Kancil Kridhamartana, H. Buning, 1911, #891 (Bagian 1)
| 1. | Kancil Kridhamartana, H. Buning, 1911, #891 (Bagian 1). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita. |
| 2. | Kancil Kridhamartana, H. Buning, 1911, #891 (Bagian 2). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita. |
| 3. | Kancil Kridhamartana, H. Buning, 1911, #891 (Bagian 3). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita. |
| 4. | Kancil Kridhamartana, H. Buning, 1911, #891 (Bagian 4). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
[Grafik]
Sampeyan Dalêm Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Anom ing Ngayugyakarta, sakalihan garwa, nalika krama tanggal kaping 16 Agustus 1907, busana pangantèn sabibaripun panggih.
--- [0] ---
Sêrat Pananggalan
Ingkang kaping 25
Kangge ing taun Walandi 1909.
Miturut pananggalan ingkang kawêdalakên Kangjêng Guvrêmèn
Kaêcap sarta kawêdalakên ing gêdhong pangêcapanipun
N.V. Purhèn H. Buning.
Ing nagari Ngayugyakarta.
--- [1] ---
Sêrat Kancil Kridhamartana
Anggitanipun Radèn Panji Natarata, ing ngajêng Panji Dhistrik Ngijon, Ngayugyakarta lajêng pindhah nama Radèn Sasrawijaya, Ngayugyakarta.
(Sêrat kancil punika badhe kalajêngakên ngantos satamatipun).
--- [2] ---
[...]
--- [3] ---
1. Dhandhanggula
1. rarasing kang sêkar sarkara mrih | dènirarda mamrih sinêmbadan | pantaraning rèh sakèhe | jinodho mrih pakantuk | saanane wiyata jati | srananing pangawikan | wijiling cipta nung | jagad traya kaèbêkan | yayah kadi angganing bramara ngrêngih | ing maduning kusuma ||
2. ngawikani wadhahing wêwadi | yogya tama taman tumuwuha | gya ugêrên rambatane | karsa sêrêng sinêrung | têtalining kawula gusti | ing ari kailangan | kang kinêkêr amung | mapating turida brata | ngêngirangi ruwêt pandoming dumadi | kêtir-kêtir katrêsan ||
3. giyuhing tyas sêsêg saya rujit | têtayuhe tumibèng bêbaya | sambekalane kêlalèn | pundi margane ayu | kayuwanan tindak utami | êmar amoring tama [ta...]
--- 4 ---
[...ma] | sah saking sêsiku | anglirwakkên parikrama | kêni sambang rapêt nir wêweka wêrit | dhadhakan warna-warna ||
4. tênggêl-tumênggêl gigal amrêgil | pêpalange gung kapêlak-pêlak | rame ruhara arongèh | parusa sêsêg purun | rawat hawa awawan angling | menggal dadi dêdalan | kadadyaning dudu | wikan wusing kalampahan | kang kadyèku upadinên dèn kapanggih | jênggan lamun tan wikan ||
5. pangèsthine arahên dèn ririh | ngeman-eman manah manohara | ran kuringrat saindênge | sayuk sadaya suyut | srayaning rèh măngka pangarih | ninging cipta utama | ngrat Jawa kawêngku | kadi duk ing jaman kuna | lih-olihan Panêmbahan Senapati | kinondhang-kondhang ing rat ||
6. padmasana kênèng saking aris | maharaja jêng sultan ing Pajang | supêg rupak panggalihe | sasmitaning Hyang Agung | trajunira para bupati | tiniti tanpa tatal | gagah tanpa tangguh | rarêmpon mung
--- 5 ---
sapanginang | dèn gêgila giras anggêrus kang baris | ponthal-ponthal kabandhang ||
7. cacad agêng jênênging narpati | krêtarta tama duk timurira | tarpa tilas toging gawe | tangèh tuwuhing bêndu | sasat sisa sinêsêg wani | mirut marang Têmbayat | siswa gung kaplayu | wolu manambêr ing sata | tangèh kiwul kêkawale rontang-ranting | mablonglot sing palagyan ||[1]
8. sigêgên kang carita ginupit | măngsakalane ing jaman kitrah | nungswa Jawa santerone | khewan wana sadarum | isinira mawarni-warni | maksih arang manuswa | kèh khewan wana gung | bangkit tata silèng janma | wus pinasthi karsaning sipatul rakim | akèh khewan swagnyana ||
9. baut sastra aparamèng Kawi | Jawa Ngarab linantih ginulang | gunadi kasêktikane[2] | putus mangulah junun | agamaning Hyang maratani | ginêlarkên nèng khewan | samarna anuju | ing ajam kang madêg nata | Jêng Suleman malikul baladèng Mêsir | juru slamêting dunya ||
--- 6 ---
10. ratu agung sila kramaniti | putus saliring basa samoha | basukyagêng darajade | têntrêm arjaning kratun | sakurêbing ăntariksa di | salumahing bawana | kutu-kutu suyud | dalah jin pêri manusa | kabèh-kabèh wêdyasih birawèng Gusti | marma sadaya khewan ||
11. arêraton patraping utami | kabèh khewan mèh gulang kadibyan | ing gunasti pangatase | karardining tumuwuh | nuksmèng tama ing agal alit | ulah kridhaning jagad | swarjananing idhup | ing kawruh murti widagda | kasusastran basukine dèn kawruhi | kaya ta ywa karana ||
12. bausastra dèn ajar tiniti | kitab Kuran palak palakiyah | kukum anggêr sasamine | pangajaraning kawruh | buku-buku ananing bumi | wus dilalah karsèng Dat | kang wajibul wujud | tumitah ing jaman kitrah | kabèh khewan putus saliring pakarti | kinarya lêlampahan ||
13. ya ta ingkang jinêjêr ing Kawi [Ka...]
--- 7 ---
[...wi] | samana Hyang Kang Murbèng Bawana | nitahkên kaelokane | tan anurunakên truh | amung panas ing măngsa katri | tan ana kamurahan | antuk sangang tèngsu | sukêt tarulata sirna | glagah tuwin alang-alang lir kabasmi | bebas trapas baranang ||
14. ampak-ampak blêdug mawor angin | tumêmpuh karang kirna binăngsa | sindhung riwut tanpa lèrèn | mandira wrêksèng gunung | sirna larut tan ana kari | kang maksih sawatara | ing jurang myang trêjung | nanging sungil trêbis parang | sato datan bisa manjing ngupa bukti | wit bêbênduning Suksma ||
15. sumbêr sumur kali kalèn bêlik | bangawan rawa talaga asat | tan ana banyu satètès | sagung khewan angungun | nrantang jêntung putêg anangis | samya nêkung munajad | lunturing sih tumrun | salat istika norasah | nanging maksa tan ana parmaning Widhi | sangsara saya arda ||
16. kabèh sato priyèstri gêng alit | manjrit sumiyang swarèng karuna | nyipta kiyamat têkane [tê...]
--- 8 ---
[...kane] | mangkana sambatipun | subkanallah kang sipat basir | kadipundi kawula | tan bukti myang nginum | yèn tan pinaringan pangan | luhung tuwan muguta uswamba sami | gêsang dahat sangsara ||
17. èstu datan sagêd anglampahi | ngluhurakên asmaning Pangeran | wit lêsah jiwa ragane | kêkuwataning kayun | saha kayat saking rijêki | puji dikir lan dunga | saking dayanipun | pangan pêpancèning gêsang | punapa ta Gusti anyidrani dalil | Kuran kang kabyawara ||
18. wus kawêntar midrawa ing bumi | pangandikaning Allah tangala | makatên lafal unine | wa ama min dabatun | wapil arli illa ngalihi | muradipun kang komram | sawarnaning wujud | kang gumrêmêt mêngku khayat | atas saking kodrating Hyang Maha Sukci | rijêki pinaringan ||
19. măngka sampun tita ing watawis | lami tan wontên turuning jawah | kang nyukulkên ron-ronane | rijêkyamba sadarum | pikuwating pujarjèng [pujar...]
--- 9 ---
[...jèng] gusti | yèn makatêna Tuwan | yun ngrusak karatun | inggih karatoning Tuwan | ingkang tanpa wiwitan langgêng dumadi | kang tan ngalap wusana ||
20. duk samana durung amarêngi | tibaning sih mring kang papacinta | ya ta kang cinritakake | pinèt purwa witipun | wontên juga maesa bothi | jalu nom abirawa | santosa liripun | rêspati dêdêg prakosa | lagya nandhang papa kataman ing gêring | sabab dahat kasrakat ||
21. sampun catur dasa ri ngrêrintih | anèng ngisor wit sêmpu ngalemprak | gagra usika[3] daging tèk | swara srêt usadèng[4] luh | lir tinuras raine ngrungih | lir sundar katyub barat | sulap kang pandulu | mobah molah malik molak | sêsambate adhuh jawataning Widhi | pun bothi binanjuta ||
22. tan kuwawi amba ngrakêt urip | sêsikuning Hyang ingkang dhumawah | luhung pinêcata mangke | dhuh gustiku kang agung | dene amba puniki urip | sababipun punapa | tan boga [bo...]
--- 10 ---
[...ga] tan minum | măngka pikêkahing gêsang | gurung asat satètès datanpa warih | tan kirang lêlantaran ||
23. kodrating Hyang kang bilaalatin | wus gumêlar tăndha kasatmata | dene makatên ing mangke | catur dasa ri sampun | ingoncatan punang rijêki | tan kirang lêlantaran | kodrating Hyang Agung | ngluhurkên dikirul akmal | asmaning dat saking pangan kang nguwati | ing sipat kalih dasa ||
24. karya muji ngêningakên budi | nyuwun kawlasan sihing Pangeran | uluhiyah jro ciptane | nanging tan sagêd mungkul | tan tumêmên kêcaping puji | jalaran gondhang asat | wêtêng asuwung blung | makatên rèh kêmlaratan | yèn nênuwun cak-cèk tan sagêd ngantêpi | kawarnaa samana ||
25. maesa wus pasrah marang tokhid | kocapa kusumèng wanawasa | macan gembong panêngrane | santosa birawa nung | maksih anom kukunya lungit | radha angapurancang | tutuk mangah murub | netra lir baskara [baska...]
--- 11 ---
[...ra] kêmbar | lumampah nèng alang-alangan tan kèksi | marma miris pra khewan ||
26. samana mong marêngi kuliling | wana-wana amirêng suwara | tangis ngisor sêmpu gone | tiniling saya ngruntuh | manjing karna tangi kang budi | wêlas mring kang udrasa | sanadyan durung wruh | warnanira kang karuna | amrêpêki sor sêmpu kagyat mangèksi | mring wujuding maesa ||
27. angalemprak tinup lalêr wilis | wus tan pisan-pisan sipat mesa | sardula têtanya age | ririh dènira muwus | paran baya kêbo sirèki | wus lawas watarèngwang | kadulu ngalumpruk | wandanta sawang kunarpa | analăngsa ngumbar swara gèndèng pikir | kang nglunturkên kawlasan ||
28. danuka sumambung angrêrintih | hèh mitrèngsun kang sudibyèng wana | sira takon ing purwane | sun anèng ngisor sêmpu | uwis kawan dasa ri tampi | bêbênduning Hyang Suksma | kêlantih ragèngsun | tan boga tan ngombe ingwang | kinacèk lan sapêpadhaning dumadi | tinup lara sêngkala [sêngka...]
--- 12 ---
[...la] ||
29. măngsa iki nadyan kurang warih | larang rijêki cagaking gêsang | nanging mung awakku dhewe | kang tan antuk pitulung | siksaning Hyang ingkang ngrakêti | kaluwèn ngêlih ngêlak | sun tan bisa sung wruh | wit padha nglakoni sira | gembong wêlas ing nala rumăngsa sami | sasamaning agêsang ||
30. wajib lamun mahyakakên asih | supaya blabara samèng titah | wusana mong panabdane | dhuh maesa kalamun | ana ingkang têtulung asih | awèh lantaran gêsang | srana rijêkimu | banyu sarta tarulata | mikuwati dadi sêsambunging urip | punagimu punapa ||
2. Asmaradana
1. kasmaran kêbo miyarsi | dahat asrêping tyasira | antuk apuraning Manon | mêtu wasitahing sima | bothi alon manabda | kêrpana manuhara rum | adhuh sardula sing sapa ||
2. têtulung kuripan mami | nambak pralayèngsun mangkya | kang uwis laya mangkene | paribasane wong kuna | nganti kambanging sela |
--- 13 ---
silêming parau gabus | iku dununge ragèngwang ||
3. têgêse dahat mustakil | kang kaya awak sun macan | yèn nêmua urip manèh | sabab badanku wus lêsah | sanadyan ana pangan | sun kira tan bisa klêbu | rèh gurung asat kewala ||
4. ewasêmono manawi | rijêki kalawan toya | bêbarêngan têkèng kene | sun kira nikmat munpangat | tumamèng wandaningwang | èstu yèn bisa kalêbu | nanging sun kira tan ana ||
5. ana banyu saka ngêndi | prasanatiku lor wetan | kidul kulon kali kalèn | sumbêr bêlik rawa asat | paran derantuk tirta | kesari sumambung wuwus | bab iku ingsun kaduga ||
6. mung paran kang dadi jangji | maesa alon manabda | prakarèku mung rumojong | manut miturut ing karsa | aja kang têkèng lara | nadyan rêmuk dadi glêpung | sarambut pinara sasra ||
7. prabatapi mandayagni | tumêmpuh măngsa mirisa | bote sinambung uripe | kang
--- 14 ---
sarta nambahi nyawa | lah kayaparan sima | nglairna budi rahayu | dadya tandhaning susêtya ||
8. tuhu mêmitran lan mami | dunya ngakir ayya pisah | dene yèn sira ing têmbe | katêmpuh ing pringgabaya | kesari sun alangna | lakuning tulung-tinulung | mamrih basukining gêsang ||
9. lairna ciptanta mangkin | tumibèng sih kawêlasan | prasasat malakul maot | Ngijrail angejawantah | tumurun nyambung nyawa | sèwu yuta panrimèngsun | suka sukur ing Hyang Suksma ||
10. sardula wus anyaguhi | sigra wisata ngupaya | lata ron tilarsa drèngès | têbih watawis sangang pal | wusnyantuk kinum toya | kèhe watara rong panggul | ngrênggunuk ijo ngrêmbaka ||
11. tan dangu lampahnya prapti | ngisor sêmpu goning mesa | dèn brukkên anèng ngarsane | danuka jêngêr duk mulat | lata drèngès tilarsa | asrêping tyas suka sukur | dahat suka marwatatma [marwa...]
--- 15 ---
[...tatma] ||
12. manêmbah sujud sang bothi | ing ron kang wus kinum toya | saha matur mring arimong | adhuh singaning nèdêrlan | nglêngkara tamarjanta | satus kêthi amba nuwun | pintên banggi dintên benjang ||
13. kula tur walês nyamèni | saking darma marta tuwan | tan langkung amung sumendhe | atas karsaning Dat mulya | kang tan klimput ing lêmbat | ngalimun bidatisudur | ngawruhi krêntêging dhadha ||
14. samana ron wus binukti | tanggap rasa gêtih tămpa | sanalika netyanyajèr | sêgêr sumrah midrèng jiwa | lumpuh pêgêl mar sirna | dahat nikmat sêsêk sêngkut | tan siwah janma lan khewan ||
15. larang pangan bêras pari | sêga bêras sêpur doyan | kalane kêlantih kêbo | alang-alang garing doyan | kleyang kewala doyan | kang măngka mangke andanu | mangan taru kinum toya ||
16. antara ron tilarsanting | sima têrang ing paningal | nulya wisata ge-age | ngupaya maning rambanan [ramba...]
--- 16 ---
[...nan] | kang anèng têpi jurang | sadarpa sungil gonipun | watarantuk nêm bopongan ||
17. sinunggi mring narmada glis | subadya cangcut tandangnya | dèn brukkên samadyaning we | sasampunira ingêntas | binakta wisatenggal | binrukkên ing ngarsanipun | bothi tambah sukèng driya ||
18. alon matur èsmu tangis | marang risang budi darma | adhuh sardula wong salèh | sèwu yuta panrimamba | nanging panuwun amba | mugi kang pracayèng laku | srahna Dat ingkang murwèng rat ||
19. ywa mamang tindak kang yukti | wahyaning ngamal susila | kadarmanta kang lumèbèr | atas sadu parikrama | nyrambahi sariramba | ngalangi pêdhoting umur | marma sampun wancak driya ||
20. Suksma tan klimput ing gaib | ngodrat kalam bangkit molah | saking karsaning Hyang Manon | nulisi sagung klakuan | awon sae sinêrat | kang kadi paduka èstu | anèng loh makpul têtela ||
21. warah jêroning ngakaid [nga...]
--- 17 ---
[...kaid] | ngamal sapinaptu napsa | liripun klakuan sae | dados prauning sarira | kapanggih ing sakarat | wêwalês tikêl ping satus | atas ing basuki tama ||
22. nulya kang sukêt binukti | dupi kari sawatara | trangginas kesari age | ngupaya malih rambanan | kang sampat mawa toya | sadina ajêg ping têlu | mangkono prawirèng wagra ||
23. wusing watara sapta ri | rinangsum ping tri sadina | saha solan-salin godhong | sima sangsaya sihira | kongsi nyolong lung tela | lêmbayung rèndèng ron jagung | darbèking janma padesan ||
24. awit katarik trêsna sih | dènnya mèt pawong sudara | lir tunggal yayah renane | tan kêna bênggang sarema | nir subasitanira | rina wêngi tunggal turu | samana alama-lama ||
25. danuka wus lêmu gêmbil | rèhning datan kurang pangan | waluya waras wus pulèh | tambah praptèng măngsa sitra | ngrêcèh larabing wrêsa | cukulan ing wana
--- 18 ---
tuwuh | warata satanah Jawa ||
26. maesa wimbuh rêspati | santosa lêmu dagingnya | sampil punuk mendhol-mendhol | gêng luhur yayah prabata | klimis alus araras | sungu kupêng muka capu | netrane sumurut darah ||
27. tracak lantas kikil trincing | kulit tipis wulu ngawat | dhasar lamus sêmu ijo | jăngga gêng pranaja jêmbar | buntut mêrit tur panjang | badan gilig wêtêng dhadhut | kuwat sakti dibyèngkara ||
28. sima[5] miyat pasthi giris | kagum katuwawèng nendra | pantês linêbokkên kongrès | têntosêtèling Indiya | yakti antuk ganjaran | apêse mêdhali prunggu | mesa kang kadya mangkana ||
3. Dhandhanggula
1. lir sarkara dènnya mitran sami | sardula gembong lawan danuka | wuwusên arimong mangke | mulih ring wismanipun | dupi praptèng panti ngupadi | mêmangsan yun minăngsa | takdiring Hyang Agung | waktu samana tan daya | jangkah tuna nubruk luput kongsi laip | sonya tan [ta...]
--- 19 ---
[...n] antuk mangsan ||
2. lir kiniyas rijêkining dèbi | kidang saha manjangan andhapan | kadhal kodhok luwak rase | sapta ari tan mangguh | dahat luwe koncatan bukti | macan gembong klaipan | putêg pêtêng tanbuh | kontrang-kantringan kewala | ngalor ngidul ngetan ngulon datan manggih | nulyèngêt kang wardaya ||
3. ngunandika e lo tobil lali | ingsun dene wus potang kotaman | rijêki mring kêbo biyèn | drèngès lung tilar sagung | tarulata maneka warni | adoh panggonanira | lawas tanpa petung | wirang isin ingsun têmah | sabên dina nyunggèni brêngkut lir glidhig | saking yun budyotama ||
4. tamèng gêsang têtulung sasami | supayane têmbe antuk pahlal | wêwalêsan sapantêse | mangkya kêbo wus lêmu | ulur kisi punuke gajih | lantaran saka ingwang | pikuwating rangsum | lumintu ing sabên dina | rèhning mêngko sun tuna ngupa rijêki | kendran barang
--- 20 ---
mêmangsan ||
5. ingsun minta kawlasaning bothi | kang supaya nandhani katrêsnan | wajibing mitra gêgêntèn | rèh sun kapêtêg butuh | dahat luwe cape ing jisim | ingsun jaluke coba | punuke andanu | saparo kewala mangkya | nadyan kabèh sun kira tan malarati | wit adoh dalan nyawa ||
6. nguni dhasar wus darbe punagi | rikalane kataman sangsara | sing sapa kang marasake | yun mituhu satuduh | karsanira kang tumulung sih | tan pisan kumêdhapa | saguhe rumuhun | lah coba ingsun kêpanggya | macan gembong wisata tan dangu prapti | pinanggih lan maesa ||
7. wusing tatakramaning basuki | silaning kaanan titah gêsang | tan siwah adat sabêne | nulya mong nabda arum | mring danuka praptèngsun iki | tan katêmu wus lawas | yun wruh krahayonmu | kapindhone minta wêlas | marang sira gêntenan wong anèng bumi | wênang palar-pinalar ||
8. ingsun uwis sapta ri tan bukti [bu...]
--- 21 ---
[...kti] | midêr wana ngupaya tan daya | wahyakna wêlasmu mangke | iki mitranta lêsu | kendran pangan sira kang wajib | lamun dhangan ing karsa | punukmu puniku | wus sun timbang kaya nora | mêlarati rèhning punukira bothi | adoh lan dalan nyawa ||
9. măngka punuk ingsun kang murwani | sun rambankên ron drèngès tilarsa | sukêt banyu ron-ronane | nêmahi daging lêmu | anglêngguruk punukmu gajih | mangkya wus kyat santosa | saking kadarmanku | luwar saka kasangsaran | marma aja selak pamintaku uwis | bênêring tatakrama ||
10. ujaring dalil kalamollahi | wong kang potang ngamal rila eklas | tikêl satus wêwalêse | kang măngka pamintèngsun | muhung trima punuk sapalih | karya cagaking gêsang | ywa selak andanu | aja madayèng ubaya | Gusti Allah kang sipat rahmanirrakim | murah dunya sih kherat ||
11. mesa bothi kumêpyur ing ati | lir glas krêstal kêmprang tibèng srasah | mêstèr [mê...]
--- 22 ---
[...stèr] ingkang mawa sêmèn | nglong cipta slira kumyus | kètès-kètès swanita mijil | tri pandurat tan nabda | jêntung pungun-pungun | tungtunging nala narantang | ringa-ringa lêsah lir pendah wong ngimpi | sulap pangèksinira ||
12. amarlupa nir bayunirèki | cakraning wardaya cipta ilang | kadya kênganglangan tyase | wusananing panggayuh | gayuh-gayuh wangsulan ririh | mring sima ngarah-arah | manuhara arum | dhuh dèbi aja mangkana | dudu padon sira mundhut gêtih daging | kang tumèmpèl ing badan ||
13. sèwu tangèh sun ulungna dèbi | rèh sun datan jangji lawan sira | awèh daging punuk priye | prasêtyèngsun mung tanggung | nanggulangi satru jayasti | kang sun saguhi macan | têmpuhing pakewuh | prabatapi tasik wongwa | têkèng lara nadyan tumêkaning pati | tan nêdyoncat sakeswa ||
14. liya iku tan darbe punagi | ingkang kadya pamintamu macan | iku nêdya karya dede | yèn [yè...]
--- 23 ---
[...n] mangkono sirèku | wong têtulung têmah mênthungi | pati dèn go dolanan | mung siji uripku | tan duwe urip padinan | yèn anaa pamerane bae gampil | rèh sira mitraningwang ||
15. lah elinga ywa tindak tan yukti | kayaparan macan karêpira | landradên atimu dhewe | tan gampang culing wuwus | kudu nganggo tinimbang dhisik | jroning atimu ana | rêmbug bênêr luput | ajara budi kraharjan | potang pangan èstune anagih bukti | karya anyaur karya ||
16. rajabrana tuwin guru dadi | baya arta sapira ing rêga | mirit sapira bobote | bobot utawa traju | karya nimbang amrih satiti | yèku lakuning potang | măngka sira jaluk | punuk arsa sira măngsa | ingkang ora wicaramu wani-wani | manut pikir tan arja ||
17. lah trajunên kêcapirèng lathi | ywa kuwahya yèn durung têtela | timbangên bênêr lupute | saking prasan atiku | lèhmu nganggo
--- 24 ---
cangkêm wus lami | de cule kongsi salah | têmah murang laku | ngrusak pranataning gêsang | kaya priye wicara lèhmu balèni | kagyat dèbi swardana ||
18. pasrangkara aja kumawasis | lungiding sabda mung amrih murka | iku dudu sabênêre | ngatokakên tyas palsu | mracihnani budi pranatis | kumêtmu nurut êmpyak | sajatine punggung | e lo kojur raganingwang | wong têtulung têmahan pinênthung linggis | awit alaning sanak ||
19. lah ta mara ling-elingên bothi | durung klingganata daluwarsa | maksih katara tilase | nguni nyarah satuduh | ing wong ingkang gêlêm nulungi | ilange cintrakanta | mangke mungkir mungkur | mara age katokêna | dudu gêni sagara banyu bae wis | danuka gêbyurana ||
20. kêbo nulya sumambung mlasasih | dhuh sardula aja klèru tămpa | nora mangkono patrape | nanggulang satru mungsuh | sun pamèkkên samudra agni | rêmuk kasawurêna [kasawurê...]
--- 25 ---
[...na] | srah jiwa ragaku | wruhanira nora ana | mandayagni prabatapi mung upami | dhasar yèn mula ana ||
21. pawakardi yun nêmpuh sirèki | ywa sandeya sun dhisik pralaya | lah êndi macan rupane | jamunapi kang magut | dene nganggo mêlèhkên jangji | sanatiku wus tuwa | mong akèh umurmu | dene tan wêruh pralambang | lah ngajia macan pasêmon kang lungit | supaya wruh utama ||
22. macan gembong alon nambung angling | iya bênêr kêbo wuwusira | sagara gêni pasmone | têgêse kang puniku | bab bêbaya pakewuh mami | sira kang wani malang | mring sun atêtulung | sèwu sukur nêdha nrima | nora sida sun minta punukmu bothi | yèn nyata tuhu sêtya ||
23. kabênêran bangêt anujoni | uwis tigang dasa ri punika | sun păncakara katitèh | lan mong lorèk dibya nung | tan kawawa sun mungsuh jurit | wit sura sakti guna | prawira pinunjul | sasat Hyang Bathara Kala | ngapurancang
--- 26 ---
radha catur ngilat thathit | ingsun murut ngendrarsa ||
24. minta tulung marang sira bothi | sun karya srana lêliru lambang | campuh ing băndawala ge | nanging pangiraningsun | tan kuwawa sira ngalangi | marma sun panggya sira | datan minta tulung | amung klantihe ragèngwang | ambawana punukmu ingkang sapalih | iku daging mirungga ||
25. kaya nora tumêkaning pati | rèhning adoh lan dalaning napas | sira mopo wusanane | saguh dadya têtanggul | lamun baya pakewuh prapti | kapasang yogya bagya | ontunge ragèngsun | sanadyan mati tan mangan | nanging nora pinatenan lorèk dèbi | kang mangkono tyas tama ||
26. sira saguh angalang-alangi | lah ta payo sun tuduhkên sira | panggonane macan lorèk | kang karya dudu mringsun | kêbo dupi miyarsa angling | gembong ingkang mangkana | pucat netya murut | kêju dharêdhêg kumêsar | nar-ênaran bunaring tyas tistis atis | sirna dayaning gêsang ||
27. gêdhêg-gêdhêg [gêdhêg-gê...]
--- 27 ---
[...dhêg] judhêging pamikir | ing wusana nyanggêmi jangjinya | manjing marang samudra we | mangkono wong kasusu | dhasar bodho kaburu ngisin | kesari sabdanira | hèh ta kêbo bagus | nanging sun pasthèkkên sira | nora klakon ewasamono sun irid | mlakua wuriningwang ||
28. wisata lon arimba nèng ngarsi | maesa tut wuri wancakdriya | satus yuta bingung tyase | rèhning mong ambêg punggung | ciptèng kêbo tan wurung mati | rinoda ripu paksa | ya sapuluh-puluh | mati mringkus lan margagah | yogya panggah saguh tumêmpuh ing jurit | ya saajênging ajang ||
29. abote wong nêdya luru urip | datan dangu karweka tumêka | tirahing samudra jèjèr | sima nolih andanu | asru nabda payo dèn aglis | gêbyura mring samudra | ngatokna panggahmu | tan susah sagara wongwa | banyu bae yèn nyata wani ngantêpi | mirib punaginira ||
4. Sinom
1. rèhning
--- 28 ---
tyas mudha sru kewran | kêbo saking dahat miris | sumêlang wêngkuning gêsang | malêlêng netyasmu isin | sêdhih kaworan ajrih | kêbutuh nglakoni saguh | gugup akêdandapan | kawêlèh-wêlèh ing jangji | nalarira kasor sawuwuse salah ||
2. mangkono yèn wus kajibah | kasaguhan kang kawijil | tanpa duga lan watara | yèku siratal mustakim | kaplèsèt tibèng têrbis | yèku wiyosirèng tutuk | wuwus kang tanpa duga | dene artining mustakim | bênêr lêmpêng lunyune kagila-gila ||
3. iku caturing manuswa | ingkang nora dèn ijêpi | lir talang sèng tadhah udan | gumrojog wutah ing warih | wêweka wadi-wadi | tan pinikir wêtunipun | nanging iku wus lumrah | wong kasusahan nênangis | jaluk tulung ngêsrahake pêjah gêsang ||
4. kusung-kusung minta wêlas | mêlasasih ngasih-asih | panangise amangarah | he sagung sarjana murti | têrangna kang satiti |
--- 29 ---
mungguh surasèng pituduh | têpa lupya maesa | sugih miskin ingkang nganggit | umanjinga puating sanubarinta ||
5. arimba pasrangkaranya | ngèsi-èsi saha wêngis | hèh durcara malêbua | sun tonton antêpmu bothi | miriba bae mangkin | kasaguhanta ing dangu | tandhane tuhu sêtya | ngantêpi kêdaling lathi | sun pasthèkkên sira măngsa ngungkirana ||
6. jamake ingsun arimba | satriyotamèng dumadi | sarambut tan nyuda sêtya | aja kang wus dèn bêciki | lagya têpung bae wis | wani toh jiwa ragaku | apa sirarda dama | maesa sumaur bêcik | sigra-sigra gumahas gêbyur samudra ||
7. lumembak ngêlangi nglangak | nêmpuh trunaning udadi | anjagêdhêg nolih wuntat | sumêlanging nyawa gingsir | yèn oncat saking jisim | ciptèng kêbo adhuh adhuh | iki bêbaya apa | dene dahat mêrês budi | yèn mangkono prayoga mêntas kewala ||
8. yèn sun cacaka kang toya [to...]
--- 30 ---
[...ya] | mangidule tanpa têpi | nêm cêngkal kewala sida | warêg banyu anêmahi | pati datan patitis | ginawa Jêng Ratu Kidul | kalap ing panasaran | mati ping pindho kaping tri | utamane sun bali nanggulang sima ||
9. yèn pralayaa sun asap | nulya bali marang gisik | marêki unggyaning sima | muka konjêm ing pratiwi | pasang wêlas minta sih | kêbo mangkana kang wuwus | dhuh sang maha widagda | maap sambutan kulèsthi | nyuwun inah sadalêming kawan dina ||
10. yèn sampun praptèng sêmaya | kawula ngaturi uning | katêranganing sambutan | sadasa lah kadipundi | sardula nabda wêngis | kêbo sira murang laku | dhustha kartining gêsang | kelasèngrat glahing bumi | nora bêcik anglêbur silaning krama ||
11. utang pangan sambung nyawa | wirang isin sun labuhi | kalakon nyunggi ron-ronan | mung iku sajêgku urip | ing mêngko têmah dadi | rubeda wit kacidranmu | la dalah
--- 31 ---
apa ora | saiki saguhmu ênting | wus têtela sirèku ngrusak planggêran ||
12. kêbo mangke wruhanira | sun rodapaksa sun bistik | punukmu saparo iya | wus kêri untuku ngèksi | ginorèng pasthi gurih | yèn panggah tokna budimu | manawa arsa têrang | mring dibyèngsun jayèng jurit | sajatine sun Ngijrail ngejawantah ||
13. nagih potang marang sira | ingungkiran têmah dadi | padudon atasing dunya | sira wong utang rijêki | panas prih sun lakoni | wêkasan mung nyaur wuwus | tan ana êntèkira | têmbung ngonggrong murih aris | nora daya iku dudu bênêrira ||
14. rijêki padhane arta | tan kêna dèn mêmanisi | tansah saking alêmbana | yeka jatining pranatis | swara ngrêgêdi kuping | yèn sirarsa nyaur wuwus | yaktine kêna uga | nanging kang condhong lan pikir | nadyan ewon lêksana tan dadi ngapa ||
15. sirèku dosa rong warna [war...]
--- 32 ---
[...na] | kang dhihin maring Hyang Widhi | kapindhone lan kang potang | yèn sirarsa ngadu sakti | sun pasthèkkên nêmahi | kuwandamu nora ngukup | uripa rip-uripan | mung bakal sun cupêt bothi | aja kongsi alamu kadawa-dawa ||
16. marma srahna patinira | mumpung durakanta tipis | dhustha kartining silarja | lêlêthêg sarining juti | bumi banyu anjêrit | gumêtêr dèn ambah ing dur | dursila salah ing rat | sirnaa kewala bêcik | mesa asru kagyat myarsa sabdèng wagra ||
17. hèh bêcik têmên arimba | siya tan kêna dèn aji | aja nglakokakên soba | nindakna budi lastari | aji-ajining urip | sasami kèh wêdi sayuk | trisna lair batinnya | sirarsa madhêm mring mami | tangèh lamun sun eringa marang sira ||
18. wong kalah siniya-siya | wus mlayu binuru wani | mogok rèh kajibah sayah | nekat toh lara lan pati | apa tan wruh Kumpêni | kang ulah marta [mar...]
--- 33 ---
[...ta] mring satru | kang wus kalah sinarah | mungsuhe dipun bêciki | wêkasane ala wêdyasih sutrisna ||
19. iku lupiya klakuan | titènana jroning ati | tega pati rilan dunya | subagya yuwana murti | ywa sira maca kadis | yèn maksih kuthung pikirmu | yèn swagnyana krêtarta | miriba kangjêng guprêmin | cipta ngăntariksa sinuhun sasama ||
20. ingkang sinuhun têgêsnya | puniku sinunggi-sunggi | susuhunaning buwana | sipat kodrat kang pinuji | kumpuling rahsa jati | nèng sunan panggonanipun | tunggal lan sastrajendra | ayuning buwana dèbi | aja ngrusak ngalam jroning jisimira ||
21. duga lawan kira-kira | yudanagara nèng ati | yèn tan linakon karweka | sastrajendra tanpa dadi | kalah ciptaning eblis | jin setan măngka wujudmu | macaa surat kul a- | ngudubirabin hinasi | sabanjure pardikane takokêna [takokê...]
--- 34 ---
[...na] ||
22. kesari sira ywa merang | isin mamèt warah mami | dadia conto kraharjan | ora mung sungkan tinagih | dhasare nora apti | kabanjur wêtuning wuwus | uga bênêr sorahnya | uwot siratal mustakim | anèng tutuk musamane kang sanyata ||
23. dene kêlamun wong buda | ingaran wod ogal-agil | tan pae panggonanira | mung beda têmbungirèki | wong Ngarab lan wong Jawi | nanging rasanira gathuk | paran sardula sira | sinungan beda ing budi | lairêna budimu wêlas maringwang ||
24. kang mawantah jajalanat | racutên buwangên têbih | kalbul mukmin baetullah | sirèku omahing Widhi | têgêse mukmin dèbi | sira dhewe wruhanamu | kaparêk tur kapurba | purbaning Hyang nyarah kapti | rèh wus paring gumêlaring kautaman ||
25. lantaran rasuling Suksma | iya iku kangjêng nabi | murti mulkuning buwana | kutu-kutu kang kumêlip | Sleman baladèng Mêsir | Ibnu [I...]
--- 35 ---
[...bnu] Dawud sudibya nung | winênangkên wêwarta | kang wus katimbang prayogi | măngka sira murang arjaning buwana ||
26. wêtune kang păncadriya | murungkên cipta lastari | saka solan-salining tyas | lanat kang tanpa upami | cêgah paworing Gusti | puniku budi kêlurung | laranganing sujana | kang ahli klakuan ngakir | lah elinga yèn sira bakal pralaya ||
27. mamriha tama sampurna | urip mati kang nyukupi | pangudining sangkan-paran | ungsêdên kitab lan tapsir | ywa sira gêdhag-gêdhig | gumunggung sarta kumlungkung | uripmu mung sapisan | yogyane ngupa utami | laku arja măngka sanguning pralaya ||
28. busanane mukmin kang kas | kang kanggo ing ngrika-ngriki | aja nglakokakên jajal | lair batine Ijajil | pragalba sru angêrik | gora rèh magêtêr wagyut | orêg pratiwi jinjang | nulya mesa pasang liring | buntut jênthar lir wangkawaning mandrawa ||
29. arimba nubruk saksana |
--- 36 ---
katampan murdaning bothi | tinamèng sungu gumêbrag | rêbut jaya sura sakti | dangu ungkih-ingungkih | kêkalih têguh timbul tus | wal kontal ting cêkekal | kêbo mahyakkên gunasti | bijig sela dadya amun-amun awra ||
30. kumêdhut digdèng awiyat | ngampak-ampak mawa bahni | mayuta-yuta dahana | lir wrêsa sing awiyati | bayak nêmpuh arimbi | arimong kewran ing kalbu | kamayan dahanarda | daruna cidraning mundhing | macan gembong mamrês budi tiwikrama ||
31. mêkar kang guna widagda | dayèng kamayan mawêrdi | tinarimèng janaloka | sakala jawah nêkani | păncawora wor riris | gumrujug nyirêp kang latu | wus nir dayaning wongwa | campuh malih danu dèbi | kadibyane karo pisan tanpa guna ||
32. danuka mamrês ing nala | mahyakakên aji bothi | lênga rasatala wrata | saking punuk sudirasthi | saciptanira dadi | Bandung Băndawasanipun | dahat [daha...]
--- 37 ---
[...t] subadyèng kara | sakala sarira wêsi | macan gembong nulya mahyakkên danuja ||
33. asidhakêp suku tunggal | nutup wiwara nawa di | nyumpêt kanang păncadriya | ngèksi tikswèng grana lungit | mandhêng kang puja jati | kajatèn katrimèng sujud | sakala malih warna | wujud waja purasani | iya iku wêsi ibrani nagara ||
34. ngêndhih kasêktèning mesa | sanalika dadya glali | dlèdèk wus tanpa budaya | nulya kasaput ing ratri | samya mundur nyakalih | sima tansah ngunggut-unggut | ketang ardaning driya | dènnya sru kapengin daging | saya sêngkut rèh bênêri tata praja ||
35. ucapên sira maesa | sawusnya ngaso pribadi | ngunandika jroning nala | kayaparan awak mami | nir budayaning urip | sun timbang-timbang ragèngsun | kaya tan bisa wudhar | kadhang saya ruwêt mangkin | nora ana wêkasane kang prakara ||
36. sun saraha karsèng wagra | sun wèhi punuk sapalih | adate wong mangan [manga...]
--- 38 ---
[...n] enak | tan trima yèn mung sapalih | bagja kèri sathithik | cilakane nyawèl gurung | kadhang durung narima | malah ulur lidhah kisi | yèn mangkono nyawaningsun kalambrangan ||
37. mênawa ingsun panggaha | pira boboting kesari | ngadu guna dibyèng rana | kapêksa sun tan gumingsir | wangsul watêking dèbi | culika dursilèng laku | pêng-pêngane pragalba | nglimpe dursilèng pakarti | nubruk gurung gulu rantas ngêtus darah ||
5. Maskumambang
1. kumambanging nala danukarda miris | sun gagas tan enak | yogya miruda ing wêngi | ngupaya sambunging gêsang ||
2. marang ngêndi pangungsine nyawa mami | tiwas yèn tan ngendra | istiyar wajibing urip | sun ngalor kene kewala ||
3. mring wismane manjangan kang tunggal jinis | padha băngsa kalal | manawa bisa ngayomi | patiku kang siya-siya ||
4. nadyan ringkih paribasan giri lusi | mokaling tumitah | sigra wanci ratri [ra...]
--- 39 ---
[...tri] anis | dhêmitan tan dangu prapta ||
5. wismèng randhing ingacaran tata linggih | sinungan kramarja | bagya binagya ing wuri | kêbo nulya pasrangkara ||
6. hèh ta yayi manjangan praptèngsun iki | arsa minta wêlas | pancasên susahing ati | tan ana manèh mung sira ||
7. bothi nulya jarwa purwa amêkasi | manjangan sru jola | rumăngsa yèn tunggal jinis | kalaling kukum agama ||
8. nambung sabda manjangan dhumatêng bothi | mundhing kadyaparan | prakaranta luwih sungil | bab mungsuhan seje băngsa ||
9. ingsun nora kaduga ngawat-awati | nadyan sun kêrigna | ranggah komprèng tuwin randhing | saeka prayambêk sura ||
10. tan kuwawa aja kang têmpuh ing jurit | pinandêng kewala | kancaningsun anggêlali | wêruh bae klêngêr tuwa ||
11. rèh wus komuk kasêbut kabar kesari | prawira digdaya | kalana jaya di murti | putus munah gunging kewan ||
--- 40 ---
12. hèh danuka pratikêl ingsun sira glis | coba mangalora | ana sujanambêk niti | kuwuk para rab sugriwa ||
13. anèng kêndhal growong dènnya mangun tèki | dhasar tunggal băngsa | lan macan pangane sami | manawa bisangsung mulya ||
14. banjur srahna pati uripira bothi | sun kira kaduga | si kuwuk sanadyan cilik | nanging putus ngèlmu byakta ||
15. saha bangkit wirasat Iman Supingi | kêbo glis pamitan | ngalor wisatanya papti[6] | sangisoring kayu kêndhal ||
16. kêbo ngungak wiwarèng kuwuk kapanggih | sru kagyat wil pusa | ngacarani tata linggih | kuwuk nabda nyakrabawa ||
17. sarwi mèsêm janur gunung sira bothi | kadingarèn mangkya | prantèng kene netya lutih | lah apa nêmu prakara ||
18. ingsun kira prakaramu bangêt sungil | turidaning muka | kucêm ngêlob-êlob bothi | apa ta darunanira ||
19. kêbo matur ing purwa madya mêkasi | dènira [dè...]
--- 41 ---
[...nira] wêwarta | mring sugriwa èsmu tangis | mukane konjêm pratala ||
20. dhuh sang wiku mugi pêparinga ing sih | pêgating uswamba | paduka ulun watawis | sagêd ngêndhih dibyèng sima ||
21. ulun dhèrèk ing dunya tumêkèng ngakir | kuwuk nambung sabda | ingkang sarta kirig-kirig | o o yèn mêngkono sira ||
22. barang pêtêng sing sapa kanggonan wêdi | anggèng apyun gêlap | măngka kêncêng pra pulisi | kagledhah tan wun sangsara ||
23. tibèng dhêndha kêna punukmu sapalih | têrkadhang rinampas | bab jangjimu kurang rêsik | pratikêlku wènèhêna ||
24. nadyan mati sapisan slawase urip | nrimaa kewala | ing benjang antuk suwargi | langgêng nikmat tur munpangat ||
25. kang măngka wis mupakat bênêring kakim | sing sapa wong utang | iku kudu nyaur pasthi | măngka utang seje băngsa ||
26. apamanèh dudu sapadhamu bothi | sanadyan bênêra | nanging sira tan ngundhili [ngundhi...]
--- 42 ---
[...li] | sasat timun mungsuh duryan ||
27. si arimba mungsuh lan sira samênit | tan găndra sapira | wagra sura dibya sêkti | dhasar singaning Nèdêrlan ||
28. santerone ing tanah Jawa tan mirib | prabawa goraya | yèn gêro bumi sru gonjing | gumêtêr singa miyarsa ||
29. mesa dupi krungu sugriwa dènnya ngling | tanduk ngerang-erang | nutuh lêlakon ingkang wis | sanalika nir dayanya ||
30. gagas-gagas tan antuk wênganing pikir | samana maesa | maksih noraga minta sih | danuka matur ngrêrêpa ||
31. dhuh sang brewa kawula srah pati urip | tan sagêd matura | manuhara mrih mêmanis | mung uswamba kaatura ||
32. dene mangke lamun pun arimba prapti | ulun tan suminggah | rèh kajibah soroh pati | mung paduka sêksènana ||
33. kawularsa nanggulang ngêkahi urip | kuwuk dupi myarsa | sabdaning kêbo mlasasih | luntur wêlase sakala ||
34. pasrangkara [pasrangka...]
--- 43 ---
[...ra] marang sira mesa bothi | hèh kêbo kang sabar | ywa nglalu mangkono bothi | sun golèk wênganing driya ||
35. nêngna gantya kocapa ingkang kinawi | sajuganing kewan | kênthus kasubing pawarti | êndhèk cilik trincing kêras ||
36. sêmu bundêr abang nom gigire dalir | sungune tan panjang | lir lombok abang alungit | wulu lêmês alus raras ||
37. kulit tipis pandhês prabane mathathit | wênês prabèng netya | sumèh sabare rêspati | polatane lêmbah manah ||
38. cakêp cukup basa-basaning kumêlip | putus kasusastran | pangulahing nitisruti | bangkit têmbung Lănda Ngarab ||
39. kèhing kitab Kuran tapsir kaelani | supi kawruh palak | mukarar juhmiyah bahwi | usul wus dene maknunat ||
40. tasrip nahwu naola anwar bajuri | daka bayanallah | kitab samsarah tajuwit | palanggêraning wêwacan ||
41. mat kang wajib id ambilagonah [a...]
--- 44 ---
[...mbilagonah] prail | wus ngêntèk sadaya | apamanèh sastra Jawi | pramasastra ywa karana ||
42. dasanama bausastra buma kawi | saha layang babad | asthabrata rama kêling | tekawardi ramayana ||
43. myang anbiya pustakaraja prituwin | layang anglingdarma | nawawi Iman Bukari | makutharaja lan menak ||
44. marmanira pêthangkus ahli ing budi | wit dhêmên piwulang | buku saananing bumi | saka Nèdêrlan Indiya ||
45. kawruh ukur algêbrah myang règêl pandri | kèh ukuran anyar | elo mètêr dèn kawruhi | bobot lita kilo myang gram ||
46. têtimbangan cêngkal ukuran kalanji | kati pun Nèdêrlan | palêm mil ukuran bumi | marma kênthus swarjanèng rat ||
47. planggêraning nagara krama sitruksi | wèt tuwin sêtat blad | anggêr pranatan pulisi | buku kandhungan datansah ||
48. myang nawala pradata lan anggêr rêdi | arubiru miwah |
--- 45 ---
règêlmèn sadaya ngênting | cukup praboting agêsang ||
49. kasudibyan cakêp cukup liring ngèlmi | pangulahing pêrang | pangrusakirèng dur juti | kang mangudi karaharjan ||
50. lêgawèng tyas cipta budi amumpuni | sadu parikrama | tan kadho ulah lêlungid | tanggap graitane pasang ||
51. tan kawêkèn agal alus sungil rumpil | sarta ahli brata | mudyastuti mring Hyang Widhi | susilarja nrang wikara ||
52. guna srana krêtarta wêweka murti | sabar sănta budya | asih ing Dat maha sukci | putus ubênging buwana ||
53. pangadilan kukum lawan yudanagri | kêncêng sinantosan | marma sayuk para kumlip | rèh wasis mranata basa ||
54. basa-basa basukine dèn kawruhi | mrih wrata raharja | agama nêmbah Hyang Widhi | saya kasub kasumbaga ||
55. panêngrane kumênthus mèt dasanami | pangrekadayanya | katyaka gumira tuwin | pathangkus saha kênthorang ||
56. myang kwandaka [kwa...]
--- 46 ---
[...ndaka] kênthula punika sami | kênthus jarwanira | kalokèng sêrat pawarti | têmbung Lănda Mlayu Jawa ||
6. Mijil
1. wijiling tyas padhang nrawang mingis | mêmêt nyamut kamot | widagda ing budi wus rêjasèng | guna sakti samaning dumadi | marmane kawarti | kênthus dadi pokrur ||
2. bangkit mancas prakara kang slundhit | ribêd ruwêt bolong | saking dènnya luhur pangawruhe | ngayu yukti kayaktèn nastiti | surti ngati-ati | timbuling pitutur ||
3. akèh lamun rinumpakèng tulis | ucapên sang kêbo | dènnya minta kuwuk kawlasane | tansah anèng ngarsa sru mangudi | wuwuse ngrêrintih | manuhara arum ||
4. samana wil pusa koguk myarsi | têmahan nabda lon | hèh danuka mituruta mangke | ing sapangrèh pratikêl sun bothi | sirarsa sun irid | ring omahing pokrur ||
5. kang subrata dhepok Ngampèlgadhing | kênthus prawira nom |
--- 47 ---
baut munah ing prakara gêdhe | nalar ingkang dahat ribêt sungil | kang slundhitan klêmpit | malang-malang putung ||
6. rawe-rawe rantas sirna gusis | undhagi ing kewoh | wignya laku goroh sarta barès | sigra budhal kuwuk lawan bothi | wisatanya prapti | dhepokirèng kênthus ||
7. ingacaran wus satata linggih | kênthorang nabda lon | paranbaya karo praptèng kene | kang sawiji anandhang prihatin | kuwuk matur inggih | dhuh sang maha wiku ||
8. rèh pininta sraya sumitra di | punika pun kêbo | waktu mangkya manggih susah gêdhe | ribêd langkung saking sèwu kêthi | punika pun bothi | sumăngga kang atur ||
9. alon nabda kênthus marang bothi | lah kapriye kêbo | purwa madya tutura kang barès | aja goroh barang laku kang wis | bothi matur aris | purwa wusana wus ||
10. ing mangkyamba asrah jiwa ragi | dhumatêng sang kaot | nyumanggakkên [nyumanggakkê...]
--- 48 ---
[...n] paduka sapangrèh | ujêr dede băngsa kulit daging | nyuwun aling-aling | pêsatirèng umur ||
11. datan sagêd matur kadipundi | muhung jèrèng lakon | nanging dintên wingking amba darbe | punagi kang sung raharjèng urip | yun mruwita nyantrik | dadya uluguntung ||
12. saha makmum puja taki-taki | ngataskarèng Manon | kênthus dupi têrang pamyarsane | marang kêbo dènnya gung prihatin | têmahan trisna sih | wruh nalar ingkang wus ||
13. alon nabda mring mesa hèh bothi | bab nalar mangkono | datan ewuh mungguh pratikêle | kang kasêbut anggêr tanah Indi | kalaku nèng Jawi | bab sêlang myang sambut ||
14. iya iku ran prakara sipil | nora dadi ewoh | wusnya têrang sugriwa lumèngsèr | arsa mulih rinilan lêstari | gantya kang winarni | sima kang angluru ||
15. marang kêbo ngubrês ing wanadri | pèrèng jurang jêro | tan kapanggya anglarah tapake | mangkana osiking nala dèbi | mring
--- 49 ---
ngêndi si bothi | lungane ing dalu ||
16. rèhning sima taruna dibya di | têguh prawiratos | angungkuli sasami-samine | pilih tandhing boboting kumêlip | tan ana kang mirib | kasêntikanipun ||
17. marma dahat mangancam mring bothi | lalu mêlok-mêlok | katon bae saparipolahe | wus linali-lali datan lali | lêlakon ngalani | tan nêdya rahayu ||
18. pantês lamun pinugut kang urip | ala samèng sato | ingsun pungsêng ing êndi parane | tan antara mong antuk pawarti | kêbo mangkya dhêlik | anèng wismèng pokrur ||
19. manjangan kang nyukani pawarti | katranganing kêbo | mong wisata mangalor parane | prapta wismaning kuwuk pinanggih | anèng growongan wit | kêndhal tata lungguh ||
20. wusnya samyandum arjaning wuri | gembong tanya alon | hèh wa kuwuk têkaningsun kene | angupaya
--- 50 ---
buron ingsun mundhing | pawarta kang yakin | nèng kene andanu ||
21. sira ingkang ngumpêtakên mangkin | yèn nyata mangkono | sun prajaya wandanta ywa kagèt | rèhning sira sabiyantu juti | patute pinatin | ngubungi laku dur ||
22. kuwuk kagyat tyasira gung miris | maras mar dharodhog | sru wel-welan nir budidayane | têmahane kuwuk datan wêdi | wandane pribadi | alon dènnya muwus ||
23. bênêr sira panyakramu dèbi | sun kanggonan kêbo | nanging ora mung mampir nyatane | ing mêngko nèng kulon kene bothi | wismaning undhagi | kênthus karan pokrur ||
7. Pangkur
1. kapungkur kuwuk wêlasnya | marang kêbo sarèhning ati drêngki | nglairkên krenah kang dudu | nir trêsnaning sasama | tanpa tilas kawêlasane mring danu | pasrangkara hèh arimba | sira mangkata dèn aglis ||
2. ananging ingsun mêminta | jangji marang sira yèn kêbo kenging | ingsun mujur wit bakyumu |
--- 51 ---
lagya nyidham kaworan | saha rina wêngi ngrêrintih jêjaluk | gêtih daging jantung manah | yèn si kêbo têkèng pati ||
3. sun pasthèkkên kabrabeyan | kêbo lawan sira angadu sakti | wus tamtu yèn nora ngukup | nanging sumêlanging tyas | kang ngayomi si kêbo kênthus dibya nung | rèh adpokad widisana | baud ngrekadaya sandi ||
4. sigra arimba pamitan | lumaksana ngulon têlênging ati | ucapên kêbo lan kênthus | kang lagyeca gunêman | ya ta wau katungka ing praptanipun | mong sirna kramaning gêsang | nguwuh-uwuh minta tandhing ||
5. hèh danuka prastawakna | kadibyèngsun singa Nèdêrlan Indi | kang putus pratamèng kewuh | munah durtaning karta | anatasi sukêrtining jagad rampung | wong murang pranata arja | si cêmêr satruning urip ||
6. kêbo dhasaring jahanam | kêkêl langgêng sajroning nraka api | druhakamu tanpa petung | lêksan kêthèn mayutan | wus têtela
--- 52 ---
wong dama tinuntun bagus | sinung bukti têkèng lêma | dadi pêpalanging pati ||
7. sasat sinambungan nyawa | êmèh bae ragamu têkèng pati | kalantih tan bukti nginum | nglemprak yayah gusthika | wus rinubung ing lalêr maèwu-èwu | nulya na wong salèh prapta | asung rijêki umintir ||
8. janjimu srah jiwaraga | têkaning don mungkir cidra ing jangji | kodhig dahat murang patut | damanira midrèng rat | alingana gunung sèwu bumi pitu | yèn ala pasthi katara | rèh gêlah-gêlahing bumi ||
9. kênthus dupi myarsa swara | sru sêsumbar angèsi-èsi bothi | nir tatakramèng tumuwuh | duka sajroning nala | pasrangkara hèh pragalba ywa kumlungkung | wêruha tataning gêsang | sabar pitukuning swargi ||
10. nèng dunya ngupa utama | wajibing wong mêngku trapsila yukti | lah apa prakaranipun | enggal sira tutura | rèhning kêbo ana kang kuwasa mêngku | têgêse wêngku pikuwat | ingkang tanggung ala bêcik [bê...]
--- 53 ---
[...cik] ||
11. ingsun kang wênang masesa | saisine jroning kukuban mami | lamun ana nalaripun | prayoga pratelakna | wus lakune prakara kudu dèn atur | kamot anèng gugat jawab | saha paturaning saksi ||
12. porsès pêrbaling papriksan | pra kumisi kang wajib ngudanèni | dakwa myang panangkisipun | êndi kang bênêr mênang | marma jroning anggêr Nèdêrlan kasêbut | bab kaping nênêm mangkana | wênang wajibing prakawis ||
13. hèh macan age tutura | purwa madya wusananing prajangji | wanci dina sasi taun | sun pacake nèng layang | sarta asli kalairamu kasêbut | lan manèh panggaotanta | yèku lakuning prakawis ||
14. lamun nora mangkonoa | tan tumindak lakuning gugat mangkin | wit anggêr Nèdêrlan sung wruh | bab ping nêmlikur munya | nora kêna wong kasêrêg dening khukum | yèn tan têrang nalarira | marma dina tanggal sasi ||
15. kudu kasêbut nèng dakwa | bokmanawa nalar kadaluwarsi [kadalu...]
--- 54 ---
[...warsi] | bab tri dasa juga nutur | prakara klengga nata | mung rong warna siji kang ginugat lampus | kapindho kadaluwarsa | wus kasèp kaliwat lami ||
16. yèn sira wus atur gugat | si danuka sun priksa nuli-nuli | ngaku mungkir jawabipun | uga kamot ing layang | yèn wus gathuk gugat jawab ingsun putus | watone anggêr Indiya | marma sun mangkono dèbi ||
17. miturut dhawuhing nata | Kangjêng Nabi Suleman prajèng Mêsir | kang ngratoni kutu-kutu | dharatan lan samudra | waktu iki paring bêbênêran amung | cacahing adil nêm warna | siji bêbênêran dhistrik ||
18. pindho bênêran bupatya | ping tri landrad kaping pat rat kuliling | lima rat yustisi iku | bêbênêraning Jawa | kang kaping nêm aran pangadilan luhur | iki unining pranatan | jroning bab sapisan dèbi ||
19. lan manèh ana pranatan | kang winênang padha nyêkêl pulisi | uga nênêm cacahipun | sawiji lurah desa | pindho
--- 55 ---
lurah dhistrik ingkang kaping têlu | up jaksa lan para jaksa | kaping pat para bupati ||
20. para residhèn ping lima | kaping nême sarupaning priyayi | lan para wonge wus tamtu | kang pinarcaya jaga | dene ingsun iki dhawuhe Sang Mulku | kinawasa ngrèh kang tata | ingkang kasêbut nèng buslid ||
21. dadya dhistrik ngrangkêp jaksa | marma kudu wruh pranatan bab kaping | awit patang puluh têlu | têkan bab satus astha | sarta bab ping têlung puluh nêm kudu wruh | têkaning bab sèkêt papat | iku wajibirèng dhistrik ||
22. marma macan prayogèngwang | sun pacake nèng tulis supayeling | ciptaning mong bênêr kênthus | sakèhing gugat jawab | luwih titi ing atur pratelanipun | hèh pêthangkus rungokêna | juti culikaning bothi ||
23. dèn jarwa purwa wusana | sanyatane tan suda tan muwuhi | tinulisan dening kênthus | satiti têrus têrang | kênthus nulya nabda mring maesa danu |
--- 56 ---
sarèhning wus antuk wulang | ature danuka mungkir ||
8. Durma
1. durmaning tyas danuka matur tan ngrasa | utang kang rupa daging | dhumatêng sardula | yakti nguni kasrakat | kalantih tan minum bukti | tandya pragalba | têtulung lata warih ||
2. ron katela rèndèng drèngès ron tilarsa | amba bukti nyêkapi | angsal slapan dina | sadintên kaping tiga | sampat tan kirang punapi | praptamba lêma | èstu mong kang ngingoni ||
3. dene mangke mong nagih kula sandika | badhe kula sauri | sapintên kang gugat | darèngès ron tilarsa | kinum warih kadya nguni | ujêr wus têrang | pangadilan dhawuhi ||
4. macan dupi krungu jawabing danuka | ngungkiri kang prajangji | madêg suraning tyas | ngêrik gora goraya | sru minta lawaning tandhing | lir yun nguntala | kumênthus nabda ririh ||
5. hèh sardula ywa ge mahyakkên diksura | kumlungkung kumawani | yèku salah tămpa | dudu caraning tata | mungguh tataning prakawis | kudu
--- 57 ---
katimbang | mupakat lan para lid ||
6. yèn wus kumpul siji panimbanging nalar | nuli dhawuhing ponis | têgêse prampungan | uga kamot ing layang | nanging arès kudu mawi | dèn sahkên marang | up nagara Batawi ||
7. têrus marang Mêsir konjuk Nabi Sleman | ratuning para kumlip | mêngko yèn wus têka | măngka sira tan trima | kêna rêkwès badal ponis | de gugatira | iki prakara sipil ||
8. sarèhêna bae sawêtara dina | kang sabar kang aririh | aja murang tata | pragalba wus darana | dupyantara ri kang ponis | satêkanira | bab prakaraning dèbi ||
9. dènnya drêdah rêbut bênêr lan danuka | prakara potang silih | adiling pradata | wêwaton wèt Indiya | saka panimbanging pra lid | kesari mênang | bênêr tămpa rijêki ||
10. rupa sukêt tarulata ron tilarsa | lung rèndèng tuwin warih | anêtêpi gugat | bab gugate mong minta | daging sacuwil tan kêni | dene maesa [ma...]
--- 58 ---
[...esa] | iku kudu num bukti ||
11. bab ping satus sawidak pitu uninya | pranatan tanah Indi | kang dadya gêgaran | mungguh apsahing tăndha | sajroning prakara sipil | marma danuka | kapêksa ambayari ||
12. yèn bab punuk macan nora pisan kêna | awit tan darbe saksi | dhasar kêbo singlar | ngaku mung utang pangan | gêgodhongan miwah warih | iki putusan | dhumawuh mong lan bothi ||
13. sima dupi miyarsa punang rampungan | butêng riwut netyandik | anggêro lir gêlap | liwunging păncadriya | kabasmaraning tyas wani | nyat ngadêg malang | megung anguwuh tandhing ||
14. anggurnita sayuta jagad kèbêkan | prabawane wèh miris | giris kang miyarsa | tandanging singa rodra | netra lir danumaya di | dènira sumbar | rêbutên ing ajurit ||
15. iya iki leyo singaning Nèdêrlan | kênthus dulunên mami | yèn sirarsa sirna | lêbur luluh wor kisma | barênga maju lan bothi | kang dus sutêrta[7] [su...]
--- 59 ---
[...têrta] | lêlêthêk satru juti ||
16. kênthus dupi myarsa sabdaning arimba | nambung sabda sung peling | hèh mong ywa mangkana | wruha tataning praja | bageyanirèng prakawis | dèn silah-silah | mung kinarya rong warni ||
17. kang sawiji sipil araning prakara | loro aran kriminil | de sipil punika | kaya ta apyun gêlap | myang lakune potang silih | saha yèn ana | nalar kang cilik-cilik ||
18. yèn kriminil iku mring bab kadurjanan | kaya ta: wong ngapusi | maling culêng kampak | ngimpês wong tuwin begal | ngobong omah gawe dhuwit | yèku sadaya | munggah landrad wus pasthi ||
19. măngka macan prakarinira punika | klêbu bageyan sipil | pamancasing nalar | tan trima kêna munggah | badal ponis iya kêni | kasêbut nèng bab | satus sangang dasa dwi ||
20. têkaning bab satus sangang dasa astha | kêna rêkwès manginggil | anjèrèng lampahan | sarta nampik [na...]
--- 60 ---
[...mpik] putusan | papriksan sadaya bali | yèn wus nèng kana | yakti katimbang malih ||
21. macan maksa tan darana ambêg arda | kêras mawinga wêngis | ngisis siyungira | tinon lir kapurancang | kuku mêgar ngilat thathit | pasang wêweka | rèhning sura di murti ||
22. suraweyan sêsumbar aminta lawan | kênthus wikrama wrêdi | mêkar jaja jêmbar | wadana mijil gêlap | sru tumanggap hèh kesari | tan kulak warta | anon rungoning kuping ||
23. yèn si kênthus prawira murti sudibya | putus kridhaning jurit | iyèki kwandaka | sring gadho daging macan | kapasang yoga sirèki | sun patagihan | durung kambon saari ||
24. rèhning sabên dina wus nadhah satunggal | yèn tan pracaya dèbi | lah ta tilikana | sumur ing wurinira | ruwiyan êndhas mong siji | kang kaya sira | nora êntèk sun bukti ||
25. kabênêran arimba mundur angungak | sajroning sumur kèksi | ana sirah macan |
--- 61 ---
gêngnya kagila-gila | mong tandya lumayu gêndring | tan wruh yèn sirah | layangane pribadi ||
26. graitaning nala si kênthus sanyata | digdaya sura sakti | guna wirotama | sun sakêthi tan nyana | yèn bisa munah kesari | mong nunjang-nunjang | lumayu sipat kuping ||
27. sarwi gêro goraya gêtêr gumêntar | ngetan ya ta winarni | kuwuk krungu swara- | ning macan kamigilan | pinêthukakên sira glis | wusing kapanggya | wil pusa tanya aris ||
28. paranbaya sira mlayu sarwi mahyang | gugup dènnya mangsuli | kuwuk bênêr sira | kênthus tuhu widagda | ubêding nalar mangênting | prakaraningwang | kalah sarta mèh mati ||
29. ing samêngko si durcara kinukuhan | sun jaluk nora olih | nganggo gugat jawab | laras lakuning nalar | prampungane sun katitih | nêdya sun paksa | têmahan sun sinung wrin ||
30. jêron sumur ana êndhas mong sajuga | ika sisaning bukti | kênthus sabên dina | siji tadhahe macan [ma...]
--- 62 ---
[...can] | nuju norantèk sun èksi | sru kamigilan | lumayu yèn binukti ||
31. katujune kakang sun ora dèn untal | buru daging sacuwil | mèh kelangan nyawa | yèn mangkono sugriwa | sun rilakake bae wis | kêbo satunggal | ngupaya dina buri ||
32. lamun maksih urip kaya nora nguyang | dilalah wus pinasthi | dawa uswèng mesa | ing wana ora kurang | mung nyingkiri kêbo siji | kuwuk tumanggap | wuwuse ngèsi-èsi ||
33. o o bodho têmên sira iku macan | kêna dipun apusi | adating kênthorang | bêbujuk ngomandaka | baud jêlag angalêntik | saking blilunta | tan wruh dugi prayogi ||
34. sayêktine kang nèng jêron sumur ika | layangamu pribadi | dudu lêluwihan | iku sababe macan | jatine sirahmu dèbi | yèn tan pracaya | ngombea marang bêlik ||
35. mêsthi ana sirah macan kaya sira | gêdhene nora slisir | mong sigra [si...]
--- 63 ---
[...gra] ingajak | mring bêlik gêgancangan | wusnya prapta ngungak nuli | wêruh ing rupa- | nira nèng jroning bêlik ||
36. dahat ngungun ing driya kêna paeka | arimba muwus aris | kayaparan brewa | mungguh pratikêlira | sun manut sarèhirèki | supaya gampang | si kêbo sun patèni ||
37. sira kuwuk sumambung sabda hèh macan | prayogane samangkin | balia kewala | kang têtêg yya sumêlang | cature ywa piniyarsi | rak banjur lunga | si kênthus kêbo kari ||
38. nadyan wani panggah si kênthus tan găndra | ingsun wani prang tandhing | ngadua kadibyan | sira prang lan maesa | aku muhung jaluk dhidhih | bakyumu nyidham | iku kang dadi ati ||
39. dene sira yèn sumlang payo lan ingwang | kang ngatêrake bali | buntutmu cinancang | kalawan buntut ingwang | tăndha yèn saeka kapti | wus linaksanan | buntut cinancang nuli ||
40. tali pati murih kêncêng kukuh kuwat | kuwuk nemplok nèng gigir [gi...]
--- 64 ---
[...gir] | sigra mong wisata | mring Ngampèlgadhing prapta | pêthakus kagyat mangèksi | kalong suranya | mangkana ciptèng ati ||
41. lah ta sapa kang ngojok-ojoki macan | dene ta wani bali | mokal yèn oraa | ana ingkang gêgasah | kênthus nulya trang mangèksi | gigiring sima | kuwuk ingkang mêthangkring ||
42. asru nabda pêthangkus marang sugriwa | sira bombong prakawis | pakaryèng adpokad | kasbut anggêr Indiya | bab ping satus tigang dèsi | lan sajroning bab | rongatus kawan dèsi ||
43. uga kêna wong têtulung ing prakara | kudu nganggo notaris | nyêkêl layang kwasa | saka kang darbe nalar | balik palilahe êndi | kang wus tinandhan | dening tuwan notaris ||
44. yèn mangkono têkamu mung nyaur utang | macan sawiji iki | minăngka anakan | lah ta sun datan arsa | lakune ing jaman iki | akèh wong utang | kudu kêndêl nganaki ||
45. măngka ingsun [ing...]
--- 65 ---
[...sun] kuwuk sêlak pêtagihan | kongsi lungse kang wanci | sira padha uga | kasèp mangan rah limpa- | ning macan pasthi nagihi | dene ta sira | mung gawa macan siji ||
46. gawe apa malah anggêgalak racak | nora gawêr binukti | yèn sugriwa sira | tan bisangsung entresan | sabên dina macan kalih | sun wèhi mayar | nicila sabên ari ||
47. têlu-têlu ananging utangmu dadya | macan sawidak iji | babone tri dasa | yèn tan dadya pêjahan | sabên dina anganaki | nora sah-êsah | sun wêlas mring sirèki ||
48. sima dupi myarsa sabdaning kwandaka | yèn mung karya ngrèntêni | dahat kamigilan | dhêg-dhêgan têrataban | kasudiranira ênting | gêmprong anggiwar | sigra lumayu gêndring ||
49. nyêrang alang-alang glagah padhas parang | buntut kêsèrèt muntir | sugriwa gandhulan | nanging tansah linarak | kala maju macan wani | ngadêg buntutnya | yèn kalah ngawêt silit ||
50. kuwuk babak [baba...]
--- 66 ---
[...k] bunyak dhodhal-dhadhil bundhas | kulit lir dèn sèsèti | akuthah ludira | tètès samarga-marga | nulya mandhêg macan nolih | lah rasakêna | wong arsa digo nicil ||
9. Sinom
1. mudhaning budi surakah | sandhangên wêwalês mami | sandining cipta wil pusa | mêmagan ngloropke pati | utang-utang pribadi | sun nêdya dèn go panyaur | malah dudu sauran | muhung kinarya ngèntrèsi | tanpa êsah yèn ora nyaur tri dasa ||
2. kèhe sêmono utangnya | sêngadine wani ngirid | sun tan uning dèn pitênah | tan wruh lamun satu budi | lan kênthus mangan dèbi | saiki sun wruh yèn palsu | kuwuk wus kapidhara | ning kabudayaning urip | mêgap-mêgap nulya ginugut palastra ||
3. patining kuwuk têtinggal | swami nyidham têlung sasi | dahat sungkawaning nala | garbini tinilar nglaki | wau ta sira dèbi | sonya panguguting kalbu | mring maesa wus rila | nadyan kapêthukèng margi | wus tan [ta...]
--- 67 ---
[...n] pisan darbea pangancam-ancam ||
4. sigêgên wahyaning gita | ing nagari Ngatasangin | ugi maksih wanawasa | kewan wignya tata janmi | tan pae tanah Jawi | wus karsane Hyang Maha Gung | waktu ing jaman kitrah | kaelokaning Hyang Widhi | tanah Ngatasangin wontên trahing wirya ||
5. kèn wêdhus prucul arannya | maksih kênya mati ragi | midêr-midêr wanapringga | sabên guwa dèn lêboni | ngambah jurang kang sungil | wus nir baya gêntur laku | nêlas saliring tapa | kang pininta mring Hyang Widhi | ngungkulana sasaminirèng têtaga ||
6. ngungsêd pamungsênging cipta | lali nendra nginum bukti | kyating sêdya murti tama | tumaninah mamèt jais | sirna kang jair lalim | lalu luluh labda makbud | budi nuksmèng susila | silarja jananing akir | karaharjan madhêp cukuling kamukswan ||
7. swatama yun daniswara | puwarèng wêrda kapusthi | dayèng angga suksmantaya | mrih tumrah mratani warti | murcita dayèng budi | adining wanudya [wa...]
--- 68 ---
[...nudya] punjul | ngêningkên măntra sêdya | sobaskara limun anis | pindha suranggana dwisthèng cakrakêmbang ||
8. bagyarja jawata mulya | mawantah kèksi bumyadi | diwangkara sor prabanya | wimbuh liwêraning thathit | kusuk rêbut pangèksi | têtela nugraha tuhu | rabana sipat rahman | rakim kang yitma sêmadi | nirdèyèstu sêtya-sêtya taga brastha ||
9. tan kandhêg pamintanira | munah driya mardi budi | lir madubrata manidra | darana mungsêng manganti | diwarèng ati mati | pinêdhêp sangkaning idhup | ngadhêp-adhêp arjana | laksiteka wasulkamsi | tan sapa miwit jaèt samanul janat ||
10. tinutug sêdyaning puja | wong têmên Allah nêmahi | nêmu ring atma pramana | Manon jaya kang kapusthi | pinasthi antuk jais | kabul tinarimèng sujud | mujud hidayatullah | ana kaki-kaki prapti | jog tumurun saking wiyat mawa praba ||
11. rinubung thathit liwêran | teja wangkawa ngèbêki | mancur
--- 69 ---
sumundhul ngakasa | saputên miris kang ngèksi | satêngah kadi ngimpi | satêmêne nora turu | sang wrêda pasrangkara | mring dyah kang muja sêmadi | hèh ta nini munajadira katrima ||
12. sinarah karsèng iswara | kinacèk samèng dumadi | biratên subratanira | wus takdirnya Hyang Kang Luwih | nanging lantaran nini | nambut tataning tumuwuh | sira sinungan graja | satriyotama linuwih | gêntur laku subrata amati raga ||
13. asrama ing Ngampèldênta | agraning Sundara adi | wus lami antuk nugraha | dene kasubing wêwangi | radèn pêthangkus nini | dwija kang susila punjul | aryaning tanah Jawa | madhangi ing wana ardi | sira nini ing têmbe darbe atmaja ||
14. jalu nur nuksmèng sasăngka | pêparab Dyan Bagus Yatin | karan Kancil Amongpraja | lirnya dyan iku wiradi | basa wiradi nagri | lah iku pardikanipun | nini sira cupana | dhawuhing Hyang Maha Sukci | anyiptaa padhêmên păncadriyanta ||
15. mangkya sun untapkên [unta...]
--- 70 ---
[...pkên] sira | sakêdhap prapta ing Jawi | wruhanira nini ingwang | Suleman dutaning Widhi | sang rêtna wus nampani | sujuding tyas suka sukur | ana malih sasmita | pratima lit mawa thathit | saking wiyat manjing sajêroning grana ||
16. nulya sang kusumaning dyah | cahyanya padhang nêlahi | nêrawang sumilak têrang | mantêping budi katawis | asrêp kulunging galih | kaki kaki kang tumurun | maksih imbal wacana | hèh payo kêjêpa nini | tyasmu srahna nurbuwat kang tokid jana ||
17. gancare lêlakonira | pêparêngan tunggal ratri | kang mardikèng rat supêna | lir wêdhus prucul sang dèwi | ananging datan guling | jumbuh ing wirayatipun | samana kèn maenda | nariswara wus tinarik | kadya thathit jog tumêkèng tanah Jawa ||
18. pratistha agrèng Sundara | sang sukèsi tumrun ririh | lir suranggana kasasar | midrawa agraning wukir | sajêg durung tau wrin | sanadyan pawarta durung | sang nariswara mulat | pratapan ngebat-ebati [ngeba...]
--- 71 ---
[...t-ebati] | arsa nginte sapa kang darbe suyasa ||
19. ucapên kang nungku puja | eca pitêkur pribadi | kagyating nala dupyana | aturing wuta wèh margi | gănda marbuk mrik wangi | gadag ngungkuli menyak rum | pacoli rasatala | kasoran aruming putri | tanpa sangkan garjitaning tyas mangkana ||
20. baya iki ana apa | gănda marbuk amrik wangi | apa dewa ngejawantah | tumurun ngudankên wangi | sajêg sun durung uning | sari rum kadya puniku | lênganing ariloka | jroning jagad sonya ruri | tejamaya kratone bathara maya ||
21. pathining jaya kusuma | lêlangêning Hyang Pramèsthi | nilakăntha jonggring slaka | bayèki padmaning kuldi | kang nèng janatun nangim | sêsêngkêraning Hyang Guru | tumanggal ngejawantah | apa baya ingkang dadi | dadi apa gănda mangkene punika ||
22. samana musthikaning dyah | wus nyipta suyasèng rêsi | katara ingkang wangunan | botrawi mubêng rêspati | tirtanya [tirta...]
--- 72 ---
[...nya] biru wêning | kêmbang jêmbangan tinatur | nulya kèn menda wikan | sanggar pamêlêngan kèksi | ing jêrone ana arya seta mulya ||
23. cinakra maharsi tapa | dyan marpêki lunggyèng ngarsi | kagyat sang iswara tama | wruh wangkawa angawêngi | tumèjèng kara wêning | pênêsing cahya sumunu | wingit prabaning netya | tuhu siwayaning èstri | tri pandurat pêthangkus angunjal uswa ||
24. pungun-pungun lir supêna | lah apa iki kalkuri | dyan mangarsa lênggah tata | têmpuhing netra kêkalih | kumêsar anganyut sir | dyi ika sami gêgêtun | hyang-hyang murcitèng kăntha | kêkalih sêmune isin | kèn maenda prucul tansah ngincang imba ||
25. kang wèni anggung ingusap | sêngadi ngupaya itik | nguruti lingsa kapriksa | yaktine tan kêdhah-kêdhih | wus jamaking pawèstri | kang ngangkat birai kakung | tênaga solah bawa | bangkit anggêgèndèng ati | pawèh brăngta ing para priya taruna ||
--- 73 ---
26. dupi mawas wus tanpa was | kèn maenda matur aris | dhuh sang dwija amba tanya | sajara ingkang sayakti | pukulun nênuwun sih | pituduhing maha wiku | ing pundi kang ingaran | pratapan ing Ngampèlgadhing | rèh kawula atas dhawuhing Hyang Suksma ||
27. praptèng ngriki srana cipta | dening Hyang kang ama[8] luwih | nglampahi ingkang pitêdah | pêpasthèn tan owah gingsir | sinungan woding ati | jatukramaning tumuwuh | pêthangkus widisana | undhagining tanah Jawi | amba wêca mokal paduka yèn dora ||
28. ulun sidhêp wiku tama | tan wontên pandhita kidip | lah ing pundi parnahira | pidikan ing Ngampèlgadhing | kênthus graitèng galih | baya iki kang tinuduh | hidayating Pangeran | kaki-kaki ingkang prapti | alon nabda hèh teja kang sulaksana ||
29. dene dahat dèn ta ngupa | dhawuhing Hyang Maha Sukci | ing ngêndi sang dyah pinăngka | yèn wus warah sun sajari | sun dhèrèkkên kapanggih | wik wadi bang-bang [bang-...]
--- 74 ---
[...bang] kumênthus | asrêp musthikaning dyah | umatur maring sang rêsi | kawulèstu wanudya trah Daniswara ||
30. wana ing Atasmaruta | menda prucul kang kawarti | praptèng ngriki lir supêna | jog agrèng Sundara wukir | mèsi suyasèng rêsi | Ngatasyun minta pituduh | pêthangkus nambung sabda | kapasang yogya rêtna di | iya iki yayi dhukuh Ngampèldênta ||
31. pituduhe kaki wrêda | iyèngsun ingkang mandhiri | wiku ingkang maha brata | muja mangêningkên budi | wus antuk sasmita di | sujanma wrêda tumurun | ngaku Nabi Suleman | ngêmban timbalaning Widhi | duk samana karweka cocog sajarnya ||
32. tan winarna dhaubira | kèn menda lawan sang rêsi | sawusnya antara lama | tan ana winacak galih | sampat atasing urip | widada kêkalihipun | samana kacarita | tètèsing nutfah wus dadi | menda prucul angidham-idham kaworan ||
33. sinome ngrompyoh nèng imba | kadi wangkawa ngawêngi |
--- 75 ---
tăndha ing guwa garbana[9] | nayakèng jagad yun lair | wirayat wus mratani | ing janaloka misuwur | samana sang dyah nendra | ngimpi panggya Nabi Kilir | ngandikane wus garbini nini sira ||
34. ing têmbe umahya priya | iku aranana benjing | radèn kancil wicaksana | wus pasthi karsèng dat sukci | putranira sayêkti | pingul dibyambêg rahayu | murwani daniswara | ingidhêp kewan sabumi | lah ta nini ingkang ngati-ati sira ||
35. nulya nglilir kèn maenda | dyan marêk ngarsèng sang rêsi | ngaturakên kang supênan | nyuwun dipun wahanani | kumênthus muwus aris | sira mênênga mung sukur | mring Hyang Kang Maha Mulya | ywa kongsi kawêdhar nglathi | yèn karungu ing liyan kurang prayoga ||
36. wus dungkap ing kawan wulan | maenda nora sah ngimpi | para nabi sung wêwarah | lamun jabang bayi lair | sinungan nama kancil | dupi prapta pitung tèngsu | kênthus tampi sasmita | ngalamat gaib kaèksi | mawèh tăndha yun tumêkèng
--- 76 ---
têpêt mulya ||
37. nabda marang swaminira | yayi sira sun jarwani | sun tan mênangi sutanta | marga wus prapta ing têkdir | panêngêran wus kèksi | kang pintêr sira mong sunu | dene praptèng sun măngsa | yayi sira sun jatèni | lan sun tèni playaran sagara rahmat ||
38. praptaningsun puput jiwa | amung kurang pitung ari | nur mukamad wus tan ana | iku muksising prajangji | marma yèn sira benjing | wus parêk datan kadulu | yeka ran johar awal | lamun kurang tigang ari | palênggahan rasul yayi tan karasa ||
39. ing tutug panggonanira | dene yèn kurang saari | napas mlêbu mêtu kurang | asrêp kewala sayêkti | sumpêk rasaning ati | wit Hyang pramana ginulung | angên-angên kuwasa | gulung napas saking sikil | ing jêmpolan kang kiwa manjing sopana ||
40. nulya mring Betal Mukaram | ing jantung angukut gêtih | ginulung dadya samrica | wusing gêtih nis manginggil | kumêplas yayah thathit | mring sajroning betalmakmur | lire bèt iku [i...]
--- 77 ---
[...ku] omah | makmur prameyaning urip | anèng kono ngukut kèhing păncadriya ||
41. pangucap ambu pamyarsa | paningal riningkês maring | sajêroning bètmakmurnya | ingaran tanajul tarki | utêk têgêse yayi | nulya ingsun nyipta mlêbu | marang pancêring netra | aran mukamad kakiki | sajatine angên-angên badan suksma ||
42. têgêse abadan napas | kêna dèn asmani gusti | wus carêm tunggal kawula | ya ingsun iya sirèki | sajatine mung mami | lagêng[10] wujud awang-uwung | suwunge mêngku ana | jumênêng ngaenal yakin | nêmu ngalam jêmbar tan kêna cinêngkal ||
43. liyêp nglangut tanpantara | sarwa sarwendah mênuhi | tan krasa sawiji apa | mung nikmat munpangat yayi | ingsun lan sira panggih | jodho nèng ngakir katêmu | yèku nugrahaning Hyang | kiyamu sipatul kadim | kanjanmahpyan nora angalap wasana ||
44. hèh yayi kang eling sira | kawruhing kewan wanadri | wus putus mutakayijan [mutaka...]
--- 78 ---
[...yijan] | iku yèn sato ngèlmu writ | ulur tan ana nyami | sasamaning kutu-kutu | nanging janma utama | kawruh mêngkono tan apti | wit manungsa tinitah sipat mukarab ||
45. lire mukarab kacêdhak | dening Hyang Kang Maha Sukci | marma ywa kapengin sira | nora luwih wêkas mami | maklum tataning urip | sampurnakna pangawruhmu | wêruha Sastrajendra | hayuning jagad sakalir | kang mutamat mungguh èsthining pandhita ||
46. têrangna rupaning sastra | myang swara unining tulis | mungguh sipate kang nyata | pêcahing lambe kang nginggil | unine manut angin | napasmu kang manjing kalbu | umunggah sipat kodrat | kumpuling rasa sajati | anèng utêk kang mancorong lir barliyan ||
47. wêdhus prucul wusing tămpa | bengat pamijanging ngèlmi | tumancêp kulunging nala | ya ta tan antara prapti | malakul maot nuli | saking jro kodrat tumurun | munpakun kayun kayat | tan ana barang kang kèksi [kè...]
--- 79 ---
[...ksi] | wus sampurna kênthus jatining têtaga ||
48. kuwanda ingupakara | lir adat kewan ingkang wis | maenda dènira wawrat | samanantuk wolung sasi | măngka tinilar nglaki | karantan-rantan ing kalbu | lênglêng linglung ing nala | dyan ana swara kapyarsi | saking wiyat hèh nini aja udrasa ||
49. wêlasa kang nèng wêtêngan | yun dadi suryaning bumi | pangaubanirèng kewan | kutu walang taga asih | nrimaa bae nini | wus pasthi karsèng Hyang Agung | lakimu nuksmèng swarga | jinagang ing widadari | nora wurung ing têmbe panggya lan sira ||
50. wus cinêtha sadurungnya | nèng lohkil makpul ing nguni | mangkya munajada sira | kang nèng guwa garba iki | jabang bayi kang sigid | yèn lair arane besuk | kancil minăngka duta | kanang susila rèh niti | wêdhus prucul umatur nuwun sandika ||
51. wus sirna punang suwara | maenda gêtun tan sipi | suka sukuring wardaya | parmaning Hyang Maha Sukci [Su...]
--- 80 ---
[...kci] | tan kêndhat sabên ratri | para anbiya sung tutur | ri wusnya lama-lama | sampun dungkap sangang sasi | dera wawrat babar jalu nuksmèng arya ||
52. akèh malaekat prapta | saha para widadari | sêsanti ngudankên kêmbang | gunasti jaya basuki | nanging tan ana kèksi | marmane kancil sêmpulur | adoh kang sambekala | gara-gara andhatêngi | lidhah kilat thathit wangkawa liwêran ||
53. wangwang lir sutejèng kara | tanpa kara-kara yakti | nulya na swara kapyarsa | hèh nini sutamu iki | lêstarèkna kang nami | kancil pêparabe patut | arane kang sanyata | dèn bagus yatin prayogi | wruhanira ingsun iki Nabi Adam ||
54. kancil nuli rinêsikan | wênêsing cahya rêspati | sumèh pasuryan ngatirah | prabaning waktra nêlahi | surêm soroting sasi | merang kasoran kang sêmu | laire ri Salasa | Kliwon măngsa palguna di | taun Iwa ingetang surya sangkala ||
55. suwara [su...]
--- 81 ---
[...wara] matênggèng karna | kèn prucul ascaryèng ati | dahat suka sukurira | dene cundhuk lawan gaib | wirayat kang dumêling | timbuling pawarta mathuk | muhung kuciwanira | pêthangkus datan mênangi | among suta puwara prucul nalăngsa ||
56. tujune jinagèng mesa | sêtya tuhune lêstari | anjaga satru duryasa | kang sarta minăngka dadi | êmban mangatas pardi | mardi budi anênuntun | sakadaring kagunan | winahya têmên nastiti | ing kadunyan têrus praptaning dêlahan ||
57. ngrasa sinambung umurnya | dening kênthorang ing nguni | samana alama-lama | tan kurang siji punapi | lir kagege sang kancil | tan siwah lawan pêthangkus | êndhèk cilik adawa | abang nom gigire dalir | kulit tipis kêncêng apandhês tur gilap ||
58. kocapa antara lama | kancil mèh baligul ngakli | yèn janmaa lagi yuswa | nêmbêlas warsa lumaris | mêmpênge ulah tulis | kawruh têtinggalanipun | kênthus [kê...]
--- 82 ---
[...nthus] sudarmanira | buku Lănda layang Jawi | kitab Ngarab rontal kropak têmbung Buda ||
59. sadaya kawruh ginulang | wong sinau kang tabêri | lawas-lawas iya bisa | nadyan tanpa guru kancil | rèhne trahing linuwih | tajêming tyas yayah punglu | pêsate saking tinggar | marma Jawarab patitis | Mlayu Lănda moncol ing rat pramudita ||
10. Asmaradana
1. dene subrataning kancil | wusnya putus ing kagunan | kêrêp pêpara lungijèn | malbèng wana sonya pringga | jurang trêbis gothaka | jajah ingkang singit singup | munggah wukir malbèng guwa ||
2. dhugal nakale kêpati | drêngki baud ngrekadaya | panasbaranan panastèn | ngrusak silarjaning dunya | rèh maksih kurang yuswa | dene maesa andanu | datan crah mèstuti karsa ||
3. kancil yèn nêrak trap silib | maesa matur ngrêrêpa | manyêgah karsaning radèn | ananging ta tanpa guna | wus mangkono
--- 83 ---
klakuan | wong ala tan bisa kawus | yèn durung kênèng rubeda ||
4. ciptaning kêbo ngantêpi | tekade tan nêdya ginggang | ngawula ing salawase | makathik amanakawan | dunya praptèng dêlahan | ngêmbani barang rèh nurut | minăngka walêsing sêtya ||
5. warnanên samana kancil | nyingit pribadi lêledhang | marang sapinggiring kalèn | kang mili anjog ring sawah | têtanèning manusa | nungsung tirahirèng ranu | têbih watawis kalih pal ||
6. toya agêng biru wêning | nèng têngahing ara-ara | sukêt ron pinggiring kalèn | kancil kacaryan duk mulat | ananing cêcukulan | palguna sêdyaning kalbu | yun wruh uluning susukan ||
7. lumaku sarwi mênyanyi | rêngêng-rêngêng ngura gita | têmbangan kang sarta lagon | suluk kawin sangsêkrita | slawatan pêpujian | nganam-anam agal lêmbut | mangulah liding prakara ||
8. tan dangu lampahnya prapti | ulu kalèn sètubănda [sè...]
--- 84 ---
[...tubănda] | si kancil siram pamrihe | dupyarsa manjing ring toya | kancil kagyat duk wikan | kewan sajuga gêgêtun | nèng pinggir angum ing toya ||
9. grêmêt ngarah-arah ririh | darana dwistha ing karya | kancil mèksi gèdhèg-gèdhèg | rêrupan ananing jagad | bangsaning buron toya | kancil manggraitèng kalbu | lah iku buron punapa ||
10. mokaling titah dumadi | asnapun kodrating Pangran | kaliwat timên sarune | kayat kayun kang cangkrama | dumunung ananira | palguna atêtanya rum | hèh teja kang sulaksana ||
11. tigas mangkyèng sun mangèksi | wujud sipating kaanan | ngêndi pinangkamu kowe | mring ngêndi paraning karsa | nêmbe ingsun uninga | hèh saru sapa aranmu | asal lan jinising apa ||
12. de kaliwat saru nisthip | nistha kauripanira | sinauran ingsun keyong | jinisku bangsaning toya | akèh tunggal manira | ing bangawan miwah laut [lau...]
--- 85 ---
[...t] | warna-warna kuwasèng Hyang ||
13. kaya ta pong-pongan kijing | yode kima kraca bangkang | tirêm kêrang sasamine | ingsun kira nora beda | titah kang anèng wana | sipat ingkang saru-saru | mratani saisining rat ||
14. balik ta sira pribadi | jinis apa ranmu sapa | tuwin ngêndi pinangkane | kancil mèsêm nambung sabda | sun kancil ranku ring rat | swarjana kang sarwa putus | gunawan mahardikèng rat ||
15. nanging salawas sun urip | kêrêp cêngkramèng wanarga | camudra[11] kali myang kalèn | durung tau wêruh sira | turon weda anistha | sudine kang ngaku sunu | darbyatma kang kaya sira ||
16. luhung cupêta bae wis | urip dêdawa cilaka | wujud sipatira asor | sarta tyasmu punggung mudha | tan kaprah makluking Hyang | mobah molah wisma katut | ngrêribêdi barang karya ||
17. cacat bangêt gonmu urip | kurang sampurna ing rupa | bok matia bae keyong | jaluk urip kang utama | aywa [a...]
--- 86 ---
[...ywa] cêmêr tan misra | sudine kang angsung susu | nusoni wujudmu ala ||
18. mokal darbea sirèki | kagunan ingkang mulyarja | pantêse atimu bodho | klêlar-klêlêr mak-êmakan | tur tan darbe agama | kitab Kuran nora wêruh | apamanèh tatakrama ||
19. seje lan ingsun puniki | musthikèng jagad wiryawan | turasing dwija kinaot | ibu trahing daniswara | pantês lamun caksana | sabarang kawignyan putus | têmbung ngoko krama limpad ||
20. luwih manèh têmbung Kawi | nadyan Kuran kitab palak | Lănda Enggris Pran Sêpanyol | bab etung wutuh pêcahan | tèlêr nomêr sun bisa | ukur elo mètêr putus | bobot litêr kilo myang gram ||
21. sarengat tarekat ngèlmi | kakekat trusing makripat | asmamu samaning Manon | nora kaya keyong sira | gêndhêng bangêt cilaka | sêpi kawignyaning makluk | keyong pinggir adoh [a...]
--- 87 ---
[...doh] praja ||
22. mara coba sun takoni | rupa lan dununging Allah | pasthi nora wêruh kowe | nadyan bisa ngaranana | anèng luhur ngakasa | yèku ciptane wong gêmblung | trima lowung anggêr gêsang ||
23. tan pisan nuskmèng utami | sarua ika tarima | tăndha yèn budine rèmèh | romot rucah tan kacacah | cacad dunya ngakirat | puniku têdhaking pikul | karêm kuru doyan mangan ||
24. beda lan sarjana murti | kancil susilarja tama | angur mati lamun bodho | rèh eling trahing kusuma | rêmbêsing madukara | rina wêngi mamrih baud | kautamaning agêsang ||
25. ywa lir sira tanggung urip | cêmêr ratuning kanisthan | sapa kang sudi mring kowe | caturan kewala sungkan | ingsun iki kabêtah | kajibah awawan wuwus | tan wurung yèn katularan ||
26. lan ngêdohakên rijêki | mêrakkên ati kiyanat | wong cubluk lir kowe keyong | apa
--- 88 ---
nora darbe wirang | wruh sasamining gêsang | asor pribadi badanmu | klêlar-klêlêr tanpa guna ||
27. kêpêthuk bae niwasi | sasat wong kelangan amal | bêgja ilang rijêkine | jroning patang puluh dina | anjangkah gayuh tuna | wus prasasat tai basu | keyong dumunung ring sira ||
28. padha-padha buron warih | luwih bodho amung sira | tan maedahi ing ngakèh | mandhak nulari ing kathah | pêngungira tinelad | luwih gampang tiru blilu | kangelan nyonto caksana ||
29. kaya ta upama janmi | sakolah mring Tuwan Rordhah | slawe taun durung êntèk | balik ngaji marang sira | sadina bae pana | rèhning kawruhmu truwilun | blilu kumprung datan pakra ||
30. coba matia bae wis | jaluka urip kang brêgas | lamun kapengin kinaot | ingkang sadu parikrama | dibya niti sasmita | ingsun nguntapakên saguh | tumêkèng jaman kamuksan ||
31. keyong katgada miyarsi [mi...]
--- 89 ---
[...yarsi] | sabdèng kancil ngerang-erang | tumulya mijil budine | wangsulane anoraga | ywa tanggung budi dama | darmambêg asoring laku | hèh kancil aja mangkana ||
32. sanadyan ingsun nglêmimir | grumutan kêthêr nèng tirta | nanging tan wêgah yèn playon | ngadu dibya kasêntikan | rikat-rikatan balap | utawa bantêring playu | lan sira ingsun kaduga ||
33. lamun pinuju ing karsi | ngadu guna kaprawiran | ngatokkên kautamane | sira lumayuwèng dharat | ingsun ana ing tirta | sira mlajar sun lumayu | cacade sun kapambêngan ||
34. tan bisa yèn dina iki | kancil sru gumuyu latah | toblas tobat aku keyong | sirèku apa supêna | nglindur mêlèk-mêlekan | de wani playon lan ingsun | saya edan têmên sira ||
35. pramanakna keyong dhisik | lurua kaca brênggala | kang gêdhe têrang padhange | dene ta wani balapan | mlayu angadu yasa | sacêngkal kewala êmbuh | măngsa bisa [bi...]
--- 90 ---
[...sa] nututana ||
11. Pangkur
1. keyong mangkur nabda kêras | bab palayon durung karuan kancil | nanging sun sêmaya besuk | êmbèn esuk balia | marga mêngko sore sun ewuh nênuwun | mêmuja muji raharja | ing Dat kang murwèng dumadi ||
2. kancil tyasira sru girang | marwatatma myarsa punang prajangji | sigra nabda amit mantuk | wusing adoh lampahnya | kawarnaa keyong nalarira cukup | ngumpulakên para wrêda | kulawarga yun pêrgadring ||
3. pêpak sagung nawung kridha | para nitisurti sasmita lungid | sinung wruh wit-kawitipun | dènira pasulayan | lawan kancil daruna puwaranipun | sadaya kul keyong rêmbag | dene timbuling pamikir ||
4. mangkana pamuwusira | hèh kang guyub kabèh ana ing pinggir | susukan gandhulan lumut | lêt patang mètêr padha | yèn si kancil wus lumayu nguwuh-uwuh | kang nèng ngarêp sumaura | hèh kancil ingsun wus dhisik ||
--- 91 ---
5. dene kang cêdhak andhêgnya | ywa sumaur yèn kêwiyak kang sandi | kabèh sanak-sanak ingsun | enggal padha mapana | ngèli bae supaya rikating laku | kang kongsi têkaning sawah | kang mulat playuning kancil ||
6. wus abipraya samoa | nalar ingkang wus kasêbut ing ngarsi | nulya budhalan sagung kul | lir inpantri kumandhah | nadyan rindhik nanging rikat kentir ngranu | sabên patang mètêr juga | keyong kang jaga nèng pinggir ||
7. susuk lan angum ing toya | gumandhul ing lumut nyamar tan kèksi | racak samya agêngipun | bangsaning kasusastran | ing sasmita tuwin sampurna ing kawruh | sangkan-paraning agêsang | caksana mangulah dini ||
8. budi wus saekapraya | bisa nanggung barang pakewuh prapti | dadya têtangkising kewuh | yèku dayaning nalar | gêcul kumpul bandhol ngrompol basanipun | luwih manèh para janma | lamun guyup anguwati ||
9. upamane sapu sada |
--- 92 ---
sajroning suh pinutung nora kêni | wit dayaning ngakèh kumpul | yèn saka siji gampang | pinutungan wus mangkono adatipun | gêmah arjane ing Jawa | sing Kumpênika sathithik ||
10. sawusing keyong sumêbar | kacarita praptanirèng prajangji | kancil wayah jam nêm esuk | prapta ing sètubanda | sru gambira kang nala dahat kumlungkung | marma anêtêpi sêtya | nèng kono uwus pinanggih ||
11. gumuyu latah tan taha | sarwi nabda hèh keyong prapta mami | kene maksih umun-umun | yun nyatani ubaya | pratignyanta rikat-rikatan malayu | amung tuturku mring sira | yèn kalah poma ywa isin ||
12. mumpung durung linampahan | prayogane wurung kewala mangkin | aja gêla tyasirèku | sun pasthèkkên panimbang | nora pisan-pisan bisaa mlayu kul | lakumu bae katara | repot anglêlêr tur rindhik ||
13. marmane wurung kewala | yèn sarjana kang durung [du...]
--- 93 ---
[...rung] wus pinikir | pupur sadurunge bênjut | keyong nambungi sabda | iya bênêr nanging kene wus sun rêmbug | tan ngamungkên sira ingkang | kanggonan budi patitis ||
14. kancil muwus keyong sira | nora kêna sun eman mangkya yakti | kumawani isin mundur | ngantêpi culing basa | lah ta age tututata[12] sun lumayu | karo êngklèk pêpincangan | sirig-sirig guyu gligik ||
15. playune mung api ora | ciptanira keyong datan nututi | mandhak mungkur dènnya mlayu | antuk nêm mètêr nulya | kancil mandhêg cêluk-cêluk sarwi guyu | hèh keyong sun tututana | burunên iki sang kancil ||
16. kul ingkang ngarsa tumanggap | wuwusira rèh wus saeka kapti | kadi kang sampun kasêbut | hèh kancil tututana | payo ngadu kabantêraning palayu | kancil kagyat dupi myarsa | swaraning keyong nèng ngarsi ||
17. sigra-sigra pinaranan | panggya keyong munggèng têpining warih |
--- 94 ---
pratistha gandhulan lumut | dhasar rupane padha | nora ngira yèn puniku akal palsu | kancil ngunandikèng nala | e e keyong gêgumuni ||
18. keyong nulya sru wacana | kayaparan êndi playumu kancil | kancil sigra dènnya mlayu | nyirig-nyirig anyongklang | watara wus têlung puluh mètêr antuk | tandya mandhêg ngundang-undang | keyong tututana mami ||
19. nauri kang dipun undang | êndi kancil ingkang ngaku linuwih | tututana playuningsun | kancil marpêki wikan | wus têtela kul kèksi gandhulan lumut | palguna nir kang wêweka | rèh sipating keyong sami ||
20. kancil trangginas lumajar | ngantêp ngêntingakên ingkang subadi | paribasan sipat buntut | watara satus cêngkal | nuli lèrèn mêmpis-mêmpis manguwuh kul | saiki sun tututana | kang ngarêp mangsuli wêngis ||
21. iki keyong wicaksana | lah êntèkna karosanira kancil | iya sun kul sudibya nung | murtining
--- 95 ---
buron tirta | kang mumpuni ing kawruh samining makluk | anaa sèwu lir sira | barêng mlayu sun tandhingi ||
22. lah wêtokna kadibyanta | lan raupa raimu ingkang rêsik | kumawani ngadu playu | lan keyong dibya tama | kancil dahat merang dupi myarsa wuwus | plas lumayu kadya kilat | antuk satus mètêr nuli ||
23. ambruk anglemprak sakala | gêrêng-gêrêng ngrintih waspa drês mijil | napase angangsur-angsur | anèng pinggir susukan | gêtuning tyas nora ngira satus èwu | kaelokaning lampahan | paribasan giri lusi ||
24. keyong tansah panguwuhnya | lah ta êndi kang ngaku dibya murti | dene dahat kumalungkung | budinên sabab apa | têka kasor rikat-rikatan lumayu | lan umat kang bangêt nistha | mangke utamane kèksi ||
25. yèki rupaning glah-gêlah | nanging nora wigih lan gêdhag-gêdhig | tuwin ingkang ambêg digung | paksa unggul priyăngga | ngungkak krama wahyèng basa tan [ta...]
--- 96 ---
[...n] pa kogug | lah ta mara tutugêna | êntèkna budimu kancil ||
26. palguna têrang miyarsa | pamuwusing keyong mangèsi-èsi | dahat merangirèng kalbu | nanging jêngêr kewala | narimèng tyas alon maju klunun-klunun | kawula samangke tobat | dhumatêng paduka kyai ||
27. mugi paringa ngapura | sakathahing lêpat kawula kyai | sampun kang mlajar pukulun | jungjung kuping kewala | datan kangkat têlas krosan amba sampun | bunar linglung cipta rasa | mênggah-mênggèh kêmpis-kêmpis ||
28. kul gumuyu sarwi nabda | dene amung samono togmu kancil | tan timbang lan culing clathu | lir ngrubuhna akasa | iya iku rupane wong kumalungkung | murang arjaning agêsang | kumingsun anggunggung dhiri ||
29. prasanatimu kul nistha | dumèh kuru kèri karo sasami | dèn piyagah ina tan wruh | wêkasan nawung kridha | gunardika sujana putus ing kawruh | satus yuta kang lir sira | tangèh bisaa
--- 97 ---
nimbangi ||
12. Dhandhanggula
1. lir cintaka sumbare mring kancil | palgunanggung dènnya mangap-mangap | gumêtêr ngarêpkên kalèn | muka nor nguswèng lêbu | sru mabungkuh mariklu nangis | bab kasoring kagunan | dening prawira kul | nulya matur têmbung krama | kramèng titah tataning wong madyèng bumi | darmambêg silotama ||
2. dhuh sang keyong kang swarjana murti | èsthining tyas kularsa mruwita | ngatas wasita mrih anglèng | keyong wangsulanipun | hèh palguna sira wus uning | mubaling păncadriya | ingkang klèru gêtun | dadya piwulang sanyata | kèhing wuruk ala bêcik saka ati | atinira priyăngga ||
3. nadyan para nabi wali-wali | wus anglunturakên jarwotama | nanging arang kang cumanthèl | rèh budi nora rujuk | rina wêngi asolan-salin | akèh kang datan yogya | tur ati wis wêruh | nandhing ala bêcikira | parandene kang ala dipun lakoni | rèh durung tau [ta...]
--- 98 ---
[...u] wirang ||
4. wirang iku kasăngga pribadi | yèn wus nyăngga lagyeling kluputan | iku wêruha sababe | uripe wong sawêgung | jroning ati ana pêpali | amêmulang klakuan | ala bêcik wêruh | rèh kuwat ridhuning hawa | èstu budi kèlu panggawe kang juti | padha sabên wong gêsang ||
5. lah pikirên wasitèngsun kancil | aja merang mèt warah wong nistha | nadyan rupaningsun èlèk | nanging pitutur bagus | anênarik tyas nitisurti | kalawan malih sira | ungas ambêg baud | saha nglairkên pangerang | anênacad nguman-uman tan pakering | têmbe elinga sira ||
6. sakabèhing kewan kutu kumlip | ingkang sipat kayun kayating Hyang | pasthi gêdhe paedahe | nadyan barang kang cukul | wujud gumlar isining bumi | kabèh dadya piwulang | ngluhurkên Hyang Agung | kang bodho myang pra sarjana | karodene nguni ciptamu lan mami | mokal kalah lan ingwang ||
7. lawan [lawa...]
--- 99 ---
[...n] sira tikêl sèwu kêthi | saking gêdhe dhuwur sipatira | parandene kasor kowe | yeka tandhaning kayun | nora kêna dèn wêwaoni | kang dama sor nistharda | jodhone kang punjul | yèn dama nistha tan ana | wus têrtamtu tama luhur tan pinanggih | bêcik jodhone ala ||
8. gêdhe cilik sugih lawan mêskin | lanang wadon bodho lawan limpat | êlor kidul wetan kilèn | ing ngisor lawan dhuwur | surya căndra sagara ardi | sakèhing kadadeyan | kodrating Hyang Agung | kang gumêlar bumi kasa | têtimbangan dunya ngakir nraka swargi | iku pikirên poma ||
9. aja sira ngandêlake kancil | ing kagunan tuwin kasantikan | nitisastra lukitèng rèh | santero aran punjul | pasthi ana ingkang munjuli | sarèhning păncadriya | pangambu pangrungu | pamuwus saha pamriksa | cukul saka ing liya marmane kancil | sira ngati-atia ||
10. lamun arsa [ar...]
--- 100 ---
[...sa] swarjana murtyadi | dèn wêweka wahyaning wicara | ywa kaya duk wingènane | marma ingsun tan gumun | lumyat solahbawanta kancil | kacihna arda dama | tyas kuthung truwilun | pangucapmu wus wèh wikan | yèn kang blilu pintêre amung sacuwil | siranggêp dirgèng guna ||
11. waspadakna umiyat wong bangkit | wus tan tampik sabarang kawignyan | tan tampik takon ing ngakèh | kang sawataranipun | seje kaya sirèku kancil | pintêrmu mung samêndhang | pangrasanta putus | umuk trahing daniswara | trah pandhita ngaku satriya utami | o gampang têmên sira ||
12. nora kurang satriya trah gusti | dadi kompra nrutus adol kăndha | ngalor ngidul golèk-golèk | yèn kojah katon cubluk | awit nome tan ulah budi | turun pindho ping tiga | nuli dadi bau | radène bae wus ilang | kari êmas mas ngantèn kadhang amungsi | yeka wong tanpa guna ||
--- 101 ---
13. ingkang kadya sariranta kancil | marma racutên budimu rucah | lir kang wus kwêtu wingine | saha pikirên kulup | akèh para pidak wong cilik | trah kuli olèh bagya | kombul wrajatipun[13] | ing măncapraja tan kurang | anak bau sinêmbah-sêmbah sasami | iku sababe apa ||
14. upayanên yèn sirarsa luwih | iku dadi wuruk trah satriya | kusuma kang kaya kowe | antêpana wuwusmu | ngaku-aku satriyotami | yèn wus panggih sababnya | wruh jêjodhon mau | jodhoning gêsang pralena | jroning urip kudu ngupa tamèng budi | rèh urip nora lama ||
15. urip iku pacanganing pati | măngsa sira umur sèwu warsa | sangang puluh bae jidhèt | arang kang umur satus | urip ngakir tanpa winilis | swarga nraka cinadhang | myata kitab usul | lapal maknane pahamna | pal mayitu pingalamil kubriyajid | kalibahu têgêsnya ||
16. pati iku ngalam kobur manggih | badan kadi nèng dunya [du...]
--- 102 ---
[...nya] tan siwah | olèh swarga nraka gêdhe | marma salawasipun | urip anèng dunya ngupadi | budyayu utamarja | mumpung sira kulup | maksih ngrakêt păncadriya | iku ingkang bangkit ngrewangi pamuji | sakumrêntêging dhadha ||
17. lah ajarên alamu pribadi | rèhning păncadriya manut manah | mrih jaba jêro rujuke | tunggal sawiji bagus | bagus solah tingkah myang karsi | karsa kang murang sarak | binuwang linêbur | ngrakêt kang yogyarja tama | têmên-têmên pangêkêring patrap silib | têtêp wong sarjanèng rat ||
18. sing sapa kang bangkit ngampah juti | nyirnakakên nêpsu tri prakara | sida ing kono pamore | kawula gusti kumpul | nora pisah nora sawiji | jarwèngsun rasakêna | kang umanjing kalbu | wajibing kawula pana | kang pramanêm tindak ala tindak bêcik | iku budi sujana ||
19. băngsa ngajam ingaran prang sabil | sabilullah dêdalan ring Allah | wong kang nyêgah [nyê...]
--- 103 ---
[...gah] kanêpsone | kang ngubungi rèh dudu | têtêp dadi rêgêding bumi | dadya kapir sanyata | dalil Kuran sung wruh | wal kapir sipatul kadas | pardikane rêrêgêd sipating kapir | iku ingkang prastawa ||
20. pêpêtêng gêng tumêmpuh ing pati | tan patitis adhêping kamuksan | bab saka rêgêd budine | luput nuksmèng pamurud | marma sira miriba thithik | marang sudarmanira | sang dwija pêthangkus | undhagi murti widagda | pangajaran rèh susila kramaniti | dunya mukswèng kasidan ||
21. kancil jêngêr lênglêng jroning ati | ngungun jêntung kalairan jarwa | warsitarja sakathahe | wus kajaja dhinaku | awit cundhuk lawan pamikir | luluh lumêkêting tyas | atas betal makmur | mantêping kawruh murtyarja | kancil saya ngangsêg nêsêg minta malih | blabaring kanugrahan ||
22. nulya matur dhuh bapak manawi | parênging panggalih suci eklas | amba nyuwun wijang malèh | bab sajatining layu | murud saking iradatihi | keyong [ke...]
--- 104 ---
[...yong] marwatèng nala | insya Allah sukur | sira bisa tămpa jarwa | pasang cipta karni sopana dumêling | titis tămpa wasita ||
23. nabda malih keyong maring kancil | poma thole aywa nglirkên wêkas | babing urip klakuane | asiha samèng makluk | urip iki sasmitèng bumi | dadya saksinirèng dat | kang wajibul wujud | pacêngkraman kodratollah | khayat khayun punika sipating Gusti | dat ingkang sukci mutlak ||
24. marma kitab tapsir wus wêwarti | khayun bilaraokin têgêsnya | Allah tanpa roh uripe | bal bikayati iku | balik urip lawan pribadi | tan têngaluk sabarang | nora ngêlak lêsu | nora susah tuwin bungah | mutamate loghad kang mangkono kaki | dadya jatining Islam ||
25. dadi tali pikukuh imani | yèn tan jumênêng kayun punika | ragamu lêbur yaktine | amor lêmah tan wujud | bumi langit danumaya nir | kabèh gumlaring [gu...]
--- 105 ---
[...mlaring] dunya | yeka kayat kayun | kang măngka sirarsa tămpa | ngèlmu rasa rasane ing ngrika-ngriki | ungsêdan dèn prayitna ||
26. ana rupa kulup kang sajati | sebak tawon gumana manuksma | lah êndi dumukên thole | wujud kang padha ratu | kinawasa aluwih sakti | panjing-pinanjing karsa | yèku sipat alus | aliru-liniru nuksma | ingkang dadya mukaning wujud sakalir | lah mara aranana ||
27. kancal[14] matur adhuh bapak kyai | kawula èstu dèrèng uninga | muhung sawêg wruh asmane | mênggah musamanipun | dèrèng sagêd kawula kyai | tan liyan mung sumăngga | srah nylilu truwilun | nyuwun ngataskarèng têdah | asma miwah musamane kang khakiki | ambèstu yun prastawa ||
13. Sinom
1. rèh amba maksih taruna | sagêda muksising puji | aywa muja tawang-towang | suwung wangwung tanpa saksi | kang cocog sajroning sir | gusti myang kawula jumbuh | ngenal yakining [yaki...]
--- 106 ---
[...ning] cipta | amba èsthi kang tan slisir | laksitamba ing têmbe manggih punapa ||
2. sajatine kul wus wikan | yèn kancil titah linuwih | têmbe yun kasumbagèng rat | mardu mardika ing bumi | susila kramaniti | budyayu maharja tulus | lulus panjênêngannya | tata-titi yudanagri | ambêg tama putus mranata agama ||
3. ngluhurkên datul maola | wêdi asih amêmuji | kancil sinihan ing para | nabi mukmin ulya wali | ahli yukti kang budi | kadarman tyas sănta sadu | sutrisna ing sasama | kaananirèng dumadi | pratignyèng rèh ngèlmu rasa sasmitarja ||
4. saha têmbe mêngku drajad | nurbuwat midrawèng bumi | kajibah ruwêd-rêntêngnya | sukêrtining rat tinapis | sato kutu kumêlip | wêdyasih manêmbah sayuk | tuhu yèn wirotama | nanging mangke maksih nganti | rèh tinutup sinêngkêr dening Hyang Suksma ||
5. ciptèng keyong wus tan samar | satiti mèksi mring kancil |
--- 107 ---
sanadyan ambêge mangkya | nglunyat kiyanat adrêngki | awit durung nêkani | jangji tarbukaning wahyu | maksih sinurang lampah | dèrèng kawistarèng bumi | wahyèng drajad nganti lohmahpuling kodrat ||
6. marma pramana pamriksa | tăndha kasat mata gaib | sumêla antarèng imba | kadya wangkawa ngawêngi | prabane ngilat thathit | pasuryanira nyutèngsu | keyong nulya mêmijang | mring kancil sampun dèn cupi | kawruh murti sampurna ing sangkan-paran ||
7. mukswaning ăngga waspada | yayah brăngta ulah ngèlmi | kancil matur angrarêpa | bapak kulèsthi yun muksis | ywa bawur samar miring | kyai kususe kang jêntus | gêsang trus pêjah mulya | mulyèng ngakir kadospundi | nyatanipun kang têtela kasat mata ||
8. kapriksa netra kêpala | supados mantêp ing ati | ngèsthi nganggêp ingkang muhtas | sahir kabir dèn ngèngèri | pinungsêng jroning urip | tunggal rasa cipta
--- 108 ---
jumbuh | pamoring gusti kwula | paran dènnya nglaksanani | laksitanya têmbe ingkang amba sêdya ||
9. keyong mèsêm nambung sabda | kancil wuwusmu patitis | mawèh tăndha cipta rasa | klair pêcah silèng budi | yèn mangkono sirèki | têmên-têmên pangungsêtmu | èstu datan suminggah | ingsun darma wasita di | pami wiji cukul ora wit sasana ||
10. sirèku pami panggonan | ngèlmu luwih dadi winih | yèn loh saha rabuk kathah | wijine luwih andadi | woh mêntês mêratani | mawur sumêbar misuhur | kang mangkono sêdyanta | payo umanjinga aglis | marang kana sajêroning guwa garba ||
11. garbaningsun lêbonana | kancil kagyat matur aris | ing pundi margi kawula | rèh amba agêng tur inggil | tinimbang lan kiyai | buntut kawula kang pucuk | yakti măngsa sêdhênga | keyong mèsêm nabda aris | gêdhe êndi sira lan gumlaring dunya ||
12. sakurêbing dirgaloka | kang isi surya [sur...]
--- 109 ---
[...ya] sitèngsi | salumah isining dunya | tan sêsak ring garba mami | yèn manjing lobok pasthi | kancil saya dahat sêngkut | mèdêm danurjèng nala | matur sandika ing tuding | mèstuti swèng sutagnya karsa tan taha ||
13. kakyage sira parêka | iki grananingsun kering | dwara adoh tanpantara | kancil nawang sigra manjing | cocog wasita uning | pintu sajuga anglangut | tan dangu laksitanya | praptèng jro garba byar mèksi | tanpa tirah awang-uwung nglangut nglamat ||
14. tan wêruh kulon lan wetan | lor kidul myang ngandhap nginggil | ngarsa wuri kering kanan | dudu rina dudu wêngi | kancil sêdhih kang ati | keyong nabda hèh ta kulup | ywa maras atinira | sanalika kancil ngèksi | ing kul darma wasita asrêp tyasira ||
15. nulya wruh padhanging jagad | lor kidul wetan kulon wrin | ngisor dhuwur têtela trang | wêruh surya căndra tuwin | têtuwuhaning bumi | kadulu
--- 110 ---
pêpak sadarum | lawan keyong pinanggya | nèng sajroning alam sahir | saha sami sagêd awawanan sabda ||
16. kul nabda dhatêng palguna | hèh kancil kang awas eling | nuli dêdulua sira | apa kang katon ing warni | kang kinon matur inggih | wontên kang kawula dulu | kăntha catur prakara | abrit cêmêng kuning putih | adhuh kyai punika jinis punapa ||
17. mangsuli ingkang tinanya | hèh thole sira mangèksi | durung wêruh asmanira | iku sajatine kaki | păncabayaning ati | kang nênuntun marang dudu | iyèku sipat mokal | dadi manggalaning ati | luwih kuwat gêgèndèng sipat kang mulya ||
18. yeka paningaling cipta | têngêrana kang sayêkti | ing ngêndi panggonanira | dene irêng abang kuning | iku durtaning budi | ngêbêki jagad jisimmu | dayaning tigang warna | dadi pamurung utami | ambuntoni marang cipta kautaman ||
19. marma sapa bangkit nulak | ing warna bang irêng kuning | katriku munah [mu...]
--- 111 ---
[...nah] ing tapa | guna dikane tan yukti | ngadhangi tyas kang suci | nyirnakkên sakèhing ayu | arda ngrusak kamulyan | mahyèngkara durtèng bumi | sapa ingkang bangkit nulak sabilolah ||
20. bisawor gusti kawula | yèn sirna bang irêng kuning | lêstari wor sajugarsa | dene jèrènge napsu tri | dayane datan sami | ingkang irêng luwih kukuh | mahyakkên duka cipta | narik dur pamuring-uring | ngămbra-ămbra brangasan tanpa wusana ||
21. nutupi pangudi wirya | dene napsu ingkang kuning | gêgèndèng mring panasaran | cêgah nêmbah mring Hyang Widhi | sabarang karya yukti | pinambêngan kuwat kukuh | kudu karêm musibat | dene kang abang karêm ring | sandhang pangan turu tanpa nganggo duga ||
22. cipta ngăngsa-ăngsa kurang | drêngki srèi kang ingathik | dene kang putih punika | antêng ora ika-iki | prawirarja basuki | susila kramambêg alus | ngèlmu sasmita rasa | sarjana murtining budi | sănta darma ayu sabar
--- 112 ---
ring klakuan ||
23. yeka putih tanpa daya | tansah kasoran pribadi | dening irêng kuning abang | gênti karsa tan watawis | yèku paminirèki | marma yèn ngasorkên têlu | dadi musthikèng titah | murtyadi sarjana murti | kanugrahaning Hyang Kang Murwèng Buwana ||
24. tandya nir kang kăntha papat | nulya ana malih kèksi | manthêr murub mung sajuga | nanging wêwolu kang warni | palguna matur aris | dhuh punapa wastanipun | pundi ingkang sanyata | kang yogya dipun ulati | wontên kadi rêtna muncar mawa praba ||
25. saha wênês maya-maya | istha pradapaning jêring | kang wilis abra markata | biru wênês angebati | wênèh lir golèk gadhing | prabanya adi umancur | dhuh punika punapa | keyong amangsuli aris | wruhanira iku cipta lan pangrasa ||
26. mungguh sakabèhing warna | ana ing sira pribadi | samoa gumlar ing dunya | ginambar sajroning jisim | ngalam sahir lan [la...]
--- 113 ---
[...n] kabir | nora siwah ananipun | waspadakna kang nyata | muhsis pamriksaning sahir | iya iku ing têmbe panggonanira ||
27. mungguh uriping buwana | kang ngêbêki bumi langit | ingisèn dat wajib mutlak | ingkang jumênêng pribadi | yèn iku tan ngênggoni | tamtu lamun jagad suwung | sabarang tanpa warna | datan manggya makluk kaki | jroning suwung ana isi wujud apa ||
28. mangkya sun ringkês sajuga | datan kakung tan pawèstri | nora rupa nora warna | datan kasatmata kèksi | mung awra midrèng bumi | iku kaananing wujud | dat kang mulyèng buwana | musamanira Hyang Widhi | kang ngêbêki dununge panggonan sonya ||
29. dene kang cêngkrama nuksma | aran datul insan kamil | dadi sahadat kang nyata | ingaranan salat daim | puji kang tanpa tuding | sahadat kang tanpa sadu | komram dadi pralambang | pasêmone pra undhagi | randhu alas mrambat witing kêsèmbukan ||
30. sipate langgêng tan owah | nora milu [mi...]
--- 114 ---
[...lu] ngêlak ngêlih | suka bungah lara lapa | datan pisan dèn rakêti | de kang kanggonan kaki | Mukamad kang mêngku rasul | rasuling Suksmantaya | ingkang yogya amumpuni | tur waskitha pramana rèh karsaning Hyang ||
31. dene kang cêngkramèng jiwa | hyang pramana dèn wastani | iku têmbunge wong buda | kalamun basa Ngarabi | napas arane kaki | mutamating para guru | ing Jawa kang wus pana | napas iku tali urip | angên-angên panggonane kang sanyata ||
32. yèn pisah urip priyăngga | jumênêng suksma sajati | nuksma mratani buwana | palguna umatur inggih | yèn makatêna kyai | inggih punika saèstu | pathining rasa mulya | kang sayogya dèn ulati | wujud tunggal-tunggale yèn sampun pisah ||
33. keyong alon wuwusira | lah pisahe kadipundi | myang kumpule kayaparan | upayanên kang pinanggih | yèn wus katêmu mangkin | kasêbut jatining wujud | răngka manjing curiga | têtêpe [têtê...]
--- 115 ---
[...pe] sira lan mami | iya ingsun iya sira tunggal karsa ||
14. Pocung
1. marma lamun sira tinakonan kulup | apa aran Islam | wangsulana kang patitis | basa Islam têgêse slamêt nèng dunya ||
2. lire ayu panjing wêtunirèng kayun | kaki dadya sêmbah | puja-puji rina wêngi | bakin langgêng salami tumitah gêsang ||
3. sapa tan wruh Eslame ingkang saèstu | tumiba ing sasar | tlusuran jênênging urip | tanpa kasil prasasat kewan alasan ||
4. kapir kupur kapiran agamanipun | kayaparan sira | tan ulah tandhaning urip | kapriyang hyang mubêng tan darbe pencokan ||
5. jênêng makluk kadadeaning tumuwuh | lire kadadean | pasthi ana ingkang kardi | ananira thole saka kodratollah ||
6. nora nêmu Pangeran loro têtêlu | de jatining rupa | iya Mokamad kakiki | wujudira mula jamah sipatollah ||
7. luwih ewuh gêgulang [gêgu...]
--- 116 ---
[...lang] muksising kawruh | kang wêruh satmata | ewuh rungsit dèn kawruhi | nora wikan yèn cêdhak tanpa gêpokan ||
8. sira kulup anèng jroning garbaningsun | yaktine tan beda | nèng jro garbanta pribadi | iya sira wujud tan pisah lan Suksma ||
9. dene sun wus sung wruh sanyataning kawruh | tilik maring paran | ngalam sahir ngalam kabir | nora beda jaba jêro warna juga ||
10. saksènipun yèn sira dulu-dinulu | apa jroning kaca | sawujud ngalam sakalir | nora siwah cocog lan daliling Kuran ||
11. wal ngalamu kabir dakala sahiru | jarwane mangkana | jagad gêdhe manjing cilik | wruhanira sira yun manjing ngakirat ||
12. warnanipun iya iki kang têrtamtu | nikmat lan munpangat | nora ngrasa ngêlak ngêlih | kang mangkono aran jaman uluhiyah ||
13. kancil matur kyai kula nyuwun tuduh | kadadosan amba | saking punapa ing nguni | wontên ngriki dipun wastani punapa [puna...]
--- 117 ---
[...pa] ||
14. mênggah ulun dumunung sajroning kalbu | pundi sasananya | mugi kajarwakna kyai | keyong darma wasita gya anarbuka ||
15. wruhanamu mas kaki dadining makluk | wit iradatollah | ingaranan roh ilapi | tunggal wujud dèn arani johar awal ||
16. asal catur bumi gêni angin banyu | kumpule satunggal | iya gusti iya abdi | sayaktine gusti kawula sriranta ||
17. lamun puput oswamu bali mring usul | aran wujud tunggal | tan ana kawula gusti | badan suksma langgêng ing salawasira ||
18. kang kadyèku mati mulih ilang nglangut | kang mati roh kadas | kang mulih wujudmu kadim | nanging thole nora katon kasat mata ||
19. panggonamu iya kang dèn arani nur | nuring Mukhamad kak | pardikane cahya nabi | kakekate ênur cahyanta priyăngga ||
20. rupa jumbuh istha cahyaning jabarjud | kuning maya-maya | iku kang sira lêboni | lah puniki rasane karasakêna [kara...]
--- 118 ---
[...sakêna] ||
21. kancil matur yèn makatên kyai ulun | sampun datan nêdya | wangsul saking ngriki mangkin | sampun kraos judhêg nikmat amunpangat ||
22. keyong muwus o o kaki iku dudu | yakti durung kêna | lamun tan kalawan pati | aywa sira gege măngsa kodratollah ||
23. balik amung ngêningna musthikèng kawruh | ngungsêda ing cipta | mumpung gêsang yya salisir | barang pikir kabèh hidayating Suksma ||
24. saksinipun jroning tapsir sung pituduh | muni ina huda | hudallah jarwanirèki | karsanira saka pitukuh Dat mulya ||
25. ing jro kalbu rumăngsaa sira makluk | sakrêntêging cipta | ngrasaa dat ingkang sukci | nanging aja wani angaku Pangeran ||
26. rèhning wujud kidam baka mukalapu | sinandhang ing sira | ing ananira pribadi | al insanu siri waanasirollah ||
27. têgêsipun rasanira rasaning hu | tan liya dat mutlak | marma tan pisan sirèki | kagadhuhan [ka...]
--- 119 ---
[...gadhuhan] kuwasa kalawan karsa ||
28. mobah muwus kumrêntêg arahing kalbu | purbèng kodratollah | tan miwiti tan mêkasi | tan timbangan datan nganggo lêlawanan ||
29. marma jromu sayaktine iku dudu | rèhning maha mulya | nora pakra nalan dasih | lah budinên manawarsa danurjèng rat ||
30. Hyang Maha Gung nora wênèh ananipun | kartining buwana | gêdhe cilik amênuhi | pandulune pamyarsane anèng sira ||
31. ing pamuwus gusti datan mawa tutuk | karsa tanpa măngsa | budinên pasthi pinanggih | awit nora adoh saking ananira ||
32. tan lyan nêmu urip kang luwih pakewuh | rasaning agêsang | wus jamak jênênging urip | lir kalpika êmbanan kalawan soca ||
33. yayah alun lan sagara tunggal banyu | myang kalak kênanga | Wisnu Krêsna dadi siji | wujud loro wêwayangan jroning kaca ||
34. paminipun sira yèn dulu-dinulu | anyar sipat padha | jaba paesan jro carmin | sapa
--- 120 ---
ika sajati-jatine sira ||
35. ingkang maksud gêgulang lakuning wujud | wong kang ahli tekad | darajatun dunya ngakir | kang tan mikir yakti pêkir budi dama ||
36. kudu maksud lumiyat rupa satuhu | lamun wus waskitha | titi kasat mata muksis | nora lami bangkit jumbuh ăngga suksma ||
37. yèn wus mathuk gusti lan kawula jumbuh | ywa dèn go rêrasan | sungkan kasoran pamanggih | sasabana mangkono trahing kusuma ||
38. lamun muwus parah-parah aja kaduk | awit sêsêngkêran | laranganing dwija wali | yèn kongsia kawahya mêdhotkên jăngka ||
39. mung wêkasku ingkang eling pisah kumpul | yèn tunggal lir paran | lamun pisah kadipundi | sabên dina kudu wêruh kasat mata ||
40. aja kanut santri kang kranjingan kulhu | Allah sabên dina | dèn onggrong-onggrong ing dikir | nanging maksa nruthuk mamak tuli wuta ||
41. arang wêruh wandane ngalor angidul | kinandhut ginawa |
--- 121 ---
nyunggi anggendhong anyangking | marma akèh bae santri kang kiyanat ||
42. kitab usul Kuran tapsir kang ginilut | prandene kasasar | èngêtane narik silib | ngămbra-ămbra kèhing dalil manjing jiwa ||
43. nanging bawur saya gasruh mawut-mawut | mirang miring merang | kêndho nora na ngantêpi | moh mangeran wujud moh mangeran swara ||
44. êmoh dhaku asma moh mangeran suwung | sajatine sonya | mung aran kang dèn gandhuli | sasat Cina nèng klênthèng mêndêm carita ||
45. durung wêruh nèng dunya panggonanipun | ngakir manèh wruha | ngantêpi unining tulis | pakaryane sampurna jênêng manuswa ||
46. tiru-tiru rukuning Islam dhinaku | sadat salat jakat | puwasa myang munggah kaji | akèh bae santri ingkang kasangsaran ||
47. nadyan cukup barêng têka kaji jlêbut | awit arta têlas | dhasar dhuwite mung thithik | inthik-inthik nèng laut kandhêgan utang ||
48. ingsun wêruh [wê...]
--- 122 ---
[...ruh] contone kêrêp kapangguh | Yogya Surakarta | Kêdhu Pagêlèn Kêdhiri | ing Batawi Samarang lan Surabaya ||
49. wruh saèstu kaji andhêg luru butuh | anèng Singgapura | Mlaka pulo Penang tuwin | nglarut Ngacih kaji macul nandur kênthang ||
50. iya iku wong Jawa kang kapiluyu | kèlu ciptanira | Mêkah Madinah kang kèmpi | yun sampurna dèn lakoni utang-utang ||
51. ingkang putus kudu awas saha emut | ningirèng sarira | nadyan kaji ping sakêthi | yèn nora wruh wandane pribadi wuta ||
52. Kuran sung wruh waman ngarapa napsahu | pakat ngarapalah | têgêse wong wruh ing jisim | ing wandane têmên-têmên wruh Hyang Suksma ||
15. Asmaradana
1. brăngta nadyan nora kaji | yèn patitis budi cipta | tan darbe polah kang awon | sanadyan budi bêk murka | yèn badan tan lumaksa | yakti nora nêmu dudu | ing sarak yudanagara ||
2. marma kang bangkit prang sabil | suci dêdalan kamukswan [kamukswa...]
--- 123 ---
[...n] | dunya ngakir bagya gêdhe | ambêg sănta budi darma | tamarja nyinggah durta | muksising ngakir kajurung | jinurung tutug sêdyanya ||
3. wêkas ingsun wanti-wanti | ambudi rasaning Suksma | ayya rumăngsa siranggèr | ngaku sipating Pangeran | mung narimaa sira | mobah molah mosik muwus | atas karsaning Dat mulya ||
4. têrang yèn sirèku abdi | pamine wayang walulang | mring ki dhalang mung cumadhong | yèku angên-angênira | kumpule tanpa arah | yèn pisah kanthaning wujud | padha rupa kaya sira ||
5. lire wayang kewan urip | blenconge Hyang Danumaya | dêbog bumi upamane | kêlire jagad punika | lor kidul kulon wetan | têmu gêlang kongsi kêmput | nurut pakone ki dhalang ||
6. wit ing urip mêngku kalih | sira dhalange myang wayang | ayya nuksma ing tyas awon | rèh badan enggal lumaksa | dhalange tanpa bahya | puniku upamanipun | pasthi lamun tibèng sasar ||
--- 124 ---
7. palguna umatur inggih | kasinggihan sabda tuwan | nanging kula kintên dèrèng | sagêd rumakêt susila | ambêk sănta budyarja | yaktine klakuan bagus | angèl mênggahing sarjana ||
8. gampil ingkang tanpa budi | ngantêpi ulah agama | kang măngka kintên-kintêne | awon-awoning manuswa | botên sanès kang limpat | kang duraka kèhing dudu | dununge inggih sarjana ||
9. amba yakti dèrèng manggih | undhagi kang lêmbah manah | kang susanta budi kaot | kang kathah durta murkarda | makatên sumrêp kula | pundi ingkang lampah dudu | èstu janma wicaksana ||
10. keyong pasrangkara malih | kancil bênêr wuwusira | marma mau sun asung wroh | sing sapa kang sabilollah | yakti kramat gêng prapta | lirnya sabil bisa ngêluk | ati ingkang durtèngkara ||
11. sapa kapulêt ing katri | kuning irêng tuwin abang | sida ing kono wurung wong | tan bisa wor Gusti kwula | sasar tanpa
--- 125 ---
wusana | ing dunya ngakir kalantur | sira dhewe tămpa siksa ||
12. kanut tinuntun ing juti | kagèndèng ing păncadriya | pantoging rèh patakane | dunya ngakir tibèng nistha | rèmèh tan yun sujana | kalanggêngan nora ngrêmbug | mung wêdharing karsa ala ||
13. kang măngka urip puniki | nèng dunya upama sănja | umur sapira lawase | têtaunan wêwindonan | maksih nganggo etungan | yèn ngakirat tanpa petung | langgêng kang tanpa wusana ||
14. Palguna umatur inggih | kasinggihan bab punika | nanging èsthi kula mangke | rèh amba trahing kusuma | rêmbêsing madukara | kawruh wusananing idhup | amba pusthi tan kawahya ||
15. nanging batin kula budi | kang tanpa ingan pamawas | kang kongsi waskitha mangke | luluh pangudining laya | prandene sinasaban | ywa kongsi kawiyos wuwus | mangkatên trahing satriya ||
16. keyong pasrangkara aris | iku bênêr tekadira | ingsun nayogyani
--- 126 ---
anggèr | nanging sasab kang utama | sarengating anbiya | wus wrata ing jagad agung | lakuning sarak sanyata ||
17. ginêlar winurunkên mrih | rata tataning agama | yogya nêmbah ring Hyang Manon | dhasar laku wus byawara | narik rèh susilarja | muksis kinarya kêkudhung | mèstu para nabi kuna ||
18. ngali mukamil-mukamil | pangulah laksanèng dunya | pinusthi ngakerat kanggo | upama sira lêlungan | ing têmbe bakal pulang | apa kinaryantuk-antuk | kang kanggo ing kene kana ||
19. yeka sarengating bumi | kang gumêlar kasat mata | kêna kapriksa ing ngakèh | mungguh srengating anbiya | kancil matur krêpana | lêrês bapak kula nyuwun | ngèlmu jêro kawijanga ||
20. mumpung wontên ngalam sahir | tan mêdal yèn dèrèng têrang | mênggah ing badan lênggahe | ingkang dados ngèlmu rasa | keyong mèsêm wacana | kancil majua sun pêluk | kang dinuh ngangsêg manguswa ||
21. murdanya tansah tumiling | pasanging [pa...]
--- 127 ---
[...sanging] karna sopana | mangkana wijanging keyong | anggèr iki tampanana | lailaha illolah | waanahu mukamaddun | rasullollah jarwanira ||
22. tan ana Pangran sajati | kang sinêmbah dalêm dunya | anging Allah sajatine | Mukamaddun rasulollah | Kangjêng Nabi Mukammad | utusanira Hyang Agung | juru wartaning manuswa ||
23. de rasul rasanirèki | Mukhamaddun wujudira | mim awal sirahmu dhewe | hake dununge ing dhadha | mim akir pusêrira | sastra dal têgêse suku | dene Allah iku napas ||
24. nanging napas kang sayakti | dudu sipating Pangeran | kêmladhehan nunut bae | kayun arane kang nyata | tandhane maksih muja | lêbuning napas muni hu | lamun mêtu muni Allah ||
25. yèku aran salat daim | mau ingsun wus sung warah | dudu iku sayaktine | wong Buda ran Hyang Pramana | mungguh wujuding Allah | kang ngêbêki buwana gung | dudu angin dudu hawa ||
--- 128 ---
26. wêkas ingsun manèh kaki | mungguh kanthaning ngagêsang | waspadakna tyas rasane | bab jroning wujudmu ana | mosik mênêng dat mulya | angên-angênira kulup | winastan kayatu dunya ||
27. ingkang cebol gayuh langit | lumpuh angidêri jagad | luwih mokal budayane | miyarsa tan mawa karna | nupiksa tanpa netra | ngandika tan mawa tutuk | puniku dating manuswa ||
28. mungguh lungguhing kang pasthi | nèng utêg sasananira | ing benjang yèn praptèng layon | iku ingkang ngikal nyawa | dèn gulung kadi bolah | wusing nis nyawa kinêlun | angên-angên badan suksma ||
29. sigra manjing ngalam sahir | kang tanpa kinira-kira | roh ilapi panêngrane | cahya lir nuksmèng cancala | danumayaning kăntha | lungsir kuning lungsir biru | wungu warnaning jabar jat ||
30. yeka sasana kang suci | aran jaman uluhiyah | sirèku jumênêng dhewe | sirna Gusti lan kawula | sira pribadi iya | tunggal wujud atêtêmu |
--- 129 ---
pêpasihan aranira ||
31. kancil pungun-pungun tampi | andhadha surasèng jarwa | nulya matur mêlasasor | miluta lunturing jarwa | kyai amba yun wikan | panêngêraning tumuwuh | lamun mèh têkèng antaka ||
16. Dhandhanggula
1. madukara kul pasrangkara ris | sira takon babing panêngêran | yèn arsa têkèng jangjine | lamun kurang sataun | kudu mulat ing wayah enjing | soroting bon umahya | cahyane umancur | rupa pitu măncawarna | êndi ingkang kaya kaca angebati | sajroning kono ana ||
2. jalanidhi nglangut tanpa têpi | thole nulya netramu kêjêpna | tamtu gya parêk ênggone | kasat mata satuhu | kongsi kanggo ing têlung sasi | nuli salin kang tăndha | dulunên wujudmu | wayangan kang warna rêkta | pasthi katon lir sira rupane putih | solah-tingkah tan siwah ||
3. dene lamun mung kurang nêm sasi | wujud seta mau tan kapriksa | antuk tri
--- 130 ---
wulan lamine | bêbarêngan pandulu | ana warih kumilah wêning | kèksi ing ngarsanira | saha malih kulup | plênggahan rasul tan krasa | yèn wus kurang pitung dina cahya nabi | nur Mukhamad tan ana ||
4. yèn kurang tri dina kulit daging | tan kumrisik myang swarèng talingan | gumrêbêg ilang swarane | yèn kurang sadina wus | Hyang Pramana asrêp kapati | lêbu wêtune kurang | mahya kăntha catur | irêng abang kuning seta | anyiptaa ana rupa kang sajati | tan slisir lan rupanta ||
5. nanging gawa tăndha cap kang yakin | sastra alip manthêr ing wadana | yèku panêngêran gêdhe | alip mutakalimun | sastrajendra ayuning bumi | tumuli sira pasrah | nala ring Hyang Agung | munpakun pêcat kang oswa | wusing puput angên-angên gulung angin | nuksmèng sahiru ngalam ||
6. iya iku sampurnaning urip | manjing kanjanmahpiyan têgêsnya | gêdhong samar panggonane | ngaèn musamanipun | ngalam langgêng tanpa
--- 131 ---
winilis | jumênêng wujud tunggal | ngaenal yakinu | nugraha munpangak[15] nikmat | nora nana ing dunya kang ngupamani | karaton ing ngakerat ||
7. tanpa arah nglangut angrêsêpi | rata jêmbar tan kêna kacêngkal | kasilir samiranane | gănda kasturi mêrdu | bangawan Nil nurut botrawi | woh anggur tinaratag | mas pinatik jumrut | pasèt barliyan sumêbar | nèng plataran marma datan rina wêngi | kamulyaning suwarga ||
8. akèh bae kang uwis nastiti | tandhaning wong yun murut kamuksan | miwah swarga kamulyane | sira lan sun katêmu | garwa suta bapa myang bibi | sanak sadulur panggya | rèhning jagad agung | jagad cilik nora beda | bangkit panjing-pinanjing jangjining tapsir | kang tan kliru paningal ||
9. ngèlmu iki yèn kewan wus inggil | boboting sato buron wanarga | judhêg mulya panggonane | seje lan janma luhung | kang wus muhsis pangulah ngèlmi | sayakti nora arsa | kabèh
--- 132 ---
mau palsu | kang sarjana musthikèng rat | wus pramana dudu iki kang dèn èsthi | maksih sasar satus grad ||
10. ora nana janma kang linuwih | nganggo ngèlmu lir wijanganingwang | kang wus kotampani anggèr | ananging mungguh ingsun | atasing kul iku wus muksis | cukup dunya ngakirat | tandhane wus wêruh | kanthi mantêp cipta rasa | rasèng suksma manuksma ing sahir kabir | tamat warsitaningwang ||
11. lah ta uwis kancil sira bali | marang jaman rame tutukêna | ngawula uripmu dhewe | mring dunya ywa kaliru | ywa kasuwèn sira nèng ngriki | kêjêpna netranira | kancil amituhu | kêjêp kang dwi aksa nulya | byar katingal ara-ara pinggir kali | kalèn kalane mlajar ||
12. pinanggih kul anèng pinggir warih | gêgandhulan lumut kancil têrang | dahat jêktung ngungun tyase | tapak tilasing playu | maksih anyar măngka si kancil | ciptaning tyas wus lama | pirang-pirang taun | elok mokaling [mo...]
--- 133 ---
[...kaling] lampahan | sira kancil gyèngêt patapaning bibi | nèng alas Ampèldênta ||
13. nulya pamit kalilan wus mulih | tan antara praptèng Ngampèldênta | atur uninga ibune | purwa wusananipun | amaguru kang ibu amin | tyas suka marwatatma | awit ngèlmunipun | cocog lan suwarginira | langkung malih maesa suka ing ati | titi panjaganira ||
14. wus têtela wau sira kancil | putusing kawruh sampurnèng gêsang | têrusing kamukswan tètèh | nanging cacade amung | kurang yuswa wus ulah ngèlmi | sampurnaning kasidan | têmah kurang laku | watêking sato taruna | kaduk wani ananging kurang dêdugi | dupi alama-lama ||
15. ing panuju ari sira kancil | pêpara pribadi murang marga | mring wana gung jurang pèrèng | anjajah gon kang ewuh | guwa-guwa kang sungil wêrit | nulya mring patêgalan | kang cêlak lan dhukuh | ing janma bêbara babad | wus raharja akèh wonge [wong...]
--- 134 ---
[...e] sawatawis | samya dhêdhukuh gaga ||
16. ana tuwa-tuwaning wong tani | dhukuh kono aran Sutatruna | karan anak Pakne Kêdèl | wayahe têngah tuwuh | kèh sutanya jalu lan èstri | ana kang wus diwasa | ananging ta durung | nambut tataning akrama | rèhning mlarat Sutatruna mêngku singgih | kamituwaning desa ||
17. upajiwanira amung tani | nandur palawija warna-warna | waktu samana Pak Kêdèl | darbe tanduran timun | salor ngomah wayah sumêrit | siji loro kang tuwa | karan timun wuku | kang măngka bênêri măngsa | larang timun ambaning papan salupit | rong atus sèkêt cêngkal ||
18. luwih dadi akèh wong kang prapti | para bakul nganyang sèkêt rupyah | Ki Sutatruna tan awèh | kudune pitung puluh | lunga têka bakul kang prapti | nganyang timun punika | Pak Kêdèl tyas sêngkut | timune tansah jinaga | pinagêran rapêt saubênging têgil | sato
--- 135 ---
mlêbu tan bisa ||
19. kawuwusa malih wau kancil | miling-miling jabaning talunan | wayahe jam papat sore | kagyat ing tyas dupi wruh | pagêr dhêndhêng rapêt tur inggil | ngunadikèng wardaya | lah apa ta iku | atêrtip nganggo jinaga | nulya nginjên palguna waskitha ngèksi | e e dene sarapan ||
20. ana timun sêdhêng rênyah lêgi | tuwa anom nandhing milih bisa | saiba sumrah sêgêre | samana ingkang tunggu | lagi mulih ngupaya warih | kancil tuwuh budinya | barobos malêbu | nèng jêro sukèng wardaya | dupi wikan timun lagyakèh sumêrit | agahan ngăngsa-ăngsa ||
21. nandhing milih ingkang tan prayogi | binuwangan nadyan kang prayoga | amung cinakot pucuke | sinêsêp-sêsêp muhung | oyot godhong winolak-walik | ron timun ting balengkrah | kêmbang pêlik runtuh | pêntil-pêntil karusakan | ciptanira nutuki sênênging ati | wantu kewan taruna ||
22. watawis [wa...]
--- 136 ---
[...tawis] wus tigang jam tumuli | sampun surup sang hyang danupraba | kancil barobos wêtune | pangunandikanipun | sesuk-esuk bae sun bali | nutukkên sukaning tyas | amangani timun | tan dangu wus praptèng wisma | kancil dènnya turu tansah mêrêm mêlik | eling timun satêgal ||
23. byar raina kancil nulya bali | marang têgal timunan anasak | kèh bosok gogrog pêntile | yèn wus bigarkên kalbu | mlayu-mlayu anuli mulih | tan dangu anèng wisma | cangkelak awangsul | malbèng pagêr patimunan | esuk sore gulungan koming sêsirig | nahên kang kawuwusa ||
24. Sutatruna angendhangi têgil | yun mangèksi timun nom tuwanya | dupi wêruh tyase jèngkèl | bab rusakirèng timun | akèh gogrog bosok kang pêntil | godhong wit pating slengkrah | woh kèh krowak pucuk | ngungun jêntung jroning nala | e lo kojur dene ta sun nora ngimpi |
--- 137 ---
arda bilai prapta ||
25. kewan apa iki gawe rugi | kapitunan luwih slawe reyal | wasana sru muwus thole | mrenea wruhanamu | suta prapta nulya mangèksi | gèdhèg-gèdhèg anggrêsah | adhuh bapak kojur | buron punapa punika | kang ngrêsahi salami kawula urip | têka dèrèng uninga ||
26. kados kidang tapakipun alit | lêbêtipun ambêrobos bapak | punika bolong margine | wit saking alitipun | wontên ngriki agulung koming | tabête lusah-lusah | kados dèrèng dangu | e e sêpahe angêmbrah | kaya kalong pamangane dèn sêsêpi | ananging buron alas ||
27. marma kula tan nglêgewa kyai | saking alitipun tan katingal | tibane wus rusak kabèh | Ki Sutatruna muwus | narimaa thole wus pasthi | rèhning manuswa wênang | iktiyaring laku | gawea uwong-uwongan | papat pojok lima têngah nyêkêl gitik | kayu randhu
--- 138 ---
kewala ||
28. nganggo sirah tangan tuwin sikil | yèn dinulu katona lir janma | lah age jukuka pêthèl | nulya atmaja mantuk | sigra bali pêthèl cinangking | sinungkên ing sudarma | sigra nêgor randhu | enggaling crita wus dadya | lima iji istha janma nyêkêl gitik | punang sikil mragagah ||
29. sirah agêng tangan malang kêrik | mandhi gantar sinampiran gombal | tumuli pinasangake | pojok papat têngah wus | bapa lawan anake mulih | praptèng wisma wêwarta | bab rusaking timun | gêtun ngungun wong saomah | kawuwusa palguna kang dahat ngincih | timun wuku ing têgal ||
30. lampahira duk nèng pagêr ngèksi | pojok papat lima têngah -ana | sujanma jêjêr adêge | mathènthèng nyêkêl gêbug | kancil wuwus lah apa iki | mragagah mandhi watang | bandera ing pucuk | apa ta pandhêl Nèdêrlan | wus pramana têrang manawa mêmêdi | o o dene wong-wongan ||
--- 139 ---
31. nulya manjing ing pagêr sêsirig | mlayu-mlayu akoming gulungan | saha marêki mêmêdèn | sru muwus têmbung Mlayu | apa kao ini mêmêdi | pênatut jangan saya | masuk makan timun | tapi nin kita tiyadhak | ambil takut adha sribu saya brani | kayu binijig sigra ||
32. wusnya glimpang rubuh kancil nuli | marang pojok papat gon wong-wongan | binijigan ambruk kabèh | nulya mangani timun | sarwi rêngêng-rêngêng mênyanyi | guyu alatah-latah | ngunadikèng kalbu | iki sèwu kêthi bêgja | mung cacade ora ana cokak landi | anaa digo ngacar ||
33. nahên kancil ucapên Kiyai | Sutatruna kang darbe tanduran | sabrayat mring têgal tabèh | praptèng kono samya wruh | mêmêdine wus rubuh sami | tumuli pinaranan | kancil alon mêtu | nanging tan ana kang wikan | dupi padha wruh wong-wongan tibèng siti | tilase binijigan ||
34. kanan kering roning timun [timu...]
--- 140 ---
[...n] malik | sêpah blasah angêt dadi cihna | yèn lungane durung suwe | wong-wongan lima gupuh | tinupiksa ing kanan kering | trang rubuh saking kewan | kang durta silayu | tuwuh tyase Sutatruna | alon muwus mring sutane thole yakin | kang rusuh iki kewan ||
35. ingsun kira rubuhing mêmêdi | iya saka panggawening kewan | katara kiwa têngêne | bosah-basihing timun | sêpah tlethong angêt katawis | hèh thole prayoganya | ngupayaa pulut | pulut bêndha pulut gondhang | dadèkêna siji ulêtên kang murni | pasangna ing wong-wongan ||
36. ingkang kandêl kang alus manawi | gêlêm bali bijigi wong-wongan | pasthi pulut plikêt kêlèt | wit cilik kiraningsun | kewan ingkang ngrusuhi iki | sêmbranane andadra | gawe krugèhaku | kang sinungan ling lumampah | ana ingkang gawa wêdhung arit kudhi | cuwo kinarya wadhah ||
17. Sinom
1. para mudha kang ngupaya | pulut marang [ma...]
--- 141 ---
[...rang] wana sami | antuk wit gondhang lan bêndha | cuwone dipun kêbaki | têkèng ngomah tumuli | winuwuhan malih sampun | pulut năngka lor wetan | wus winèhkên kang sudarmi | tinampanan pinasangkên ing wong-wongan ||
2. lima pisan kandêl rata | winatara nyatêngah dim | mêmêdi dèn dêkkên sigra | sadayatma kinèn mulih | Sutatruna pribadi | kang tunggu ana ing gubug | dangu angantya-antya | dupi wayah asar inggil | samana Pak Kêdèl lèyèh-lèyèh nendra ||
3. kêpati wong tani yuta | sadina dhêg ngangkat kardi | wuwusên kancil wus têka | nginte-inte pagêr srisig | wêruh ingkang mêmêdi | wus ngadêg manèh lir wau | sigra malbèng timunan | jujug sandhinging mêmêdi | tan uninga yèn tinambahan wisaya ||
4. kancil mèsêm sarwi nabda | hèh sira iki mêmêdi | adha sribu saya tidhak | takut jangan ambil posing | apa lu mau jadhi | kêndhati trêbang trak takut [ta...]
--- 142 ---
[...kut] | lah mau main apa | sêkadrun sêkèrêmdhagi | apa sukak marilah kita sêgotrah ||
5. apa lu trak cari kabar | ini kancil memang cêrdhik | antero bukit dhan hutan | trak brani lawan sadhikit | dhari sayini sakti | jangan lagi lah mukak lu | randhu nyang purak-purak | rupa orang saya brani | tradhak heran kao mau kajadhian ||
6. tinabok punang wong-wongan | tinepang suku kang ngarsi | katampan pulut wus makan | suku kanan dèn gandhuli | dinudut nora kongkih | wali-wali pulut gandhul | palguna durung wikan | mandhak ascarya ing ati | malih nabda hèh bêcik mêmêdi sira ||
7. sêmbrana aparikêna | dene anggandhuli sikil | ingsun dudu mitranira | ko jak tabik cara Wlandi | salaman kaya kaji | prasan atinira patut | yaktine kurang tata | tan wêruh dugi prayogi | têtêp sira murang silaning akrama ||
8. dene têka sumêntana | nganggo gèndèng-gèndèng [gè...]
--- 143 ---
[...ndèng-gèndèng] sikil | wruha yèn rupamu papa | amung mandhi gombal jarik | ciptamu lir angampil | pandhêl mas Nèdêrlan umuk | jatine rontèk nistha | gombal amoh jarik lurik | jaran kepang kramaleya samarata ||
9. punang pulut saya gupak | kancil tambah sukèng ati | gumuyu alatah-latah | suku kang kering nêmpiling | thèmêl pulut gandhuli | sigra murdèng kancil numbuk | ganul pitrang wus mangsah | marang cangkêm irung kuping | suku ingkang wingking mancal wus katampan ||
10. pulut mulêt gupak wrata | nutupi dalaning angin | gèbès-gèbès sru subadya | nora daya malah mipit | mêpêti dalan angin | kagyating tyas wruh yèn pulut | paekaning manuswa | sakala kancil anangis | ardaning kang sangsara nêmpuh sarira ||
11. ngantêp budi tiwikrama | ngapalakên măntra sêkti | kêmat bandung băndawasa | kêmayan lan donga sèpi | giling kre gilingwêsi | tracah bêsmah [bê...]
--- 144 ---
[...smah] bala srèwu | nurbuwat donga kasah | ayat-ayat sinuksmèng sir | wêlut putih panglemunan donga sleman ||
12. pulut maksih plikêt kuwat | kêkêt lèngkèt buntut kuping | dadya sakêpêl pangrasa | kancil rumăngsa tan bangkit | hèh para mitra sami | kang maca saha kang krungu | sapambêg kasusastran | myang ngèlmu kang luwih-luwih | lamun nora wêweka têmah sangsara ||
13. kancil lêsu lêsah ing tyas | pulut lèngkèt midrèng jisim | dupi wus nir dayanira | mangkana osiking ati | o o dene ta dadi | rubeda sèwu miliyun | tan wurung puput jiwa | tinjo marang jaman akir | saking pitrang bêndha ingkang èstha janma ||
14. ingsun sêsuwun ing Suksma | manuswa kang masang sandi | muga-muga ngungkulana | satus sangsaraku iki | têtêp janma tan yukti | mitênah samèng tumuwuh | walêsing Dat wasesa | tan lawas pasthi nêmahi | adat kuna wong siya nêmu cilaka ||
15. dhuh
--- 145 ---
Allah Kang Murbèng Jagad | wêlasa satriyotami | kang manggih bênduning Suksma | lantaran janma tyas drêngki | tan wun badhe dhatêngi | kayat kayun yun ginulung | dayaning pulut gondhang | năngka bêndha paksa srèi | wus katêkêm pangwasanirèng sujanma ||
16. rèh sampun tita diwasa | kawula molah tan bangkit | mupus karsaning dat mulya | kang wajibul maujudi | marma mêmalad budi | muhung nêgês karsèng ulun | lunturing trêsna tuwan | kang mayuta-yuta margi | datan kirang kodrat iradating tuwan ||
17. kèhing kewan wanawasa | èstu tan sagêd nulungi | bab pulut akaling janma | marma liyaning Hyang Widhi | kang paring sih ing dasih | wajibing sipat kadirun | bila alatin lirnya | kawasaning Maha Sukci | datan mamèt lêlantaran gaibing Hyang ||
18. kadi datan kêkirangan | matrapkên siksa mring kancil | lah bok sampun srana pitrang | mindhak dados kidung benjing | kancil gêlahing bumi | têmah kasasar ing laku [la...]
--- 146 ---
[...ku] | kajlungup ing sangsara | datansah lakuning ngèlmi | dadya kondhang lir undhang margi prapatan ||
19. pêjah amba dados koran | lokomutip bramartani | bintang timur slomprèt mlajar | yapa bodhê ing Batawi | kabagyaning redhaksi | pra korèspondhèn manjurung | yèn kancil kenging saya | malbèng babad jamak ngakir | sinawung ing têmbang dadya uran-uran ||
20. saiba wirang kawula | dados gêguyon ing benjing | dene kancil nawung kridha | ulah dini dibyèng bumi | susilarja mumpuni | sadu parikrama ayu | tyas dirga samaita | têka katamèng prana tis | adhuh rabil ngalamina tobat amba ||
21. ing dintên wingking tan nêdya | ngrusak tanduraning tani | kang tanpa duga watara | wana tan kirang rijêki | gumêlar ing sabumi | ingkang sêgêr lêgi kêcut | dadya panganing kewan | kang măngka kulambêk srèi | ngrusak palawija panganing sujanma ||
22. sabab kasupèn kawula |
--- 147 ---
amila nyuwun aksami | hèh surya căndra tranggana | bumi gêni angin warih | rewangana minta sih | ring Dat kang wajibul wujud | suwuna luwar ingwang | saking sangsaya puniki | tan wun mati tan pakantuk kênèng siksa ||
23. hèh kutu wong alang taga | mujia ayuning kancil | sukur salah siji wignya | awèh lantaraning urip | ngluwari kang piranti | rupa janma carma pulut | kang lumêkêt ragèngwang | kang yun ngêlun nyawa mami | lah wêlasa ring kusuma kawiradya ||
24. adhuh ibu sori amba | punapa ta datan ngimpi | pun kusnun kenging rubeda | bapa kêbo paran mami | tulungana dèn aglis | dhuh nabiku satus èwu | saha wali sasanga | myang yogiswara mahmuni | ngulama gung musanèp para pukaha ||
25. pintanên luwar kawula | abot siksa nêmpuh jisim | dahat susah sayah lêsah | tan wun kulit daging gusis | lamun kang masang prapti | kawulèstu winayungyung | kinarya mêmainan | watêking [wa...]
--- 148 ---
[...têking] manuswa jail | pinilara tan wande yèn pinêjahan ||
26. kang măngka wong tani desa | kaya buta doyan daging | rase luwak kuwuk doyan | aja ingkang daging kancil | rèh sujanma datan wrin | yèn kancil putus ing kawruh | caksana nawung kridha | ing kasusastran mumpuni | datan wurung kinayah lir kewan rucah ||
27. yèn wruha gunadikèngwang | wirama ulah lêlungit | putus munah kang tiarda | murtyambêk susatyèng wukir | kadhang sun dèn guroni | wruha wicarèng sun ngèlmu | saking bodhone ingkang | masang pulut mikat kancil | mung miyagah ingsun kewan bodho mamak ||
28. e e dene tan ana wlas | wus ratuning pasthi mati | yèn tan wis sêsangat êngkas | tinarik talining urip | uripa wiji aming | yun mati kabèh ragèngsun | ngênting panlangsanira | kongsi luhe dadi gêtih | tandya kancil nêku ing puji mantrarja ||
29. jinumbuh ing puji-puja | tyas wêning paningal êning [ê...]
--- 149 ---
[...ning] | mênêng ngèksi tikswèng grana | jumbuh kawula lan gusti | napi Isbat pinusthi | maksa tan wal saking pulut | nulya nêbut istipar | kalimah tayibah drindhil | maksa tita diwasa judhêg tan daya ||
30. angapalakên kidungan | ayat limalas kang pamrih | enggala luwar sing pitrang | nanging pulut angranuhi | yèku lêpiya dadi | têpa larasing pituduh | cocog daliling Kuran | kang kajarwa nèng ngakaid | hayuk biluli pikdi inti salirnya ||
31. nora tinarima sira | rèh sêpi tan ngalap warti | têrange kang sapa manggya | rubeda kang gêgirisi | tan sirna saking puji | awit sadurunge nêmpuh | tan pinikir dadinya | marma janma kang tyas murti | wus pinikir sadurunge mas kinambang ||
18. Maskumambang
1. wus mangkono atining wong ngaku luwih | wruh ing kasampurnan | ambêg jumbuh kwula gusti | prasanatine wus pana ||
2. dupi nêmu pakewuh Gusti tan bangkit | têtulung wèh luwar |
--- 150 ---
padha lan kang wus wruh ngèlmi | dèn andêlkên nora kêna ||
3. dumèh putus ing kawruh kang dakik-dakik | yèn katêmpuh lara | ngèlmu êntèk sirna gusis | marma padha rasakêna ||
4. rikalane kancil marang sila yukti | tan tinambang nalar | angên-angêne tan mikir | mung nguja wawar ing durta ||
5. apamanèh manuswa jaman saiki | dahat muji muja | nanging yèn wus anèng sêpir | utawa yèn lagi susah ||
6. kawuwusa Kyai Sutatruna nglilir | dènnya lêleyehan | gregah tangi yun mangèksi | wong-wongan kang mawa pitrang ||
7. kagyating tyas kang lor kulon datan kèksi | wus anyakrabawa | rinubuhkên kewan drêngki | kang dahat gawe pituna ||
8. sigra cancut trangginas anglinting klambi | marani gonira | kagyat Pak Kêdèl mangèksi | kewan kang nakal wus kêna ||
9. nulya surak-surak amarwata siwi | têtaya tayungan | uning unong jênthik manis | tibaning gong pasrangkara [pa...]
--- 151 ---
[...srangkara] ||
10. padha manèh padhaa sira lan mami | untap-untapana | kewala prasasat mirib | bilai antakanira ||
11. rasakêna sira dhustha laku juti | maling palawija | mêmagan tindak pranatis | panastèn gawe pituna ||
12. ana timun lagi wayahe sumêrit | dene sira dhustha | bisa têmên karya rugi | luwih yèn rong puluh reyal ||
13. dyan cinandhak kancil maksih kêmpis-kêmpis | Sutatruna nabda | e e sukur ijèh urip | cilik têmên têka glathak ||
14. wus sinrimpung sikil papat dadi siji | nuli tinalenan | pulut binuwangan rêsik | marang gubug ginosongan ||
15. dèn brukakên kantêb palguna anjêrit | dyan thinuthuk sangkal- | ing pêthèl ênggon pok kuping | pêt sumaput konang buyar ||
16. huh rasakna êndhasmu saiki posing | nora wurung mangkya | praptèng wisma dadi tai | balunge kang ênom rênyah ||
17. mung cacade cilik têmên tan [ta...]
--- 152 ---
[...n] mratani | tăngga-tangganiwang | mung bangêt lêganing ati | sirna wêrinirèng têgal ||
18. lah kapriye iki wus sore kang wanci | jam satêngah lima | punjule patbêlas mênit | bocah ora ana têka ||
19. prayogane nuli sun gawane mulih | yèn kawêngèn mangkya | pangolahe kewan iki | enggal-enggal Sutatruna ||
20. sikil kancil taline wus dèn kêncêngi | cinocol pikulan | kasisihan kayu garing | kancil gumandhul ing ngarsa ||
21. samantara laksananira wus prapti | sapinggiring dhadhah | Pak Kêdèl nguwuh ing siwi | hèh thole kewane kêna ||
22. samya ngrungu swami suta priya èstri | mêthukkên gancangan | gumrubyug sabrayat sami | bungahe marwata suta ||
23. suka sukur para tăngga akèh prapti | samya takon warta | tuwa anom gêdhe cilik | lanang wadon elur prapta ||
24. sadaya kang nonton durung ana kang wrin | warna myang arannya |
--- 153 ---
nyalênèh samining kumlip | warta kewala tan ana ||
25. kono ana janma wrêda marêpêki | mring kang nêmbe kêna | pamuwuse kaki-kaki | iki kancil aranira ||
26. sasamining têtaga nakal pribadi | baud ngomandaka | ngrekadaya ngathik-athik | nanging ujaring wirayat ||
27. kang wus kocap ing kuna rontal tinulis | iki dadi srana | sarate wong among tani | bisa nyingkirake ama ||
28. buntut kanggo nyêbar gaga iku benjing | dene patrapira | pinêndhêm madyaning têgil | winor godhong dhadhap kleyang ||
29. mung sadina sawêngi nuli dèn jrangking | sabên măngsa gaga | maksih kanggo bola-bali | dene tracak papat pisan ||
30. bisa dadi sarak yèn kinarya jugil | nandur kacang tunggak | kacang lanjaran andadi | lan nyirnakkên ulêr wana ||
31. cumplungira pinêndhêm tulakan sabin | kang kiliran toya | ama mênthèk walang
--- 154 ---
kalis | wulu dadi tămba kadhas ||
32. kulit tipis lêmês wulêt kanggo mranggi | gawe jangêt kuwat | dadi tali jara bêcik | iwak lêgi gurih kêsat ||
33. nadyan dèn go ulap-ulap uga kenging | lulange punika | rèhne tipis rangkêp kalih | Sutatruna suka ing tyas ||
34. saha para brayat swami tuwin siwi | angrubung palguna | ana kang jèwèr nyalênthik | ya ta surup danupraba ||
35. Kyai Sutatruna nabda marang swami | êmbokne lir paran | prayogane iku kancil | sinambêlèh sapunika ||
36. bokmanawa kasulak wêngi tan rêsik | iki sun watara | jam nênêm luwih sathithik | olahên sakarêpira ||
37. Biyang Kêntruk mangsuli dhumatêng laki | yèn panujèng karsa | ing mangke dalu prayogi | wanci bangun mijil lêga ||
19. Mijil
1. ingkang kaping kalihipun kyai | kula sampun kongkon | ngajak-ajak tăngga samya dhèdhèl | bucali glagah [gla...]
--- 155 ---
[...gah] gadhangan gagi | dintên benjing-enjing | kancil kangge lawuh ||
2. nadyan alit tinambahan krambil | rinêmpah kemawon | murih babar warata ing akèh | ingkang priya nabda bênêr yayi | wayah bangun enjing | lêmu gajihipun ||
3. sarèhning wus kasulak ing wêngi | dokokna ing pawon | ngarêp luwêng kurungana bae | sênik gêdhe tindhihana nuli | watu kang supadi | kukuh nora mêtu ||
4. uculana taline ing sikil | mèn bisa têturon | mubang-mubêng anèng jro sênike | nulyatmaja sami nyandhak kancil | kinurungan sênik | tinindhihan watu ||
5. Sutatruna nutuk sênêng pikir | dènyantuk bêburon | kancil ingkang karya guyokake | akèh tăngga kiwa têngên prapti | pitakon ingkang wit | kancil kênanipun ||
6. sinung wikan yèn kênèng piranti | pulut kèh kang jonto | rigên nalar mungguh kapikute | tan ngapaa rupane anylinthis |
--- 156 ---
ngrusakakên pêntil | timun kèh kang runtuh ||
7. ya ta wau kancil kang nèng sênik | dhat-dhatan andhrodhog | gêtêring sanubari puate | ciptaning tyas wus tamtu tan urip | tiwikrama ngungkil | sênik nora keguh ||
8. dahat kukuh watu kang têtindhih | ciptèng nala ngaso | pasrahing tyas narima patine | wus rumăngsa yèn tan antuk margi | lantaraning urip | kang bisa têtulung ||
9. nabda dhuh sang sukci murwèng bumi | sumăngga kemawon | kawula mung sumarah sapangrèh | tan rumaos amba darbe jisim | kataman ing pasthi | sirna trahing pungkur ||
10. kabudayan amba sirna ênting | siniksa dening wong | awit saking klakuan kang dede | culika gung tindak kang tan yukti | katêmpuh bilai | aksamanên ulun ||
11. dyan ngêningkên panêngêran pati | sawiji tan kalong | dahat ngungun pangunandikane | hèh dene ta sèwu mokal iki | sun tan praptèng pati | apa
--- 157 ---
marganipun ||
12. sigra mêpêt napasira kancil | nyipta nganyut layon | rumăngsa wus tan wurung patine | ya ta ing ratri wanci jam kalih | Sutatruna nglilir | angunggahi sunu ||
13. Kêntruk Mênik kinèn marut krambil | sawusa mirantos | bumbu-bumbu sapanunggalane | anèng ngomah kewala lamun wis | sadaya rumanti | rèhning maksih dalu ||
14. pating klêpruk mêcah marut krambil | jawah cinariyos | Kyai Sutatruna ngon-ingone | sona lanang abang buntal putih | ratri rèhning riris | srênggala malêbu ||
15. brobos gêdhèg angupaya gêni | rèh adhêm mring pawon | kêrug-kêrug nèng ngarêp luwênge | ngringkêl anèng awu cêlak sênik | palguna duk uning | asu kêrag-kêrug ||
16. nulya darbe èngêt ngreka sandi | wajib wênang goroh | wong katêmpuh ing bilai gêdhe | ngomandaka kêna yèn nguripi | nulya nabda wêngis | kancil marang asu ||
17. sigak-sigak [sigak-si...]
--- 158 ---
[...gak] hus hus mambu sangit | hèh sira sagawon | lah lungaa kang adoh dèn age | ywa nèng kene wèh kuwuring ati | kang lagya mangèksi | ing dat kang linuhung ||
18. sun mulya di susila rèh niti | kusuma kinaot | putus guna dibya sasamine | sicing-sicing sumingkira anjing | ingsun lagi sêdhih | mambu sira langu ||
19. gawe kuwur nyipta nranging Widhi | najis marêk kelon | ing pamawas tan awas ciptane | lamun sira cêraki puniki | jêjămbaa maring | kali adus slulup ||
20. ambunira bacin prêngus lêdhis | bab panganmu crobo | patut têmên kirik sipat kere | kuru kèri karo samèng kumlip | tanpa guna niti | mung ngèngèr uripmu ||
21. karam mutlak cêmêr tanpa budi | cêgahanirèng wong | dahat nistha dama sirig gêdhe | kitab kadis Kuran wus jarwani | sor-asoring bumi | tan ana lir asu ||
22. sona kagèt krungu sabda wêngis | nginjên kang anèng jro | atêtanya [atê...]
--- 159 ---
[...tanya] hèh ta sapa kowe | nèng jro sênik akêmering-kering | bangêt ngèsi-èsi | mring padhaning makluk ||
23. apa sira kang kênèng piranti | pulut kang istha wong | uwong-wongan randhu wingi kae | sumakeyan têmên tur gumaib | kancil nabda malih | o budhêg si asu ||
24. nora krungu tan yun ngupa warti | atimu lir togog | tunggak kobong iku pardikane | ingsun kira lêluhurmu nguni | kakèk moyang anjing | marma tyasmu kuthung ||
25. durung manjing pasamuwan lungit | dêlês tyas sagawon | tan wruh guna myang tatakramane | apamanèh sastra Ngarab Jawi | sasmitarjèng ngèlmi | nora pinaèlu ||
26. kitab Kuran kadis ulah dini | tan pisan mangartos | sabab srawungamu salawase | kirik kuru gudhigên agêring | mung ngupaya tai | iku kadayanmu ||
27. lah ajara titi surtèng budi | budyayu kinaot | ingkang neka-neka pangawruhe | supayane bisaa umanjing |
--- 160 ---
mring padhanging bumi | kumpulan wong putus ||
28. o o asu tan ngrasa sirèki | uripira bodho | solah wicaranta tăndha rèmèh | bobote sun iki satriya di | pangrasamu kenging | punangsaya pulut ||
29. tan wruh sun dèn ulati wus lami | wit kèh barkah ingong | siji loro têlu têlu gawe | dhihin kinèn dadya mèstêr tulis | pindho mulang ngèlmi | ping tri pinèt mantu ||
30. marma dahat kapungsêng binudi | munggu praptaningong | mring si bapak Sutatruna kinèn | nglaksanani tri prakara iki | nanging sun tan apti | tyas sun luwih kukuh ||
31. sapiraa yèn tan pinèt siwi | cinaosan bojo | suta èstri kang gêdhe karone | Rara Kêntruk kalawan Kèn Mênik | nadyan ingsun sêlir | si bapak jumurung ||
32. saking dahat kasêngsêming warti | bab kotamaningong | trahing daniswara ingsun kiye | marma nastiti sabarang bangkit | putus ing agami | gêgamaning maut ||
33. yèku wite prawan ro gung
| 1 | Pupuh 1.1 sampai dengan Pupuh 1.7 ini, terdapat sandi asma: "Radèn Panji Sasrawijaya ing Ngayogyakarta ingkang mangikêt gita, sampun kaêsahakên dhatêng para paramèng kawi Kangjêng Pangeran Sasraningrat kalih Ki Padmasusastra tiga Radèn Păncakrêtarta sami siswatama". (kembali) |
| 2 | kasêntikane. (kembali) |
| 3 | kusika. (kembali) |
| 4 | udrasèng. (kembali) |
| 5 | singa. (kembali) |
| 6 | prapti. (kembali) |
| 7 | sukêrta. (kembali) |
| 8 | maha. (kembali) |
| 9 | garbanya. (kembali) |
| 10 | langgêng. (kembali) |
| 11 | samudra. (kembali) |
| 12 | tututana. (kembali) |
| 13 | drajatipun. (kembali) |
| 14 | kancil. (kembali) |
| 15 | munpangat. (kembali) |