendral dhatêng sri narendra | pun Kênol dèn ugahake | dados komasaris bêsar | lan nagari Sêmarang | dipun tanêmi kumêndur | yèn watên lilah narendra ||

40. dene ing Japantên gusti | nêgih kantuna kang jaga | nanging taksiha lojine | myang pun Dipati Sêmarang | kenginga sampun sohan | yèn tan sarêng pun kumêndur | sohan dhatêng Kartasura ||

41. lawan aturipun malih | tulusa gèn saudara | lawan sang nata ing têmbe | sitên ikang ngawonana | sampun manggih raharja | ya ta wau sang aprabu | angrajongi aturira ||

42. anênggih ing dina Kêmis | nata dènnya prajangjian | ping sanga likur tanggale | Jumadelakir[202] kang wulan | taunira Jimawal |[203] tuwan amral nêrat sampun | akarya buk prajajeyan[204] ||

43. sigra kang têngara muni | sanjata gêng alyir grêrah | sang nata alon wuwuse | dhuh arimas ing Mandura | sagung para pugawa | sira undhangana gupuh | samya dangdan ing ayuda ||

44. sagung bupati pasisir | kabèh sira timbalana | panêmbahan lon ature | pukulun abdi narendra | sampun pêpêk sadaya | miwah sadêdamêlipun | ing yuda sampun sanega ||

45. angandika sri bupati | yèn [yè...]

--- [f. 551v] ---

[...n] wus pêpêk kang pugawa | padha undhangana kabèh | ing dina Soma saosa | gêgamaning ayuda | isun arsa budhal nglurug | mring nagarèng Kartasura ||

46. panêmbahan matur aris | Andipati[205] Surabaya | anuhun duka sang katong | lamun suwawi ing karsa | kajêng sri naranata | sampun tumindak anglurug | gusti ecaa kasukan ||

47. watên nagari Sêmawis | dening kang nagulang yuda | angrurah Kartasurane | sampuna dening kawula | lan pun kakang Jangrana | sampun sumalang[206] sang prabu | bêdhahe ing Kartasura ||

48. tan lêga rasaning galih | yèn dèrèng atamèng jaja | lan natèng Kartasurane | arsa kantarana asta | atakêra ludira | dahat purun gênti lawung | saking sakite kang driya ||

49. yèn kawula lanang jurit | antuk bêrkat sri narendra | yèn sampun bêdhah sang katong | nagari ing Kartasura | nuntên wangsul patikbra | dhatêng Sêmarang pukulun | amondhongi sri narendra ||

50. sang nata ngandika aris | lah iya isun tarima | ari êmas pasihane | myang Dipati Surabaya | anging pêjah gêsanga | apan isun arsa wêruh | marang alang ujurira ||

51. pugawa kalih wotsari | kalakung dening pangrêpa | kojêm pratala mukane | ciptanirèng ing wardaya | tan kengang[207] ngasulana | saking sihira sang prabu | pugawa kalih smu waspa ||

52. sigra jêngkar sri bupati | mantuk dhatêng pasanggrahan | kang nangkil bubaran age | tan winarna solahira [solah...]

--- [f. 552r] ---

[...ira] | ya ta ing dina Soma | kang wadya pêpêk supênuh | kadya hèrnawa balabar ||

53. miwah sagung pra dipati | pasisir pêpak sadaya | warna-warna gêgamane | myang wong Sampang Surabaya | busananira abra | pating prangangah dinulu | kadya macan binasahan ||

54. tanapi wadya Kumpêni | sampun samêkta ing yuda | Wêlandi tata barise | Bugis lan wadyèng Makasar | anambungi ing wutat | tuwan amral mugèng ngayun | wus sami amasanggrahan ||

55. sigra budhal sri bupati | saking nêgari Sêmarang | sinêngkalan duk angkate | gapura kalih kawayang | jalma nêngguh ingetang |[208] gêgamanira sang prabu | tinon lir sêkar sataman ||

56. sumrêg kang bala lumaris | budhale saking Sêmarang | asri tinon gêgamane | akèh warnane kang wadya | wadyèng sabrang myang Jawa | syarane umyang gumuruh | kadi ombaking samodra ||

57. tuhu yèn prabu tur luwih | têrahing ratu kusuma | putra nata găndawarèh | jumênêng satitahing Yyang | atilar purantarak[209] | lêlana andon apupuh | anglurug ing Kartasura ||

58. bisikanira nrêpati | Susunan Pakubuwana | pratignya pêkik warnane | kèdhêp sakèh wadyabala | makya sira winarna | nitih kuda Gulagêmpung | binusanan abra muncar ||

59. atata lampahing baris | kang dadya pangawat kanan | Dipati Surabayane | panêmbahan ing Mandura | dadya pangawat kiwa | kang minăngka dhadhanipun [dhadha...]

--- [f. 552v] ---

[...nipun] | wadyèng Kumpêni sadaya ||

60. dening kang mugèng ing wuri | wadyèng pasisir malatar | agarêbêg[210] mring sang katong | pugawa ing Kartasura | myang Patih Cakrajaya | samya lumampah ing pukur | rumêksa mring para garwa ||

61. datan kawarna ing margi | sampun prapta ing Ungaran | amasanggrahan sang katong | sagunging para pugawa | akarya pamondhokan | dening kang wadya panganjur | ing Lopait sampun prapta ||

62. kawarnaa komasaris | mojar dhatêng tuwan amral | dawêg sohan mring sang katong | yèn sêpi para pugawa | pukul satêngah lima | dawêg sami anênuwun | marang gusti sri narendra ||

63. yèn watên pun Adipati | Sêmarang măngsa antuka | tuwan amral lon wuwuse | iya bênêr aturira | hèh payo padha seba | anulya sarêng lumêbu | komasaris lawan amral ||

64. pugawa kapanggih sêpi | miwah Dipati Sêmarang | sampun mantuk mring pondhoke | sang nata kapanggih lênggah | anulya tuwan amral | tumamèng ngarsa sang prabu | mêdhak sarya atabeyan ||

65. sigra amral matur aris | pukulun atur kawula | nênggih patikbra ing mangke | anglampahi karya nata | parentahipun jendral | nadyan dhatênga ing lampus | tan gisir ing karya nata ||

66. lêbura dèn kadya siti | wadya Kumpêni sadaya | tan atilar mring jêng katong | nanging panuwun kawula | watêna sih narendra | dhatêng kawula pukulun | sitên kang ngong arsa-arsa ||

67. wontên nagri

--- [f. 553r] ---

tanah Jawi | yèn dede kêkucah nata | igih bêrkate sang kato[211] | ikang asihing kawula | nuwun uwos kewala | sèwu koyan kathahipun | nênggih sabên-sabên warsa ||

68. dadosa têdha Kumpêni | kang jaga ing naranata | sangêt pangajêng-ajênge | abdi Kumpêni sadaya | ing sih paduka nata | ya ta wau sang aprabu | tan mojar manthuk kewala ||

69. amral sigra anênulis | angaturi kang pratăndha | yèn sampun sagah sang katong | katura wus katarima | nulya urmat sênjata | syaranya asru gumuruh | ambal-ambalan ping tiga ||

70. kapita para dipati | mirsa syaraning sanjata | anêrka yèn ana gawe | sigra-sigra dènnya sowan | dhatêng ing pasanggrahan | amral sampun amit mantuk | dhatêng pamondhokanira ||

71. sagunging para dipati | wus prapta ngarsa narendra | sang nata alon wuwuse | dhatêng Dipati Sêmarang | hèh ki besan si amral | mau seba marang isun | lan Si Kênol akalihan ||

72. wus tinutur aturnèki | gêgêtun Sang Adipatya | Suradimênggala ature |[212] mila panduka narendra | tan nimbali kawula | wontêna patikbra wau | supados lamun dhatênga ||

73. anênuwun mring nrêpati | gusti Kumpêni punika | sakalakung nêracake | yèn rinajong aturira | nênggih sangsaya-saya | anglanjak ing aturipun | angandika sri narendra ||

--- [f. 553v] ---

74. sarya angungun narpati | sapuluh-puluh ki besan | apa kang cinatur mangko | apan ujar wus kaliwat | nanging besuk ki besan | dèn ngati-ati ing kalbu | sang nata wus masanggrahan ||

75. watên kawarnaa malih | Ki Apatih Sumabrata | sampun akandêl bitinge | wus jêro lêlarènira | gêgamannya asinang | ing Kalicacing gènipun | abêbiting sawadyanya ||

76. sênjata sampun rinangkit | Ki Apatih Sumabrata | sampun miyarsa wartine | yèn sang nata sampun budhal | saking nagri Sêmarang | tanpa wilis wadyanipun | masanggrahan nèng Ungaran ||

77. pugawa glis dèn undhangi | kinèn sami asiyaga | sampun tinata barise | Ki Arya Madurarêja | matur mring Sumabrata | madêg miyosi ing pupuh | mêdal saking pambitingan ||

78. ki apatih anauri | pan kawula datan rêmbag | miyosi ing ngadilagane |[213] nêdha amêmpên kewala | sajroning pambitingan | nanging kang dados panganjur | ing yuda amiyosana ||

79. lamun katèmpêr ing jurit | ngusia jro pambitingan | lan sanak manira kabèh | dèn sami ngantêp ing yuda | utamane wong priya | pêjah madyaning apupuh | migah syarga adi mulya ||

80. myang sagung para dipati | ayya na tilar galagang[214] | miwah para mantri kabèh | sampun watên kang ngucira | sami dyanira năngga | pra pugawa saur manuk [ma...]

--- [f. 554r] ---

[...nuk] | tan nêdya mukur ing rana ||

 

---

1	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.190. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.190.
2	Kurang satu suku kata. Bandingkan: wus sakawan ari dènira lumampah (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 235.15.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: wus sakawan ari dènira lumampah (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 235.15.1).
3	Bandingkan: ngiring (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., 2.190, Pupuh 133.11.6). (kembali) Bandingkan: ngiring (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., 2.190, Pupuh 133.11.6).
4	prajanji (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.191, Pupuh 133.21.2). Bandingkan: bumi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 37.21.2). (kembali) prajanji (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.191, Pupuh 133.21.2). Bandingkan: bumi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 37.21.2).
5	Lebih satu suku kata. Bandingkan: nambung Wirarêja (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 235.24.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: nambung Wirarêja (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 235.24.3).
6	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193.
7	Bandingkan: makan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.101.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.3.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.3.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.3.7). (kembali) Bandingkan: makan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.101.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.3.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.3.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.3.7).
8	amêngkarag (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.103.5). Bandingkan: amengkarak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193, Pupuh 134.5.5); umêngkarag (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.5.5). (kembali) amêngkarag (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.103.5). Bandingkan: amengkarak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193, Pupuh 134.5.5); umêngkarag (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.5.5).
9	Bandingkan: dudu juru taman puniki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193, Pupuh 134.6.5). (kembali) Bandingkan: dudu juru taman puniki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.193, Pupuh 134.6.5).
10	Bandingkan: ika katon ênggone narendra mami (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.9.9). (kembali) Bandingkan: ika katon ênggone narendra mami (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.9.9).
11	Bandingkan: yèk sak alah (?) ingsun kang jumênêng aji (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.10.9); insa Allah ingsun kang jumênêng aji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.10.9); insaallah iyèngsun kang madêg aji (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.108.9); insa Allah ingsun kang dadya nrêpati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.10.9). (kembali) Bandingkan: yèk sak alah (?) ingsun kang jumênêng aji (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.10.9); insa Allah ingsun kang jumênêng aji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.10.9); insaallah iyèngsun kang madêg aji (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.108.9); insa Allah ingsun kang dadya nrêpati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.10.9).
12	lingsang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.13.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.13.10; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.12.10; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.13.10). (kembali) lingsang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.194, Pupuh 134.13.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.13.10; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.12.10; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.13.10).
13	Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang anom Bagus Katam (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.115.10); awasta Bagus Katam (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.17.10); kang anèm Bagus Katam (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.17.10). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang anom Bagus Katam (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.115.10); awasta Bagus Katam (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.17.10); kang anèm Bagus Katam (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.17.10).
14	Bandingkan: Ănggadimêja (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.20.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.20.8; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.118.8; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.20.8). (kembali) Bandingkan: Ănggadimêja (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.20.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.20.8; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.118.8; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.20.8).
15	mèngsêr. Bandingkan: mingsêr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.122.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.22.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.24.7). (kembali) mèngsêr. Bandingkan: mingsêr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.122.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.22.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.24.7).
16	ngluwihi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.25.3). Bandingkan: nglangkungi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.26.3). (kembali) ngluwihi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.25.3). Bandingkan: nglangkungi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.26.3).
17	sangsaya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.25.9). Bandingkan: saya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.26.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.26.9; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.24.9). (kembali) sangsaya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.195, Pupuh 134.25.9). Bandingkan: saya (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.26.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.26.9; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.24.9).
18	kapoyuh (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.27.4). (kembali) kapoyuh (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.27.4).
19	agaronjalan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.27.10). Bandingkan: garonjalan (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.28.10). (kembali) agaronjalan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.27.10). Bandingkan: garonjalan (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.28.10).
20	Lebih empat suku kata. Bandingkan: kaya dudu tingkah nrêpati (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.29.5); kaya dudu tingkah nêrpati (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.28.5); kadya dede tingkah nrêpati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.30.5). (kembali) Lebih empat suku kata. Bandingkan: kaya dudu tingkah nrêpati (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.29.5); kaya dudu tingkah nêrpati (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.28.5); kadya dede tingkah nrêpati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 236.30.5).
21	inginggatan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.33.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.31.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 118.32.3). (kembali) inginggatan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.196, Pupuh 134.33.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.31.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 118.32.3).
22	Bandingkan: ingambu (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.31.4); ing kalbu (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.32.4). (kembali) Bandingkan: ingambu (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.31.4); ing kalbu (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.32.4).
23	Kurang satu suku kata. Bandingkan: durung pira wêwulange ingkang swargi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.34.9); durung pira wêwulange kang sawargi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.126.9); durung pira wêwulange ikang swargi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.32.9). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: durung pira wêwulange ingkang swargi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.34.9); durung pira wêwulange kang sawargi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.126.9); durung pira wêwulange ikang swargi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.32.9).
24	Kurang satu suku kata. Bandingkan: kalih èwu prajurit Madura (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.127.2); kalih èwu prajurit uligan (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.35.2); kalih èwu prajuriting Sampang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.33.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: kalih èwu prajurit Madura (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.127.2); kalih èwu prajurit uligan (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 18.35.2); kalih èwu prajuriting Sampang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.33.2).
25	Kurang satu suku kata. Bandingkan: utang wirang naur wirang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.40.8); pasthine winalês wirang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.134.8). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: utang wirang naur wirang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.40.8); pasthine winalês wirang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.134.8).
26	andêlirèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.138.7). (kembali) andêlirèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.138.7).
27	pangeran (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.47.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.139.5). (kembali) pangeran (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.47.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.139.5).
28	kintaki (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.47.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.139.6) (kembali) kintaki (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.47.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.139.6)
29	Bandingkan: panubra (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.48.6); paduka (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.46.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.140.6). (kembali) Bandingkan: panubra (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.48.6); paduka (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.46.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.140.6).
30	tumindaka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.48.9). Bandingkan: tumêdhaka (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.46.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.140.9). (kembali) tumindaka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.48.9). Bandingkan: tumêdhaka (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.46.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.140.9).
31	kinarya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.55.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.53.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.147.5). (kembali) kinarya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.198, Pupuh 134.55.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.53.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.147.5).
32	Kurang satu suku kata. Bandingkan: pundi ingkang kinarya wiwit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.147.5); kang kinarya wiwiting jurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.53.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: pundi ingkang kinarya wiwit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 124.147.5); kang kinarya wiwiting jurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 38.53.5).
33	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200.
34	Lebih tiga suku kata. Bandingkan: pun bibi punapa tumut (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.6.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.6.6); si bibi punapa tumut (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.3.6); si bibi-bibi sêdarum (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.7.6). (kembali) Lebih tiga suku kata. Bandingkan: pun bibi punapa tumut (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.6.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.6.6); si bibi punapa tumut (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.3.6); si bibi-bibi sêdarum (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.7.6).
35	rèhning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.9.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.10.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.6.3). Bandingkan: asangêt (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.9.3). (kembali) rèhning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.9.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.10.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.6.3). Bandingkan: asangêt (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.9.3).
36	onêng (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.9.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.10.3). Bandingkan: samyonêng (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.6.3); onênging (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.9.3). (kembali) onêng (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.200, Pupuh 135.9.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.10.3). Bandingkan: samyonêng (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.6.3); onênging (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.9.3).
37	srênggala. Bandingkan: gundhala (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.13.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.16.9). (kembali) srênggala. Bandingkan: gundhala (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.13.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.16.9).
38	Suratangingsir (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.201, Pupuh 135.17.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.17.2). (kembali) Suratangingsir (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.201, Pupuh 135.17.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.17.2).
39	sinungging (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.201, Pupuh 135.19.5; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.22.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.19.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.16.5). (kembali) sinungging (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.201, Pupuh 135.19.5; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.22.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.19.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.16.5).
40	sêsondhèr (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.25.6). Bandingkan: sondhèr (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.22.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.19.6). (kembali) sêsondhèr (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.25.6). Bandingkan: sondhèr (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.22.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.19.6).
41	Kurang satu suku kata. Bandingkan: ing kuna lamun ajurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.23.2); ing kuna dêla samangkin (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.26.2); yèn kala amangun jurit (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.20.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: ing kuna lamun ajurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.23.2); ing kuna dêla samangkin (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.26.2); yèn kala amangun jurit (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.20.2).
42	bênthak-binênthak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.24.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.27.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.21.3). (kembali) bênthak-binênthak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.24.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.27.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.21.3).
43	Lebih satu suku kata. Bandingkan: maladi samadi êning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.25.8); maladi sêmèdi êning (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.22.8); amaladi sêmadining (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.30.8). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: maladi samadi êning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.25.8); maladi sêmèdi êning (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.22.8); amaladi sêmadining (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.30.8).
44	anêgês (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.25.9; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.30.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.22.9). Bandingkan: nêgês (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.25.9). (kembali) anêgês (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.25.9; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.30.9; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.22.9). Bandingkan: nêgês (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.25.9).
45	sasmitaning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.26.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.26.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.23.1). Bandingkan: sêsmitaning Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.31.1). (kembali) sasmitaning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.26.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.26.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.23.1). Bandingkan: sêsmitaning Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.31.1).
46	kacêpêng (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.26.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.23.7). (kembali) kacêpêng (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.26.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.23.7).
47	dipun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.27.2). Bandingkan: dèn (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.27.2; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.32.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.24.2). (kembali) dipun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.202, Pupuh 135.27.2). Bandingkan: dèn (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 39.27.2; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.32.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.24.2).
48	bronjongi. Bandingkan: bêronjongi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.32.2); baronjongi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.24.2). (kembali) bronjongi. Bandingkan: bêronjongi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 21.32.2); baronjongi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 239.24.2).
49	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203.
50	pamyarsi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.4.2). Bandingkan: pamyarsanèki (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.4.2); panampi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.4.2). (kembali) pamyarsi (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.4.2). Bandingkan: pamyarsanèki (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.4.2); panampi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.4.2).
51	Nyangkragnyana (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.6.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.6.6). (kembali) Nyangkragnyana (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.6.6; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.6.6).
52	pratiwa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.9.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 22.9.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.9.3). (kembali) pratiwa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.9.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 22.9.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.9.3).
53	Bandingkan: Cêpaka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.10.4). (kembali) Bandingkan: Cêpaka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.10.4).
54	wowoti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.11.5). Bandingkan: momoti (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.11.5); wawrati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.11.5). (kembali) wowoti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.11.5). Bandingkan: momoti (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.203, Pupuh 136.11.5); wawrati (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.11.5).
55	owêl (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.12.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.12.5). (kembali) owêl (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.12.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.12.5).
56	Kurang dua suku kata. Bandingkan: ya ta wus anggagat enjing (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.15.5). (kembali) Kurang dua suku kata. Bandingkan: ya ta wus anggagat enjing (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.15.5).
57	Kurang satu suku kata. Bandingkan: kang ajaga marga (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.16.3); laju lampahira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.17.3). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: kang ajaga marga (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.16.3); laju lampahira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.17.3).
58	ambudhalakên (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.204, Pupuh 136.19.5; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.18.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.19.5). Bandingkan: abêdholakên (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.19.5). (kembali) ambudhalakên (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.204, Pupuh 136.19.5; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.18.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.19.5). Bandingkan: abêdholakên (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.19.5).
59	Kurang satu suku kata. Bandingkan: wus prapta ing kali Tuntang lampahira (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.22.1); sampun prapta kali Tuntang lampahira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.22.1); pan wus adoh lampahe prapta ing Tungtang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.22.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: wus prapta ing kali Tuntang lampahira (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.22.1); sampun prapta kali Tuntang lampahira (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.22.1); pan wus adoh lampahe prapta ing Tungtang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.22.1).
60	bamban (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.22.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.22.3). Bandingkan: tamban (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.22.3). (kembali) bamban (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.22.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.22.3). Bandingkan: tamban (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 240.22.3).
61	mandhiria (dan di tempat lain) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.28.6). (kembali) mandhiria (dan di tempat lain) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.28.6).
62	răngga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.29.1; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.29.1). (kembali) răngga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.29.1; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.29.1).
63	Kurang satu suku kata: lamun dika Ki Răngga tan angluputna. Bandingkan: poma-poma Răngga aja kongsi gagal (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.29.1). (kembali) Kurang satu suku kata: lamun dika Ki Răngga tan angluputna. Bandingkan: poma-poma Răngga aja kongsi gagal (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.29.1).
64	kathah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.30.1). Bandingkan: awèh (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.30.1); wèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.30.1). (kembali) kathah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.30.1). Bandingkan: awèh (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 22.30.1); wèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.30.1).
65	Lebih satu suku kata. Bandingkan: ya ta kawarnaa (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.31.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: ya ta kawarnaa (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.31.3).
66	Bandingkan: salatri (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.34.5); sawêngi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.34.5). (kembali) Bandingkan: salatri (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.34.5); sawêngi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.34.5).
67	wilujêng. (kembali) wilujêng.
68	Kurang satu suku kata. Bandingkan: pangran akèn abukti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.37.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: pangran akèn abukti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.37.2).
69	sutèng ulun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.38.2). Bandingkan: sutaningsun (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.38.2). (kembali) sutèng ulun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.38.2). Bandingkan: sutaningsun (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.38.2).
70	Kurang satu suku kata. Bandingkan: sah sutèng ulun kaki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.38.2); hèh sutaningsun kaki (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.38.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: sah sutèng ulun kaki (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.205, Pupuh 136.38.2); hèh sutaningsun kaki (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.38.2).
71	Kurang empat suku kata, dan biasanya guru lagu a: maksih nèng Kartasura. Bandingkan: Dipati Surabaya | maksèng Kartasura bêkti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.39.4–5). (kembali) Kurang empat suku kata, dan biasanya guru lagu a: maksih nèng Kartasura. Bandingkan: Dipati Surabaya | maksèng Kartasura bêkti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.39.4–5).
72	rinewang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.1). (kembali) rinewang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.1).
73	Bandingkan: lêng rine wisa patute pinasrahan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.43.1); lêng rinewang sapantêse pinasrahan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.1). (kembali) Bandingkan: lêng rine wisa patute pinasrahan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.43.1); lêng rinewang sapantêse pinasrahan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.1).
74	Biasanya guru lagu a. Bandingkan: kasubya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.43.6); ing tanah sabrang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.6). (kembali) Biasanya guru lagu a. Bandingkan: kasubya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.43.6); ing tanah sabrang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.43.6).
75	Teks asli kurang jelas. Bandingkan: ing Sampang Adipati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.44.7). (kembali) Teks asli kurang jelas. Bandingkan: ing Sampang Adipati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.44.7).
76	angkah (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.45.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.45.6). (kembali) angkah (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.206, Pupuh 136.45.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 40.45.6).
77	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207.
78	kalingkabana (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: kamelikaning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.1.4); têmah melik ing (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.1.4). (kembali) kalingkabana (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: kamelikaning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.1.4); têmah melik ing (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.1.4).
79	amangkringa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.1.6; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.1.6). (kembali) amangkringa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.1.6; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.1.6).
80	Lebih satu suku kata. Bandingkan: pan mêkatên ing benjang (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.2.6); makatên amba mojar (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.2.6); (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: pan mêkatên ing benjang (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.2.6); makatên amba mojar (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.2.6);
81	pangampang-ampang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.2.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.2.8; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.2.8). (kembali) pangampang-ampang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.2.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.2.8; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.2.8).
82	dragundur (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.4.7). Bandingkan: trag kondur (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.4.7). (kembali) dragundur (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.4.7). Bandingkan: trag kondur (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.207, Pupuh 137.4.7).
83	Kurang satu suku kata. Bandingkan: têdhak saking rata mring loji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.7.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: têdhak saking rata mring loji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.7.5).
84	Rungrung (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.8.4). (kembali) Rungrung (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 24.8.4).
85	Tanggal: naga kalih mayang jalmi (AJ 1628). Tahun AJ 1628 jatuh antara tanggal Masehi: 6 Mei 1704 sampai dengan 25 April 1705. Bandingkan: naga pêksa ngrasa wani (AJ 1628) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.10.9). (kembali) Tanggal: naga kalih mayang jalmi (AJ 1628). Tahun AJ 1628 jatuh antara tanggal Masehi: 6 Mei 1704 sampai dengan 25 April 1705. Bandingkan: naga pêksa ngrasa wani (AJ 1628) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.10.9).
86	têdhak. (kembali) têdhak.
87	dadia (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.8.9). Bandingkan: dadi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.16.9). (kembali) dadia (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.8.9). Bandingkan: dadi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.16.9).
88	Kurang satu suku kata. Bandingkan: pênyanane sang nata dadia tamping (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.8.9); Kartanata dadi tampinganing jurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.16.9). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: pênyanane sang nata dadia tamping (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.8.9); Kartanata dadi tampinganing jurit (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.16.9).
89	pahêman (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.9.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.17.10). (kembali) pahêman (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.9.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.17.10).
90	Bandingkan: bratya (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.10.3) Catatan kaki: variasi: brêtya (dan di tempat lain). (kembali) Bandingkan: bratya (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.10.3) Catatan kaki: variasi: brêtya (dan di tempat lain).
91	Bandingkan: salir (dan di tempat lain) (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.13.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.21.10); sang lir (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.209, Pupuh 137.21.10). (kembali) Bandingkan: salir (dan di tempat lain) (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.13.10; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.21.10); sang lir (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.209, Pupuh 137.21.10).
92	uning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.18.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.26.1). (kembali) uning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.18.1; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.26.1).
93	ingangsulan (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.19.2). Bandingkan: winangsulan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.210, Pupuh 137.27.2); angsulan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.27.2). (kembali) ingangsulan (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.19.2). Bandingkan: winangsulan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.210, Pupuh 137.27.2); angsulan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.27.2).
94	Bandingkan: akait (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.23.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.31.5). (kembali) Bandingkan: akait (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.23.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.31.5).
95	wantune (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.210, Pupuh 137.32.5). Bandingkan: wantuning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.24.5). (kembali) wantune (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.210, Pupuh 137.32.5). Bandingkan: wantuning (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.24.5).
96	wira-wiri (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.28.9). Bandingkan: awira-wiri (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.36.9). (kembali) wira-wiri (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.28.9). Bandingkan: awira-wiri (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.36.9).
97	Minggu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.37.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.37.2).; (kembali) Minggu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.37.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.37.2).;
98	kantor (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.38.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.38.2). (kembali) kantor (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.38.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.38.2).
99	Kurang satu suku kata. Bandingkan: lan Kapitan Kênol ikang dèn angsuli (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.38.9). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: lan Kapitan Kênol ikang dèn angsuli (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.38.9).
100	Lebih satu suku kata: Jêng Susunan Mêngkurat. Bandingkan: Mêngkurat duk papêtak (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.41.6). (kembali) Lebih satu suku kata: Jêng Susunan Mêngkurat. Bandingkan: Mêngkurat duk papêtak (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.41.6).
101	Êtak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.41.7). (kembali) Êtak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.41.7).
102	kita awak (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.2.5). (kembali) kita awak (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.2.5).
103	untung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.44.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.44.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.3.7). (kembali) untung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.211, Pupuh 137.44.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.44.7; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.3.7).
104	Kurang satu suku kata. Bandingkan: gancanging carita lampahira prapti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.45.9); gancanging kang carita duta wus prapti (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.4.9). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: gancanging carita lampahira prapti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.45.9); gancanging kang carita duta wus prapti (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 26.4.9).
105	Bandingkan: dènirarsa ngadêgakên raja (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.47.2). (kembali) Bandingkan: dènirarsa ngadêgakên raja (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.47.2).
106	Bandingkan: sampunnya nyampah angkah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.212, Pupuh 137.48.10); sampun nyênyama angkah (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.48.10). (kembali) Bandingkan: sampunnya nyampah angkah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.212, Pupuh 137.48.10); sampun nyênyama angkah (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.48.10).
107	Kurang satu suku kata: tuwin maring pratmajane. Bandingkan: warna-warna adi aèng (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.50.3). (kembali) Kurang satu suku kata: tuwin maring pratmajane. Bandingkan: warna-warna adi aèng (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.50.3).
108	pan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.212, Pupuh 137.55.1). Bandingkan: pun (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.55.1). (kembali) pan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.212, Pupuh 137.55.1). Bandingkan: pun (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 41.55.1).
109	Pupuh Wirangrong ini tidak sesuai dengan aturan tembang macapat umum. Terdapat berbagai variasi guru wilangan yang dianggap tidak konsisten. Variasi ini tidak dicatat sebagai catatan-kaki. (kembali) Pupuh Wirangrong ini tidak sesuai dengan aturan tembang macapat umum. Terdapat berbagai variasi guru wilangan yang dianggap tidak konsisten. Variasi ini tidak dicatat sebagai catatan-kaki.
110	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.214. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.214.
111	jăngganya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.214, Pupuh 138.8.2). (kembali) jăngganya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.214, Pupuh 138.8.2).
112	iku (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.215, Pupuh 138.12.3). (kembali) iku (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.215, Pupuh 138.12.3).
113	kêlêm. (kembali) kêlêm.
114	atabah-tabah. (kembali) atabah-tabah.
115	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.216. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.216.
116	Surasantika. Bandingkan: Wirasantika (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.8.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 246.20.3). (kembali) Surasantika. Bandingkan: Wirasantika (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.8.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 246.20.3).
117	Terdapat dobel sandangan: angèbêki atau angêbêki. (kembali) Terdapat dobel sandangan: angèbêki atau angêbêki.
118	dêlamakan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.12.3). (kembali) dêlamakan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.12.3).
119	nênggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.13.4). (kembali) nênggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.13.4).
120	Bandingkan: marang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.15.5); para (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.15.5). (kembali) Bandingkan: marang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.15.5); para (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.15.5).
121	Bandingkan: pamada (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.17.1). (kembali) Bandingkan: pamada (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.17.1).
122	sêpuh (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.17.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.17.8). (kembali) sêpuh (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.17.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.17.8).
123	Têgalwangi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.19.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.19.8). (kembali) Têgalwangi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.19.8; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.19.8).
124	Tumênggung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.3). (kembali) Tumênggung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.3).
125	Kurang satu suku kata. Bandingkan: Ki Tumênggung Jayaningrat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.3). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: Ki Tumênggung Jayaningrat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.3; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.3).
126	anggajih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.9). (kembali) anggajih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.217, Pupuh 139.20.9; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.20.9).
127	Kurang satu suku kata. Bandingkan: kang nèng Kêdhu mangkana (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.21.7). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: kang nèng Kêdhu mangkana (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.21.7).
128	Bandingkan: lutnan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.22.9). (kembali) Bandingkan: lutnan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.22.9).
129	Lebih satu suku kata. Bandingkan: Wiranagara lawan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.26.7). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: Wiranagara lawan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.26.7).
130	syaraning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.218, Pupuh 139.27.9). Bandingkan: swaraning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.27.9). (kembali) syaraning (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.218, Pupuh 139.27.9). Bandingkan: swaraning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.27.9).
131	pandhadha. Bandingkan: dadi dhadha (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.28.3). (kembali) pandhadha. Bandingkan: dadi dhadha (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 42.28.3).
132	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.219. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.219.
133	Kurang satu suku kata. Bandingkan: Padmanagara lan malih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.4.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.4.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: Padmanagara lan malih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.4.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.4.5).
134	wus (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.219, Pupuh 140.5.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.5.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.5.3). Lihat juga: wusamya (wus + samya) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.5.3). (kembali) wus (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.219, Pupuh 140.5.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.5.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.5.3). Lihat juga: wusamya (wus + samya) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.5.3).
135	Bandingkan: lopèrèse (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.6.5); alpèrès (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.6.5); alfèrèsira (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.6.5). (kembali) Bandingkan: lopèrèse (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.6.5); alpèrès (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.6.5); alfèrèsira (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.6.5).
136	Lebih satu suku kata. Bandingkan: mamuk ngadilaga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.10.3); mangsah ngadilaga (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.10.3); angamuk anêngah (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.10.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: mamuk ngadilaga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.10.3); mangsah ngadilaga (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.10.3); angamuk anêngah (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.10.3).
137	mangukih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.10.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.10.5). Bandingkan: mangungkih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.10.5); angukih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.10.5). (kembali) mangukih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.10.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.10.5). Bandingkan: mangungkih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.10.5); angukih (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.10.5).
138	miyat (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.12.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.12.1). Bandingkan: mlayu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.12.1); mulat (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.12.1). (kembali) miyat (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.12.1; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.12.1). Bandingkan: mlayu (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.12.1); mulat (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.12.1).
139	anèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.2). (kembali) anèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.2).
140	Tambiring (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.2). Bandingkan: Têmbiring (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.2). (kembali) Tambiring (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.2). Bandingkan: Têmbiring (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.2).
141	Lebih satu suku kata. Bandingkan: ingêlud saksana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.3); ingêlun saksana (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: ingêlud saksana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.14.3); ingêlun saksana (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.14.3).
142	tan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.15.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.15.7). (kembali) tan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.15.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.15.7).
143	Tanggal: lawang kalih narêngi apan tugil (AJ 1629). Tahun AJ 1629 jatuh antara tanggal Masehi: 26 April 1705 sampai dengan 14 April 1706. Lihat juga: trus pêksa ngrasa wani (AJ 1629) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.16.2); lawang kêkalih karêngya ing janma (AJ 1629) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 126.38.5–6). (kembali) Tanggal: lawang kalih narêngi apan tugil (AJ 1629). Tahun AJ 1629 jatuh antara tanggal Masehi: 26 April 1705 sampai dengan 14 April 1706. Lihat juga: trus pêksa ngrasa wani (AJ 1629) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.16.2); lawang kêkalih karêngya ing janma (AJ 1629) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 126.38.5–6).
144	Ngadilêngka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.18.6). Bandingkan: Ngadilangwa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.18.6); Ngadilangu (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.17.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.21.7). (kembali) Ngadilêngka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.220, Pupuh 140.18.6). Bandingkan: Ngadilangwa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.18.6); Ngadilangu (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.17.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.21.7).
145	ngêdhangkrang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.23.5). Bandingkan: angêdhangkrang (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.26.5.); angadhangkrang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.23.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.21.5). (kembali) ngêdhangkrang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.23.5). Bandingkan: angêdhangkrang (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 248.26.5.); angadhangkrang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.23.5; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.21.5).
146	Kurang satu suku kata. Bandingkan: Arya Jayapuspita angirid bala (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.25.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.27.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: Arya Jayapuspita angirid bala (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.25.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.27.1).
147	têmpuhing (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.31.1). Bandingkan: têmpuking (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.33.1); têmpuh ing (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.31.1). (kembali) têmpuhing (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.31.1). Bandingkan: têmpuking (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.33.1); têmpuh ing (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.31.1).
148	sinêlir (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.33.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.31.2). (kembali) sinêlir (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.33.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.31.2).
149	Lebih satu suku kata: pan dede sanega. Bandingkan: apan dede sanggan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.34.3); pan dede sêsanggan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.32.3). (kembali) Lebih satu suku kata: pan dede sanega. Bandingkan: apan dede sanggan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.34.3); pan dede sêsanggan (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.32.3).
150	galanggang (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.33.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.36.1). (kembali) galanggang (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.221, Pupuh 140.33.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.36.1).
151	wêngi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.38.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.40.5). (kembali) wêngi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.38.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.40.5).
152	Kurang satu suku kata. Bandingkan: anèng Kêndhal Lèpèntangi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.42.5); ingkang anèng Kalitangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.40.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: anèng Kêndhal Lèpèntangi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 127.42.5); ingkang anèng Kalitangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 43.40.5).
153	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.223. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.223.
154	Lebih dua suku kata. Bandingkan: Pangran Dipati ikang miwiti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.7.4). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: Pangran Dipati ikang miwiti (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.7.4).
155	punika (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.223, Pupuh 141.9.6). (kembali) punika (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.223, Pupuh 141.9.6).
156	Kurang satu suku kata. Bandingkan: milane tinuduh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.9.6); puniku tinuduh (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 38.19.6); marmane tinuduh (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.9.6); puniku pinundhut (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.2.6). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: milane tinuduh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.9.6); puniku tinuduh (Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 38.19.6); marmane tinuduh (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.9.6); puniku pinundhut (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.2.6).
157	jungkarangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.10.5). (kembali) jungkarangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.10.5).
158	Lebih dua suku kata: maltuk sayèmbuh yu. Bandingkan: maltuk gambir mênur (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.11.6). (kembali) Lebih dua suku kata: maltuk sayèmbuh yu. Bandingkan: maltuk gambir mênur (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.11.6).
159	gorèh. (kembali) gorèh.
160	Biasanya guru lagu o. Bandingkan: lunggoh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.14.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.13.2). (kembali) Biasanya guru lagu o. Bandingkan: lunggoh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.14.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.13.2).
161	Bandingkan: swanida kumyus lir dèn sirami (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.15.1); swanita kumyus lwir dèn sirami (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.14.1); riwe kumyus kadya dèn sirami (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.7.1). (kembali) Bandingkan: swanida kumyus lir dèn sirami (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.15.1); swanita kumyus lwir dèn sirami (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.14.1); riwe kumyus kadya dèn sirami (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.7.1).
162	runtoh. Bandingkan: rontog (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.15.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.14.2); kêndho (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.7.2). (kembali) runtoh. Bandingkan: rontog (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.15.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.14.2); kêndho (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.7.2).
163	Lebih satu suku kata. Bandingkan: mitra putranira kang mangku ngrèh (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.16.3); amitraa putrane sang angrèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.17.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: mitra putranira kang mangku ngrèh (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.16.3); amitraa putrane sang angrèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.17.3).
164	Lebih satu suku kata: Pangran Adipati ngujiwati. Bandingkan: pangeran mèsêm angujiwati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.21.1). (kembali) Lebih satu suku kata: Pangran Adipati ngujiwati. Bandingkan: pangeran mèsêm angujiwati (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.21.1).
165	damar (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.224, Pupuh 141.23.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.23.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.22.4; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.18.4). (kembali) damar (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.224, Pupuh 141.23.4; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.23.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.22.4; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.18.4).
166	Lebih satu suku kata. Bandingkan: Martayuda aniba aguling (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.24.1); nimas Martayuda niba guling (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.23.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: Martayuda aniba aguling (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.24.1); nimas Martayuda niba guling (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.23.1).
167	Lebih satu suku kata. Bandingkan: sapolahe kèsi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.26.5); sasolahe kèksi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.25.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.21.5). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: sapolahe kèsi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.26.5); sasolahe kèksi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.25.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.21.5).
168	mêntas (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.29.4). (kembali) mêntas (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.29.4).
169	Kurang satu suku kata. Bandingkan: gumaregah pangeran atangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.29.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: gumaregah pangeran atangi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.29.4).
170	dhêdhongklak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.26.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.22.5). (kembali) dhêdhongklak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.26.5; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.22.5).
171	pancadan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.33.1). (kembali) pancadan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.33.1).
172	Lebih satu suku kata. Bandingkan: jalu èstri mangkya jarumaning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.34.4); punika kang dadya jarumaning (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.28.4); iku dadya jarumanirèki (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.24.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: jalu èstri mangkya jarumaning (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.34.4); punika kang dadya jarumaning (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.28.4); iku dadya jarumanirèki (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.24.4).
173	Kurang satu suku kata. Bandingkan: Bapak Garêm wus prapta ngarsa glis (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.35.4); bapakane Garêm sampun prapti (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.29.4); kaki Garêm wus prapta ing ngarsi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.25.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: Bapak Garêm wus prapta ngarsa glis (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.35.4); bapakane Garêm sampun prapti (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.29.4); kaki Garêm wus prapta ing ngarsi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.25.4).
174	Kurang tiga suku kata. Bandingkan: dhustha asmara wau ta gone (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.30.3). (kembali) Kurang tiga suku kata. Bandingkan: dhustha asmara wau ta gone (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.30.3).
175	panduga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.38.6). (kembali) panduga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.38.6).
176	kênèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.40.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.38.6). (kembali) kênèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.40.6; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.38.6).
177	Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang tinilar maharjèng gêlunge (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.39.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 38.24.3); kang tinilar sigra paès age (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.29.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: kang tinilar maharjèng gêlunge (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.39.3; Babad Pakualaman, Leiden University Libraries (D Or. 15), Pupuh 38.24.3); kang tinilar sigra paès age (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 250.29.3).
178	agêganda (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.42.5). (kembali) agêganda (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.225, Pupuh 141.42.5).
179	Terdapat dobel sandangan: tumuli atau tèmuli. (kembali) Terdapat dobel sandangan: tumuli atau tèmuli.
180	jomblange (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.43.3). (kembali) jomblange (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.43.3).
181	Lebih satu suku kata: lan sang kandhahan kung. Bandingkan: lan sang kandha ana kung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.226, Pupuh 141.47.6). (kembali) Lebih satu suku kata: lan sang kandhahan kung. Bandingkan: lan sang kandha ana kung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.226, Pupuh 141.47.6).
182	lodhoh (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.48.2). (kembali) lodhoh (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.48.2).
183	Bandingkan: tirahing made tilam sarine (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.58.3). (kembali) Bandingkan: tirahing made tilam sarine (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.58.3).
184	Lebih satu suku kata: tanpa jamuga ro. (kembali) Lebih satu suku kata: tanpa jamuga ro.
185	rinoban. (kembali) rinoban.
186	asrêpe (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.227, Pupuh 141.63.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.61.2). (kembali) asrêpe (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.227, Pupuh 141.63.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.61.2).
187	Lebih satu suku kata: nadyan benjang prapta ing yamani. (kembali) Lebih satu suku kata: nadyan benjang prapta ing yamani.
188	tinanggulang (dan di tempat lain). (kembali) tinanggulang (dan di tempat lain).
189	konyohi. (kembali) konyohi.
190	Biasanya guru lagu e. Bandingkan: anglèsèd (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.58.3); anglèlèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.73.3). (kembali) Biasanya guru lagu e. Bandingkan: anglèsèd (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.58.3); anglèlèh (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.73.3).
191	saniskari. (kembali) saniskari.
192	Bandingkan: lali mring sirèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.68.5). (kembali) Bandingkan: lali mring sirèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.68.5).
193	Lebih satu suku kata. Bandingkan: kawula suhun ing paduka ji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.83.4); amba suwun mantuk mring wismèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.70.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: kawula suhun ing paduka ji (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 44.83.4); amba suwun mantuk mring wismèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 128.70.4).
194	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.230. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.230.
195	rojong (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: rojongi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.10.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.11.3); jurungi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.11.3). (kembali) rojong (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: rojongi (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.10.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.11.3); jurungi (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.11.3).
196	wagugên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.53.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.19.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.19.7). (kembali) wagugên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.53.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.19.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.19.7).
197	tingal (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.231, Pupuh 142.21.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.20.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.55.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.21.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.21.7). (kembali) tingal (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.231, Pupuh 142.21.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.20.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.55.7; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.21.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.21.7).
198	Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: pun Janingrat malih tingal (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.231, Pupuh 142.21.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.55.7); Jayaningrat malih tingal (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.20.7); Jayaningrat malik tingal (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.21.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.21.7). (kembali) Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: pun Janingrat malih tingal (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.231, Pupuh 142.21.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.55.7); Jayaningrat malih tingal (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.20.7); Jayaningrat malik tingal (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 252.21.7; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.21.7).
199	mangkya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.67.5). Bandingkan: mangke (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.33.5). (kembali) mangkya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.67.5). Bandingkan: mangke (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.33.5).
200	nguni (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.68.5; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.34.5). (kembali) nguni (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.68.5; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.34.5).
201	pinanjêr (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.35.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.70.6; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.36.6). (kembali) pinanjêr (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.35.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.70.6; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.36.6).
202	Jumadilakir (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.43.4). Bandingkan: Jumadilakhir (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.4). Rabingulakir (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.4). (kembali) Jumadilakir (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.43.4). Bandingkan: Jumadilakhir (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.4). Rabingulakir (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.4).
203	Tanggal: Kêmis sanga likur (29) Jumadelakir (Jumadilakir) Jimawal: [AJ 1629]. Tanggal Masehi: Jumat 9 Oktober 1705. Perbedaan satu hari (Kêmis versus Jumat) sering terjadi dalam konversi tanggal Jawa. Lihat juga: Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.1–5. Bandingkan: Kêmis 29 Rabingulakir Jimawal (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.1–5). (kembali) Tanggal: Kêmis sanga likur (29) Jumadelakir (Jumadilakir) Jimawal: [AJ 1629]. Tanggal Masehi: Jumat 9 Oktober 1705. Perbedaan satu hari (Kêmis versus Jumat) sering terjadi dalam konversi tanggal Jawa. Lihat juga: Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.1–5. Bandingkan: Kêmis 29 Rabingulakir Jimawal (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.1–5).
204	prajangjean (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.233, Pupuh 142.42.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.7). Bandingkan: prajangjian (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.7); prajanjiyan (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.43.7). (kembali) prajangjean (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.233, Pupuh 142.42.7; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.41.7). Bandingkan: prajangjian (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.76.7); prajanjiyan (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.43.7).
205	Adipati (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.234, Pupuh 142.46.2). Bandingkan: lan Dipati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.80.2; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.47.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.45.2). (kembali) Adipati (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.234, Pupuh 142.46.2). Bandingkan: lan Dipati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.80.2; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.47.2; Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.45.2).
206	sumêlang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.46.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.81.6; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.48.6). (kembali) sumêlang (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.46.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.81.6; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.48.6).
207	kenging (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.85.5; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.52.5). (kembali) kenging (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.85.5; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.52.5).
208	Tanggal: gapura kalih kawayang jalma (AJ 1629). Tahun AJ 1629 jatuh antara tanggal Masehi: 26 April 1705 sampai dengan 14 April 1706. Lihat juga: trus pêksa angoyag raja (AJ 1629) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.53.4); gapura kalih winayang janma (AJ 1629) (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.56.4–5). Bandingkan: wiyat gêni kawayang ing janma (AJ 1630) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.89.4–5). (kembali) Tanggal: gapura kalih kawayang jalma (AJ 1629). Tahun AJ 1629 jatuh antara tanggal Masehi: 26 April 1705 sampai dengan 14 April 1706. Lihat juga: trus pêksa angoyag raja (AJ 1629) (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.53.4); gapura kalih winayang janma (AJ 1629) (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.56.4–5). Bandingkan: wiyat gêni kawayang ing janma (AJ 1630) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.89.4–5).
209	purantara (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.55.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.91.5). Bandingkan: nagara (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.58.5). (kembali) purantara (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.55.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.91.5). Bandingkan: nagara (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.58.5).
210	anggarêbêg (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.235, Pupuh 142.60.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.94.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.61.3). Bandingkan: kang garêbêg (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.58.3). (kembali) anggarêbêg (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.235, Pupuh 142.60.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.94.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.61.3). Bandingkan: kang garêbêg (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.58.3).
211	katong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.235, Pupuh 142.67.3). (kembali) katong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.235, Pupuh 142.67.3).
212	Lebih satu suku kata. Bandingkan: Suradimênggala ture (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.70.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.106.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.73.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: Suradimênggala ture (Babad Kartasura, British Library (MSS Jav 49), Pupuh 45.70.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.106.3; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.73.3).
213	Lebih satu suku kata. Bandingkan: miyosi ngadilagane (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.112.3); mêdal sangking bitingane (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.79.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: miyosi ngadilagane (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.112.3); mêdal sangking bitingane (Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.79.3).
214	galanggang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.236, Pupuh 142.80.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.114.2; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.81.2). (kembali) galanggang (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.236, Pupuh 142.80.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 129.114.2; Babad Kartasura, Anonim, Pupuh 1.81.2).