Cariyos lêlampahan ing Purwarêja (Bagêlèn), Staatsbibliothek zu Berlin (Ms. or. fol. 568), 1850–60, #1020 (Pupuh 11–22)
| 1. | Cariyos lêlampahan ing Purwarêja (Bagêlèn), Staatsbibliothek zu Berlin (Ms. or. fol. 568), 1850–60, #1020. Kategori: Arsip dan Sejarah > Galeri. |
| 2. | Cariyos lêlampahan ing Purwarêja (Bagêlèn), Staatsbibliothek zu Berlin (Ms. or. fol. 568), 1850–60, #1020 (Pupuh 01–10). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Riwayat dan Perjalanan. |
| 3. | Cariyos lêlampahan ing Purwarêja (Bagêlèn), Staatsbibliothek zu Berlin (Ms. or. fol. 568), 1850–60, #1020 (Pupuh 11–22). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Riwayat dan Perjalanan. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
--- 95 [lanjutan] ---
11. Dhandhanggula
1. sabdanira sumăngga ing kapti | ulun namung nadhah ing saprèntèh |[1] myang karsa kanjêng guprêmèn | wakil wuwan[2] guprênur | ing Bêtawi amba nglampahi | saatur-atur tuwan | panimbang wus putus | awas pamawas tan uwas | kyèhning wadya amtênar agêng myang alit | ulun dahat prêcaya ||
2. pundi ingkang tuwan pitadosi | madêg bupati ing Kuthaarja | nadyan silih rare angèn | ulun tadhah biyantu | mângsa borong tuwan pilihi | pundi pantês gumantya | kyèh patih kolèktur | nanging Dyan Cakrawinata | mantu amba dèrèng cakêp mêngku ngadil | miwah yudanêgara [yu...]
--- [96] ---
[...danêgara] ||
3. mêksih mudha bilih nguciwani | nora gampang wong amêngku praja | amrih arjaning wadya kèh | rumêksa kyèh pakewuh | lumrah anom kurang pangitih | têmah bubrah kyèh tingkah | parentah pyuh rusuh | anêmpuh ing wadya kathah | yèn wus bubrah guprêmèn kelangan pamrih | dasih kèh kasusahan ||
4. Dyan Tuwan Buskèt ngandika malih | kadiparan rêmbug jêngandika | mênawa yun matur milèh | marang tuwan guprènur | sintên ingkang pantês gumanti | kula kang nglêpasêna | lah andika nuwun | manira têtulung sabda | miwah surat katur Guprênur Batawi | dyan dipati manabda ||
5. ulun datan andarbèni kapti | minta janma kang pantês gumantya | ing Kaarja[3] bupatèn |[4] tan kuwasa anuduh | bilih salah anguciwani | ulun ajrih katêtah | ing tuwan guprênur | tuwan residhèn ngandika | yya mêngkana wong agung prêcaya [prê...]
--- 97 ---
[...caya] maring | pakarti jêngandika ||
6. yya kasêrêng jêngandika mulih | ayya pêgat angrêtikèng driya | manira asung sumêne | ari kalih myang têlu | yèn wus panggih pangriptèng galih | pundi kang ginraita | gumanti tumênggung | bupati ing Kuthaarja | inggal jêngandika angsung wartèng kami | ngong maksih nganti sabda ||
7. yèn wus sabiyantu galong[5] pikir | jêngandika kalawan manira | manira kang ngaturake | surat ring jêng guprênur | nadyan rare bodho upami | pamilih jêngandika | manira têtulung | atur surat amrih dadya | sigra jawat tangan dyan dipati mijil | tan dangu praptèng wisma ||
8. siyang latri angtikèng[6] kapti |[7] tansah nodhi marang carikira | lah kaya ngapa rêmbuge | mau pamundhutipun | Tuwan Buskèt marang ing mami | carik matur prayoga | wicara kang alus | tan kêna kawêntar jalma | dyan dipati puguh mung ambêk
--- [98] ---
sawiji | tan kegu[8] ing sasmita ||
9. baya ta wus karsaning Yyang Widi | angulur nalar katular-tular | tan manglêr jêjêr drajate | ki carik nulya mupus | cinarita ambal kaping tri | tuwan residhèn minta | dipati ta nuwun | wusana sawiji dina | dyan dipati ngaturan manjing ing laji | mring Tuwan Buskèt panggya ||
10. wusnya lênggah samya munggèng krasi[9] | tuwan residhèn alon wêcana | hèh radèn dipati kiye | surat sing jêng guprênur | jêngandika ingkang tinuding | ngasta pangwasèng praja | Kuthaarja mutus | sabarang pranatèng praja | miwah wadya pasilaning bumi-bumi | andika tampanana ||
11. jrê[10] andika dhingin ingsun prêdi | minta ingkang gumanti bupatya | tansah nabda siji bae | mangkya têmah katêmpuh | dyan dipati sawusnya tampi | surat pangwasèng praja | jawat asta kondur | ya ta antara wus lama | dyan dipati sabên Rêbo amiyosi [ami...]
--- 99 ---
[...yosi] | mring kitha Kuthaarja ||
12. panuju Tuwan Kontrolir Dhomis | rowang pangwasa sagung pratingkah | golong saparibawane | tan ana kang mandhungkul | wadyabala samya jrih asih | krana radyan dipatya | lêstari tanpa yun | gajih bupati myang barang | linuluskên marang putra Sawunggaling | myang pasilaning lênggah ||
13. suka putra sêntana prasami | dyan tumênggung kang sampun palastra | muwah-muwah pambuktinê | mung prêsèn nila taun | karsaning wong agung Batawi | pinaring dyan dipatya | tampa sambên[11] taun | panuwune dyan dipatya | picis prêcèn[12] pinêrapat kang sawiji | Tuwan Dhomis tampăa ||
14. kang sêbagi mring Rahadyan Patih | Riya Surakusuma kang tampa | dene kang rong pandumane | mring dipati sêdarum | jêng guprênur wus angidèni | sêksana lumaksana | katiga tampa wus | nêngna sampun tigang warsa | dyan dipati sabên Rêbo [Rê...]
--- [100] ---
[...bo] anindaki | lapuran Kuthaarja ||
15. kawuwusa Tuwan Buskèt apti | kondur marang ing nagri Olan |[13] minta pamit guprênure | rinilan sanèngga wus | dyan dipati sinungan uning | dahat cuwaning driya | tuwan enggal kundur[14] | marang nagari Walanda | sintên ingkang yogya tulung marang dasih | kang nêdya majyèng karya ||
16. Tuwan Buskèt panabdanira ris | apan sarwi kumêmbêng kang waspa | dipati yya salah dalèh | krana wus jangjinipun | lêlampahan măngsa ginanti | lan ayya sumlang ing tyas | marang kang yun rawuh | gumantya among kyèh wadya | ing Bagêlèn Tuwan Bin wus kadi mami | ambêk miwah pratingkah ||
17. tuwan guprênur ingkang amilih | sawijining tuwan kang waskitha | munah among nèng Pagêlèn | miwah pambêkanipun | datan pae malah ngêlèbi | inggih lawan manira | dipati ngling sokur | jêr ulun iki wus wêrda | miwah bodho lamu
--- 101 ---
lamun antuk kang gumanti |[15] tuwan kurang sêgara ||
18. nora wande kapungkur ing kapti | tuwan risidhèn aris sêbdanya | lah ayya sumêlang manèh | singa residhèn rawuh | tuwan bêsar yêkti wus milih | kang prayoga waskitha | kabèh barang laku | putus pasanging graita | myang pratingkah pranata agal lan alit | lah măngsa pêpekoa ||
19. asrêp tyase dipati miyarsi | jawat asta kondur dyan dipatya | tan dangu praptèng wismane | para wêdana sinung | pawarta sing residhèn nguni | ngungun sagung punggawa | tan kawarnèng ênu | kyèh brana dunya busana | wus kinumpul tiniti kêlawan tulis | wêngkrêran[16] residhènan ||
20. sinêksèn ring tuwan sikrêtaris | Hokhêndhorêp sawusnya tinata | marang sêhilbran komise | linelang sêdaya wus | tigang ari para bupati | tugur yun tumbas brana | sampurna tan kantun | para asistèn pra mănca | myang bupati bubar kondur sawadyèki | mring kitha
--- [102] ---
sewang-sewang ||
21. tan winarna sung basukèng margi | pra bupati myang asistènira | marang jêng Tuwan Residhèn | Buskèt kang ayun mantuk | mring nagrine sagung Wêlandi | ya ta tumbuking dina | myang tanggal pinuju | Jawi Wlandi ping nêmbêlas | Marêt Jumadilakir Rêspati Kasih | sêngkala pulo Jawa ||
22. tangan gajah kêpadhangan sasi |[17] warsa Ze[18] sêkalaning[19] Wêlanda | patang buta gajah rajèng | wanci tabah nêm esuk | dyan dipati sanegèng nitih | miwah para wêdana | Kumpêni gung-agung | yun angatêrna ing marga | wus angumpul munggèng madyaning galadri | loji karesidhenan ||
23. ya ta Tuwan Buskèt lan garwèki | saha putra manjing jroning rata | sumadhiya pangiride | dyan dipati gya magut | Obrês Kaptin upsir Kumpêni | wus samya nitih rata | mot sakumpul-kumpul | kinêtab pangirid rata | ginarêbêg glondhong bêkêl ngayun wuri | samya wahana kuda ||
24. tansah ingampah [ingam...]
--- 103 ---
[...pah] lampahing wajik | alon-lonan sarwi pagunêman | dipati myang Kumpanyakèh | para wêdana ngayun | anjajari lawan kya patih | tan kawarna wus prapta | pos Maron tumurun | pra priyayi para tuwan | jawat asta saryangsung basukèng margi | prasamya nahên waspa ||
25. Obrês Kaptin lan para upsir |[20] wangsul amung dyan dipati lawan | pra wêdana kêpalane | Dipadirja tămpa wus | gilirane rumêksèng margi | tuwan residhèn lawan | garwa manjing sampun | sarata myang para putra | gya dipati nitih pangirid gumanti | wadya wahana kuda ||
26. ngarsa wuri wus sanengga nitih | gya kinêt[21] pangirid umêsat |[22] kadya thathit cumalorot | kang garêbêg gumuruh | praptèng kikis Kêdhu kang bumi | têdhak radyan dipatya | myang residhèn asung | basuki wus jawat tangan | tuwan laju dipati sawadya ngiring | kondur ungkur-ungkuran ||
--- [104] ---
12. Pangkur
1. datan kawarna ing marga | dyan dipati saha wadya wus pranti | ing wisma pra garwa mêthuk | gya ngayêm-ayêm nala | kawuwusa antara rowêlas dalu | wakil ing kantor sung wikan | dhumatêng radyan dipati ||
2. benjing Rêspati Cêmêngan | Residhèn Bin prapta gumantyèg ngriki | andika lawan kontrolur | mêthuka Margayasa | lan kya Patih Cakradiwirya myang wadu | wêdana astha kêpala | desa samya kinèn ngiring ||
3. gancanging kandha sanengga | ari Buda sore radyan dipati | kêlawan tuwan kontrolur | patih para wêdana | myang kêpala budhal sanega yun mêthuk | rêrêb anèng Kali Wohan | kunêng dalu ya ta enjing ||
4. dyan dipati saha wadya | kirab maju Margayasa kinapti | anganti sarawuhipun | ya ta tabah sawêlas | praptanira Tuwan Bin tumêdhak gupuh | jawat asta lan dipatya | miwah dyan ngabèi patih ||
5. para wêdana nganthukan | ngapurancang astanya kanan kering | umadêg sarwi tumiyung [tumi...]
--- 105 ---
[...yung] | tatanya tan kawarna | sigra nitih rata pangirid wus magut | ingkang garêbêg sanengga | ing ngarsa miwah ing wuri ||
6. pangirid rata tinêbah | nandêr nungklang para wadya tan kari | patih wêdana tan kantun | ing marga tan winarna | praptèng kitha Purwarêja manjing sampun | Tuwan Bin sagarwa putra | nèng laji dipati mijil ||
7. sapatih wêdana wadya | sami radyan angayêmakên kapti | ya ta Sukra Kasih dhawuh | dipati myang wêdana | pra bupati asistèn pra mănca rawuh | tumamèng karesidhènan | sinung uning de Tuwan Bin ||
8. andhêr Obrês lan upsirnya | pra bupati pangulu jêksa patih | niyaka ondêr kolèktur | munggèng kering myang kanan | pra wêdana mantri nèng ngarsa supênuh | sawusnya sinungan wikan | Tuwan Bin mangkya wus tampi ||
9. pangwasa ing karesidhenan |[23] siti Paglèn gumantya Tuwan Buskit | wus mufakat para agung | alit wadya warata | gya luwaran sangking jro laji ambubul |
--- [106] ---
mring wismane sewang-sewang | ya ta wusnya lami-lami ||
10. ajêg pranataning praja | tuwan baru gung luhur ambêk inggil | lir satriya mudha punggung | magang kyèh ginagibang | marma magang gumururuh[24] ngiring dêlanggung |[25] abayak ngarak ing wuntat | saparanira Tuwan Bin ||
11. ya ta lagya anèng Ambal | Jêng Tuwan Bin nujyari Tumpak Manis | ping sad Mèi kaping walu | wulan Saban Ze warsa | sinêngkalan kadya kang wus munyèng ngayun |[26] sêsukan ing Ragasasran | mring gatèp gugur ngêbruki ||
12. wong rolas duk nyambut karya | ingkang astha kapisanan jro bumi | kuwandhan syuh ajur rênyuh | kang catur sru kantaka | glis dhinudhuk binubut asru kagugut | ing kisma têmah palastra | ingkang gêsang mung kêkalih ||
13. binayang sinungan tamba | marang dhoktêr rèh rênyuh sarirèki | kang sawiji têmah lampus | sawiji paripurna | sutèng kali[27] sêma pratinggi tan lampus | Tuwan Bin prapta [pra...]
--- 107 ---
[...pta] sinungan | warta mring radyan dipati ||
14. kalangkung marmaning driya | nênggak waspa wlas ring wadya kang lalis | ya ta sampun dangu-dangu | residhèn lan dipatya | mêksih ngasta pangwasa ngadiling wadu | sapraja ing Kuthaarja | sêksana suwalèng kapti ||
15. risidhèn lawan dipatya | dhasar warda Tuwan Bi[28] nala rungsit | dyan dipati tunèng tangguh | sring saliringan sabda | dadya radyan ngabèi patih sinrawung | jêr putramba yun dipatya | kinathik minăngka wakil ||
16. pinipil trampil angikal | kyèh ning akal nginthil ring jêng Tuwan Bin | anggêgêt sangsayanggrêgut | tuwan sring manabda |[29] sinêrawung paguyyan dipati sinung | prayoga ngayunkên putra | rèh wus măngsa yèn gumanti ||
17. kang warda măngsa mêgawan | kawarnaa sawusnya lami-lami | antara antuk dyi taun | dyan dipati ngartika | ing wardaya kaya ngapa solah ingsun | yèn sèrèna kawibawan | suta ngong mêksih [mê...]
--- [108] ---
[...ksih] kyèh alit ||
18. lamun mêksiha wibawa | wus tan gayuh mêngku praja patitis | uwas-uwas ing pamuwus | satêmah kaulapan | ing pêpali kaprapal Wuwan Bin kiwul | amawal mapali lawan | lumawan-mawan kawalik ||
19. wêcana wus tan kawêca | tanpa sana wusana angecani | mupus musus yun lumungsur | kawibawan ring suta | jêr wus mângsa tanaya gumantyèng lungguh | pinuju karsaning Suksma | dipati kèn karya tulis ||
20. pisèlèh ing kabupatyan | ring Dyan Cakradiwirya Kyana Patih | rèh iku putra ngong sêpuh | wusing tutug ing pangkat | lan Si Rêsadiwirya ondêr kolèktur | Si Kêrtapati Wêdana | ngong suwunkên pangkat inggil ||
21. muga jêng guprênur jendral | aparinga ring sutaningsun kalih | lêlungguh kang pangkat luhur | titi tamat panurat | nuju ari Rêspati Cêmêngan esuk | Marêt walu likur tanggal |
--- 109 ---
salikur Jumadilakir ||
22. warsa Be sêngkalanira | tirta murti pandhita watu yêkti | warsa Walanda winuwus | sad ditya naga raja |[30] dyan dipata[31] ngaturakên surat panglungsur |[32] manjing laji wus tinampan | maring Tuwan Residhèn Bin ||
23. binuka sinukmèng driya | wus kadhadha wêcana Jêng Tuwan Bin | inggih dipati ngong tulung | matur jêng tuwan bêsar | kyèh paminta andika mênawa sinung | rèh manira tan kawasa | mung tulung ambiyantoni ||
24. supaya antuka wêlas | ing guprênur paringa kang ingudi | wusnya jawat asta kondur | dipati pasiwakan | nanging tyase tansah karantas tan muwus | putusan mundur Kêmisan | praptèng wisma angsung warti ||
25. marang sagung para garwa | yèn surat ngong wus tinampan Tuwan Bin | pisèlèh ring sutaningsun | sinanggupan nranggulang | sapanuwun ingsun ring tuwan guprênur | para garwa duk miyarsa | anahên waspa nginggihi ||
26. ya ta prapta parmaning Yyang | baya asih ing dasih kang ngrudatin | madyantara
--- [110] ---
gumaludhug | têdhuh dhêdhêt ngawiyat | mêsês riris bayu bajra amor lesus | prahara gora ru-ara | aliwêran kilat thathit ||
27. kumêlap gêlap angampar | kadya gênjot jaladri gonjang-ganjing | atêr maputêr kyèh taru | pacar kaputêr sol wal | wuwung masjit Suranatan kaparuthul | jumêglug tibèng bantala | tigang dina tigang latri ||
28. prahara datan luwaran | kyèh wrêksa sol tangsi tiga kabalik | ing Kêdhungkêbo jumêgur | tan wrin sulahing janma | pra prajurit Kumpêni pating bilulung | tan wruh marganing prahara | mung karsaning Maha Cuci[33] ||
29. lir nampak marang kang karya | wus jamake jalma bodho nglêjlogi[34] | ngathik sabarang kadulu | miwah kang kapiyarsa | tan alami antara tigang sutèngsu | Tuwan Bin ngalih lalênggah | Residhèn Ngayogya gingsir ||
30. kyèh dunya brana busana | ingusungan maring Ngayogya Nagri | ing siyang latri asêlur | wadya ngusungi
--- 111 ---
dunya | ari Sukra Manis kaping têlung puluh | Juni sêlawe Ramêlan | sêngkala kadya ing nguni |[35]|
31. Tuwan Bin budhal sing kitha | Purwarêja ingiring kyana patih | para wêdana lan wolu | pratinggi glondhong miwah | samya wahana kuda ngarsa myang pungkur | pangirid rasa turăngga | tinabah kêsit lir thathit ||
32. datan kawarna ing marga | Margayasa prapta salin pangirid | dyan patih sawadya wangsul | kondur mring Purwarêja | tan winarna antara tri dasa dalu | ari Soma Paing prapta | Tuwan Sêhap kang gumanti ||
33. Juli kaping tigang dasa | ping nêmlikur Sawal warsa lir nginggil | Tuwan Sêhap praptanipun | pinêthuk kyana patya | myang Kontrolur Van Bês Holêh kanthinipun | wus manjing laji sêksana | ya ta kawuwusa malih ||
34. mêpak kang para bupatya | myang asistèn rêsidhèn samya prapti | upsir jumênêngipun |[36] Residhèn Tuwan Sêhap | gya luwaran bubar sewang-sewang kondur | sêmana ing jênêngira |
--- [112] ---
jêjêg pêngkuh mêngku ngadil ||
35. prakosa sura mrêrata[37] | yèn wêcana lir Bima ngamuk enjing | antêg gêm ting talêbuk |[38] wadya kyèh ajrih rêna | pamunahing ka[39] madêg residhèn baru | tan mèngèng atur tan layak | mrih gambuh sagung wadya lit ||
13. Gambuh
1. ya ta pinuju tumbuk | parêng tanggal sapisan winuwus | Sèptèmbêr lan Sura Wawu ingkang warsi | sêngkala jawa cinatur | buta nêkèk rêsi katong ||
2. Walânda taunipun | mêksih măngsa buta walung ratu | ari Soma Kasihan jênêngirèki |[40] dyan patih jinunjung lungguh | gumantya rama bupatos ||
3. ingkang rama lumungsur | nanging mêksih pinaring pinsiyun | têtêp mêksih kadya jumênêng bupati | nêm atus sèkêt satèngsu | sabusana kinèn nganggo ||
4. upacara myang payung | kuning saha kaprabon karuhun | linuluskên karsaning Raja Wêlandi | kang putra nama tumênggung | kaprabon
--- 113 ---
bupati anom ||
5. anênggih gajihipun | sami lawan kang rama nêm atus | langkung sèkêt sabên abis wulan tampi | songsong seta kilat têlu | kang sêpotong cète ijo ||
6. brana busana luhung | myang kaprabon sasigar kang sinung | ingkang rama mêksih mundhut kang sasisih | surat ing kantor kasêbut | barang pusaka bupatos ||
7. ya ta wuwusên esuk | tabah nawa Tuwan Sêhap rawuh | pêpak sagung wêdana kaliwon mantri | jêksa gêng alit pangulu | prêdikan mutihan saos ||
8. Obrês saupsiripun | para kaptin andhèr munggèng ngayun | dyan dipati wus sumaos munggèng krosi | kapang kalangan atêpung | samya busana kaprabon ||
9. punggawèng kantor agung | sikrêtaris komis parêng lungguh | Asistèn Tom Tuwan Browrê milya linggih | Residhèn Sêhap sru muwus | hèh sagung kang samya lunggoh ||
10. Kumpêni agung-agung | myang priyayi Jawa kang lumungguh | piyarsakna [piyarsa...]
--- [114] ---
[...kna] karsaning Raja Wêlandi | kang wakil tuwan guprênur | radyan dipati ing mêngko ||
11. lalênggahe lumungsur | panuwune kabupatèn sinung | ring putrane Tuwan Dyan Ngabèhi Patih | Cakradiwirya jinunjung | karsaning Walandi Katong ||
12. gumantya ramanipun | dadya Bupati Purwarêjèku | angitiha mrênata sagunging bumi | miwah arjaning wadya gung | jêng raja angsung pitados ||
13. miwah pangwasa agung | kadya jênênge kang rama bakuh | lan pinaring aran kadya ramanèki | Cakranagara Tumênggung | songsonging bupati anom ||
14. gajih sami kèhipun | lan kang rama pra Kumpêni manthuk | parêng urmat kala nêbut Raja Wlandi | para priyayi andhêku | samya anarimèng batos ||
15. ya ta sarmpurna[41] sampun | dyan tumênggung anèm gya mangayun | maturnuhun sarwi ambuka kang tulis | atur têmên-têmên kalbu | ing kangjêng raja sapakon ||
16. miwah wêwalêripun | nora nêdya narajang sakayun | myang sumêdya [su...]
--- 115 ---
[...mêdya] jêjêg nimbang tan gumingsir | mring ukum alit lan agung | myang wadya rahayu awon ||
17. sagah amawas putus | tan sih-sihên sêntana lan wadu | panjang lamun cinatur raosing tulis | gya mangsah ngabêkti ujung | mring rama sêksana mingo ||
18. jawat asta sêdarum | pra Kumpêni myang residhènipun | wusnya lênggah jajar lan rama dipati | tuwan residhèn amuwus | kyèh priyayi agung anom ||
19. yèn wus narimèng kalbu | ngangbêktia[42] marang dyan tumênggung | lah ta iku bupatinira ing mangkin | para priyayi sumuyud | umadhêp lir bêktèng katong ||
20. piskal miwah pêngulu | jawat asta lan radyan tumênggung | wus sampurna inuman nyamikan mijil | wusnya gya residhèn kandur[43] | pra Kumpêni anut bodhol ||
21. rara priyayi nurun | urmat para tuwan ingkang kandur | nulya tata lênggah sagunging priyayi | ing pêndhapi landrat agung | pundhutan dhêdharan miyos ||
22. wusnyandrawina nayub | praptèng saari kasukan
--- [116] ---
nutug | pra prawira taru sukane ngênting |[44] kang sêpuh sayah gya kandur | panjang lamun winiraos ||
23. ya ta wusing lêstantun | Dyan Tumênggung Cakranêgarèku | ambêk tansah amrih kaarjaning dasih | ènthènga barang jinunjung | gampanga barang kang ewoh ||
24. amrih barkah tumuwuh | amrih birat sagung arubiru | barang karya siyang latri sru ginupit | nanging karsaning Yyang Agung | lagya sung mlarat tumuwoh ||
25. krêsa rumêksèng wadu | dyan tumênggung mumpuni kyèh butuh | saapdheling ing mangke mêksih larang pring | parentah kinèn anandur | ing pagunungan dènnyandon ||
26. wadya bawah Luwanu | Purwarêja Cangkrêp Jênar sinung | papan nandur nèng wukir sawetan kali | rèh Jênar tan darbe gunung | nanging mêksih dèrèng dados ||
27. ya ta gantya winuwus | Tuwan Sêhap antuk pangkat lungguh | mring Mêkasar jumênêng Guprênur Silbis | dunya brananya kinumpul | nèng meja ing galdri
--- 117 ---
jêro ||
28. sinaksèn surat sampun | rinakêning tuwan komis juru | wusnya lelang nuju ari Soma Kasih | kaping pitulas Agustus | Bêsar nêm likur pêncorong ||
29. lumampah taun Wawu | sêngkala Walanda kang kawuwus | gunung gumuling panjaraning sabumi | sangkala Jawa sumundhul | buta nêkèk rêsi katong |[45]|
30. wuwusên budhal esuk | dyan tumênggung sanega sasawadu |[46] nitih rata lawan anganthi kontrolir | myang Obrês saupsiripun | trêsna yun ngatrê ring Maron ||
31. patih miwah kyèh wadu | pra wêdana mantri kang pangayun | angitihi kêpala wahana sami | ngayap ngarsa miwah pungkur | rata bèndi lampahnya lon ||
32. ing pos Maron kapungkur | gantya pangirid pra Kumpni agung | samya wangsul amung dyan tumênggung ngiring | myang patih wêdana ngayun | pra pratinggi parêng bodhol ||
33. tan kawarnèng dêlanggung | wus lumangkah ampeyaning dhusun | ngancik bumi ing
--- [118] ---
ing Kêdhu pos têpis wiring |[47] para amtênar gyang[48] wangsul | nèng marga tansah wirangrong ||
14. Wirangrong
1. datan kawarna ing margi | dyan tumênggung lan sakèh wong | wahana turăngga prapta sampun | ing wisma bupatin | gya bubar sewang-sewang | mri[49] prênahira priyăngga ||
2. Tuwan Hokhêndhorêp wakil | mêksih sikrêtaris manggon | ya ta ri Anggara Manis rawuh | kang gantya risidhin | Tuwan Van Ris Magêlang | pinêthuk ing Margayasa ||
3. de wêdana miwah patih | astha kêpala myang glondhong | tan kawarnèng marga sigra rawuh | Paglèn laji manjing | kang umiring wus bubar | mantuk wismèng sewang-sewang ||
4. ya ta ari Bu Paing |[50] enjing mêpak pra bupatos | pangulu myang jêksa ondêr kalèktur[51] |[52] patih para mantri | para wêdana kapat | wus andhèr ngarsèng siwaka ||
5. Obrês kaptin para upsir | kontrolur Asistèning Tom | kayu manis miwah sindêr catur | siwaka nèng krosi | Tuwan Van Ris manêbda | hèh
--- 119 ---
para bupati samya ||
6. pangulu jêksa gêng patih | myang sagung pangitihing wong | para tuwan-tuwan ingkang lungguh | munggèng ngarsa mami | prasamya kawruhana | karsaning guprênur jendral ||
7. wakiling Raja Walandi | manira sinrahan among | myang wasesèng praja kyèh wadya gung | Pagêlèn samangkin | mêngku ngadil panimbang | lan pamrih arjaning wadya ||
8. myang rênaning pra bupati | priyayi kang agung anom | ngong têtulung uga mring wadya kang punjul |[53] pakaryaning nagri | sawusira sampurna | siwaka parêng luwaran ||
9. mijil sewang-sewang mulih | ya ta lêstari gumantos | Tuwan Van Ris panggah printah bakuh | pinurih tan kongkih | ya ta wusing dyi măngsa | garwanya residhèn gêrah ||
10. tirah mring Ambal tri sasi | tuwan residhèn amomong | saha para putra sabên esuk | mring samodra mandhi | tan kawarna sêmana | sakondure sangking Ambal ||
11. ngêdhatyan Bagêlèn loji | nanging dahat rênèng batos |
--- [120] ---
makuwon ing Ambal têmah wadu | grêsah wira-wiri | angiring miwah mapag | nandêr saengga maruta ||
12. kêpala kudanya alit | tan dungkap sandêrnya repot | ayun tumbas ingkang kuda agung | luhur tanpa picis | tansah ngrudatin ing tyas | sagung kêpala kang mlarat ||
13. mangkana jêng Tuwan Van Ris | undhang ring sagung bupatos | kyèh tani cinêgah nandur gadhu | myang gaga sinapih | sagung sawahan rata | kinèn nandur palawija ||
14. wadya lit dahat prihatin | kisma lêmpung langkung atos | pinacul kêtiga nanêm jagung | kêtela yèn mijil | woh tan marêm pinangan | bêsêt lêsu jasat lupa ||
15. rèh biyasa mangan nangsi | tur pênggarape rêkakos[54] | wong sawiji kuwat macul namung | nênandur sairing | nadyan darbe maesa | kisma winluku tan pasah ||
16. pae lamun nandur pari | kisma luluh rèh binanyon | gampange ingulah lamun mêtu | gadhu [ga...]
--- 121 ---
[...dhu] amarêmi | sênadyan kirang toya | pinasthi cêkap kiwala ||
17. yèn kaduk cupêt kang warih | amung Bagêlèn sisih lor | Lowanu sabêlah wetan gunung | tanahira gampil | kinarya palawija | kang kilèn ngarga kangelan ||
18. nanging sinêrêng nglampahi | parentah tan antuk mogok | samya lumaksana nandur jagung | kênthang katela wi | puhung kacang lanjaran | sagung kang eca pinangan ||
19. wadya lit kèh kontrang-kantring | palawija samya dinol | picis karya tumbas pari nêmpur | nanging tan marêgi | rèh bêras pari larang | palawija murah dahat ||
20. têmah ngêlih ting karêmpis | kang sugih anak gumuroh | palawija têlas tanpa sêkul | nêmpur tanpa picis | tan antuk utang-utang | gumuruh tangising bocah ||
21. kêmlurusên têmah gêring | biyunge ngadhêp mêgogok | sarwi kuthah waspa sru anuwun | ring kang Maha Suci | mugi paringa siram | ring dasih kang kamlaratan [ka...]
--- [122] ---
[...mlaratan] ||
22. rèh agung jalma kang nangis | mêminta sihing Yyang Manon | murahêna panganan wusnya dangu |[55] panjang yèn winarni | wuwusên Purwarêja | Radèn Tumenggung taruna ||
15. Sinom
1. lagya parentah ring wadya | sanengga kurmat ing aji | Walânda yun tiningalan | busêkan anambut kardi | kyèh wadya angungsung pring | kinarya dilah myang plêngkung | ngalun-alun kèbêkan | gumuruh syaraning kardi | kang amatah Kya Patih Mangkudipura ||
2. tugur wêdana sêkawan | ngitihi wong nambut kardi | karya damar rêngginangan | gunungan gapura ngapit | sinungan ron kêmuning | puring andong tulak wungu | sari sêkar samboja | mayang janur worah-warih | pan inganggit sagunging taru puspita ||
3. sinalimpêt binabuntal | wasis prawira kang nganggit | pratistha rèh gura[56] rupa | damar gung lètêr nama ji | rinênggèng krun ngubêngi | pinucak rèdêr rinubung | palipid si sarpa |[57] sinung lor waringin kalih | amarapit [amarapi...]
--- 123 ---
[...t] kanan kering rêngginangan ||
4. kyèh palêngkung ngumbak toya | têpèng lun-alun ngidêri | sabên tugu sinung damar | sabên pakuwon rinakit | umbul-umbul sasupit | rontèk rantak-rantak runtuk | gângsa pinanggung raras | wisma rinênggèng ron asri | daludage sinung ngapit ing gapura ||
5. kumêlab tinub ing tupan | milir mimba obar-abir | anjrah taru myang puspita | angsung rêsêp kang ningali | damar pinasang latri | ambyro[58] lir sur rong èwu |[59] myang trênggana barêngan | mijil sangking jalanidhi | kêmbang-kêmbang amrok minăngka trênggana ||
6. kasênênan ing baskara | surêm tinon ting parêlik | pangayuning wadya Cina | angsung rênggan sêkar api | samadya muka laji | ya ta anuju sutèngsu | Pèbruari ping sangalas |[60] sêngkala praja Wêlandi | tanpa rasa tuganganing[61] naranata |[62]|
7. sagunging para dipatya | bupati kaliwon patih | ondêr kolèktur wêdana | kinumpul
--- [124] ---
ing Jêng Tuwan Ris | prapta sawadya sori | salangên kudampar arum | binusanan sarwendah | mimba kinarya apsari | anggarêbêg ngayap dayinta dipatya ||
8. sêdya yun ngêsorkên lawan | sagunging para apsari | warna myang syara busana | ginêdhêg ring kang darbèni | praja kang dèn tamoni | ngimbangi kang ambêk punjul | sagunging para sêkar | rinucat busana salin | kinèn ngrasuk busana kusut kiwala ||
9. pinipil kang punjul ing rat | syara yya kasor sasami | sênadyan kasor warnanya | miwah busana ing mangkin | ing don têmah ngungkuli | syara myang lêlewa tanduk | rêspaning[63] sudigbya |[64] guna langêning panganggit | mrih kakênan tyas sipat jalu kasmaran ||
10. pinuju ing Purwarêja | ana apsari sawiji | sugbya[65] sura mrêrata |[66] kabudayaning ngluwihi | ing apsari sabumi | syara manis muluk lurus | warna amung mêjana | gung luhur luwês dumaging | lamun mêlêng kasor sari sabuwana ||
11. wignya sakèhing [sakèh...]
--- 125 ---
[...ing] wangsalan | Jawi Malayu mênyanyi | panjang lamun winuwusa | ya ta pukul sapta latri | sagung para bupati | ngandikan mring laji kumpul | Obrês upsir kapitan | pangayuning Cina prapti | nèng galadri supênuh pating galidrah ||
12. sinungan sakarsanira | sugota inuman mintir | para wêdana mangatag | kyèh damar pinasang api | ing lun-alun ngubêngi | myang têngah pinarêng murub | lètêr lan rêngginangan | lir awun-awun kabêsmi | kadya gêrah gumuruh syarèng kasukan ||
13. umung kyèh tabah-tabahan | saruni pating jalêmprit | wor pangliking para sêkar | para taruna angênting | suka marwata siwi | mrêbangsèng[67] ronggèng abarung | jêr wuru ing wêragang | layap-layap lali dhiri | kang kabarus sakèhing ngurus kabingkas ||
14. ing laji gumêrah dhangsah | tan mênggah lêsah ingungkih | gagah prawira mrih nyonyah | nganthi-nganthêpêl makanthil | pinggang mubêng
--- [126] ---
ngubêngi | wawêngkon galdri mawêngku | kuwat tan was karantas | napas putus kêmpis-kêmpis | titis kumyus nêlêsi busana raras ||
15. panjang lamun winuwusa | duk pukul sêdasa latri | luwaran kang para dhangsah | liru nyonyah samya manjing | caosan wus sinaji | nèng meja panjang supênuh | tan cuwa tinanyakna | wowohan lawuhan bukti | parêng lênggah Kumpêni myang pra bupatya ||
16. ing krosi kang wus pinangkat | lumintu kang angladèni | gumêrah parêng dhaharan | kumrincing syaraning piring | têmpuh porok lan lading | sawusnya dhaharan nutug | minuman warna-warna | tan cuwa barang kinapti | ganti undhang kundhisi nginum kumpulan ||
17. sung urmat tauning raja | mangkya ari anêtêpi | sawusing nutug bujana | mundur miyos ing galadri | sagung para kumpêni | myang bupati ayun dulu | urmating upsir Cina | gya parentah pasang api | long katunu gumrudug lir gêlap [gêla...]
--- 127 ---
[...p] sasra ||
18. gapura pawaka sêkar | wus kabuka dinulyasri | srèng mêsat ngumbarèng wiyat | ting pancurat ngilat thathit | riris api mênuhi | ing madyantara sumawur | wor panjrah kyèhing dilah | sasirnaning sêkar api | mêksih banar kantun sunaring kyè[68] damar ||
19. prabawa kadya raina | anjang lamun winarni |[69] luwaran sagung kasukan | antara wus tabah katri | bubar mijil sing laji | tabahan pating carêngkung | ngalun-alun kèbêkan | sagunging para bupati | myang Kumpêni amakuwon sewang-sewang ||
20. gancanging carita bubar | kondur kang para bupati | nganthi saasistènira | praptèng wisma tan winani[70] | ya ta sagung wadya lit | lêstari prihatinipun | kasrakat larang pangan | palawija tan marêmi | ring anggane lamun durung badhog sêga ||
21. marma kyèh kontrang-kantringan | wadya lit ngupaya pari | katula akèh pakarya | ya ta kawusa [kawu...]
--- [128] ---
[...sa] malih |[71] Wanasaba nêgari | lagya kinarya raèru | karsaning Yyang Wasesa | kucêm cahyaning nagari | bupatine suwala lawan punggawa ||
22. datansah pancah-pinancah | saru-sinaru pakarti | katuju padha jayanya | samya wasis ing pangliring | samya waskithèng rungsit | samya tarampil ing têmbung | samya tajêm ing jawab | samya patitis mêmanis | singa lena têmahan maga bathanga ||
23. samudananing narendra | semana radyan dipati | Jêng Arya Mangunkusuma | wus wêrda kinèn mèrêsi | sinung pinsiyun bukti | tigang atus lima likur | tampi sabên bis bulan | kang putra rêkyana patih | kinèn ngalih lênggah patih ing Kabumyan ||
24. pêpatihirèng Kabumyan | tênayaning Kalapaking | pêparab Mas Kartawăngsa | mantu Cilap[72] Bupati |[73] iku ingkang gumanti | ing Wanasaba Tumênggung | aran Kartanagara | sawusnya têtêp bupati | punggawane [punggawa...]
--- 129 ---
[...ne] lawananing suwala |[74]|
25. lawan Dipati Bêgawan | linèrèh sinungan bukti | aran Mas Jayadipura | kalih dasa sabên sasi | mantuk mring asli bumi | Bagêlèn jroning kitha wus | ginantyan Atmadrana | têtêp Wanasaba nagri | panjang lamun cinatur ingkang gumantya ||
26. dadya Wêdana Kêtawang | Urutsèwu tan winarni | ya ta kitha Purwarêja | tuwan residhèn sung uning | ring dyan tumênggung mangkin | manira tan tulus lungguh | pangwasèng natapraja | anèng ing Pagêlèn ngriki | karsèng nata kita kinèn liru pangkat ||
27. Residhèn ing Surabaya | ing ngrika wus kumplang lami | dyan tumênggung matur sapa | ingkang gumantya mariki | Jêng Pan Ris muwus aris | dèrèng kawêca kang tuhu | ujaring pakabaran | residhèn Magêlang malih | têmbe lamun manira antuk pawarta ||
28. kang sêtya sing tuwan bêsar | tan wande
--- [130] ---
asung pawarti | yêkti marang jêngandika | ya ta wusnyantara ari | residhèn wirah-wiri[75] | ngidêri sabawahipun | Lêdhok lan Karanganyar | Kabumèn sring dèn tindaki | mubêng-mubêng wusana andhok ing Ambal ||
29. saklangkung asih-sinihan | lan rahadyan adipati | ing Ambal Purbananara[76] | rèh kapondhokan ing nguni | duk nyonyah nandhang sakit | sapara putra nèng ngriku | winong ring dyan dipatya | sinungga-sungga sakapti | dyan dipati dhasar rapêt ingancuran ||
30. marmambêk saekapraya | barang winêca ginanti | panjang lamun winuwusa | ya ta ing dina sawiji | tabah sapta ing latri | tuwan residhèn angutus | ring magang angsung wikan | marang dyan tumênggung mangkin | jêng risidhèn antuk warta kang têtela ||
31. kang wus gumantya masesa | nèng Paglèn anata bumi | tuwan Kindêr kang wus lama | dadya kontrolir ing ngriki | wus [wu...]
--- 131 ---
[...s] anèng Surawèsthi | lagya pinangkat sipèktur | makili Surapringga | residhèn lagya sêpi |[77] nandhang sakit tirah nèng nagari Olan ||
32. sawêtara dina prapta | anguwasani mariki | wusnya wangsul magang duta | dyan tumênggung trusthèng kapti | dene kang ayun prapti | masesa sabarang panduk | Tuwan Kindêr wus wikan | pratikêle lus patitis | awas tatas tan uwas purwa wusana ||
33. ambêk sih wadya utama | tan kewran amrih pakarti | tulatèn tuladan tatal | kang wus tatal sring tinulis | pinulas pinawasis | datan pinrih kêng têrus |[78] pinasrahan pêpangkat | kang luwih sangking ingkang wit | ingkang ala tan winantêr ing grahita ||
34. nanging ing tyas pinèngêtan | adat tan kêna sinalib[79] | ginarit madyèng wardaya | gung alit kacakup kapti | mangkya wus agung malih | sayêkti wêwah pamêngku | marma sagung kang myarsa | agêng alit jalu estri | sukèng driya
--- [132] ---
sadaya-daya nênadar ||
35. sakuwasane sidêkah | nambêlèh ayam myang kambing | kang sêpala liwêt lara | sung basuki kang yun prapti | tangguhe kyèh wadya lit | adat tuwan kang yun rawuh | marahi murah bêras | dhingin duk dadi kontrolir | ing Bagêlèn murah kang sarwa tinumbas ||
36. barang tinandur dumadya | mêngko ujar prapta malih | tur wuwuh wus pangkat bêsar | yêkti sawabe ngluwihi | lawan kang dhingin-dhingin | nêngna sukaning wadya gung | tuwan residhèn mêpak | dunya brana rinakêning | sinêksènan sikrêtaris Kumis tăndha ||
37. kumpul bupati amănca | asistèn para kontrolir | ingundhangan mulat lelang | kagungan Jêng Tuwan Van Ris | luwaran tigang ari | bingkas sakèh brana kêbut | dumadyang[80] sugih utang | sagunging para priyayi | anarêngi kalawan laranging pangan ||
38. panjang lamun cinatura | kêmlaratan tanpa [tan...]
--- 133 ---
[...pa] kardi | wuwusên ing budhalira | Jêng Tuwan Residhèn Van Ris | anuju Dite Manis | Juni tanggal kaping têlu | warsane sinêngkalan | sirna rasa nunggang jalmi | ping pat bêlas nuju wulan Dulkangidah ||
39. sêngkalaning nungsa Jawa | nunggang naga gunung bumi |[81] enjing kêpala wahana | wêdana sanengga ngiring | Obrês kaptin upsir |[82] dyan tumenggung wus mangayun | miwah wahananira | sikrêtaris sistèn Kumis | sabiyantu ngiring sapikantukira ||
40. garwa residhèn lan putra | kamot sarata wus manjing | Tuwan Van Ris nitih kuda | dyan tumênggung myang Kumpêni | miwah wêdana mantri | kêpala glandhong[83] nèng ngayun | wurining pra antênar | agarêbêg urut margi | praptèng Maron Obrês wangsul sawadyanya ||
41. miwah para tuwan-tuwan | sawusnya angsung basuki | jêng residhèn nitih rata | kontrolir lan sikrêtaris [si...]
--- [134] ---
[...krêtaris] | dadya sarata sami | nèng wuri nyonyah pangayun | sarata sewang-sewang | radyan tumênggung anitih | nganthi piskal pangulu Komis sarata ||
42. wus tata wadya wahana | ngarsa wêdana pangirid | ing wuri glondhong pangawat | rakit turăngga pangirid | parêng ngêtab turanggi | mêsat lir kilat sumiyut | rêmpêg lampahing kuda | ngêndhanu saurut margi | tan kawarnèng marga praptèng Margayasa ||
43. para agung sarêng têdhak | wadya wahana anisih | sigra samya jawat asta | parêng sung basukèng margi | ring sang kasurèng wèsthi | parêng nahên waspanipun | dyan patih nagri Ngambal | ngatêr Margayasa bali | sêmunira sung urmat sarèh ingêbang ||
44. manjêlang tinangguh ing tyas | ujare jalma kang lantip | sayêkti wus antuk bangbang | nging dèrèng kacêthèng jalmi | rèh wêning kèng wêwadi | kantor tan kêna dinumuk | mung lagya papêthekan [papêthe...]
--- 135 ---
[...kan] | kasaru Jêng Tuwan Van Ris | antuk pangkat budhal maring Surabaya ||
45. marma manjêling marga |[84] sêmune angêtarani | cinêndhak ing carita |[85] gya ungkur-ungkuran sami | tan winarna ing margi | kang wangsul wus samya rawuh | jro kitha Purwarêja | rarênggan ing pos lan margi | tan rinucat cinadhangakên kang prapta ||
46. tuwan residhèn kang anyar | antara sapêndhak ari | ya ta rêngganing pêmapag | marga gung lun-alun mêksih | plêngkung gapura ngapit | umbak samodra winangun | tarulata myang sêkar | mayang puring janur kuning | binabuntal pinalisir mêgat marga ||
16. Megatruh
1. wangunaning ron buntal gapura luhur | ngrêguyung saega[86] wukir | pos marga sakèhing angkruk | sinung tabahan myang sari | sêkar mêkar parêng mêkrok ||
2. kaidêran ing taru-taru tarutul | binuntal muntêl batitil | tan kontal pinukul
--- [136] ---
lesus | kapusus riris katawis | sari mungal ting parêlok ||
3. pinêluk ing pulung balung kenging janur | jinajar jujur jalirit | jinait kinait mirut | mêrit pêthitnya jlakithit | lungit lir patuking pangot ||
4. asrining kang rêrênggan gapura ragu | gora nagara ing margi | Dite Pon kaping sapuluh | Juni sêkalaning[87] Wlandi | sirna rasaning nunggang wong ||
5. ping salikur Dulkangidah engkang taun | sêngkalaning nungsa Jawi | nunggang naga gunung watu |[88] rawuhe residhèn mangkin | Tuwan Khindêr ayun manggon ||
6. nèng Bagêlèn masesa sakèh wadya gung | dyan tumênggung sawadyèki | wêdana kêpala dhusun | glondhong wahana angiring | mêthuk ing Margayasa pos ||
7. tan antara Tuwan Khindêr nulya rawuh | saha garwa wus apanggih | nèng pos lan radyan tumênggung | têdhak jawat asta sami | wêdana kêpala glondhong ||
8. parêng urmat jêng
--- 137 ---
tuwan nanggapi anthuk | jêng tuwan wus wanuh dhingin | duk kala dêg kontrolur |[89] nèng Purwarêja apdhèling | marma kyèh samya kinaroh ||
9. wus kana lir pangiriding rata gupuh | tuwan residhèn gya manjing | rata lawan garwanipun | dyan tumênggung lan kontrolir | kang dhê wus milya manjing jro ||
10. pra wêdana glondhong myang kêpala dhusun | kang munggèng ngarsa wus nitih | miwah kang umiring pungkur | parêng angêtab turanggi | mêsat kêsit cumalorot ||
11. sru ingampah kang lampah kala turun |[90] datan kawarna ing margi | sabên pos kuda linintu | gya praptèng madyèng nêgari | gumuruh munya kêndhang gong ||
12. wusnya manjing gapura laji jinujug | dyan tumênggung sawadyèki | kondur marang dalêm rawuh | wêdana glondhong prêtinggi | wus kalilan parêng mlorod ||
13. wus kasuwur Tuwan Khindêr èstu rawuh | wadya gung gambirèng kapti | pênadarane dinalur[91] | kyèh sidêkah [si...]
--- [138] ---
[...dêkah] sung basuki | agung alit trusthèng batos ||
14. pra priyayi lir manggih rêtna sawaluh | dene jêng tuwan kang prapti | wus lami dènira mêngku | duk lagya dadya kontrolir | gung alit wus kathah wawoh ||
15. mangkya rawuh tur mêngku pangkat kang agung | yêkti wuwuh kang pakarti | pangêmonge kyèhing wadu | dhingin ambêk mindha rêsi | among sagung wadya borong ||
16. mêngko maning wus madêg pangkat linuhung | marma kyèh rêna ing kapti | gung alit amrih kadulu | ing karya sang mindha rêsi | gambira sagung lêlakon ||
17. tan antara sore tabah sapta rawuh | ing kabupatèn yun panggih | lawan dyan dipati sêpuh | pinêthuk madyèng pêndhapi | jawat asta parêng lunggoh ||
18. munggèng krosi katri lan radyan tumênggung | sami rênanira katri | saudara kuna rawuh | tan nyana pêpanggih malih | adat tan kadya mêngkono ||
19. para tuwan
--- 139 ---
yèn linggar sing gèn palungguh | tan ana kang ambalèni | mung tuwan sawiji iku | wangsul antuk pangkat inggil | tuwan residhèn miraos ||
20. kaya paran dipati pikantukipun | yèn măngsa kêtiga sabin | ing sakintên antuk ranu | ginadhu bilih prayogi | apa pantês nanêm terong ||
21. jagung lombok kacang cina tela puhung | kêtela pêndhêm gêmbili | pundi ingkang rênèng kalbu | ring sagunging wadya tani | dyan dipati wêcana lon ||
22. yèn panuju dhingin ulun sampun rêmbug | amrih sukaning wadya lit | bumi ingkang antuk banyu | pantês tinanêman pari | pangulahe nora ewoh ||
23. lamun dadya marêm binuktèng wadya gung | adat Bagêlèn kang bumi | rèhning kathah samya lêmpung | atos yèn ingulah garing | wadya kang karya rêkaos ||
24. lamun dados palawija kongsi ngundhuh | tan marêm
--- [140] ---
kuwat binukti | amung siti ing Lowanu | sawetan ngardi kang kenging | pinalawija yêkti woh ||
25. nanging Tuwan Van Ris nêgah nanêm gadhu | sêdaya manut sakapti | jêr kang kiwasa[92] nanggung |[93] enggal rêkasaning kardi | myang suka susahing kyèh wong ||
26. sêdaya nut ing sapakon tuwan agung | nanging para bawah sami | datan kakirangan atur | yèn wus matur tan kinapti | yêkti manut ing sapakon ||
27. rusak arja wadya gung ana kang nanggung | luhuran sangking bupati | mapan wontên wakilipun | Jêng Tuwan Bêsar Batawi | tuwan residhèn sumagoh ||
28. karya arja marang sakèhing wadya gung | myang pasilaning kyèh bumi | mângsa borong kang linuhung | wadya lit darma lumaris | residhèn wajib katêmpoh ||
29. jêng residhèn nêbda mring radyan tumênggung | hèh dyan tumênggung samangkin | andika paringa dhawuh [dha...]
--- 141 ---
[...wuh] | sakèhing bumi kang sami | antuk warih pantês ngêmbong ||
30. ing sakira nyukupi kêtiganipun | samya kinèn nandur pari | dimèn rêna kyèh wadya gung | ingkang samya among tani | nanging jêngandaka[94] bobot ||
31. rèhning mangsa wus kasèp panguritipun | miwah sitine wus garing | sawêtara bae gadhu | mênawa ing têmbe warih | alit tan cukup angêmbong ||
32. lan andika tadhi[95] pra wêdana catur | paran sênênging wadya lit | apa sênêng nanêm pantun | rèh wus măngsa siti garing | apa sênêng nanêm lombok ||
33. lamun sênêng wadya lit ananêm gadhu | lan pantês tirta nyêkapi | lah andika glis tumanduk | pêparentah samya ngurit | poma aja mandhêg mayong ||
34. wusnya mojar jêng tuwan residhèn kundur | tan kawarnèng dalu enjing | mêpak pra wêdana catur | prasamya arêmbag pikir | krêsane kang kinêwaos [ki...]
--- [142] ---
[...nêwaos] ||
35. yèn sêmbada lan panjang agênging ranu | pantês sami nandur pari | rèh wus kasèp mosa[96] gadhu | matur wêdana kêkalih | Jênar pangayun wiraos ||
36. yèn sembada lan karsamba nyuwun gadhu | mung sakèhing bumi-bumi | măngsa rêndhêng kêlêm ranu | pantês gadhua samangkin | sacêkape tirta unon ||
37. gya Wêdana Purwarêja aris matur | ulun minta nandur pari | sawawrat cêkaping ranu | rèh siti wus samya garing | pangisêpe taya[97] kaot ||
38. gya Wêdana Pucangkrêp sumêla matur | wadya bawah wetan kali | mangke măngsa wus kapungkur | kasêsa babêndung warih | mupus nanêm gagi mawon ||
39. miwah sakèh sawah ing sadarbèkipun | palawijane ngêbêki | wus parêng măngsa gumunggung | utawi mêksih dhumangir | sayêkti eman binêdhol ||
40. tambe lamun kang palawija wus ngundhuh | nangguh labuh andhingini [andhingi...]
--- 143 ---
[...ni] | babêndung datan kasusu | myang mangke lagya akardi | rêspatining margi myang pos ||
41. krana dhawuh tuwan bêsar enggal rawuh | têmah eruh kyèh wadya lit | anyambut karya kasusu | maro gawe nganan ngering | ulun bingung menggak-menggok ||
42. bilih têmah kapiran kalihe jêmbrung | ulun ingkang antuk runtik | matur wêdana Luwanu | kawula eman tan sipi | yèn palawija binêdhol ||
43. tela jagung gumunggung pating palêdhung | wus dhangir myang mêngantèni | eman kalamun binêdhul | tur wus kathah sarat wiji | miwah pakaryaning kyèh wong ||
44. sinarèhkên sayêkti mijil wohnya gung | murakabi yèn binukti | dinol tinumbasna pantun | yèn kathah agêng kang picis | amung siti ingkang lêndhoh ||
45. angèl tinanêman kête myang jagung |[98] miwah lêmpung kilèn ngardi | sapikantuk antuk ranu | sinambi ananêm pari | rèh lagya mangun
--- [144] ---
sakèh pos ||
46. miwah marga kang yogya kamargan tamu | jêng tuwan bêsar ing benjing | sawêg amba kinèn nyambut | marga gunung nora gampil | gampil saunduring kewoh ||
17. Durma
1. wusnya gilig sampurna sagung rinêmbag | parêng kalilan mulih | bubar sing paseban | radyan tumênggung panggya | ing jêng residhèn sung uning | saaturira | catur wêdana malih ||
2. sampun katur ature satunggal-tunggal | jêng tuwan angidèni | sigra linampahan | ya ta ganti winarna | nujyari Tumpak Pon kaping | sawêlas Bêsar | ping têlung puluh Juni ||
3. sêngkalaning nungsa Jawa nunggang naga | ing aldaka sabumi | sangkala Walânda | nir rêtuh naga sela |[99] jeng tuwan residhèn nganthi | Tumênggung Purwa- | rêja enjing lumaris ||
4. marang Kuthaarja Dyan Tumênggung Arya | Surakusuma mangkin | rinèrèhkên dadya | bupati mêngkupraja | kangjêng guprêmèn paring |[100]
--- 145 ---
pinsiyun arta | tigang atus sasasi ||
5. dhinawuhan Dyan Arya Surakusuma | sru sungkawa sarimbit | gancanging carita | antara kalih dina | nuju ari Soma Kasih | kaping têlulas | mêksih Bêsar kang sasi |[101]|
6. kangjêng tuwan wus sasêtyan parêng prapta | mring Kuthaarja enjing | Dyan Dipati Ngambal | Dipati Karanganyar | Kabumèn ingkang Bupati | ing Purwarêja | nunggil sarata prapti ||
7. wusnya pêpak sakyèhing para bupatya | samya lênggah ing krosi | andhèr nèng ngayunan | kontrolur datan têbah | Radyan Patih Kartapati | myang Patih Ambal | kolèktur lunggyèng krosi ||
8. pra wêdana mantri supênuh siwaka | myang glondhong pra pratinggi | sêksana jêng tuwan | jumênêng andhawuhna | mangke Dyan Bèi Patih |[102] Pringgaatmaja | karsaning Raja Walandi |[103]|
9. wus angangkat luguhe[104] dadya [da...]
--- [146] ---
[...dya] bupatya | nèng Kuthaarja ngriki | mêksih aran lama | Radyan Tumênggung Pringga- | atmaja amêngku ngadil | yudanêgara | nanggung sakèh pakarti ||
10. myang pasilan ing bumi among kyèh wadya | ya ta sampurnèng angling | bubaran sêksana | ngumpul para bupatya | ring wisma tuwan kontrolir | jêng tuwan lênggah | miwah para bupati ||
11. papundhutan lumintu mawarna-warna | myang inuman gya mijil | tan cuwa tinanya | parêng sameja dhahar | wêdana kolèktur patih | parêng sameja | rame syaraning bukti ||
12. panjang lamun winarna wus nadhah bubar | tuwan residhèn nganthi | Dyan Tumênggung Purwa- | rêja nunggil sarata | tinabah kuda pangirid | mêsat lir kilat | tan kawarna ing margi ||
13. praptèng kitha laji agung Purwarêja | ya ta para bupati | kondur sewang-sewang | wus sêpi Kuthaarja | bupati taruna sêkti | sandi wiweka | wignya waskithèng [wa...]
--- 147 ---
[...skithèng] laring ||
14. amampuni[105] sagung jaya kawijayan | prawira ring kyèh pamrih | nêngna kang wus wirya | ya ta antara dina | jêng tuwan parentah tulis | mêlak pakarya | marga pos miwah nagri ||
15. myang sanega sasak ing tirta Sêngara | jêng tuwan bêsar benjing | rawuh sangking Ambal | yêkti miyos Sêngara | busêkan anambut kardi | ing têmbe budhal | Wanasaba kinapti ||
16. mampir mulat ing Dièng rêdi Baita | marma sinrêg ing kardi | mèh antara prapta | tamu jêng tuwan bêsar | samya maèsi pos margi | krêtêg sinasak | busêkan siyang latri ||
17. karepotan Wêdana Tarunèng Jênar | tan kobêr amrih warih | miwah bêdhah sawah | rêrêngganira kathah | pos sêpuh rapuh kinardi | parêng samăngsa | kathah băndha gamping pring ||
18. ya ta toya Sêngara wiyar kacêngkal | walu likur pinalih | sêparo ing Jênar | sêparo ing Kêtawang | gumuruh parêng
--- [148] ---
akardi | gembong baita | jinajar lêt tri kaki ||
19. sacukupe kinambang gèthèk têmumpang | sinasak ing gêdhèg pring | tèdhèng kering kanan | sinantosa mrih kuwat | kambah rata myang turanggi | miwah wahana | sampurna pos kinardi ||
20. ngarsèng wuri ginapura kutha gora | rinonan andong puring | janur mayangsêkar | samboja tulak jênar | binuntal tali lilitwi[106] | turut lalita | lar gapura pinlipid ||
21. mulêt jujur jug-ajug jêjêg jêr jangkar | jinăngka sinasami | ngrêguyung lir arga | marga-marga |[107] mayang mayung ngimbak[108] warih | berok bêbungkak | sêtal tri dasa kering ||
22. wus samêkta rarênggan marga pos praja | warna ragu sinami | mung plêngkung kalihnya | ngarsaning residhenan | kinarya pae pribadi | lètêr Vi nama | jendral kang ngarsa prapti ||
23. munggèng madya sinalimpêt ingidêran | buntal tali malipid | turut ing lalita | tinali [tina...]
--- 149 ---
[...li] turut bungkak | puncak rèdêring prajurit | rus amêrapat | sinungan sêkar rukmi ||
24. pêpundhaking gapura sinungan tumbak | rontèk sêkawan sisih | tinon sing mândrawa | kadya giri kusuma | madyaning waringin kalih | ngarsa sinungan | gapura rêtna api ||
25. miwah bawah têngah sinung lètêr tândha | nama kang ayun prapti | gapura rineka | krun ragu Raja Olan | sinung papan sanggan api | calupak kisma | lêksan diyan suma ji ||
26. kanan kering ngapit banjêng rêngginangan | praptèng marga kang ngarsi | loji residhènan | wringin kalih biningkas | jêr pêrnah ngaling-alingi | damar sayuta | ngrêguyung ngarsèng loji ||
27. alun-alun ngubêngan palêngkung umbak | sinung api sasiki | myang pakuwonira | para wêdana kapat | pinasang siniring-siring | damar lintangan | mrih amyang yèn binasmi ||
28. angimbangi kang mindha baskara sasra | madyaning wringin [wring...]
--- [150] ---
[...in] kalih | miwah rêngginangan | ya ta wusing sampurna | rarênggan praja myang margi | angkruk pos sêtal | paseban sasak dadi ||
29. tinrapakên ing krêtêg tur linambaran | rumput wuh mrih tan bribin | ya ta ari Buda | Kasih tanggal sapisan | Agustus wulan Wêlandi | enjing jêng tuwan | residhèn gya lumaris ||
30. sêdya mêthuk ring bumi watês Banyumas | nitih rata pangirid | rasa kuda mêsat | ing marga tan winarna | gancang carita gya prapti | jêng tuwan jendral | nèng watês Tirtarukmi ||
31. nèng pos tambak têdhak kanjêng tuwan bêsar | saha kang putra-putri | jêng residhèn nyandhak | asta anganthi nyonyah | para bupati miwah | wêdana para priyayi | sangking Banyumas | ngadêg urmat sang aji ||[109]
32. gya nganthukan ingidèn wangsul sawadya | Dipati Tirtarukmi | kanjêng tuwan jendral | sigra wahana rata | kuda pangirid sinalin | Tuwan Bagêlyan |
--- 151 ---
tansah anganthi putri ||
18. Kinanthi
1. sêksana nginggahkên ngumpul | sang dyah lan rama myang siwi | Residhèn Bagêlè[110] numpak | sarata lan para tami | punggawaning tuwan bêsar | gya rataning dyan dipati ||
2. ing roma[111] anganthi tamu | tuwan kontrolir tan têbih | wuwusên limang kareta | pangirid sampun rinakit | amot tamu myang pêngarak | kyèh wadya wahana wajik ||
3. pinarêng pangêtabipun | wadya ngarsa miwah wuri | gumrudug lir gunung bêntar | myang umbaking jalanidhi | lêbu kapusus puyêngan | limêngan mamang pangiring ||
4. surêm baskara ngêndhanu | dhêtdhêt[112] lir mêndhung mandhêmi | tan kêndhan[113] kuda kyèh ngêrap | kang nitih tanpa ningali | kalingan lêbu mangampak | manutup netra ngèbêki ||
5. ing marga datan winuwus | praptèng Kabumèn gya manjing | jêng tuwan basar[114] saputra | pungga rêrêp salatri |[115] sinunggata ing karamyan | rarênggan
--- [152] ---
gapura api ||
6. sadalu pating pêlancur | bujana sang wakil aji | lan punggawa pra bupatya | tuwan residhèn tan têbih | dahat anorakên raga | tansah nèng wuri amrih sih ||
7. kunêng dalu ya ta esuk | wahana rata rinakit | pangirid rasa turăngga | kalima sumaos ngarsi | myang patih wêdana wadya | wahana ngarsanjajari ||
8. glondhong pêrtinggi ing pungkur | wus samya sanega nitih | pinatah pinangkat-pangkat | sarata ngarsa myang wuri | busana sinama-sama | lir panjrah puspa kariris ||
9. tabah rasa parêng dhaut | wahana ngarsa myang wuri | gumrudug nungklang lon-lonan | lêbu mêlêk anglimputi | manaput netra tan miyat | lêpas sabên pos ginanti ||
10. praptèng puring marga nikung | ing Karangbolong kinapti | tan kawarnèng marga prapta | têdhak parêng sing panitih | jêng tuwan bêsar yun mulat | guwa pasusuhan pêksi ||
--- 153 ---
11. gurundaya kang linuwung | midêr akathah kaèksi | nulya lênggah mêsanggrahan | dhaharan sampun sinaji | sêksana rame bujana | lan punggawa pra bupati ||
12. tuwan residhèn angayun | anganthi putra sang putri | tansah wayah wakil nata | tinata atap ing krosi | inuman mawarna-warna | barang tinanya sumaji ||
13. kang ngladèni ting sarikut | kumlinthing têmpuhing piring | lan porok sêking kumrampyang | nutug bujana kawuri | tumêdhak sang wakil nata | myang punggawa parêng nitih ||
14. wadya sanega pêngayun | ing wuri tabahan muni | anggrêng gong maguru găngsa | parêng angêtab turanggi | nungklang samarga lon-lonan | ing puring kapindho margi ||
15. pangirid ginantya gugup | sabên pos lêpas lumaris | ing truntung wus sinabrangan | tan kawarna Ngambal prapti | manjing asistèn wismanya | têdhak wakil narapati ||
--- [154] ---
16. nganthi wayah putra arum | tuwan residhèn tan têbih | ingayap para punggawa | ajudan myang sikrêtaris | rêrêb salatri nèng Ambal | ngumpul samadyaning laji ||
17. wuwusên rarênggan luhung | lun-alun kampung ngubêngi | marga rinênggèng gapura | rinonan saengga wukir | rêspati amrok sinêkar | mêkar ngungkurakên kori ||
18. lir kartika tan kêtawur | kasorotan damar kentir | ing maruta kantar-kantar | kêsantêrên têmah mati | mubyar duk parêng pinasang | kamarutan pêt ngêmasi ||
19. kang masang kaku tyasipun | paran marga damar urip | maruta santêr kaliwat | rèh ptining jalanidhi |[116] ya ta wakiling narendra | ăndrawina myang bupati ||
20. punggawa ajudan ngayun | tuwan residhèn nèng kering | asistèn residhèn Ngambal | ngadhêp ing ngarsa myang nganthi | wayah putra sang lir rêtna | aglar dhêdharan ing ngarsi ||
21. lumintu inuman [inu...]
--- 155 ---
[...man] anggur | mêdherah asêm lan abrit | tan cuwa barang tinanya | miwah nyamikan di-adi | arame pating kucapah | manisan salin-sumalin ||
22. sawusira nadhah nutug | parêng mundur sing gèn linggih | mijil mulat ing rarênggan | lun-alun ngidêran api | ing madya supênuh damar | lir awun-awun kabêsmi ||
23. gapura tinon ngrêguyung | pinayu taru myang sari | asri wasis ingkang ngraras | rêspati pantês kaèksi | panjang lamun winuwusa | kunêng dalu ya ta enjing ||
24. wahana sumaos ngayun | pănca rata wus rinakit | sarata rasa turăngga | wadya sanega nèng ngarsi | tan têbah wahana kuda | pangayun wêdana kalih ||
25. rèhning patih mêksih suwung | marma wêdana kang ngirid | wadya panganjur jumajar | mantri galondhong nèng wuri | wus pinatah pangkat-pangkat | pangapit rata pangiring ||
26. sêksana jêng tuwan agung | tabah [ta...]
--- [156] ---
[...bah] rasa sigra nitih | rata saha wayah putra | pra punggawa wusnya manjing | sapântha-pântha nèng rata | asistèn myang dyan dipati ||
27. tuwan residhèn kontrolur | gya nabah kuda pangirid | parêng munya kyèh tabahan | kêndhang gong bèri saruni | jumêgur mimba samodra | bêna yun ngêbêki bumi ||
28. gumrudug ngarsa myang pungkur | lêpas sabên pos ginanti | datan kawarna gya prapta | papagan Sêngara warih | watês milya Purwarêja | pos agung rinêngga asri ||
29. ngambah sasak mêksih manggung | nabrang rata myang turanggi | sumêngka ing pos praptanya | santosa sasak kinardi | pangirid rata ginantya | myang wadya pangiring gilir ||
30. wadya Ngambal parêng wangsul | wadya Purwarêja tampi | pangayun Wêdana Jênar | myang Kuthaarja ngrojongi | ing ngarsa wurining rata | budhal kadya banjir wukir ||
31. tan kawarna praptèng Bandhung | dyan tumênggung lan kontrolir | pamêthuke wus kapanggya | sung urmat parêng
--- 157 ---
mangarsi | jêng residhèn angsung wikan | jêng tuwan bêsar nganthuki ||
32. kuda pangirid sêdarum | sêksana parêng ginanti | ginilir wadya wahana | kang umiring ngarsa wuri | pangayun rêkyana patya | jajar lan wêdana nagri ||
33. budhal sawadya sing Bandhung | Mangkudipura Apatih | Prapwiradipura[117] kanan | kinêmbar ngarsa ngitihi | tan kawarna anèng marga | prapta Purwarêja nagri ||
34. pinêthuk munya jumêgur | mriyêm samadyaning biting | umyung tabuhan tinêmbang | kadya bêlah kang pratiwi | orêg saisining praja | praptèng ngarsèng loji mijil ||
19. Mijil
1. jêng tuwan bêsar sawayah siwi | sing rota[118] gya anjog | jêng risidhèn tansah nèng wurine | pra punggawa ajudan umiring | sêdaya wus manjing | jêksa gêng pangulu ||
2. kliwon jaksa lit lan para mantri | kang tan mêthuk ing don | parêng urmat nèng ngarsèng lojine | parêng mundur dyan tumênggung [tu...]
--- [158] ---
[...mênggung] mijil | gya ingidèn sami | mantuk wismanipun ||
3. yèn wus aso kinèn wangsul sami | lun-alun makuwon | para mantri patih kaliwone | pra wêdana tugur sêdayèki | sanenggèng pakarti | kyèh rênggan sêsuguh ||
4. ari Dite Cêmêngan Sura ping | pitulas pêncorong | warsa Jimawal ing sêngkalane | ronging naga pandhita ngurugi | de wulan Wêlandi | ping lima Agustus ||
5. sirna rêtuh pênaganing bumi |[119] rarênggan kinaot | gapura ngapit ngajêng risidhèn | wus sampurna lètêr pinalipid | salimpêt ngubêngi | ing puncak ridêr rus ||
6. bêbaune rontèk kanan kering | ngrong rakit pinatoh | buntal mulêt nurut jug-ajuge | limang gapura maju pat sami | mukaning bupatin | rinonan ngrêguyung ||
7. ya ta pukul sapta sarawuhing | plêsir wakil katong | didrèng praja pasang damar kabèh | angubêngi lun-alun ngêbêki |
--- 159 ---
myang madyèng wiringin[120] | kang kaparèng ngidul ||
8. gapura damar krun ingkang mawi | lètêr gung binarong | tăndha namanjêng tuwan bêsare | rêngginangan ngapit kanan kering | ambanjêng nêpangi | têpèng lurung kidul ||
9. amyor[121] mimba wiyosing yyang rawi | tri parêng mêtontong | rêbut sorot madhangi jagate | damar alit lir trênggana sidi | ngakasa ngêbêki | trang sakèh dinulu ||
10. tan sinung lena jalma kang jagi | jêjêgsane goncor | munggèng wuri damar rarêksane | sabên pakuwon wêdana sami | tahuan[122] ngrêrangin | pra apsari mêlung ||
11. panyêkare rurus nut ing gêndhing | andhêndhêng kang nonton | rêbut katon amrih ngarsa dhewe | ya ta tuwan bêsar nèng jro laji | ngumpul punggawèki | risidhèn kontrolur ||
12. asistèn Kumis lan sikrêtaris | dyan tumênggung karo | Purwarêja Kuthaarja anèm | tinimbalan kinèn
--- [160] ---
parêng bukti | bujana ing latri | inuman di luhung ||
13. kyèh nyamikan wowohan marnani | wusnya bubar miyos | mulat damar miwah rarênggane | pukul sawêlas luwaran mijil | sewang-sewang mulih | tan kawarnèng dalu ||
14. kawuwusa rêrêb kalih latri | sunggata tan pêdhot | ing lun-alun si latri rame |[123] sabên pakuwon gangsa ngrêrangin | tinêmbang mêmanis | ngês-ngês nganyut umur ||
15. para taruna tan etang arip | nitya payus layop[124] | ngayab-ayab angguyubi bèyès | biyas abêsa bisa mrih basi | basi bêsar wuri | wiwara winuru ||
16. wuru warih agung wirah-wiri[125] | warta amrih katon | ing tuwane mila kawulane | dèn la-êla kawêntara benjing | panjang wêjang pamrih | têmah ing panjunjung ||
17. junjung dhiri panjang yèn winarni | baskara mèh ngayon[126] | dyan dipati sêpuh lan putrane | Dyan Tumênggung [Tu...]
--- 161 ---
[...mênggung] Kuthaarja sami | ngandikan mring laji | tabah nawa dalu ||
18. para tuwan amtênar Kumpêni | myang Pangran Dipatos | Mangkunêgara lan rêsidhène | Surakarta sampun kala wingi | pakuwon kêkalih | nèng pangèn yun pangguh ||
19. parêng ngaturan manjing ing loji | panggih wakil katong | ya ta praptèng sêmaya praptane | tabah nawa ngumpul nèng galadri | ting glidrah ngajrihi | pra upsir nung-anung ||
20. jajar anjêjêr jro angidêri | tuwan bêsar miyos | gyangsung basa basuki karsane | sabên sawiji rinewang angling | tanya anak rabi | tan kirang pamuwus ||
21. wusnya pungkas angalih liyaning | sinung sasmita lon | paring basuki tanya arjane | anak rayat myang pakarya linggih | sabên pungkas ngalih | warata sawêngku ||
22. tuwan residhèn tansah nut wuri | ing wakil sang katong | dahat dènnya norakên ragane | wusnya warata
--- [162] ---
sêksana linggih | nèng kanan Dipati | Purwarêja sêpuh ||
23. lunggyèng krosi dipati ngingkêdi | tuwan bêsar alon | nyandhak nêbda dipati yya ngalèh | bêcik lungguh parêk lawan mami | supaya wak mami | antuka panuhun ||
24. katularan kongsi warda benjing | kadya dyan dipatos | among putra wayah buyut akèh | miwah canggah andika mêningi | dipati naugi[127] | inggih langkung nuhun ||
25. dangu lênggah jajar dyan dipati | parêk sang kinatong | sarwi mulat kabèh rarênggane | madya midêr lun-alun ngêbêki | damar tanpa wilis | asor surya sèwu ||
26. anon damar lètêr pi namèki | gung luhur sru mompyor | anêlahi salun-alun kabèh | trusthèng driya mèsêm nolih dasih | sêmu rênèng galih | sêksana kinumpul ||
27. manjing panti saosan sumaji | kabèh kinèn lunggoh | munggèng krosi ngubêngi mejane | pra punggawa myang para
--- 163 ---
Kumpêni | Obrês kaptin upsir | wus mapan alungguh ||
28. magut bujana lan pra bupati | rame syarèng porok | ting sarikut kang ngladèni akèh | wusnya tutug nyamikan binukti | inuman ngidêri | tan cuwa jinaluk ||
29. ngiras samya pagunaman[128] pikir | injang ayun bodhol | ganti kundhisi sung basukine | anèng marga gumuruh gumanti | panjang yèn winarni | luwaran gya mêtu ||
30. sang rinaja pra punggawa ngiring | dhêdharan linarod[129] | parêng lênggah nèng galadri manèh | dyan sumusul inuman tatindhih | sawusnya ing bukti | sinambi andulu ||
31. lutnan wong Cina sung sukèng laring | kêmbang api myang long | gya pinasang agancang tukange | upêt sinipat mêrapat[130] api | umêsat mathathit | mancurat kasaput ||
32. kêsit ngênani long pinalipit | kumrut barondong |[131] srèng umêsat kumilat wiyate | kathah warnane kang sêkar api | brastha gya ngêmasi | mung damar wèt murub ||
--- [164] ---
33. abyor ngèki[132] nutug salatri |[133] gumuruh kêndhang gong | kang tinêmbang ngrêrangin wèh wire | kyèh taruna tan anantuk guling | gumolong ningali | kang pating carêngkung ||
34. kunêng dalu kawuwusa enjing | jêng tuwan yun bodhol | ri Anggara Manis sangalase | wus sumaos wahana nèng ngarsi | pânca rata rakit | pangirid ing ngayun ||
35. wus sanega wahana kya patih | pangayuning lakon | Prawiradipura ing kanthine | ngirid wadya glondhong myang pratinggi | wahana angiring | wuri miwah ngayun ||
36. jêng tuwan bêsar sêksana nitih | lan putra sang sinom | myang wayahe tan têbah ibune | pra punggawa ajudan wus nitih | jêng residhèn aglis | sarata angumpul ||
37. dyan tumênggung nitih rata ngiring | sawadya sumaos | parêng ngêtab kuda pangiride | miwah wadya wahana turanggi | mêsat tan akêsit | gya syara jumêgur ||
38. mriyêm munya sangking [sang...]
--- 165 ---
[...king] jroning biting | gumuruh kêndhang gong | myang salomprèt Kumpêni kurmate | suldhadhu jajar kanan lan kering | lêpas tan kaèksi | kasmaran kang dulu ||
20. Asmarandana
1. wus lêpas rata lumaris | ingiring wadya wahana | praptèng Maron parêng rèrèn | para tuwan parêng têdhak | angsung basukèng marga | ring jêng tuwan jendral agung | wus tinarima sêdaya ||
2. gya samya kalilan mulih | kumêndir Kumpêni lawan | tuwan-tuwan amtênare | jêng tuwan bêsar saksana | lan putra manjing rata | myang wayah tan kêna kantun | sarata lawan kang eyang ||
3. rata tinarik ing jalmi | pangayun kalih Wêdana | Lowanu Patih kanthine | Wêdana Cangkrêp nèng wuntat | dyan tumênggung sanega | wahana kuda mangayun | tan têbah jêng tuwan bêsar ||
4. gya sagunging para mantri | glondhong myang prêtinggi desa | jêng residhèn ngari dhewe | anita[134] sakèhing tundhan | kuda para punggawa | ajudane tuwan [tu...]
--- [166] ---
[...wan] agung | bok ana kang antuk kuda ||
5. busana kang tan rêspati | miwah kuda kang gêndhila | marma jêng tuwan residhèn | kari gung titi pariksa | prayitna kyèh pratingkah | wusnya bêrsih kang wadya gung | jêng tuwan wahana mêsat ||
6. wus campuh sagung pangiring | dyan tumênggung parêk lawan | kontrolir tansah wurane[135] | wahana jêng tuwan bêsar | marga sumêngkèng arga | sabên sasêngkan kang wadu | pangirid rata ginantya ||
7. ya ta wus praptèng Kêmiri | jêng tuwan bêsar tumêdhak | tan kari wayah putrane | dhahar minum sawêtara | Bupati Wanasaba | patih wêdana wus mêthuk | ingiring mantri kêpala ||
8. sanega wahana sami | busana mawarna-warna | abra murub parabote | rèh bupati anom anyar | amrih ngunjoni lawan | dènnyarsa nampani tamu | wus sanega wadya dharat ||
9. kang ngarsa karya pangirid | ratane jêng tuwan bêsar | sanega
--- 167 ---
tundhan wus akèh | sumaos têpining marga | Tumênggung Purwarêja | pasrah pangangkating tamu | mring Bupati Wanasaba ||
10. mantri pangiriding dasih | pêpikul sagunging brana | busana pinasrah akèh | mring Mantri Lêdhok saksana | pêpikul lumaksana | Dyan Purwarêja Tumênggung | angsung basuki ing lampah ||
11. jêng tuwan bêsar nganthuki | gya nitih rata myang putra | tansah kalawan wayahe | jagul Lêdhok narik rata | tampi parêng lumampah | jêng residhèn lan Tumênggung | Purwarêja jawat asta ||
12. jêng tuwan laju tut wuri | saparan jêng tuwan bêsar | dyan tumênggung sawadyane | lan tuwan kontrolirira | sedya mantuk ring praja | wus nêlas wawêlingipun | parêng budhal kur-ungkuran ||
13. dyan tumênggung sawadyèki | myang nganthi kontrolirira | praptèng Maron têdhak age | parêng manjing nitih rata | pangirid gya tinêmbang | mêsat tan kawarnèng ênu | gya prapta ing Purwarêja ||
14. sewang-sewang samya mulih |
--- [168] ---
myang patih wêdana wadya | rêpat mrih ayêm driyane | jêng residhèn kawuwusa | andhèrèk ing salampah | jêng tuwan bêsar wus rawuh | ing pos agung Ngadiraja ||
15. pangirid rata ginanti | kuda myang catur kang rata | pêthukan sing kitha Lêdhok | gumanti madyaning maga[136] | gya nitih parêng budhal | saha punggawa tan kantun | praptèng Sapuran tumêdhak ||
16. pra tuwan miwah bupati | sawusnya lênggah atata | pêpundhutan ing ngarsandhèr | dhêdharan sang wakil raja | residhèn myang punggawa | nutug nyamikan lumintu | inuman mawarna-warna ||
17. barang tinanya mêpêki | sakarsa-karsane ana | sawusnya bujana rame | mundhut wahana gya numpak | tansah putra myang wayah | residhèn nganthi kontrolur | Asistèn Lêdhok tan têbah ||
18. patih pêmatah lumaris | nèng ngarsa nganthi wêdana | ing wuri mantri galondhong | sagung pratinggi wahana | parêng ngêtab turăngga | ambubul mimba sêsulung | tan kawarnèng [ka...]
--- 169 ---
[...warnèng] marga prapta ||
19. ing Wanasaba nêgari | jujug asistèn wismanya | busêkan andum pakuwon | rêrêb sakèhing punggawa | ing dalu kawuwusa | jêng tuwan bêsar sawadu | bujana lawan bupatya ||
20. jêng tuwan residhèn nganthi | putra lan wayah sang duta | saboga sameja rame | inuman wowohan lawan | nyamikan kakêringan | kang ngladèni ting sarikut | nutug sêksana luwaran ||
21. miyos madyaning galadri | lênggah krosi pra punggawa | angadhêp andhêku andhèr | samya nèng krosi tungmingal[137] | rarênggan pakurmatan | abyor sunar damar sewu | gapura gung gora rupa ||
22. palêngkung têpi ngubêngi | lun-alun agung kèbêkan | rêspati pinaprap[138] rone | inganggit taru puspita | wasis mantri kang karya | dhasar gèn kawignyan punjul | Wanasaba dhingin mila ||
23. sring pininta sraya nguni | mring kitha ing liyan-liyan | nganggit patra kawignyane | măngsa kirang pangupaya | malah anguyangêna [anguyang...]
--- [170] ---
[...êna] | jêng tuwan rêrêb sêdalu | ari Buda tabah rasa ||
24. wahana sanegèng ngarsi | myang sagung wadya wahana | kuda miwah têtindhihe | patih wêdana pangarsa | ngirid wadya sêdaya | sêksana budhal gumuruh | pinêlak lêpasing lampah ||
25. praptèng pos kuda ginanti | lumarap sumêngkèng arga | tan kawarna praptèng Dièng | rarêngganing pakurmatan | punjul sangking ing praja | nèng ngriku rêrêb sadalu | pra mantri wadya kasrakat ||
26. rèh dahat asrêp tan sipi | tansah angapi sarira | manggung baju asingêb dhèg | barukut barungkus karna | prandene kapanjingan | cinakot ngadhêm dhakukul | kyèh mêngkul dhêngkul tan wudhar ||
27. dharodhog lambe ngabibir | wadya kang dèrèng biyasa | bayu pêpês anggêlèyèh | payah payus cahya pucat | ing dalu tan kawarna | pukul nêm enjing kawuwus | sumaos wahana rata ||
28. sanega wêdana patih | ngitihi wadya mangayap [manga...]
--- 171 ---
[...yap] | ing ngarsa miwah wurine | tinata pinatah-patah | glondhong prêtigi[139] desa | gya nitih jêng tuwan agung | tansah nganthi wayah putra ||
29. tuwan residhèn tan kari | asistèn kontrolur ngayap | budhal ambubul lir laron | pangirid rata pinêlak | sabên ing pos ginantya | lêpasing lampah gya rawuh | jajahan ing Pêkalongan ||
30. tuwan residhène prapti | sanega lawan bupatya | patih wêdana kanthine | mantri pênatus kêpala | pêpak madyaning marga | myang sagung ingkang pamêthuk | wahana rata turăngga ||
31. sanega sakèh pangirid | miwah pêpikul kyèh brana | busanane wakil katong | myang punggawa pra ajudan | sikrêtaris sêdaya | tinampan mantri pêngayun | Mantri Wanasaba pasrah ||
32. budhal pêpikul dhingini | Residhèn Bagêlèn pasrah | Residhèn Pêkalongane | tămpa tamu tuwan bêsar | saha punggawanira |
--- [172] ---
wusnya Tuwan Kindêr maju | ngaturi basukèng marga ||
33. myang putra wayah wus ngalih | rata sangking Pêkalongan | gya Jêng Residhèn Bagêlèn | tumanduk ngarsa sung urmat | sêksana inganthukan | jawat asta lawan sagung | punggawa wakil narendra ||
34. budhal pênganjur lumaris | pangirid rata tinêbah | mêsat sru kêsit lampahe | sumusul para punggawa | samya wahana rata | ing wuri nusul ambubul | kadya bêlah bumi kambah ||
35. pungkas sagung kang lumaris | ya ta kang kari anggana | Tuwan Residhèn Bagêlèn | Dyan Tumênggung Wanasaba | tuwan asistèn lawan | kontrolir parêngnya wangsul | sêdaya wahana rata ||
36. tan kawarnèng marga prapti | jroning kitha Wanasaba | ya ta jêng tuwan residhèn | rêrêb salatri nèng kana | ngayêmakên sarira | sayah panjang lampah rawuh | wêwah lagya nandhang gêrah ||
37. cêlêp linud ing panastis | wus [wu...]
--- 173 ---
[...s] lami awit pakarya | nanging tan kinarya raos | awrate amêngku praja | ngayun-ayun tamuan | kathah pangaturanipun | angrêngga sakèh katingal ||
38. mung sangking akasing kapti | miwah rêncanging sarira | kabèh ayun priksa dhewe | tan prêcaya sakèh liyan | krana ing sabawahan | jêng tuwan bêsar tan wêruh | punggawa akathah-kathah ||
39. ala bêcik bênêr sisip | sawiji kang pinêrcaya | amung jêng tuwan residhèn | marma salamining karya | mangun praja myang marga | pantês kêlawan kang saru | jêng residhèn kudu wikan ||
40. rumaos ing têmah benjing | yèn patrapana kang salah | katêmpuh residhèn dhewe | wuwusên ing Wanasaba | ing dalu tan winarna | jêng tuwan residhèn esuk | busana mundhut wahana ||
41. rata sumaos gya nitih | sanega wadya tut wuntat | sinabêt kêsit kudane | lêpas sabên pos ginantya |
--- [174] ---
ing Kêmiri gya prapta | wêdana Lowanu mêthuk | rèh wus pinaring tupiksa ||
42. rata tinarik ing jalmi | ing marga datan winarna | praptèng Maron sigra rèrèn | Wêdana Jênar kang tampa | mêthuk praptaning praja | pangirit sinambuk mamprung | tan kawarna praptèng praja ||
43. nêrus manjing dalêm laji | kang umiring parêng bubar | ya ta tan kawarna manèh | salaminira Jêng Tuwan | Kindêr prapta pilênggah | residhèn agung mêmangun | sapraja myang parentahan ||
44. pae lan Jêng Tuwan Van Ris | ing karsa miwah prênata | mupakat lan bupatine | tabêri titi pariksa | tulatèn barang tingkah | panggah lamun wus kêpangguh | gagah tan nêdya suminggah ||
45. yèn durung panggih pinikir | pakarti tiniti tansah | mufakat lan sasênênge | sarèh-rèh ingarah-arah | mrih wêruha kang owah | myang wêwah wowohan ketung | nadyan pucung yya ginancang ||
21. Pocung
1. dèrèng lami Jêng
--- 175 ---
Tuwan Kindêr linungguh | dungkap gangsal wulan | mêngwasani bumi-bumi | ing Bagêlèn mêrnata sagunging wadya ||
2. agung alit miwah dipati tumênggung | tan ana sulaya | ing karsa winoran kapti | ingkang pantês sêdaya mangayubagya ||
3. mrih arjaning praja wêwahing tumuwuh | myang rênaning wadya | wangunan praja sinalin | agung nantun Dyan Cakranagara warda ||
4. barang karsa ngewahi warna kang sampun | myang imbuhing tăndha | marma agung wira-wiri | mulat măncanêgara myang bumi wana ||
5. kawuwusa jêng tuwan aparing wêruh | Dyan Tumêngung Mudha | Purwarêja kinèn nuding | mêthuk tamu mring watês bumi Mêtaram ||
6. pra kêpala dhesa myang glondhong tut pungkur | rata wahananya | tumênggung miwah kontrolir | nora susah pamundhute tuwan jendral ||
7. mêng kêpala nênêm ngarsa nênêm pungkur | lah ayya pêpeka | titi têmbayaning tulis | ing sêmangke jêng tuwan jendral kêlana ||
--- [176] ---
8. nèng Ngayogyakarta dènira yun rawuh | Bagêlèn sêmaya | benjing ing Rêspati Kasih | ping rong puluh Sèptèmbêr etanging warsa ||
9. sirnaning rasa pênaganing watu |[140] myang Mulud kaping pat | Jimawal sêngkala Jawi | gapuraning panjara pitung prêtala |[141]|
10. wus anuduh kêpala rolas amêthuk | ring watês Mêtaram | ing Congot tampaning kapti | kang ngitihi glondhong wêdana satunggal ||
11. kawuwusa enjing Rêspati Sih wau | nuju ana lampah | mantri nagara sawiji | jayèng kalih katiga brêgêdhirira ||
12. mundhi surat ambêkta kang sarang burung | tiga likur rêmbat | kawan dasa wolu kuli | wus sinungan sangu pukul sanga budhal ||
13. budhal kasèp pinêlak anèng dêlanggung | tan kawarnèng marga | ing pos Tulungagung prapti | samya raryan anuju pukul sawêlas ||
14. kyèh gotongan tinata madyèng
--- 177 ---
pos pênuh | mantrine alênggah | nèng bale madyèng pos nganti | niring sayah kyèh jagul duk samya mangan ||
15. ting kucapah ki mantri eca alungguh | ana rata prapta | pangirid rasa turanggi | tanpa wadya umiring ngarsa myang wuntat ||
16. datan nyana ki mantri kagyat andulu | lawanging kang rata | kabuka dadya kaèksi | nyata Tuwan Jindral Polèt kang pratăndha ||
17. gya binirat sakèhing kang sarang burung | mijil ing pos samya | dadya rata bisa manjing | Tuwan Jendral Dhêbru têdhak lan kanthinya ||
18. mulat kanan kering tan ana wong mêthuk | myang pangirid kuda | tan ana ingkang miranti | ya ta mantri ngartika jroning wardaya ||
19. baya arsa têtanya jêng tuwan iku | gya marêk ing wuntat | tuwan jendral tanya aris | sira mantri apa ora antuk warta ||
20. miwah printah ing dina iki ngong rawuh | ngong wus angsung surat |
--- [178] ---
marang residhènirèki | mantri matur ulun datan antuk warta ||
21. lampah amba bêkta kyèhing sarang burung | kanthi jayèng tiga | mantri glis printah mêranti | kuda pangirid rata rasa wus wumrap[142] ||
22. tuwan kaptin têtanya mantri apa wruh | pos apa ingaran | miwah pos ingkang kawuri | ngêndi rane lan milya ngêndi baya |[143]|
23. mantri matur ing ngriki pos Tulungagung | ing Bênêr namanya | Bagêlèn ingkang bawahi | kang kawuri milyèng Kêdhu Mêrgayasa ||
24. wusing tanya nênurat sêksana laju | mantri lajêng budhal | sajagul jayèng tan kari | tan kawarna ing marga glis praptèng Krasak ||
25. mantri pasrah mring Dêmang Krasak tampi wus | jayèng lumaksana | jagul wangsul parêng mantri | tan kawarnèng marga praptèng Purwarêja ||
26. wus têtela wau Tuwan Jendral Dhêbru | kang sêdya pinapag | mring Congot watês Mêtawis | tan anyana [anya...]
--- 179 ---
[...na] tuwan jendral mangas marga ||
27. sing Ngayogya dumadakan miyos Mêndut | anjog Margayasa | tan ana mêthuk sawiji | ngrês ing driya sagung kang samya miyarsa ||
28. de wang[144] agung sawiji tan ana mêthuk | pupusing wardaya | mênawa salah ing kapti | karsanira dadakan ayun tumingal ||
29. rêca Mêndut Brajanalan miwah Budhur | dadya mengo lampah | tan kongsi akirim tulis | kawuwusa budhale mangilèn pêndhak ||
30. antara nêm ari budhal rinarubung | kêpala wêdana | ngiring rowêlas jajari | lêpas lampahing wuri tansah pakarya ||
22. Sinom
1. ya ta ingkang kawuwusa | carita dadya mangsuli | karsane Radyan Dipatya | Cakranagara mèngêti | dènnya yasa nêgari | myang sagunging lurung-lurung | ing jro jawining praja | myang kang lumangkah ing kali | kinêrtêgan santosa jati kang wrêksa ||
2. kali Jali kinêrtêgan [kinêrtêga...]
--- [180] ---
[...n] | saengga tundha kêkalih | krana magane cinawang | mangilèn mring Gêbang kali | ing Bandhung dèn kêrtêgi | santosa jati pinayung | pakaryane palihan | Purwarêja dyan dipati | andarbeni pasangan banon kang wetan ||
3. saka dalurung tataban | kabèh samya kayu jati | bageyaning Purwarêja | pasangan banon sasisih | kilèn krapyak manginggil | cagak pangrêt blandar usuk | rèng paku molo sirap | ing Kuthaarja darbèni | duk ing karya umèb wadya nambut karya ||
4. lamine datan kawarna | karêtêg Bandhung wus dadi | miwah pos sêtalira |[145] pêsanggrahan pinaranti | pamêthukan priyayi | pinarnah sasisah[146] kidul | pakarya Purwarêja | Dipadirja mêdanani | ya ta marga ing Kuthaarja cinawang ||
5. mangidul praptèng Sêngara | Sangubanyu kali Jali | sinungan kêrtêg santosa | Wêdana Jênar sapalih | panduming karya sinami |[147] Wiranagara
--- 181 ---
Tumênggung | arine Dyan Dipatya | ing Jênar kang mêdanani | wusing dadya karêtêg pinayon sirap ||
6. sêksana radyan dipatya | karsanira wanti-wanti | Bogawanta sala tiyang | kinêrtêgan kayu jati | Dipadirja wus ngalih | dadya Wêdana Lowanu | kang kinèn ngangkat karya | kanthi wadya Karangjati | ngumpul wêrksa sanega sagung abahan ||
7. gya mêpak sagunging wadya | kang wus wignya nambut kardi | tumandang pakaryèng wrêksa | dyan dipati lan Kya Patih | Gagak Andaka asring | papriksa tan lami rampung | kêrtêg pinayon sirap | rêspati tinon lir panti | kinêrapyak sinungan sinom têratag ||
8. sauruting marga-marga | rinata praptaning wukir | ing pos Jêlamprang rinêngga | ginêndhèng de kali Kudhil | pinasangan buh inggil | kathah bata wêdhi labur | tinon dahat santosa | nanging datan usya lami | pos Cacaban sumêngkèng wukir Tunggangan ||
| 1 | Biasanya guru lagu a: ulun namung nadhah ing saprentah. (kembali) |
| 2 | tuwan (dan di tempat lain). (kembali) |
| 3 | Kuthaarja. (kembali) |
| 4 | Kurang satu suku kata: ing Kuthaarja bupatèn. (kembali) |
| 5 | golong. (kembali) |
| 6 | angartikèng. (kembali) |
| 7 | Kurang satu suku kata: siyang latri angartikèng kapti. (kembali) |
| 8 | keguh. (kembali) |
| 9 | krosi. (kembali) |
| 10 | jêr. (kembali) |
| 11 | sabên. (kembali) |
| 12 | prêsèn. (kembali) |
| 13 | Kurang satu suku kata: kondur marang ing nagari Olan. (kembali) |
| 14 | kondur (kembali) |
| 15 | Lebih dua suku kata: miwah bodho lamun antuk kang gumanti. (kembali) |
| 16 | wêngêran. (kembali) |
| 17 | Tanggal: Rêspati Kasih (Kêmis Kliwon) nêmbêlas (16) Jumadilakir Je: tangan gajah kêpadhangan sasi (AJ 1782). Tanggal Masehi: Kamis 16 Maret 1854. Terdapat juga tanggal Masehi: nêmbêlas (16) Marêt: patang buta gajah rajèng (1854 M). (kembali) |
| 18 | Je (dan di tempat lain). (kembali) |
| 19 | sêngkalaning (dan di tempat lain). (kembali) |
| 20 | Kurang satu suku kata: Obrês Kaptin lawan para upsir. (kembali) |
| 21 | kinêtab. (kembali) |
| 22 | Kurang satu suku kata: gya kinêtab pangirid umêsat. (kembali) |
| 23 | Lebih satu suku kata: pangwasa ing residhenan. (kembali) |
| 24 | gumuruh. (kembali) |
| 25 | Lebih satu suku kata: marma magang gumuruh ngiring dêlanggung. (kembali) |
| 26 | Tanggal: Tumpak Manis (Sêtu Lêgi) wolu (8) Saban (Ruwah) Je: [AJ 1782]. Tanggal Masehi: Sabtu 6 Mei 1854. Terdapat juga tanggal Masehi: sad (6) Mei. (kembali) |
| 27 | kalih. (kembali) |
| 28 | Bin. (kembali) |
| 29 | Kurang satu suku kata: tuwan asring manabda. (kembali) |
| 30 | Tanggal: Rêspati Cêmêngan (Kêmis Wage) salikur (21) Jumadilakir Be: tirta murti pandhita watu yêkti (AJ 1784). Tanggal Masehi: Kamis 28 Februari 1856. Terdapat juga tanggal Masehi: walulikur (28) Marêt: sad ditya naga raja (1856 M). Semestinya 28 Februari dan bukan Maret. (kembali) |
| 31 | dipati. (kembali) |
| 32 | Lebih satu suku kata: dyan dipati ngaturkên surat panglungsur. (kembali) |
| 33 | Suci. (kembali) |
| 34 | ngêjlogi. (kembali) |
| 35 | Tanggal: Sukra Manis (Jumungah Lêgi) sêlawe (25) Ramêlan (Pasa): [AJ 1784]. Tanggal Masehi: Jumat 30 Mei 1856. Terdapat juga tanggal Masehi: têlung puluh (30) Juni. Semestinya bulan Mei dan bukan Juni. (kembali) |
| 36 | Kurang satu suku kata: upêsir jumênêngipun. (kembali) |
| 37 | mêrata (dan di tempat lain). (kembali) |
| 38 | Kurang satu suku kata: antêg gêgêm ting talêbuk. (kembali) |
| 39 | kang. (kembali) |
| 40 | Tanggal: Soma Kasihan (Sênèn Kliwon) sapisan (1) Sura Wawu: buta nêkek rêsi kator (AJ 1785). Tanggal Masehi: Senin 1 September 1856. Terdapat juga tanggal Masehi: sapisan (1) Sèptèmbêr: măngsa buta walung ratu (1856 M). (kembali) |
| 41 | sampurna. (kembali) |
| 42 | ngabêktia. (kembali) |
| 43 | kondur (dan di tempat lain). (kembali) |
| 44 | Kurang satu suku kata: pra prawira taruna sukane ngênting. (kembali) |
| 45 | Tanggal: Soma Kasih (Sênèn Kliwon) nêmlikur (26) Bêsar Wawu: buta nêkek rêsi katong (AJ 1785). Tanggal Masehi: Senin 17 Agustus 1857. Terdapat juga tanggal Masehi: pitulas (17) Agustus: gunung gumuling panjaraning sabumi (1857 M). (kembali) |
| 46 | Lebih satu suku kata: dyan tumênggung sanega sawadu. (kembali) |
| 47 | Lebih satu suku kata: ngancik bumi ing Kêdhu pos têpis wiring. (kembali) |
| 48 | gya. (kembali) |
| 49 | mring. (kembali) |
| 50 | Kurang satu suku kata: ya ta ari Rêbu Paing. (kembali) |
| 51 | kolèktur. (kembali) |
| 52 | Lebih satu suku kata: pangulu myang jeksa ondêr klèktur. (kembali) |
| 53 | Lebih dua suku kata: ngong tulung uga mring wadya punjul. (kembali) |
| 54 | rêkaos. (kembali) |
| 55 | Lebih satu suku kata: murahna panganan wusnya dangu. (kembali) |
| 56 | gora. (kembali) |
| 57 | Kurang satu suku kata: pinalipid si sarpa. (kembali) |
| 58 | ambyor. (kembali) |
| 59 | Kurang satu suku kata: abyor lir surya rong èwu. (kembali) |
| 60 | Lebih satu suku kata: Pèbwari ping sangalas. (kembali) |
| 61 | tungganganing. (kembali) |
| 62 | Tanggal Masehi: sangalas (19) Pèbruari. tanpa rasa tuganganing [tungganganing] naranata (1860 M). (kembali) |
| 63 | rêspatining. (kembali) |
| 64 | Kurang satu suku kata: rêspatining sudigbya. (kembali) |
| 65 | sudigbya. (kembali) |
| 66 | Kurang satu suku kata: sudigbya sura mrêrata. (kembali) |
| 67 | mrêbasèng. (kembali) |
| 68 | kyèh. (kembali) |
| 69 | Kurang satu suku kata: apanjang lamun winarni. (kembali) |
| 70 | winarni. (kembali) |
| 71 | Kurang satu suku kata: ya ta kawuwusa malih. (kembali) |
| 72 | Cilacap. (kembali) |
| 73 | Kurang satu suku kata: mantu Cilacap Bupati. (kembali) |
| 74 | Kurang satu suku kata: punggawane lawananing asuwala. (kembali) |
| 75 | wira-wiri. (kembali) |
| 76 | Purbanagara. (kembali) |
| 77 | Kurang satu suku kata: residhèn lagya asêpi. (kembali) |
| 78 | Kurang satu suku kata: datan pinrih kêngkêng têrus. (kembali) |
| 79 | sinilib. (kembali) |
| 80 | dumadya. (kembali) |
| 81 | Tanggal: Dite Manis (Ngahad Lêgi) pat bêlas (14) Dulkangidah: nunggang naga gunung bumi (AJ 1788). Tanggal Masehi: Minggu 3 Juni 1860. Terdapat juga tanggal Masehi: têlu (3) Juni: sirna rasa nunggang jalmi (1860 M). (kembali) |
| 82 | Kurang satu suku kata: Obrês kaptin upêsir. (kembali) |
| 83 | glondhong. (kembali) |
| 84 | Kurang satu suku kata: marma manjêlang ing marga. (kembali) |
| 85 | Kurang satu suku kata: cinêndhak ingkang carita. (kembali) |
| 86 | saega. (kembali) |
| 87 | sêngkalaning (kembali) |
| 88 | Tanggal: Dite Pon (Ngahad Pon) salikur (21) Dhulkangidah (Dulkangidah): nunggang naga gunung watu (AJ 1788). Tanggal Masehi: Minggu 10 Juni 1860. Terdapat juga tanggal Masehi: sapuluh (10) Juni: sirna rasaning nunggang wong (1860 M). (kembali) |
| 89 | Kurang satu suku kata: duk kala madêg kontrolur. (kembali) |
| 90 | Kurang satu suku kata: sru ingampah kang lampah kala tumurun. (kembali) |
| 91 | dinulur. (kembali) |
| 92 | kawasa. (kembali) |
| 93 | Kurang satu suku kata: jêr kang kiwasa ananggung. (kembali) |
| 94 | jêngandika. (kembali) |
| 95 | todhi. (kembali) |
| 96 | măngsa. (kembali) |
| 97 | toya. (kembali) |
| 98 | Kurang satu suku kata: angèl tinanêman kêtela myang jagung. (kembali) |
| 99 | Tanggal: Tumpak (Sêtu) Pon sawêlas (11) Bêsar: nunggang naga ing aldaka sabumi (AJ 1788). Tanggal Masehi: Sabtu 30 Juni 1860. Terdapat juga tanggal Masehi: têlung puluh (30) Juni: nir rêtuh naga sela (1860 M). (kembali) |
| 100 | Kurang satu suku kata: kangjêng guprêmèn aparing. (kembali) |
| 101 | Tanggal: Soma Kasih (Sênèn Kliwon) têlulas (13) Bêsar: [AJ 1788]. Tanggal Masehi: Senin 2 Juli 1860. (kembali) |
| 102 | Kurang satu suku kata: mangkê Dyan Ngabèi Patih. (kembali) |
| 103 | Lebih satu suku kata: karsaning Raja Wlandi. (kembali) |
| 104 | lungguhe. (kembali) |
| 105 | amumpuni. (kembali) |
| 106 | liliting. (kembali) |
| 107 | Kurang tiga suku kata: kêmbang samarga-marga. (kembali) |
| 108 | ngombak (kembali) |
| 109 | Lebih satu gatra: ke-5 seharusnya tidak ada. (kembali) |
| 110 | Bagêlèn. (kembali) |
| 111 | romah. (kembali) |
| 112 | dhêdhêt. (kembali) |
| 113 | kêndhat. (kembali) |
| 114 | bêsar. (kembali) |
| 115 | Kurang satu suku kata: punggawa rêrêp salatri. (kembali) |
| 116 | Kurang satu suku kata: rèh aptining jalanidhi. (kembali) |
| 117 | Prawiradipura. (kembali) |
| 118 | rata (kembali) |
| 119 | Tanggal: Dite Cêmêngan (Ngahad Wage) pitulas (17) Sura Jimawal: ronging naga pandhita ngurugi (AJ 1789). Tanggal Masehi: Minggu 5 Agustus 1860. Terdapat juga tanggal Masehi: lima (5) Agustus: sirna rêtuh pênaganing bumi (1860 M). (kembali) |
| 120 | waringin. (kembali) |
| 121 | ambyor. (kembali) |
| 122 | tabuhan. (kembali) |
| 123 | Kurang satu suku kata: ing lun-alun siyang latri rame. (kembali) |
| 124 | loyop. (kembali) |
| 125 | wira-wiri. (kembali) |
| 126 | ngayom (kembali) |
| 127 | nauri. (kembali) |
| 128 | pagunêman. (kembali) |
| 129 | linorod. (kembali) |
| 130 | mêrapit. (kembali) |
| 131 | Kurang satu suku kata: kumêrut barondong. (kembali) |
| 132 | ngèbêki. (kembali) |
| 133 | Kurang satu suku kata: abyor ngèbêki nutug salatri. (kembali) |
| 134 | aniti. (kembali) |
| 135 | wurine. (kembali) |
| 136 | marga (dan di tempat lain). (kembali) |
| 137 | tumingal (kembali) |
| 138 | pinatrap. (kembali) |
| 139 | prêtinggi. (kembali) |
| 140 | Kurang satu suku kata: sasirnaning rasa pênaganing watu. (kembali) |
| 141 | Tanggal: Rêspati Kasih (Kêmis Kliwon) pat (4) Mulud Jimawal: gapuraning panjara pitung prêtala (AJ 1789). Tanggal Masehi: Kamis 20 September 1860. Terdapat juga tanggal Masehi: rong puluh (20) Sèptèmbêr: sirnaning rasa pênaganing watu (1860 M). (kembali) |
| 142 | tumrap. (kembali) |
| 143 | Kurang satu suku kata: ngêndi rane lawan milya ngêndi baya. (kembali) |
| 144 | wong. (kembali) |
| 145 | Kurang satu suku kata: miwah êpos sêtalira. (kembali) |
| 146 | sasisih. (kembali) |
| 147 | Lebih satu suku kata: panduming karya sami. (kembali) |