Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 152–161)

1.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 001–005). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
2.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 006–012). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
3.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 013–021). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
4.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 022–031). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
5.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 032–040). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
6.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 041–055). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
7.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 056–068). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
8.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 069–083). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
9.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 084–095). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
10.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 096–108). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
11.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 109–119). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
12.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 120–132). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
13.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 133–142). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
14.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 143–147). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
15.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 148–151). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
16.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 152–161). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.
17.	Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), 1777–8, #1016 (Pupuh 162–170). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Babad.

Citra

Terakhir diubah: 01-09-2024

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

--- [f. 638r lanjutan] ---

152. Dhandhanggula

[Pangéran Tepasana lan radèn Jayakusuma dipunperjaya. Wiratmeja lan Wiramenggala ngamuk béla pejahipun pangéran Tepasana lan radèn Jayakusuma, nanging lajeng ngungsi dhateng Semarang.[1]]

1. Ki Asmaradana kang ngaturi | pangujuke sami lan duk kala | anèng Natakusumane | ing bakda ngisanipun | apan kinèn samya nêlasi | linawe wus palastra | pan kinèn angubur | Ngardi Wujil Pajajaran | Pangran Wiramênggala ikang winarni | pan wus miyarsa warta ||

--- [f. 638v] ---

amlasasih | wontên pundi pun bapa ||

3. sangsaya sangêt rubêding galih | sira Pangeran Wiramênggala | tambuh raose manahe | ingaras ikang êmbun | wis mênênga babo nak mami | balikan payo lunga | têka nagarèku | angulati budidaya | pirabara ana pitulung Yyang Widi | dening wong tanpa dosa ||

4. marmanipun purun marang Jawi | mati urip pan tugal satanah | anèng ing ulon dagane | ya wong tuwaning rèku | mêngko prapta ing tanah Jawi | wêkasan dèn niaya | wis dangdana kulup | nanging Radèn Wiratmêja | wiyang ing tyas paksa ngamuk ambelani | marang sudarmanira ||

6. katur maring ing radèn apatih | lamun Pangeran Wiramênggala | kendhang saanak putune | dyan katur mring sang prabu | pêparentah kinèn nututi | Radèn Mlayakusuma | tinuduh ing laku | budhal sapanêkarira | sira radèn rêkyana patih bêktani | têtindhih Sewabăngsa ||

7. timbalanipun sri narapati | saênggène candhak dèn tumpêsa | wadya măncanêgarane | ikang bantoni laku | kabayane [kabaya...]

--- [f. 639r] ---

[...ne] ikang angirid | sagung kang pra dipatya | sadaya anurut | wus budhal umyung kang bala | pan angalèr salasah ikang dèn titik | ing marga tan winarna ||

8. untap-untapan ikang nututi | kacandhak anèng wana Gagatan | katuju srênti lampahe | sabên cêlak dèn amuk | samya buyar ikang nututi | sawab têtindhihira | atêbih nèng pukur | Radèn Malayakusuma | datan sagêd angegalakên wadya lit | ngarsa jêjêl gêgaman ||

9. datan kêna nyimpang kanan kering | wana alit pan pating suladhang | jurang jro rumpil rampale | dadya saparan tinut | kèndêl anèng madyaning ardi | kandhêg bumi ing padhas | sangêt sayahipun | pating kacècèr kang bala | wadyèng Kartasura pan kecalan lari | dening wong kaselongan ||

10. kathah kantun anusup nèng margi | gêgurumbul jurang kang sinêrang | samya ngusèkkên[3] uripe | mrih ayya na kadulu | dening bala ikang nututi | mêngkana wong satugal | kêlasi angantun | ngrempong tan sagêd lumampah | lan kalirên rong dina gènnya tan bukti | anulya cinêkêlan ||

--- [f. 639v] ---

kêlasi nulya sanjang ||

12. sampun kinèn mangana tumuli | nulya tinitihakên turăngga | anuduhakên margane | mêngkana kang winuwus | Pangran Wiramênggala nênggih | lan Radèn Wiratmêja | kèndêl lampahipun | pan sangêt sayah sadaya | samya nangis tuwa anom jalu èstri | sayah tan ana mangan ||

13. kang satêngah panangising rèki | ngajak angamuk kaku tyasira | binabujung saparane | wanèh panangisipun | sangêt sayah datan abukti | watên klasi satunggal | pun Dhampak ranipun | kêdah angamuk kewala | pan ginubêl Rahadèn Wiratmêjèki | lah iya mêngko Dhampak ||

14. sagunging wong rêrepotan aglis | rumiyina tunggala lan uwa | mangkata sêlot-sêlote | isun nugulang mupuh | dyan umangkat sagung pawèstri | pun Dhampak atur sêmbah | dawêg gusti sampun | uwa panduka wus têbah | Radèn Wiratmêja majêng madyèng margi | amung wong salawe prah ||

15. nulya bala kang sami nututi | pangajênge Dêmang Surataka | lawan wau kaliwone | Dyan Mlayakusumèku | Radèn Wirataruna nênggih | dadya cucuking lampah | măncanêgarèku | Ngabèi Suralêgawa | ing sarêngat lawan Ki Sewabăngsèki | têtindhih Kapatihan ||

16. para mantri sarêng aningali | lamun kèndêl Radèn Wiratmêja | sêdya nagulang yudane | ngabani wadyanipun |

--- [f. 640r] ---

Saragêni sarêng abêdhil | Rahadèn Wiratmêja | mangsah sawadyèku | kinarutug ing sanjata | pangamuke kadya daka tawan kanin | katrajang kèh kabranan ||

17. Dêmang Surataka pan kawalik | turanggane ajrih ing sanjata | miwa[4] Suralêgawane | anglumba kudanipun | pan prabatang kang dèn kakahi | Radèn Wirataruna | nragakên wadya gung | mawur wong măncanêgara | pan angêlud gêgaman lumakyèng wuri | turăngga kèh kabandhang ||

18. pan katunjang dêdamêling wiking | Radèn Arya Malayakusuma | angadhangi ing wadyane | nanging mêksa kalulun | ya ta wau ikang winarni | Rahadèn Wiratmêja | lajêng lampahipun | hèh Dhampak payo nusula | marang uwa rêrepot tugangna aglis | ing turăngga bandhangan ||

19. malah kongsi anumpaka kalih | sêdyanira Radèn Wiratmêja | ing kuda bandhangan akèh | lampahnya lon lumintu | Gunung Kêndhêng kang iring-iring | ngalèr ngilèn lampahnya | anurut wana gung | anjog marang bumi Dêmak | nulya ngilèn angambah tanah Sêmawis | anunjang pabarisan ||

--- [f. 640v] ---

wau ikang bêbujung wus kantun têbih | Radèn Mlayakusuma ||

21. para mantri arsa dèn tumbaki | wangsulira samya gêgancangan | nanging wus têbih kantune | wau ta kang winuwus | Pangran Wiramênggala prapti | pakuwone wong Cina | ingadhangan sampun | tinakenan saurira | isun iki wong dèn sikara angusi | marang kapitanira ||

22. duk sêmana ingaturkên nênggih | marang Kapitan Singsèh ngaturan | pinarak anèng pondhoke | Singsèh lon aturipun | jêngandika wong agung pundi | Pangran Wiramênggala | alon dènnya muwus | manira wong Kartasura | dèn sikara marikinisun[5] angusi | marang ing pêkênira ||

23. nanging umur sapata puniki | lan sagunge anak putuniwang | nênggih kang sun usèkake | Kapitan Singsèh matur | gih pangeran sampun kuwatir | nulya sinungan pêrnah | sinêgahan sampun | Kapitan Singsèh utusan | marang Radèn Martapura tur upêksi | yèn watên palajêngan ||

24. saking nagri Kartasura ngusi | nama Pangeran Wiramênggala | lan Radèn Wiratmêdyane | utusan prapta sampun | sampun katur ikang wêwêli[6] | Singsèh mring Martapura | nanging tan lumaku | Martapura ingaturan | sigra Singsèh ngaturi pangeran aris | pangran sêsarèhana ||

25. dipun sakeca wontên ing ngriki | kawularsa mêdal undhang-undhang [u...]

--- [f. 641r] ---

[...ndhang-undhang] | mring wadya Cina kabèhe | bok wotên kang bêbujung | kula kone anambadani | sajatine Kapitan | Singsèh nyalong[7] laku | mring pondhoke Martapura | sampun prapta kapitan tata aligih | lan Radèn Martapura ||

26. Kapitan Singsèh alon dènnya ngling | kadipundi radèn karsa dika | aprakara pangusine | igih pangran puniku | Radèn Martapura nauri | gih bapak bêgja dika | pangeran puniku | pangusine marang dika | pasthi lamun angegalakên tumuli | pêcahe lêlampahan ||

27. pangran mangke dika wicantêni | abdi sampeyan Cina sadaya | akathah sănggarunggine | yèn tuwan ngungsi tuhu | pan wong Cina sangêt kuwatir | pan lagya mêmêngsahan | wong Cinarsa mupuh | igih kalawan wong Jawa | yèn panduka angungsi-usi[8] sayêkti | angêsrahna gêgaman ||

28. lamun sampun gêgamane kêni | dika arêm-arêm ikang manah | nulya utusana age | angaturana wêruh | marang kanjêng radèn apatih | mangke têtêmbung dika | mila asung wêruh | kawula dhatêng sampeyan | dening Pangran Wiramênggala puniki | wus anèng asta kula ||

--- [f. 641v] ---

dika | nuli dika mantuk | Singsèh alêga tyasira | nulya bubar saking ing pondhoking rèki | Tumênggung Martapura ||

30. sapraptane pakuwoning rèki | Singsèh lajêng mring pagenanira | Pangran Wiramênggalane | alon dènira matur | dhuh pangeran kula puniki | tinangisan wong kathah | saking watiripun | dene maksih mêmêsahan | lan wong Jawa mring panduka sănggarunggi | dening saha gêgaman ||

32. sinungga-suga[10] dhahare rèki | sigra Kapitan Singsèh utusan | marang ing Kartasurane | mêsat kang dinuta wus | sigra-sigra lampahnya prapti | ing nagri Kartasura | tan antara masuk | ing wismane Surajaya | wus binêkta seba mring radèn apatih | katur kang punang surat ||

33. tinupiksa têmbunge kantèki[11] | lakung angungun rahadèn patya | anulya sowan ge-age | sapraptaning kadhatun | ingandikan praptèng ngarsa ji | kyana patih manêmbah | punang sêrat katur | saking pun Singsèh Kapitan | tinupiksa lakung wagugên tyas aji | alon dènnya ngandika ||

--- [f. 642r] ---

34. hèh paman paran karsane rèki | pagaweyan iki wus arupak | epatih[12] atur sêmbahe | sumăngga ing pukulun | yèn rèrèha anêniwasi | punapa ingantosan | pun Cina pukulun | pan sampun angsal dangdanan | yèn sandeya karencanga bêbayani | pasthi ngadêgkên raja ||

35. sri narendra angandika malih | iya paman apa ingantosan | nuli lêkasana age | kasupèn ikang rêmbug | yèn angabên anêniwasi | dadya marogèng karsa | ngandika sang prabu | loji ikang êlor paman | isun uwis pracayèng marang sirèki | măngsa bodhoa sira ||

36. dening loji ikang kidul iki | bocah wêdana jêro sadaya | lan Si Rajaniti bae | apatih awotsantun | ngusya suku anulya mijil | sapraptanirèng jaba | pêparentah gupuh | saha masang rakitira | ing ayuda gènnyarsa ngrabasèng loji | wadya ing Kapatihan ||

37. para lurah samya dèn timbali | samya ginanjar arta busana | pan linèlèr sakancane | myang patêdhan sang prabu | ginanjarkên sampun waradin | bêbênting lan rasukan | ana ikang dhuwung | miwah cêlona sakêlat | myang baludru rêrendan pinanji-panji | abra prajuritira ||

38. loji kidul [kidu...]

--- [f. 642v] ---

[...l] ikang dèn rakiti | Kyai Rajaniti aboboka[13] | banon kang kidul lojine | anibanana pukur | Ki Tumênggung Natayudèki | lawan Ki Wirajaya | munggèng Sitiluhur | gêbyog kilèn dèn rubuhna | nibanana mugèng sawetaning loji | dening Ki Wirarêja ||

39. lan Tumênggung Tirtawigunèki | angraksaa anèng Kamandhungan | lawang ngapit bubuhane | wus dadya punang rêmbug | sira radèn rêkyana patih | animbali pugawa | Numbaanyar[14] sèwu | lawan Tumênggung Toyamas | kang sinandi marcayakêna mring loji | kang bantu ing ayuda ||

40. anglurugi Cina ing Bahrawi | ambantoni Arya Prigalaya | kang tugur Salatigane | nênggih sangadinipun | sajatine amukul loji | prajurit Kapatihan | kang arsa dèn adu | prasamya wong pêpilihan | duk sêmana rahadèn rêkyana patih | ngundhangi wadyanira ||

41. para lurah samya mugèng ngarsi | samya ambêkta sakancanira | mugèng palataran andhèr | apan wong pitung atus | prajurit jro ikang ti-ati | samya Dinulangmangap | kang dadar lumintu | kadya panjrahing puspita | kang prajurit busanane warni-warni | abra pênuh ing ngarsa ||

--- [f. 643r] ---

katri pugawa ||

43. dika pracayakên[16] maring loji | lawan mantri Gawong lawan Kalang | ambantoni ing lakune | Arya Prigalayèku | atur sêmbah pugawa katri | lawan Ki Sutayuda | Si Gunawasèku | iku têtindhih manira | kang sun karya matapitane kang baris | aturna mring kapitan ||

44. Sutayuda kang sampun winisik | lawan Gunawăngsa ing sasolah | kasaru wau praptane | sira Kyai Tumênggung | Rajaniti wus tata ligih | alon ing aturira | kalamun panuju | karsa panduka mundura | ngupadosa ditên kang apênêd benjing | Kêmis ngajêng punika ||

45. wus tinundhung wau pugawa tri | mundur saking ngarsane rahadyan | kantun Ki Rajanitine | alon dènira matur | yèn suwawi pugawa katri | ngakêna bantu yuda | mring Salatigèku | ngagea kaprajuritan | saha bala dimon samya ngati-ati | dening abdi panduka ||

46. angakêna urunan nindhihi | wus panuju rahadèn apatya | myarsa sarêmbug-rêmbuge | ya ta warnanên dalu | sira radèn rêkyana patih | andhawuhkên timbalan | mring katri tumênggung | besuk dina Kêmis enjang | siyagaa binatokakên[17] ing jurit | maring ing Salatiga ||

47. sira Ki Tumênggung Rajaniti | pan sadalu anèng Kapatihan | apan wus matêng rêmbuge | antara tan winuwus | sampun prapta ing ditên Kêmis | enjing samya sandhiya | katri pugawèku | miwah wadyèng Kapatihan | para lurah prapta sakancane rèki | ngrasuk busana yuda ||

48. saha wastranira [wa...]

--- [f. 643v] ---

[...stranira] datan kari | aglar mugèng ngarsane rahadyan | wau pugawa katrine | prapta ing dalêmipun | sira radèn rêkyana patih | alon dènnya ngandika | mring kang pra tumênggung | katimbalan sri narendra | ambantua mring Arya Prigalayèki | marang ing Salatiga ||

49. lawan isun gawani têtindhih | kang prajurit isun jro sadaya | pugawa tri tur sêmbahe | lan malih kang sun tuduh | mantri Gawong Kalang ta sami | nanging ta antènana | ing loji karuwun | apan sun dadak kewala | sun dhawuhi parentah ing wau latri | kadi lamun rubêda ||

50. Ki Sutayuda ikang tinuding | lawan Gunawăngsa marcayakna | maring pugawa katrine | kang winisik ing laku | ing timbalanira apatih | hèh sira ajangjia | lan Si Goplêm iku | sangadia atêtanya | ing praptane ing Kalang Gawong puniki | Si Goplêm sumaura ||

52. poma padha dèn angati-ati | anglakoni parentah narendra | para lurah sadayane | sandika aturipun | kumarubut samya ngabêkti | angaras ing suku sang | mangusap ing lêbu | rahadèn patih ngandika | sun nyangoni ing salamêtira mangkin | mundur kang para lurah ||

153. Durma

[Tumenggung Jayasudirga, Mangunagara, Jasanta, Natayuda tiwas amargi anggecak loji kumpeni.[20]]

1. sigra wau rahadèn rêkyana patya | miyos paseban malih |

--- [f. 644r] ---

amanggihi sira | marang katri pugawa | pan sampun winêling-wêling | amit tur sêmbah | budhal sagunging baris ||

2. panganjure mantri sèwu Numbakanyar | wadya Toyamas wuri | nulya kasambungan | prajurit Kapatihan | busananya warni-warni | lir puspita bra | ikang lumakyèng ngarsi ||

3. ingaranan atusan wong Jayantaka | anulya anambungi | wong Jayamênggala | nulya wong Jayèngastra | wong Narataka nambungi | ing wurinira | nulya wong Jayènglatri ||

4. nulya wong Tanpagêmbung sumambung wutat | wong Tanparaga malih | wong Sêcanirbaya | lan wong Sêcanirmala | kang mugèng wurine malih | wong Jayaprusa | nêngguh kang anambungi ||

5. ing wurine ingaran wong Kapêtêngan | sikêp sanjata karbin | waos cêcebolan | nulya wong Pêpundhutan | pilihan măncanêgari | Suradidaa[21] | nênggih kang anindhihi ||

6. Mangunnonêng nindhihi wong Kapêtêngan | lawan Ki Sardulèki | lan Ki Nayagarwa | sadasa para lurah | wolung dasa sadayèki | momonganira | samya kinati-kati ||

7. lampahira wadya sèwu Numbakanyar | prapta ngarsaning loji | kang ngirid gawanira |[22] mingêr ngilèn lampahnya | ing Kawiragunan prapti | pugawanira | samya lumêbèng loji ||

8. para mantri panèwu kaliwonira | milya malêbèng loji | dening barisira | anèng lêlurung aglar | kang wadya radèn apatih | kèndêl sêmana | mugèng ngarsaning loji ||

9. sawetane ing waringin kurung aglar | wau pugawa katri | sampun têtabean | lawan sira kapitan | Kyai Mangunagarèki | Tumênggung Jaya- | sudirga lawan malih ||

--- [f. 644v] ---

10. Ki Tumênggung Yudanagara Toyamas | lan kaliwone rèki | sira Mangunyuda | sampun tata alênggah | lan dutanira apatih | Ki Sutayuda | lawan Gunawăngsèki ||

11. Sutayuda umatur marang kapitan | marakên[23] tabenèki | rahadèn apatya | lawan katri pugawa | binantokkên ing ajurit | mring Salatiga | nanging maksih anganti ||

12. mantri Kalang Gawong ikang dèrèng prapta | kapitan trima kasih | alon dènnya ngucap | mêngko yèn uwis prapta | apanggiha lawan mami | sun arsa miyat | marang sagunging baris ||

13. kang bantu prang kang mukul Cina Bahrawa | Ki Mangunnagara ngling | adhi Sutayuda | dawêg dika pariksa | punapa ta sampun prapti | wong Gawong Kalang | Ki Sutayuda mijil ||

14. atêtanya mring lurah wong Jayataka | Gomplêm[24] sumaur aris | igih dèrèng prapta | mantri Gawong lan Kalang | Sutayuda wangsul aglis | matur kapitan | gih tuwan dèrèng prapti ||

15. samya kèndêl wau ikang kawuwusa | pugawa ing jro sami | miranti sadaya | ikang mantri Kaparak | jêjêl anèng ing Sitigil | gêgamanira | sinamur tan katawis ||

16. Ki Tumênggung Natayuda Wirajaya | wus samya nèng Sitigil | lan Tirtawiguna | Tumênggung Wirarêja | samya ngraksa kori gapit | ing jro pasowan | wadya Gêdhong miranti ||

17. Ki Tumênggung Rajaniti sawadyanya | sêmana pan wus wiwit | ambabok[25] kaleyan[26] | sêdya anglambung yuda | wau kang winuwus malih | sira kapitan | lawan pugawa mantri ||

18. dangu nganti ing praptane mantri Kalang | kapitan tanya malih | punapa wus prapta | wong Gawong lawan Kalang | Ki Sutayuda

--- [f. 645r] ---

gya mijil | wangsul sakala | matur yèn sampun prapti ||

19. Ki Tumênggung Mangunnagara kalawan | Jayasudirga angling | hèh tuwan punika | wong Kalang sampun prapta | punapa karsane rèki | angling kapitan | kula arsa pêpanggih ||

20. isun arsa tabean lan asung arak | ing sagêlas ta mangkin | ya ta kawarnaa | lêlurah Jayataka | pangrasanira yanênggih[27] | Ki Sutayuda | sampun mêdal ping katri ||

21. Walandane waringin batur sinipat | ing sanjata tan kêni | agundam lumajar | marang loji sêmana | kapitan kagyat miyarsi | sarta angucap | ika bêdhil punapi ||

22. sigra Sutayuda lawan Gunawăngsa | karo anarik kêris | agoco kapitan | sigra dènnya malompat | kapitan anyandhak kursi | atangkis sarya | akèn anutup kori ||

24. samya kuwur wong Jawa untêl-untêlan | wau pugawa katri | anarik curiga | nanging tanpolih papan | tinunjang-tunjang wadya lit | wong têtumbasan | pudhak samya ngamuki ||

25. ting balulung samya ngulati dêdalan | gènira arsa mijil | samya binêdhilan | saking lotèng kyèh pêjah | wau kang anèng ing jawi | pan binêdhilan | mriyêm sing Baluwarti ||

26. pan malêdug samya angusi jêjurang | kêrtêg andhaping kali | sira Surayuda | lawan Wirakusuma | pêksanya angrêbat kori | pan katadhahan | katulak drêsing mimis ||

27. wus lumalya ya ta

--- [f. 645v] ---

pugawa têtiga | kang maksih jroning loji | taksih bilulungan | tan ana akiwula | saking lotèng dèn bêdhili | kang saking ngandhap | pudhak samya ngamuki ||

28. wong Kumpêni ngumpul mring lotèng sadaya | eca dènnya bêdhili | pan wus kathah pêjah | wong Jawa lêng-ulêngan | Jayasudirga wus kanin | Mangunnagara | prasamya dèn popori ||

29. Ki Tumênggung Yudanagara Toyamas | miyat pugawa kalih | yèn wus katriwandhan | sigra dènnya lumajar | nusup lêlopongan[30] bêdhil | lumompat mêdal | kapurancang dèn byuki ||

30. awakira rêmuk dening kapurancang | wau pugawa kalih | Ki Tumênggung Jaya- | sudirga wus palastra | lawan kaliwone rèki | myang sêntananya | tumpês tan ana kari ||

31. myang Tumênggung Mangunnagara wus pêjah | warnanên ing Sitigil | Ki Tumênggung Natayuda |[31] lawan Ki Wirajaya | miyarsa syaraning bêdhil | hèh batur kănca | payo kari ing kardi ||

32. gêbyog kulon iku payo rubuhêna | dyan rinubuhkên aglis | Kumpêni garjita | sigra wau Kaparak | wong Saragni sarêng bêdhil | Kumpêni tadhah | rame bêdhil-binêdhil ||

--- [f. 646r] ---

mangsah | migah marang Sitigil ||

35. rêrubuhaning gêbyog ing marganira | kuwur wadyèng Sitigil | akathah lumalya | Tumênggung Natayuda | wus aniyat mati sabil | panggah ing rana | binendrong dening bêdhil ||

36. ikang wadya Kaparak kuwur tatanya | kantun kang para mantri | Ngabèi Jasanta | lawan Asmaradana | Tumênggung Natayudèki | sinipat kêna | jajane wus ngêmasi ||

37. Ki Ngabèi Asmaradana kalawan | Jasănta arsa pulih | mapan tinadhahan | sinipat ing sunapan | Asmaradana wus kêni | lambunge kanan | niba wus angêmasi ||

38. gusis wadya kang anèng ing Sitibêntar | sigra wadya Kumpêni | mundur ngumpul samya | loji lor sêdyanira | wus mêdal sarowangnèki | galong lampahnya | ing alun-alun prapti ||

39. ya ta wau Ki Tumênggung Wirajaya | kang lagya angayumi | ing wadya Kaparak | nèng kidul pamacanan | miyat ing wadya Kumpêni | angalèr mêdal | sigra kinèn nututi ||

40. tinututan binêdhilan saking wutat | kacandhak kang kêkalih | kang kantun lumalya | praptèng loji lor samya | wus angumpul bangsanèki | kang kawarnaa | radèn rêkyana patih ||

41. sarêng myarsa wau syaraning sanjata | angrasuk busana glis | sakapraboning prang | têdhak marang paseban | wadya sakantune rèki | sampun siyaga | aglar ngarsaning gusti ||

42. angandika gugup rahadèn apatya | hèh Surajaya aglis | bocah kêbutêna | payo têtulung

--- [f. 646v] ---

yuda | budhal wadya tan asari | sapraptanira | ing galedhegan jawi ||

43. pan kapêthuk saking wadya kapalalya | Ki Surayuda aglis | anungkêmi pada | matur sarwi karuna | dhuh gusti tiwas kang abdi | pan kawanguran | tan kongsi malbèng loji ||

44. gih pun paman Mangunnagara palastra | igih kula watawis | myang Jayasudirga | miwah samantrinira | kang sampun kalêbèng loji | tumpês sadaya | kadya tan angodhili ||

45. abdi dalêm kang badhe kabên sadaya | tan kongsi marêpêki | kori kakriyinan | Kumpni kasêlak wikan | pan igih gusti kang mawi | abdi sampeyan | pun Goplêm jêjaruhi ||

46. dèrèng dhatêng gusti ikang prajajeyan | nulya bêdhil Kumpêni | satugil tan kêna | lugyèng wringin binata | mila kang wadya Kumpêni | atangkêb lawang | pan sarwi ambêdhili ||

47. adhuh gusti suwawi tuwan kondura | marang dalêm kariyin | apirêmbagana | lan sagunging pugawa | pan sampun tiwas ing jurit | yèn têtulunga | sêsulung labuh[33] gêni ||

48. sarêng myarsa ing ature Surayuda | duka radèn apatih | sêmutên kang jaja | sumung-sumung ing nala | yèn katingala tumuli | Goplêm pinatyan | dipun asta pribadi ||

49. nulya kondur rahadèn rêkyana patya | wuwusên jroning loji | pugawa kang pêjah | dhuwunge ingambilan | katur kapitane rèki | kunarpanira | samya binucal kali ||

--- [f. 647r] ---

[...a] | angangsêg lawan biting ||

51. sigra radèn rêkyana patyarsa sowan | marang ing dalêm puri | mingêr lampahira | sapraptanirèng pura | ingandikan praptèng ngarsi | sri naranata | mèsêm ngandika aris ||

52. kaya ngapa ta paman bubuhanira | dening anêniwasi | apatih tur sêmbah | ngaturkên pêjah gêsang | gumujêng sri narapati | patih tur sêmbah | pukulun ikang mawi ||

53. wontên abdi dalêm gusti ikang edan | dèrèng prapta ing jangji | lêbête sadaya | kang badhe ngabên ing prang | nulya anyipat Kumpêni | alon ngandika | sang nata èsmu kikin ||

154. Asmaradana

[Pangéran Wiramênggala lan radèn Wiratmeja kaperjaya déning arya Dikara. Kapitan Sapanjang, Cina paplajengan saking Batawiyah badhé suwita dhateng sang prabu ing Kartasura.[34]]

1. ya wis ta paman apatih | apa ikang winicara | ya paman kang wis kalakon | balik sira kokonana | marang ing Martapura | lan bocah jro Martalulut | barênga kokonanira ||

2. nuli pundhutên tumuli | kakangmas Wiramênggala | marang Si Kapitan Singsèh | sira pan wis kalampahan | paman uwis pratăndha | rahadèn patih wotsantun | pukulun atur kawula ||

3. abdi dalêm kang abaris | kang wontên ing Salatiga | pun Arya Prigalayane | lêhêng gusti tinimbalan | lan pun Mlayakusuma | igih ikang abêbujung | ing Pangran Wiramênggala ||

4. ngandika sri narapati | iya kabèh timbalana | sandika tur sêmbah lèngsèr | sapraptanira ing jaba | sigra dènnya mêmatah | kang duta wus lumastantun | lawan Ki Arya Dikara ||

--- [f. 647v] ---

Kapitan Singsèh sumăngga ||

6. kalakung suka kang galih | pinatêdhanan uninga | sira pun Kapitan Singsèh | yèn loji sampun ginêcak | myang Radèn Martapura | Pangran Wiramênggalèku | lawan Radèn Wiratmêjya ||

7. sêmana wus dèn têlasi | apan Ki Arya Dikara | nênggih wau kang anglawe | kunarpanira pinêtak | anèng Ardi Pragota | putranira ikang timur | pangeran ing Têpasana ||

8. nênggih Radèn Mas Garêndi | punika tan kauningan | Radèn Sarada rowange | sutane Jayakusuma | kalih tan katlikuran | dening maksih sami timur | pinupu marang wong Cina ||

9. pun Êtik ikang ngrawati | saking dening wlas tumingal | marang radèn mas kalihe | tinitipakên sêmana | nèng padhusunan Dêmak | lakung dening kawlasayun | kalih samya sabèng wana ||

10. gêntya kawuwusa malih | Radèn Malayakusuma | wus bubar saha balane | mantuk marang Kartasura | lan Arya Prigalaya | tuwin Tumênggung Sidayu | pan sarêng dènira budhal ||

11. Arya Dikara narêngi | Tumênggung Sêcadiningrat | ing Sidayu sabalane | anyakirang[35] lampahira | margi dènira gepak | sêdya mantuk mring Sidayu | apan wêlinge kang rama ||

12. Pangran Cakraningrat uning | yèn sang nata mêmusuhan | lawan Kumpêni dèn age | sira kacung amoroda | upami musuh Cina | ayya gigang aprang pupuh | matia ngayahan yuda ||

--- [f. 648r] ---

ing sasolahira ||

14. Pangran Wiramênggalèki | lawan Radèn Wiratmêjya | wus palastra sakalihe | kinubur Ngardi Pragota | boyongan kathahira | sawidak katur sang prabu | lêga manahing narendra ||

15. nanging ta kang dadya pikir | igate Sêcadiningrat | pasthi lamun pambalike | adipati ing Mandura | apan sakit ing driya | dening ta nora tinantun | duk rêmbag amangun yuda ||

16. mêngkana radèn apatih | apan arsa pirêmbagan | lan pugawa sakathahe | aprakara kang rinêmbag | dening tatilarira | pugawa kalih kang lampus | Tumênggung Jayasudirga ||

17. atilar suta lit-alit | têtiga lan sami priya | dèrèng kuwawi ing gawe | dening ta maksih arungan | marma ikang rinêmbag | iya Radèn Singaranu | yogya katura narendra ||

18. agêntosana lêligih | Tumênggung Jayasudirga | dening kasandhangan gawe | dening Ki Mangunnagara | sutane wus diwasa | dadya katur ing sang prabu | sampun kinulawesuda ||

19. mêngkana rahadèn patih | utusan amundhut Cina | marang ing Kapitan Singsèh | kang badhe ingabên yuda | pan sampun ingaturan | nênggih Cina gangsal atus | sakawan kapitanira ||

20. pun Êping Bulung satugil | kêkalih lawan pun Leyang | pun Êtik lawan pun Êpo | wus praptèng ing Kartasura | pan lajêng tinimbalan | prajurit Cina tumanduk | marang dalêm Kapatihan ||

21. panggih lan radèn apatih | sadaya wus têtabean | wong Cina ingaturake |

--- [f. 648v] ---

tabene kapitanira | radèn patih ngandika | iya apa wartanipun | dènira prang i Sêmarang ||

22. Pi Pulung[36] umatur aris | aprakawis pun Sêmarang | sampun tuwan walang galèh | sêmăngsa dipun rêmêda | pasthi lêbur sadaya | Kumpêni sadarbèkipun | wus samya anèng samodra ||

23. apan igih angantosi | pukulun lurah kawula | nênggih pun Kapitan Singsèh | igih timbalan sampeyan | tuwin jêng sri narendra | anênggih samangsanipun | apan loji ing Sêmarang ||

24. gumujêng radèn apatih | alon dènira ngandika | ing kene kaya pariye | pan wus kêmput biting iwang | matur prajurit Cina | lakung ing karsa pukulun | kawula darmi lumampah ||

25. tuwan andikakna nênggih | angamuk dalu sandika | tuwin ing siyang wusdene | apan ta kawula sêdya | lêbura ing ayuda | anglampahi ing satuduh | sampeyan lawan sang nata ||

26. suka dènira miyarsi | alon dènira ngandika | iku ta aja mêngkono | saenak-enaking lampah | sira yya kongsi rusak | sukèng tyasira umatur | sagunging prajurit Cina ||

27. igih ta lamun suwawi | sampeyan sugih sanjata | mariyêm kang gêdhe-gêdhe | kula kêpunge kewala | biting kinarya ngrupak | sinanjata saking luhur | ing Baluwarti punika ||

28. wontêna kang kantun nênggih | sisane ing mimis benjang | kula lêbêti kemawon | kula muk kalawan pêdhang | abir rintên kewala | pasthi tumpês datan kantun | kawula idêk kewala ||

29. ngandika radèn apatih |

--- [f. 649r] ---

gampang wong angamuk wuta | yèn uwis kari sapele | pikirmu kang mau ika | iya isun prayoga | saksana sarêng tinundhung | pinêrnah ing pamondhokan ||

30. dening sagung pra dipati | sampun kêmput bètèngira | angangsêg kalawan tombok | sagunging prajurit Cina | samya nuhun sang nata | mariyêm kang agung-agung | kenginga dinamêl yuda ||

31. Kumbarawa Kumbarawi | lawan Kumba Anikumba | sang nata pangandikane | wong Cina angumahana | Subrastha Sagrawana | miwah mriyêm Ki Pamêcut | wong Sragêni kang ajaga ||

32. anênggih Ki Gunturgêni | wong Cina ikang ajaga | saksana sarêng ingisèn | wowotanira sinêngka | Kyai Gunturdahana | sabên-sabên patang puluh | kati pan obat kewala ||

33. mangkya gènira ngisèni | wonglun puluh kati sigra | mimis pinêksa lêbune | wong Saragêni angucap | Êncik iku kakehan | pan dudu wowotanipun | mênawa kapara tiwas ||

34. prajurit Cina nauri | mênênga kang ora-ora | basa wong Jawa mêngkono | iya nora tau aprang | nora kaya wong Cina | pan wis gêgarapanipun | sawusira ingisenan ||

35. anulya wadya Sragêni | Subrastha Sagarawana | sarêng sinumêd kalihe | tibèng loji mimisira | rug kang punang leleyan[37] | kagyat Wêlănda agugup | sigra malês anyênjata ||

36. mariyêm anganan kering | syarane lir rug kang arga | apan kadya nyirnakake | ing bumi langit [la...]

--- [f. 649v] ---

[...ngit] kang arga | ya ta prajurit Cina | Kumba Anikumba sampun | Kumbarawi Kumbarawa ||

37. nulya sinumêdan aglis | ing loji ingarah-arah | prasamya rêmêk kalihe | tan kenging pining kaliha | myang Kumba Anikumba | samya rêmak kalihipun | Ki Gunturgêni saksana ||

38. ingungêlakên sira glis | marang ing prajurit Cina | mungêl lambungipun jêbol | kang numêd kapalêsatan | kenging sirahe paras | kèndêl katur mring sang prabu | lakung wagugên ing driya ||

39. sigra matêdhani paksi | ing radèn rêkyana patya | lakung ngungun ing jro tyase | nanging sinamun ing netya | sigra apêparentah | ngangsêg marang pugawa gung | lan kinèn ngatos-atosa ||

40. Kumpêni datan udani | yèn wong Jawa kasusahan | datan agop mariyême | wadya Kartasura susah | dene mimis kyèh tiba | ing pomahan myang kadhatun | obang-abing mimis sawat ||

41. sagung ikang pra dipati | samya ngangsêg bitingira | prasamya mênêdi tembok | kang ajaga anèng luwang | nênggih kang kawuwusa | wontên Cina kapalayu | saking nagri Batawiyah ||

42. nanging wong Jawa tan uning | yèn Cina pêpalajêngan | Kapitan Panjang namane | praptèng nagri Kartasura | sêdya sowan sang nata | bêbêktane Cina sèwu | sira Kapitan Sapanjang ||

--- [f. 650r] ---

[...njang] ||

44. pan taksih rame ajurit | dèrèng wontên kang kasoran | marma kawula marene | anuwun idining nata | tuwin idi sampeyan | radèn patih ngandika rum | gampang wijile paminta ||

155. Mijil

[Kapitan Sapanjang saha wadya Kartasura badhé anggecak kumpeni ing loji. Kumpeni ing loji dipunpandhégani kapitan Lapèl ngaturaken pejah gesang dhumateng sang prabu ing Kartasura.[38]]

1. katêmèng wuri wong anjaluk idin |[39] sêsukêring katong | pan ing kene iya maksih akèh | sêsukêr dalêm pan durung rêsik | bêrsihana dhingin | Sapanjang umatur ||

2. yèn mêkatên karsatta[40] pan igih | sampun walang ados | abdi dalêm Cina sadayane | alah pêjah watên ing Batawi | pan lakung utami | pêjaha pukulun ||

3. wontên karsanira sri bupati | ingayahan katong | nanging lilah panduka ing mangke | amanggihi băngsa kula mangkin | Cina kang wus lami | nèng ngriki pukulun ||

4. lèngsèr saking ngarsane apatih | kinèn amakuwon | pinrênah wetaning kadipatèn | ambèr angetan ing Gumpang prapti | Sapanjang wus panggih | lan Êncik Ping Bulung ||

5. pun Êncik Eyang[41] lan pun Êncik Êtik |[42] myang pun Êncik Êpol | pun Sapanjang angina sêmune | umiyat maring rakiting loji | dening lakung cili | Cina wong Jawa gung ||

6. wau rahadèn rêkyana patih | sowan mring kadhaton | ngaturakên Sapanjang praptane | myang aturira katur nrêpati | ngandika sang aji | amaringi sampun ||

7. yatra sèwu lan jêjarit putih | kalih dasa kayoh |

--- [f. 650v] ---

sinjang cêmêng sapuluh kayuhe | sigra mêdal sira radèn patih | saking dalêm puri | praptèng dalêmipun ||

8. Kapitan Panjang wus dèn timbali | pinanggihan regol | pinaringkên patêdhaning rajèng | lakung dènira tarima kasih | tan sagêd mangsuli | pêjah gêsang katur ||

9. wus tinundhung ing rahadèn patih | kinèn amakuwon | sapraptanira ing pakuwone | wus binage patêdhan narpati | yatra myang jêjarit | sadaya wus dinum ||

10. tan winarna dalu pêndhak enjing | prajurit Cina ngrok | pan Kapitan Panjang sabalane | sowan marang rahadèn apatih | atabean sami | wus tata aluguh ||

12. pun Sapanjang aturira aris | igih sampun dados | kula nuhun mring sampeyan mangke | lakar kang agêng-agêng lan bêsi | igih yèn prayogi | kula damêl undhuk ||

13. undhug[44] punika kula sukani | galindhingan larog | pan wong Cina kang wontên rekane | igih sadaya cêlêka loji | yèn sampun angrampid | kula kèn angamuk ||

14. sawêdale saking undhuk sami | tumampèla banon | angrasanga mènèk lalahane | ingamuk kalawan pêdhang abir | amajua katri | dêdimone bingung ||

15. lawan malih kawula miyarsi | wong Cina kawartos |

--- [f. 651r] ---

ngajêng loji pan wontên borange | pan dinamêl borang lading gapit | pangot lawan sêking | igih wartinipun ||

16. kula nuhun kapal jalu èstri | kang kathah lan kêbo | ngajêng undhuk punika ênggène | dimon kêrah kidag-kidag[45] sami | borang lading gapit | dêdimone lêbur ||

17. angandika rahadèn apatih | ya prayoga ingong | agawea undhuk dipun age | yèn wus dadi awèha upêksi | nuli sun paringi | kudèstri lan jalu ||

18. pun Sapanjang mundur awotsari | mantuk mring pakuwon | radèn rêkyana patih nulya ge | mundhut kayu mring wong Kalang prapti | kinèn mringkên aglis | ing Sapanjang sampun ||

19. Sapanjang sigra kajêng wus prapti | lakar myang galondhong | dyan Sapanjang suwarèng balane | samya karya undhuk siyang latri | gêntya kang winarni | nênggih kang kinêpung ||

20. kang jro loji sawadya Kumpêni | katêndhagan uwos | lakung prihatin Kapitan Lèngpèl[46] | agunêm lawan lutnanirèki | Langpèl Pilês nênggih | kapitan amuwus ||

21. kayaparan dayanira iki | batur wis kalêson | yèn agunga kinêpung mêngkene | nora wande mati datan bukti | lan prang dudu tandhing | karubuhan gunung ||

22. Pilpangwèlês alon anauri | tan sagêd miraos | ing ayuda dede sasamane | pikir punika kalih prakawis | pundi kang pinilih | urip lawan lampus ||

23. lamun tuwan arsa malih[47] pati | igih

--- [f. 651v] ---

sami magok | linawanan aprang salamine | lêbur luluha aja gumisir | enak milih urip | dawêg sami nungkul ||

24. wus dadya kang rêmbag atur tulis | marang sang akatong | kuli-kuli wau kang kinèkèn | ingopahan salawe wus prapti | bitingan wong Jawi | pan alampah pandung ||

25. surat ngucalakên jroning biting | wangsulnya palayon | kawarnaa wau ing enjinge | kang ajaga biting aningali | layang gya ingambil | tinon lamatipun ||

26. badhe katur ing jêng sri bupati | sigra lampahnya wong | tur uninga mring kya patih age | lamun wontên sêrating Kumpêni | lamatipun nênggih | katur ing sang prabu ||

27. wus tinampan mring rêkyana patih | lamatira tinon | èstu katur marang sang arajèng | sigra nuduh rahadèn dipati | marang ing jro puri | nyanthèlakên atur ||

28. mring Tumênggung Tirtawigunèki | katura sang katong | duta patih lampahira age | prapta ing Srimênganti wus panggih | Tirtawigunèki | punang surat katur ||

29. lajêng katur ing sri narapati | binuka wiraos | aturipun pun Kapitan Lèngpèl | nuhun apuntên sri narapati | lan watêna aglis | parentah sang prabu ||

30. abdi dalêm Kumpêni tan bukti | kawula nuhun wos | igih sampun alami towonge | sri narendra mèsêm amiyarsi | pinaringkên maring | Tirtawigunèku ||

31. kinèn ngasul-angsuli dèn aglis | tur sêmbah kang kinon | saking jroning

--- [f. 652r] ---

puri nulya olèh | anurat angsul-angsul wus dadi | pinaringkên nuli | kapagih ing ruhun ||

32. kinèn balangna ngarsaning loji | umêsat kang kinon | praptèng biting gya binalangake | tiba watên sangarsaning loji | Kumpêni miyati | binandhulan watu ||

33. winêdalan maring pundhak aglis | srat binêkta mring jro | sampun katur ing Kapitan Langpèl | juru basa pinanggil wus prapti | dyan winaca aglis | bêbukaning têmbung ||

34. kapitan sira akirim tulis | wus katur maringong | sun kawruhi aturira kabèh | nanging mêngko ya wis nora kêni | sagung pra dipati | kabèh aturipun ||

35. wus mupakat wanining Kumpêni | cape ana kono | pra dipati capi rinerèntèng |[48] wite saking ing sira pribadi | kang agawe wani | mring pugawanisun ||

36. lakung onêng kapitan miyarsi | luhira drês miyos | Luknang Pingpangpèlês lon ature | adhuh sampun kêkathahan pikir | dawêg dèrèng mati | yèn sêdya anungkul ||

37. sampun rêmbag dadya atur pati | urip mring sang katong | sigra dènnya amanggil Salomprèt | kang pinanggil prapta wus winêling | kinèn mêdal nuli | kapitan amuwus ||

38. angadêgêna gandera putih | panjêrên dèn katon | kang tinuduh sigra pangambile | wus pinanjêr sangajênging kori | wong kang anèng biting | kagyat samya dulu ||

39. aningali ing gandera putih | gumêrah samya [sa...]

--- [f. 652v] ---

[...mya] lok | kang satêngah surak rame-rame | ya ta kagyat kang bala Kumpêni | pan ciptane galih | dènirarsa nungkul ||

40. tan tinarima marang wong Jawi | prasamya mirantos | samya ngadhêpi ing mariyême | dangu-dangu wong Jawa inganti | tan wontên abêdhil | kapitan amuwus ||

41. marang Salomprèt mêtua aglis | sigra dènnya miyos | apan sampun nêlas wêwêlinge | pun salomprèt sarwi mêrbês mili | tan anyipta urip | praptèng biting sampun ||

42. wong Jawa samya kagyat upaksi | kang sawanèh alok | ana Wêlănda siji marene | payo batur kinêpung dèn aglis | Salomprèt nauri | pan insun ingutus ||

43. seba marang rahadèn apatih | mring kapitan ingong | mara aturêna isun age | marêk ing radèn rêkyana patih | kang ngêpung nauri | wêdi gawa isun ||

44. yèn maksiha unjaran sirèki | yèn têmên kinongkon | isun bănda sira dhingin mangke | pun Salomprèt alon dènira ngling | bandanên sun iki | nanging tangan isun ||

45. aja sira talèni nèng wuri | iya tangan ingong | talènana ana ngarêp bae | dimèn bisa manira wotsari | dyan binănda aglis | tangane nèng ngayun ||

46. wus binêkta sowan mring ki patih | ingurung-urung wong | praptèng dalêm Kapatihan age | katur marang ing rêkyana patih | sigra dèn panggihi | Salomprèt umatur ||

47. andharodhog sarwi mêrbês mili | timpuh

--- [f. 653r] ---

sarwi dhepok | mêgap-mêgap kasusu sêmbahe | kula ingutus abdi ta gusti | pun kapitan nênggih | sa-Kumpêninipun ||

48. arsa ngaturakên pati urip | dhatêng sang akatong | tuwin dhatêng ing sampeyan mangke | angandika rahadèn apatih | antènana dhingin | isun canthèl atur ||

49. gya winêling kang duta lumaris | praptèng Srimêngantos | panggih lawan Tirtawigunane | sampun katur saaturing rèki | ingaturkên aglis | dhatêng sang aprabu ||

50. saaturira rêkyana patih | ngandika sang katong | ya warahên si paman dèn age | măngsa bodhoa ênggone pikir | wus pracaya mami | nanging ta dèn emut ||

51. bokmênawa gunaning Kumpêni | apa sang mirantos | kang tinuduh sigra dènnya lèngsèr | sapraptanira ing Srimanganti | wau duta patih | dhinawuhan sampun ||

52. sigra mêngsat duta patih prapti | Kapatihan kang wong | dhinawuhkên timbalan sang rajèng | angandika rahadèn apatih | Salomprèt dèn aglis | muliha sirèku ||

53. lah warahên kapitaning rèki | dening wêkas ingong | lamun nyata abêkti dhèwèke | sakumpênine tur pati urip | marang ratu mami | besuk pukul pitu ||

54. mêtua saking sajroning loji | ayya na pêrabot | tumbak bêdhil dèn bokoka kabèh | pun Salomprèt sigra awotsari | saking ngarsa patih | sigra lèngsèr sampun ||

--- [f. 653v] ---

55. gurewalan praptèng ngarsa loji | Kumpêni samya non | ing praptane wau pun Salomprèt | nulya sigra winênganan kori | praptèng ngarsanèki | kapitan amuwus ||

56. padha salamêt lakunirèki | tan ana kaduwon[49] | pun Salomprèt alon ing ature | igih timbalan rêkyana patih | warahên dèn aglis | ya kapitanamu ||

57. lamun tulus ngaturakên bêkti | marang ratuningong | apadene saha Kumpênine | ambongkoka pêdhang lawan bêdhil | mêtua ing benjing | wayah pukul pitu ||

58. Kapitan Langpèl miyarsa angling | sigra dènnya taros | Lutnang Pilpangpèlêm ing ature | igih sampun kêkathahên pikir | aran sêdya mati | suwawi tur madu ||

156. Dhandhanggula

[Nagri Pasisir lan Madura badhé anggecak kumpeni ing loji Surabaya. Kapitan Lapèl dipunpejahi. Wadya Kartasura kabiyantu kapitan Sapanjang perang mengsah kumpeni ing Semarang.[50]]

1. Kapitan Langpèl sigra ngundhangi | marang sagunging Kumpêninira | ambongkok pêdhang bêdhile | lawan sakèhing dhuwung | bandhangane kang pra dipati | myang mantri sadayanya | kinumpulkên sampun | dinadosakên sawadhah | mugèng pêthi ing dalu datan winarni | ya ta wuwusên enjang ||

2. wus parentah rahadèn apatih | marang sira Arya Prigalaya | prakawis Kapitan Langpèl | myang Kumpêni sadarum | lamun mêdal kinèn manggihi | Kumpêni kawarnaa | wanci pukul pitu | mêdal sadaya pan aglar | samya bungkak[51] tapiyone ngarsa loji | saha bokokanira ||

--- [f. 654r] ---

kang tinimbalan sigra | wau lampahipun | dening cacahe sadaya | pan kalima bêlah cacahing Kumpêni | prapta ing ngarsanira ||

4. Arya Prigalaya wus apanggih | lutnang kapitan atêtabean | akucêm paraupane | myang sukêtarisipun | samya nêmbah lakung mèt asih | sirarya Prigalaya | alon dènnya muwus | sira antia sakêdhap | manirarsa tur uninga radèn patih | anuwun kang parentah ||

5. duta mêsat tan adangu prapti | katimbalan rahadèn dipatya | kinèn bage sadayane | mung si kapitan iku | radèn arya parentah mami | iya kang agadhuha | Luknang Pilpang iku | si kakang Tirtawiguna | sukêtaris iya kakang Rajaniti | iku kang agadhuha ||

6. dening sagung kang bala Kumpêni | dèn bagea sagung kang pugawa | anulya dhinawuhake | iki timbalanipun | kinèn bage bala Kumpêni | kapitan aturira | tan lêngganèng kayun | sanadyan dèn pêjahana | pan sumăngga tan angraos darbe urip | pêjah gêsang sumăngga ||

7. balik badan kawula puniki | wontên sapa sitên kang gadhaha | Rahadèn Prigalayane | alon dènira muwus | dika watên kula pribadi | dening si bapa Lutnan | Pilpang ênggènipun | ing paman Tirtawiguna | sukêtaris watên paman Rajaniti | puniku kang timbalan ||

--- [f. 654v] ---

[...ntri] kang samya tiwas nèng loji | punika kawêratan ||

9. Radèn Arya Prigalaya angling | yèn mêkatên manira tur wikan | duta lumaksana age | prapta ing ngarsanipun | sira radèn rêkyana patih | katur saaturira | radèn patih muwus | iya sun atur uninga | antènana wus mêngsat kang dinuta glis | prapta sajroning pura ||

10. panggih lawan Tirtawigunèki | lajêng koju[52] ing jêng sri narendra | sigra animbali age | Ki Arya Mandurèku | kinèn ngirid ing sukêtaris | lan kinèn maspadakna | jro loji puniku | bok Kumpêni mangsang guna | mêndhêt gêlar dyan Ki Arya Mandurèki | mêdal saking jro pura ||

11. wus apanggih lawan sukêtaris | gya ingirid mring loji mariksa | bok ana gêlar pirantèn | lawan amundhut dhuwung | sapraptane wau jro loji | sira Arya Mandura | kanan kering dulu | datan watên paran-paran | wus ingambil dhuwung kang mugèng ing pêthi | katur Arya Mandura ||

12. nulya mundur prapta ing jro puri | lampahira Ki Arya Madura | wus katur dhatêng sang rajèng | solahira ingutus | dhuwung katur ing sri bupati | loji wus kinèn ngraksa | marang pugawa gung | atawise[53] tigang dina | sri narendra têdhak pan arsa udani | gumyah kang balakusya ||

--- [f. 655r] ---

[...ba] ||

14. sarawuhe sang nata jro loji | akathah-kathah ikang pinirsa | loji ingubêngan kabèh | kathah ikang dinangu | tiningalan dening nrêpati | pasanging rakitira | eram sang aprabu | loji nulya kinèn bubrah | lêlarène sadaya kinèn ngurugi | dunya kinèn ngusunga ||

15. tan adangu kondur sri bupati | sampun dalu prapta ing kadhatyan | pra niyaka bubar kabèh | warnanên enjangipun | dunya loji wus dèn usungi | kacatur tigang dina | gènnya ngusung-usung | rajabrana warna-warna | mas sêlaka ardana myang kang kêkêling | apa kang nora nana ||

16. kawan atus sunapan winarni | pujul pitulas katur sang nata | tigar mariyêm wusdene | obating kathahipun | êtong satus sawidak nênggih | kang pangandika nata | dunya kinèn ngêdum | mring wadya dipun warata | amung radèn apatih kang datan apti | dunya loji jarahan ||

17. datan arsa duduman Kumpêni | amung rahadèn rêkyana patya | sampun awêradin kabèh | Kumpêni kang anungkul | pan sadaya kinèn nyunati | lan winuruk ngagama | salin nabinipun | mêngkana ikang kocapa | kang têtilar pangeran arya rumiyin | kang dadi panakawan ||

--- [f. 655v] ---

[...yakusuma] ||

19. Radèn Sambiya ikang wêwangi | Radèn Martakusuma wastanya | Radèn Sabar wêwangine | Wiryakusuma iku | sabin sami dipun paringi | nyalawe cacahira | sèkêt ikang sêpuh | gêntya ikang kawuwusa | pan Kumêndur Natanail ing Sêmawis | utusan tur uninga ||

20. marang Gurnandur[55] Jendral Bêtawi | lamun sang nata têtulung Cina | kang duta lumaksana ge | datan kawarnèng laut | praptanira nagri Bêtawi | tumanduk punang duta | katur suratipun | sampuning amaos sêrat | samya ngungun Rat Pêni Diya miyarsi | miwah gurnadur jendral ||

21. abicara sagunging Rat Pêni | sawusira dadya aputusan | ambantoni ing yudane | dening ta kang tinuduh | Komasaris Johan Mantèli | lan Komasaris Tuwa | nênggih namanipun | puniku kang mundhi lampah | apan samya tinuduh bantu ngajurit | marang nagri Sêmarang ||

22. limang atus Kumpêni dèn irid | pan kajawi Kumpênine Islam | Ambon Makasar Trênete | sadaya limang atus | wong Mêkasar ikang nindhihi | nênggih Dhaèng Sabelah | lawan malihipun | Dhaèng Kulolah lan Usman | wus siyaga badhe numpak ing jaladri | gêntya kang kawuwusa ||

--- [f. 656r] ---

Têtêgil | dening loji Jêpara ||

24. pan ing Kudus kalawan ing Pathi | loji Rêmbang Langsêm Pajakungan | Jawana tinuduh prange | pugawa Surèngkewuh | binubarkên saking Sêmawis | pan kinèn agêcêka | loji Surèngkewuh | kanthi Garêsik Lamongan | pan ing Tuban Sidayu samya ambalik | tumut marang Mandura ||

25. ing Sêmarang andina ajurit | long-linongan Kumpêni kasoran | amêmpên ing loji bae | radèn patih winuwus | sowan marang sajroning puri | apan atur uninga | ing pandhongkolipun | Adipati Jayaningrat | asangadi sakit yèn lêga tyas aji | kenginga mantunira ||

26. Radèn Sumadiwirya kang nami | sutanira rahadèn apatya | sang nata lêga manahe | lan malih aturipun | sira radèn rêkyana patih | kapitan lawan luknang | sukêtarisipun | yèn suwawi pinêjahan | bokmênawi punika amangun pikir | dadya sandi upaya ||

27. sri narendra apan anuruti | ing aturira rêkyana patya | wus mêdal saking purane | dhinawuhakên sampun | yèn kapitan kinèn mêjahi | sukêtaris myang lutnan | pinêjahan sampun | sira Kapitan Sapanjang | tinimbalan ing radèn rêkyana patih | prapta wus têtabean ||

--- [f. 656v] ---

[...ka] | sampun siyang sanadyan pantara latri | rêmêk dipun bandhêmna ||

29. wêdana jawi wus dèn dhawuhi | kinèn samya siyaga ngayuda | tan kawarna ing enjinge | ing dina Somanipun | sri narendra miyos tinangkil | pan arsa umiyata | ing wadya kang nglurug | kang abêkta mring Sêmarang | pêpak andhèr kang sewaka Păncaniti | satriya myang pugawa ||

30. tuwin pugawa kang bantu jurit | sampun saos mugèng panangkilan | kalawan sagêgamane | myang Cina sadayèku | aglar mugèng ing Păncaniti | saha busana yuda | sèwu gangsal atus | dening wadyaning pugawa | pan gumêrah nèng alun-alun abaris | busana warna-warna ||

31. samya nêmbah mangaras pada ji | miwah Sapanjang amit tur sêmbah | budhal saha gêgamane | ikang minăngka ngayun | Ki Tumênggung Makuyudèki | lan Radèn Mangkupraja | nulya kang sumambung | Tumênggung Mangunnêgara | lawan Radèn Singaranu kang nambungi | abra kang balakusya ||

32. nulya Tumênggung Wiragunèki | saha bala asri warna-warna | Radèn Wiryadiningrate | ikang nindhihi pukur | atmajanya rahadèn patih | pan kinarya pugawa | agêntosi luguh | Tumênggung Kartanagara[56] | ing wurine Radèn Mlayakusumèki | wadya lir puspita bra ||

33. anulya Radèn Sujanapuri | pan kaipe ing sri naradipa | ikang kinarya êmbane | pangeran dipatyèku | pan tinêdha ing radèn [radè...]

--- [f. 657r] ---

[...n] patih | kinarya mata pita | pamugarinipun | pinatêdhan kayumana | bumi urut dalan kang milya Sêmawis | Radèn Sujanapura ||

34. nulya Sapanjang lumakyèng wuri | pan agamêng kang prajurit Cina | datan kasêlan lampahe | ing marga tan winuwus | sampun prapta nagri Sêmawis | lajêng makuwon samya | anêpungi wau | bitinge sagung pugawa | ing pasisir prasamya suka ing galih | dening bantune prapta ||

35. Kapitan Singsèh dènira baris | wus angrupak anèng ing Trêbaya | Martapura têtindhihe | Sapanjang Sabugalu[57] | Mangkuyuda ikang nindhihi | banjêng pakuwonira | akapang akêpung | wus maju saking Pragota | Radèn Arya Mlayakusuma lan malih | Radèn Wiryadiningrat ||

36. ing Pangambêngan dènnya bêbiting | gêntya wau ikang kawuwusa | Kumpêni prapta bantune | wus mêntas saking laut | Komasaris Johan Mantèli | Hugaparasêl[58] lawan | wadya gangsal atus | Bugis Ambon lan Mêkasar | gangsal atus sadaya wus praptèng loji | kêmêndur tusthèng driya ||

37. sawuse tara ing tigang latri | wadya Kumpêni kang nglarag mêdal | anêmpuh pabitingane | nênggih pun Sabukalu | lan Tumênggung Makuyudèki | Kumpêni tan rêringa | tate asal buru | duk aprang lawan Sapanjang | nèng Bêtawi ing mangkya[59] atangkêp jurit | tan mawi sita-sita ||

38. rame campuh pan bêdhil-binêdhil [bê...]

--- [f. 657v] ---

[...dhil-binêdhil] | wadya Kumpêni samya angrasang | pun Sabugalu nulya ge | lawan Kyai Tumênggung | Makuyuda samya nadhahi | ing mriyêm kalataka | alyir prawata rug | wadya Kumpêni kèh pêjah | Sabugalu sigra dènira ngudhuni | lawan sawadyanira ||

39. pan ingamuk lawan pêdhang abir | rusak wadya Kumpêni lumalya | kabutuh anèng ing lèpèn |[60] prajurit Cina anglud | wong Kumpêni kathah ngêmasi | pêjah kang sangang dasa | ing sakantunipun | ngusi jro loji sêmana | Wêlănda kang anèng jro loji nulungi | mriyêm saking palatar ||

40. Sabukaluk[61] asuwarèng dasih | samya mundur kang prajurit Cina | sarêng praptèng pakuwone | akasukan sadalu | wong Kumpêni lami tan mijil | wêtawis pitung dina | ngalarag mangidul | nulya anggepak mangetan | barisira Kapitan Singsèh ginitik | lan Radèn Martapura ||

41. acampuh i prang bêdhil-binêdhil | Martapura anindhihi Cina | lan Ngabèi Trêbayane | Kumpêni pan kaburu | kang kacandhak akèh ngêmasi | praptèng jro loji samya | tinulungan sampun | ing mriyêm lir gêlap sasra | wadya Cina mundur amakuwon malih | lan Radèn Martapura ||

--- [f. 658r] ---

[...n] | gasal ikang sami priya | dèn misuwurakên santana Mêtawis | kang wontên ing Pulokas[62] ||

43. yèn anglarag punika nindhihi | sosong kuning dadya samya rungak | wong Jawa mirsa wartine | Kumpêni analimur | Răngga Tisnawijaya nênggih | Kumpêni duk sêmana | anglarag mangidul | wanci ing pukul sakawan | biting Pangambêngan wau kang ginitik | Radèn Mlayakusuma ||

44. samya nendra kang angraksa biting | tan uninga yèn Kumpêni prapta | gugup saking pangêdrèle | gundam samya lumayu | rêrêksane pan datan eling | mariyêm pan kagungan- | ira sang aprabu | Rahadèn Mlayakusuma | kang agadhuh wus binandhang ing Kumpêni | gègèr ing pamondhokan ||

45. nulya mundur kang wadya Kumpêni | saha bêkta mariyêm bandhangan | sêmana sanes tangkêpe | dening wus angsal buru | sabên dènnya nglagar mêdali | mariyêm palayangan | kang binêkta magut | sinèrèd dening turăngga | pira-pira mariyêm binêktèng jurit | Cina asring kasoran ||

46. sira Radèn Mlayakusumèki | lawan Rahadèn Wiryadiningrat | rêmbag atur upaksine | mariyêm tiwasipun | pan kabandhang maring Kumpêni | lawan atur uninga | Cina tandangipun | mangkya kadya gêgotongan | lan wong Jawa wadana ngrasa ngawaki | duta wus lumaksana ||

47. tan winarna ing marga wus prapti | nagri Kartasura punang duta | tumamèng ngabyantarane | ing radèn patih katur |

--- [f. 658v] ---

suratira saking Sêmawis | winaos wus kadriya | sêmana angungun | èsmu duka tanpa ingan | ingasulan kang duta tinulak aglis | mundhi surat apatya ||

48. egal lampahe praptèng Sêmawis | Radèn Arya Malayakusuma | Radèn Wiryadiningrate | atampi sêrat sampun | gya binuka mring radèn kalih | bêbukane kang salam | sira kalih sung wruh | kagungan dalêm kabandhang | kang mariyêm nuli rêbutên dèn aglis | yèn katura dinukan ||

49. lawan sapa kang angrêbut malih | isun ganjar limang atus reyal | kalawan sira malihe | atur upaksi isun | yèn wong Cina tindake mangkin | ing aprang gêgotongan | tan ngrasa katêmpuh | bênêr akale wong Cina | sira iku apan sami anglakoni | pituduhing narendra ||

50. dening têka padha ngiring-iring | mring wong Cina apan iku iya | nora karuhan jamane | pan nora mêngkonèku | wong nglakoni karya nrêpati | kaya dudu pugawa | pikirira iku | munduran kaya wong runcah | radèn kalih miyarsa kalakung ajrih | agya suwarèng bala ||

51. samya kinèn ngasêgakên biting | lan arêbut mriyêm kang kabandhang | wadya lit gugup tandange | Dyan Sujanapurèku | anindhihi angangsêg biting | lawan kaliwonira | Rahadèn Tumênggung | Wiryadiningrat kang nama | Ki Ngabèi Wirawidigda lan malih | Ngabèi Rêksapraja ||

52. lêlumbungan dèrèng mawi siti | binêkta majêng[63]

--- [f. 659r] ---

nulya sinipat | ing mariyêm saradane | tan kandhêg ajonipun | pan arame bêdhil-binêdhil | wong cili kathah pêjah | tuwin ikang tatu | nanging dèn idak ing wutat | para mantri kaliwon samya nindhihi | miwah pugawanira ||

53. myang prajurit Cina animbangi | ikang kilèn miwah ikang wetan | apan sarêng pangasêge | sarêng dènira kêmput | wong Kumpêni tan amêdali | nanging abêbêdhilan | mriyêm siyang dalu | gêntya ikang kawuwusa | Ki Tumênggung Mataun Jipang tur pêksi | yèn bala ing Mandura ||

54. samya nabrang dhatêng ing Garêsik | nagri Tuban sampun tinanêman | Dipasana kang ginawe | dening bupatinipun | Suraadiningrat kang nami | tumpês anèng jro kitha | tinukup ing dalu | mangkya kang wadya Mandura | nèng Sidayu gènira apacak baris | kanan kering binahak ||

55. saking Sidayu budhal kang baris | sêdya ngrabasèng ing kitha Jipang | agêgilani tandange | ikang katrajang gêmpur | pandhusunan[64] ing Jipang prapti | wadyèng Sampang bêbahak | dhusun Majaranu | duta praptèng Kartasura | gya tumamèng abyantaranira patih | katur kang punang surat ||

--- [f. 659v] ---

[...king] wetan ||

57. pun Maduntên èstu mangkèwêdi[65] | ing Sêmawis abdi dalêm susah | amagung kasor yudane | pun Cina batên urun | angandika sri narapati | prakara ikang wetan | paman lamun mêtu | ing pikire Cakraningrat | kêkêjêra paman nora dadi pikir | isun kaduga nambak ||

58. mung kang êlor pikirên dèn bêcik | rêmbugên lan Si Tirtawiguna | lawan Si Prigalayane | sampun tinundhung mêtu | sira radèn rêkyana patih | sapraptanirèng jaba | animbali gupuh | ing Rahadèn Prigalaya | lan Tumênggung Tirtawiguna wus prapti | ing dalêm Kapatihan ||

59. angandika radèn adipati | kadipundi kang Tirtawiguna | myang anak Prigalayane | timbalane sang prabu | samya kinèn mikir kang bêcik | pasanging lêlampahan | kaledhon ing kewuh | yèn tumrapa wong asalat | eman amin makmume alok tan amin | pan igih ing Mandura ||

60. makya kakang rêrubêdi pikir | sira Tumênggung Tirtawiguna | măngsa barong ing ature | tan sagêd urun udhu | miwah Arya Prigalayèki | radèn patih ngandika | sami dika mantuk | nèng ngriki asil punapa | dhêlêg-dhêlêg karo tan kêna tinari | mundur nusahi manah ||

157. Durma

[Wadya Cina perang mengsah wadya Madura. Tumenggung Mataun saking Jipang tiwas.[66]]

--- [f. 660r] ---

budhal saking nêgari ||

2. nanging mantuk sira Radèn Surabrata | angêrig kang wadya lit | sapanêkarira | samya angêrig wadya | kunêng kawuwusa malih | Tumênggung Jipang | ayun-ayunan jurit ||

3. wadya Jipang dèrèng samêkta sadaya | kasêlak musuh prapti | bala ing Mandura | sampun angrampid kitha | Tumênggung Mataun nênggih | sawadyanira | rêmbug samya ngoncati ||

4. ngungsi marang Balora anata wadya | Tumênggung Balorèki | punika dinuta | angêrig wadya Cina | kang anèng tanah pasisir | ikang bang wetan | sadaya samya prapti ||

5. sami kumpul anèng nêgari Balora | kapala Roga[67] Êlik |[68] lawan Êncik Êmas | Êncik So Êncik Lika | lawan malih pun Cik Putih | palêmpakira | sangang atus prajurit ||

6. myang pugawa măncanêgara pangonan | sadaya sampun prapti | anèng ing Balora | Kyaa[69] Mataun sigra | budhal sawadyaning rèki | saking Balora | wong Cina pan umiring ||

7. tan winarna ing marga wus prapta Jipang | wong Sampang angêbroki | anèng kitha Jipang | sampun miyarsa warta | yèn Kyai Mataun prapti | larod sadaya | mring jawi kitha têbih ||

8. anèng dhusun ing Mêlaran kèndêlira | wong Mandura bêbiting | Radèn Kêrtayuda | lawan Lêmbu Sangara | satêtirahe dèn giring | têtindhihira | nêdya rêmponing biting ||

9. Ki Tumênggung Mataun anglud ing mêngsah | Pakacangan abaris | kang prajurit Cina |

--- [f. 660v] ---

matur arsa gitika | mring wong Mandura ing wêngi | anuhun bala | mantri kang têdah margi ||

10. pan kasaru wau duta ikang prapta | saking ing radèn patih | maringakên sira | nênggih Surawikrama | wong saking Sidayu nênggih | kinèn nanêma | marang Sidayu aglis ||

11. lawan ikang timbalan rahadèn patya | kinèn ngrabata[70] aglis | Garêsik Lamongan | Sidayu lawan Tuban | Tumênggung Mataun nênggih | matur sandika | duta wus amit mulih ||

12. sira Ki Ngabèi Tohjaya Nglamongan | mring Ki Mataun amit | arsa angrêbata | nêgari ing Nglamongan | nanging sêdya aprang sandi | nungkul gêlarnya | rabine ki ngabèi ||

13. lan sutane ginawe mring wong Mandura | duk kacandhak kariyin | apan katimbalan | Pangeran Cakraningrat | Ki Tohjaya kinèn amrih | dadia rowang | marma dipun tênggani ||

14. sampun mangkat sira Ngabèi Tohjaya | saking ing Panaragi | ya ta kawarnaa | wau prajurit Cina | gènnya umangkat ing latri | wus pinatêdhan | mring Ki Mataun mantri ||

15. mantri ing Balora tinuduh miyanga | lan wong Sidayu nênggih | ikang sami trêsna | marang Surawikrama | pan akathah ikang prapti | samya kinarya | cucuk atêdah margi ||

16. sangang atus wau kang prajurit Cina | sarêng budhal ing latri | lan mantri Balora | Sidayu mugèng ngarsa | kêkapalan gangsal biting | pan sampun prapta | desa Mêlaran enjing ||

17. lajêng nêmpuh wong Cina ing pabitingan [pabitinga...]

--- [f. 661r] ---

[...n] | radèn dènnya bêdhili | saking katêbihan | wadya Mandura mêdal | kalih èwu winatawis | arêbat papan | wong Cina ambêdhili ||

18. sigra nêmpuh wadyabala ing Mandura | nusup kukusing bêdhil | myang prajurit Cina | sarêng panêmpuhira | ngamuk lawan pêdhang abir | wong Sampang panggah | ramya rok silih ukih ||

19. kuwêling prang waos têmpuh lawan pêdhang | kapanggih sami wani | caruk kang ayuda | ramya ulêng-ulêngan | wadya Mandura angukih | prajurit Cina | panggah datan gumisir ||

20. Ki Tumênggung Mataun sawadyanira | mirsa syaraning bêdhil | budhal saha bala | arsa têtulung Cina | sagung dipatya tan kari | ikang ayuda | maksih ukih-mangukih ||

21. răngga kalih Êncik Putih Êncik Êmas | angamuk mobat mabit | bala ing Mandura | sampun akathah pêjah | tigang atus winatawis | prajurit Cina | rongatus kang ngêmasi ||

22. samya sayah wong Cina mundur lolonan | wadya Mandura ngusir | apan katadhahan | Kyai Mataun prapta | wadya ing Mandura ngusir | kathah kang pêjah | lumalya ngusi biting ||

23. pan ingêlud marang ing prajurit Cina | myang wong măncanêgari | larod asasaran | atilar pabitingan | Lamongan sêdya dèn usi | gununganira | anèng Lamongan baris ||

24. kawarnaa sira Ngabèi Tohjaya | ing Lamongan wus prapti | abêkta bokokan | katur mring wong

--- [f. 661v] ---

Mandura | prasamya suka ing galih | dening Tohjaya | nungkul tur pati urip ||

25. pangrasane sayêkti panungkulira | tan nyana lamun gêndhing | sigra tinimbalan | sira Kyai Tohjaya | prapta pan sampun apanggih | lan wong Mandura | mugèng paseban jawi ||

26. sawusira lênggah Ngabèi Tohjaya | lan sanak putunèki | dyan narik curiga | goco mring wong mandura | kang samya lênggah manggihi | gègèr puyêngan | kuwur pan dèn amuki ||

27. ing Tohjaya mring saanak putunira | wong Mandura kèh mati | sakarine pêjah | malêdug asasaran | sira Tohjaya Ngabèi | pangamukira | lir banthèng tawan kanin ||

28. wong Mandura kang lumayu saking Jipang | dèn kêkodhol samargi | mring prajurit Cina | miwah wadya ing Jipang | mring Lamongan sêdya ngungsi | panyananira | bature ikang maksih ||

29. sapraptane ing alun-alun Lamongan | Ki Tohjaya nadhahi | dhasar sampun sayah | anulya ingamukan | pating gudadap[71] kyèh mati | wong sampun sayah | kadya numbaki cindhil ||

30. nanging wuri Wandura[72] uninga |[73] samya lumalya nisih | wau kang winarna | Kyai Mataun prapta | lan wadya Cina tan kari | lumêbèng kitha | lan Tohjaya wus panggih ||

31. pan winarna solahe duk badayuda | ngungun sagung dipati | samya ngalêmbana | marang Kyai Tohjaya | makuwon sagung dipati | myang wadya Cina | anèng Lamongan baris ||

32. palayune wau [wa...]

--- [f. 662r] ---

33. Ki Tumênggung Surabrata Pranaraga | sapanêkarnya prapti | bumi Surabaya | baris anèng Jênggala | gumêrah wadyaning rèki | tanpa wilangan | sampun asung upêksi ||

34. lan Tumênggung Mataun apirêmbagan | Radèn Surabratèki | apan wus prayoga | baris anèng Jênggala | wong Sampang kang nêdya gitik | wong Surabaya | dadya taha ing wèsthi ||

35. dening Ki Mataun arêbat Sidarsa | lawan kitha ing Tubin | apan sampun rêmbag | budhal sagung gêgaman | Ki Mataun kang nindhihi | tuwin wong Cina | wong Mandura winarni ||

36. kang abaris Tumapêl pan kagegeran | larod ing têngah wêngi | mring Sidayu samya | prapta sakidul kitha | anèng Prijakan abaris | kantune prapta | saking Sidayu nênggih ||

37. Ki Tumênggung Mataun sawadyanira | ing sabrang kidul prapti | dhusun Parijakan | apan êlêt bangawan | arame bêdhil-binêdhil | prajurit Cina | samya nilib ing wêngi ||

38. apan mangigil wau dènira anabrang |[76] wong Balura[77] kang ngirid | Warung lan Sêsela | lan wong Sidayu samya | ikang sampun nungkul lami | atuduh marga | nabrang sagung prajurit ||

--- [f. 662v] ---

[...brang] ing inggil ||

40. samya gugup prajurit Cina nêrajang | saking kilèn bêdhili | wong Madura tadhah | rame dènira yuda | Tumênggung Mataun aglis | sawadyanira | sampun anabrang kali ||

41. sigra dènnya anêmbalang ing ayuda | wadya Madura ngisis | pan wus kathah pêjah | Rahadèn Kartayuda | têtindhihe angêmasi | sakadangira | gangsal sarêng ngêmasi ||

42. kang wadya lit sakantunira kang pêjah | maring jroning nêgari | Sidayu wus prapta | Radèn Sêcadiningrat | nêdya rêrêmpon ing jurit | nanging kasêsa | kang wadya Cina prapti ||

43. miwah sagung pugawa măncanêgara | ikang samya angusir | marang wong Madura | nagri Sidayu prapta | Tumênggung Sidayu nênggih | arsa maguta | kalulun ing wadya lit ||

44. sampun rusak tatane kuwur lumalya | kitha uwus dèn broki | mring prajurit Cina | miwah sagung dipatya | wong Cina jêjarah sami | ikang kacandhak | wong wadon dèn jamahi ||

45. Ki Tumênggung Mataun sawadyanira | makuwon pacak baris | sajroning nagara | lawan prajurit Cina | Dipasana kang winarni | saking ing Tuban | dèrèng miyarsa warti ||

46. yèn Sidayu bêdhah wus kancikan mêngsah | Katalanjor wus prapti | salêbêt nagara | anêdya bantu yuda | wong Jipang samya upêksi | wadya ing Tuban | binujung kèh ngêmasi ||

47. Arya Dipasana gêbyur ing samodra | Ngujung Pakah[78] wus prapti | wau kawarnaa | Radèn Sêcadiningrat | lawan [la...]

--- [f. 663r] ---

[...wan] sawadyanirèki | dènnya lumalya | numpak baita konthing ||

48. kèndêl pulo Mangare atur uninga | yèn kasoran ing jurit | marang ikang rama | dutanira wus prapta | katur yèn kasoran jurit | wadya kèh pêjah | duka yayah sinipi ||

49. animbangli[79] marang ing pêpatihira | Dyan Mangundara prapti | ya ta sru ngandika | Pangeran Cakraningrat | hèh Mangundara dèn aglis | asiyagaa | si kacung kalih jurit ||

50. lah kêrigên wong jêro gawanên yuda | sandika kang tinuding | Radèn Mangundara | tur sêmbah sampun mêdal | asandhiya ing ajurit | wong tigang nambang | nênggih kang dèn tindhihi ||

51. pan ing dalu budhal numpak ing samodra | samya amot ing konthing | sêlur kang baita | pulo Mêngare prapta | lajêng panabrangirèki | mring Ujuh[80] Pangkah | samya nata wadya lit ||

52. Ki Tumênggung Mataun kang kawarnaa | ingaturan udani | mring Surawikrama | yèn mêngsah kathah prapta | Ngujung Pakah dèn ênggèni | wadya Mandura | samya amot ing konthing ||

53. sigra undhang Kyai Mataun sêmana | mring sagunging dipati | wadya măncanêgara |[81] ya ta sakathahira | pinartiga barisnèki | mangawat têbah | samya jaga ing margi ||

54. Adipati Madiun pangawat kanan | ikang mugèng ing kering | Dipati Balora | Warung lawan Sêsela | mung Japan ikang dèn kanthi | mugèng ing dhadha | samya samêktèng jurit ||

55. myang prajurit Cina pinangku nèng ngarsa | wau [wa...]

--- [f. 663v] ---

[...u] ta kang winarni | wadya ing Madura | kang anèng Ujung Pakah | prasamya nabrang ing latri | kang kering kanan | pan amung dèn kawali ||

56. pêpênêde galong mêdal ing têngahan | mêntas saking jaladri | nêgêl[82] barisira | Kyai Mataun Jipang | watên dasih tur upêksi | yèn mêngsah prapta | galong lampahing rèki ||

57. Ki Mataun apan arsa utusana | kang mugèng kanan kering | kinèn angumpula | musuh kasêlak prapta | wong Madura nêmpuh wani | prajurit Cina | panggah dènnya nadhahi ||

58. pan kinêpung dening bala ing Mandura | wong Cina ngamuk wani | Ki Mataun Jipang | bêndhenira angakang | kang kênthung kalawan bèri | kang wadya Cina | surak gumuruh atri ||

59. ting jalêgur carabalèning Madura | galaganjur saruni | umyang syaranira | carub ikang ayuda | aramya ukih-mangukih | bala Madura | samya ngamuk mangukih ||

60. sira Lêmbu Sêngara mamuk manêngah | lir banthèng tawan kanin | gêmpang kang katrajang | lawan Jayasudira | gunungan samya ngawaki | ngantêp ing yuda | tan ana ngrasa ajrih ||

61. ulu-ulu ing Cina samya umiyat | yèn wadyane kyèh mati | mangamuk manêngah | Cik Putih lan Cik Êmas | Êncik Jola Răngga Êlik | Lêmbu Sêngara | têmpuh lan Răngga Êlik ||

--- [f. 664r] ---

[...na] aningali ||

63. lamun Răngga Êlik punika palastra | kang sampun samya ngisis | atilar gêgaman | malêdug asasaran | tan ana kang măngga pulih | Tumênggung Jipang | sawadyanira maksih ||

64. dyan tinêmpuh dene kang bala Madura | rame bêdhil-binêdhil | wadyabala Jipang | samya dhepok sadaya | pitung atus winatawis | bala Mandura | sarêng nêmpuh ngêbyuki ||

65. sampun rusak tatane wadya ing Jipang | akathah kang ngêmasi | datan antuk papan | binendrong binêdhilan | akiwul-kiwul tanpalih | Tumênggung Jipang | kapupu ing ajurit ||

66. sutanira Ngabèi Kramawijaya | ing Japan arsa pulih | nanging katadhahan | dening bala Mandura | Kramawijaya ngêmasi | sawadyanira | tumpês tan ana kari ||

67. sapêjahe Tumênggung Mataun Jipang | pangawat kanan kering | arsa têtulunga | nanging tan antuk marga | Dipati Madiun kalih | samya nêmpuh byat | wadya Mandura nisih ||

68. nanging wadyanira mawur asasaran | samya ebat ningali | mring bala Mandura | solahe alyir yaksa | prasamya kesisan dasih | kang pra dipatya | myang bala Mandurèki ||

69. pangrasane wong Madiun ngamuk wuta | samya lumalya wiwrin | dadya kang ayuda | gêmpur sapih maesa | kunarpanira Dipati | Jipang binêkta | mring anak putunèki ||

--- [f. 664v] ---

[...n] watên nêdya pulih ||

71. kawuwusa wau bala ing Mandura | kang gitik Surawèsthi | ikang sami prapta | apan ayun-ayunan | lawan bala Pranaragi | Ki Surabrata | sampun miyarsa warti ||

72. lamun Ki Tumênggung Mataun palastra | tumpês sawadyanèki | angrês manahira | arêmbag sawadyanya | myang sagung para dipati | larod sadaya | mantuk mring Panaragi ||

73. dadya gusis sagunging măncanêgara | tan wontên kang abaris | amung Surabaya | kang maksih yun-ayunan | kalawan bala Kumpêni | miwah wong Sampang | samya mrak Purawèsthi[83] ||

74. sira Radèn Tumênggu[84] Sêcadiningrat | ngancik Sidayu malih | tuwin Dipasana | sampun mantuk mring Tuban | Lamongan lawan Garêsik | wus tinanêman | wong Mandura kinardi ||

75. wong Mandura kang agitik Surabaya | pan sampun dèn bantoni | Radèn Mangundara | lajêng saking Sidarsa | busêkan wong têpis wiring | ing Surabaya | gègèr kelangan kanthi ||

158. Kinanthi

[Adipati Cakrajaya patih nagri Kartasura ambiyantu Cina, lajeng memengsahan kaliyan kumpeni.[85]]

2. i sabên ari acampuh | lan Ngabèi Sawunggaling | yudane wong Surabaya | kadya banthèng tawan kanin | bala Mandura kasoran | kaburu akèh ngêmasi ||

--- [f. 665r] ---

gêntya wau kang winarni ||

4. sutanira Ki Mataun | sira Radèn Kartasari | lawan Radèn Kartapura | ing Warung ikang paligih | rêmbag ngaturi uninga | ing radèn rêkyana patih ||

5. tiwase sudarmanipun | anèng madyaning ajurit | lawan kadange satugal | duta lumaksana aglis | ing marga datan winarna | prapta ing Kartasurenjing ||

6. sêratira sampun katur | ing radèn rêkyana patih | kalakung ing ngungunira | lajêng sowan mring jro puri | prapta jro wus ingandikan | praptèng ngarsane nrêpati ||

7. apatih nêmbah umatur | kawula atur upêksi | nênggih abdi dalêm Jipang | pun Mataun angêmasi | lawan sutane satunggal | wadya lit kathah ngêmasi ||

8. myang Cina kathah kang lampus | mêngsah Mandura pan igih | kalakung wantêring yuda | Sidajêng kancikan malih | abdi dalêm pra dipatya | măncanêgara angisis ||

9. mangkya wontên Majaranu | kang dadya cucuking baris | wadya Mandura bêbahak | apan samya bêbayongin[87] | angungun sri naranata | angandika mring ki patih ||

10. kayaparan ta sirèku | Si Mandura rêrubêdi | rêkyana patih tur sêmbah | sumăngga karsa nrêpati | iku paman karsaniwang | iya awaka pribadi ||

11. lamun nora mêngkonèku | tanpa wêkasing ajurit | wong Cina dimon egala | agêcak loji Sêmawis | yèn sira kadhinginana | kacèk takêping ajurit ||

12. dening wetan kang sun tuduh | Si Arya Prigalayèki | aku paman ayumana | sagung wong măncanêgari | angrêbuta nagri

--- [f. 665v] ---

Jipang | lan malih isun gawani ||

13. dhimas Dipanagarèku | lan adhimas Mangkubumi | lawan adhiêmas Răngga | dadia sipating jurit | rêkyana patih tur sêmbah | lêrês karsa panduka ji ||

14. sigra tinimbalan sampun | sirarya Prigalayèki | miwah sagunging santana | kerid ing Pangran Ngabèi | lan Pangeran Buminata | wêdana kanan lan kering ||

15. prapta ngarsane sang prabu | kang pra santana wotsari | sri narendra angandika | hèh kakangmas Angabèi | puniki pikir manira | Si Arya Prigalayèki ||

16. manira tuduh ing laku | nindhihi măncanêgari | adhimas Dipanagara | lan yayi mas Mangkubumi | kalawan yayi mas Răngga | dadosa jimat ngajurit ||

17. katiga milya anglurug | dimon samya wruh ing sakit | amapag musuh Mandura | matur Pangeran Ngabèi | kawula sumagèng karsa | igih anjurungkên amin ||

18. dening si paman puniku | Natakusuma nindhihi | Cina kang bitig[88] Sêmarang | dening kang têngga ing kami | wêdana lêbêt kewala | dika lan si adhi-adhi ||

19. Pangran Ngabèi umatur | alêrês karsa sang aji | lamun batên makatêna | tanpa wêkasing ajurit | nêgari lami tan arja | têmah rêrisak[89] wadya lit ||

20. alon ngandika sang prabu | ing Arya Prigalayèki | sira punuk kang sun karya | senapatining ajurit | nindhihi măncanêgara | dening ta si adhi-adhi ||

21. dadia jimating rèku | Dyan Prigalaya wotsari | anuhun mugi antuka | ing sawab barkat narpati | sang nata malih ngandika | dhatêng ikang rayi-rayi ||

--- [f. 666r] ---

22. Pangran Dipanagarèku | lawan Pangran Mangkubumi | katiga Pangeran Răngga | dèn padha angati-ati | aja sira kaya bocah | angèl tatraping ajurit ||

23. sampun pinaringan sangu | kalawan lorodan nyamping | kang rayi tiga nyatunggal | dening sangu gangsal biting | lawan busananing wadya | katiga sangking sang aji ||

24. lawan yatra gangsal atus | badhe ganjaraning dasih | sri naranata ngandika | ing radèn rêkyana patih | iku paman lamun sira | budhal anglurug ing benjing ||

25. mangkata sing alun-alun | kalawan Si Rajaniti | isun pan arsa umiyat | ing gêgamanira sami | pan sampun tinundhung mêdal | sira rahadèn apatih ||

26. lan Arya Prigalayèku | kalih sampun dèn paringi | apan yatra gêgantungan | ikang tumêmên ing kardi | yakti pan samya ginanjar | patêdhanira sang aji ||

27. myang para sêntana sampun | mêdal saking dalêm puri | ing dalu datan winarna | ya ta kawuwusa enjing | gumyah wadyèng Kapatihan | samya sanega ngajurit ||

28. gêntya wau kang winuwus | Gandhèk ikang anindhihi | Tumênggung Suradiningrat | ing Tuban duk angêmasi | tinukup mring wong Mandura | Gandhèk nora dèn pêjahi ||

29. dening abdine sang prabu | Ki Suradriya namèki | Ki Wăngsajaya satugal | mila nora dèn patèni | binêkta marang Mandura | katur mring Sang Adipati ||

30. Mandura rinêksa sampun | anèng wismanira patih | lami nora tinimbalan | pinrih ayêma rumiyin [ru...]

--- [f. 666v] ---

[...miyin] | pamrihira Cakraningrat | kênaa dèn têtakoni ||

31. mila alami dèn imbu | ilanga gumyuring ati | andina sinuba-suba | dêdimon eca kang galih | duk sêmana tinimbalan | ing Cakraningrat Dipati ||

32. Gandhèk prapta kalihipun | ing ngarsane Sang Dipati | Cakraningrat angandika | isun atakon sayêkti | ayya garoh aturira | yèn garoh isun patèni ||

33. sapa ikang duwe rêmbug | sang nata musuh Kumpêni | têka ngiloni wong Cina | apa karsane pribadi | Gandhèk kalih aturira | pamirsa kawula ngalit ||

34. ikang sangêt darbe atur | rahadèn rêkyana patih | kèlu sagunging pugawa | tan wontên purun malangi | ajrih ing radèn apatya | mênawa sinêrêng runtik ||

35. têmah lusur lênggahipun | mila satêngah dipati | Adipati Jayaningrat | dhongkol api-api sakit | Tumênggung Kartanêgara | dèn palalah angêmasi ||

36. samya jrih darbea atur | sira dyan rêkyana patih | lakung angungun miyarsa | Cakraningrat Adipati | asru dènira ngandika | pugawa kyèh tanpa kardi ||

37. tan nêdya tari marèngsun |[90] kaliwat amajanani | Susunan Pakubuwana | nora tigal bapa mami | apa sakaliring rêmbag | pasrah mring wong tuwa mami ||

38. cekelan padha kumênthus | pan iya ing mêngko iki | ngandêlakên sugih bala | pêksa angêntasi kardi | tur kabèh măngsa enjuha | prasasat angrusak gusti ||

39. yèn isun [i...]

--- [f. 667r] ---

[...sun] nêdya mêmusuh | têka wadone wong Jawi | cawêta milua yuda | nadyan godhonge waringin | kabèh dadia manusa | milua magut ajurit ||

40. sun kicèl bae lan isun | suwe mijêt wohing ranti | pae kaya wong Mandura |[91] tate ajujung nrêpati | pamugarining rat Jawa | dadya pamukasing wèsthi ||

41. Gandhèk kêkalih umatur | alêrês sampeyan nênggih | pangeran malih ngandika | sira sun wongakên mangkin | kapitan ing Surabaya | lamun sira dèn takoni ||

42. ayya wah tuturing rèku | pasthi sira nêmu bêcik | nadyan silih dèn gawakna | marang nêgari Sêmawis | dèn banjurna mring Jakarta | ja owah tuturing rèki ||

43. Gandhèk sinangonan sampun | binêkta mring Surawèsthi | kang duta sampun umêsat | ing laut datan winarni | praptèng nagri Surabaya | duta wus tumamèng loji ||

44. sampun katur suratipun | Cakraningrat Adipati | mring kapitan Surabaya | sampun binuka kang tulis | kapitan ngungun miyarsa | wong Gandhèk dèn têtakoni ||

45. tan owah kadya turipun | mring Pangeran Mandurèki | linajêngakên saksana | marang nêgari Sêmawis | [...] |[92] [...] |[93]|

46. wus panggih lawan kumêndur | miwah dhatêng komasaris | Hugapêrisêl kalawan | nêngguh Johan Amatèli | surat saking Surabaya | tinupiksa gêni-gênti ||

47. miyarsa kalakung ngungun | kumêndur lan komasaris | nanging suka jroning nala | dening ta sri narapati | nora pati yèn karsaa | anumpês bala Kumpêni ||

48. yèn èstua

--- [f. 667v] ---

tuturipun | Gandhèk kang kacandhak iki | katut ature pugawa | dudu karsane pribadi | pan maksih kêna dèn ulah | ing têmbe dèn ulih-ulih ||

49. Gandhèk linajêngkên sampun | marang nagari Batawi | kering dening dutanira | kumêndur lan komasaris | kalih saha mawi surat | wus prapta nagri Batawi ||

50. surat katur ing gurnandur | miwah ikang pra Rat Pêni | Gandhèk pinanggil[94] mring ngarsa | tan asuwe praptèng ngapti | nulya wau tinakonan | dinangu tiniti-titi ||

51. Rat Pêni sadaya ngungun | dhuh gusti rajèng Matawis | jahate ikang pugawa | angrusak bala Kumpêni | gurnadur atêbah jaja | sadalêming tyas manangis ||

52. Gandhèk linajêngkên wangsul | mring nagri Sêmarang malih | ing benjang kinèn lajêngna | katura ing sri bupati | sakalakung urmatira | mring abdinira nrêpati ||

53. saha sêrating gurnadur | kang dhatêng ing komasaris | ing laut datan winarna | nagri Sêmarang wus prapti | wong Agandhèk wus pinrênah | rinêksa nèng kêbon wiking ||

159. Pangkur

[Tumenggung Rajaniti ngalurug dhateng Semarang. Wadya Kartasura dipunpandhégani radèn Pringgalaya, pangéran Dipanegara saha pangéran Mangkubumi ngalurug dhateng Jipang.[95]]

1. wau ikang kawuwusa | ya ta sira radèn rêkyana patih | gènira siyaga sampun | samêkta punang bala | budhal ikang gêgaman sri ngalun-alun | abra busananing wadya | yèn tinon lir prawatagni ||

2. nêngguh panganjuring lampah | wong Parêmbun Surayuda nindhihi | Bubutan Surabăngsèku | lawan Nilasêraba | ing Rendhetan nulya wuri kang sumambung | Ki Ngabèi Surajaya | gêgaman dinulu asri ||

3. gandera awarna-warna | nulya [nu...]

--- [f. 668r] ---

[...lya] wadya ing jro ikang nambungi | wong Jayamênggala ngayun | asri busananira | kang sumambung ing wuri wong Tanpagêmpur[96] | anulya wong Jayataka | wong Narataka nambungi ||

4. nulya wong Sêtyanirbaya | wong Anjayaparusa kang nambungi | wong Jayènglatri ing pukur | nulya wong Jayèngastra | nulya wadya Kapêtêngan kang sumambung | ngagêm waos cêcebolan | wong Nirmala anambungi ||

5. ing wuri wong Tanparaga | agarêbêg radèn rêkyana patih | wong Magêrsari atêpung | asri kang upacara | pangarsane jêjêl praptèng alun-alun | ambèr dhatêng ing Galadhag | rahadèn rêkyana patih ||

6. prapta mugèng Panangkilan | kawarnaa Tumênggung Rajaniti | prapta sadêdamêlipun | wadya tanpa wilangan | kang prajurit saha kuda kalih èwu | lyan ikang lumakyèng dharat | untabe kagiri-giri ||

7. lurung pêpêt ing gêgaman | tan kêna wor apakat-pangkat[97] sami | ya ta wau sang aprabu | miyos ing Panangkilan | saha upacaranira sri dinulu | orêg sagunging pugawa | ngandika sri narapati ||

8. marang ing radèn apatya | iku paman Si Arya Mandurèki | iya sun tuduh lumaku | nindhihi wadyèng Tênggal[98] | agawaa wong Jagasura sadarum | barênga lan lakunira | tur sêmbah radèn apatih ||

9. alêrês karsa panduka | iya paman nuli angkatna aglis | kabèh gêgamaning rèku | isun arsa umiyat | kyana patih tur sêmbah nolih ing pukur | asuwarèng wadyabala | budhal gêgaman pangarsi ||

10. umyang syarane kang bala | samya salawatan arame anèng margi |[99] lampahe [la...]

--- [f. 668v] ---

[...mpahe] tan kêna carub | galong salurah-lurah | sira radèn apatih majêng wotsantun | angaras padèng narendra | myang Tumênggung Rajaniti ||

11. mangaras-aras upada | sri narendra ngandika mring ki apatih |[100] nyangoni salamêt isun | kabèh sawadyanira | sigra lèngsèr saking ngarsanira prabu | anindhihi wadyanira | lan Tumênggung Rajaniti ||

12. tan owah lampahing bala | asri tinon kadya prawata gêni | gandera lawan lêlayu | abra lir paksi krêdha[101] | arêratyat[102] malêdug lir gunung apu | mawur katrajang prahara | ting karênyêp ting parêlik ||

13. sêmana para ulama | para khaji kathah samya umiring | wadya satêngah amuwus | nadyan dèn balangana | kopyah bae loji Sêmarang pan gêmpur | sampun karsaning Yyang Sukma | samya dhatêngakên kibir ||

14. ing marga datan winarna | ing Ungaran lampahira wus prapti | masanggrahan gangsal dalu | ya ta radèn apatya | animbali mring kaji Mataram gupuh | prapta rahadèn ngandika | kakang khaji sun angipi ||

15. sarupane wadya Cina | isun tingalakên dadi wong èstri | dika pardika puniku | matur khaji Mataram | igih pênêd watêke èstri puniku | salamêt lampah sampeyan | nanging rahadèn apatih ||

16. tan eca ing manahira | amiyarsa pradikane ki khaji | sigra tuwan Sayid Mahmud | matur ing radèn patya | kula bapak igih ngipi wau dalu | katingal watên dahana | dika bapak dèn purugi ||

17. ing gêni kalawan kula | samya kesah punang gêni nututi | pêdhang kula [ku...]

--- [f. 669r] ---

[...la] katon rutuh | anuli kêris kula | awèh dika puniki katingal runtuh | nulya kang jagat sadaya | bapak samya dadya gêni ||

18. kumêpyur radèn apatya | amiyarsa ipène Tuwan Sayid | pangandikanira arum | pênêd puniku tuwan | nanging sampun dika tutur liyanipun | gêntya ikang kawarnaa | Ki Arya Prigalayèki ||

19. wus mêdal sabalanira | miwah sira Pangeran Mangkubumi | Pangran Dipanagarèku | tuwin Pangeran Răngga | wus samêkta budhal saking alun-alun | gêgaman awarna-warna | kadya prawata kabêsmi ||

20. wadyaning para sêntana | tinon kadya sêkar sataman asri | gandera lawan lêlayu | amyang yèn tiningalan | syaranikang balakosya tri gumuruh | ing marga tan winurcita | pitung dalu anèng margi ||

21. wus prapta talatah Jipang | wong Mandura sampun miyarsa warti | yèn wong Kartasura rawuh | wadya tanpa wilangan | têtindhihe Rahadèn Prigalayèku | Pangeran Dipanagara | lan Pangeran Mangkubumi ||

22. katiga Pangeran Răngga | samya mundur prajurit Mandurèki | larod dhatêng ing Sidayu | tan watên ikang nglawan | lampahira wadyèng Kartasura rawuh | nagri Jipang wus kancikan | sirarya Prigalayèki ||

23. ngundhangi sagung dipatya | saha wadya măncanêgara sami | wong Gandhèk ikang tinuduh | nindhihi Surabaya | linampahkên lan wong Singanagarèku | wadyanira Prigalaya | kang bêkta wong Surawèsthi ||

24. dening nagari ing Jipang | ikang kinèn ngayumi ing wadya lit | sutanira Ki Mataun | dening nagri

--- [f. 669v] ---

Nglamongan | Ki Tohjaya ingantukkên malih sampun | têrtrêm[103] wong măncanêgara | ya ta Pangran Mangkubumi ||

25. ngandika mring Radèn Arya | Prigalaya kadipundi puniki | dawêg banjur mring Sidayu | puniku tuking mêngsah | saênggone kang musuh dawêg dèn êlud | aran wong kinon apêrang | pasthi musuh dèn parani ||

26. matur Arya Prigalaya | igih benjing pangeran dèn aririh | atur uninga rumuhun | dhatêng raka panduka | sri narendra bok ta dede karsanipun | aran mung nagari Jipang | kang kinèn ngrêbat kariyin ||

27. yèn sampun watên timbalan | lajêng dhatêng Sidayu igih gampil | pan igih samangsanipun | kawula apan darma | andhêdhèrèk ing sampeyan sapêpurug | sêmangke ajrih kawula | bok dèn dukani raka ji ||

28. kunêng ikang kawuwusa | wau sira rahadèn rêkyana patih |[104] wus budhal sawadyanipun | saking desa Ngungaran | sampun prapta Paterongan lampahipun | lajêng samya masanggrahan | gumyah syarane kang dasih ||

29. Ki Rajaniti pinêrnah | ing gêgunung saha bala mênuhi | wadya pasisir sadarum | sagunging pra dipatya | samya sowan ing rahadèn patih wau | miwah pun Singsèh Sapanjang | saha wadya amanggihi ||

30. prasamya suka sadaya | dening senapatinira wus prapti | radèn patih ngandika sru | enjang padha kiraba | lêlèdhèkên Kumpêni dimone mêtu | dèn gumuruh surakana | ayya na mundur ing jurit ||

--- [f. 670r] ---

160. Durma

[Wadya Kartasura dipunbantu wadya Cina perang mengsah kumpeni. Radèn Malayakusuma kasoran mengsah kumpeni.[105]]

1. tan winarna ing dalu wuwusên enjang | sagunging pra dipati | ngirabakên wadya | miwah prajurit Cina | saha surakira atri | kang kawarnaa | wau bala Kumpêni ||

2. saadhiya mêdal magut ing ayuda | nêmpuh bitinging rèki | Ngabèi Têrbaya | lajêng têmpuh ing yuda | arame bêdhil-binêdhil | prajurit Cina | sigra dènnya nulungi ||

3. tinindhihan maring Radèn Martapura | wong Cina ngamuk wani | Kumpêni apanggah | ramenira ayuda | Kumpêni kathah ngêmasi | pan ingamukan | kalawan pêdhang abir ||

4. pan kasamput ing dalu sapihing yuda | ing enjangira nênggih | Radèn Martapura | lan Ngabèi Têrbaya | sowan mring radèn apatih | ambêkta uta- | manggane wong Kumpêni ||

5. sapraptane ing ngarsanira rahadyan | katur solahing rèki | duk abadayuda | apatih lakung suka | sigra kinèn amanjêri | ing pabitingan | amudhut[106] radèn patih ||

6. yatra kawan atus sarwi angandika | nya tampanana iki | patêdhan sang nata | radèn wêratakêna | marang ing wadyaning rèki | matur sandika | Radèn Martapurèki ||

7. mundhut malih tigang atus praptèng ngarsa | ngandika mring ngabèi | iki tampanana | pêparinge narendra | Ngabèi Têrbaya aglis | majêng tur sêmbah | ngandika radèn patih ||

8. wêratakna maring batur-baturira | dèn padha anglabuhi | ing karya sang nata | yèn nagri dalêm arja | têkan anak [a...]

--- [f. 670v][107] ---

[...nak] rabinèki | milu karêksa | dèn padha ngrasa ugi ||

9. lamun ikang sinandhang lawan pinangan | bêrkate sri bupati | Ngabèi Têrbaya | matur sarwi karuna | angabdi tan darbe urip | lakung sih marma | tan sagêd amangsuli ||

10. nulya samya tinundhung mring pamondhokan | wêtawis tigang latri | wong Kumpêni mêdal | angilèn lampahira | Sabukalu kang ginitik | bitinganira | rame campuhing jurit ||

11. Ki Tumênggung Makuyuda amiyarsa | lawan Ki Wiranèki | atêtulung sigra | rame abêbêdhilan | Sabugalu angudhuni | sawadyanira | nêmpuh angamuk wani ||

12. ikang wadya Kumpêni panggah ing yuda | rame ukih-ingukih | rukêt lawan pêdhang | sagung prajurit Cina | samya ngantêp ing ajurit | wus kathah pêjah | Cina miwah Kumpêni ||

13. Sabugalu pangamukira lir yaksa | kalawan pêdhang abir | gêmpang kang katrajang | Kumpêni kathah pêjah | mundur kang bala Kumpêni | prajurit Cina | samya angêlud ngusir ||

14. wong Kumpêni undure alêlumbungan | pan maksih abêdhili | Sabugalu kêna | kêkêmpunge kang kiwa | pan anglês mimisirèki | wus ginosongan | wong Cina mundur sami ||

15. amakuwon Sabukalu sampun sayah | katur mring radèn patih | amaringi sigra | jêjampi lawan yatra | kalih atus duta prapti | saha pariksa | wau dènira kanin ||

16. sawusira pariksa duta wus nulak | katur mring radèn patih | lakung ngungunira | angrês wong pabarisan | dening Sabukalu [Sa...]

--- [f. 671r] ---

[...bukalu] kanin | apan wong Cina | tan watên angalangi ||

17. kadya Sabukalu pêpurunanira | ya ta warnanên latri | pabitinganira | Sabukalu kalawan | Tumênggung Makuyudèki | myang Wiraguna | kinarutug ing bêdhil ||

18. tan akèndêl mariyêm saking palatar | wong Jawa amalêsi | ramya abêdhilan | sadalu datan pêgat | saha surakira atri | kang kawarnaa | radèn rêkyana patih ||

19. pan ing pukul gangsal mugèng palataran | saha ngandika aris | mring kang wadya lurah- | ira wong Jayataka | ngêndi kanene[108] sawêngi | podhoke[109] sapa | kang kinarutug bêdhil ||

20. dene durung ana kang atur uninga | priksanên sira Patih | Surajaya egal | sigra duta umêsat | lan Surajaya wus panggih | gyan dhinawuhan | satimbalaning gusti ||

21. aturira Ki Ngabèi Surajaya | punika yèn watawis | biting Makuyudan | lan biting Wiragunan | andika matur ing gusti | lamun sêmbada | sawarnine prajurit ||

22. akiraba jèjèra ing ara-ara | wangsul punang duta glis | katur aturira | Ngabèi Surajaya | ngandika rahadèn patih | ya undhangana | kancamu konên aglis ||

23. sira payo dhingin mêtu lawan iwang | sigra rahadèn patih | mêdal mung sakawan | wadyanira tut wutat | nanging wus busanèng jurit | jumênêng ngandhap | ing Ngasêm mundhut aglis ||

--- [f. 671v] ---

[...dal] | dadya arêbut dhingin ||

25. sarêng mêdal kang wadyabala Wêlănda | mêdal saking ing loji | arsa ngantêp yuda | agamêng lampahira | ikang kilèn apan maksih | abêbêdhilan | Kumpêni amêdali ||

26. pan angetan Singsèh pabitinganira | ikang arsa anggitik | myang bitinganira | Rahadèn Martapura | lan Ngabèi Têrbayèki | têmpuhing yuda | rame bêdhil-binêdhil ||

27. Ki Ngabèi Têrbaya sawadyanira | nêmpuh angamuk wani | Radèn Martapura | mangsah nindhihi Cina | arame bêdhil-binêdhil | prajurit Cina | samya mangamuk ngukih ||

28. ikang wadya Kumpêni panggah ing yuda | angêdrèl wanti-wanti | kukusing sundawa | pêtêng lir ampak-ampak | wong Cina wus kathah mati | ing wuri prapta | ngamuk lan pêdhang abir ||

29. Bugis Ambon Sêmbawa lawan Makasar | kang samya anadhahi | pan karoban lawan | mundur kang wadya Cina | Ki Ngabèi Têrbayèki | anglambung yuda | Kumpêni kyèh ngêmasi ||

30. sigra nêmpuh Kumpêni bitingan Dêmak | apan ingêbyok wani | ingurugan gurnat | Tumênggung Wirasastra | lumalya atigal biting | wus ingobongan | marang bala Kumpêni ||

31. mingêr ngilèn nêmpuh pabitinganira | Dyan Mlayakusumèki | ramya katadhahan | Radèn Malayakusuma |[110] kagunganira nrêpati | mriyêm kagungan | Ki Sisik dèn adhêpi ||

32. ikang wadya Kumpêni sarêng nêrajang | angêndrèl[111] wanti-wanti | sira Radèn Arya | Mlayakusuma tadhah | wau mariyêm Ki Sisik | kinèn nyumêda | mring kang wadya Sragêni ||

--- [f. 672r] ---

33. dyan sinumêd Saragêni tiba glimpang | saking ing Baluwarti | Kumpêni nêrajang | Radyan Mlayakusuma | wadyane kathah kang kanin | mantri Ki Dêmang | Sawakul angêmasi ||

34. ikang tatu Rahadèn Sutasêntana | wadya lit kyèh ngêmasi | sira Radèn Arya | giris nguncati yuda | dhadhal sawadyanirèki | pondhokanira | prasamya dèn êbongi[112] ||

35. ya ta wau rahadèn rêkyana patya | miyat musuh dhatêngi | amundhut turăngga | mring gamêl lurahira | Ki Rêksapada namèki | kêkambilana | Si Kidung ta dèn aglis ||

36. pan pun Kidung punika kinudang-kudang | titihaning ajurit | tan adangu prapta | kuda wus tinitihan | masah rahadèn apatih | bala kang mugèng |[113] ngarsa arêbut dhingin ||

37. wong Ajayamênggala kang mugèng ngarsa | lawan wong Jayènglatri | wong Sêcanirbaya | lan wong Jayaparusa | wong Tanpagêmpung lan malih | wong Tanparaga | kang samya mugèng ngarsi ||

38. dene ikang cêlak lawan gustinira | wadya Jayèngastrèki | lan wong Jayataka | miwah wong Narataka | wong Anirmala lan malih | wong Kapêtêngan | garêbêg kanan kering ||

39. wadyabala Kumpêni angusir samya | ing Radèn Arya nênggih | Malayakusuma | lajêng pangêludira | wadyane radèn apatih | katunjang samya | kalulun ing wadyèki ||

40. Radèn Arya Malayakusuma dhadhal | milya lumalya ngisis | wau radèn patya | kèndêl ing lampahira | turangganira tan kêni | lêlarèn ngarsa | jêblog kudaning rèki ||

41. cinamêthi pun Kidung mogok kewala | saksana dèn udhuni |

--- [f. 672v] ---

ginêbug landheyan | mêksa pamagokira | sru ngandika radèn patih | jaran kaparat | tan kêna dèn bêciki ||

42. ulihêna Si Rondhon kêkambilana | nêmbah Rêksapada glis | kuda wus binêkta | mantuk mring pamondhokan | pun Rondhon dèn kêkambili | bala pangarsa | tan wruh gustining rèki ||

43. lamun kèndêl angantosi kang turăngga | kuwur tataning baris | wau kang turăngga | pun Rondhon sampun prapta | sigra rahadèn apatih | nitih turăngga | umasah ing ajurit ||

44. amung wadya Jayataka mugèng ngarsa | lan Narataka malih | lan wong Jayèngastra | wus campuh ing ayuda | kalawan bala Kumpêni | pangêdrèlira | Kumpêni wanti-wanti ||

45. tinadhahan marang wadya Jayataka | rame bêdhil-binêdhil | syaraning sanjata | lir rugrug kang pratala | bala Kumpêni ngêbyuki | pangêdrèlira | tan agop wanti-wanti ||

46. pêtêng dhêdhêt dening kukusing sundawa | wadyane radèn patih | mawur asasaran | sira radèn apatya | maksih angajêngkên dasih | wong Jayataka | lan wong Naratakèki ||

47. lan wong Jayèngastra lawan wong Nirmala | nanging akathah kari | lèring Paterongan | sabin jêblog aluran | lan adrês mimis Kumpêni | satêngah wadya | samya ngantun ing wiking ||

48. sarêng prapta sawadyaning adilaga | radèn rêkyana patih | angawaki yuda | ulêt sabin sakothak | lawan kang bala Kumpêni | kesisan wadya | ingêdrèl wanti-wanti ||

49. winatawis amung wadya kalih dasa | kang mugèng kanan kering | ikang anèng ngarsa | amung têtiyang gangsal |

--- [f. 673r] ---

Ki Martayuda namèki | sanak putunya | lan para lurah katri ||

50. sênjatane ikang samya mugèng ngarsa | lagya mungêl ping kalih | samya nandhak tumbak | lêlurah Jayataka | wit[114] pandhan dèn parêpêki | arsa ampingan | pandhan wus dèn ênggoni ||

51. dening bala Kumpêni anulya nyipat | wong Jayataka kêni | pêpilinganira | Goplêm pan kapisanan | wong Anirmala nulungi | Baud namanya | lan kancane satugil ||

52. tinadhahan ingêdrèl pan sampun pêjah | wong Nirmala kêkalih | lan wong Jayantaka | ikang bêkta gandera | kêni pan sampun ngêmasi | radèn apatya | duka yayah sinipi ||

53. anrêgakên wadya sakarine pêjah | gêrgut mangsah ngawaki | sumung-sumung ing tyas | jaja mawinga-winga | wau kang bala Kumpêni | mundur sadaya | wangsul bantune prapti ||

54. mangsah malih ngêdrèl ping kalih rambahan | panggah radèn apatih | ajur sasongira | saking pangêdrèlira | adrêsing mimis Kumpêni | radèn apatya | maksih rinêksèng Widi ||

55. kudanira pun Rondhon kêni sanjata | lêlêmpènge kang kering | turăngga ajingkat[115] | nanging radèn apatya | maksih ngamuk ing ajurit | tan piniyarsa | kang putra jêlih-jêlih ||

56. Radèn Natawijaya sarwi karuna | dawêg mundur kiyai | pan wadya panduka | punika sampun risak | ingayumana rumiyin | yèn sampun pêpak | benjang amagut malih ||

57. tan piyarsa maksih nêngah ing ayuda | kang putra jêlih malih | kiyai turăngga | pun Rondhon nyandhang tiwas | lêmpènge punika [puni...]

--- [f. 673v] ---

[...ka] kêni | kagyat kang rama | sarwi nolih ing wuri ||

58. tiningalan pun Rondhon lêlêmpèngira | butul rahnya umijil | ya ta angandika | hèh payo Martayuda | isun unduri rumiyin | salin turăngga | mêngko umasang[116] malih ||

59. nulya mundur awatara têbahira | Kumpêni tan angusir | kèndêl sira radyan | mugèng sandhaping kamal | miwah kang bala Kumpêni | mundur sadaya | kèndêl ngarsane biting ||

60. sira radèn têdhak saking ing turăngga | kinèn ngantokna[117] aglis | marang pasanggrahan | prapta wus cinuculan | gumêtêr nulya ngêmasi | katur rahadyan | lakung ngunguning rèki ||

61. Sayid Mabub nusul marang ing payudan | panggih lan radèn patih | maksih yun-ayunan | apan arsa ngamuka | ngaturi umangsah malih | nadyan ngandika | mangke tuwan dèn ririh ||

62. lagya ngumpulakên wadya kang kapisah | gyan kinèn ajagani | Tuwan Sayid ika | mênawi mêngsah yuda | lajêng dènnya wara-wiri | ing ngarsanira | radèn rêkyana patih ||

63. ikang wadya Kumpêni kumpul barisnya | aglar ngarsane biting | ajêjêr kewala | praptèng kumpul satunggal | tan obah dènira baris | ing wanci asar | mundur bala Kumpêni ||

64. sira radèn apatih sawadyanira | nimbangi mundur sami | samya masanggrahan | ing wakang pabitingan |[118] Kumpêni tan angênggèni | tuwin wong Jawa | tan purun angantuni ||

65. sagunging prang[119] dipatya mundur sadaya | myang wadya Cina sami | mundur barisira | tan ana kang maguta | atawis[120] ing pănca latri | sira Kapitan | Singsèh sawadyanèki ||

66. sowan marang rahadèn rêkyana patya | nuhun pêrnahing rèki | dènnya bêbitingan | sira radèn apatya |

--- [f. 674r] ---

emut supênane nguni | lamun wong Cina | katingal dadi èstri ||

67. wus pinêrnah anunggil lawan Sapanjang | kulon dadi sawiji | sira radèn patya | akèn akarya surat | mring carik atur upaksi | yèn adanira[121] | ana sor ana ngigil ||

68. êpur sapih maesa duta wus mêsat | ing marga tan winarni | praptèng Kartasura | wus panggih ikang duta | lan Tirtawiguna nênggih | katur kang surat | saking radèn apatih ||

69. tinupiksa lajêng katur ing sang nata | ngungunira tan sipi | dene amiyarsa | dènnya kesisan bala | dadya ngawaki pribadi | alon ngandika | si paman nêniwasi ||

70. durung pira dan nuli kesisan bala |[122] di ana senapati | nuli ngadu awak | lagya pêpucuking prang | paran ta dadine benjing | Tirtawiguna | nêmbah turira manis ||

161. Dhandhanggula

[Tumenggung Tirtawiguna dipunutus déning nata Kartasura supados rembagan kaliyan komasaris saha pangéran Natakusuma ing Semarang, badhé perang mengsah wadya Cina.[123]]

1. igih lêrês pangandika aji | abdi dalêm pun Natakusuma | yèn mêkatêna tandange | pan agal wawratipun | anglèngsêmi[124] ing sri bupati | prasasat sri narendra | likab samiripun | pasthi ngèsêman dèn mêngsah | angandika wau ta jêng sri bupati | iya Tir wis mêtua ||

2. lah warahên dutane si patih | aja yuda yèn durung samêkta | angayumana yudane | gya Tirtawiguna wus | mêdal saking ing dalêm puri | sapraptanira jaba | lan duta wus tundhuk | dhinawuhakên timbalan | nanging layang boya kalilan ngasuli | manira jrih matura ||

--- [f. 674v] ---

duta matur angaturakên pawarti | susahing Kartasura ||

4. angandika rahadèn apatih | iya apa ikang dadi susah | kang duta atur sêmbahe | sampeyan kang misuwur | tumpês anèng madyaning jurit | marma duk surat prapta | andikaning prabu | kinèn ngundhangkên sadaya | dadya têntrêm manahe kawula alit | mèsêm rahadèn patya ||

5. duk sêmana kèndêl punang jurit | datan watên kang larag-linarag | eca yun-ayunan bae | ya ta ikang winuwus | Komasaris Johan Mantèli | lan Komasaris Tuwa | katiga kumêndur | lagya samya abicara | sawusira bicara Gandhèk pinanggil | pan wus ginawan surat ||

6. kinèn mantuk mring Kartasura glis | surat katura ing sri narendra | mêtua pabitingane | ya Ki Wirasastrèku | amundhut wong Makasar siji | marang Dhaèng Mabelah | ngêsrahakên wau | Gandhèk marang Wirasêstra | lampah dalu wong têtiga sampun prapti | pondhoke Wirasastra ||

7. Wirasêstra angungun tan sipi | linajêngakên mring Kartasura | kinanthenan utusane | ing marga tan winuwus | praptèng nagri Kartasurenjing | lawan Tumênggung Tirta- | wiguna wus pangguh | ikang sêrat wus tinampan | tiningalan lamate katur nrêpati | kagyat Tirtawiguna ||

--- [f. 675r] ---

[...tura] tabe kawula | pun kumêndur kalawan pun komasaris | wiyose tur uninga ||

9. abdi dalêm wong Gandhèk kêkalih | kang kacêpêng dhatêng pun Mandura | mangkya katura sang rajèng | lawan ta malihipun | sakathahe kang mugèng tulis | saha tur-atur kula | pan timbalanipun | pan igih eyang panduka | tuwan jendral kawula dèn pidadosi[125] | rumêksèng padukendra ||

10. lakung sungkawa ya ta ing galih | tuwan jendral myang Rat Pêni Diya | sadaya wagugên tyase | yèn èstua sang prabu | nêdya ngrisak bala Kumpêni | tan ajrih ing ayuda | mung pangowêlipun | yèn panjanga kang lampahan | datan sande risake ing tanah Jawi | sitên kang kaecalan ||

11. mila Kumpêni nèng tanah Jawi | igih saking para Raja Jawa | kang suwargi pasihane | pinaring panganipun | kang rumêksa ing siyang latri | pangagêpe suwita | tan amalih dulu | sèwu sumpang tan anêdya | sèdhèng ing tyasipun angregoni kraton Jawi |[126] mung igih mrih raharja ||

12. sarêng mirsanira sri bupati | kèndêl dangu datan angandika | sira Tirtawigunane | pan sampun kinèn mêtu | enjang kinèn asaos malih | lan Gandhèk kinèn bêkta | marang wismanipun | kunêng ikang kawuwusa | Radèn Natakusuma duk animbali | marang Singsèh Sapanjang ||

--- [f. 675v] ---

[...ni] Yyang yya cilik atining rèki | matur Singsèh Sapanjang ||

14. kadi punapa radèn apatih | yèn batêna alit ikang manah | ujar[127] wong Jawa tatane | tan rêmên dadya batur | along dadya mêngsah ing batin | yèn sampun mêkatêna | dèn atêmah lêbur | wong Cina măngsa giganga | saking bitingan dika radèn apatih | lah iya iku sapa ||

15. Singsèh Sapanjang umatur aris | kula botên purun umatura | măngsa supea rahadèn | wong Cina kathah kang wruh | akintun wos dhatêng ing loji | aprang marahi dhadhal | wèh babahing musuh | Rahadèn Natakusuma | graitèng tyas pangandikanira aris | ya uwis sun kaduga ||

16. iya besuk sun ngaturi tulis | marang ing kanjêng sri naranata | kayaparan ing karsane | Singsèh Sapanjang nuwun | amit mantuk wus dèn paringi | kêton ani[128] bêlah |[129] suka ing tyasipun | Rahadèn Natakusuma | sigra dènnya utusan ngaturi tulis | mring nagri Kartasura ||

17. tan winarna ing marga wus prapti | Kartasura surat wus tinampan | marang Tirtawigunane | tinupiksa kang têmbung | pan katura ing sri bupati | ngaturkên pêjah gêsang | lawan sêmbahipun | punapa kang lêlampahan | kinarsakên igih acêndhêking rèki | punapa pinanjangna ||

--- [f. 676r] ---

[...ndika] ||

19. ya ta nulya angandika aris | kaya priye Êtir pikirira | Tirtawiguna ature | măngsa barong pukulun | sri narendra ngandika malih | ora têka matura | satêmêne iku | ayya sira taha-taha | sigra nêmbah Tirtawiguna turnya ris | yèn ing mênggah kawula ||

20. abdi dalêm pun paman apatih | ujukipun mêkatên punika | sampun mênggahing liyane | yèn kênia pukulun | igih pinitajêngan kardi | pun paman adipatya | makatên turipun | sri naranata ngandika | iya nuli mêtua warahên aglis | dutane si apatya ||

21. kinèn ngayumi wong cili dhingin | besuk esuk sira asaosa | tur sêmbah agya wêdale | sapraptanira pangguh | lan dutane radèn apatih | pan sampun dhinawuhan | timbalan sang prabu | sêrat nora ingasulan | duta mêsat ing marga datan winarni | praptèng nagri Sêmarang ||

22. sampun tundhuk lan radèn apatih | duta nêmbah matur solahira | ing purwa myang wasanane | tan antuk angsul-angsul | lakung dènnya sukawèng galih | Radèn Natakusuma | gêntya kang winuwus | Tumênggung Tirtawiguna | lawan kanjêng ratu ibu wus akait | anyêndhak lêlampahan ||

23. apa salire prakawisnèki | sira Tumênggung Tirtawiguna | kang abăngga ing dhèwèke | jaluk pangawasanipun |[130] ginêcêka marang wong Jawi | nêmbah Tumênggung Tirta- | wiguna umatur | yèn suwawi lawan karsa | komasaris kinèn arêmbuga pikir | lan pun Natakusuma ||

24. agêcêka ing

--- [f. 676v] ---

wong Cina gusti | yèn sampun rêmbag lawan pun paman | pan agampil masalahe | angandika sang prabu | ya mêtua nulisa aglis | yèn wis dadi banjurna | kagawaa iku | bocahe Si Wirasastra | bocah Gandhe[131] ayya milu bali maning | tur sêmbah nulya mêdal ||

25. Ki Tumênggung Tirtawiguna glis | sawusira dadya punang surat | pinaringakên dutane | Kyai Wirasastra wus | mêsat duta saking nagari | ing marga tan ingucap | ikang duta sampun | praptèng nêgari Sêmarang | panggih lawan Tumênggung Wirasastra glis | duta kinèn lajua ||

26. tumamèng loji duta wus amit | pan ing dalu wanci pukul sanga | prapta wus panggih lan Dhaèng | Mabelah surat katur | mring kumêndur lan komasaris | amanggil juru basa | winaos kang têmbung | dènnya nuhun mring sang nata | kinèn rêmbag lawan dèn rêkyana patih | lakung tusthi[132] miyarsa ||

27. wusnya dadya bicara amanggil | mring Kumpêni pun Dhancin[133] namanya | arsa dinuta lampahe | ambêkta suratipun | katur marang rêkyana patih | pun Dhanci sigra mêdal | prapta jawi sampun | sarwi nyangking sèwèk pêthak | usap tangan wus prapta jawining biting | kagyat wong Jawa miyat ||

28. ngawe-awe ing jêjarit putih | kang satêngah wastani[134] gandera | nulya cinêlakan age | pun Dhanci nguwuh-uwuh | atêrêna manira iki | seba ing radèn patya | manira ingutus | angaturakên kang surat | komasaris katur ing radèn apatih | wong Jawa saturira ||

29. iya êndi layangira dhingin | sun aturne pun Dhanci

--- [f. 677r] ---

angucap | yèn kajaluk sun tan awèh | atêrna bae tèngsun | gya kinandhang wau pun Dhanci | ingiring lampahira | prapta pondhokipun | ing Ngabèi Surajaya | sêrat katur pun Dhanci binêkta aglis | sowan wus praptèng ngarsa ||

30. sêrat katur mring radèn apatih | tinupiksa têmbunge kang sêrat | kula ngaturakên tabe | lawan ta malihipun | pan kawula ingutus nênggih | dhatêng sri naranata | nênuwun pitulung | aprakawis kang wong Cina | dèn rusaka kang samya băngga Kumpêni | timbalane sang nata ||

31. mring kawula igih ananggupi | nanging kawula igih rêmbaga | gih lawan andika radèn | anyirnakna puniku | ing wong Cina surat wus titi | ya ta radèn apatya | miyarsa angungun | ngandika mring Surajaya | kaya priye iki tuture Kumpêni | timbalane sang nata ||

32. yèn nyataa timbalan nêrpati | dening nora dhawuh marang iwang | iya ta apa sawabe | Ki Surajaya matur | bilih-bilih gusti mênawi | sagêdipun Wêlănda | anyakorong[135] atur | Rahadèn Natakusuma | angandika marang Sutamênggalèki | sira dhèwèk miyanga ||

33. mring Kartasura aturna aglis | layang iki marang sri narendra | lan ngatasa kang pindhone | yèn atur sêrat isun | têka nora dèn patêdhani | asul-angsulan sêrat | apa sawabipun | kang tinuding atur sêmbah | mêsat saking ngarsane radèn apatih | pun Dhanci kawarnaa ||

34. pinaringan sul-angsul wus amit | lampahira jro loji wus prapta | kang sêrat ingaturake | mring komasaris [komasa...]

--- [f. 677v] ---

[...ris] Hugu- | pêrisêl lan Johan Mantèli | binuka tinupiksa | wau ikang têmbung | komasaris pêkênira | kirim layang wus manira tupiksani | sakabar pêkênira ||

35. apan ta lagi manira pikir | dening besuk manira kokonan | yèn dadi pikire têmbe | kunêng ta kang winuwus | dutanira rêkyana patih | wus prapta Kartasura | panggih lan Tumênggung | Tirtawiguna tinampan | sêrat saking rahadèn rêkyana patih | binuka wus kadriya ||

36. Ki Tumênggung Tirtawiguna ngling | mèsêm marang Ki Sutamênggala | puniki adhi lamine | kang kula ayun-ayun | mila kula angarsi-arsi | wus ping kalih utusan | anuwun pitulung | Kumpêni maring sang nata | nanging dèrèng kapatêdhanan ubanggi | sêrat tan winangsulan ||

37. nulya sowan marang ing jro puri | sira Tumênggung Tirtawiguna | sampun ingandikan age | wus praptèng ngarsa prabu | raèsing[136] rat saking Sêmawis | katur ing sri narendra | ing saaturipun | Rahadèn Natakusuma | angandika alon kajêng sri bupati | nuli kirima layang ||

38. iya marang si paman apatih | apa barang pikire Wêlănda | dèn turuta sapatute | lan agawea iku | kang pirapêt kadya ing nguni | iya măngsa bodhoa | ing rèh kang anuju | ing paman Natakusuma | agawea lawêd mring si komasaris | pirapêting arênggang ||

39. nanging aja pati anglanggati | dèn panggunga akuh sawêtara | ayya kasoran alane | uwis mêtua yèn wus | layang dadi lakokna nuli | sigra Tumênggung Tirta- | wiguna wotsantun | mêdal saking ing jro pura | sapraptane ing jawi anênulisi | dadya gya kinèn bêkta ||

40. mring dutanira rahadèn patih | mêsat saking [sa...]

--- [f. 678r] ---

[...king] nagri Kartasura | tan winurcipta margane | nagri Sêmarang rawuh | duta lajêng marêk ing gusti | katur kang punang surat | tinupiksa gupuh | myarsa têmbunging nawala | pan alênggêr rahadèn rêkyana patih | ing wanci bakda ngisa ||

41. animbali mring Ki Rajaniti | prapta tundhuk lan radèn apatya | alon ing pangandikane | iya kaki tumênggung | kadipundi lakon puniki | angrasa nora bisa | Rajaniti matur | sitên sagêd nglampahana | yèn makatên sawung atarung upami | cucuke dèn kalêthak ||

42. igih dhatêng botohe pribadi | Radèn Natakusuma ngandika | lamun mêkatên kanthane | kakang ing turun pitu | ayya ana ikang nglakoni | kaya lêlakon iwang | anak putunisun | Ki Rajaniti turira | turun sanga rèh kula ikang anunggil | lawan êroh sampeyan ||

43. igih sampun kongsi anglampahi | ikang kadya ing lampah panduka | he Allahumma batngide[137] | adoh raryya kapranggul | ing lêlakon ikang manthalit | muga dèn parêpêkna | lêlakon kang tuhu | kang apadhang têrawangan | boya èci lêlakon mêngkene iki | bonggan ingkang kasmaran ||

1	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.331. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.331.
2	Tanggal: gana rêtuh bahing rat (AJ 1666). Tahun AJ 1666 jatuh antara tanggal Masehi: 19 Maret 1741 sampai dengan 8 Maret 1742. Lihat juga: naga rêtu bahing rat (AJ 1668) (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 13.5.10). (kembali) Tanggal: gana rêtuh bahing rat (AJ 1666). Tahun AJ 1666 jatuh antara tanggal Masehi: 19 Maret 1741 sampai dengan 8 Maret 1742. Lihat juga: naga rêtu bahing rat (AJ 1668) (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 13.5.10).
3	ngungsèkkên (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.332, Pupuh 152.10.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.10.3). (kembali) ngungsèkkên (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.332, Pupuh 152.10.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.10.3).
4	miwah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.332, Pupuh 152.17.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.17.3). (kembali) miwah (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.332, Pupuh 152.17.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.17.3).
5	mariki ingsun (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.22.9). Bandingkan: marini nêdya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.36.9). (kembali) mariki ingsun (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.22.9). Bandingkan: marini nêdya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.36.9).
6	wêwêling (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.333, Pupuh 152.24.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.24.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.38.5). (kembali) wêwêling (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.333, Pupuh 152.24.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.24.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.38.5).
7	nyolong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.333, Pupuh 152.25.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.39.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.25.7). (kembali) nyolong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.333, Pupuh 152.25.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 187.39.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.25.7).
8	angungsi-ungsi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.27.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.27.9). (kembali) angungsi-ungsi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.27.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.27.9).
9	Bandingkan: kalih adhêdhuwungan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.31.10). (kembali) Bandingkan: kalih adhêdhuwungan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.31.10).
10	sinungga-sungga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.32.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.32.1). (kembali) sinungga-sungga (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.32.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.32.1).
11	kintèki. Bandingkan: kentaki (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.33.1). (kembali) kintèki. Bandingkan: kentaki (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.33.1).
12	apatih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.34.3). Bandingkan: he patih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.34.3). (kembali) apatih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.34.3). Bandingkan: he patih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.334, Pupuh 152.34.3).
13	amboboka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.335, Pupuh 152.38.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.22.2). (kembali) amboboka (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.335, Pupuh 152.38.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.22.2).
14	Numbakanyar (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.335, Pupuh 152.39.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.23.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.39.7). (kembali) Numbakanyar (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.335, Pupuh 152.39.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.23.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.39.7).
15	Kurang satu suku kata. Bandingkan: sira Tumênggung Jayasudirga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.26.2); Kya Tumênggung Anjayasudirga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.42.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: sira Tumênggung Jayasudirga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.26.2); Kya Tumênggung Anjayasudirga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.42.2).
16	pracayakkên. Bandingkan: mracayakkên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.27.1). (kembali) pracayakkên. Bandingkan: mracayakkên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.27.1).
17	binantokakên (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.336, Pupuh 152.46.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.30.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.46.9). (kembali) binantokakên (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.336, Pupuh 152.46.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.30.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.46.9).
18	punggawa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.336, Pupuh 152.51.10; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.35.10; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.51.10). (kembali) punggawa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.336, Pupuh 152.51.10; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.35.10; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.51.10).
19	Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: lawan kang tri punggawa (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.51.10); lawan katri punggawa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.35.10). (kembali) Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a. Bandingkan: lawan kang tri punggawa (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 2.51.10); lawan katri punggawa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 190.35.10).
20	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.337. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.337.
21	Suradigdaya (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.5.6). Bandingkan: Suradigdaa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.337, Pupuh 153.5.6); Suradilaga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.7.6);. (kembali) Suradigdaya (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.5.6). Bandingkan: Suradigdaa (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.337, Pupuh 153.5.6); Suradilaga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.7.6);.
22	Lebih satu suku kata. Bandingkan: angirid gêgaman (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.9.3); ngirid gamanira (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.7.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: angirid gêgaman (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.9.3); ngirid gamanira (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.7.3).
23	marakkên. Bandingkan: maringkên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.13.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.11.3). (kembali) marakkên. Bandingkan: maringkên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.13.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.11.3).
24	Goplêm (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.338, Pupuh 153.14.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.14.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.16.2). (kembali) Goplêm (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.338, Pupuh 153.14.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.14.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.16.2).
25	ambobok (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.19.3). (kembali) ambobok (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.19.3).
26	laleyan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.19.3). (kembali) laleyan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.19.3).
27	anênggih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.22.5). Bandingkan: nênggih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.20.5); yan nênggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.338, Pupuh 153.20.5). (kembali) anênggih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.22.5). Bandingkan: nênggih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.20.5); yan nênggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.338, Pupuh 153.20.5).
28	Lebih dua suku kata. Bandingkan: munggah marang lotèng ngundang budhakira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.25.1); minggah lotèng cêluk marang budhakira (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.23.1). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: munggah marang lotèng ngundang budhakira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.25.1); minggah lotèng cêluk marang budhakira (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.23.1).
29	Kurang satu suku kata. Bandingkan: mila angati-ati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.25.7); mila wus ngati-ati (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.23.7). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: mila angati-ati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.25.7); mila wus ngati-ati (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.23.7).
30	lêlompongan. Bandingkan: lomponganing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.31.5); lalompongan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.29.5). (kembali) lêlompongan. Bandingkan: lomponganing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.31.5); lalompongan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.29.5).
31	Lebih dua suku kata. Bandingkan: Ki Tumênggung Nata- \| yuda lan Wirajaya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.33.3–4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.31.3–4). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: Ki Tumênggung Nata- \| yuda lan Wirajaya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.33.3–4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.31.3–4).
32	Bandingkan: Dêmang Kondur namèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.35.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.33.7). (kembali) Bandingkan: Dêmang Kondur namèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.35.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.33.7).
33	Bandingkan: lêbu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.51.7); alêbu (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.46.7). (kembali) Bandingkan: lêbu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 191.51.7); alêbu (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 3.46.7).
34	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.341. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.341.
35	anyangkirang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 182.12.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 4.11.4). (kembali) anyangkirang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 182.12.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 4.11.4).
36	Ping Bulung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 192.24.1). (kembali) Ping Bulung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 192.24.1).
37	laleyan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 4.35.5). (kembali) laleyan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 4.35.5).
38	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid21.345. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid21.345.
39	Lebih satu suku kata. Bandingkan: katêmèng wuri wong jaluk idi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.1.1); katêmu wuri wong jaluk idi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.1.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: katêmèng wuri wong jaluk idi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.1.1); katêmu wuri wong jaluk idi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.1.1).
40	karsanta (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.345, Pupuh 155.2.1). Bandingkan: karsa ta (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 16.2.1). (kembali) karsanta (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.345, Pupuh 155.2.1). Bandingkan: karsa ta (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 16.2.1).
41	Leyang (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.5.1). (kembali) Leyang (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.5.1).
42	Lebih satu suku kata. Bandingkan: pun Cik Leyang lan pun Êncik Êtik (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.5.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: pun Cik Leyang lan pun Êncik Êtik (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.5.1).
43	Bandingkan: pikir lan bangsamu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.9.6). (kembali) Bandingkan: pikir lan bangsamu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.9.6).
44	undhuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.346, Pupuh 155.13.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.11.1). (kembali) undhuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.346, Pupuh 155.13.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.11.1).
45	kidak-kidak. Bandingkan: ngidak-idak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.14.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.16.4). (kembali) kidak-kidak. Bandingkan: ngidak-idak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.14.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.16.4).
46	Langpèl (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.18.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.20.3). (kembali) Langpèl (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.18.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.20.3).
47	pilih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.23.1). Bandingkan: amiliha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.21.1). (kembali) pilih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.23.1). Bandingkan: amiliha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.21.1).
48	Bandingkan: pra dipati cape rinarèntèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.35.3); adipati cape rinarèntèng (1008, Pupuh 5.36.3); pra dipati caipirine rèntèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.347, Pupuh 155.35.3). (kembali) Bandingkan: pra dipati cape rinarèntèng (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.35.3); adipati cape rinarèntèng (1008, Pupuh 5.36.3); pra dipati caipirine rèntèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.347, Pupuh 155.35.3).
49	Bandingkan: kadudon (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.5.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.57.2). (kembali) Bandingkan: kadudon (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 193.5.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 5.57.2).
50	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.350. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.350.
51	bukak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.350, Pupuh 156.2.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.2.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.2.9). (kembali) bukak (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.350, Pupuh 156.2.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.2.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.2.9).
52	konjuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.351, Pupuh 156.10.2). Bandingkan: katur (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.10.2). (kembali) konjuk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.351, Pupuh 156.10.2). Bandingkan: katur (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.10.2).
53	antawise (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.351, Pupuh 156.12.8; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.12.8). Bandingkan: wêtawise (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.12.8). (kembali) antawise (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.351, Pupuh 156.12.8; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.12.8). Bandingkan: wêtawise (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.12.8).
54	Lebih satu suku kata. Bandingkan: pêpakan sontên wadya miranti (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.13.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: pêpakan sontên wadya miranti (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.13.1).
55	Gurnadur (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.22.1). (kembali) Gurnadur (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.22.1).
56	Bandingkan: Natanagara (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.32.8). (kembali) Bandingkan: Natanagara (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.32.8).
57	Sabukalu (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.35.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.56.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.35.4). (kembali) Sabukalu (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.35.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.56.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.35.4).
58	Bandingkan: Ugapar Asêl (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.36.6); Hugupêrisêl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.57.6), (kembali) Bandingkan: Ugapar Asêl (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.353, Pupuh 156.36.6); Hugupêrisêl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.57.6),
59	Bandingkan: wadya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.354, Pupuh 156.37.9). (kembali) Bandingkan: wadya (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.354, Pupuh 156.37.9).
60	Bandingkan: Kabutuhan nèng ing lèpèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.354, Pupuh 156.39.3). (kembali) Bandingkan: Kabutuhan nèng ing lèpèng (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.354, Pupuh 156.39.3).
61	Sabukalu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.61.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.40.1). (kembali) Sabukalu (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.61.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.40.1).
62	Bandingkan: Pulokap (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.63.10; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.42.10). (kembali) Bandingkan: Pulokap (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.63.10; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.42.10).
63	Bandingkan: malih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.355, Pupuh 156.52.2). (kembali) Bandingkan: malih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.355, Pupuh 156.52.2).
64	padhusunan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.356, Pupuh 156.55.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.76.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.55.5). (kembali) padhusunan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.356, Pupuh 156.55.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.76.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 6.55.5).
65	makèwêdi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.78.1). Bandingkan: mangke wêdi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.356, Pupuh 156.57.1). (kembali) makèwêdi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 194.78.1). Bandingkan: mangke wêdi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.356, Pupuh 156.57.1).
66	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357.
67	Răngga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.6.2). (kembali) Răngga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.6.2).
68	Bandingkan: lêlurah Răngga Êlik (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.6.2); kasalusuban têlik (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.5.2); kapalaroga êlik (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.5.2). (kembali) Bandingkan: lêlurah Răngga Êlik (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.6.2); kasalusuban têlik (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.5.2); kapalaroga êlik (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.5.2).
69	kyai (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.6.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.7.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.6.4). (kembali) kyai (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.6.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.7.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.6.4).
70	ngrêbata (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.11.2; Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.11.2). Bandingkan: ngrêbat (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.12.2). (kembali) ngrêbata (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.11.2; Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.357, Pupuh 157.11.2). Bandingkan: ngrêbat (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.12.2).
71	gudandap (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.30.5). (kembali) gudandap (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.30.5).
72	Mandura. (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.359, Pupuh 157.30.1). Bandingkan: Madura (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.31.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.30.1). (kembali) Mandura. (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.359, Pupuh 157.30.1). Bandingkan: Madura (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.31.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.30.1).
73	Kurang dua suku kata: nanging wuri wadya Mandura uninga. Bandingkan: nanging wuri bala Madura uninga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.31.1); kang ing wuri wadya Madura uninga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.30.1). (kembali) Kurang dua suku kata: nanging wuri wadya Mandura uninga. Bandingkan: nanging wuri bala Madura uninga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.31.1); kang ing wuri wadya Madura uninga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.30.1).
74	Kurang satu suku kata. Bandingkan: dènnya rame barisan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.33.4); dènira bêbarisan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.32.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: dènnya rame barisan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.33.4); dènira bêbarisan (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.32.4).
75	Kurang satu suku kata. Bandingkan: nagara kang pangirid (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.33.7); măncanagara ngiring (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.32.7). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: nagara kang pangirid (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.33.7); măncanagara ngiring (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.32.7).
76	Lebih satu suku kata. Bandingkan: panabrange manginggil anurut toya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.38.1); pan mangigil wau gènira anyabrang (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.38.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: panabrange manginggil anurut toya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.38.1); pan mangigil wau gènira anyabrang (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.38.1).
77	Balora (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.359, Pupuh 157.38.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.38.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.38.2). (kembali) Balora (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.359, Pupuh 157.38.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.38.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.38.2).
78	Pangkah (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.360, Pupuh 157.47.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.47.2). (kembali) Pangkah (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.360, Pupuh 157.47.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.47.2).
79	animbali (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.360, Pupuh 157.49.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.49.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.49.1). (kembali) animbali (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.360, Pupuh 157.49.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.49.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.49.1).
80	Ujung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.51.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.51.6). (kembali) Ujung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.51.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.51.6).
81	Lebih satu suku kata. Bandingkan: wong măncanêgara (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.53.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: wong măncanêgara (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.53.3).
82	nênggêl (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.361, Pupuh 157.56.3; Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 18.57.3). (kembali) nênggêl (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.361, Pupuh 157.56.3; Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 18.57.3).
83	Surawèsthi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.362, Pupuh 157.73.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.73.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.73.7). (kembali) Surawèsthi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.362, Pupuh 157.73.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.73.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.73.7).
84	Tumênggung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.362, Pupuh 157.74.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.74.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.74.1). (kembali) Tumênggung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.362, Pupuh 157.74.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 195.74.1; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 7.74.1).
85	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 3.363. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 3.363.
86	Bandingkan: Anombèr lan Asturwani (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.363, Pupuh 158.1.6); anom kaskaya tur wani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.1.6). (kembali) Bandingkan: Anombèr lan Asturwani (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.363, Pupuh 158.1.6); anom kaskaya tur wani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.1.6).
87	bêboyongi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.9.4). (kembali) bêboyongi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.9.4).
88	gitik (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.18.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.18.3). (kembali) gitik (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.18.3; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.18.3).
89	ngrêrisak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.19.6). (kembali) ngrêrisak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.19.6).
90	Bandingkan: tan nêdya tarima rèngsun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.365, Pupuh 158.37.1); tan nêdya anari mring sun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.37.1). (kembali) Bandingkan: tan nêdya tarima rèngsun (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.365, Pupuh 158.37.1); tan nêdya anari mring sun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.37.1).
91	Bandingkan: paeka ya wong Mandura (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.365, Pupuh 158.40.3). (kembali) Bandingkan: paeka ya wong Mandura (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.365, Pupuh 158.40.3).
92	Kurang satu gatra: gatra ke-5 (8a). Bandingkan: ing laut datan winarna (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.45.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.44.5). (kembali) Kurang satu gatra: gatra ke-5 (8a). Bandingkan: ing laut datan winarna (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.45.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.44.5).
93	Kurang satu gatra: gatra ke-6 (8i). Bandingkan: wus prapta nagri Samawis (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.45.6); wus praptèng nagri Sêmawis (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.44.6). (kembali) Kurang satu gatra: gatra ke-6 (8i). Bandingkan: wus prapta nagri Samawis (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 196.45.6); wus praptèng nagri Sêmawis (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 8.44.6).
94	Bandingkan: pinanggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.366, Pupuh 158.50.3). (kembali) Bandingkan: pinanggih (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.366, Pupuh 158.50.3).
95	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367.
96	Bandingkan: Tanpagêmpung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.3.5); Tanpagêmbung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.3.5). (kembali) Bandingkan: Tanpagêmpung (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.3.5); Tanpagêmbung (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.3.5).
97	apangkat-pangkat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.7.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.7.2). Bandingkan: sapangkat-pangkat (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.7.2). (kembali) apangkat-pangkat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.7.2; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.7.2). Bandingkan: sapangkat-pangkat (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.7.2).
98	Têgal (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.8.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.8.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.8.4). (kembali) Têgal (dan di tempat lain) (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.367, Pupuh 159.8.4; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.8.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.8.4).
99	Lebih dua suku kata. Bandingkan: samya salawatan samargi-margi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.10.2); samya salawatan ramya nèng margi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.10.2). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: samya salawatan samargi-margi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.10.2); samya salawatan ramya nèng margi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.10.2).
100	Lebih satu suku kata. Bandingkan: sri narendra ngandika mring apatih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.11.2); sri nalendra ngandika mring kya patih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.11.2). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: sri narendra ngandika mring apatih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.11.2); sri nalendra ngandika mring kya patih (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.11.2).
101	krêndha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.12.4). (kembali) krêndha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.12.4).
102	arêratyan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.368, Pupuh 159.12.5). Bandingkan: arêratwan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.12.5). (kembali) arêratyan (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.368, Pupuh 159.12.5). Bandingkan: arêratwan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.12.5).
103	têntrêm (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.369, Pupuh 159.24.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.24.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.24.6). (kembali) têntrêm (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.369, Pupuh 159.24.6; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.24.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.24.6).
104	Lebih satu suku kata. Bandingkan: wau sira radèn rêkyana patih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.28.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.27.2). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: wau sira radèn rêkyana patih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 197.28.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 9.27.2).
105	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.370. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.370.
106	amundhut (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.370, Pupuh 160.5.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.5.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.5.7). (kembali) amundhut (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.370, Pupuh 160.5.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.5.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.5.7).
107	Halaman f.670v–f.671r terlewatkan oleh Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk. Jilid 2.370, mulai Pupuh 160.8.5 sampai dengan Pupuh 160.24.7, atau mungkin salinan mikrofilm yang digunakan tidak mencakup halaman-halaman tersebut. (kembali) Halaman f.670v–f.671r terlewatkan oleh Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk. Jilid 2.370, mulai Pupuh 160.8.5 sampai dengan Pupuh 160.24.7, atau mungkin salinan mikrofilm yang digunakan tidak mencakup halaman-halaman tersebut.
108	banène (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.19.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.19.5). (kembali) banène (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.19.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.19.5).
109	pondhoke (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.19.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.19.6). (kembali) pondhoke (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.19.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.19.6).
110	Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Mlayakusuma (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.31.4); Dyan Mêlayakusuma (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.31.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: Radèn Mlayakusuma (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.31.4); Dyan Mêlayakusuma (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.31.4).
111	angêdrèl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.32.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.32.2). (kembali) angêdrèl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.32.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.32.2).
112	obongi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.371, Pupuh 160.18.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.34.7). (kembali) obongi (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.371, Pupuh 160.18.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.34.7).
113	Biasanya guru lagu a. Bandingkan: wadya pangarsa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.36.6). (kembali) Biasanya guru lagu a. Bandingkan: wadya pangarsa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.36.6).
114	Terdapat dobel sandangan: wit atau wèt. Bandingkan: wit (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.372, Pupuh 160.34.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.50.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.50.5; Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 21.50.5). (kembali) Terdapat dobel sandangan: wit atau wèt. Bandingkan: wit (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.372, Pupuh 160.34.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.50.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.50.5; Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 21.50.5).
115	anjingkat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.372, Pupuh 160.39.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.55.3). (kembali) anjingkat (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.372, Pupuh 160.39.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.55.3).
116	umangsah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.59.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.58.7). (kembali) umangsah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.59.7; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.58.7).
117	ngantukna (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.61.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.60.2). (kembali) ngantukna (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.61.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.60.2).
118	Bandingkan: wau kang pabitingan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.65.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.64.4). (kembali) Bandingkan: wau kang pabitingan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.65.4; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.64.4).
119	pra (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.373, Pupuh 160.49.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.66.1). (kembali) pra (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.373, Pupuh 160.49.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.66.1).
120	antawis (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.373, Pupuh 160.49.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.66.5). (kembali) antawis (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.373, Pupuh 160.49.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.66.5).
121	Bandingkan: yudanira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.68.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.67.6). (kembali) Bandingkan: yudanira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.68.6; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.67.6).
122	Bandingkan: durung pra prang nuli kesisan bala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.71.1); durung pira anuli kesisan bala (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.70.1). (kembali) Bandingkan: durung pra prang nuli kesisan bala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 198.71.1); durung pira anuli kesisan bala (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 10.70.1).
123	Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.374. (kembali) Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.374.
124	anglingsêmi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.1.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.1.5). (kembali) anglingsêmi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.1.5; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.1.5).
125	pitadosi (SYL1024, Pupuh 199.9.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.9.9). (kembali) pitadosi (SYL1024, Pupuh 199.9.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.9.9).
126	Lebih dua suku kata. Bandingkan: sèdhèng ing tyas ngregoni karaton Jawi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.11.9); sèdhèng ing tyas ngranggoni karaton Jawi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.11.9). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: sèdhèng ing tyas ngregoni karaton Jawi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.11.9); sèdhèng ing tyas ngranggoni karaton Jawi (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.11.9).
127	Bandingkan: ajur (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.375, Pupuh 160.14.3); ujêr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.14.3). (kembali) Bandingkan: ajur (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.375, Pupuh 160.14.3); ujêr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.14.3).
128	aniga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.16.6). (kembali) aniga (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.16.6).
129	Kurang satu suku kata. Bandingkan: kêton ngatiga bêlah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.16.6); kêton aniga bêlah (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.16.6). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: kêton ngatiga bêlah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.16.6); kêton aniga bêlah (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.16.6).
130	Lebih satu suku kata. Bandingkan: jaluk pangwasanipun (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.23.4); jaluk pangwasaningsun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.31.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: jaluk pangwasanipun (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.23.4); jaluk pangwasaningsun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.31.4).
131	Gandhèk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.376, Pupuh 161.24.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.24.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.32.9). (kembali) Gandhèk (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.376, Pupuh 161.24.9; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.24.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.32.9).
132	tustha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.34.10). (kembali) tustha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.34.10).
133	Dhanci (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.35.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.27.2). (kembali) Dhanci (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.35.2; Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.27.2).
134	mastani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.36.2). Bandingkan: mêstani (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.28.2). (kembali) mastani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.36.2). Bandingkan: mêstani (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.28.2).
135	anyangkorong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.377, Pupuh 161.32.7). Bandingkan: anyokèrong (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 22.40.7); anyang arong (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.32.7); anandi ing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.39.7). (kembali) anyangkorong (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.377, Pupuh 161.32.7). Bandingkan: anyokèrong (Sêrat Babad Pakubuwanan, British Library (Add MSS Jav 12282), Pupuh 22.40.7); anyang arong (Babad Pêcina, British Library (Add MS 12301), Pupuh 11.32.7); anandi ing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.39.7).
136	raosing (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.377, Pupuh 161.37.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.44.5). (kembali) raosing (Babad Kraton, Pantja Sunjata dkk., Jilid 2.377, Pupuh 161.37.5; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.44.5).
137	bangide (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.50.3). (kembali) bangide (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 199.50.3).

Penanggalan

Leksikon

Telusuri