Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-03, #1666

Ăngka 53, Stu Wa, 24 Bakdamulud Ehe 1868, 3 Juli 1937, Taun XII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

Babaran enggal! Babaran enggal!

MARGANING URIP.

Cariyos satunggaling malaekat kasiku dhatêng Ingkang Damêl Gêsang, dipun dadosakên manungsa limrah, nama Misèl. Sarêng sampun sawatawis laminipun kêmpal kalihan manungsa, Misèl sagêd nyumêrêpi punapa ingkang dados awisanipun Ingkang Kuwaos. Wusana Misèl wangsul dados malaekat malih.

Lajêng dipun sambêti cariyosipun: ILYAS. Satunggaling tiyang sugih ingkang lajêng mlarat. Nanging sarêng mlarat malah rumaos bêgja lan sênêng gêsangipun.

Dipun sambêti malih cariyos LAS-LASAN BÊRAS SAÊNDHOG PITIK. Satunggaling ratu kagungan barang ingkang sakalangkung anèh, agêngipun satigan ayam, wujudipun kados las-lasan uwos. Para sagêd botên wontên ingkang sagêd mastani barang wau. Lajêng wontên tiyang sêpuh ingkang sagêd nêrangakên bilih barang wau sajatosipun inggih uwos. Uwos jaman rumiyin.

Cariyos tigang warni kasêbut ing nginggil punika nênarik manah saèstu, sarta ngêmu piwulang ingkang lêbêt. Prayogi dipun sumêrêpi ing para mudha tuwin para wrêdha.

Kangge icip-icip ing ngandhap punika pêthikanipun:

Cariyosipun Misèl: "Saikine aku ngrêti, yèn uwong iku uripe ora jalaran saka anggone ngrêmbug marang awake dhewe, nanging jalaran saka katrêsnan, kawêlasan utawa asih.

Wong kang dadi biyung, ora kaparingan wêruh apa kang dadi kabutuhane anake murih bisane urip. Wong kang sugih-wugih ora pinarêngake wêruh apa kang prêlu tumrap awake. Sarta iya ora ana wong kang pinaringan wêruh, sing dibutuhake iku apa? Apa sêpatune kanggo wong urip, apa trumpah kanggo wong arêp mati.

Anggonku bisa urip nalika tinitah dadi uwong iku ora sabab saka olèhku njaga marang uripku dhewe, nanging sabab saka anane rasa asih, rasa wêlas utawa rasa trêsna, kang dumunung ana ing atine wong lanang kang liwat sandhing panggonanku andheprok, utawa kang dumunung ana ing atine bojone.

Dene bocah kang ditinggal bapa biyungku iku bisane slamêt uripe iya ora saka anggone njaga marang uripe dhewe, nanging jalaran saka anane rasa wêlas, rasa trêsna kang dumunung ana ing atine wong wadon kang dudu apa-apane.

Mangkono uga wong-wong kabèh mau, bisane urip ora jalaran saka anggone rumêksa marang uripe dhewe, nanging jalaran atine wong-wong padha kadunungan rasa asih, rasa wêlas lan rasa trêsna.

Dhèk biyèn sing dakngrêtèni mung Pangeran olèhe paring urip marang uwong-uwong, sêbab krêsane pancèn supaya uwong-uwong bisaa urip. Saiki liyane kuwi ana manèh:

Yaiku ora dadi kaparênge Sing Kuwasa yèn wong urip mung arêp mikir marang awake dhewe. Saka krêsane Sing Kuwasa urip kudu kanggo sapadha-padha. Jalaran saja kagungan krêsa mangkono mau, mula iya ora dhawuh apa kang dadi kabutuhane siji-sijining wong urip tumrap awake dhewe. Sing didhawuhake apa kabutuhane wong urip tumrap wong akèh, dadi iya tumrap awake dhewe, lan tumrap sapadha-padha.

Kajabane iku aku saiki iya ngrêti, yèn wong kang duwe rumangsa yèn uripe iku saka pangrêmbuge dhewe, iku satêmêne klèru. Wong ora bisa urip saka pangrêmbuge dhewe, nanging kudu saka katrêsnan, saka asih, saka kawêlasan. Awit sapa kang winêngku ing katrêsnan, ing asih, utawa wêlas, iya kawêngku ing Pangeran. Kosokbaline Pangeran, iku iya mung bisa winêngku dening uwong kang kadunungan trêsna, wêlas lan asih. Awit sanyatane sipate Pangeran iya wêlas, iya trêsna, iya asih.

Ngètên nggih, mas, nèk kula pikir ngotên, pancèn inggih sanès lêpate kasugihan, dene dhèk kula sugih, botên sênêng, sarta nggih sanès panggawene si kêmlaratan dene barêng mlarat kula lajêng sênêng. Ontêne dhèk kula sugih ati kula botên sênêng, botên jênjêm, niku sababe awit angsal kula pados kasênêngan luput panggonane. Kula wastani kasênêngan niku dununge mung èntên bandha mawon. Dados sing kula udi nggih mung bandha. Rina wêngi angsal kula golèk tanpa lèrèn. Lèrèn-lèrèn jam tilêm. Botên nate kula tiyang kalih sok mijèkakên jam kangge omong-omongan, kangge rêmbugan. E, ngrêmbug kautaman, karêp kula. Niku botên nate. Pikiran kula mubêng mungsêt mung têng bandha. Awan kula golèki, bêngi kula kuwatirake yèn dicolong uwong. Têng wong liya, têng batur anane mung sujana. Kuwatir yèn nganti gawe kurange bandha sing kula kêpengini. Dadi ati kula niku mung tansah ngandhut dosa. Dosane dene ndakwa sing botên-botên têng wong sing botên punapa-punapa." Awit satêmêne batur-batur kula niku sae-sae sadaya. Lajêng jaran, sapi, wêdhus, sapiturute, niku anggêr diêngon, digawa lunga saka ngomah, ati kula ênggih êmpun dhêg-dhêgan, sumêlang nèk dibadhog kewan galak.

Lajêng ontên malih sing saya damêl rungsêbing manah, ênggih niku angsal kula kêrêp pabên kalih kanca jalêr. Ing bab ngumpulake bandha; kula tiyang kalih nika padha mêmpênge. Kula mêmpêng, kanca jalêr inggih mêmpêng. Jalaran saka mêmpênge wau sok lajêng cêngkah. Ngriku kêncêng, kula kêncêng, dados lajêng pabên!"

Dhayohe takon: "La sanikine pripun?"

Sanikine êmpun ewah, sabab sêdantên mawon sing marakake rungsêb têng manah êmpun sami kula bucali. Kuwatos napa-napa botên gadhah. Sujana têng wong liya ênggih botên. Nèk sêla pagawean kula tiyang kalih sami mrêlokakên omong-omong, ngrêmbug bab kautaman, ngrêmbug kuwasane Sing Gawe Urip. Sêdantên wau anjalari manah kula lajêng sênêng, têntrêm. Dèrèng nate kula ngraosakên sênêng kados saniki. Sèkêt taun angsal kula krênggosan mlayu-mlayu, golèk kasênêngan. Ning tibane katêmune jêbul barêng êmpun mlarat.

Krungu katrangane bojone Ilyas mêngkono mau, dhayoh-dhayohe padha gumuyu, katon yèn ora anggugu. Ilyas satêngah nêsu, kandha: "Sampun sami gumujêng, sadhèrèk. Mênika sanès gêgujêngan, nanging kanyatahan, inggih punika kanyatahaning gêsang. Ingkang Kuwaos sampun paring èngêt dhatêng kula tiyang kalih. Pêparingipun Ingkang Kuwaos wau dening semah kula kala wau sampun dipun aturakên dhatêng panjênêngan. Botên awit saking nuruti manah sênêng, nanging awit saking pangeman. Inggih punika ngeman dhatêng panjênêngan sadaya, sampun ngantos anggènipun manggih sênêng, ndadak mawi patumbas kadosdene kula."

Andadosakên kauningan dalêm gusti. Pantun ingkang wosipun samantên, punika jamanipun kawula taksih tumindak ing damêl, nama limrah. Sarta ingkang sami kawula têdha, inggih wos ingkang samantên-samantên punika. Ingkang nanêm kawula piyambak, ingkang ngênèni inggih kawula piyambak.

Sang prabu gumun, kêpengin ndangu manèh: "Mungguh sawah kang koktanduri, iku sawah kang kaya apa?"

Wong tuwa mangsuli: "Nuwun inggih sabin limrah, sabin kagunganipun Ingkang Kuwaos. Awit jaman samantên, sabin ingkang dados sabinipun tiyang punika inggih sabin ingkang sawêg kagarap. Botên wontên caranipun tiyang ndhaku siti kaakên dados gadhahanipun. Ingkang nama gadhahanipun tiyang, punika namung baunipun. Wondene siti têtêp dados kagunganipun Ingkang Kuwaos."

Sang prabu gèdhèg-gèdhèg saka gumune, banjur ndangu manèh: "Ana manèh, paman, sing arêp daktakokake marang kowe. Sapisan: yagene jaman kunane pari bisa mêtu samono, nanging saiki ora. Kang kapindho: yagene putumu olèhe mlaku nganggo têkên loro, anakmu mung siji, barêng kowe ora têkênan babarpisan. Mangkono uga pandêlêngmu, pangrungumu, lan untumu isih sarwa wutuh, tur caturanmu iya isih cêtha. Ngungkuli anakmu apadene putumu."

Wong tuwa munjuk mangsuli: "O, kawuningana, gusti. Wontênipun kados makatên, awit tiyang-tiyang punika gêsangipun botên awit saking anggènipun nyambut damêl piyambak, utawi malih rêmên melik dhatêng darbèking sanès. Botên kados tiyang jaman kawula rumiyin. Tiyang gêsang namung ngèstokakên dhawuhipun Ingkang Kuwaos. Sampun marêm utawi narimah kalihan gadhahanipun piyambak, botên kêpengin utawi mamrih dhatêng gadhahanipun sanès."

Manawi badhe priksa jangkêping cariyos, kula aturi nyatakakên mundhut Sêrat "MARGANING URIP", têmtu botên badhe kacuwan. RÊGINIPUN NAMUNG f 0.24

WÊDALAN - BALE PUSTAKA - BATAVIA-CENTRUM.

--- [817] ---

Ăngka 53, Stu Wa, 24 Bakdamulud Ehe 1868, 3 Juli 1937, Taun XII

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining Kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50, bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - Administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 - Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Pangungsêt - Panitikan Sawung Abênan - Pondhok Pasantrèn saha Tatacaranipun - Sêsakit Edaning Sêgawon - Sêndhang Pancuran Sidamulya - Blilu Tau - Lotre - Wawasan badhe Bidhal dhatêng Paboyongan - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Taman Bocah.

Pangungsêt

Luconipun Sêrat Menak tumraping ngèlmon

Ingkang pinanggih wontên ing Sêrat Menak Ngajrak wêdalan Bale Pustaka, nalika nagari Ngajrak, inggih punika nagarinipun ratu jin, tinêmpuh ing mêngsah danawa, ratunipun jin sagarwa putra tuwin wadyabalanipun, sami kèngsêr saking praja. Ing ngriku ratu jin wau lajêng minta sraya dhatêng Tiyang Agung Menak, saha kêlampahan, Tiyang Agung Menak unggul ing pêrang.

Ing kalanipun utusan ratu jin wau sowan Tiyang Agu,[1] gêgujêngan kalihan Radèn Umarmaya, pêthikanipun makatên:

[Asmaradana]

Wus lumampah Marmayèki | samarga-marga bêbeka | lah mara ngilanga manèh | mêngko nuli angatona | kêkalih sarêng ngilang | Umarmaya cêluk-cêluk | ing ngêndi panggonanira ||

jin kalih datan nauri | lawan ta nora katingal | Marmaya maras ing tyase | mulat wuri julalatan | Marmaya nulya maca | wa bikaki kaomuhu | ya Bagendha Sulemana ||

anulya katingal malih | gumuyu Ki Umarmaya | ingsun wurukkên japane | kang mawa nora katingal | Patih Sanhasil mojar | apan ta wus takdiripun | Ki Umarmaya angucap ||

ingsun kapengin dadya jin | yèn ta mangkono wèhana | ingsun jin salawe bae | sun gawene kajinêman | Patih Sanhasil mojar | tambuh-tambuh sira jaluk | êjin maksih luhur sira ||

Mirid pêthikan ingkang kados makatên punika, têrang bilih drajating manungsa punika langkung inggil tinimbang jin, tuwin manawi kapiridakên tăndha yêktinipun, Tiyang Agung Menak sagêd mitulungi jin yêktos.

Dados manawi ngatên, tumraping tiyang kêdah suka sukur, dene pinaringan drajat sanginggiling jin. Nanging punapa inggih nyata makatên. Kados[2] bab kados makatên punika botên kenging namung kandhêg wontên ing panganggêp kemawon, tamtunipun inggih kêdah mawi pawitan kasêktèn kados Tiyang Agung.

Nanging sintên tiyangipun ingkang botên kapengin linangkung kados jin, tandhanipun tumrap Radèn Marmaya piyambak, miturut cariyos, ing kawêkasanipun, sarêng jaman Gusti Kangjêng Nabi Mukammad, lajêng anglès dhatêng Ngajêrak.

Kajêngipun kasumanggakakên.

Cêkruktruna.

SING UGA DHÊMÊN MÊNYANG PÊPÊTÊNG, WÊDI MÊNYANG PÊPADHANG, YAIKU BASIL T.B.C. MULA BÊCIKE OMAH IKU DIKÈHI LAWANG LAN JÊNDHELANE.

--- 818 ---

Panitikan Sawung Abênan

Sambêtipun Kajawèn nomêr 52.

Titikaning kalangkungan.

1. Sisik mêlik: wujudipun kados sisiking ulam, pamanggènipun ing gathukan pucuk kalihan bongkotipun sisik kalih lêrês têngah-têngah bêlahan, punika manawi namung satunggal, saha ingkang wontên namung suku satunggal, pamanggènipun kalêrês sangandhaping jalu, dhudha kingkin namanipun, ngadat apêsan mripat. Manawi sisik mêlik wau tiga saha gangsal, dhudha kèrêm namanipun, ngadat botên sagêd mênang. Manawi ing suku satunggalipun wontên sisikipun mêlik kados ing sisihipun wau, dados mawi timbangan, punika dhudha pasihan namanipun, ngadat sinung kampuhan. Manawi ing lêrês jalu wontên mêlikipun nyatunggal kiwa têngên, soca misani namanipun, punika kajawi sinung kampuhan, ngadat jalunipun angsalan.

2. Sisikan limrah utawi rêsik, inggih punika sisikan ingkang namung kalih larik, bêlah kêtupat namanipun, ngadat sinung kayuwanan, nanging kêrêp wontên ingkang kêplèk utawi ajalu buntêl, inggih punika jalu ingkang botên sagêd panjang, katog-katogipun kirang saking sasènti mètêr. Jalu ingkang makatên, wontên ingkang mastani buntêl upas, gadhah kampuhan.

3. Sisik ubêd sadaya ing suku kalih pisan, punika naga mimang namanipun, sinung kampuhan, saha gêbagipun sêru.

4. Sisik ubêd dhèmpèt, ing suku kalih pisan, punika naga măngsa namanipun, sinung kampuhan.

5. Sisik ubêd kalih ing antawisipun wontên mêlikipun, punika manawi pamanggènipun wontên sangandhaping jalu, inggih dhudha kingkin namanipun. Manawi pamanggènipun ing lêrês jalu, saha ing suku satunggalipun wontên kados makatên, inggih soca misani namanipun, wirasatipun sami kalilan ingkang kasêbut ing ăngka 1 wau.

[Grafik]

6. Sisik ubêd ing lêrês jalu kalih pisan, punika manawi sawung rajêgwêsi: naga mangkrak namanipun, nadyan jalunipun botên lancip, ngadat sagêd ngapêsakên mripating mêngsah. Manawi ingkang makatên wau sawungipun wiring jêne, nama mas tinuruh. Manawi wido: mas sinangling. Manawi wiringgalih: meganănda. Manawi kêlawu: basunănda. Sadaya sawung ingkang gadhah sisik ubêd, langkung malih bilih ubêd sadaya, punika ingkang kathah botên mêdal jalunipun, mêdal-mêdalipun godog, canthèl utawi rèntèng.

7. Sisiking dariji sami pêcah, punika nama tunjungkarang, ngadat sinung kampuhan.

8. Sisiking driji panunggul kalih pisan wontên ingkang [ing...]

--- 819 ---

[...kang] pêcah, punika tunggulkarang namanipun, sinung jaya ambingungakên mêngsah, tuwin adhakan nyolok mripatipun mêngsah.

[Iklan]

9. Tlapakaning dariji kalih pisan wontên sisikipun, punika batu rante namanipun, sinung kampuhan.

10. Katèl kalih pisan wontên sisikipun, punika batu lapak namanipun, sinung daya nglicikakên mêngsah.

11. Sisiking jênthik kalih pisan pêcah sadaya, punika tunggak kalingan namanipun, sinung daya anggirisakên manahing mêngsah.

12. Sisikan kados sisiking ulam, utawi kados kuliting salak, punika naga tinrap namanipun, sinung daya nyakitakên mêngsah, botên sagêd enggal pulih. Sawung ingkang gadhah sisikan makatên punika, kathah ingkang kêplèk, jalunipun buntêl utawi rèntèng.

13. Sisiking kèmpèl, inggih punika sisik sangandhaping dhêngkul wingking kalih pisan, pinggiranipun wontên ngandhap, punika naga nungsung namanipun, sawênèh wontên ingkang mastani naga tumurun. Sinung daya nglamurakên mêngsah. Badhe kasambêtan.

W.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 2005 ing Sala. Wisêl f 3.- punika tumrap kuwartal 1 saha 2 taun 1938, dados manawi botên dipun tagih, panjênêngan botên prêlu paring arta.

Lêngganan nomêr 450 ing Ngawu-awu. Lêrês, tumrap kuwartal 3 punika panjênêngan sampun ambayar. Dados bêlangko ingkang sampun panjênêngan tampi punika, nama: kêlintu. Dene randhating lampahipun Kajawèn, punika bokmanawi jalaran wontên pambêng ing margi. Saking Batawi ajêg.

--- 820 ---

Cariyos Kina

Pondhok Pasantrèn Kina saha Tatacaranipun.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 51.

Nanging limrahipun murid ing pondhok, sami ngudi sagêd nyêrat pegon, sarana tiru-tiru utawi kêrêp maos, mila sêratan pegon punika warni-warni panggandhèngipun, namung miturut dugi prayoginipun ingkang nyêrat piyambak, amargi pancèn dèrèng wontên wêwatoning nyêrat pegon Jawi ingkang gumathok.

Ingkang nama mulang sorogan punika, guru ingkang badhe mulang linggih ngadhêp bangku alit, anggènipun mastani: dhampar, para murid ingkang sami sumêdya badhe nyuwun wulang (nyorogakên) sami dhatêng ambêkta kitab sasênêngipun piyambak-piyambak, lajêng sami linggih wontên ngiringanipun guru kiwa têngên, kalihan nyèlèhakên kitab ing dhampar. Guru lajêng maos kitab ingkang kasorogakên wau, muridipun namung nyêmak lan mirêngakên pamaosipun guru, manawi sampun angsal sawatawis larik, lajêng kèndêl, murid lajêng gêntos maos utawi lajêng mundur kemawon, botên mawi maos gêntos. Guru lajêng gêntos maosakên dhatêng murid ingkang wontên ing sisihipun, kados ingkang sampun wau, gêntos-gêntos mangiwa manêngên, ngantos satêlasipun sapintên wontênipun murid ingkang sami nyuwun wulang utawi nyorogakên.

Dene ingkang nama mulang wêton, punika inggih maos kitab dalah samaknanipun (têgêsipun Jawi), namung bedanipun kalihan mulang sorogan, inggih punika gurunipun lênggah ing têngah papan pamulangan (masjid utawi langgar) ngadhêp meja alit (dhampar) maos kitab warni-warni, upami kitab: usul, pêkih, tasawup, utawi tapsir, dipun sêmak lan kamirêngakên dening murid kathah. Manawi badhe wiwit ngaos wêdalan (wêton) wau mawi têngara ungêling kênthongan, mila ugêr sampun kênthong, murid-murid sami nglêmpak kanthi ambêkta kitab kados ingkang badhe kawaos kyai guru, sarta mirantos sêtalpèn mangsèn, sami ambêkta piyambak-piyambak. Kala samantên limrahipun sami ngangge wadhah mangsi kuningan damêlan Jawi, dalah mangsinipun inggih Jawi. Dene wêwangunanipun wadhah mangsi wau warni kalih, inggih punika wangun saèmpêr kados masjid, tuwin kadosdene manggis mawi garan panjang kangge wadhah sêtalpèn, mila wadhah mangsi kalih warni punika, katêlahipun nama wadhah mangsi: mêsjidan, lan manggisan.

Para murid-murid wau manawi sampun dhatêng nglêmpak, sarta sampun linggih têmu gêlang angêpang gurunipun, guru lajêng wiwit maos kitab, mawi dipun jawèkakên saking satêmbung, saha lajêng kaandharakên pikajênging suraosipun, dene para murid namung sami mirêngakên, lan anyathêti punapa sêsorahipun guru, panyathêtipun punika kawastanan: ngêsahi. Dados ngaos kala jaman samantên punika, bakunipun namung ngudi sagêd maos kitab, lan [la...]

--- 821 ---

[...n] mangrêtos dhatêng suraosipun, amila sanadyan sampun kawical sagêd, tuwin mangrêtom,[3] kathah-kathahipun sami botên sagêd wicantên cara Arab, kajawi namung sagêd sawaid, kalih waid.

Liburanipun botên ngaos.

Kabingahanipun para murid, ing sabên sontên, namung sami mlampah-mlampah wontên margi agêng sakiduling pondhok, anggènipun nêmbungakên, nglèncèr. Dene sêsawanganipun ing ngriku, ingkang katingal namung rêdi Liman, rêdi Klothok saurutipun, lan sêsawangan wana ing Gênjèng, katingal kêthèk, lutung pating plangkrong sami oyak-oyakan. Dene ingkang nglèncèr dhatêng kitha awis-awis sangêt, jalaran epahaning dhokar salampahan kemawon, wolung ece saêcèk (wolung kêthip gangsal sèn). Mila manawi dhatêng kitha namung kalamăngsa bilih nyadhong pos wisêl, utawi murugi bêstelan dhatêng sêtatsiun Nganjuk.

Dene bêbih-têbihing[4] klenceran, namung mlampah-mlampah dhatêng pêkên (Brêbêg) bilih pinuju pêkênan (Kliwon) ngiras têtumbas kabêtahan, utawi blănja tumbas: janganan (sayuran) bumbu, ulam, sapanunggilanipun kabêtahaning pawon. Mila manawi pinuju dintên pêkênan (Kliwon) punika ngaosipun wêdalan (wêton) wiwitipun siyang, minăngka suka kalonggaran dhatêng murid. Amargi limrahipun ing pondhok, blănja dhatêng pêkên têtumbas ulam, bumbu tuwin sayuran, dalah sakêlan sarta ngliwêtipun pisan, punika ingkang nindakakên inggih murid jalêr sadaya, jalaran ing pondhok pancèn sêpên tiyang èstri.

[Iklan]

Dene liburipun botên ngaos namung sabên dintên Jumuwah. Manawi pinuju dintên libur punika, para santri sami sênêng-sênêng, wontên ingkang brêjanjèn, slawatan jamjanèn (lagu Jawi Panaraga), lan wontên ugi ingkang sami dêdolanan wontên ing plataraning pondhok, kados ta: bintèn, ajar main selat (pêncak) lan kasênêngan sanès-sanèsipun miturut caranipun piyambak-piyambak, mila suwaranipun inggih botên kirang rame. Kenging sinêbut, taman santri.

Andharan nginggil punika, mugi kagalih kadosdene dongèng, amargi ingkang kagêlarakên wau, sayêktosipun kawontênan taun 1831 ingkang sampun kapêngkêr.

S.K.

--- [822] ---

Bab Kasarasan

Sêsakit Edaning Sêgawon Hondsdolheid

Sambêtipun Kajawèn nomêr 52

Ing panggenan ingkang wontên sêsakit punika botên kenging utawi dipun awisi ngêdalakên kewan sêgawon, kucing lan kêthèk dhatêng sanès panggenan, dhatêng nagari utawi dhistrik. Mila ing wêkdal punika pulisi inggih anjagi grobag, dhokar, dhemo lan mobil ingkang mêdal saking kitha Sêmarang dipun priksa, punapa botên ambêkta kewan-kewan wau. Baita utawi kapal api botên kenging ambêkta kewan wau dhatêng sanès pulo (mirsanana ing bab sêsakit edaning sêgawon lan Stbl. 302 ing taun 1915).

Ing taun 1895 Dr. Pasteur yuswa 75 taun seda, têmtu kathah nagari sami belasungkawa, amargi tuwan Dr. Pasteur punika satunggiling priyantun ingkang misuwur ing sangalam donya, dening sagêd mitulungi ngalisakên gêsangipun têtiyang donya saking sêsakit nular, saya tumrap sêgawon edan, jampinipun vaccin ngantos sapriki kangge ing nagari pundi-pundi.

Kacariyos sugêngipun dhoktêr Louis Pasteur punika pancèn anggawokakên ingatasipun tiyang sanès dhoktêr, namung gadhah ngèlmu pamisah tuwin ngèlmu wawasan kawontênanipun bacterie (Scheikundige en bacterioloog) sagêd adamêl wêwaton bab kawontênanipun sêsakit ingkang sagêd nular punika, jalaran saking kruma utawi bacterie baksil.

Ing sarèhning ing taun 1860 panjênênganipun Tuwan Louis Pasteur dèrèng kasêbut dhoktêr măngka gadhah pamanggih, yèn ing pundi-pundi panggenan mêsthi wontên bacterie utawi baksil ingkang sagêd adamêl sakit utawi pêjahipun tiyang utawi kewan, saha barang-barang têtêdhan kados ta: toya ingkang lêgi tuwin sapanunggilanipun sagêd kêcut mambêt utawi bosok, punika jalaran kalêbêtan bacterie. Pamanggihipun ingkang makatên punika ing jaman samantên dados pêpoyokan saha panyêla dhatêng Tuwan L. Pasteur wau.

[Grafik]

Prabot microscoop kangge mriksa baksil ing daginging kewan.

Awit saking rikuhipun panjênênganipun Tuwan Pasteur lajêng pindhah saking Parijs adêdalêm ing dhusun, prêlu nyingkiri godha pamoyok lan panyêlanipun para dhoktêr wau, sagêda têntrêm anggènipun nyinau lan ngudi kruma wisa utawi bacterie ingkang sagêd mêngsah mitulungi dhatêng tiyang utawi kewan-kewan.

--- 823 ---

Mênggah kawontênanipun bacterie punika warni kalih.

1. bacterie ingkang tangkar-tumangkaripun dados mêmêngsahan lan ngrisak êrahipun (bloedcellen) tiyang utawi kewan.

2. bacterie ingkang mêmêngsahan kalihan bacterie, ingkang lumêbêt ing lêgèn sagêd dados lêgèn kêcut (cokak) kêtan ingkang sampun dipun ratêngi dipun dang dipun sukani ragi, lajêng sagêd dados tape, salajêngipun sagêd dados arak utawi alcohol. Ing septictank yèn botên wontên bacterie ingkang sagêd mêngsah dhatêng baksil ingkang ambêbayani ingkang dados wisa sêsakit, têmtu botên sagêd dipun tanggulangi utawi botên sagêd sirna.

Sampun kapratelakakên ing ngajêng, saking pamanggihipun Tuwan Pasteur ing pundi-pundi panggenan, barang pangangge, ing tangan utawi sanèsipun mêsthi wontên bacterie utawi baksil, mila dhoktêr lan pambantunipun (asistèn) verpleger tuwin vroedvrous, kêdah damêl rêsiking tangan lan rêsiking prabot (instrument) sarana dipun godhog, supados botên sagêd nulari rêrêgêdipun (wisa sêsakit) dhatêng têtiyang ingkang dipun dêmèk, dipun priksa utawi dipun tulungi.

Barang têtêdhan utawi toya ingkang dipun ombe tiyang, amurih awètipun kêdah dipun bêntèri, sasampunipun lajêng dipun wadhahi sarta dipun tutupi ingkang rapêt sampun ngantos kalêbêtan bacterie, yèn sagêd makatên têmtu barang-barang wau sagêd kiyat dipun simpên dangu sarta botên mambêt utawi bosok, kadosdene susu, ulam, sayuran ing blèg, anggur ing gêndul utawi sanèsipun dipun simpên ngantos taunan botên risak botên mambêt utawi bosok, janji wadhahipun botên risak (borot) utawi pêcah. Mila barang têtêdhan utawi ombèn-ombèn, ingkang sampun dipun bêntèri kenging dipun awètakên, namanipun pasteuriseeren punika asli saking asmanipun Tuwan Pasteur wau.

[Iklan]

Tuwan Louis Pasteur punika sakawit sagêd manggihakên jampi suntikan kangge nanggulangi sêsakitipun lêmbu lan menda sakit miltvuur, nanging ingkang prêlu lan misuwurakên asmanipun Pasteur punika saking anggènipun ngudi lan manggihakên jampi suntikan sêsakit edaning sêgawon.

Ing taun 1886 ing Parijs wontên tiyang èstri dipun poto (operatie) dening Dr. Frederic pêjah (tiwas) jalaran sêsakit infectie (katularan baksil), jalêripun tiyang èstri ingkang tiwas wau botên trimah, lajêng nêpsu, Dr. Frederic dipun pistul ngantos pêjah. Badhe kasambêtan

R. Sumadirja, Ind. Arts. Sêmarang.

--- 824 ---

Tanah dalah Tiyangipun

Sêndhang Pancuran Sidamulya

Sambêtipun Kajawèn nomêr 52

Cagakipun pilar ingkang iyasa R.Ng. Tarupraceka, tutupipun keyong ingkang iyasa lurah dhusun ing Ngrukuh namanipun kêsupèn, tutup keyong wau tinêngêran ing căndrasangkala: tataning pangrasa ngèsthi tekad.[5]

Petanging cacahipun undhak-undhakan saking plataran nginggil dumuginipun ing lèpèn ± tundha 30, sadumugining lèpèn lajêng mangetan sakêdhik sampun dumugi ing pancuran, urung-urungipun taksih dêling pêtung. Papanipun siram ancik-ancik sela itêm ingkang dèrèng tinata. Sakiwa têngênipun saha sanginggilipun pancuran dipun tutupi ing gêdhèg dêling.

Rikala kula dhatêng ing sêndhang Sidamulya ngriku nuju ing dintên Ngahad jam 3 siyang, nyumêrêpi tiyang-tiyang sami nênêpi wontên ing bangsal panêpèn, wontên ing langgar, ugi wontên ingkang tilêm wontên ing jogan sawingking langgar tanpa lèmèk punapa-punapa, sajakipun kok inggih katingal sêkeca (isis) jrambah wau nyata pancèn rêsik gumrining angrêsêpakên, katatanan pasangan sela ampyangan. Dene tiyang-tiyang ingkang prêlu adus saha mêndhêt toya pancuran tanpa wontên kêndhatipun, sami arêbat ngajêng. Wontên tiyang tiga saking Pundhong (Ngayogya) ingkang satunggal sakit mripat, dhatêngipun mriku sarana katuntun, kănca ingkang kalih sami gadhah panuwun piyambak-piyambak, kajawi namung badanipun piyambak ingkang mangrêtos. Tiyang ingkang wuta wau sampun sipêng tigang dalu, padamêlanipun namung tansah adus saha ngunjuk toya pancuran wau. Wusana sapunika lajêng sagêd sumêrêp rêgêmênging tiyang, wit-witan saha tanêman, minggah mandhapipun dhatêng lèpèn tanpa dipun tuntun malih sampun sagêd lumampah piyambak.

Wontên malih ujaring bakul sambiwara, putranipun satunggaling priyantun dhoktêr sakit bêngkoyok ing badanipun, sarêng sampun dipun sirami toya sêndhang Sidamulya ngriku inggih lajêng saras, kabaripun priyantun wau inggih badhe maringi têtêngêr wontên ing capuri ngriku, minăngka pratandhaning bingah, kilap badhe awujud punapa calonipun.

Dados kawontênanipun dhusun Pandhanan sapunika rêja, têtiyangipun gampil ngupados panggêsangan, sabab ing dhusun ngriku kêrêp kaambah tiyang saking măncapraja ingkang lajêng têtumbas kabêtahanipun. Kajawi saking punika sabên wontên kaprêluanipun dhusun inggih lajêng manggèn wontên ing bangsal Siswa Martadarsana wau, upaminipun pakêmpalan dhusun, brêsih dhusun lan sapanunggilanipun. Ing măngka sabên wilujêngan brêsih dhusun, tamtu mawi ringgitan lampahan Baratayuda. Dados inggih sampun mungguh sangêt, kathahipun tiyang ingkang sami ningali timbang lan kobèting bangsal ingkang blak-blakan.

Nitik gumêlaripun rêrakitaning capuri sêndhang Sidamulya tamtunipun panjênêngan sadaya lajêng sagêd andugi-dugi mênggahing kaelokanipun, jêr kawontênanipun [ka...]

--- 825 ---

[...wontênanipun] angagètakên, tiyang saking pundi-pundi sami damêl yêyasan wontên ing ngriku ingkang tapsiranipun botên kirang saking dasanan ewon rupiyah, tur wontên salêbêtipun jaman malèsèd punika.

Wusana tutuping atur kula punika yèn wontên kalacuting ginêm saha dêgsura sampun kirang gênging pamêngku. Awit kula darma amèngêti dhatêng ujaring bakul sambiwara saha para sewaya ingkang andon lêlana mriku.

K 5378

Blilu Tau

Anggitane Wiryawiarja

Sambêtipun Kajawèn nomêr 50

[Pangkur]

Prasasat kaya wong wuta | wuwuh-wuwuh atine tansah miris | pijêr mèh tiba kêgriyul | ora digawe rasa | sing dicipta luwara saka pakewuh | barêng têkan jaban desa | atine ayêm sathithik ||

pandêlênge rada padhang | gone mlaku rada digêlak sithik | durung rumasa yèn bingung | lakune ngulon bablas | uwis suwe ora ana wong kêpêthuk | sabawane ora ana | Si Wana krasa ing ati ||

sadalan-dalan anggagas | dhuh cilaka têmên awakku iki | lara wirang tumpuk undhung | ngêlumpuk mênyang awak | mau mula siwa karsa sing amblithuk | wong dijiyat dikon utang | jêbul mung arêp ngapusi ||

kandhêg anggone anggagas | marga krungu wong omong lirih-lirih | Wana mandhêg gone mlaku | nyalimpêt pinggir dalan | nuli wêruh rêgêmênging wong lumaku | wong loro omong-omongan | Si Wana amasang kuping ||

pangrungune bisa cêtha | banjur ngrêti rêmbuge siji-siji | wong sing siji kojah gupruk | anggone mênyang pasar | saka pasar mulihe mampir ing warung | ana warung nêmu bêgja | jare nyandhung buta mati ||

anggrumut wong turu nglekar | bisa slamêt olèh dhuwit saringgit | dhuwit diijoli palsu | wujude ora owah | Wana kagèt krungu kojah ngono iku | atine karasa panas | arêp muring ora wani ||

barêng wong mau wis ilang | Wana mêtu saka ênggone nyingid | sarta nêrusake laku | karo tansah anggagas | e, e, e, e, dadi sing gawe kojurku | satêmêne dudu Siwa | jêbul wong sing kojah kuwi ||

ki mau mungguh ijèna | sakêlarku wis masthi dak tandangi | iya lêganing atiku | mangkono gone gagas | dhèk samana wiwit grimis kêpyar-kêpyur | wasana malah brês udan | Wana klocut thili-thili ||

sangsaya bangêt nalăngsa | ngrasakake gone cilaka mêncit | gagasane banjur lucu | bungah disambêr gêlap | yèn wis mati kari êmbuh ora wêruh | jare timbang kawirangan | aluwung enggala mati ||

barêng udane wis mêndha | kêbênêran rêmbulan andhadhari | mancorong ing dhuwur gunung | ing godhaganing mega | kala-kala kaling-kalingan ing mêndhung | sadhela padhang sumilak | madhangi lumahing bumi ||

pandêlênge Wana cêtha | banjur bisa wêruh ing ngêndi-êndi | sauwat [sau...]

--- 826 ---

[...wat] nyipta kêblusuk | atine ewuhaya | mungguh bali bakal kêpêthuk sing marung | ora wurung kêwirangan | yèn têrus gèk têkan ngêndi ||

suwe-suwe sida nekad | têrus bae ya êmbuh têkan ngêndi | nuli lon-lonan lumaku | kèlingan sing ditinggal | saiba ta olèhe angantu-antu | lan susahe kaya apa | anggagas lungaku iki ||

Si Wana têrus anggliyak | panggagase măngsa bodhoa uwis | kocapa barêng byar esuk | wis mèh têkan nagara | turut dalan akèh barêngane mlaku | kabèh padha anggêgawa | sing mêmikul pating krêngkit ||

Wana bungah sêmu samar | wuwuh-wuwuh akèh sing digumuni | pikirane nganti bingung | lakune salewengan | sabên wêruh têtunggangan kagum-kagum | kêdandapan nêbas-nêbas | numbuk uwong dinêsoni ||

barêng têkan jêron kutha | saya bangêt anggone ambingungi | wêruh apa-apa gumun | aloke tanpa kêndhat | ya mangkono patrape uwong balilu | disaru saya andadra | dièsêmi ora ngrêti || Ana candhake

LOTERIJ

[Grafik]

--- 827 ---

Rêmbagipun Garèng + Petruk

Wawasan Badhe Bidhal dhatêng Paboyongan

I

Garèng : Tak pikir-pikir, Truk, kowe kuwi duwe saradan sing ora sêmanak bangêt, kaya ta: arêp lunga adoh, kok iya mak klunthung ngono bae, dalasan mulihe, kok iya: nglunthung. Ambok iya duwe kogêl sathithik marang sêdulure lanang, gumunku kuwi kok iya ora. Ingatase saka Ngayoja, Surakarta barang, ambok iya ngogêli barang sacuwil bae, rak iya wis kêtrima bangêt yèn sadulur kuwi, ora prêlu akèh-akèh, rak iya wis narima bangêt, sanadyan mung dicangkingake tèh mèrêk: 99 ana ka sêpuluh bungkus, gula batu wis cukup mung limalas kati...

Petruk : Wayah, apa niyat dikor[6] kulak gula tèh. Nèk jênêng sadulur kuwi, yèn wêruh sadulure mêntas lêlungan adoh, mulihe slamêt ora kurang siji apa, kuwi wajibe rak wis kudu ngucap: alkamdulillah sing nganti rindhik kae.

Garèng : O, wong rupane kaya: martabak, mulane iya ora anduwèni kogêl nyang uwong. Wis, wis, nèk tak banjurake rêmbuge bab iki, ora wurung mung gawe munag-munêging wadhuk bae. Ora, Truk, aku arêp takon nyang kowe, sadurung-durunge lunga, rak wis kogawe programah luwih dhisik, arêp nyang: Ngayoja, Sala, Mêdiun, Kêdhiri, lan êmbuh nyang ngêndi manèh, nanging dumadakan aku krungu kabar, lagi têkan Sala bae, kowe banjur: ing, ing, mari pulang..., sajake banjur wis katonên Makne Kamprèt bae.

Petruk : Yak, kathik dianggêp pangantèn anyar bae, ora bêtah pisah. Ora sabab iki, Kang Garèng, kang anjalari aku tumuli mulih kuwi, nanging sabab saka dening pirang-pirang prakara.

Garèng : Wis ngrêti aku, Truk, wong iya nyang Sala, mêsthine: banyak plêsir-plêsir, wusanane durung-durung sangune wis bobol ana ing Sala kono.

Petruk : Hara, Kang Garèng, ambok aja guru-guru: ora-ora diarani, loso, loso, mêngko nèk banjur: suwe-suwe nêmênani, loso. Murih aja didakwa sing ora-ora, bêcike tak têrangne sabab-sababe aku enggal-enggal mulih kuwi, yaiku: 1e. ana ing Ngayoja aku nglongok ana ing têlung panggonan, yaiku ing: Nanggulan, Watês, lan ing Sleman, kanggo kaprêluanaku, [kaprêluanaku...]

--- 828 ---

[...,] apa sing tak alami ana ing têlung panggonan kono: sêtali tiga uwang, alias, padha mawon. Ana ing Surakarta sing tak tongton rong panggonan, yaiku ing: Ngadiraja, lan ing Baturêtna, loro-lorone bawah Wanagiri, ing kono iya sami wae, malah ora beda karo ana ing Ngayoja.

[Grafik]

Garèng : O, iya jurnalis ambêkokrokane, yèn ora bisa ambedak-bedakake siji lan sijining panggonan kuwi. Tumrape jurnalis sing gêmblengan, sanadyan sumurupa yèn wujude wong sing padha lagi mêthongkrong ana ing... kalèn kuwi ing ngêndi-êndi padha bae, nanging gêgambarane tumrap siji-sijine mêsthi bisa ambedak-bedakake, kaya ta: sing siji upamane, ora wani apa-apa, dalasan ngrokok bae mêksa ora wani, ing batin mung nênuwun marang Ingkang Kuwasa, supaya pinaringana slamêt ora kurang siji apa. Nanging iya ora kêna maca rapal-rapal saka ing Koran. Sijine manèh, wujude mono iya padha, nanging ora mênêng gêtêm-gêtêm, dalah nglenggengan andhandhanggula mangkene: apa ana enake ta kaki | esuk-esuk anyangking têgêsan | têgêsan bêngi wus ngêndhog...

Petruk : Salah, Kang Garèng, ora tiba taling tarung, nanging tiba taling. Yah, ora jangji yèn banjur ngrêmbug sing ora-ora mêngkono. Sing tak arani ing ngêndi-êndi padha bae kuwi mau, sing kanggo kaprêluanaku nonton ing panggonan-panggonan mau, yaiku: carane nari wong-wong sing arêp padha boyong nyang tanah sabrang ana ing panggonane dhewe-dhewe kono, lo, kiyi prasaksat ora ana bedane babarpisan, iya ing bawah Ngayoja, apadene ing bawah Surakarta. Nèk dipikir dawa, iya mêsthi bae sathithik-sathithik ana bedane, nanging ora sapiraa. Nanging bab kiyi mêngko dirêmbug manèh, saiki tak ngandhakake dhisik sababe aku enggal-enggal mulih kuwi mau.@2e. Ana ing ngêndi-êndi panggonan kuwi, aku tansah rumasa kayadene wong jagong (kondangan) kang ora olèh ulêman, dadi iya rada clila-clili.

Garèng : Lo, kok anèh, ta Truk, lungamu nyang ngêndi-êndi kuwi mau, rak dudu karêpmu, nanging olèh parentah saka ing dhuwur, dadi nyang ngêndi-êndi iya ora beda karo dhayoh sing olèh ulêman bae. Ora Truk, kowe rumasa mêngkono mau kuwi, apa ana ing kanane, liya-liyane padha srutap-srutup lan lêgêndêr-lêgêndêr, nanging kowe mung dikon ongab-angob lan ngêlêgi idu bae.

--- 829 ---

Petruk : Wayah, kaya sing ditêkani dudu priyayi Jawa, sing wis kacêluk ing saindênging bawana, dhêmên tamu, mulane tumrap bab sing kokandhakake mau, aku ora kapiran, malah mèlu ropyan-ropyan, Kang Garèng. Nanging iki mêngko bae manèh. Saiki tak banjurne dhisik, anggonku carita sabab-sababe aku enggal mulih mau.@3e. Aku kawatir yèn kabanjur anggonku mongkok.

Garèng : Wèh, judhêg pikiranaku, kêbanjur mongkok sing kêpriye, Truk.

Petruk : Lo, kuwi mangkene, Kang Garèng, kaya sing wis tak kandhakake sadurunge pangkat, lungaku kuwi barêng karo bangsane kangjêng tuwan-tuwan bae. Saka Ngayoja utawa saka Sala mênyange ing panggonan-panggonan sing dituju, kuwi malah diirit dening kangjêng tuwan-kangjêng tuwan ing kono. Jalaran lungaku karo kangjêng tuwan-kangjêng tuwan mau, kang ana ing ngêndi bae olèh pakurmatan, aku iya banjur katut mèlu olèh pakurmatan. Bokmanawa sathithik-sathithik ing kala samono jênggêrênge aku rada mambu: priyayi gêdhe.

Garèng : Ru-pa-mu. Ana pikirane têka banjur pênthêlas-pênthêlus mêngkono, bokmanawa suwe-suwe, dupèh ana ing ngêndi-êndi olèh pakurmatan, banjur mêntala nyuwara: idug busèt, e-na-ke. Mulane bab kiyi ora prêlu dirêmbug sing nglênthar. Luwih bêcik saiki caritakna wawasanamu anggonmu ing ngêndi-êndi panggonan aniti carane anari wong-wong kang arêp padha pindhah nyang tanah sabrang.

Petruk : Wah, iki rada ngaluk-aluk, Kang Garèng, amrih gamblange kaya-kaya luwih bêcik tan[7] wiwiti saka kawitan pisan, yaiku saka têkaku ing Ngayoja nganti sabanjure.

Garèng : Sing prêlu-prêlu bae, Truk. Yèn lim-liman ana ing rèsturan Yulianah upamane, kang kanthi diladèni ing pêrawan-pêrawan sing sêngklik-sêngklik ora susah kocaritakake.

Petruk : Wayah, Kang Garèng kiyi kathik bisa mambu bae. Nèk arêp wêruh, Kang Garèng, iki nyambut gawe cara Lănda. Karêpe: wong nyambut gawe kuwi aja gêtêm têrus-têrusan, nanging kudu disêlani sênêng-sênêng sawatara, prêlune cikbèn aja enggal tuwa. Mung bae sênêng-sênênge kuwi iya kudu sing murwat, aja nganti gawe rusak awake. Mara, dêlêngên bae carane băngsa Walănda nyambut gawe. Salagine nyambut gawe, iya prasaksat êndhas digawe sikil, sikil digawe sikil, saka dening gêtême nyambut gawe. Nanging kalane nganggur, iya digawe sênêng-sênêng, apa iya gêguyon karo anak bojone ana ing ngomah, utawa mlaku-mlaku nyang parêk, nonton gambar idhup, lan sapadhane. Anggêre aja niru bae anggone... abuk-abukan.

Garèng : Hus, wong sêmbrana, kathik banjur anggarap sing ora-ora mêngkono. Wis, aja kakehan carita, saiki tumuli wiwitana bae dongenganamu.

--- 830 ---

KABAR WARNI-WARNI

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès.

TANAH NGRIKI

Srêmpêngan anggarap papan anggêgana. Wontên wartos wiwit wulan punika panggarapipun papan anggêgana ing Kêmayoran, Bêtawi, dipun sêngkakakên, jalaran ingkang sampun tansah kandhêg dening jawah, tumindaking damêl wau ngantos mawi nglêmbur punapa.

Badhe ngangkati guru malih. Wontên wartos, botên dangu badhe kawontênakên tatanan, tumrap guru ingkang nganggur, ingkang umur 21 dumugi 36 badhe kadadosakên guru malih.

[Grafik]

Jaarbeurs sampun kabikak. Jaarbeus ing Bandung kêlampahan sampun kabikak, ingkang murwani mêdhar sabda pambikak Tuwan J.E. Jasper. Suraosing sêsorah, wosipun ing bab wontêning Jaarbeurs punika wohipun adamêl kamajêngan ingatasing panggêsangan, awit ingriku ngêtingalakên ing bab kawontênan ingkang sagêd anênangi dhatêng pangudi warni-warni.

Sawung bal-balan saking Tiongkok badhe dhatêng tanah ngriki. Wontên wartos, sawung bal-balang Nan Hua saking Hongkong badhe dhatêng tanah ngriki. Wontên ing Bandung badhe nandakakên têtandhingan kalih rambahan, ing tanggal 31 Juli tandhing kalihan Sparta. Kaping kalihipun kalihan V.B.B.O., wontên tanggal 1 Augustus.

Rêdi Cêrimai nyamari. Miturut wartos saking Cirêbon lumantar telefoon, ing malêm tanggal 28 Juni kêpêngkêr, wanci jam sêtêngah pitu sontên, rêdi Cêrimai ngêdalakên kukus, sabên sadasa mênit sapisan ngêdalakên kukus ingkang katingal cêtha. Miturut katrangan saking papriksanipun Rêsidhèn Cirêbon tuwin Dr. Neumann van Padang, ing dintên Jumuah tuwin Sabtu kêpêngkêr wontên jêblosan kawah ing sisih wetan. Nalika njêblos sapisan pinanggih wontên kawahipun kalih, nanging sarêng njêblos kaping kalih, kawah wau dados satunggal malih. Nanging kawontênanipun botên nyamari.

Angsal-angsalan Pakaryan Post. Wiwit Januari dumugi Mèi kêpêngkêr, angsal-angsalanipun Pakaryan Post, tumrap post f 5.349.625,-, tumrap telegraaf f 2.000.010.-, telefoon f 3.097.566.-. Dene Januari dumugi Mei taun 1936 tumrap post f 5.108.376.-, telegraaf f 1.724.166.-, telefoon f 2.788.591.-.

Kêsasar dhatêng rêdi. Nyonyah Conrad asli saking Bêtawi tuwin anakipun èstri sami sipêng wontên ing hotel Cisurupan. Ing tanggal 24 Juni nyonyah wau dhatêng kabudidayan Pamêgatan dhatêng panggenanipun mitranipun, nanging botên pinanggih ing griya, salajêngipun nyonyah wau lajêng minggah dhatêng rêdi Mandalagiri. Sarêng dumugining wanci nêdha botên katingal dhatêng, lajêng dipun padosi, salajêngipun dipun padosi dening pulisi tuwin punggawa Pakaryan Wana ingkang dipun tindhihi dening houtvester tuwin kuli 100 saking Pamêgatan, nanging mêksa botên pinanggih.

Kabantokakên yasa babad Surakarta. Miturut wartos, Mr. R.M. Raspiya, ingkang nêmbe wangsul saking Eropa, putranipun K.R.M.H. Wuryaningrat, ingkang lajêng kapatah tumindak ing damêl wontên gêdhong Sasana Wilapa, inggih punika kantor babagan sêsêratan salêbêting kraton Surakarta, awit saking kaparêng dalêm Sampeyan Dalêm Ingkang Minulya saha Wicaksana, kabantokakên dhatêng K.R.T. Wedyadiningrat, ingkang kadhawuhan yasa babad ingkang gêgayutan kalihan adêging karaton Surakata.

Vroedvrouwencursus. Ing sarèhning ing sapunika sampun kathah wanita wêdalan Mulo, ing rantaman waragad tanah ngriki taun 1938, nglêbêtakên rantaman badhe damêl vroedvrouwencursus tumrap para wanita wêdalan pamulangan wau, lamining sinau tigang taun. Benjing pangajaran taun 1938 nampèni murid 20. Dene papanipun pasinaon badhe katêtêpakên dening Pakaryan Kasarasan. Sabên murid badhe angsal waragad f 15.- sabên wulan.

Darma saking Kangjêng Nyonyah Gupêrnur Jendral. R. Ayu Sumadipraja, garawnipun ingkang Bupati ing Bêtawi, mêntas damêl bazaar kangge Asib wontên ing dalêmipun. Ing bab punika, panjênêngan dalêm Kangjêng Nyonah Gupêrnur Jendral paring darma f 200.

--- 831 ---

Anggêgana mirunggan dhatêng Manila. Ing dintên Sabtu punika, motor mabur Knilm, ngawontênakên lampah mirunggan saking Surabaya dhatêng Manila ambêkta Tuwan Marsman tuwin tiyang sanès tiga, sami punggawaning Knilm, lampahipun mampir Banjarmasi, Balikpapan tuwin Tarakan. Kintên-kintên wanci jam 6 sontên sampun dumugi ing Manila. Ing dintênipun Ngahad jam 9 enjing bidhal dhatêng Tarakan mampir Ceba. Ing dintênipun Sênèn lajêng nindakakên lampah anggêgana kados adat saking Tarakan dhatêng Bêtawi.

Dialect Banyumas. Wiwit kala wulan April 1935, tuwan S. Hadiwiyata, guru H.I.S. ing Purbalingga kathah anggènipun nglêmpakakên basa dialect Banyumas. Ing sapunika tindhakipun wau dipun wigatosakên dening Dr. C. Pigeund, ambtenaar babagan basa saking Departement Pangajaran, ing Ngayogya. Malah lajêng tampi dhawuh supados nglajêngakên damêl sêrat karangan ingkang mawi basa Banyumas thok. Kajawi punika, Tuwan S. Hadiwiyata ugi tampi dhawuh supados nglêmpakakên cara-cara ingriku, ingkang asli, kados ta ringgit lêsung tuwin braèn.

Sampun kathah têtiyang ingkang kêcêpêng. Sampun kêrêp kawartosakên bilih ing bawah Bêtawi sisih wetan kathah durjana ingkang ngantos adamêl tintrim. Miturut wartos wiwit tanggal 20 Maart dumugi 15 Juni kêpêngkêr, sampun wontên têtiyang cacah 277 ingkang dipun cêpêng dening patroli militèr tuwin pulisi, kajawi punika taksih wontên malih ingkang dipun cêpêng cacah 355. Dados ingkang sampun dipun cêpêngi sadaya wontên 632. Cacah samantên punika pinanggih saking golongan warni-warni. Saking kathahing durjana ingkang kêcêpêng wau, anjalari bêntèring manahipun golongan durjana, mila kêrêp wontên rajapêjah ingkang jalaran saking tindaking durjana, ingkang ngintên bilih tiyang ingkang dipun pêjahi wau suka sumêrêp dhatêng ingkang wajib.

Museum Parahiyangan. Kawartosakên, ing Bandung wontên comite ingkang akajêng badhe ngêdêgakên museum ingkang dipun namakakên Parahiyangan, manggèn ing Bandung. Museum punika kadosdene panging Wiranatakusumahstichting, tuwin akajêng badhe nglêmpakakên tuwin ngrimati barang-barang saking tanah Pasundan.

Tosan sêpuh ing Cirêbon sampun têlas. Ing salêbêtipun wulan Juni kêpêngkêr, wontên tosan sêpuh ingkang kasade ing Cirêbon katingal sampun sêpên, para juru kilak sampun sami kèndêl. Ing bab punika, pangrèh praja anindakakên tatanan sampun ngantos wontên tiyang sade prabot tosan ingkang kenging kangge anggarap padamêlan, upaminipun pacul. Awit manawi kêlampahan ngantos makatên, badhe damêl kapitunan piyambak, upami pacul ingkang sampun risak, punika kenging dipun dandosakên langkung mirah tinimbang têmbus enggal.

Darah Madura nyuwun wangsuling tatanan lami. Ing Bangkalan mêntas wontên parêpataning para darah Madura. Pinanggihing rêmbag wontên ingriku mêdharakên: 1 ing bab icaling Vorsten-Bestuur Madura, kawrat ing kêkancingan 22 Augustus 1885 No. 2/c. 2 Ing bab pinanggihing darah Madura tuwin rakyatipun. 3. Badhe gadhah panyuwun dhatêng parentah tanah ngriki, supados kaadêgakên malih Vorsten-Bestuur Madura kados ingkang sampun, mirid kadosdene karajan Boni, Goa tuwin Bali.

Kyai Caringin tilar donya. Sampun sawatawis dintên Kyai Caringin (Haji Asnawi) ing Bantên, tilar donya ngumur 80 taun. Sangajalipun kyai punika têtiyang ing Bantên ngrumaosi kecalan sêsêpuh saha guru ingkang linangkung. Kala sugêngipun kyai wau sakalangkung dipun suyudi ing têtiyang. Kala ing taun 1926 nate dipun singkirakên dhatêng Cianjur ngantos 3 taun, nanging wusananipun kaparêngakên wangsul.

Kapal Surabaya. Kapal Surabaya, inggih punika kapal ingkang kangge pangajaran, ingkang rumiyin jaman Zeven Provincien, ing tanggal 3 tuwin 4 wulan punika badhe labuh wontên ing Sêmarang.

[Grafik]

Maargya B.K.P.H. Suryohamijoyo. Inginggil punika ngêwrat gambaripun B.K.P.H. sêkalihan garwa R.A. nalika kondur saking nagari Walandi, dumugi ing sêtatsiun Solo Balapan lajêng nitih kareta kraton sarana kapaargya agêng-agêngan. Ing samargi-margi dipun urmati ing têtiyang kathah.

NAGARI WALANDI

Rajaputri Juliana tampi bintang. Miturut wartos, wêwakil Polen mêntas ngaturakên bintang kaluhuran Garudha Seta saking praja Polen. Kosokwangsulipun adviseur ministeri babagan sajawining praja Polen, S. Zaleskie tampi bintang saking praja Nederland awarni Commandeurskruis der Huisorde van Oranje.

Badhe mitulungi kasangsaran. Motor mabur Specht ingkang bidhal saking Schiphol tanggal 26 Juni, wontên têtiyang bangsa Jêrman ingkang tumut numpak dumugi Karachi, sami tiyang ahli minggah rêdi, nama Fritz Bechtold tuwin Paul Baur. Sadumuginipun ngriku badhe lajêng dhatêng Lahore, pêrlu badhe suka pitulungan dhatêng para ingkang sami minggah rêdi Himalaya, ingkang dèrèng dangu kasangsaran.

AMERIKA

Pogokan. Golonganing bêrah ing Chicago sami mogok, awêwaton nêdha indhaking blanja. Burgemeester ing Chicago lèr gadhah panyuwun dhatêng gupêrnur supados ngintuni wadyabala tuwin nêtêpakên undang-undang paprangan, jalaran saking wontêning pogokan bêrah cacah 19.000, sagêda tumuntên ambikak pabrik malih. Nanging panyuwun wau botên dipun sambadani samangsa dèrèng wontên tandhaning ura-uru. Miturut wartos ingkang kantun, wontên bêrah 15.000 sampun wontên ingkang purun nyambut damêl, nanging ugi wontên ingkang lajêng gadhah tindak rêsah. Salajêngipun taksih dados papriksan murih prayoginipun.

ASIA

Bêbaya bêna ing Tiongkok. Ing Chungking mêntas jawah dêrês, adamêl agênging toya lèpèn Yangste, têmboking kitha Chungking manggih karisakan 20 kaki, jalaran kasêmpyok toya. Sarèhning dhatênging toya bêna mèh enjing, têtiyang ingkang taksih tilêm, dèrèng kobêr ngili, andadosakên tiwas tuwin kêtatoning tiyang 100 langkung, jalaran kathah griya ingkang ambruk. Ing Fukien lèr ugi jawah dêrês, damêl agênging toya ing lèpèn Minkiang. Pulisi ing Foochow nindakakên pajagèn. Salajêngipun bêna ing Fukien sampun mrèmèn dumugi Nanping, kathah tiyang tuwin rajakaya ingkang kèli, kathah lare-lare ingkang kêblabak.

--- 832 ---

Wêwaosan

Saribang

Pêpiridan saking buku karanganipun: Baronesse Orczy

73

Ananging kesah kula punika kanthi lêganing manah, awit nyumêrêpi, bilih wontên ing ngriki panjênêngan botên piyambakan, malah wontên ingkang anjagi, inggih punika tiyang Yahudi ingkang sawêg lèlèh-lèlèh[8] wontên ing sacêlak panjênêngan punika. Mangke manawi sampun gagat enjing, panjênêngan kula purih mêthuk.

Sang putri botên kagungan kakiyatan punapa-punapa, kajawi namung mlengosakên sariranipun.

Panggalihipun sang putri ing kala punika kadosdene dipun rêmêt-rêmêt jalaran saking gênging kuwatosipun. Dene ingkang dipun kuwatosakên botên sanès kajawi ingkang raka Sêr Blakêne kemawon. Mênggah ingkang tansah dados pangudaraosipun sang putri: gèk mênyang ngêndi bae Pèrsi iki, lan kapriye kadadeane Arman.

Sakèndêlipun têtêmbanganing tiyang ingkang mêmuji dhatêng kasugênganipun Sang Nata Inggris, sang putri lajêng botên uninga malih, kadospundi lajênging lêlampahan.

Pungkasaning aturipun Sopêlin makatên: Kanthi gêlaning manah samangke kula kapêksa kêdah nyuwun pamit, dhuh sang putri: mugi-mugi botên watawis dangu malih sagêda pêpanggihan wontên ing kitha Londhên. Kintên-kintên êmbèn-êmbèn punika kula punapa sagêd pêpanggihan kalihan panjênêngan wontên ing pahargyanipun panjênênganipun pangeran pati ing Inggris. Sampun, kantun sugêng. Urmat kula mugi kacaosna dhatêng ingkang raka: Sêr Pèrsi Blakêne.

Sasampunipun ngerang-erang ingkang makatên wau, klayan mèsêm Sopêlin lajêng andhêngklukakên sirahipun minăngka urmat, sarta lajêng kesah saking ngriku.

XXX. Sagêd oncat.

Kawontênanipun sang putri salêbêtipun dhat-dhatan, ewasamantên mêksa sagêd mirêng suwaraning lampahipun tiyang sakawan ingkang enggal-enggal kesah nilar papan ngriku.

Ing kubênganing papan ngriku ing kala punika sêpên nyênyêt, ingkang ing wêkdal dalu wau talinganipun sang putri prasaksat tumèmpèl wontên ing siti, sagêd mirêng lampahipun para prajuritan ton dumugi ing margi enggok-enggokan. Makatên ugi suwaraning rodha grobag ingkang pating krêngkèt, sanadyan sampun sawatawis têbih, sang putri inggih sagêd mirêng cêtha.

Sapintên dangunipun sang putri wontên ing ngriku, panjênênganipun piyambak botên uninga. Ing sêmu sang putri kadosdene sampun botên priksa dhatêng wêkdal babarpisan, klayan mrayang sang putri mriksani manginggil dhatêng padhanging rêmbulan sarwi mirêngakên gumludhuging suwaranipun ombak sagantên ingkang tanpa wontên kèndêlipun.

Nanging mênggah sajatosipun sang putri botên priksa punapa-punapa, kajawi namung nglayung panggalihipun. Sang putri botên priksa, punapa ingkang raka Sang Pèrsi samangke sampun dhawah ing tanganipun para prajurit republik punapa dèrèng. Makatên ugi panjênênganipun botên uninga, punapa sadhèrèkipun kakung Sang Arman sampun tiwas gumlethak wontên ing salêbêting gubug, punapa taksih wilujêng. Malah saya nglangut gagasanipun sang putri, inggih punika makatên: sintên sumêrêp, bokmanawi ingkang raka Sang Pèrsi sagêd oncat saking tanganipun para prajurit, saha lajêng andakwa sang putri, bilih para prajurit wau sang putri ingkang ngirit, murih ingkang raka piyambak, tuwin Arman, punapadene kănca-kancanipun sami sagêda dhawah ing sangsara.

Jalaran saking sayahipun, punapadene ngraos gêrah sariranipun sakojur, ing wusana ingkang dados pangajêng-ajêngipun sang putri, ngêmungakên sagêda seda wontên ing papan ngriku. Inggih punika wontên ing papan ingkang ngilak-ilak tanpa kayoman ing punapa-punapa, sarta wontên ing sacêlaking sagantên ingkang suwaraning alunipun tansah jumêgur tanpa kêndhat.

Sakubêngipun ing ngriku sêpên nyênyêt, ingkang kamirêngan ngêmungakên suwaraning ombak sagantên ingkang pating jlêgur utawi pating kropyak anêmpuh sela karang ingkang wontên ing gisik.

Ing salêbêtipun sêpên nyênyêt wau, dumadakan ujug-ujug kamirêngan suwara ingkang nganèh-anèhi sangêt, sarta bokmanawi salami-laminipun botên nate kamirêngan wontên ing gisiking nagari Prancis.

Saking anèhing suwara wau, ngantos kadosdene kalisiking angin lajêng ujug-ujug kèndêl, makatên ugi krikil alit-alit lajêng botên dhawah malih sanginggiling sela karang.

Mênggah suwara ingkang nganèh-anèhi wau, sajatosipun satunggiling têmbung pisuh, ingkang kêlimrah dipun pigunakakên ing tiyang Inggris ingkang sawêg wontên ing salêbêtipun sangsara utawi susah. Badhe kasambêtan.

--- 101 ---

No. 26, taun VIII

TAMAN BOCAH

INGKANG NGêMBANI: BU-MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CENTRUM

RÊGANE SATAUN f 1.50, KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN, BAYAR DHISIK

LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN

MANGSULI LAYANG

Tiah Ayu. Bab wêlinge bapakmu wis dakaturake nyang Administratie. Tiah, aku milu mujèkake kowe bisaa munggah nyang Kopschool klas 4.

S. Parlan Glen-more. Wah aku bungah bangêt, dene kowe lan adhi-adhimu padha sênêng maca T.B. Ya Parlan, yèn aku kaparêng bisa nyang Jawa Wetan bakal dakpêrlokake mênyang Glen-more, kang kaya kandhamu, hawane kêpenak.

Susena Klathèn. Susena, apa iya Ibu Mar ora gêlêm ngaku kêponakan kowe, ya gêlêm bangêt, nanging kowe aja sok ndhisiki maca, ngêntèni yè bapak wis rampung. Pêthekanmu kabèh luput, aku dudu S.M., yèn kowe ora ngandêl ya masa bodhoa, nanging pancèn dudu, lan Ibu Mar ora goroh.

Aly Abdul Hamid Kauman Solo. Bangêt andadèkake bungahku kokirimi potrèt rong iji, mêsthine rak iya kowe dhewe sing motrèt ta. Tak trima bangêt!

Paidye Baturaja. Layangmu isi lêlagon wis daktampa kanthi sênêng. Ngirima layang dhewe bae bab ngalihmu, murih cêthane. Di, andak iya kowe ngimpi kêtêmu Bu Mar? kaya apa ramene ya nang impèn?, kêtêmu para sadulurmu lanang wadon, mangka sadulurmu akèh bangêt.

Sri Mastuti. Aku uga tampa layangmu, sing katulis ing Wonosari, bangêt panarimaku. Mêsthine kowe saiki wis bali nang Solo, ya?

Sunaka Tuban. Layangmu wis daktampa kanthi bungah.

Handini Pacitan. Bangêt bungahku dene kowe têmên anggomu ngirimi layang nyang Bu Mar sarta ajêg ora anduwèini bosên. Sukur, dene kowe arêp ngirimi karangan manèh, sing cêndhak lan apik, dakarêp-arêp bangêt, ya Han!

Siti Rahayu Batang. Ti, Bu Mar kirimana adrèsmu sing cêtha. Aku wis nampani pitêpungane adhime st. Rochati lan uga lêluconmu, bangêt panrimaku.

Suroyo Banyumas, Sudarya Bandung, Im. Syuhadi Umar, Purbolinggo. Layangmu isi lêlucon wis daktampa kanthi bungahing atiku. Darya, gêlêm bae Bu Mar ngaku kêponakan kowe. Wah mendah kaya apa ramene ing Bandung, yèn ana Jaarbeurs, ya?

Waijah. Magêlang. Kêtrima bangêt kokirimi layang manèh sarta isi lêlagon.

R.A. Siti Wahyunah Japara. Ti, aku apadene Bu Petruk ora ndhèrèk rama Petruk mênyang Jawa Têngah lan Palembang. Lêluconmu uga wis daktampa kanthi sênêng.

Siti Jariyah Purworêjo. Sukur ing Pangeran, dene entuk anggonmu examen kanggo klas 2 Mulo, sarta bijine apik. Ti, kowe kliru, sing nang portrèt jèjère Bu Petruk, dudu aku. Nalika samono aku ora dhèrèk, pinuju tilik sadulur ing Jawa Têngah. Tênan lo, Ti, aku kirimana portrèt excursie, mêngko gèk mung janji bae.

Mientarsih Sêmarang. Adrèse Kustinah mangkene: Kustinah. p/a A.w. Sawangan, Muntilan, Magêlang.

Mien Satriyani. Bu Mar bok iya dikirimi adrèsmu manèh kang cêtha.

S. Raharja Ngayogyakarta. Layangmu pitêpungan wis daktampa kanthi bungah. Mangsuli pitakonmu: I. Mula iya niyat besuk arêp diimbuhi lêmbarane yèn T.B. wis akèh bangêt langganane, mula kowe ngajaka kanca-kancamu padha jakên langganan T.B. II. Yèn pilêg, aku kok tambane mung Aspirin, dene sok uga nganggo jamu Jawa, yaiku jamu sriawan. III. Kêpandhuan I.J.B. Bu Mar durung krungu, dene nèk K.J.B. lan J.I.B. ya wis ana.

Supirman Wonosobo, Warsono Serbalawan, Medan, Sumardi Kacangan Solo, Sutriman Surakarta. Musthikawarti Subah, Pêkalongan. Kardinah Jatirata. Bangêt bungahku tampa layang pitêpungan saka kowe kabèh, yèn kowe arêp padha milu urun ngisèni T.B., iya bêcik, aku malah bungah. Sumardi, pancèn bênêr omongmu, tinimbang nganggur, angur dhèrèk urun-urun ngisèni T.B., dadi bisa anjèrèng pikiran. Nanging ya aja dadi cilik atimu, upama karangan ora kapacak, iku tandha kurang prayoga utawa isih kudu ngêntèni papan, gêntenan karo sadulur-sadulurmu, mula bocah-bocah aja sok padha kêsusu mangkêl dene karangane ora bisa enggal kapacak, kudu dipikir sing dawa dhisik.

Layang liya-liyane bakal takwangsuli Sêtu ngarêp.

Ibumu Mar.

--- 102 ---

BATANGANE CANGKRIMAN KANG KATULIS NALIKA TANGGAL 19 JUNI.

I. Lukula.

II. Bayi lair lan mayit.

III. Banyuwangi.

Sing bisa ambatang: Rubigdo Malang, Sumaryo Pêkalongan, Suwarni Sêmarang, Musthikawati Subah, Sripendah Rêjotangan, Siti Aminah Ambarawa, Siswomartono Purwokêrto, Sumoyo Surakarta, Srikun Maryati Bojonêgoro, R.A. Sri Sukini Solo, Marwiyati Kêbumèn, Suparja Têgal, R.M. Surarkono Solo, Rahayu Têgal, Sulastri Kuthaarja, Surti Sêmarang, St. Murtiningsih Rêmbang, Mach. Dawami Muntok, Suharja Surabaya, Surtiyah Tayu, Sumardi Kêdhungbanthèng, Sumarlan Surakarta, Herman Iman Sujono Sooryobroto Solo.

CANGKRIMAN ANYAR.

Jênênge gunung 3 ing tanah Jawa.

I. Jênênge gunung ing tanah Jawa Têngah, yèn ditanduri jali, dadi jamur liya.

II. Jênênge gunung ing tanah Jawa Kulon, yèn diênggo ana udan ora kodanan, ana panas, ora kêpanasan.

III. Jênênge gunung ing tanah Jawa Wetan, yèn diijolake bisa dadi lima ping lima.

Sumarlan, Surakarta.

__________

Wanda I + II kosokbaline susah.

Wanda III + IV kêna ditanduri.

Wanda III + II mangane wong pasa ing wayah sore.

Wanda II + IV têgêse aku kabèh (ing basa Mlayu).

Aksara 4. 5. 1. 2. araning kali ing tanah Jawa Kulon.

Aksara 1. 2. 4. 5. araning pabrik pari ing bawah Ngawi.

Aksara 8. 9. 10. kêna diolah, rasane enak.

Aksara 4. 5. 1. 2. 3. 6. têgêse padha karo misuwur.

Aksara 4. 5. 9. 2. 3. kosokbaline aku kabèh (basa Mlayu).

Aksara 9. 7. 8. 4. 5. têgêse rai.

Hara kutha êndi?

Sumardi, Kêdhungbanthèng.

__________

LÊLUCON

Anak: "Hik, bu! aku njaluk sêgane gorèng!"

Ibu: "E, la, iki dhahare bapak, lan isih panas."

Anak: "Hi, hik, bu aku njaluk sêga gorèng sing ora nganggo gêni bae, dadi ora panas."

Ibu: "O iya, iya, dakwènèhi sêga angêt wingi, ya!"

Kooswarsiki Sooryobroto, Solo.

Jongos Bodho.

Juru tulis: "Kring, kring, Hallo! Punapa tuwan doktêr wontên?"

Jongos: "Wontên, karsanipun punapa?"

Juru tulis: "Pêrlu kula aturi sapunika, amargi anak kula ngulu arta têngahan botên purun mêdal."

Jongos: "Manawi namung bab arta satêngah kemawon kula ajrih matur, amargi tuwan doktêr sawêg sare."

Koosamtinah Sooryobroto, Solo.

Mèmpêr Eyange.

Suparto: "Bu, bu! Adhik ki yèn ngguyu kok kaya eyang, ya bu?"

Ibu: "Iya, ora adhik bae sing kaya eyang, kowe barang wong putune ya mèmpêr eyang."

Suparta: "O, bu! wong mèmpêr ki nèk adhik ngguyu kok, padha, ora ana untune."

Koosambariyah Sooryobroto, Solo.

Timbang Kelangan Dhuwit.

Sutrisna: "Bu, aku tanggapna: "Sêrendo-rendo."

Ibu: "E, bocah arêp ngguwangi dhuwit bae, wong lèdhèk sêrendo-rendo ora bisa njogèt bae, kok ditanggap, yèn njogèt mêsthi pintêr aku."

Sutrisna: "Ya wis, nèk anu, tukua klambi abang lan kacamata, gèk njogèda dadi ora susah nanggap sêrendo-rendo."

H.I. Sujono Sooryobroto, Solo.

Cara Landa.

Kacang: "Pul, aku arêp takon."

Kimpul: "Ya, arêp takon apa?"

Kacang: "Cara Landane lampu apa?"

Kimpul: "Lamp."

Kacang: "Bênêr, la bangku?"

Kimpul: "Bank."

Kacang: "Saiki srutu, piya hara!"

Kimpul: "Srutu, ya srut!"

Kacang: "We la nèk ngono rak kabèh mau mung diilangi aksarane u ngono!"

Surti, Sêmarang.

Anak: "Sababe apa macan dipatèni?"

Bapal: "Sabab gawe patine kêbo."

Anak: "Jagal kok ora dipatèni?"

__________

Guru: "B.P.M. iku karêpe piye?"

Murid: "Balapan pit motor!"

Siman: "Kula: Babi pitu mati!"

Slamadi.

--- 103 ---

JAARBEURS ING BANDHUNG

[Grafik]

Ing dhuwur iki sawangan Jaarbeurs ing Bandung ing wayah bêngi. Tumrape bocah mêsthi padha sênêng dijak mrono.

LÊLAGON.

[NOTASI]

I.

Rumpakan (Refrein)

II.

Sabên Sabtu wis tamtu | Taman Bocah mêtu | kang minangka wêwarah | marang bocah-bocah | awit akèh pituture | kang amêngku sae | mula ayo dimêmpêng | anggonmu padha maca ||

refrein.

III.

kanca-kanca dimaju | nggonmu padha sinau | ngaranga dongèng-dongèng | kanggo isèn-isèn | sarta ayo padha muji | supaya lêstari | Bu Mar anggone ngêmbani Taman Bocah ||

refrein.

IV.

wis mung iki caritaku | liya dina disambung | grutênku nang kowe kabèh | sêmbah bêkti katur | Ibu Mar lan ingkang mbakyu | R.A. Suwarsi | lan aja lali padha | puju-pinuji ||

Waijah, Magêlang.

--- 104 ---

DONGÈNG KINA.

(Candhake)

Barêng Radèn Sujana mirêng ature Kyai Sudagar, banjur tumuli kagungan wêlas, karo manèh dhasar kabênêran bangêt, jalaran panjênêngane lagi ora kagungan abdi. Radèn Sujana nuli ngandika marang Kyai Sudagar: "Yèn mangkono, bocah iku ya daktampa kanthi sênênging atiku, jalaran lagi ora duwe batur kok banjur ana sing mènèhi, samono iku yèn Pak Sudagar têmênan rila anggone nyuwitakake anake, aku ya gêlêm kanggonan. Sarta manèh yèn bocah mau wêkêl ing pagawean, enthengan, gumati, nastiti, ngati-ati, tur dhasar ora dawa tangane, ora-orane mung arêp tak pêrês gawene bae, nanging ya bakal tak wulang pitutur bêcik lan uga tak pêrdi bisaa maju pasinaone. Apa bocah iku wis disêkolahake?"

Kyai Sudagar: "Sampun, wontên H.I.S., malah sampun klas 5."

Radèn Sujana: "Umure kira-kira wis pirang taun?"

Kyai Sudagar: "Sampun pikantuk 11 taun."

Radèn Sujono: "Kapan anggone arêp ana ing kene?"

Kyai Sudagar: "Pêrkawis punika kula dèrèng sagêd matur ingkang têtêp. Manawi tanpa pambêngan, bokmanawi salêbêtipun minggu punika kula sagêd nyowanakên."

Sasuwene Radèn Sujana ngandikan karo Kyai Sudagar, sinambi ngombe wedang lan pacitan sawatara. Rèhning wis wayah sore, kira-kira jam 7, Kyai Sudagar banjur pamitan arêp bali mulih, lan ngaturake bangêt panuwune dene Radèn Sujana kêrsa nyugata samono lan rumasa bêgja dene kêkarêpane bisa katurutan. Sawise nyuwun pamit banjur tumuli budhal saka dalême Radèn Sujana.

Saulihe Kyai Sudagar saka dalême Radèn Sujana sadalan-dalan tansah nggagas-gagas kanthi lêganing pamikir lan manèh rumasa yèn lakune mau tansah olèh dalan kêpenak lan gampang. Kagawa saka sênênging atine, lakune ora krasa sayah babar pisan, barêng kira-kira wis jam 10 bêngi, lakune Kyai Sudagar wis têkan ngomah. Satêkane ing omah bojo lan anake durung padha mapan turu, sabab tansah ngarêp-arêp bangêt têkane Kyai Sudagar lan uga tansah nyênyuwun karo Ingkang Kuwasa, supaya lakune bisaa nêmu slamêt lan ana kasile. Sawise padha takon-tinakonan mungguh kaanane siji lan sijine lan manèh kêtêmu padha slamête, liyane bungah ya ora ana manèh. Kyai Sudagar nuli salin panganggo, banjur padha mangan. Sarampunge mangan, Si Sucipta dikon mapan turu, dene Kyai Sudagar lan bojone padha lungguh ing ngarêpan, Kyai Sudagar ndongèng kaanan kang tinêmu sadalan-dalan.Pitakone Bok sudagar: "Bapakne, kapriye mungguh dadining rêmbug?"

Kyai Sudagar: "Mangkene mbokne, mungguhing lakuku mau saka pandongamu ya ana kasile, yaiku wis olèh bêndara kang ayake nocogi karo niyatku. Dalême ana ing kutha, ngasta damêl mantri guru, kagungan putra siji. Miturut pangandikane bandara kakung, supaya Si Sucipta tumuli disowanake, sabab bêndara mantri butuh bangêt abdi. Pamundhut mangkono mau, aku ora bisa nyaguhi, mung nyuwun sêmaya sajrone saminggu, dadi mêngko tanggal 10 sasi iki aku lan kowe kudu nyowanake Si Sucipta. Kowe mulane kudu nyêdhiyakake olèh-olèh, sapantêse kaanan desa, kênaa kanggo bêbungah ndara mantri. Wêlingku nyang kowe, sing bisa anggonmu mituturi anakmu, cikbèn lêga pamikire, dadi ora tansah dadi pangeling-eling, bisaa tabêri lan gumati olèhe ngabdi. Rèhning saiki wis wayah bêngi, sesuk bae ditêrusake anggone padha rêmbugan, saiki padha mapana turu. O, iya, mbokne, kowe kudu bisa mituturi têmênan, lan jaganên aja nganti pisan-pisan gawe ciliking kêkarêpan. Yèn nganti beka ora nurut karêpku, gèk sêpira isinku nyang ndara mantri, kang samono kabêcikane. Iya bênêr, sanajan durung kêlakon Si Sucipta nyuwita ing kono, nanging rumasaku wis katara, yèn ndara mantri bêcik bangêt panggalihi,[9] miturut pangandikane lan lumrahe panampane wong desa kaya aku iki, ingatase disowani wong desa kok ya ora nyêpèlèkake, dadi kêtara yèn panggalihe ora adigung. Sarta manèh èlinga, mbokne: sing sapa nandur, mêsthi ngundhuh, wong ambuwang bakal nampani, lan manèh mbêciki wis mêsthine diwalês kabêcikan, ala ya diwalês ala."

Sajrone bapa lan êmbokne padha cêcaturan, bab anane anake kang bakal disuwitakake nyang kutha, sanajan Si Sucipta wis mapan turu, nanging ora kok turu, malah nggatèkake bangêt marang kang dirêmbug dening wong tuwane. Gagasane Sucipta, ora-orane bakal mutung utawa cilik ing ati, sabab rumasa yèn awake arêp digawe bêcik. Ananging kang dadi ngêrêsing atine, anggone arêp pisah karo wong tuwa, apa manèh pisah karo êmbokne. Wis kulina kêsandhing, jêbul enggal-enggale saminggu sapisan anggone bisa kêtêmu. Sajrone nggagas mangkono, saking ora kuwate, Si Sucipta banjur nganti ngêtokake êluh, jalaran saka ati sêdhih lan bingung. Ananging suwe-suwe aso, thukul pamikire manèh, sapira ta lawase saminggu utawa 7 dina, kajaba nèk bakal pêpisahan salawase urip, ana èmpêre nèk moh nglakoni. Mulane atine têtêp, arêp nglakoni utawa nurut apa karêping wong tuwa, apa alane ta bocah kang mituhu, mbokmanawa ing kono bisa andadèkake marganing kamulyaning awake.

Sawêngi dhêg Si Sucipta ora bisa turu, barêng krungu bapak lan êmbokne padha tangi, lan krungu anggone tata-tata barange, kang arêp digawa mênyang pasar, Si Sucipta milu tangi. Barêng wis wayahe mangkat sêkolah, suwita tata-tata pirantining sêkolah, banjur budhal. (Ana candhake).

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	Agung. (kembali) Agung.
2	Dados. (kembali) Dados.
3	mangrêtos. (kembali) mangrêtos.
4	têbih-têbihing. (kembali) têbih-têbihing.
5	Tanggal: tataning pangrasa ngèsthi tekad (AJ 1865). Tahun AJ 1865 jatuh antara tanggal Masehi: 16 April 1934 sampai dengan 4 April 1935. (kembali) Tanggal: tataning pangrasa ngèsthi tekad (AJ 1865). Tahun AJ 1865 jatuh antara tanggal Masehi: 16 April 1934 sampai dengan 4 April 1935.
6	dikon. (kembali) dikon.
7	tak. (kembali) tak.
8	lèyèh-lèyèh. (kembali) lèyèh-lèyèh.
9	panggalihe. (kembali) panggalihe.