Cênthini, Soeradipoera, 1912–5, #998 (Jilid 7-8: Pupuh 208–228)

208. Wirangrong

1. ya ta wau Jayèngrêsmi | wanci akir lingsir kulon | awal wêktu ngasar bêntèr seyub | sêdhêng ngaring-aring | lan rayi Jayèngraga | ngangin-ngangin soring gurda ||

2. Jayèngrêsmi Jayèngragi | sanalika samya anon | wringin awoh nangka alit agung | kêtèwèl myang gori | babal madu kucingan | kang matêng gêng-agêng kathah ||

3. Jèngrêsmi gawok ningali (170) | wringin woh nangka ting grendhol | sasmitèng Jèngraga wruh ing sêmu | mulat ing waringin | woh nangka gori babal | matêng madu kucing ngambar ||

4. kang raka ngandika aris | para[1] purwane wringin wok[2] | têka awoh nangka elok tuhu | prie wahyanèki | Jayèngraga noraga | inggih mênawi sasmita ||

5. Jayèngrêsmi ngandika ris | apa ya kêna dèn undhoh | lah mara Jèngraga payo ngundhuh | kang matêng sasiki | anulya samya ngalap | uwoh nangka kang nèng gurda ||

6. kalihe samya angambil (171) | gampil pinêthik kemawon | Jayèngraga sigra mundhut wêdhung | mring gone Nuripin | samya mêksih anendra | wangsul sangandhaping gurda ||

7. pinecok nangka jinuring | tanpa dami nyamplungan thok | akandêl sacêngkang mawa madu | barêsih akuning | Jèngrêsmi Jayèngraga | sukèng tyas kêlangkung kêrsa ||

8. sinuwir cur madu warih | nyamplungan tan mawi bêton | anulya dhinahar manis arum | raose nglangkungi | kalihe kanikmatan | satunggil sewang atêlas ||

9. tan kirang tan tuwuk bukti | sêdhêngan tan pae karo | kang raka ris nabda yèngsun duru[3] | myat nangka kadyèki | tan mantug manisira | nikmat sumrah ing sarira ||

10. anèh lan nangka sakèhing (172) | lumrah nyamplung nganggo bêton | kie nora nana bêtonipun | pa wus adatnèki | wêringin awoh nangka | mung ing Pêdhali kewala ||

11. kang rayi umatur ari[4] | duka dalêm mangsa borong |

--- 7-8 : 44 ---

amba tan kêdugya yêktosipun | adat lan botêning | pêkèwêd graitamba | kang raka malih ngandika ||

12. lah payo mring gua malih | paman paran mêksih ngorok | gya wangsulèng gua praptèngayun | nataran ningali | kelor sawo sêmboja | trikancu patramênggala ||

13. walikadhêp pêlêm manis (173) | nangka sawit ambiêt woh | sêdaya woh nangka kitranipun[5] | tan ana kang kari | Jèngrêsmi Jayèngraga | samya angungun tumingal ||

14. Jèngrêsmi nyathêt ing galih | sèstu sasmitèng Hyang Manon | tyas lêjar sumringah suka sukur | eloking pangèksi | gya minggah malbèng gua | kang pamanira ginugah ||

15. Ki Kulawirya gya tangi | myang Nuripin gregah lunggoh | Jèngrêsmi ngling paman wawi wulu | ing wêktu mèh akir | nulya samya mring jurang | siram ing kali akadas ||

16. wangsul mring jro gua malih | Ki Kulawirya tan anon | kelokaning tingal kang andulu | mung kang putra kalih | Jèngrêsmi Jayèngraga | myat katri[6] samya woh nangka ||

17. wus malêbèng gua wingit (174) | Ki Nuripin adan alon | sarêng dènya sunat ngangkat pêrlu | ngasar antarèki | bakda salir pêragat | akir surya mahacala[7] ||

18. tan adangu panjing mahrib | Jèngraga adan tumlawong | Ki Wirya kang dadya imanipun[8] | sabakdaning mahrib | laju ing wêktu ngisa | Jèngraga gantya dadimam ||

19. wus pêragat bakta witir | adikir tapaku[9] mansoh | samya kajênêkan dènya kasud | sawuse kadyèki | Jèngrêsmi lon ngandika | Nuripin urub-uruba ||

20. ingkang liningan agipih (175) | dadèn gêni obor-obor | padhang jroning gua sambènipun | ambênêm kimpul wi | jagung lawan kêtela | pan sarwi anggodhog wedang ||

21. kêndhi sinapit ing êpring | kliang kêmadhuh ginodhog | bumbung kinêrêtan ingot alus | kang minangka cangkir | Nuripin tyase rêna | arêngêng-rêngêng gurisa ||

209. Girisa

1. sawusnya dènya bêbakar | sinaosakên ingarsa | linambaran ron war-awar | miwah wedang tanpa gula | cangkir bumbung sinisikan | Jèngrêsmi mèsêm ngandika | dene akal têmên sira | kêndhi sinapit minangka ||

2. cèrèt cangkire bungbungan (176) | ajange godhong wêwanan | arumat nora kuciwa | yèn ajaa milu sira | arikuh samêrga-mêrga | kang paman aris wêcana | ya ana kang dadi Sêmar | tan samar yèn katliahan ||

3. ana kang dèn dol nèng dalan | butuhan payu wolung wang | Nuripin anglirik mojar |

--- 7-8 : 45 ---

gih-gihipun pajêng pisan | nêmbêlês wang lan sampean | Ki Wirya ambêkus mulat | êndang munthuk si kêparat | wani-wani madha mringwang ||

4. Nuripin mrèngès turira | inggih akados kewala | jêr mangke sampun prêkosa | dèbès jingkêngan anjanjras | Ki Kulawirya alatah | sarwi adhahar bênêman | kimpul pan lagya minamah | linêpèh kinarya balang ||

5. Nuripin rêrainira (177) | gêlaprut kêna binalang | matane dening mamahan | angrajung nêntak ah biang | kenthol sok amara asta | sakêcandhake kewala | sêdhengah dèn go anglempar | kêmba yèn tan mara tangan ||

6. sami ginaguyu suka | Ki Kulawirya wuwusnya | cangkêmu cok paribasan | gêndhêng anggarap maringwang | tambamu kowe[10] rasakna | Nuripin dadya paguywan | Jayèngrêsmi lon ngandika | mring paman myang arinira ||

7. sêsambèn samya rêrasan | paduka punika paman | tuwin sira Jayèngraga | sêdhênge ngalap mujadah | paedah pratingkah tama | ywa kalunta kalulun tyas | maksiat têmahan sia | mring badan kita priangga ||

8. mênggah ngagêsang punika (178) | wajib kal budi ihtiar | milih nalar kang tan sasar | soring-asor wong tan swarga | liring swargèku raharja | arjèng budi wruh wêkasan | wêkasaning kawêspadan | mawa mlampah ingagêsang ||[11]

9. won pênêd lêrês lan lêpat | kang winawas dalu siang | pandomanira tabiat | keblate manah punika | lêpat lêrês anèng keblat | tan wande tibèng tabiat | tabiat ingkang utama | kadhang tibèng tabyat nistha ||

10. tabiat ro wus pacangan | ing awon pênêde kita | tandhane ane[12] tabiat | pênarikan maring swarga | pênarikan mring nêraka | tan wus pêsthi tibanira | ing salah sawijinira | tan kenging botên ngagêsang ||

11. kêdah ngangkah-angkah keblat (179) | mrih tiba tabiat tama | pan[13] sampun winalêran | lan jêng nabi rasulullah | sarengat lawan tarekat | kakekat lawan makripat | puniku keblat tabiat | kang utama linampahan ||

12. mupakat para pêndhita | ngluhurkên ilmu sarengat | linuri utamanira | mila putranta kakang mas | Sèh Mongraga kang wus keblat | tabiat mring kaluhuran | mrih ingkang tan kêgêlan[14] | wus man ing dunya akerat ||

13. inggih ta mangsa wontêna (180) | kang kadya putranta kangmas | susungut wahyu ulia | rèhning kita rumaos ngam | sapikantuk ngemba-emba | kang paman lan arinira | tumungkul samya noraga | wusana alon lingira ||

14. ya talah sun rasa-rasa | pratingkah kang nora layak | kaduwung kang wus kêlakwan | tan yun samênir-mênira |

--- 7-8 : 46 ---

rong pêmbêdhil dohing manah | bênêr têmên kangmasira | dènya akarya wirayat | lah payo ngalih pênagan[15] ||

15. bêcik padha salin ada | binuang kang wus lanakwan[16] | Jèngraga mèsêm nor jiwa | Nuripin dhèhèm carita | sèbêt byar wau ta ingkang | lagya asalin dhadhakan | dhasar jadhug warnanira | karêngga dening busana ||

16. na ing kono apa nyata (181) | Ki Kulawirya anjola | ambêkuh ih parat edan | bandholên cangkême ngomyang | nyandhak wi gêmbili mêntah | Ki Nuripin binalangan | blag-blêg lumayu alatah | samya ginuyu tingkahnya ||

17. Jèngrêsmi aris ngandika | inggih Nuripin punika | lothung sangêt anèng paran | nyarasakên lampah sayah | sinambi guyon tan susah | Ki Wirya kadho ambalang | nauri ngling mring kang putra | pèkne mêngkonone ia ||

18. ing wanci wus sirêp jalma | amapan dènya lênggahan | samya dhikir rêratiban | arahab tuajuh ing tyas | antara dhikir salêksa | dènira ngonjot kalimah | kongsi lingsir dalu dahat | tyas samya kadya ginirah ||

19. sawusira rêratiban (182) | kèndêl tan ana rêrasan | Ki Kulawirya anendra | Nuripin sasore mula | turu ngorok sêsêngguran | Jèngrêsmi lan Jayèngraga | samya tan pikantuk nendra | mêksih anjungkung wiridan ||

20. nutug dènya suhul ing Hyang | wayah ing pajar gidiban | luaran dènira bengat | kang raka alon ngandika | wungunên man Kulawirya | wus sêdhênge wêktu salat | subuh utama kang awal | kang paman lan santrinira ||

21. samya tangi ting gêregah (183) | angling lah sêwawi paman | mring kali samya akadas | gya tumurun ing jujurang | wus ngambil toyastutinya | samya minggah maring gua | nulya adan lajêng sunat | Jèngrêsmi kang dadya imam ||

22. sawusnya parlu pêragat | Jayèngrêsmi Jayèngraga | samya trap dikir salsilah | sinêntorkên wiridira | praptèng byar enjing hyang surya | pênthèng[17] rumangsang dènira | bakda dikir kang wiridan | luar panjuming kanthetan ||

210. Kinanthi

1. Ki Jayèngrêsmi asêgu | mring paman ngandika aris | kadipunêndi kang kêrsa | ing rêmbag paduka mangkin | punapa inggih lajênga | tuwin wangsula ingriki ||

2. kang paman nauri wuwus (184) | mangsa bodhoa sirèki | manira anut kewala | paran sakêrsanirèki | lah priye kono anakmas | Ki Jayèngraga turnya ris ||

3. inggih sumangga ingriku | yèn mênggah kula pribadi | anjawi kêrsanta kangmas | prayogi ingkang dumugi | ngupaya ngiras tirakat | pikantuk kalih prêkawis ||

--- 7-8 : 47 ---

4. kang raka aris amuwus | abênêr yayi Jèngragi | satutuging paran[18] | mênawa antuk pawarti | pêndhita myang ajar-ajar | jêjanggan lawan wêwasi ||

5. wau ta sêdangunipun (185) | nèng jroning gua Pêdhali | pirêmbag dènira mentar | ya ta wontên janma prapti | sêtêngah kêpara tua | mêndhita lantaran êncis ||

6. mara sarwi mundhuk-mundhuk | momori dènira linggih | pinapan samya ngingsêran | sêsalaman ganti-ganti | Jèngrêsmi alon ngandika | punêndi paman pawingking ||

7. sintên kang sinambat ing yun | umatur kang sinungan ling | ing Tajug pawisman amba | dhukuh sainggiling dhikil | kang sudi mastani aran | pun Sinduraga ran mami ||

8. wangsul kang para binagus | paran kang sinêdyèng kapti | ing pundi sêsanèng wuntat | lan ingkang sinambat wangi | Jèngrêsmi nauri sabda | manirèki samya santri ||

9. dene sêsanèng ngong pungkur (186) | wêngkon tanah Kabulêngkir | anglampahi kawlas-arsa | ngupaya kadang tua nis | ran Jèngrêsmi Jayèngraga | katri Ki Kulawiryèki ||

10. Ki Sinduraga andulu | rêsêp mring awirya katri | Jèngrêsmi aris ngandika | punapi wontên kang gati | paman panggih lan manira | Ki Sinduraga turnya ris ||

11. mila kaula agupuh | tuwi mring gua Pêdhali | wingi wanci surup surya | kaula ningali pêksi | sêkawan asêsambêran | pan sampun adatirèki ||

12. wus dados prêtandhanipun (187) | yèn wontên tiang nênêpi | anèng ing Pêdhali gua | yèn kathah-kathah kang pêksi | yèn kêdhik ingkang tirakat | pêksi mring Pêdhali kêdhik ||

13. yèn sêpên pan inggih samun | tan wontên pêksi sêtunggil | tyas kaula kêdah dhangan | enjing punika mêriki | kêlamun parêng ing kêrsa | paduka kaula tura |[19]|

14. pinarêk ing dhusun Tajug | rèrèh wismamba prayogi | nadyan wangsul marang gua | ing mangke inggih utami | ngawirya parêng ing kêrsa | mring dhusun Tajug miranti ||

15. mêngkana samya umêtu | saking ing gua Pêdhali | Sinduraga anèngarsa | nuduhkên marganirèki | nabrang kali nètèr jurang | ngampad pèpèrènging kali ||

16. tan adangu lampahipun (188) | nampak têrataban kêdhik | praptèng Tajug punthuk arga | Sinduraga glis nunuding | mring rabi nak putunira | kinèn ngrukti suguhnèki ||

17. ngaturan lajêng mring salu | mêngkana tata alinggih | kapang nèng bale watangan | Ki Sinduraga anuding | anake roro wanodya | prawan wêlanjar sawiji ||

--- 7-8 : 48 ---

18. sêmune mêsês abêsus | kang prawan mêpêg birai | dhasar karone sêmada | katêngên rupane rêsik | lanjar wastaning Wasita | kang rara aran Warsiti ||

19. dha-usuk nom tuanipun (189) | kang dèrèng wruh tan kêtawis | katon pêrawan kalihnya | busana sinjang sarwa di | tasik wida lêlapatan[20] | gêlung sinêkar ganda mrik ||

20. kang tua kêkêmbên pêlung | sinjang jambe copot mori | Ni Warsiti kêmbên jingga | tapih anyar tambal miring | samya naoskên pawohan | mring tamu amêgat liring ||

211. Mêgatruh

1. Ni Wasita tapsirih kuningan sampun | sinaoskên Jayèngrêsmi | mundur gya Warsiti maju | tapsirih mring Jayèngragi | dènya ngajokên kêsêron ||

2. kumarompya[21] tapsirih ambênthuk dhêngkul | dhêngkule Ki Jayèngragi | mêksih babak duk rinawud | tanggor lingiring tapsirih | sakit dhêngkule kêraos ||

3. kagyat ngêsês samya mèsêm kalihipun (190) | kawistarèng ingalinggih | sinamun pasêmonipun | ni rara mundur glis-aglis | pêlayune srempang-srempong ||

4. Ni Warsiti ginuyu mring bakyunipun | jorogan angisin-isin | ni rara angling gumuyu | lèhku anyuguh tapsirih | ambênthuk dhêngkuling dhayoh ||

5. patute bae rada lara anjumbul | makpyur tyasku wêdi isin | mandêng mringong sun gya mundur | têrataban ati mami | samya cêthotan guguyon ||

6. apan pacok-pinacokên mring têtamu | ya patut sira Warsiti | kae bojomu angrangkung | ingong kang nora duwèni | ni rara mèncêp malerok ||

7. ih saugèk akewês têmên ujarmu (191) | kae bojomu kang sigit | patut padha antêngipun | Ni Wasita gumuywangling | sijine kae kang jagong ||

8. kang duwèni bojo pantêse sirèku | Warsiti ngoso dènya ngling | lah bok kowe dhewe patut | olèh wong tua kêmaki | wangunane rada bancol ||

9. ingaruhan kang guyon mring biangipun | bok aja pating guligik | kadulu ing dhayoh saru | jamak kang antêng abêcik | malah padha nganggo-anggo ||

10. mêngko lamun manèh ngladèni mring ngayun | kang rada mriayi thithik | ywa kaya anaking jagul | bapamu dèn kyai-kyai | mring wong pirang-pirang dhukoh ||

11. kang sinêndhu samya jrih mring biangipun (192) | nulya ngadi-kadi[22] warni | awake pinatut-patut | anggêmpung waja kinêsik | karone salin pênganggo ||

12. Ni Wasita asinjang rambutan wungu | kêkêmbên pêlangi wilis | pupur tipis tan rinêmbug | awiwida burat sari | pantês agêlung kêkêndhon ||

13. Ni Warsiti sinjang kêling tuwuh watu[23] | tinêlpok banyu mas kuning | rininggit tutumpalipun | akêmbên jingga tinêpi | agêlung sinêkar mèthèk |[24]|

--- 7-8 : 49 ---

14. wida jênar tipis gêbêgan arêmu | pupur rinêmbug arêsik | biange mèsêm andulu | marang anake kêkalih | ngling ya jamake mêngkono ||

15. ana dhayuh ingkang prayogi dinulu (193) | sêmune padha priayi | ati-atinên mangayun | patrap silamu kang bêcik | ywa sira sêmbrana karo ||

16. sutanira manut pituturing biung | ya ta kang sami alinggih | anèng ing pêndhapanipun | sami rênaning apanggih | Ki Sinduraga anudoh ||

17. kinèn mêdalakên pasugatanipun | sigra nyaine angirid | sutanya kalih samya yu | miwah rencange pawèstri | rampadan bucu sumaos ||

18. anèngarsa wus tinata piringipun | Wasita lawan Warsiti | tumiung gulune manglung | anjongok sidua siji | susune sasisih pethot ||

19. amênjutu kaduwèng siduanipun (194) | poking wonga-wonga pipit | dadya siji sewang gandhul | Jèngraga Kulawiryèki | mandêng tan lian jinênthot ||

20. mung bêngkêring kang mêntêr samya dinulu | lir woh binarongsong kengis | Ripin wruh paraning dulu | ngampêt watuk kapêntut thit | ngawirya ro kagyat mengo ||

21. sru gumuyu Kulawirya ngling hus buntung | Nuripin anggigil mijil | mêksih kêpêntut dharudhut | sêdaya guguyu sami | Wasita Warsiti anon ||

22. kacêmutan karone angampêt guyu | wusnya dènira ngladèni | samya guyu jroning kalbu | mundur glis pating kulikik | kapucungan ing dhêdhayoh ||

212. Pocung

1. alon matur Ki Sinduraga mring tamu (195) | sumangga punika | kaula turi wêwanting | maklum dalêm nênaosi sumapala ||

2. samya gupuh pra tamu sarêng tuturuh | dan lêkas anadhah | pikantuk dènira bukti | wus antara dangu luar wiwijikan ||

3. gya mangayun kang angladèni angundur | cinarik mêngandhap | tinimbalan Ki Nuripin | praptèngarsa samêkta kinèn anadhah ||

4. langkung tuwuk mathêngkuk muluk athêkul | kinehan tan kirang | ajange tipis kêlimis | Kulawirya gumuyu sêsêmon uja[25] ||

5. bisa nyukur lèmpèr panjang piring tuwung (196) | lir bathuk pêngantyan | barêsih amincih[26] | andêlna yèn mênang prang kêlawan ajang ||

6. kang ginuyu nak-enak atob hak hèk huk | gumoh ingêlêdan | cukil untu sêbal-sêbil | ingkang tibèng ing lêmah malih minamah ||

7. grundêl muwus nora kêna mangan tuwuk | ingaruh-aruhan | sarta srêngên mêmoyoki | milu-milua dhèwèke wong bêndara ||

8. maring batur tan nglumuhi balung usus | Ki Wirya tumingal | gumu[27] anon Nuripin | ih ih bilah Ripin angkuhe lir dêmang ||

9. munyung-munyung maring wong nora angingus (197) | yèn wis mamah-mamah | warêg wadhuke malênthi | kaya kundhi kêlarisan adol grabah ||

10. lo dang bêrung nora andêlok maringsun | Ki Nuripin obah | mèsêm nolih mring ki ragil | mak kacêmut Ki Kulawirya alatah ||

--- 7-8 : 50 ---

11. êh si cêmpud kur obah janggute iku | lir wong kêsurupan | mêngko ngong sêmbur ing kêndhi | Ki Nuripin kumrengkang mêdal ing jaba ||

12. pan ginuyu marang kang samya alungguh | Ki Sinduraga gya | ngatag mring kang angladèni | kinèn mêdalakên nyamikan dhêdharan ||

13. anakipun karo pangiriding ngayun (198) | tinata ingarsa | tampo brêm anyaran manis | têtêl antêb kêtan uran lawan kilang ||

14. pisang gabu nangka wi gêmbili kimpul | wedang raja tawa | gularèn lêgèn sumaji | sabun putih bêrondong sale kêtela ||

15. alon mundur Wasita Warsiti runtung | solahe kinarya | samya brangti mring têtami | Sinduraga anyarakên pasugata ||

16. lah puniku mêmangsêg sawontênipun | nanging sumapala | namung sarating kêlantih | kang cinaran ngling inggih ngangkah punapa ||

17. samya mundhut nyamikan sasênêngipun (199) | aroyom karênan | Jayèngrêsmi ngandika ris | mênggah gua Pêdhali puniku paman ||

18. sajronipun wontên gua malih têlu | kang wetan sêtunggal | kidul myang kilèn sawiji | langkung nyurêng sumingêb pêtêng tiningal ||

19. alon matur inggih kang ngalur[28] puniku | kang ngidul lajêngnya | trus ing gua Bayangkaki | ingkang wetan trus guardi Padhangean ||

20. kang ngilèn trus gua ardi Wijil nêngguh | tanah ing Pepedan | yèn wontên ingkang nglampahi | têmtu inggih ingriku têrusanira ||

21. pan puniku dadya ing pangungsènipun (200) | yèn wontên prêkara | gègèr wong kutha angili | mring Pêdhali sêpintên kamot kewala ||

22. pandugèngsun dumugi sêlaminipun | ing Pêdhali gua | mupangat gua Pêdhali | samya rêsêp sang anom myarsa kandhanya ||

213. Sinom

1. Jayèngrêsmi lon ngandika | paman ngong têtanya malih | punapa wus adatira | gua Pêdhali puniki | waringin awoh gori | babal madu kucing arum | manira ngalap nangka | lan Jèngragi angsal niji | ingong bubak nangka kandêle sacêngkang ||

2. barêsih kêsêd ajênar | tanpa bêton tanpa dami (201) | pipit nyamplungan kewala | kumocor madu sinuwir | raose langkung manis | tan mantug atungtung arum | têlas sawiji soang | manira lan Jayèngragi | gawok mulat waringin têka woh nangka ||

3. datan ngêmungakên gurda | dêlah sarupaning kitri | pan sêdaya awoh nangka | sêdene kang nangka yêkti | Sinduraga turnya ris | kêlangkung prayoginipun | punika pan idayat | sêkadaripun dumugi | pan wus adatipun ing Pêdhali gua ||

4. Jayèngrêsmi Jayèngraga | lêjar tyasira jinarwi | marang kae Sinduraga | Jèngraga têtanya aris | pundi kang dèn wastani | dhusun ing Wêngkêr puniku | kang liningan turira | inggih ing Kêdhaton lami | sapênika karan Katongan kewala ||

--- 7-8 : 51 ---

5. mangkya dadya pêmakaman (202) | pêsareanipun gusti | Bêthara Katong minulya | gothèkipun duk inguni | jaman dipati Panji | Pranaraga puranipun | pura Wêngkêr namanya | pangayaping para putri | yèn wus maring Wêngkêr mantuk soang-soang ||

6. tumêkèng alama-lama | pura Wêngkêr kang nênggani | pêngagênging Pranaraga | ing Pawêngkêr adipati | tan wontên kang gêlani | dipati sêlajêngipun | dipati Wêngkêr pura | tumuntên wontên kang judhi | inggih gusti Bêthara Katong ambêdhah ||

7. pinopor prêp pinrêsing prang | dipati Wêngkêr pinatin | puri Wêngkêr binarêkan | Bêthara Katong madhiri[29] | misesèng Pranaragi | punggawandêl wus sumuyud | puniku icalira | namaning pura Wêngkêr wit | saking gusti Bêthara Katong punika ||

8. pan aran pura Katongan (203) | ing alami gusti lalis | sinêkar sajroning pura | dadya astana miwiti | putra wayahirèki | gumantya kamuktyanipun | Jayèngrêsmi ngandika | Bêthara Katong puniki | saking pundi kawijilane waunya ||

9. Ki Sinduraga turira | Bêthara sêjarahnèki | saking nêgari Bintara | warti putrane sang aji | dhukuh nèng Lèpèntangi | ing Katong wastaning dhusun | kawit alit binucal | mring sultan nèng Lèpèntangi | inggih asring Bêthara mring Pranaraga ||

10. mimitra mring Kyagêng Mirah (204) | Ki Agêng Mirah puniki | kang miwiti gama Islam | santrinipun misih kêdhik | Bêthara Katong kait | lan Kyagêng Mirah ing dangu | arsa angrisak kitha | nalini agamanèki | Pranaraga mêksih gama Buda kawak ||

11. wus piadrêng kêrsanira | Kyagêng Mirah anjurungi | katrima pêndonganira | bêdhahipun Pranaragi | kados wau puniki | mêkatên gogothèkipun | Ki Kulawirya lingnya | mêngkono jawane iki | lah kêprie kêpatèn lacaking warta ||

12. kang putra kêkalih nabda (205) | pan inggih botên kêpanggih | Sinduraga aturira | punapa kang sinamyangling | Ki Wirya anauri | e bab ngupaya kêkaruh | karuhipun kang rama | ngawirya kalih puniki | inggih kaka kula kang sêpuh piambak ||

13. Jêng Kyaa[30] Bayipanurta | guru gêng tan ana nyami | madhêkah ing Wanamarta | pinartikakakên[31] dening | Wirasaba dipati | masuk guru amumunjung | sapadhukuhanira | minuktèkên ing jêng kyai | datan kêna sakêdhik karyaning praja ||

14. ginuron para ngulama | miwah bupati pêsisir | langkung gêng pamulenira | kang samya angalap jangji | priayi myang wong sugih | cêlak têbih samya mriku | kang wau angandika | maringong lan putra kalih | awêwarti Jêng Kyai Bayipanurta ||

--- 7-8 : 52 ---

15. anutur duk mêksih jaka (206) | kalane ngêlaya ngaji | pinajar kèh mitranira | kang sami saekakapti | jêng kyai duk inguni | Mas Arundaya ranipun | gadhah mitra sêtunggal | ing Wêngkêr sangêt wong kapti | nanging kula kêsupèn plêng namanira ||[32]

16. lan malih ing Lêmbuasta | samya kêsupèn ranèki | mêngkana Ki Sinduraga | gêgêtun èngêt ing galih | dènira tutur mawi | Mas Arundaya puniku | Sinduraga lon mojar | inggih kalingane ugi | Mas Rundaya wasta Ki Bayipanurta ||

17. kadya wus kêrsaning Allah (207) | sêsambungane pinanggih | kaula botên nyupêna | paduka pajar puniki | tamian kang sisiwi | wong tan nyana yèn sang bagus | putrane Mas Rundaya | kongsi gêng prapta mêriki | inggih kula mitrane Mas Arundaya ||

18. agupuh pêngrangkulira | anggrathul wuwusira sih | [...] |[33] gapyuk gapyak dèrang[34] ngling |[35] [...] |[36] adhuh mas sutèngsun bagus | putrane kang Rundaya | dene padha sigit-sigit | wirotama susila aniti krama ||

19. tata dènira lênggahan | pêpajar Ki Sinduragi | duk mêksih sami jêjakan | kang sami saekakapti | lawan ramanta nguni | èngêt kaula ing dangu | kasanga ramandika | kêsupèn ingkang kêkalih | èngêt kula Cariksutra Carikmudha ||

20. lan pun Kidangwiracapa (208) | Wargasastra Arsèngbudi | kaula ran Malarsipta | kang tansah sêpurug nunggil | kang Rundaya rumiyin | gadhah santri ran pun Bawuk | angèsèd yèn dinuta | ing mangke punapa têksih | ngawirya tri asuka gambuh ing dria ||

214. Gambuh

1. sarêng dènya gumuyu | Ki Kulawirya latah amuwus | jêbul kene kang pêngulu Basarodin | kang putra samya gumuyu | wuwuh tyasira cumêplong ||

2. ngawirya katranipun[37] | sêkala samya pênganggêpipun | asrêp ing tyas lir dhatêng Jêng Kyai Bayi | mring Ki Sinduraga ing hyun | ambapa-bapa sayêktos ||

3. Ki Kulawirya muwus (209) | botên nyana kêlamun kang Sindu | yêkti mitranipun kakang jêng kiai | acêtha mawi pun Bawuk | inggih mêksih ambêgogok ||

4. mangke dados pêngulu | mêngkoni sakèh ngibadahipun | dhusun kang kêbawah rakanta jêng kyai | pan inggih sêwawratipun | cukup tan susah rinaos ||

5. kinulit daging tuhu | tan beda lan sêdhèrèk sêdarum | sinung aran pun pêngulu Basarodin | èngêt gyanipun pitutur | jêng kyai tan wontên seos ||

6. Malarsipta kang Sindu (210) | èngêt mèmpêr Malarsih bok ayu | ibunipun puniki anakmas kalih | Sinduraga manthuk-manthuk | karênan myat ing dhêdhayoh ||

7. Ki Wirya malih muwus | ing Lêmbuasta sintên kang Sindu |

--- 7-8 : 53 ---

namanipun lan dhusunipun ing pundi | ngling inggih puniku wau | Kidangwiracapa kang wong ||

8. akêndêl ing pêkewuh | ing prêkara tinuduh glis rampung | ingkang dadya wat-wate sakèhing santri | mung Kidangwiracapèku | priangga ingkang pitados ||

9. Nglêmbuasta puniku | tanah ing Kalangbrèt dhusunipun | Jayèngrêsmi anambung wuwusira ris | Ki Wargasastra puniku | ing pundi sananing dhukoh ||

10. Ki Sinduraga matur (211) | inggih tunggil sami ngrikinapun[38] | tiang Wêngkrê[39] ingkang adhepok nèng ardi | Padhangean pucakipun | singriki tan pati adoh ||

11. ing mangke namanipun | pan anama ki sèk Sidalaku | ginuron mring Pangran Rangga Pranaragi | bab sastra prama kawiku | kasujanan kang kinaot ||

12. kalêpasaning kalbu | lulungiding tyas trus sujana nung | pratisthaning sastra bijaksanèng budi | sudibya prawirèng wuwus | wasis rampinging wiraos ||

13. langkung kulinanipun | Pangran Rangga sasêntananipun | ingkang samya mêmasah ing prama kawi | kawi rêjaning sastra gung | kasusilan utamèng don ||

14. Jayèngrêsmi kayuyun (212) | myang kang rayi Jayèngraga nêngguh | langkung rêsêp pitutur tumulya angling | yèn parêng samya mêriku | mring Padhangean patêmon ||

15. paman untapna laku | Ki Sinduraga mèsêm umatur | inggih sêlotipun pênêd benjing-enjing | sarèh nèngriki sêdalu | dèrèng marêm tyas ngong anon ||

16. samya rèrèh ing kalbu | sinambi dhêdharan anèngayun | wus siang hyang surya lingsir[40] | pan umanjing wêktu luhur | Ki Sinduraga nabda lon ||

17. suawi samya wêktu (213) | maring masjid sêdhêng salat luhur | tan antara sêdaya praptaning masjid | sarêng ngambil toya wulu | Nuripin gya adan gupoh ||

18. samya sunat sêdarum | wusnya sunat kamat ngangkat pêrlu | Sinduraga nyarakên akèn ngimami | ngawirya samya tan purun | Sinduraga majêng gupoh ||

19. angimami ingayun | wus antara bakda salatipun | pragat pupujian dikir donganèki | sêsalaman sunat rampung | kasmaran nèng masjid manggon ||

215. Asmarandana

1. eca dènira alinggih | nèng masjid pucaking arga | isis awangwang wangone | Jayèngwèsthi[41] angandika | gih paman Sinduraga | sintên kang yasa duk wau | masjid ing Tajug punika ||

2. acèkli nèng pucak wukir (214) | wukir pupunthuk sêdhêngan | kang wisma nèng gunung kabèh | wêwah pênêde ngadesa | Ki Sinduraga turnya | kang karya tilas ing Tajug | gih Kyagêng Tajug kang yasa ||

3. ngulama saking trah Giri | nèngriki lajêng pruita | nging kyagêng tan darbe tuwoh | musabat kang kulawraga[42] | pinitayan rèh makam | inggih luwure wong Tajug | atangkar dadya sêdesa ||

--- 7-8 : 54 ---

4. kula puniki nèngriki | inggih mambêt brayat kadang | katut wong tua katêmpoh | kula kang tinua-tua | kang wontên marsudia | angalap raosing ngilmu | srengat tarekat kakekat ||

5. makripat walhu alami (215) | kadhang Jêng Pangeran Rangga | asring tinimbalan ingong | sihipun rahab ambapa | andangu babing kitab | Pangran Rangga tyas linuhung | ngèlmi Jawarab ginulang ||

6. priayi gêng lankung[43] lantip | graitaning kaluhuran | asih mring pêkir miskine | mardikakakên ngulama | nêtêpakên ngibadah | kurmat ing agama rasul | mrih tangkar ngèlmi sarengat ||

7. Jayèngrêsmi ngandika ris | ngong tanya man Sinduraga | mênggah ingagêsang mangke | wêkasane ing kasidan | lantar saking punapa | kang liningan lon umatur | sumanggèng kêrsa anakmas ||

8. paningal kula ingriki (216) | kados sang bagus wus tama | tan kalêmpit liring raos | wus tan kenging sinarêman | yèn mênggaha bêngawan | sampun nyungap samudra gung | kalaban nugrahaning Hyang ||

9. bisa wor tawa mring asin | mangsa si tawa wangsula | mring kali murih tawane | kawistara raosing tyas | sindhêt kaol kaula | Jayèngrêsmi mèsêm muwus | mindhak wèh têkabur mringwang ||

10. tiang mêkatên tan kenging | kathah mênthèking pêthèkan | apês mupangat ing kaol | kaula tanya pêsaja | saking rumaos ngaral | supaya indhaking kawruh | rèhning ngam kêdah ihtiar ||

11. Ki Sinduraga ngling aris (217) | ingkang kêpanggih tyas kula | babaring kasidan rêke | wontên ing dalêm iktekad | ingkang êkas ing salat | tangat sunat lawan pêrlu | panarikaning olia ||

12. rêrambatan saking mukmin | mukmin ngam kang bangsa riah | salate ngaral kemawon | mêksih nganggo jamak kala | lawan ingkang pinangan | mêksih kalabêtan mêkruh | punika mukmin bangsa ngam ||

13. inggahipun mukmin ngabid | anucèkên kang pinangan | kang kalal makruh karamèng | wong kang karya kathah-kathah | nglampahi pêrlu sunat | munggah mukmin salih nêngguh | wong karya pakêrti tama ||

14. bênêr patut anglakoni (218) | wajib pêrlu lawan sunat | sêdaya yèn wus kêlakon | gya munggah mukmin jahada | têgêse ahli tapa | yèn wus kêlampahanipun | ing wajib pêrlu lan sunat ||

15. nulya minggah mukmin salik | têgêse wong kang lumampah | dêdalan maring Hyang Manon | pon wajib pêrlu lan sunat | anulya malih minggah | mukmin supi wastanipun | wong kang wêning manahira ||

16. laku sunat pêrlu wajib | minggah mukmin ngarip ika | wong kang amandêng tingale | marang ing Allah bêlaka | pon wajib pêrlu sunat | nulya malih inggahipun | mukmin ngasik wastanira ||

--- 7-8 : 55 ---

17. wong kang brangti mring Hyang Widi (219) | kewala namung Pangeran | ing Allah bêlaka dene | wus tan maro kanikmatan | anulya inggahira | mukmin mukib wastanipun | muhung asih maring Allah ||

18. bêlaka datan upami | sih-sinihan ing Hyang Suksma | rambah ping sanga urute | minggah aolia Allah | sèstu ingkang kinêrsan | kula punika sang bagus | sagêd miraos kewala ||

19. dèrèng sagêd anglampahi | pan amung awirayatan | yèn wontên ingkang kêcangkol | Jèngrêsmi karênan ing tyas | myarsa wirayatira | Jèngrêsmi nauri wuwus | pangkating mukmin punika ||

20. kados tan kenging ing[44] kinardi (220) | kêdah kêlawan idayat | yèn tan winahyu titahe | tan kenging ingangas-angas | nanging kêdah ihtiar | mênawi parêng winahyu | mungayan pra bangsa ngaral ||

21. Ki Sinduraga nauri | inggih nakmas kêsinggihan | ing sêmu sami kêraos | tan susah winêdhar basa | sami sampun muk-alam | sêdangunira Ki Sindu- | raga pan sami karênan ||

22. têkèng wanci ngasar iki | dènira samya rêrasan | nulya Ki Sinduragane | angajak marang pangtirtan[45] | sêndhang kang binalumbang | binotrawi lining ranu | kêlangkung wêning toyanya ||

23. wusnya ngambil toyastuti (221) | samya salat wêktu ngasar | antara bakda pêrlune | pêragat puji dikirnya | nulya asêsalaman | tata malih dènya lungguh | Ki Sinduraga lingira ||

24. ngandika kantun alinggih | kaula mantuk sêkêdhap | ngawirya sumangga ture | sapraptanira ing wisma | anuduh rabinira | ngrakita suguh kang mungguh | dhayohmu padha ngulama ||

25. kang èstri nauri inggih | Ki Sindu mring pêkarangan | angundhuh têtandurane | ana tinuduh mring têgal | miwah kinèn mèt ulam | ya ta kang sami alungguh | nèng masjid arêrasanan ||

26. Jayèngrêsmi ngandika ris | ora-orane wong tua | mêtu pituture gambèn | kênyamipun ngangkah-angkah | gêlar sucining sarak | urut-urute tinutur | pangkat angkating mukmin kas ||

27. kang rayi umatur aris (222) | inggih paman Sinduraga | kados yèn lamun ginuron | eca pinikir wong tua | tekad sarak utama | mituhu sarengat rasul | dèrèng mèngèng saking kitab ||

28. Ki Kulawirya nauri | ia bênêr sojarira | pêsaja kèh prasèndhène | bêrkate wong rada kuna | akathah kawruhira | patute rada mêdhukun | kêtara prèjènganira ||

29. ya ta ing wanci wus mahrib | samya ngambil toya kangdas[46] | Nuripin gya adan age |

--- 7-8 : 56 ---

asunat sêdayanira | angamal pupujian | samya ngêtyani Ki Sindu- | raga gya prapta asunat ||

30. wusnya nulya dèn kamati (223) | Jèngwèsthi[47] kinèn dadiman | majêng angangkat pêrlune | antara mahrib bakdanya | laju manjing ing isa | Jèngrêsmi wêwacanipun | dèn apti pasekatira ||

31. sawuse patekahnèki | surat jumuah awalnya | surat munapèk akire | antara ngisa abakda | pêragat witirira | sawusnya ngaturan mudhun | mring wisma angraras dria ||

216. Mijil

1. sêdaya wus mudhun saking masjid | ulur lampahnya lon | praptèng wisma salu pinêrantèn | ginêlaran kêlasa lus putih | wus samya alinggih | tata anèng salu ||

2. sutanira kalih angladèni (224) | naosakên gembol | saya mêsês bêsus andêlèrèng | Ni Warsita[48] Warsiti angliring | siji sewang mêndir | anancang pandulu ||

3. Ni Warsita[49] lan ni bok Warsiti | sarêng mundur alon | Ki Sinduraga nuduh siwine | dhenok karo sira dèn agêlis | ladèkêna nini | sêgamu sênanjung ||

4. lèhira ngliwêt sadhat[50] apa wis | wêtokêna dhenok | ni rara ro mêndhak mèsêm ture | lumaku ting garubyuk kang tapih | lampahira ririh | mipit magêr timun ||

5. usap susur tangane kang siji (225) | ngrêmêd-ngrêmêd suroh | praptèng wisma wingking nuduh age | mring baturirèstri angladèni | wus samêkta sami | gya ingirid mêtu ||

6. biungira lêgèh anèngarsi | sutanira karo | nampa kêndhi patula cêcêpe | kang nèng wuri sêga pulên putih | anèng panjang lintrik | kêlawan bubucu ||

7. liwêt sidhat mêncir gajih bira |[51] kinyih-kinyih tinon | kadya kêna pinêrês lêngane | myang rampadan nèng dhulang tup saji | ulamnya mawarni | wus sumadyèngayun ||

8. Ni Wasita kêlawan Warsiti (226) | tata rampadan lon | lam-ulaman ngandhèrkên ngarsane | opor bèbèk lawan bêsngèk pitik | sujenan lêmungsir | age palpuk duduh ||

9. srêgan babad limpa lawan ati | dhèngdhèng ragi abon | sambêl miri rajangan lalabe | ayêm tua pinêdhês rinawis | ing jruk pêcêl kulit | rêmpah lan kêrupuk ||

10. Ni Warsiti dènira ngladèni | sidua anjongok | kawistara salêkok lêkêre | Jayèngraga tyase ragi mikir | watuk ngampêt ririh | ni rara kumênyut ||

11. têrataban tyase sênag-sênig | lêngên andhêrodhog | amaruntus kringêtên githoke | ngêlêd-êlêd idu gondhang salit | sora napasnèki | ngorong mêtu ngirung ||

--- 7-8 : 57 ---

12. ingangsêgkên piring gumalêthik (227) | gêmpil prèl kêtanggor | biangnya ngling bok dèn alon bae | Ni Warsiti angacêmut isin | wus tata mundur ris | Ki Sindu umatur ||

13. sumangga paduka samya wanting | krana'llah kemawon | nuwun maklum sawontên-wontêne | kang ingacaran samya wiwijik | sarya ngling lah bibi | wasisan akêmbul ||

14. nyai Sindu nuwun aturnèki | Ki Sindu nglingnya lon | kajêngipun kewala ing mangke | adan lêkas dènya samya bukti | suka rênèng galih | anadhah pikantun[52] ||

15. ayêm tua kang samya kinapti (228) | malah lali lawoh | namung ayêm mênjangane bae | Jayèngraga nyarub mêratani | adhokoh tan wigih | kaecan anutug ||

16. aluaran wus samya wêwanting | ambêng gya linorod | mring Nuripin kinepan kabèhe | kadhuwêtan dènira nguculi | sabukanirèki | kinêndhon rumuhun ||

17. ambêgêgêg saguh dènya linggih | pêmangane cekoh | puluk gêng mangap mele ilate | mata mublak kêlip angêdhapi | dhêluk uga tangi | tumênga tumungkul ||

18. Ki Kulawirya gumuyu angling (229) | Ripin le ambadhog | kathik mele mangap lan matane | sabên muluk bokong nganggo jondhal |[53] lir indha binandhil | tandange aibut ||

19. wusnya têtêbah ingkang ngladèni | nyamikan sinaos | wowohan myang olah-olahane | Ki Sinduraga angacarani | suawi won kèksi | tinadhah ingriku ||

20. samya nyamik sasênêngirèki | sinambi miraos | Sinduraga atutur waune | kala nème ramanta duk nguni | tirakatan sami | mring ardi Sêmèru ||

21. anèng gua Dhasar pitung ari | siam angêlowong | wong nêm samya ambungkah pasane | namung ramanta kuat pribadi | nglowong pati gêni | bêtah pitung dalu ||

22. nèng sajroning gua Dhasar wingit (230) | kaidayat kaot | Mas Rundaya nèngriku angsale | wahyu tama nèng Sêmèru wukir | baya wus pinêsthi | dadine ngaluhung ||

23. Jèngrêsmi lan kang rayi Jèngragi | Ki Kulawiryanon | samya ngungun karênan pajare | Sinduraga ngundang siwi kalih | prapta kang dèn sèngi | prasamya nèngayun ||

24. ngling punika rayinta samyèstri | ywa wigih pangangkoh | wajib manjing sêdulur yêktine | kang liningan amangsuli inggih | kêlangkung utami | sami ngawu-awu ||

25. Jayèngraga angling jroning galih (231) | ho ah ka mêngkono | dene gêla têmên tyas ngong mangke | kurang tithik[54] bae mêngko lingsir | ing wêngi amêsthi | karone kêbrawuk ||

26. têka dèn srahakên ingatunggil | cua têmên ingong | tan prabeda ni rara batine |

--- 7-8 : 58 ---

kogêl sinêdulurkên ing tami | lian têmah dadi | asanak sêdulur ||

27. ya ta Sinduraga ngling mring siwi | lah rara dèn gupoh | pundhutên ge trêbangku si garèng | padha slawatan dhèwèkan sami | lan kakangirèki | lèk-lèkan won nganggur ||

28. ni Warsiti gupuh dènya ngambil | tarêbang sawios | prapta ingaturkên tarêbange | wawi anak mas gêgêntên singir | lan gêntya nrêbangi | kula lan nak bagus ||

29. kang sinung ling samya anglêgani (232) | rumahab ing pakon | nulya sinêntak wau trêbange | ginêmbrang kumrampyang trêbangnèki | Ki Sindu ngling aris | mring ro anak ingsun ||

30. milua ambyong sauran singir | ngarah apa dhenok | lah wong lawan kakangira dhewe | tan ana lyan aja wigih-wigih | suta ro ngosêmi[55] | tan lêngganèng kayun ||

31. nulya abawa kataman nabi | rasulullah rêko | kataman nabi ya Muhammade | ngajam Ngarbi wa Rasulullahi | kataman nabiyi | swarane Ki Sindu ||

32. mèmpêr swarane Kiai Bayi | karêkêling ulon | datan pati asora swarane | grathul-grathul magak angunani | muluh rêmêk manis | êmpuk ngêntul-êntul ||

33. sinauran kapat Ki Nuripin (233) | kanêm ni rara ro | rêmpêg asri tan srênti sajake | lir saron barung dèn panêrusi | raras anyundari | alêp nganyut-anyut ||

34. singir pakamlahu pi-ayatin | mashuratin rêko | nasal kitabu bihagadane | mashura lajêng bawa nampèni | swara rum jalwèstri | asari rinungu ||

35. wong kang cêlak[56] samya tangi | mêriku anonton | ting garobyag mêngakên lawange | tarab nèng jogan dènya ningali | Ki Sindu akapti | slawatan lan tamu ||

36. Sinduraga panrêbangirèki (234) | lêlamban kemawon | pangiwane ngapipir kêmpyange | têtampelan lan gêmbrungirèki | gagliwangan goling | pinangku ing dhêngkul ||

37. dèn ngêr-ingêr têrbange dèn lingling | sinru uga alon | manut lagon sangêt lan lirihe | mêksih labêting baud kêtawis | ping pêk tong gring tong ting | pong bêng pong bêng pong brung ||

38. langkung rahab tamunira sami | ambantu dènyambyong | samya micarèng jro wêrdayane | dene sarwa mèmpêr sêdayèki | kêlawan jêng kyai | layak tunggal guru ||

39. wus antara nutug dènya singir (235) | tamat suwuk alon | maca sêlawat sêsaurane | Jayèngrêsmi nulya maca rawi | kirate patitis | swara manis arum ||

217. Dhandhanggula

1. Sinduraga ngalêm jroning ati | myarsa dènira maca ruwia | tan nilib kandêl tipise | ngling sumangga nak bagus | asêsambèn angaring-aring |

--- 7-8 : 59 ---

dhahara nyênyamikan | sapikantukipun | yèn wus aso gêgêntenan | anarêbang ingriku aganti-ganti | kaula yun uninga ||

2. kang liningan samya anginggihi | sarwi sêsambèn dhahar nyamikan | royoman kêmbulan bae | suta ro sinadulu[57] | dulurakên marang têtami | samya rahab nyamikan | Ni Wartati[58] lamun | mangan sinambi liringan | lan Jèngraga sisinglon iriban liring | samur nyakot panganan ||

3. ingkêmira ngiras angèsêmi (236) | Jayèngraga angling jroning nala | gampang mana bocah kuwe | kaya untu mèh runtuh | tênagane wus gowal-gawil | samangsa ginêpoka | ngatut lir dinudut | wusnya aso sawêtara | Sinduraga ngulungkên têrbangirèki | mring Jayèngrêsmi sigra ||

4. wawi anakmas andika singir | kang liningan anampani têrbang | nulya maca salawate | sajak Jaman Allahu | Allahu Allahu ya rabi | Muhammad Rasulullah | sinauran barung | trêbange tiniru lamban | singir ngêlik tanakaltu biaslabi | arbabi sahodadya ||

5. kadas samsu pingli abrahatin (237) | tana kalu mêntul swaranira | mêksih dèn undhêt ulone | ulêm angglêndêm puk[59] | Ki[60] Wasita sad-ingsêd linggih | apasang-pasang tingal | tan kêsamèng dulu | tyase ia uga ora | Ni Warsiti olèh paguting pangèksi | asêsangkutan ulat ||

6. lamun ngêlik iriban mêndêlik | elok lèjême nora kêjamak | galak anglarak lirihe | ing kadhuwêt pikantuk | bapane wus wruh ing pangiksi | inguja jêjawatan | juwêt tan rinêngu | mêngkana sêdangunira | dènya samya rahab sêlawatan singir | gantya-gantya narêbang ||

7. lamun Jèngraga narêbang singir (238) | Ni Warsiti tanbuh solahira | angêtarani pamrihe | saking kadrênging wuyung | yèn ta sampun sompok kèh mèksi | kaya nubruk-nubruka | anglêthuk angrêmus | mring baguse Jayèngraga | ingkang dhegus alus bêsus mêsigit[61] |[62] gut-gutên nimbok rara ||

8. wus wêrata dènya ganti-ganti | narêbang singir maca ruwia | wanci wus bangun akire | Sinduraga amuwus | marang anakira kêkalih | dhenok sira liwêtna | sêdhela kakangmu | mênawa laju lêlampah | dimèn karya sêsarapan mumpung enjing | prayoga ngêt-angêtan ||

9. Ni Wisita[63] Warsiti nulya glis (239) | mundur mring pawon samya lah-olah | Ki Sinduraga lon ture | wus dawêgipun wêktu | subuh mupung awal utami | gêpah kang ingaturan | sêdaya umêtu | mring sêndhang kang binalumbang | Ki Nuripin anggembol pangananèki | amèk sasênêngira ||

--- 7-8 : 60 ---

10. wusnya samya ngambil toyastuti | minggah mring masjid Jèngraga adan | tumlawong landhung swarane | asalatu kaerun | minanomi sampunirèki | sêdaya samya sunat | pupujianipun | lêlagon amal-amalan | manjing wêktu ing pajar gidib mèh sidik | anulya kinamatan ||

11. Jayèngrêsmi kinèn angimani (240) | gupuh ngangkat pêrlu niatira | usali praptèng takbire | wus ing patikahipun[64] | apan surat sujada nênggih | adêge sinujudan | rêkangat liripun | surat sawusing patekah | surat kasar wêwacan rêkangat akir | adêge kinunutan ||

12. praptèng tahyat salam bakda nuli | pupujian dhikire asantak | pêragat donga wêktune | sêsalaman kumrubut | sarwa lagon sêlawat nabi | sasampunira purna | Ki Sinduragèku | ngaturi kondur mring wisma | Jayèngrêsmi angling andika rumiyin | kula mangke sêkêdhap ||

13. Sinduraga mudhun ngrumiyini (241) | angrukti sugata sèsèmèkan | kang lah-olah kinèn age | ramut sêdaya sampun | ya ta ingkang wontên ing masjid | Nuripun ngudhar-udhar | bubuntêlanipun | Ki Wirya ngling iku apa | matur inggih ambrêkat nyamikan kêdhik | puniki hajêg[65] eca ||

14. Kulawirya gumuyu ambêkis | apa kapiran singra[66] tan mangan | durung wruh rasane kuwe | kang dablog sapa mau | dene cangkême kaya gunting | tan pijêr sêlawatan | pêrlu ngulu-ulu | samangsa sun tolèh mangap | mu[67] mangap thok tan ana banène muni | lèrèn ngantuk tan mamah ||

15. cangkême ijèh anyakot pipis | cokore gêgêm juadah jênang (242) | sejene anèng pangkone | pra[68] prandene jugug umuk | nora pisan olih ngacêmik | samangsa sun dhudhaha | wêtêngmu bak munjung | Nuripin gumuyu mangan | êh hêm milu-milua thim sing priayi | rencang angsale napa ||

16. lagèk arêp ngêmplok durung gigit | gèn ningali ngawêti maringwang | sarwindamoni bithine | têmahan wande muluk | ajêng kula sikokêna jrih | têmah lir wong bedhangan | muluk yèn kêtungkul | Ki Kulawirya alatah | jèh kêrêpên pêmbadhogmu aku sêngit | tan mênêng mamah-mamah ||

17. suka gumuyu kang putra kalih (243) | Jayèngraga angling sarwi latah | kajêge padha bênêre | Ki Nuripin umatur | kêparag pèh kêpoh[69] pinrih | mring kang apês paranya | kêtibanan dhênggung | wontên wangsiting sasmita | ting kêduwêt akoyok buburon liring | kêsit abalêdigan ||

18. kang sêtunggil kacopetan liring | kêthul bêngkung tan kêsamèng naya | sêlèk sinangkut karone | ramya bênturan sêmu | sruwang-sruwêng srawungan lungid | gulêt balangan ulat |

--- 7-8 : 61 ---

wontên kang tan payu | têmahe akarya tiban | kintênipun kados winada kêripik | kirang pêrkis pilihan ||

19. Kulawirya latah nyandhak gitik (244) | Nuripin lumayu kêrengkangan | tan tinolih panganane | juadah jênang kimpul | linemparkên marang Nuripin | ênting kinarya balang | sring kêna gêlaprut | ing pipis kêlawan bikang | Jayèngraga ngling modar kowe Nuripin | tambamu wong sêmbrana ||

20. Jayèngrêsmi mèsêm dènira ngling | jêr sok salah gawe popoyokan | tan kongsi lèh pêmangane | ya ta antara dangu | Ni Warsiti prapta turnya ris | paduka ingaturan | mring wisma sêdarum | Jèngrêsmyangling lah ya rara | rumiyina manira mêngko ing wuri | Ni Warsiti gya mentar ||

21. nulya samya mudhun saking masjid (245) | praptèng wisma Sinduraga gêpah | amrênahakên lungguhe | wus tata anèng salu | Sinduraga nuduh mring siwi | lah wus ge wêtokêna | sêgamu sênanjung | sutane roro agêpah | mêdalakên sêkul rampadan ingarsi | ni rara salisiran ||

218. Salisir

1. Ki Sinduraga turira | sumangga samya wantingan | kang ingacaran agêpah | parêng atuturuh asta ||

2. adan lêkas kêmbul nadhah (246) | pikantuk samya kaecan | ulam-ulam[70] mawarna | ingolah sarwa anyaran ||

3. antara dangu dènira | anadhah gya aluaran | nulyambênge cinarikan | Nuripin tan kinurangan ||

4. anutug tuwuk tan turah | sêdaya wus linorodan | ingarsa wus tinêbahan | gantya dhêdharan mangarsa ||

5. olahan enjing-enjingan | cinarakakên sumangga | punika kang mamangsêgan | nulya samya nyênyamikan ||

6. ukur sapikantukira | sawab wus wrat sêsarapan | mêne dhêdharan amucang | sê[71] êsês kêlobot minênyan ||

7. Nuripin wus pinadenan[72] (247) | panganan sarwa prok-prokan | tan kaot lan kang rinampad | prandene gêmpur mèh têlas ||

8. mung kari kang anggrah-anggrah | wuse samya mêmangsêgan | Jayèngrêsmi alon nabda | lah ta paman Sinduraga ||

9. puniki wus kêlampahan | sih mulene mring apapa | sangêt pênrima kaula | tan sagêd amangsulana ||

10. aprêsasat sihing bapa | kang ayoga tan prabeda | lamun parêng kaularsa | apamit madal pasilan ||

11. laju marang Padhangean | kang dika pajar punika | mitrane rakanta[73] rakanta rama | kang wasta Ki Wargasastra ||

12. kaula sêdya angrarah | labêt mitrane jêng bapa (248) | angiras pitakon warta | sananya Sèh Amongraga ||

--- 7-8 : 62 ---

13. mênawi kaula prapta | ing kêrajan Wanamarta | yèn wontên tanyaning rama | wontên sun karya sal-angsal ||

14. wau ta Ki Sinduraga | myarsa prasabêning sabda | lir suka gring mèh prêlaya | ngrês tyas capta[74] kapugutan ||

15. èsmu rêndhêt dènirojar | kêlangkung cua pun bapa | pêpanggih mung satilapan | tan jênêk gyan sun tumingal ||

16. langkung kêraos ing dria | mulating andika samya | kèngêtan mring kang puputra | ramanta kang Arundaya ||

17. ing dangu akêkadangan (249) | tan wontên rasa-rinasa | kula mèksi ing anakmas | sasat panggya kang Rundaya ||

18. lamun parêng sêdayanya | rêrêba saking sêpasar | wontên marême tyas kula | ngawirya samya noraga ||

19. langkung lênggana minarma | ngling malih Ki Sinduraga | mênggah anakmas ngupaya | kadange ingkang lêlana ||

20. kang wasta Sèh Amongraga | tan kêna ginanaling tyas | wus tan samèng janma jamak | anèng jaman kaênêngan ||

21. yèn sirnane botên sirna | kados sampun kinêwasa | wus praptèng piambêkira | namung punika anakmas ||

22. dede pêthèk dede batang | grunêking manah kewala | mênawi mèmpêr ing benjang | tinitèn won pêngangguran ||

23. Jèngrêsmi lon angandika (250) | yèn parêng Ki Sinduraga | wontêna pitulungira | sawiji anguntapêna ||

24. maring dhepok Padhangean | Ki Sindu langkung lêgawa | anuduh magêrsarinya | kang aran Ki Wanalela ||

25. Jayèngrêsmi asung salam | Ki Sinduraga agêpah | arêgêp ing patêkêman | sarya lon pamuwusira ||

26. wêling ingong mring anakmas | mung salam bêkti kaula | katura rama andika | Jêng Kyai Bayipanurta ||

27. sun umaringkên raharja | mugi panggya kang sinêdya | Jèngrêsmi langkung noraga | gya Jèngraga Kulawirya ||

28. gantya samya sêsalaman (250a) | dêlah Nuripin sung salam | sauwusira mêngkana | Ki Sinduraga lingira ||

29. lah sirêndhuk ngabêktia | karo marang kakangira | Ni Warsiti lan Wasita | nêmbah ngujung mring awirya ||

30. Jèngrêsmi ngling ya wus sira | rara karia raharja | muga cêpaka ing bêgja | nulya nêmbah mring Jèngraga ||

31. Ni Wasita ngaras pada | Jèngraga nêkêm wêntisnya | tumumpang ing tanganira | Wasita pèk-èpèkira ||

32. cinênêng jarijinira | kang cinênêng malês sipta | wus mundur gantya ni rara | Warsiti nêmbah ngras pada ||

33. agupuh Ki Jayèngraga | anêkêm dhêdhêngkulira | sarwi pipine ni rara | cinuwil wawal akial ||

--- 7-8 : 63 ---

34. Warsityanggitêl wêntisnya (250b) | anjiwit jêmpoling asta | mèh kêdangon dènya riban | ni rara ro anêmbrama ||

35. atur raharjaning lampah | wus samya sinaman sabda | pra ngawirya pêpamitan | uluk salam sinauran ||

36. wa ngalaekumu salam | Jayèngrêsmi Jayèngraga | kêlawan Ki Kulawirya | adan umangkat sêksana ||

37. Ki Sinduraga agêpah | tumutur ing nataria[75] | lan sutanira ni rara | samya akanthetan asta ||

219. Kinanthi

1. Jèngrêsmi aris amuwus | kewala wangsulèngriki | Ki Sinduraga lingira | pun bapa jurung basuki | nulya laju lampahira | kang tinilar brangta kingkin ||

2. ni rara karo kêduwung (250c) | mêksih anglud ing pangliring | lir nganal milu-milua | Ki Sinduraga anuli | malêbèng ing wismanira | ni rara marang ing kori ||

3. samya mangu ngangukangun[76] | sing lawang dhadhahirèki | ya ta kang mahawèng mêrga | wus kaampingan tan kèksi | ing wanci suya[77] rumangsang | gumatêl pantog ing enjing ||

4. kêpungkur dhusun ing Tajug | tumurun mêrganirèki | ra-ara dhukut kruwutan | srut kêtèpèng lan kulampis | tanjang sangsang pung cukilan | pêlasa usit widuri ||

5. mêrgi tikungan tumurun | ing sela dhakon marêgil | mlatar sela kumalasa | rêca lit mawarni-warni | sêkêdhap samya mêmucang | Jèngrêsmi ngandika aris ||

6. mring Wanalela lingnya rum | ingêndi arane iki | ra-ara watu mêlatar | akèh rêcane mawarni | Ki Wanalela turira | punika bêbangkan lami ||

7. ing Seladhakon ranipun | anambung wuwus Nuripin | punapi dumèh punika | watu lêkok bundêr dharik | jèjèr kadya dhêdhakonan | Ki Wanalela nauri ||

8. apan wus sêlaminipun | ngluri linging bapa kaki | wikana wau-waunya | tan wruh gotèkipun nguni | Jèngrêsmi malih ngandika | sira lumakuwèngarsi ||

9. Ki Wanalela agupuh (251) | datan lênggana ing budi | anulya samya lumampah | Ki Lela lumakwèngarsi | tuduh mêrga ngalèr ngetan | ing Seladhakon kawingking ||

10. mêrgèng galêngan aruntung | lulumur lorog sinabin | asri lagya amêrkatak | miwah ingkang mêmping kuning | korak sêsawi ngarêncang | ramya rare têngga sabin ||

11. ting calêrèk anèng gubug | agonjèng tali sêsawi | pêksi kèh samya tatêban | bondhol gulathik prit pêking | sinulakan[78] kukuk giak | nèng ranggon pating jarêlih ||

12. kêndhangan gambangan calu[79] (252) |

--- 7-8 : 64 ---

mêlang-mêlung amêlingi | bungah rame sinênggakan | mirungu mring kang lumaris | Nuripin nolih saryojar | dilèngèng padha memengin ||

13. ngayêm-ayêm anèng gubug | layak wong parine bêcik | atulus landhung wulinya | kaèsèlan gyan têtanin | napinggih kang Wanalela | wus date tanah ingriki ||

14. wêtuning pantun atulus | nauri limrah ingriki | niku malah rada anthang | tan pati moncèr kang wuli | Nuripin apêlongokan | gih tanah tanah ingriki ||

15. ya ta kang mahawèng ênu (253) | nabrang lèpèn Jênês alit | laju nampak patêgalan | cêlak desa ing Lêgundhi | mêngetan malipir dhadhah | anjog dhusun ing Pakuncin ||

16. ing wanci siang mèh bêdhug | rarywan soring ngasêm sami | Jayèngrêsmi lon ngandika | mring Ki Wanalela aris | ingêndi araning desa | umatur kang sinungan ling ||

17. punika wastaning dhusun | inggih ngastana Pakuncin | apan siti pamêthakan | pupundhèn ing Pranaragi | makaming gusti Bêthara | rinêksèng dhusun nêgari ||

18. Ki Kulawiya[80] amuwus | Nuripin mianga[81] aglis | mring desa angilènana | dawêgan têka lima glis | Ki Wanalela turira | dhuh mangke kula pribadi ||

19. tan susah mawi atuku (254) | nulya Ki Wanalela glis | marang ing dhusun Sêtana | panggih lan pêngulunèki | awasta Ki Amadiman | Ki Wanalela ajarwi ||

20. Ki Amadiman agupuh | nuduh kèn amènèk tiris | dawêgan wangèn sêdasa | sêdaya wus dèn parèsi[82] | Ki Amadiman parentah | mring rabine kine[83] kinèn ngrukti ||

21. sugata panganan sêkul | Madiman arsa pêpanggih | tut wuri ing lampahira | Wanalela la[84] lan Nuripin | prapta ngarsaning awirya | katur Madiman nèng wuri ||

22. kinèn maju ki pêngulu (255) | nulya amarêk mangarsa |[85] mundhuk-mundhuk atur salam | sêdaya dèn wêratani | sarya tur pêmbagi arja | sinauran sami-sami ||

23. Ki Amadiman umatur | punikamba nênaosi | we nyu sacêrêt supaya | pangaso apor nèng mêrgi | Jayèngrêsmi ris anabda | abangêt têrima mami ||

24. anulya dawêganipun | sêdaya wus dèn pocoki | ingaturkên sang awirya | samya anginum we tiris | anuntas sawiji sewang | sêgêr angganira sami ||

25. wêradin samya anginum | Nuripin dêgan nênêm ting | sêdaya pinêlathokan | winawal dipun wawari | kumêrêk[86] rada kêtuan | ingaturkên tan inapti ||

--- 7-8 : 65 ---

26. sinungkên Nuripin gupuh (256) | rosa pêmanganirèki | dawêgan sêdasa bebas | angêruki gêgêmêti | Ki Kulawirya malêngak | angling dudu wong Nuripin ||

27. cokore jèh kêrak-kêruk | e tanggung têmên Nuripin | bok têkan blungkange pisan | untalên pèn mari ngêlih | Nuripin ngalih gonira | ngacêmut grundêlan ririh ||

28. Ki Amadiman umatur | mring awirya Jayèng |[87] rênging kêrsa |[88] paduka amba aturi | sarèh ing wisma kaula | sampun amba sêsaosi ||

29. inggih ing sawontênipun (257) | kang mugi paduka kampir | Jèngrêsmi nauri sojar | ênggèh wus têrima mami | manira mêksih raos wrat | datan wagêd anadhahi ||

30. kewala sun arsa laju | wus paman manira amit | umatur mangke sêkêdhap | nulya Madiman mulih glis | ngambil pisang raja kusta | lan raja talun gêng kuning ||

31. rong tangkêp binopong ngayun | sinungkên dhatêng Nuripin | puniki dhi dika bêkta | lowung cinamik nèng mêrgi | gêdhang nulya tinampanan | ngling Allah niki utama |[89]|

32. Jèngrêsmi aris amuwus | paman Madiman ngong pamit | anulya[90] salaman | sêdaya sarêng dènyangling | umatur sarya noraga | amba andhèrèk basuki ||

33. Ki Nuripin ambarêngkut (258) | anggendhong gêdhang lan jarik | lir bakul apêpasaran | sêsalaman sarwi pamit | Madiman kantuna arja | kula mirangrong umiring ||

220. Wirangrong

1. adan umangkat lumaris | mêngetan menggok mêngalor | mêrga pinggir dhadhah ingadhusun | sêtana Pakuncin | nikung mudhun mêngetan | nampak lêbu patêgalan ||

2. kêtêb tinananêm[91] wijin | [...] |[92] banjêngan saba kêsumba miwah kudhung |[93] lampahe lêstari | Wanalela nèngarsa | Nuripin nèng wuri têbah ||

3. krêp lèrèn samêrgi-mêrgi (259) | mangan gêdhang sabên aso | lamun tinudingan ngèjèg mlayu | nututi lamaris[94] | wus cêlak arendhonan | sêdangunira lumampah ||

4. gêdhang rong tangkêp wus ênting | pinangan dhewe mal-êmol | wus andheang-dheang[95] atob hak huk | wus tan ngari-ngari | ing lampahnya gya nabra[96] | aran ing lèpèn Kategan ||

5. palêstrèn pinggiring kali | kacang cipir lombok terong | kimpul lan kêtela lawan jagung | jêwawut kêrai | wus langkung ing Kategan ing Kategan[97] | kewala ngêncêng mêngetan ||

--- 7-8 : 66 ---

6. bêbangkan lunguring wukir (260) | trataban gêrumbul bondhot | pangalang-alangan glagah rayung | pacing jalin cacing | lumakyèng jurang sêngkan | bêbanar ra-ara wiar ||

7. ing wanci tumiling sir[98] | kulon manjing wêktu lohor | tana papan salat dadya laju | rêkasa ing mêrgi | Nuripin kikicatan | nampak kêtampêk ing panas ||

8. sumuk grah uyang ngayêngin[99] | tan ana kayon kang ayom | angambah bêbêran têbih dhusun | andarung ing mêrgi | sinampyong lampahira | anglangkahi lulunguran ||

9. nulya dhusun gêng kaèksi | kêroya agêng arongkob | antaraning lampah praptèngriku | joging kali Udi | araryan samya siram | kêdhung awêning toyanya ||

10. wuse dènya siram sami (261) | wulu nulya salat lohor | sabakdanya salat nulya laju | minggah pèrèng kali | mêrgi têgal patoman | aso nèng pêkên Jênangan ||

11. anèng sandhaping waringin | lênggah munggèng watu towok | kêraos sayahnya suku rapuh | karênan sumêni | Kulawirya ris mojar | Nuripin gêgawanira ||

12. gêdhang raja èsêl kuning | Nuripin èsême cêlom | matur sampun têlas nèng dêlanggung | kaula sêsambi | bêrkate cêlak gènya | inggih sêdanguning lampah ||

13. won nganggur kula cacêmil (262) | pisang rong tangkêp bêrondhol | wah rikat lumampah sagêd mlayu | tan kantun ing wuri | Jayèngraga alatah | Jèngrêsmi mèsêm tumingal ||

14. Kulawirya ngling mucicil | bangêt lèhmu dudu uwong | gêdhang raja dhamplak lêmu-lêmu | mêntêr kuning-kuning | nora duwe duduga | patut pinangan lan ora ||

15. katog têmên lèhmu baring | Jayèngrêsmi ngandika lon | Nuripin mentara marang dhusun | lan Wanalela glis | ngilènana sêdhengah | ya saanane kewala ||

16. kang liningan mentar aglis | mring pêdhusunan wong roro | wus malêbèng desa kang jinujug | wismaning pêtinggi | aran Ki Narakosa | Ki Wanalela ajarwa ||

17. sarya yun ngilèn-ilèni (263) | susuguh ingkang amunggoh | gya Ki Narakosa alon muwus | lah inggih prayogi | sampun susah tinumbas | dhasar katuju sarwana ||

18. pênêde bok dipun turi | Ki Wanalela lingnya lon | èh mangsa kêrsaa pênêdipun | dèn saoskên ngarsi | sigra Ki Wanakosa | parentah mring rabinira ||

19. kèn ngrukti pasugatèki | sêkul panganan mirantos | dadya têlung dhulang nulya gupuh | dèn irid mangarsi | pêtinggi gêpah-gêpah | Ki Wanalela turira ||

20. pan punika pun pêtinggi (264) | umarêk ngaturkên sugoh | Jèngrêsmi tumingal aris muwus |

--- 7-8 : 67 ---

dèn kêparêngarsi | nulya majêng ingarsa | sarya nor lon aturira ||

21. punikamba nênaosi | kang rêrêrêm[100] ing kalêson | namung sumapala datan mungguh | angaturi bukti | konjuka ing paduka | Jèngrêsmi lon angandika ||

22. gèh langkung têrima mami | man pêtinggi suka sugoh | dawêgan kinêrsan nulya gupuh | sinaoskên ngarsi | pan uwus binolongan | samya angunjuk sêdhêngan ||

23. sêkul rampadan mangarsi (265) | ngawirya samya tuturoh | sarêng dènya nadhah apikantuk | dènira abukti | wus nutug aluaran | wanting ambêng cinarikan ||

24. sinungkên marang Nuripin | dhulang dhêdharan sumaos | dhahar pêpanganan krêtan têbu | pisang raja kuning | lawan rujak dawêgan | myang tambo brêm sinantênan ||

25. nangka dhuwêt jambu isi | cêmplung gabu kêtan komoh | tan salak juadah lawan madu | pikantuk binukti | pan samya winêratan | Ki Kulawirya ris mojar ||

26. dene saji kang pêtinggi (266) | ka[101] liningan matur alon | inggih pinarêngan badhe sungsung | sanak dêrbe kardi | botên susah andadak | ngling sukur alkamdulillah ||

27. wus nutug dhahar mêmanis | dhêdharan nulya linorod | pinaringkên marang santrinipun | wong rolas Nuripin | tuwuk sêdayanira | Jèngraga ngling[102] têtanya ||

28. sintên ranta man pêtinggi | umatur inggih won-awon | pan pun Narakosa ngling gih langkung | pênrimane sami | dènya sung sih prayoga | matur tan rumaos gadhah ||

29. Ki Wirya nambung ngling aris | puniki watu lir towok | prèhipun waunya kandhanipun | matur ki pêtinggi | gotèking tiang sêpah | crios towokipun Kalang ||

30. kalanipun duk sang panji (267) | ya kêlangênan gêrogol | lan kadean Kalang Daga Wirun | myang pra panji-panji | kuwon anèng Jênangan | grogol ing wana Dangean ||

31. pun sela towok puniki | wong tan wontên purun lunggoh | yèn wontên kang maha purun lungguh | kaula awasi | pan kabuyutanira | tiang sêdhusun Jênangan ||

32. Nuripin ngling saking wuri | punapi niku sayêktos | towokipun sela gih puniku | dede waja wêsi | iba landheanira | towok ambane pat pêcak ||

33. ki pêtinggi nolih angling (268) | wikana sawêg carios | sami tan uninga towok watu | wêsi lan wajèki | mung angluri kewala | brêkat criose wong kuna ||

34. Ki Wirya lingira aris | kadèk ujaring wong-uwong | towok yèn olèha anggonipun | wong ahli wanadri |

--- 7-8 : 68 ---

gawean ing Jênangan | jawane kie kang mawa ||

35. gih mêkotên kang pêtinggi | Narakosa matur kados | Jèngrêsmi lon nabda lah ta sampun | man manira amit | sami andum waluya | ngong mangkat mring Padhangean ||

36. linampahan sakingriki (269) | punapi botên kêdalon | matur Narakosa botênipun | kêdalon ing mêrgi | apan sampun acêlak | punika ingkang kêtingal ||

37. lah ênggèh paman pêtinggi | manira laju kemawon | umatur sumangga kula nuwun | andhèrèk basuki | sêdaya wus pamitan | anuding gambuh ing mêrga ||

221. Gambuh

1. laju ing lampahipun | nètèr mêngetan nut iring lurung | wana Wirun trataban samya tinêgil | tinugar sêlaning grumbul | grumbul rinambatan bondhot ||

2. lêpas dènya andarung (270) | mêrgi gêgênêng minggah tumurun | tumurun mring jurang payaman atrêbis | karas pakêdhunganipun | mêncêp coane[103] anyarong ||

3. Jèngrêsmi mulat ranu | wanci manjing asar wêktunipun | samya raryan anèng satêpining warih | rêsik kanan keringipun | padhas amêlatar atotos[104] ||

4. nulya samya awulu | wusnya kadas sunat ngangkat pêrlu | ngasar Jayèngrêsmi ingkang angimami | antara dènira wêktu | bakda sêsalaman gupoh ||

5. Ki Nuripin abikut | anguculi gegendhonganipun | amêmangan juadah jênang ngacêmil | gêdhang myang jambu kêluthuk | tela gantung kêta[105] kêtan komoh ||

6. ngling sarwi nyamuk-nyamuk (271) | wawi kang Narakosa won nganggur | punapi ta kakang kang dika karêpi | nauri sêwawi ngriku | sampun mawi walang-atos ||

7. Ki Kulawiryandulu | mring Nuripin asru dènya muwus | ambakna wong kongsi angudu bilahi | sêstun[106] wong tan nganggo nêbut | mêrêm bae andêrwolo ||

8. pilang-pilang untumu | nora rampal kanggo gugut-gugut | gulu wêtêng tan ana ciute kêdhik | wis kaya bagor auntu | atine murka bêbadhog ||

9. tan etung patut saru (272) | mung sok olèha jabloganipun | Ki Nuripin enak-enak angucêmil | dinukan nora rinungu | sarwi menggos themal-themol ||

10. grundêlan ririh muwus | adat têmên bêtah agugrumung | rina wêngi tan ana luas ing gêtih | kêmba duka ala nganggur | thuk mênênga bae |[107]|

11. e nora kegah-keguh | [...] |[108] yèn tumrapa layangan sinthinge bot sih | mèncèng tali gucinipun | oling wang-wêng kudu asrog ||

12. Jèngrêsmi ngandika rum | pira-pira ana kang pinuluk | dadya kuat lakune tan kari-kari | Nuripin lêga tyas ngrungu | mênêng pêmamahe aso ||

--- 7-8 : 69 ---

13. prandene brêkatipun (273) | kalong sêparo pangananipun | Jayèngrêsmi dènira wêcana aris | lah sêwawi paman laju | watos mênawi kêdalon ||

14. kang paman lon amuwus | lah ya payo sinêngka ing laku | nulya samya umangkat sêdayanèki | mêngetan atut lulungur | tumurun ing pèrèng anjog ||

15. êmbag sabinan ngalur | mêmbal-mêmbal êmbêle amêmbut | ingaranan êmbêl Daga kang sinabin | nampak ing galêngan ulur | mêmbut galêngan mêndhêlo ||

16. Wanalela nèngayun | Jayèngrêsmi Jèngraga ing pungkur | runtung Kulawirya Nuripin nèng wuri | galêngane mêndul-mêndul | Nuripin gumuyu anon ||

17. amuwus guyu-guyu (274) | prie kie dene mêmbat mêndut | ngulêr kilan galêngan cinikan sikil | datan pitaya lumaku | bilah tyasku grago-grago ||

18. Kulawirya gumuyu | mandhêg anjongok dènya lumaku | Ki Nuripin tan wruh lamun dèn andhêgi | numbuk bêg bêbokongipun | Ki Kulawirya agupoh ||

19. ih lo wong apa iku | lumaku nèng êmbêl numbuk-numbuk | jinorogkên Nuripin kasingsal saking | galêngan tiba kêblusuk | ing êmbêl blês kalêlêp jro ||

20. gendhongane rinêbut (275) | mring Ki Kulawirya wus karêbut | Ki Nuripin kêmbêl tês cangklakanèki | tangane gendholan kukuh | ing galêngan bêngak-bêngok ||

21. samya age lumaku | tan kêna dèn nêngi galêngipun | gêgancangan nulya praptèng dhahas aglis | ngawirya myat agêgêtun | Ki Nuripin gêmbar-gêmbor ||

22. Ki Wanalela gupuh | nulungi mring Nuripin kêcêmplung | anèng êmbêl anangis tan bisa osik | tinarik tanganira sru | anyêkekal lêr mêncolot ||

23. ngancik galênganipun | kalumud awake gêlaprut dhut | kinèn gancang lumakwèng galêngan aglis | ngathêthêr wrat badanipun | brêbêl luh ulate cêlom ||

24. Jèngrêsmi wlas andulu (276) | Jayèngraga asuka gumuyu | Kulawirya alatah[109] sarya ngling | Nuripin dene abagus | lir kucingan jênang dodol ||

25. ulate kaya dhadhu | koproh mèmpêr jago disêpuluh | Ki Nuripin mèwèk-mèwèk maleroki | Ki Wirya saya gumuyu | uwe cangkême amelot ||

26. Jèngraga ngling amuwus | paran ta jêro êmbêle mau | matur inggih lêbêtipun anglangkungi | tan paja kandhas ing suku | thawe-thawe mêksih ngongkong ||

27. Wanalela gumuyu (277) | yèn êmbag pun Taga gih puniku | sajêg-jêge tan arap[110] kêbo sami[111] |[112] inggih saking lêbêtipun | yèn ngocal rinawut bandhol ||

28. yèn dêrêp nunggang lêsung | cènèng-cinènèng lan roangipun | nanging pênêd pantunipun anglangkungi | tulus èsèl moncèr landhung | pun êmbag Taga kinaot ||

29. Jèngrêsmi ngandika rum | têlatèn tan ana wigihipun | ia dening rêbut pakolihing melik | lan êndi ta ana ranu | Nuripin pèn mari glaprot ||

--- 7-8 : 70 ---

30. Wanalela umatur | inggih mangke ingajêng puniku | wontên lèpèn-lèpèn Dênta langkung wêning | ing Gagakalang lèripun | wus calêk tan pati adoh ||

31. anulya sami laju (278) | Wanalela kinèn gendhong munjung | lumangkah ing gêgênêng tumurun iring | Ki Nuripin lampahipun | anggadibêl bot ing blêthok ||

32. Ki Wirya ngling dèn gupuh | borèh blêthok bae adol bagos |[113] dadak lêntrêng-lêntrêng lir pêngantèn prapti | Nuripin mlêruk gumuyu | ih hing dhasar pyayi bancol ||

33. wong saking boting êndhut | dèn rani lêntrêng-lêntrêng dol bagus | ya ta kang lumampah dungkap wana napis | Gagakalang wastanipun | ing Gagakalang mêngalor ||

34. pèrèng kali tumurun (279) | Jèngrêsmi ngling Nuripin sirèku | lah adusa sêdhela ingong êntèni | kang liningan sigra adus | jarite sigra winasoh ||

35. rêsik pangumbahipun | pinuntiran mrih glis akingipun | srual bêbêd sabuk kulambinirèki | malêm nulya salin gupuh | mung klambi malêm inganggo ||

36. alaju lampahipun | wanci andhap surya nawang lambung | kawistara ron kitri sesining wukir | amuyêk brambanganipun | sri kityardi tumrun ayom ||

222. Sinom

1. ya ta wau kang lumampah | Jayèngrêsmi Jayèngragi | katri lan Ki Kulawirya | lan santrinira kêkalih | nètèr nêngka ring wukir | kathah srining kang dinulu | wêwalêran gugulan | pala kasimpar ngêmohi | pinggir mêrga pinarikan têbu krêsna ||

2. pinadha dhapuranira (280) | anggamêng lir rajêg wêsi | lonjorane nyêlawe prah | arêsik kêlangkung langking | ambanjêng kanan kering | binêngkêtan ron kinayut | rampak lir kêmbar maya[114] | kinalèn turut pipinggir | pinagêran prumpung inganam risigan ||

3. simparan kang pisang raja | sêpêt kidang mas bêcici | saba kusta garaita | byok pulut ambon lan jambi | kaluthuk sukun bêsi | raja pandhak lawan gabu | byar misah mara seba | sêdaya pêpêk mawarni | jêjanganan tuwin ingkang sêsêkaran ||

4. samya rinakit tinata (280a) | tan wowor sabilik-bilik | sabat samya wismèng arga | kêkampungan alit-alit | ya ta kang amartapi | sira Ki Sèk Sidalaku | akèn ngrukti gêlaran | wruh badhe têtamu prapti | kinèn rakit sugata sêkul panganan ||

5. pra ngawir[115] gya tumama | ring pêlataranirèki | agupuh Ki Wanalela | umarêk marang sang yogi | pinêthuk sabat kalih | Pakuraga aranipun | kêlawan Pakujiwa | andika wontên punapi | Wanalela mojar lah rika matura ||

6. sarwi ajarwa mulanya (280b) | kang sinungling wus mangêrti | Pakujiwa Pakuraga | umatur mring kang palinggih | punika wontên janmi | pajujugan saking Tajug |

--- 7-8 : 71 ---

inggih pun Wanalela | kang nguntapakên mêriki | sira Ki Sèk Sidalaku lon lingira ||

7. lah aturana dèn enggal | Ki Pakujiwa glis mijil | kang mratamu ingaturan | Wanalela anèngarsi | wus kerid sêdayèki | sigra Ki Sèk Sidalaku | angacaraning[116] lênggah | sêwawi andika linggih | sarwi winor ing guyu mêmanis sabda ||

8. agêpah ingkang cinaran | alênggah ing salu pranti | Jèngrêsmi nulya sung salam | linawan agênti-gênti | sawuse tata sami | Ki Sidalaku amuwus | saking tambêt pun bapa | kang[117] pundi sanèng[118] wingking | lawan sintên ingkang pinuja ing krama ||[119]

9. ing pundi kasêdyèngarsa (281) | Jèngrêsmi nor wêcana ris | kiai tanyèng kaula | ing krajan Wanamartèki | pinaran[120] Jayèngrêsmi | apan jêng kiai guru | Bayipanurta ingkang | ayoga marang ing kami | de puniki ri kula ran Jayèngraga ||

10. sêtunggalipun pun paman | wragilipun jêng kiai | lampah musakat tirakat | apan sêdya angulati | sêdhèrèk lêlana nis | sananing nis dere[121] têmbu[122] | mila samya angrarah | umahas ing wana wukir | lamun tuk[123] titik anèng pasimparan ||

11. Ki Sidalaku tumêrang (282) | myarsa kêdale Jèngrêsmi | anuduh mring sabatira | kinèn nugatèng têtami | gupuh ingkang tinuding | mijilkên pawohanipun | tumpêr kêlobot mênyan | dawêgan myang wedang jai | cinarakên punika jampi katoran ||

12. Jayèngrêsmi Jayèngraga | katri Ki Kulawiryèki | prasamya nginum dawêgan | myang wedang jai gula rin | anigan udud linting | Ki Sèk Sidalaku muwus | jawènipun anakmas | putrane ki guru Bayi- | panurta kang kêrajan ing Wanamarta ||

13. kêlangkung kèngêtan ing tyas | ramandika duk inguni | duk anom golongan ingwang | wong sêsanga sekakapti | samya mulana ngaji | ramandika parabipun | duk nèm Mas Arundaya | Cariksutra Arsèngbudi | Carikmudha manira ran Wargasastra ||

14. kanêm Kidangwiracapa (283) | Malarsipta Ekawardi | sanga datuk Danumaya | ing mangkya mêncar atêbih | samya nakdi pribadi | tan wontên têmu-tinêmu | wus maklum ing ganjaran | ing mangke dipun wakili | putrane lan sêdhèrèke Mas Rundaya ||

15. ngong langkung sukur ing Suksma | suka rênaning tyas mami | tan pae pangguha lawan | kakang Rundaya mitra sih | marang andika sami | adya[124] pae ing pangrêngkuh | kaula lan ramanta | wus nunggil saliring kapti | ing panganggêp mring sun ywa bineda-beda ||

16. samya tumungkul noraga (284) | kang liningan ngawirya tri | nadesêm èsmu lêjar tyas |

--- 7-8 : 72 ---

kados botên pai-pai | lan rakanta jêng kyai | sami ugi ing pasukur | ingalaping pamulang | paduka marang ing kami | Ki Sèk Sidalaku arêsêp ing dria ||

17. alon dènya awêcana | sêlot-sêlote ring ratri | gih sami awirayatan | arêbat wêktu karian |[125] sêdhêng asalat mahrib | lah sêwawi marang cacug[126] | nulya samya umêdal | samya ngambil toyastuti | manjing suro sêdaya sami asalat ||

18. ing mahrib praptaning isa (285) | ing wisma sampun sêsaji | kang pasugata sangkêpan | sêkul panganan mawarni | anèng salu miranti | ya ta kang salat bakda wus | mudhun saking ing langgar | paraptèng wisma tata linggih |[127] Pakujiwa naosakên pasugat[128] ||

19. samya lanangan sêdaya | kang ngladèni tananèstri | wus samêkta anèngarsa | Ki Sèk Sidalaku angling | wawi sami wêwanting | sawontêne anèng gunung | maklumipun anakmas | sarèhning sêpi tan èstri | tan parigêl pangulahing pasugata ||

20. ambungkuk ingkang liningan | sarêng dènira wiwijik | adan lêkas samya nadhah | ki sèk datan kêmbul bukti | namung sairis uwi | lêgi pala kang pinuluk | ingkang samya anadhah | rampadan ulam mawarni | parandene gêrago pênadhahira ||

21. datan antara dènira (286) | anutug dènira bukti | samya atuturuh asta | ambêng linorod cinarik | pinaringkên Nuripin | lan Wanalela sêdarum | Ki Nuripin ajênak | mangan enak iwak pitik | mêksih wutuh tan pati kèh kalongira ||

22. pan wus samya aluaran | ingundur mring kang ngladèni | mangsêgan tinatèngarsa | pisang gêng nangka kuwèni | dhuwêt lan duryan manggis | sêmangka kêrai timun | sêmak têbu kêrêtan | talês myang uwi gêmbila |[129] grit ampo brêm sinantên juadah kilang ||

23. Ki Sidalaku ris nabda (287) | sumangga pamangsêg bukti | sanambi[130] lan rêraosan | kang ingacaran nuwun sih | arum wijiling angling | adhuh babo wong abagus | kêna siptaning jana | tirakat angèl winardi | kêdah nglingling sawirasaning korasan ||

24. nadyan pratisthèng asimpar | yèn tan wruh sawadyakaning | ngasêpi yèku supaya | waluyaa têmahnèki | mahawèng wana wukir | kèh citra dragamèng[131] ênu | linalin têkèng lina | linabahan ing kêrsèki | sang inastu tita tan antara mangsa ||

25. puniku kêdah kadria (288) | owêl lampah kang kawuri | anta wus pratambèng thika | citrastra Jawa Rab ramping | lir sêlaba kasilib | tar nilib tumamèng apuy | ring mitra tang susesa | [...] |[132] kupu[133] Sèh Amongraga ||

--- 7-8 : 73 ---

26. angganira wus nugraha | yun wèh tilasing nêgari | rinêksa ing Widi dhustha | mamrih untaping kêdadin | Ngèksiganda dènya wit | akarya wêkasanipun | pralambanging agêsang | dening padudon bawani | ing sabumi-bumi saha rêbut basa ||

27. amiwal sêmune padha | pêndhita pandhingan dhiri | kang anèng wana wulusan | lyan tekang anèng prajèki | kae Sèh Amongragi | kasara saru sinêrtu | trêtangtu patêmbaya- | nira jêng sultan Mêtawis | kawistara pêlayaran ing Tunjungbang ||

28. saeka saraneka[134] (289) | sarkara rupa lan manis | tan kengang pinisahêna | tunggal jatining êning nis | lir trênggana lan sasi | ing jaman kêjatinipun | puniku pipingitan | tan kenging winardèng angling | sabab kang wus mustakik ing kêlanggêngan ||

29. wau kang para ngawirya | karênan tyasira rujit | jatmika tanpa jamuga | wingwing ramping pinalimping | micarèng jroning ati | sênyata Ki Sidalaku | pranjana mardi basa | lukita prasiptèng wangsit | sasmitanya anjurudêmung ing sastra ||

223. Jurudêmung

1. mêngkana siptaning nala (290) | nalika winawèng wuwus | marang Ki Sèk Sidalaku | kathah kêcathêt ing dria | tan inang lèlèjêmipun | ing wanci wus sirêp janma | Ki Sidalaku amuwus ||

2. lamun pinarêng ing kêrsa | prayogi ninis umêtu | mring jawi ngayêng dudulu | sêdhêng purnama trang wulan | wukir lit sawawratipun | kathah tilasing prêtapan | kang wau duk kinanipun ||

3. têksih dêlasan samangkya | pan prêtapan kathahipun | pitung dasa langkung pitu | nèng Padhangean sêdaya | kang sinamudanèng wuwus | kêlangkung dhangan tyasira | dan samya mijil tumutur ||

4. Jayèngrêsmi Jayèngraga (291) | katri Ki Kulawiryèku | kapat Ki Sèk Sidalaku | Nuripin lan Wanalela | anèng wisma samya kantun | ya ta kang nitik pêtapan | ngalèr mring gua tumurun ||

5. gua Sêntor namanira | tumêdhak prapta ingriku | wontên gigilang sela lus | kêkalih sami warninya | jèjèr ngalèr ujuripun | lambe gua aundhakan | ngampad jro nunjêm anyumur ||

6. antara jro satirisan | kathah guguthêkanipun | anjêrambah ombèr samun | cêlowokan jojromahan | apêpagan susun-susun | Ki Pakujiwa tumulya | sumusul ambêkta sumbêkta[135] sumbu ||

7. prapta sajronirèng gua (292) | sêdaya samya kadulu | pasang rakit ronganipun | kang kilèn lawan kang wetan | rolas sisih tigang susun | sêtundha patang paguan | pan sêlawe prih[136] sêdarum ||

8. salu sela warna-warna |

--- 7-8 : 74 ---

kang langking pita bang sambur | miwah kang seta kang dadu | saênggène beda-beda | aluring gua sih laju | Ki Sidalaku anabda | punika têrusanipun ||

9. gua Pêdhali ingrika | aluring gua lir kêluh | ngawirya tri andudulu | pangro kadya patilaman | lawang pipi pinatra lung | tan sami mawarna-warna | cêplokan myang patra gêmpur ||

10. kang sinimbar wis walêran (293) | anulya Ki Sidalaku | dinuga wus samya nutug | dènya myat rakit pêtapan | ki sèk alon dènya muwus | sêwawi samya umêdal | kang liningan atut pungkur ||

11. angayêng mring pasimparan | lêlêmpèng lêngkonging gunung | kèh titilasing panunungku[137] | tan pati doh antaranya | prêtapan sawijinipun | beda-beda ujurira | kang malang uloning gunung ||

12. kang angegos kang sumungsa[138] | kang dhêkok miwah mêndhukul | kang karang curi pêparung | ingkang miring miwah lêmpar | pan akathah warnanipun | tinaman kabèh jinajah | anulya samya umantuk ||

13. mring wisma alêlênggahan (294) | mêksih sinaji ing salun[139] | nyamikan sangkêp nèngayun | Ki Sèk Sidalaku nabda | sêwawi nakmas ingriku | sayah ngayêngi pêtapan | agupuh kang sinung wuwus ||

14. samya sambèn nyênyamikan | angambil sasênêngipun | Jèngrêsmi pêtanyanipun | kaula nuwun pêpajar | ingkang patilasan wau | sapa sintên kang atilas | Ki Sèk Sidalaku muwus ||

15. gua pun Sêntor punika | inggih pasênêtanipun | nyai gêng Jênangan nêngguh | sang raja pêndhita rara | Kilisuci kadang prabu | lamun nêgês pamêlêngan | ingriku prêtandhanipun ||

16. ing Sêntor minangka wisma (295) | dene paninisanipun | puniki pupucak gunung | namung galih[140] gèn punika | dhepoke sang Kili wiku | tan susah mawi ngaturan | mring Gêgêlang sang aprabu ||

17. lamun wontên kêrsa raja | pêndita rara sampun wruh | sakêdhap praptèng kêdhatun | Jayèngrêsmi malih tanya | ingkang sêdaya puniku | punapi gih tunggilira | angling Ki Sèk Sidalaku ||

18. de prêtapan sêdayanya | kala duk jaman tumênggu[141] | Klana Jayakusumèku | mangun prang arsa ambêdhah | marang nêgari ing Wangsul | sêkadang kadeanira | samya nunungku sêdarum ||

19. nèng ngrikyardi Padhangean (296) | dene sang adi tumênggung | nèng gua Sêntor sumungku | lan kadang kang pinitayan | pêndhita rara kukuwu | anèng jro purèng Gêgêlang | amucung lawan sang prabu ||

--- 7-8 : 75 ---

224. Pocung

1. sakêlangkung nêkung sang adi tumênggung | anèng Sêntor gua | mrih pungkas mamrêping jurit | sagotra bipraya kadeanira[142] ||

2. anjêjungkung nèng Padhangean puniku | nênêdhèng Hyang Suksma | soripun ni prabwèng Bali | iyêg sabiantu pra prawira tapa ||

3. anèng gunung jinurung ing bêthara gung (297) | pamitaning[143] kêrsa | sa[144] kêlana adi panji | aprang lêmbut winaskithèng astha brata ||

4. wasistha nung nanggulang nungkul ing mungsuh | pakarti sampe |[145] pramodèng rèh marasandi | amigêna prang rêpit mangendrajala ||

5. kilating syu satru kala mêjèng ripu | winuk ing pêlagan | lêgawèng pagut sasiki | suka pahêm ing pahuman tumamama ||

6. lan sang prabu ing Bali adi tumênggung | majiwa jata[146] | ningid lungiding pangiksi | ri sang adi Kêlana Jayakusuma ||

7. ing pandulu tar liput labêting Galuh | winarga piluta | luntur no[147] angganira ris | nir prabawaning prabu Jayalêngkara ||

8. tanpa kiwul kêpapal kawal anungkul (298) | pupul sumawita | bêdhahe nêgarèng Bali | balilaning bêlaka balèng Gêgêlang ||

9. ki tumênggung agung gêganjaranipun | nampani sih nata | punika gogètèknèngki[148] | jayaning prang dhedhepok nèng Padhangean ||

10. milanipun kathah prêtapan ingriku | ki putra Jênggala | winongwong ing bêthara di | binayantu rêmpêg ing[149] kadean ||

11. satria nung Sang Dipati Marabangun | prawira ring laga | tan ngandêlakên kêwanin | tutuwin[150] gunging prajurit sêntananira ||

12. prandenipun mêksih angangge nênêkung (299) | pangèsthining pudya | sêdya wus lawan pribadi | tur puniku tabiat agama Buda ||

13. tan têkabur prasendhe ihtiaripun | tinarimèng Suksma | rampunga pakartèng kalbi | tyasnya purna anèng gua Padhangean ||

14. alon matur Jèngrêsmi mring sang awiku | gih talah punika | dhaupe kadipunêndi | lawan ngèlmi sarak lan agama Buda ||

15. lingira rum sira Ki Sèh[151] Sidalaku | dhaupe punika | lan sarak Rasulullahi | kêdah nokidkên kadising pra-i[152] pra ambia ||

16. tekadipun munajat maring Hyang Agung | pêmapaning ikram | mikrad munajat tubadin | prêtandha lantaran wêktuning mukjijan ||

17. wus têrtangtu manungsa kang bangsa luhur (300) | punjul ing tumitah | wontên antaraning budi | panggayuhing marêk pangayunaning Hyang ||

18. anrang kalbu nuksma mor panêgêsipun | mèpèdi kêlarat | ullah pambukaning takdir | tan ngopèni jangkah pratingkahing badan ||

19. mung anjangkung jangkaning Hyang Kang Maha Gung | pae lan bangsandhap | tan têkèng utamèng budi | namung jangkah ngangkah kêconggahing manah ||

--- 7-8 : 76 ---

20. tan aetung jangka sasmitaning wahyu | pangayudaning Hyang | bangsandhap tan wruh ing têkdir | tar wrèng budi namung badan kinawruhan ||

21. kawruhipun tan wor ingkang bangsa luhur | têlênging tyas tama | tumama maring kêdadin | kang utama tansah brangtanirèng Suksma ||

225. Asmarandana

1. wong kang prawira ing budi (301) | tan mèngèng paningalira | sura lêgawèng patine | saking kumandêl ing Suksma | wus amisesa badan | kang budi widagdya luhung | nunggal kêrsaning Hyang Suksma ||

2. kawibuhan ing Hyang Widi | pêpêsthèn kang winaskitha | tan jumangkah lamun dèrèng | tumindak takdiring jangka | dadya wruh ing wêkasan | mangsaning sèstu lan uwuk | kang winawas sajroning tyas ||

3. babagan kalih prêkawis | kang luhur kêlawan andhap | pandum budi lan badane | wus pae paekanira | kangbuhan[153] nrang sipta[154] |[155] kang bangsa badan akudu | sarat takiar prantinya ||

4. punika dhauping ngilmi | agami Buda lan sarak | tandha ahli kaluhure | munajat lawan mumuja | sami bangsa Pangeran | tan kêna sor kulanipun | wus wasis ing kawaspadan ||

5. kêrana sang adi panji (302) | kêrtarta Ino Koripan | tan rêkasèng rèh palugon | anthang pamrêp mrih soring prang | wijayèng surèngrana | angimpun ngincup para rum | rapas[156] rarasing asmara ||

6. katêmbèng[157] têmbayaning sih | kênya kênyaring karsikan | katrêsan syuh sutrêsnane | kumambêk nor minoara[158] | juwêt mangajap-ajap | hyan ring sang adi tumênggung | mèsi pahyasing wanita ||

7. tan pae lan kang wus mukik | mustakik mungguh ing Allah | olia gosul ngalame | kinadar wayasirlika | amri wahdud ngukdatan | bili sami layap kahu | paholanasran ngajijan ||

8. tan wontên pakèwêdnèki | palaling pênggawenira | wus tan ana bubundhêle | sinung gampang ing pangucap | datan ming kalih sabda | pitulung kamulyanipun | kêraton jaman akerat ||

9. misesèng rahmating akir (303) | mêngku pintên-pintên nikmat | datan wontên totondhene | anjawi ingkang kadyèka | kang sinung rahmat Allah | puniku sèstu linuhung | kang abangsa kaluhuran ||

10. sujana lan ngulama di | ratu kêlawan pêndhita | apan tunggil babagane | ratu rahmating bawana | marsi rahmat akerat | rahmating ratu yèn sèstu | têmtu tumêkèng akerat ||

11. rahmat pêndhita yèn yêkti | têmtu tumêrah ing dunya | kang ro puniku tan pae | kabir sahir kabibulah |

--- 7-8 : 77 ---

kalipah bakdalullah | ratu sinung kuasèku | akarya mulyaning bala ||

12. rêsi sinung kuasèki | karya sampurna ing sabat | sabat kang sampun sinung rèh | Hyang Suksma akarya titah | pan kinarya kalipah | ratu pangadilanipun | sakèhing kaulyaning Hyang ||

13. pêndhita ngamalkên ngèlmi (304) | kang salih mulang supaya | eling yèn kinaryèng Manon | urip awêkasan pêjah | mila kita punika | angluluri kang wus luhur | supaya tunggal babagan ||

14. Jayèngrêsmi Jayèngragi | katri lan Ki Kulawirya | karênan miarsa linge | ramping patitising sabda | sira Ki Wargasastra | kang parab Sèk Sidalaku | aprama kawi ngulama ||

15. pantês linêkêt ing asih | mring wong agung wiryèng praja | kang lukita ring sastra ngrèh | tan akuciwèng wêcana | salirning bangsa bantas | Ki Kulawirya amuwus | alon mring Ki Wargasastra ||

16. ngong tanya kakang kiai | mênggah srat Panitisastra | inggih punapa pedahe | nauri Ki Wargasastra | puniku panêngêran | ing ngilmi ingkang kadulu | dora lan sêmbadanira ||

17. agamêl thika ginusthi | mètnirèng kata tang wuryan | kirtya ring pustakèng jarwe | dhan tèki purwakèng lêkas | yan janma ta tar wikan | nêngguh ring subasitèku | yeka midha[159] punggung ranya ||

18. lwirning midha bodho yêkti (305) | têgêsing punggung pan pugal | wong kang asor pamilihe | lir silulup ing pawuhan | solahe têmah nistha | amêrusul dhawul-dhawul | dadya paguywaning janma ||

19. tangèh lukita èng bangkit | kalulut ingina papa | kêrasan dadya cêmporèt | Ki Kulawirya alatah | myang putra kalihira | karênan suka gumuyu | liringan sasmitèng prana ||

20. Ki Wirya malih tanya ris | lajêngipun ingkang murad | Ki Wargasastra wuwuse | murade kang subasita | kang dhingin sila krama | tar wang basa krama nêngguh | sila lungguh kang prayoga ||

21. krama wuwus ingkang manis (306) | lir tayyani palungguhan | dèn pênêd mungguh tatane | kadi ta wong ambêndara | lawan wong ambaturan | miwah sapêpadhanipun | sor luhur sayêkti beda ||

22. krana jênênging nrêpati | akarya titining bala | bala tan winênang kabèh | anêrak nitining nata | kang sampun winalêran | wêwalêr sor lawan luhur | paprap[160] pangulahing praja ||

23. saurutira kadyèki | praja desa myang urakan | tan kêna carub salire | yèn ingkang janma tan wikan | subasita prêsasat | ingaranan nora wrêruh[161] | arasa kang nêm prêkara ||

24. kêcut pait pêdhês asin | sêpêt manis kang sad rasa |

--- 7-8 : 78 ---

lir wong tan nginang pamine | nèng palungguhan ing kathah | kucêm seta lathinya | ingkang mêkotên puniku | yèn wontên rêrasan sastra ||

25. arsa ngucap no[162] bakit (307) | mênêng mukanira kadya | lènging gua pêlongone | lêgêg-lêgêg lir gupala | mêmêdèni sinawang | mulêlêng angunggut-unggut | awêsana butêng ing tyas ||

26. samya gumuyu miarsi | tamu tri rêsêp ing dria | Ki Wargasastra sojare | mêkotên malih bab wisa | wisane wong anêmbah | ngabêkti marang Hyang Agung | rinewang crobo tyasira ||

27. kêthuh nêlutuh ing kapti | dadya rêgêd tanpa iman | pan ilang pangabêktine | yêkti datan katêrima | pujine lir talutak | kêkorak sêsaminipun | sêsawi wawêdi sawah ||

28. Jèngrêsmi suka miarsi | murading Panitisastra | Jèngraga Kulawiryane | sarêng gumujêng alatah | guyune ngaya-aya | ragi kêraos ing kalbu | sinamun suka miarsa ||

29. dènya gumuyu Nuripin | angênthêt-ênthêt kêduga | Jèngraga mèsêm anolèh | Ki Wirya gumuyu mojar | e e Ripin guyunya | dudu guyu milu payu | kaya guyu seje ada ||

30. mèsêm ngacêmut Nuripin (308) | jêng kyai dènya ngandika | mawi lir sawi sawahe | Ki Wirya ngling o ah ora | yèn kaya ujarira | inggih ing sayêktosipun | kèngêtan duk kêmlaratan ||

31. Ki Kulawirya nudingi | ya ya Nuripin sidakna | sarwi anêcêk wawane | rokok kêlobod minênyan | sinamur gugujêngan | dèn slênthik bêr wawanipun | tibèng pangkon tan nglêgewa ||

32. Nuripin anolih-nolih | ngiwa nêngên wuri ngarsa | mambu nyamu bêkas-bêkès | tumingal kukus kêbulan | wangwa amblês bêbêdnya | nètèsi konthol anjêpluk | ngadêg kikirab kumrengkang ||

33. ingusêk gêni wus mati | jinèrèng bêbad[163] klambinya | ting cêromplong samya bolong | Ki Nuripin gêrundêlan | gumuyu kang tumingal | Ki Kulawirya ris matur | dospundi lajênge kakang ||

34. Ki Wargasastra ngling aris (309) | janma kang tan darbe arta | tuna bae saujare | sagung têmên têmah cidra | tan ana kêdadenya | dadya wisa badanipun | dènya sangking tan katêkan ||

35. barêng karêpe tan dadi | kadi ta ingkang pêrawan | kang dadya wisa awake | yèn kongsi kraraban uwan | yêkti kang samya mulat | sêdaya ewa andulu | tan ana rêsêp ing manah ||

36. yèn ta angalapa krami | kèh lumuh kalungsèn mangsa | nora sêwawi karêpe | dèn kang aran janma dika | ingkang ngrêsêpi manah | mring saroangira lungguh | datan kaêntèn wêcana ||

--- 7-8 : 79 ---

37. kang tansah dènya dudugi | marang sanityaning janma | tan pinurikan dening wong | tan susah kasrambèng rucah | angrêsi tyas sujana | kêlawan bisa mumungu | ing kêwanènaning janma ||

38. ing rèh pangulahing jurit (310) | mumpuni ambêning ujar | tan ana rêngat tyasing wong | sakèhing janma karênan | samya angalêmbana | lan malih sayogyanipun | kakung yèn parêk wanudya ||

39. garwa atanapi sêlir | anggung ngrasanana raras | rum-ruming paprêmaning don | sabda lus kang manoara | mrih luntur tan alpèng tyas | yyan lunggyan lèn pêndhita nung | yogya hyun patanyotama ||

40. sojaring kasinggihan sih | trusing kawruh kaawêran | ring panêmbah kêjatène | lamun wêktuning pêprangan | micaraèng kawanyan | prihên suranya mring mungsuh | anduduk digdayaning prang ||

226. Dudukwuluh

1. mungguh galaking sarpa lan mandinipun | kêna ilang wisanèki | saking japa mantra nêngguh | galaking macan pan kenging | ilang dening japaning wong ||

2. gajah mêta yêkti rubuh dening angkus (311) | bênduning ratu pan kenging | lilih dening turing wadu | atur ingkang mupangati | atamsil lamun kaledhon ||

3. dadya lêjar sang ratu pan mari bêndu | têmah mijil sih mring dasih | pan amung nêpsuning mungsuh | mari-mari yèn wus mati | lan nêpsuning durjanandon ||

4. ngigit-igit tan mari pangincimipun | dening japa lan mantrèki | sasat nyandhing ula dumung | sranduning dadya wisèki | luput nyêmbur tan wun nyakot ||

5. Jayèngrêsmi Jèngraga Kulawiryèku | ngalênggêr dènya yêktèni | sangking kasinggihanipun | tamsile wong ulah juti | kadi tan ana bêrojol ||

6. wus kacupan janma sapangulahipun | Panitisastra patitis | ngagêsang prêtandhanipun | cihnane ala lan bêcik | Ki Wargasastra lingnya lon ||

7. panêngraning wong bêcik awas nèngriku (312) | ing pratingkah wijiling ngling | sêntosa sêmune ruruh | nastiti alus tur ririh | tan bêrabah ing wiraos ||

8. momot tyasnya sêsamine ing tumuwuh | tulus tan amrih rusaking | puniku pracihnanipun | janma jati kula singgih | kadya ta kang winiraos ||

9. ran pêndhita sastra gênya ing liripun | tan ngandhêg patanyèng janmi | janma kang susastra luhung | linadèn lan angenaki | ngalap hyun lamun miraos ||

10. duduhakên[164] ring patanyan mudha punggung | amadhangi tyas ngasêdhih | wruh wirasaning sastra gung | tan karya sak-ing sêsami | anggung ngrêsêpkên tyasing wong ||

11. ran pêndhita sastra gênya kang puniku | lan malih janma kang sugih | arta kêncana sotyèku | nanging pênganggènirèki | busana tan pênêd tinon ||

12. myang pangane tanpa rasa kang ingulu (313) | tan wèwèh ing pêndhita di | wong kang mêkotên tan wêruh |

--- 7-8 : 80 ---

nyana panjang tuwuhnèki | kêlawan malih wontên wong ||

13. wus limpad ing sastra tur ta sampun wêruh | ing sakramaning nêgari | mangka lakune têka nut | mring durjana dadinèki | padha lan kang nora wêroh ||

14. dènya tanpa karya ing kabisanipun | sami lan kang nora bakit | wontên wong wus tua pikun | tur dawa ngumurirèki | tan karêp ing bêcik kang wong ||

15. kasudarman kasusastran nora ngingus | janma nistha ranirèki | tanpa karya uripipun | tan sami samaning janmi | sami lawan buron sato ||

16. kang kalal enak pinangan dagingipun | padhaning wong kang kadyèki | de kang kaonang ing wuwus | cêndhala kawan prêkawis | gadarba yèn ing buburon ||

17. pêksi ingkang cêndhala dhangdhang lan puyuh (314) | lamun ta mungguhèng budi | ingkang kocap cêndhala dur | tan karêp pênggawe bêcik | tinggal bêkti mring Hyang Manon ||

18. nguciwani mring pawong sanakirèku | ngungkuli tri cêndhalèki | pêcat budine rahayu | tunggal babaganirèki | lan kang nistha sor pra awon ||

19. wong miskin pan akèh-akèh bawanipun | mrih pakolih pangan pokil | lan mêngkana malihipun | wong kang ala rupanèki | kèh tênagane mrih katon ||

20. ing baguse yèn wadon mrih katon ayu | lan jalma tan anut maring | sawirasaning sastra gung | saujare sugal sêkil | kawijilaning wong gapok ||

227. Mijil

1. pra ngawirya karênan miarsi (315) | raosing wiraos | pancèning janma dèn ucapake | tuwin sato pêksi salir kèksi | sêdaya kayêkti | wuryaning pamuwus ||

2. Ki Kulawirya amuwus aris | mêkatên liring wong | dene tètès tan wontên gethange | kadipundi lajêngipun malih | Ki Wargasastrèki | alon dènya muwus ||

3. janma pawong mitra aywa kadi | singa lan wanandon | samya rêksa-rinêksa dangune | lama-lama bêbangkelan kapti | samya bosênèki | sima wuwusipun ||

4. alas yèn ta tan anaa mami | dadi apa mêngko | tan urung yèn linêbur grumbule | andang ngrêsula kanggonan kami | sang wana dènya ngling | si sima puniku ||

5. yèn ta aja sun aling-alingi (316) | katonton dening wong | mangsa wurunga rinusak mangke | sang singa gya tinggal sêsanèki | wana kang pêtêng writ | mring bêbanar laku ||

6. anulya rinujag dening jalmi | sang singa matyènggon | sapêjahe kang singa alase | binabadan dening manusèki | wrêksa sima ênting | tinugar tinunu ||

7. dadya rusak sêkarone sami | lirnya kudon-kudon | alaning wong bangkelan karone | ingagêsang kêdah andarbèni | sraya kang utami | pawong mitra tuhu ||

8. ingkang katon kaluwihanèki | kang tanggon katêmpoh | atirua duk sang naga gêdhe |

--- 7-8 : 81 ---

binuru mring sang garudha pêksi | naga pinalêcit | dumadak katêmu ||

9. lan bêthara Sramba lingira ris (317) | èh naga sirèko | kapiandhêm lumayu marang ke | matur kularsa minangsa dening | sang akaga pati | marmamba pukulun ||

10. ulun lumajêng langkung dahat jrih | mring garudha anon | Sang Bêthara Sramba lon dêlinge | sirèku ta paran arsa urip | ingsun kang nulung sih | sang naga umatur ||

11. inggih amba minta tulung amrih | gêsang karahayon | ngling Bêthara Sramba lah sira ge | kumalungèng jangga ulun iki | naga gya mulêt ing | tênggêgning dewa wus ||

12. gya prapta sang garudha anon mring | sang anaga manggon | nèng angganing sang witnya dewangrèh | garudha nir krodhanira mèksi | arsa mangênjali | myat ring naga granggu ||

13. yun tan nêmbah jrih ing bêthara di | ila-ila ring sot | kewala nêmbah sing luhur bae | ri wusnya nêmbah sang kaga pati | mêsat sing ngarsaning | dewa kang palungguh ||

14. kang punika palupining janmi (318) | srayotamèng tanggon | Jèngrêsmi mèsêm sasmitèng rine | miwah marang kang paman sarya ngling | jawènipun ugi | ngagêsang puniku ||

15. wus cinupan ing sastra ngingkêti | pênêd lawan awon | tan bodho pra jana pênganggite | tan pai lan ngalim kang musanip | anêgêsi dalil | kadis minulya nung ||

16. kang paman ngling kojahe kiai | Wargasastra mencok | mungguh lakwèng kauripan kie | wus ginaris bênêr lawan sisip | ondhe malimpingi | janma di lan kumprung ||

17. kadipundi malih kakang kyai | bab kang winiraos | kae Wargasastra lon wuwuse | inggih wontên malih ondhenèki | kang kocap ing jilid | Jawi jarwanipun ||

18. tingkahing anak yogya manuti (319) | wong tuane karo | lir ta bulus yèn ngêndhog mangsane | pinêndhêm tinilar aprandening | yèn wus nêtês sami | tiru ingkang sêpuh ||

19. rupanira sadoyananèki | tiru bapa êmbok | sêsamine ulam pêksi kabèh | samya tiru wong tuanirèki | sêparibawèki | sêdaya kadyèku ||

20. yèn manusa pan datan kadyèki | inganakên wong ro | dinulang ing krama sêprandene | yèn wus tua tinggal solahbawi | awiji pribadi | arang ingkang tiru ||

21. anaking durjana kadhang dadi | pêndhita kinaot | kadhang anaking pêndhita gêdhe | dadya durjana julig ajuti | dene ta tan kadi | wong atuanipun ||

22. kang pêndhita aywa sah sêmadi | lawan dèn akukoh | tapa bratanira kang pakolèh | mulyakên ing nêgara sèstuning | tuhu pêndhita di | manuh ing sastra gung ||

23. sawêlinging sastra dèn kukuhi (320) | budi karahayon | mungguh wong agung kautamane |

--- 7-8 : 82 ---

ri kang arta busana lan rukmi | pèni-pèni tuwin | sêkul ulamipun ||

24. yogya dinanakna maring dasih | palanya pyuh kepon | angandhêmi ing sêparentahe | rumêksèng praja kukuh ngêkêti | têkèng tipis iring | mashur dana luhung ||

25. mungguh wanudya kêlamun laki | palanya antuk don | anak lanang kang kêndêl wruh ingrèh | aywa kadya singa asisiwi | namung nyêpisani | mungguh busana nung ||

26. kang linuwihakên ing janma di | apan amung dodot | lamun pangan kang linuwihake | ing brêmana pan puhaning sapi | tan amangan daging | alit milanipun ||

27. sapi kang pinangan puhanèki (321) | pan ingakên êmbok | mungguh sujana ingkang pinilèh | saringaning sabda kang linuwih- | akên mungguh èstri | gêmuhing pêmbayun ||

28. yèn ing sastra kang minangka titih | tan lyan kang kinaot | wrêdining sang pêndhita wulange | krana sang pêndhita pakartèki | ingkang dèn guyoni | anggulang sastra gung ||

29. pituduhing sastra kang ginati | pan menggal linakon | yèn mungguh ing arta utamine | arta saking kaskaya pribadi | madyaning artèki | saking yayahipun ||[165]

30. nisthaning arta yèn saking bibi | nistha-nisthaning sor | arta saking anak myang rabine | gêgawaning maratuanèki | tamaning utami | yèn angsal arta gung ||

31. jêjarahan saking mênang jurit | mrêp ripu amboyong | kasêbut digdaya misuwure | yèn mangun prang ngangge pat prêkawis | kang upaya sandi | maring madyanipun ||

32. dhêndha pariksa apura tuwin (322) | dana utamèng don | pangadêging prang lawan danane | yèn wus kêna ing upaya sandi | kèngsêr mungsuhnèki | suraning balambyuk ||

33. tingkah ing prang ngatingalkên dening | wêwêdining mungsoh | tan kenging katon jrihira dhewe | kawruhan ing mungsuh myang wadyèki | têmah angêkêsi | mring roang kang purun ||

34. acawisa barang ingkang dadi | nangèkên roang wong | mamrih galak mring mungsuh pamrêpe | ywa nênantang mêmanas ing jurit | kang prayitnèng wèsthi | amawas ing mungsuh ||

35. anganggea mamedaning agni | sing kêparag gosong | mungguh pawong sanak mimitrane | kang linêwihakên ujar manis | andèh rumakêt sih | tan sêlayèng kahyun ||

36. yèn ing satru tan ana ngluwihi (323) | rêgêding tyas ing wong | ingkang dadya satruning uripe | yèn ing sêktining sêjagad iki | datan angluwihi | pra jawata luhung ||

37. yèn ing pêksi kang linêwih bêcik | namung pêksi beyo | bisa ngucap tur bagus rupane | munggyèstri kang linuwihkên sami | kang bêcik warnèki | kêpati brata yu ||

38. yèn lakine mati malu[166] mati |

--- 7-8 : 83 ---

pan asuduk laboh | myang kukuwu anèng pasetrane | praptèng pati datan arsa laki | sasat milu mati | sumuku tyas tuhu ||

39. punika kang ingaranan èstri | kêpati bratandon | sêdya anut praptèng dêlahane | wus trêtangtu kang para prayogi | ngukuhi sojaring | sastra tyas kang luhur ||

40. angungkuli sêkathahing janmi | kang tanpa sastra wong | marmane ta mêngkana sakèhe | sêsiningrat kawistara dening | sastra amalêri | gurisaning tuwuh ||

228. Girisa

1. Jayèngrêsmi Jayèngraga (324) | kêpapaèsan tyasira | tan ana nginang samêndhang | wuwuse Ki Wargasastra | Jèngrêsmi ngling mring rinira | wus tan kêna ingundhakan | murading panitisastra | matur inggih kasinggihan ||

2. Ki Kulawirya lon mojar | turira mring Wargasastra | kadipundi wau kakang | kang mawi dunya punika | nistha madya lan utama | nistha saking anak garwa | madya pawèhing sudarma | mênggah donya saking randha ||

3. punapi gih kalêbêta | dunya mênang prang jarahan | Ki Wargasastra ris nabda | kadipunêndi witira | Ki Kulawirya asojar | inggih duk anèng ing mêrga | kula kabegal ing randha | rong dalu nèng pasipêngan ||

4. randha pradhah sugih dunya | kêlangkung kula ingêma- | êma ing randha punika | akathah pêwèwèhira | pêrabot kêlawan arta | wawratipun dede kadang | awèwèh tan eman-eman | yèn ta lamun tinêksira ||

5. pan pêngaos satus malah (325) | malah kêpara langkunga | mèsêm ngling Ki Wargasastra | wus uning lèlèjêmira | punika kang dika pajar | tan pati mungguh dinawa | sumangga rinaos ing tyas | namung ta sakêdhik wênang ||

6. tulak kalurating paran | dede pangkating utama | kang putra mèsêm kalihnya | Nuripin watuk kinarya | anolih Ki Kulawirya | ngling mèsêm mulêlêng mojar | iki bawane[167] apa | jêg watuk anyar-anyaran ||

7. Nuripin watir tyasira | kumrengkang mêdal ing jaba | gumuyu sêdayanira | samya manggut paliringan | ki wuragil malih nabda | dhuh kakang Ki Wargasastra | dospundi lajênge kakang | wirayat panitisastra ||

8. kang tinanyan ris ngandika (326) | mawanti wêlinging sastra | angeman janma taruna | kang bagus-bagus rupanya | owêl yèn tan wruh ing sastra | lire tan bisa mêmaca | nadyan bagusa warnanya | kathaha garwa artanya ||[168]

9. sarojaa kulawangsa | nadyan wasis ing gamêlan | janma kang mêngkana ika | surêm tan ana cahyanya | akucêm nèng pêsamoan | lir kêmbang têpus mêrbabang |

--- 7-8 : 84 ---

nanging sêpi tanpa ganda | kadi ta kang janmotama ||

10. kang dadya panêngranira | ing sêmu lantaping basa | alêping pasêmunira | sayêkti pênêd punika | kadya ta janma micara | ngaku krêp mangan sêdina | tandha yèn lêmu badanya | yèn kuru sayêkti dora ||

11. panêngraning sang pêndhita | tandha nèng pangabêktinya | panggah ing sêmbah maring Hyang | lamun yèn mungguh kêlabang | wisane nèng sirahira | pan kenging lamun tinawa | kalajêngking wisanira | nèng buntut kenging ngulapan ||

12. wisaning sarpa siungnya (327) | ilang kêlawan tinawa | kang sami mandi-mandika | karuhan prênahing wisa | pan amung tiang durjana | tan karuhan gyaning wisa | kêbêk sranduning badanya | tur datan kêna tinawa ||

13. pan uwus pêngawak wisa | mungguh kasêktin winarna | sêktining rare yèn pêpak | yayah rena kulawarga | raryanggung ngadi-adinya | nangis tinulung ngarihan | rinêksa ingêma-êma | sinungan sapênjaluknya ||

14. sêktining ulam loh yèn ta | ajêmbar jro toyanira | sêktining pêksi yèn pêpak | êlare kuat ngêlawat | sêktining ratu kêlawan | pêpak wadyabalanira | anjênêngkên mantri mukya | sèstuning narendra dibya ||

15. sang sujana aja mangan (328) | wolung prêkara lirira | têkèk bunglon kodhok ula | ulêr lalêr wraha sona | dadya nglarani sarira | ywa maido ring pêndhita | dumadakan nêmu papa | aywa maido ring sastra ||

16. dumadak manggih cintraka | ywa maido ring gurunta | dumadak cêpak patinya | lir panjang putra tumiba | ring sela rêngkulu ambyar | datan kenging pinuliha | mêkatên mungguh pêndhita | tinggal rahayuning dina ||

17. pot bêktinira ing Suksma | yêkti pêcat daulatnya | têmahan cêla cilaka | sang ratu yèn tan pariksa | myang nir palamartanira | yêkti katilar ing bala | lir têgal tana sukêtnya | tan kambah ing sato kewan ||

18. bêngawan kanglamun[169] asat | tan sinabèng pêksi rawa | wong kang sugih arta garwa | lamun mati tan ginawa | kantun nèng wisma udrasa | atiti waha têgêsnya | lir milu mati sêkala | dene dahat prihatinya ||

19. wus mêngkana arta garwa (329) | akathah ing paranira | kalingane ingagêsang | ywa tungkul ulah susila | aniti krama ing titah | arta mrih dadya sêrana | wêragading karaharjan | sêlamêt dunya dêlahan ||

20. ing anom wêkasan tua | urip awêkasan pêjah | kang tuwuh mungguh ing janma | kang abagus warnanira | sarta prayogi kulanya | pinilih marang narendra | utami ingkang susastra | ing prasêmon tan katiwang ||

--- 7-8 : 85 ---

21. lawan kang para sujana | limpad sawêrdining sastra | ngrêsêpi tyas sang siniwa | bisa mung kêrsa mrayoga | pariksaning ratu tama | marang wadya tantranira | patang prêkara lirira | dhihin trap susilanira ||

22. ping ro ing kagunanira (330) | kaping tri pakaryanira | kaping catur kêwanènya | yèn mungguhing rukmi mangka | tri pariksa pan dinadar | ping ro ingobong dahana | ping tri tinugêl pinacal | sandining ratu yèn arsa ||

23. ngêdohkên mêdhakên wadya | catur prêkawis lirira | artèstri sura kabisan | cinobèstri anguciwa | cinoba kêwanènira | tyas barèsèt angucira | cinobèng karya tan dadya | cinobarta anggigisan ||

24. yèn samun catur pariksa | tan sayoga winor lawan | pra jana kang pinitayan | yèn trahing sujana sêtya | tan mungguh menggal binuang | inganti catur pariksa | kang dhihin dhinêndha wada | kaping ro dhinênda arta ||

25. kaping trinira linaran (331) | ping pat katrap patinira | pamariksaning wêkasan | de kang lirnya suka duka | wong kang utang-kapiutang | akakan-kakan yayenan | ri kalanira autang | têmbe tinagih sêmaya ||

26. têmahe abêbangkelan | crah dènya apawong sanak | kadya ta wong sih-sinihan | tan inang sêdina-dina | sru rêmên asuka-suka | tan wun nêmu duka cipta | tan lana tan wèt sukanya | kadya èstri sinanggama ||

27. suka-parisukanira | garbini mangsa lèkira | duka larane kaliwat | tan kawus prandene rambah | mêngkana sêpadhaneka | kadya ta marta lirira | kang mangkenakakên badan | yèn marta amor lan wisa ||

28. sarat binuang wisanya | kewala ngambil martanya | upami rukmi mor tinja | ingambil mase kinumbah | tan beda lan budi tama | nadyan nèng wong ina papa | yèn darbe kawruh prayoga | yogya pantês pinilala ||

29. pinèt sabdanira arja (332) | kadyèstri ayu warnanya | prayogi kinarya graha | nadyan anaking wong sudra | yèn yu warna budi tama | tan ana labêting nistha | dening wrat-wrating sêjagad | datan wontên kadya arta ||

30. kêrantên wontên utama | sêpên ing catur prêkara | janma sabagusanea | tan nginang sêpi tejanya | ping ro janma tan susuta | jalwèstri gabug majêra | samya sêpi tejanira | ping tri teja tana mukya ||

31. kêdhik mantri punggawanya | sêpi tejaning nêgara | sêsêpi kang tri prêkara | kasor dening sawijika | namung janma tanpa arta | sêpi priangga tejanya | sarwa kucêm anguciwa | kathah kuthuhe angiwa ||

32. uripe datan kêwawa (333) | yèn kêlunta kongsi tua | singa mulat sama ewa | nyênyêngit lir uwa-uwa |

--- 7-8 : 86 ---

tan patut kinèn gêgawa | lamun kêtungkul anglewa | ambêke dêmewa-dewa | têmahe cua kêdawa ||

33. Jayèngrêsmi Jayèngraga | sarêng gumujêng asuka | Ki Wirya alatah-latah | kabanton sêdayanira | Nuripin gumuyu mojar | bilah uwa bêbarisan | singa mêskin sugih ua | uane akiwa-kiwa ||

34. adawa lir ula sawa | anolèh Ki Kulawirya | angling hus hus lo wong edan | calak tan angon duduga | Nuripin akacêmutan | Ki Wargasastra lingira | lêrês puniku mêningan | tanduk sêsambunging basa ||

35. Ki Kulawirya ris nabda (334) | mring kang putra kalihira | jawane wong tanpa karta[170] | tiwas kauripanira | tan rinakêt ing sêsama | arang nimpang mring tyas tama | tahan tuman maring ala | mulane saya kêtula ||

36. kang putra nauri sabda | inggih saèsta[171] kadyèka | paman wus nèng pênganggêran | cêthaning panitisastra | tan bodho para sujana | dènya ngrèh wêrdining kata | Ki Wargasastra lingira | punika dhi Kulawirya ||

37. pangikêting ngèlmi Jawa | anjarwakên wirya papa | kang amrih utamèng papa | pinêsu lawan pênrima | kang dadya panulak nistha | sumungku ring tyas raharja | tan pepeka ing kaardan | nistha têmah dadyotama ||

38. Jayèngraga nambung sabda | marang Ki Sèk Wargasastra | mugi paman su[172] wêrdinya | mênggah kang srat sandisutra | kêlawan sandikirana | kangdipunandi[173] lampahnya | Ki Wargasastra lingira | puniku wêrdining sastra ||

39. janma kang ahli nunurat (335) | tuwin ngikêt karya gita | yogya sami ngawruhana | janma kang pratamèng sastra | sandinya koningakêna | sutrane sajuga-juga | yeka sapanunggalanya | wêrdi gêrba wargaksara ||

40. ywa cawuh prênahing sastra | ngalungguhkên ing aksara | wruhakêna ing yyanjana | mwang swara yeka yêktinya | têgêsing sattra[174] yyanjana | jèjèring sastra dwi dasa | kang dèrèng tinrap sandhangan | suku ulu layar sagnyan ||[175]

41. cakra talingan tarungan | punika warninya swara | sastra guru sapta swara | kang inèngêtkên yêktinya | re le o u e i lan a | yekastra tanpa sandhangan | yeka tetelanya mung a | tan kenging linggihèng wuntat ||

42. tanapi linunggyèng têngah (336) | de kang sastra sapta swara | yèn nèng wurining ywanjana | pan dadya maha sandhangan | yêktine wa i nar u yyan | ing têgêsipun winuryan | ha o sa i ka e lirnya | osike yèku têgêsnya ||

43. yeka ran sandikirana | ananging ywan karyaksara | sandi ingangge sandhangan |

--- 7-8 : 87 ---

dyanyaktingnya dadya basa | ma e wa lêh na ing ga o- | stha i pan mèwêhning gusthi | samanya akathah lirnya | tang sapta swara punika ||

44. maranya sajuga-juga | yeka akara ekara | ikara lawan okara | ukara miwah lêkara | rêkara yeka mangaran | pakria sandikirana | sutranya warga swaranwa | dyan lirnya tang maha wênang ||

45. ekara dadya ikara | okara dadya ukara | yeku saking sutra awan | ekara tuwin ikara | yeka wênang yèn dadya ya | okara mewêh ukara | yeka wênang yèn dadya wa | lêkara wênang dadya la ||

46. rêkara wênang dadya ra (337) | yyan mahan swara lwirnira | kadya ta basa a i dan | dan yeka[176] têgêsira | aidan edan têgêsnya | a i am ayam artinya | ma u ab muyab lirira | a i al kial têgêsnya ||

47. pam ba i un pan pambayun | ba u an buyan lirira | samanya akathah lwirna | yeka kadya tata basa | ka e u kayu têgêsnya | ba rê ong barong artinya | ka rê ung karung lirira | ka rê lêng kêrêng punika ||

48. kunang panunggaling sastra | yeka warnanya yêktinya | dan lwir nyastamya myang da |[177] kadya ta basa sadpada | kêlawan yeka satpada | ngadpada lawan ngatpada | nyaktinya dha samya myang tha | kadya kang basa kumêndhêng ||

49. lan kumênthêng yeka samya (338) | athuh adhuh yeka padha | apan akathah lirira | yêktinya ja samya myang ca | kadya ta basa kasjaryan | kêlawan kaskaryan[178] samya | kacurnan kajurnan padha | kacirèn kajirèn samya ||

50. kaciryan kajiryan tunggal | yêktinya pa samya myang ba | kadya basa sipta sibta | pêkik bêkik yeka samya | yêktinya wa samya myang ba | kadya wuaya buaya | prawata prabata tunggal | tuwin kawuhan kabuhan ||

51. kathah lwirnya yeka samya | yêktinya ca samya myang ba[179] | kadya soca lawan sotya | sêca brata sêtya brata | yeka samya kathah lwirnya | yêktinya ta samya myang ja | kadya sajjana satjana | satjati[180] sajati samya ||

52. nyaktinya da samya myang ja (339) | kadya sumêdya sumêja | jatmika dyatmika samya | yêktinya dha samya myang ra | kadya dhuhur ruhur samya | yêktinya ta samya myang tha | kang prijata lan prijatha | surya kantha surya kanta ||

53. tustha thusta yeka samya | kapusta kapustha samya | kunang ingkang wargaksara | aywa tar kèngêtakêna | kyèhnya salawe tang warga | nyaktinya ka ka[181] ga ga[182] nga | kêlawan ca cac jaj ja nya | mèwêh tang tat ta dad da na ||

54. kêlawan that tha dhad dha na | mèwêh tang pa pa[183] ba ba[184] ma |

--- 7-8 : 88 ---

yekastra sêlawe warga | kang pinanca wali muka | nihan kang ran anta swara | dyanyaktinya ya ra la wa | sa sa[185] sa[186] ha myang sa rê ha | yeka anta swara ranya ||

55. kunang angkên ingaranan | dyanyaktinya kang nung swara | mangrante kang sastra dirga | dirga mêndut suku gyanya | dirga mêlik ulu gyanya | dirga mure ring talingan | dirga mutêk ri yyanjana | sastrawan dening nung swara ||

56. kang aksara mawi cêcêk (340) | dyanatinya[187] kadya basa | tumênggu'ngganggêng gung gawe | ca'nggèh pa'ngguh ta'ngkul ta'ngkil | akyèh lwirnya tang nung swara | sêpadhanya kang acêcêk | yèn ngajêngakên[188] aksara ka | atawa kang aksara ga ||

57. mêngkana kramanya juga | nihan kang ingaran repa | yyan wontên sastra alayar | ngajêng sastra susun rupa | nyaktinya yeka warnanya | atti arti kanni karna[189] | syagga syarga matta marta | mucca murca mudda murda ||

58. mutti murti akwèh lwirnya | nihan angèstu rakêna | samate kang wignyaksara | de sang para juru citra | ywan ta ma-ulah siriran | myang mangulah tang rakêtan | yogya anggêngakên kirtya | lan sawêrdining kirana ||

59. yèn trus wêrdining purunggu (341) | dyadya[190] cawuh sastraneka | tur samun lêngkaning sastra | wuryan de sang parotama | tang wignyagsa dyanyaktinya | ingaranan eka mantra | èr èh ih[191] or uh ur ung | sastra kang tan kengang sandhang ||

60. yeka rupanya amung a | tan kengang wuri myang têngah | yeka ingaran rasya di | kunang yèn amanjya sastra | yèn wus kamêng sastra pêjah | yeka warnanya tan pgat |[192] tgoran wnang gdhogan |[193] tdhas mnur bcik pthak |[194]|[195]

61. sêsamanya kathah lwirnya | kunang yèn ing wontên sastra | na mati kagêntyan ing dha | tuwin kapanggêntyan ing da | yèka yêktinya na prana | kadya ta basa pandhita | tandha pandhu dêndha mandha | dyanyaktinya gêntyaning da ||

62. kadya basa mandra-mandra (342) | mindaka windu kwèh lwirnya | kunang yyaning wontên sastra | nya mati kagêntyan ing ja | mèwêh kang kagêntyan ing ca | yeka nyaktinya yyanjana | panjara panjya sanjata | yekyaktinya gêntyaning ca ||

63. kadya ta basa pancaka | rêncana manca ancala | pêncar mancur akyèh lwirnya | kunang yyaning wantên sastra | wêkasanirèng wasita | yèn ngalêrêsi sastra pa | atawa na tanapi ga | yeka nyaktinya karana ||

64. sarana guna satdana[196] | kunang swarga myang kandhaga | talaga marga ginaga[197] | kunang marlupa kalapa | kadarpa mèwêh samepa[198] |

--- 7-8 : 89 ---

kunang inaran siriran | kadyangganing basa kawi | ning lulungid tang mardhawa ||

65. murccitèng don andulwèng ra- (343) | tna di'nggo pura sandhine | sang hyang si langêning ragâ- | mrik pudhak-pudhak[199] sumimpêning ga- | nda age asmara yeka | akathah lwirnya sirian | kunang inaran nrakêtan | kadya linging kawi lungid ||

66. mamintaksamandulwendah | lindhinikang lilidhanduk | mandanismara kawêha- | nrumêngêta rumangde murc- | catma morèng langê yeka | akathah lwirnya rakêtan | kunang inaran dwi mantra | dyanyaktinya kadya ta tyas ||

67. pyuh pyur byok byur akèh lwirnya | kunang inaran tri mantra | yekyaktinya kadya ta kryak | yryangkat yeka akyèh lwirnya | kunang kang inaran dênta | mèwêh tekang ka ga prana | dyan teka panunggalanya | aksara mêdal ing untu ||

68. yeka dênta mangaranya (344) | aksara mêdal ing lambe | murda talawa[200] ngaranya | aksara mêdal ing srira | yeka mudapa ngaranya | aksara mêdal jiwangga | yeka kang ga prana ranya | aksara mêdal ing jaja ||

69. yeka maha prana ranya | yekyaktinya kadya mahyun | sang hyang tang wrin krèh mahyakên | hryang pahyas kahyun matêmhyun | dyanyaktinya tang nung swara | nèng dirga mutêk umure | myang nèng dirga mêlik mêndut | awèng swara amardawa ||

70. nihan lwih saking nung swara | yeka ngaran titi pala | nèng sastra tênggêk nung syara | yogya andawahakêna | patyaning kang sandi sutra | kang samya paramèng sastra | matêmbung têmbang ginatya | pra jana winuri wuryan ||

 

---

1	paran. (kembali) paran.
2	§ prayoginipun: woh. (kembali) § prayoginipun: woh.
3	§ prayoginipun: durung. (kembali) § prayoginipun: durung.
4	§ prayoginipun: aris. (kembali) § prayoginipun: aris.
5	§ prayoginipun: kitrinipun. (kembali) § prayoginipun: kitrinipun.
6	§ prayoginipun: kitri. (kembali) § prayoginipun: kitri.
7	§ prayoginipun: mahancala. (kembali) § prayoginipun: mahancala.
8	imamipun. (kembali) imamipun.
9	§ prayoginipun: têpakur. (kembali) § prayoginipun: têpakur.
10	kuwi. (kembali) kuwi.
11	Mulai bait ini diceritakan hal-hal akibat perbuatan di dunia, bila baik akan mendapat surga, dan bila di dunia berbuat jelek akan mendapat neraka. (kembali) Mulai bait ini diceritakan hal-hal akibat perbuatan di dunia, bila baik akan mendapat surga, dan bila di dunia berbuat jelek akan mendapat neraka.
12	§ prayoginipun: anèng. (kembali) § prayoginipun: anèng.
13	§ kirang sawanda, kawêwahan: ma [mapan]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ma [mapan].
14	§ kirang sawanda, kawêwahan: tang [kêtanggêlan]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: tang [kêtanggêlan].
15	§ tênagan? (kembali) § tênagan?
16	§ prayoginipun: linakwan. (kembali) § prayoginipun: linakwan.
17	§ prayoginipun: pênthèr. (kembali) § prayoginipun: pênthèr.
18	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: ia. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: ia.
19	§ prayoginipun: turi. (kembali) § prayoginipun: turi.
20	§ utawi: lêlamatan. (kembali) § utawi: lêlamatan.
21	§ prayoginipun: kumarompyang. (kembali) § prayoginipun: kumarompyang.
22	§ prayoginipun: ngadi-adi. (kembali) § prayoginipun: ngadi-adi.
23	§ limrahipun: tuluh utawi puluh watu. (kembali) § limrahipun: tuluh utawi puluh watu.
24	§ prayoginipun: methok. (kembali) § prayoginipun: methok.
25	§ prayoginipun: ujar. (kembali) § prayoginipun: ujar.
26	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: mincih [amincih-mincih]. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: mincih [amincih-mincih].
27	§ kirang sawanda, kawêwahan: yu [gumuyu]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: yu [gumuyu].
28	§ prayoginipun: ngalor. (kembali) § prayoginipun: ngalor.
29	§ prayoginipun: mandhiri. (kembali) § prayoginipun: mandhiri.
30	§ lêrêsipun: kyai. (kembali) § lêrêsipun: kyai.
31	§ prayoginipun: pinardikakakên. (kembali) § prayoginipun: pinardikakakên.
32	Nomor bait asli: 5, diganti menjadi 15 sesuai dengan urutannya. (kembali) Nomor bait asli: 5, diganti menjadi 15 sesuai dengan urutannya.
33	§ kirang sêlarik, kawêwahan: katongton rumakêtira. (kembali) § kirang sêlarik, kawêwahan: katongton rumakêtira.
34	§ prayoginipun: dènira. (kembali) § prayoginipun: dènira.
35	Kurang satu suku kata: gapyuk gapyak dènira ngling. (kembali) Kurang satu suku kata: gapyuk gapyak dènira ngling.
36	§ kirang sêlarik: kawêwahan: datan nyana sayêkti. (kembali) § kirang sêlarik: kawêwahan: datan nyana sayêkti.
37	§ prayoginipun: katrinipun. (kembali) § prayoginipun: katrinipun.
38	§ prayoginipun: ngrikinipun. (kembali) § prayoginipun: ngrikinipun.
39	Wêngkêr. (kembali) Wêngkêr.
40	§ kirang kawan wanda, kawêwahan: wancinèki. (kembali) § kirang kawan wanda, kawêwahan: wancinèki.
41	Jayèngrêsmi. (kembali) Jayèngrêsmi.
42	kulawarga. (kembali) kulawarga.
43	langkung. (kembali) langkung.
44	§ langkung sawanda, kabucal: ing. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: ing.
45	§ prayoginipun: patirtan. (kembali) § prayoginipun: patirtan.
46	§ prayoginipun: kadas. (kembali) § prayoginipun: kadas.
47	Jèngrêsmi. (kembali) Jèngrêsmi.
48	§ ingajêng: Wasita. (kembali) § ingajêng: Wasita.
49	§ ingajêng Wasita. (kembali) § ingajêng Wasita.
50	§ prayoginipun: sidhat. (kembali) § prayoginipun: sidhat.
51	§ prayoginipun: biri. (kembali) § prayoginipun: biri.
52	§ prayoginipun: pikantuk. (kembali) § prayoginipun: pikantuk.
53	§ prayoginipun: jondhil. (kembali) § prayoginipun: jondhil.
54	thithik. (kembali) thithik.
55	§ prayoginipun: ngèsêmi. (kembali) § prayoginipun: ngèsêmi.
56	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: cêlak [cêlak-cêlak]. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: cêlak [cêlak-cêlak].
57	§ prayoginipun: sinadulur. (kembali) § prayoginipun: sinadulur.
58	§ prayoginipun: Warsiti. (kembali) § prayoginipun: Warsiti.
59	§ kirang sawanda, kawêwahan: êm [êmpuk]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: êm [êmpuk].
60	§ prayoginipun: Ni. (kembali) § prayoginipun: Ni.
61	§ prayoginipun: mêsês sigit. (kembali) § prayoginipun: mêsês sigit.
62	Kurang satu suku kata: ingkang dhegus alus bêsus mêsês sigit. (kembali) Kurang satu suku kata: ingkang dhegus alus bêsus mêsês sigit.
63	§ prayoginipun: Wasita. (kembali) § prayoginipun: Wasita.
64	§ prayoginipun: patekahipun. (kembali) § prayoginipun: patekahipun.
65	§ limrahipun: gajêg. (kembali) § limrahipun: gajêg.
66	§ prayoginipun: sira. (kembali) § prayoginipun: sira.
67	§ prayoginipun: mung. (kembali) § prayoginipun: mung.
68	§ langkung sawanda, kabucal: pra. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: pra.
69	§ kirang sawanda, kawêwahan: po [kêpopoh]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: po [kêpopoh].
70	§ kirang sawanda, kawêwahan: an [ulam-ulaman]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: an [ulam-ulaman].
71	§ langkung sawanda, kabucal: sê. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: sê.
72	§ prayoginipun: linadenan. (kembali) § prayoginipun: linadenan.
73	§ langkung kawan [tigang] wanda, kabucal: rakanta. (kembali) § langkung kawan [tigang] wanda, kabucal: rakanta.
74	§ prayoginipun: cipta. (kembali) § prayoginipun: cipta.
75	natarira. (kembali) natarira.
76	§ prayoginipun: nganguk-anguk. (kembali) § prayoginipun: nganguk-anguk.
77	§ prayoginipun: surya. (kembali) § prayoginipun: surya.
78	§ prayoginipun: sinurakan. (kembali) § prayoginipun: sinurakan.
79	§ prayoginipun: calung. (kembali) § prayoginipun: calung.
80	§ prayoginipun: Kulawirya. (kembali) § prayoginipun: Kulawirya.
81	mênyanga. (kembali) mênyanga.
82	§ utawi: parasi. (kembali) § utawi: parasi.
83	§ langkung kalih wanda, kabucal: kine. (kembali) § langkung kalih wanda, kabucal: kine.
84	§ langkung sawanda, kabucal: la. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: la.
85	§ prayoginipun: mangarsi. (kembali) § prayoginipun: mangarsi.
86	§ prayoginipun: kumêruk. (kembali) § prayoginipun: kumêruk.
87	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: rêsmi. [Kurang dua suku kata, dan biasanya guru lagu i: mring awirya Jayèngrêsmi]. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: rêsmi. [Kurang dua suku kata, dan biasanya guru lagu i: mring awirya Jayèngrêsmi].
88	§ kirang kawan wanda, kawêwahan ingajêng: kêlamun pa-. [Kurang empat suku kata: kêlamun parênging kêrsa]. (kembali) § kirang kawan wanda, kawêwahan ingajêng: kêlamun pa-. [Kurang empat suku kata: kêlamun parênging kêrsa].
89	§ prayoginipun: utami. (kembali) § prayoginipun: utami.
90	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: sami. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: sami.
91	§ prayoginipun: tinanêman. (kembali) § prayoginipun: tinanêman.
92	§ kirang sêlarik, kawewahan: yèn dinulu asri tinon? (kembali) § kirang sêlarik, kawewahan: yèn dinulu asri tinon?
93	Lebih dua suku kata: banjêngan kêsumba miwah kudhung. (kembali) Lebih dua suku kata: banjêngan kêsumba miwah kudhung.
94	§ prayoginipun: lumaris. (kembali) § prayoginipun: lumaris.
95	§ prayoginipun: adheang [adheang-dheang]. (kembali) § prayoginipun: adheang [adheang-dheang].
96	§ prayoginipun: nabrang. (kembali) § prayoginipun: nabrang.
97	§ langkung kawan wanda, kabucal: ing Kategan. (kembali) § langkung kawan wanda, kabucal: ing Kategan.
98	§ kirang sawanda, kawêwahan: ling [lingsir]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ling [lingsir].
99	§ prayoginipun: ngayêngi. (kembali) § prayoginipun: ngayêngi.
100	§ prtayoginipun: rêm-arêm. (kembali) § prtayoginipun: rêm-arêm.
101	§ prayoginipun: kang. (kembali) § prayoginipun: kang.
102	§ kirang sawanda, kawêwahan: a [angling]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: a [angling].
103	toyane. (kembali) toyane.
104	§ langkung sawanda, kabucal: to. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: to.
105	§ langkung kalih wanda, kabucal: kêta. (kembali) § langkung kalih wanda, kabucal: kêta.
106	§ prayoginipun: dêstun. (kembali) § prayoginipun: dêstun.
107	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: ingong. [Kurang dua suku kata, dan biasanya guru lagu o: thuk mênênga bae ingong]. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: ingong. [Kurang dua suku kata, dan biasanya guru lagu o: thuk mênênga bae ingong].
108	§ kirang sêlarik, kawêwahan: ngenak-enak dènira amuluk?. (kembali) § kirang sêlarik, kawêwahan: ngenak-enak dènira amuluk?.
109	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: latah [alatah-latah]. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: latah [alatah-latah].
110	§ prayoginipun: ginarap. (kembali) § prayoginipun: ginarap.
111	§ prayoginipun: sapi. (kembali) § prayoginipun: sapi.
112	Kurang satu suku kata: sajêg-jêge tan ginarap kêbo sapi. (kembali) Kurang satu suku kata: sajêg-jêge tan ginarap kêbo sapi.
113	Biasanya guru lagu u: bagus. (kembali) Biasanya guru lagu u: bagus.
114	§ prayoginipun: mayang. (kembali) § prayoginipun: mayang.
115	§ kirang sawanda, kawêwahan: ya [ngawirya]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ya [ngawirya].
116	§ prayoginipun: angacarani. (kembali) § prayoginipun: angacarani.
117	§ ing? (kembali) § ing?
118	§ kirang sawanda, kawêwahan: sê [sêsanèng]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: sê [sêsanèng].
119	Pertemuan antaran Jayengresmi, Jayengraga, Kulawirya, Nuripin dengan Ki Seh Sidalaku (sahabat perguruan dengan Bayipanurta) yang akhirnya mereka mendapat keterangan tentang beberapa tempat patilasan/pertapaan diantaranya pertapan Kilisuci, dan mendapat ajaran korelasi antara agama Buda dan Islam. (kembali) Pertemuan antaran Jayengresmi, Jayengraga, Kulawirya, Nuripin dengan Ki Seh Sidalaku (sahabat perguruan dengan Bayipanurta) yang akhirnya mereka mendapat keterangan tentang beberapa tempat patilasan/pertapaan diantaranya pertapan Kilisuci, dan mendapat ajaran korelasi antara agama Buda dan Islam.
120	inaran. (kembali) inaran.
121	§ prayoginipun: dèrèng. (kembali) § prayoginipun: dèrèng.
122	têmtu. (kembali) têmtu.
123	§ kirang sawanda, kawêwahan: an [antuk]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: an [antuk].
124	aywa. (kembali) aywa.
125	§ prayoginipun: kariyin. (kembali) § prayoginipun: kariyin.
126	tajug. (kembali) tajug.
127	Lebih satu suku kata: praptèng wisma tata linggih. (kembali) Lebih satu suku kata: praptèng wisma tata linggih.
128	§ kirang sawanda, kawêwahan: an [pasugatan]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: an [pasugatan].
129	§ prayoginipun: gêmbili. (kembali) § prayoginipun: gêmbili.
130	§ prayoginipun: sinambi. (kembali) § prayoginipun: sinambi.
131	§ prayoginipun: drigamèng. (kembali) § prayoginipun: drigamèng.
132	§ kirang sêlarik, kawêwahan: yoga iniriba yèki? (kembali) § kirang sêlarik, kawêwahan: yoga iniriba yèki?
133	§ kirang gangsal wanda, kawêwahan: nugrahanta a? (kembali) § kirang gangsal wanda, kawêwahan: nugrahanta a?
134	§ kirang sawanda, kawêwahan: na [sarananeka]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: na [sarananeka].
135	§ langkung tigang wanda, kabucal: sumbêkta. (kembali) § langkung tigang wanda, kabucal: sumbêkta.
136	§ prayoginipun: prah. (kembali) § prayoginipun: prah.
137	§ langkung sawanda, kabucal: nu. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: nu.
138	§ prayoginipun: sumungsang. (kembali) § prayoginipun: sumungsang.
139	§ prayoginipun: salu. (kembali) § prayoginipun: salu.
140	§ prayoginipun: kalih. (kembali) § prayoginipun: kalih.
141	§ prayoginipun: tumênggung. (kembali) § prayoginipun: tumênggung.
142	§ kirang sawanda, kawêwahan: sê [sêkadeyanira]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: sê [sêkadeyanira].
143	§ prayoginipun: pamintaning. (kembali) § prayoginipun: pamintaning.
144	§ prayoginipun: sang. (kembali) § prayoginipun: sang.
145	§ kirang sawanda, kawêwahan: ka. [Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: pakarti sampeka]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ka. [Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu a: pakarti sampeka].
146	§ kirang sawanda, kawêwahan: wa [jawata]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: wa [jawata].
147	§ prayoginipun: nor. (kembali) § prayoginipun: nor.
148	§ prayoginipun: gogotèknèki. (kembali) § prayoginipun: gogotèknèki.
149	§ kirang kalih wanda, kawêwahan: para. (kembali) § kirang kalih wanda, kawêwahan: para.
150	§ langkung sawanda, kabucal: tu. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: tu.
151	§ ingajêng: sèk. (kembali) § ingajêng: sèk.
152	§ langkung kalih wanda, kabucal: pra-i. (kembali) § langkung kalih wanda, kabucal: pra-i.
153	§ prayoginipun: kabubuhan. (kembali) § prayoginipun: kabubuhan.
154	cipta. (kembali) cipta.
155	Kurang satu suku kata: kabubuhan nrang cipta. (kembali) Kurang satu suku kata: kabubuhan nrang cipta.
156	§ prayoginipun: rampas. (kembali) § prayoginipun: rampas.
157	§ prayoginipun: katêmbèn. (kembali) § prayoginipun: katêmbèn.
158	§ prayoginipun: manoara. (kembali) § prayoginipun: manoara.
159	§ utawi: mudha. (kembali) § utawi: mudha.
160	§ prayoginipun: patrap. (kembali) § prayoginipun: patrap.
161	wêruh. (kembali) wêruh.
162	§ kirang sawanda, kawêwahan: ra [nora]. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ra [nora].
163	§ prayoginipun: bêbêd. (kembali) § prayoginipun: bêbêd.
164	§ prayoginipun: nuduhakên. (kembali) § prayoginipun: nuduhakên.
165	Mulai bait ini diceritakan tentang keutamaan, kenistaan serta yang diperoleh. Dan selanjutnya diceritakan tentang siasat di dalam peperangan, dan juga keutamaan setiap istri yang ditinggal mati suaminya. (kembali) Mulai bait ini diceritakan tentang keutamaan, kenistaan serta yang diperoleh. Dan selanjutnya diceritakan tentang siasat di dalam peperangan, dan juga keutamaan setiap istri yang ditinggal mati suaminya.
166	§ prayoginipun: milu. (kembali) § prayoginipun: milu.
167	§ kirang sawanda, kawêwahan: wong. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: wong.
168	Mulai bait ini diharapkan mempelajari bahasa dan sasta, sebab orang yang tidak tahu bahasa dan sastra ibarat tidak berguna. Jangan tidak terbiasa tidak percaya kepada ajaran guru atau pendeta. (kembali) Mulai bait ini diharapkan mempelajari bahasa dan sasta, sebab orang yang tidak tahu bahasa dan sastra ibarat tidak berguna. Jangan tidak terbiasa tidak percaya kepada ajaran guru atau pendeta.
169	§ prayoginipun: kalamun. (kembali) § prayoginipun: kalamun.
170	§ prayoginipun: arta. (kembali) § prayoginipun: arta.
171	saèstu. (kembali) saèstu.
172	§ prayoginipun: sung. (kembali) § prayoginipun: sung.
173	§ prayoginipun: kadipunêndi. (kembali) § prayoginipun: kadipunêndi.
174	§ prayoginipun: sastra. (kembali) § prayoginipun: sastra.
175	Mulai bait ini diuraikan tentang aksara Jawa, lengkap dengan sandangan dan sistem penulisannya. (kembali) Mulai bait ini diuraikan tentang aksara Jawa, lengkap dengan sandangan dan sistem penulisannya.
176	§ kirang sawanda, kawêwahan: ing. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ing.
177	Kurang satu suku kata: dan lwir nyastamya myang dha da. (kembali) Kurang satu suku kata: dan lwir nyastamya myang dha da.
178	§ prayoginipun: kascaryan. (kembali) § prayoginipun: kascaryan.
179	§ prayoginipun: tya. (kembali) § prayoginipun: tya.
180	§ prayoginipun: sêcjati. (kembali) § prayoginipun: sêcjati.
181	§ ka, ing wingking kasêrat aksara murda. (kembali) § ka, ing wingking kasêrat aksara murda.
182	§ ga, ing wingking kasêrat aksara murda. (kembali) § ga, ing wingking kasêrat aksara murda.
183	§ pa, ing wingking kasêrat pa palya. (kembali) § pa, ing wingking kasêrat pa palya.
184	§ ba, ing wingking kasêrat aksara murda. (kembali) § ba, ing wingking kasêrat aksara murda.
185	§ sa murda. (kembali) § sa murda.
186	§ sa sêkar. (kembali) § sa sêkar.
187	§ prayoginipun: dyanyaktinya. (kembali) § prayoginipun: dyanyaktinya.
188	§ langkung sawanda, kabucal: a [ngajêngkên]. (kembali) § langkung sawanda, kabucal: a [ngajêngkên].
189	§ karni? (kembali) § karni?
190	§ prayoginipun: dadya. (kembali) § prayoginipun: dadya.
191	§ kirang sawanda, kawêwahan: ir. (kembali) § kirang sawanda, kawêwahan: ir.
192	Kurang satu suku kata: yeka warnanya tan pêgat. (kembali) Kurang satu suku kata: yeka warnanya tan pêgat.
193	Kurang tiga suku kata: têgoran wênang gêdhogan. (kembali) Kurang tiga suku kata: têgoran wênang gêdhogan.
194	Kurang empat suku kata: têdhas mênur bêcik pêthak. (kembali) Kurang empat suku kata: têdhas mênur bêcik pêthak.
195	Mungkin gatra 6, 7, dan 8 dalam aksara Jawa asli bait ini ditulis dengan gaya lama di mana vokal "ê" (pepet) tersirat. Maka transliterasi dari aksara Jawa "pgat" menjadi "pêgat" dan seterusnya. (kembali) Mungkin gatra 6, 7, dan 8 dalam aksara Jawa asli bait ini ditulis dengan gaya lama di mana vokal "ê" (pepet) tersirat. Maka transliterasi dari aksara Jawa "pgat" menjadi "pêgat" dan seterusnya.
196	§ karana, sarana, guna,satdana, punika na-nipun sêdaya: na murda. (kembali) § karana, sarana, guna,satdana, punika na-nipun sêdaya: na murda.
197	§ swrga, kandhaga, talaga, marga, ginaga, punika ga-nipun: ga murda. (kembali) § swrga, kandhaga, talaga, marga, ginaga, punika ga-nipun: ga murda.
198	§ marlupa, kalapa, kadarpa, samepa, punika pa-nipun: pa palya. (kembali) § marlupa, kalapa, kadarpa, samepa, punika pa-nipun: pa palya.
199	§ langkung kalih wanda, kabucal: pudhak. (kembali) § langkung kalih wanda, kabucal: pudhak.
200	§ talawya? (kembali) § talawya?