Kajawèn, Balai Pustaka, 1938-07-16, #1667

Ăngka 57, Stu Pa, 18 Jumadilawal Jimawal 1869, 16 Juli 1938, Taun XIII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [877] ---

Ăngka 57, Stu Pa, 18 Jumadilawal Jimawal 1869, 16 Juli 1938, Taun XIII

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu.

Rêgining kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50 bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Prakawis Ngingah Kambangan - Anggêgana saking Tanah Jawi dhatêng Ostrali - Bab Sêrat Rama - Pralampita Panitisastra Prakawis Suka Kasêktèn dhatêng Durjana - Sêratipun Petruk dhatêng Garèng - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Taman Bocah.

Pangungsêt

Kasucèn, tuwin anglampahi sêsanggêman ingkang tanpa pamrih.

Wêwarah ing nginggil punika prasaja, têranging kajêngipun: Tiyang punika nindakna kasucèn, nglampahana sêsanggêman, ingkang tanpa pamrih.

Wêwarah ingkang kados makatên wau sanadyan botên dipun têrangna, inggih sampun cêtha kajêngipun, upaminipun, ingkang dipun wastani suci punika yèn ing lair inggih anggèning rêsikan, ing batosipun inggih ingkang rêsik, sampun ngantos dipun rêgêdi, upaminipun gadhah manah awon. Ingkang nama nglampahi sêsanggêman, inggih punika nêtêpi janji, sampun sok cidra, tiyang ingkang sagêd nêtêpi kados makatên punika, atêgês sampun sae kabatosanipun. Tanpa pamrih punika, upami tiyang têtulung nyambuti arta dhatêng tiyang sanès. Nanging manawi: besuk yèn ambalèkake..., punika nama isi pamrih. Inggih sawêg ing batos mungêl: Dene aku bisa mitulungi, punika inggih sampun pamrih.

Nanging manawi dipun lêbêtakên malih, kajênging suci mênggahing batos, punika ingkang suci yêktos, têgêsipun sampun botên kêmomoran. Dene bab sêsanggêman, punika lugunipun taksih pêtêng, awit kêdah wontên katrangan, sintên ingkang damêl sêsanggêman, tuwin sintên ingkang nyagêmi.[1] Punika cara grêbaning pasaksèn, prayogi mêndhêt saking Sêrat Tumuruning Wiji Manungsa, ing ngriku mratelakakên, nalika wijining manungsa badhe dipun titahakên, tampi sêsanggêman, supados botên supe dhatêng Pangeran, sarananipun tumraping pamirêng, sampun namung kangge mirêngakên mêmirêngan ingkang sakeca, mindhak botên mirêng dhawuh pangandikaning Pangeran, upaminipun tiyang mirêngakên gêndhing ingkang gampil-gampilan, ingkang nocogi manah, Kututmanggung upaminipun, nalika mirêng sindhènan: Sore-sore brêkutute jaluk ngombe, punika pun pamirêng lajêng jumênêng saha lajêng sagêd anggambarakên: Patute gêndhing kaya ngono mau ana wujude putri sing sajak mêmêla, ning ambranyak. Kêladuking raos ingkang kados makatên wau nama nyalèwèngakên pamirêng, inggih ing ngriku punika sajatining pamrih. Kosokwangsulipun manawi mirêng gêmbrèng dipun thuthuki, ing batos lajêng: hla, iki rak wong gêblêg, punika saya êmbahing salewengan. Dados namung sarwa makèwêd.

Namung manawi dipun lêbêtakên malih, pancènipun botên pating prêthil makatên, têrangipun: tiyang ingkang nêtêpi sêsanggêman wau, sajatosipun sampun tanpa pamrih, dening sampun suci. Namung sumăngga.

Cêkruktruna.

--- 878 ---

Bab Têtanèn

Prakawis Ngingah Kambangan.

Ngingah kambangan kangge ngupa boga punika manawi namung 50 dipun wastani alitan, manawi ngantos 150 dipun wastani cêkapan, dene manawi ngantos 200 dipun wastani mêmpêng, awit lajêng nama ngupados têdha sarana ngingah kambangan, punika manawi mantêp, inggih dados sarating gêsang têntrêm.

[Grafik]

Kambangan nuju dipun êngèn wontên ing sabin.

Saya dipun kathahi saya sae, ananging 200 wau kangge petangan, awit limrahipun kambangan 1 giringan punika inggih 200 wau, kêdah dipun rimat tiyang 2. Cara makatên punika ingar-ingêripun lajêng sakeca.

Ngingah kambangan makatên botên namung cêkap dipun pakani: jagung, pantun saha dhêdhak, ugi prêlu kêdah angsal pakan băngsa gêsangan: urang, kracak, keyong lan sapanunggilanipun, awit yèn botên kados makatên kambanganipun botên dêrês paniganipun (suda), sampun tamtu lajêng kadung dhatêng jăngka jangkahipun, awit malêbêtipun arta tigan lajêng badhe têlas, malah botên nyêkapi kangge tumbas jagung, pantun saha dhêdhak, tumrap dhatêng kambanganipun nama sampun cingkrang.

Ing bab 2 prakawis kasêbut nginggil, tiyang inggih sampun mangrêtos gênging paedahipun, liripun nyata bab 2 prakawis wau anjalari kambanganipun lajêng subur, inggih punika paniganipun dêrês, sampun tamtu anjalari agênging pikantukipun, ananging kadospundi rekanipun ngirid wragam[2] tumrap pakan wau. Inggih jalaran saking punika tiyang lajêng ngumbara kalihan kambanganipun, punika tamtu nuju ing papan-papan ingkang nêdhêng panèn. Ing ngriku kambanganipun pikantuk têdha 2 prakawis ingkang kapetang cêkap. 1 pantun, inggih punika pantun gogrogan ing sabin, 2 kracak, keyong sapanunggilanipun inggih pinanggih ing ngriku. Nanging sanadyan sampun makatên, inggih kêdah taksih tumbas jagung, awit pakan punika inggih sagêd andêrêsakên paniganing kambangan. Limrahipun catunipun 1 dintên, kaping 2 cêkap jagung 40 katos tumrap kambangan 200.

--- 879 ---

Kambangan wontên ing paumbaran punika inggih prêlu dipun kandhangi, awit manawi botên makatên pating blêsar, kathah sănggarungginipun, kados ta: kambangan katriwal, paniganipun pating bêcècèr, rêkaos lan ribêd dhatêng panindaking padamêlan. Dene kandhang wau kandhang gulungan.

[Iklan]

Kandhang wau namung prasaja, ingkang kadamêl bêthèk anam jaro (gêdhèg anam arang) inggilipun 1/2 mètêr, panjangipun 18 mètêr. Pangrakitipun kadamêl pasagi panjang, alang 3 mètêr, panjang 6 mètêr. Ing padon lajêng winêwahan aub-aub samètêr, damèn dipun gapit winujudakên êmpyak, ngandhapipun dipun sukani damèn minăngka patarangan. Pancèn ing ngriku paniganing kambangan-kambangan wau. Bêthèk wau sagêd kagulung lampit.

Ing dhusun-dhusun limrahipun 1-2 wontên tukang ngèbèr tigan. Tukang ngèbèr wau sabên enjing dhatêng panggenan tukang kambangan prêlu kilak tiganipun. Tumrap samangke sajinahipun caruk banyu f 0.125. Manawi sampun anglêmpak angsal-angsalanipun lajêng dipun pilihi, cêkakipun kadamêl nomêr 1, nomêr 2, sarta nomêr 3. Ambokmanawi sabên sapêndhak dintên lajêng pasokan dhatêng juragan tigan, lajêng nampi arta samantên rupiyah manjing pasokan, samantên rupiyah êmpingan. Tukang ngèbèr wau ugi prêlu nyukani panjêr dhatêng tukang kambangan, pamurihipun têtangsulan sampun ngantos kaliyakakên. Badhe kasambêtan.

Sumadi, Pangarasan.

--- 880 ---

Anggêgana saking Tanah Jawi dhatêng Ostrali

Kados para maos sampun mirêng ing bab wontêning motor mabur saking tanah Jawi dhatêng Ostrali. Mênggah têrangipun lampah anggêgana punika kapetang sêsambêtanipun lampah anggêgana saking nagari Walandi dhatêng tanah Jawi, ingkang katindakakên dening K.L.M. lajêng dipun sambêt ing motor mabur sanès, saking tanah Jawi dhatêng Ostrali, dipun tindakakên dening K.N.I.L.M. Lampah punika ingkang langkung wigatos, sagêd ngenggalakên lampahing sêrat-sêrat saking nagari Walandi dhatêng Ostrali.

[Grafik]

Nginggil: motor mabur nalika mabur wontên ing gagana. Ngandhap: para pangagêng ingkang sami tumut numpak motor mabur.

Kala tanggal 4 wulan punika wiwitipun kawontênakên lampah anggêgana saking tanah Jawi dhatêng Ostrali. Kala ing dintên wau nuju wanci siyang, bêntèripun sumêlèt sangêt, ewadene kathah oto anglur sami dhatêng papan anggêgana ing Cililitan, Bêtawi, dipun titihi ing para agêng tuwin sanès-sanèsipun, ingkang sami badhe anjênêngi bidhaling motor mabur wau. Motor mabur ingkang badhe bidhal punika PK - AFM.

Ing ngriku katingal kêmpaling para pangagêng nagari tuwin militèr, para golongan among dagang tuwin sanès-sanèsipun. Botên dangu kêmirêngan wontên suwara ambrêngêngêng ing gêgana, inggih punika dhatênging motor mabur kêkalih saking Bandhung, dipun titihi Edeleer Kuneman tuwin dhirèktur V. en W. van Haeften.

Dumugi wanci badhe bidhaling motor mabur kawontênakên pahargyan kanthi wêdhar sabda ingkang kapangandikakakên ing panjênênganipun Tuwan Nieuwenhuis wêwakil Knilm tuwin Tuwan van Haeften.

Ingkang nglampahakên motor wau Tuwan Van Messen, dene ingkang nyarêngi tumut wontên ing ngriku Tuwan-tuwan Kuneman, van Haeften, van Bovene, up redhaktur Aneta. Dhirèktur rijksluchtvaart, van

--- 881 ---

Eden van der Pals, namung dumugi Dhènpasar. Sarampunging pamahargya, motor mabur ingkang badhe bidal lajêng anggêrêng, saha lajêng anggêgana mubêng, dados tandhaning suka panuwun, wusana bablas ical saking sawangan, ngênêr dhatêng Surabaya.

Jam 3.25 panggêgananing motor mabur sampun dumugi sanginggiling kitha Surabaya, kathah para agêng ingkang sami mapag ing papan anggêgana. Jam 3.45 bidhal saking Surabaya, winêwahan pamuji arjanipun ingkang sami wontên ing ngriku.

Sabidhalipun saking Surabaya, lampahing motor mabur andêdêl tanpa sangsaya, wontên ing ngriku kêpapag motor mabur Quantas ingkang anggêgana saking Rambang, lampahipun sliringan cakêt sangêt pêsat kados kilat, ing ngriku katingal kumlawening tanganipun ingkang sami numpak.

Sarêng ngambah sanginggiling parêdèn ijèn, anglangkungi pucaking rêdi, ing ngriku motor mabur ambêlês malêbêt ing mega pêthak, lajêng jumêdhul wontên sanginggiling mega, lumahing mega katingal kados sagantên ing ngawiyat. Motor mabur PK-AFM katingal ngalela ijèn kados ratuning gêgana, caraning pawayangan botên beda kados aburing Radèn Gathutkaca nalika nganglang wontên sanginggiling mega malang. Botên dangu sliringan malih kalihan motor mabur ingkang bidhal saking Bali badhe dhatêng tanah Jawi, namung katingal sacleretan, ingkang araos nyabawa: slamêt, slamêt.

Salangkungipun saking gêgana ngriku narajang angin ingkang araos anduwa panggêgananing motor mabur, rahayu krodhanipun Hyang Bayu wau kêndhih dening karosaning sinatriya ingkang pangawak waja agêtih bènsin, anggêrêng narajang purun. Wusana motor mabur cumalorot mandhap ing Dhènpasar tinampèn ing pahargyan, suwaraning musik ngumandhang ing ngawiyat kados mapag ingkang nêmbe rawuh. Suwaraning găngsa ngungkung kados pêpindhaning sabawa: jaya, jaya. Salajêngipun motor mabur grêg mapan ing pakèndêlan, tinampi ing suka-suka.

[Iklan]

Upamia tiyang, motor mabur PK-AFM saya mapan kakiyatanipun, lajêng anglajêngakên lampahing wanci dalu, jam 6.55 enjing sampun culamorot dumugi ing Kupang.

Wusana ing salajêngipun, motor mabur wau lampahipun dumugi Ostrali, pinahyarga[3] kanthi gambiraning manah. Saha motor mabur wau sampun wangsul malih dhatêng tanah Jawi, wilujêng botên kirang satunggal punapa.

Pawartos saking Administrasi.

Lêngganan nomêr 4430 ing Sala. Kados adpêrtènsinipun Tuwan Zaed Toz ing Kajawèn nomêr 50/51, punika f 1.50.

Lêngganan nomêr 2184 ing Bandhung. f 1.50 sampun katampi, acc.

--- 882 ---

Bab Sêrat Rama

Kawêdharakên dening R. Arjawiraga wontên ing radhio Nirom II ing Bêtawi.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 56.

5 Êngês. Bab êngês punika amujudakên gêgambaraning raos susah, kados ta susahipun satriya Rama nalika pisah kalihan garwa, putêking panggalihipun ngantos mujudakên kados angganing tiyang kênganglangan. Makatên ugi kala Dèwi Sinta wontên ing taman Argasoka dipun adhêp ing Dèwi Trijatha, ing ngriku katingal anglêsing panggalihipun Dèwi Sinta, saking anggèning sampun botên kagungan pangajêng-ajêng pinanggih kalihan ingkang raka malih, ing ngriku cêtha kasantosaning panggalihipun Dèwi Sinta ingkang tansah gêgandhengan kalihan panalăngsa, nêtêpi watêking putri utama. Panalangsanipun Dèwi Sinta wau kacêtha wontên ing sêkar Mijil, ingkang ungêlipun makatên:

sun wartani laraningsun nini | kinarya lêlakon | pinisahakên dening mangsane | sih-sinihan sinarang ing Widdhi | tan tulus karonsih | lunga jiwaningsun ||

tan karasèng laraning wanadri | duk maksih karongron | sagon-ênggon ramanira kuwe | Ramawijaya gung sabên ratri | gunêm sastraniti | lawan pandhita gung ||

sastracêtha parikramèng wangsit | utamane kang wong | dadi ora ana panggalihe | mêngko iki pinisahkên mami | lan kalulut adi | lêhêng matia wus ||

kabèh isining taman puniki | wèh lara maring ngong | tur pinunjul taman Soka kiye | wisma mas tur rinênggèng sotyadi | prandene wak mami | enak nèng wana gung ||

kêmbang-kêmbang akèh amêpêki | adi kang kêkayon | iya kaya kunjara rasane | barang katon kang karungwèng mami | anyênyêndhal ati | mêmêdhot jêjantung ||

sarirèng ngong sayah dening kingkin | donya gêng wirangrong | mati bae ciptaningsun kiye | yèn tan panggih lan pangeran mami | Ramawijaya glis | aywa wèt mangunkung ||

Rêtna Trijatha sigra amipis | sagung oyod-oyod | sulur-sulur babakan kelore | winoran candhana dènnya mipis | kinonyohkên aglis | marang sukunipun ||

Tumrap panyandra ingkang pinanggih wontên ing tiyang maos, punika kagambarakên makatên: nuju lingsir dalu, mirêng wontên tiyang maos, swara èstri, sêkaripun Mijil, ingkang mujudakên mêmêlasipun Dèwi Sinta. Punika raosipun sagêd angunjalakên napas sayêktos. Botên anèh saupami wontên tiyang alok: Iki apa, nèh. Panyapa matên[4] wau, jalaran kêtarik saking suraosipun.

6 Grêgêtipun Sêrat Rama, punika pinanggih sabên paprangan. Babagan paprangan punika raosipun inggih sagêd anênangi manah, samăngsa wontên ingkang kasoran, manawi ingkang kasoran wau ingkang botên dipun rêmêni, lajêng dipun lokakên: sukur. Nanging manawi ingkang kasoran ingkang dipun rêmêni, lajêng tuwuh wêlasipun, malah trêkadhang ambrêbês mili, makatên punika botên sanès, kabêkta saking gêsaning cariyosipun.

7 Umpak-umpakan. Ingkang dipun wastani umpak-umpakan punika pangrêngganing basa ingkang ngucapakên [nguca...]

--- 883 ---

[...pakên] kawontênan ingkang langkung saking mêsthi, kados ta pangrêngganing pura Ngalêngka:

[Iklan]

[Dhandhanggula]

langkung asri busananing puri | ing Ngalêngka kancana sadaya | gêdhong-gêdhong lan pagêre | miwah gapuranipun | jroning pura awarni-warni | gapura tan petungan | sadaya mas murub | wêwanan miwah sagaran | kêbon kêmbang-kêmbang lêt gapura sami | ewon gêdhong jro pura ||

sabên gêdhong êjam siji-siji | sabên gapura pucak mutyara | kumala nila widure | pakaja myang jumêrut | lumrah pagêr-pagêre akik | ijo wungu lan abang | seta miwah dadu | gapura ukir-ukiran | sawarnining gapura mring sari-sari | manik ingukir samya ||

Ungêl-ungêlan ingkang kados makatên punika dipun wastani umpak-umpakan, ingkang kêlimrah dados ucap-ucapan wontên ing sêrat waosan. Ewasamantên tumrapipun wontên ing raos, tiyang botên badhe maibên dhatêng kasugihanipun Prabu Dasamuka, malah adhakanipun tiyang mungêl: Wah, samono ya, kasugihane ratu Ngalêngka kuwi, la wong akik kok dianggo pagêr.

8 Kabatosan. Tumrap ing sêrat waosan, raos ingkang anggêpok dhatêng kabatosan, punika kados sampun dados karêmênan, măngka mênggahing Sêrat Rama, kathah sangêt suraos ingkang lèrèg dhatêng kabatosan, malah wontên ungêl-ungêlan ingkang asring kapêthik tuwin adhakan dipun apalakên ing tiyang, inggih punika nalika Sang Ramawijaya dipun gumuni dening Anoman, anggèning sagêd dumugi pucaking rêdi Rêksamuka, măngka sanadyan dewa pisan botên wontên [wontê...]

--- 884 ---

[...n] ingkang purun ngambah ing ngriku, jalaran saking sangêt ing gawatipun. Tumrap Anoman piyambak, sampuna mêdal ing gêgana botên sagêd dumugi ing ngriku. Ing ngriku sarêng Sang Rama mirêng aturipun Anoman wau lajêng ngandika: O, Anoman, kowe kuwi jênêng bêbakal, gampang lan ewuh iku rak ana kang gawe, yèn wani ing gampang, wêdi ing kewuh, iku bakal ora tumêka, gampang ewuh iku yèn diantêp dadi siji, ing purwane pancèn ora ana. Luguning ungêl-ungêlanipun wontên ing sêkar makatên:

[Dhandhanggula]

kunêng lingnya Ramadayapati | angandika Sang Ramawijaya | hèh bêbakal sira kuwe | gampang kalawan ewuh | apan ana ingkang akardi | yèn wania ing gampang | wêdia ing ewuh | sabarang nora tumêka | yèn antêpên gampang ewuh dadi siji | ing purwa nora nana ||

Suraosing ngèlmon ingkang kados makatên punika, pinanggihing wontên panyuraos warni-warni, wontên ingkang anggèning anggagapi lêlambaran kalangkungan, nêtêpakên kasêktènipun Sang Ramawijaya, ingkang wosipun angluhurakên dhatêng kalangkungan wau.

Wontên malih ingkang lajêng ngringkês: cêkake, wong kuwi waton wis ora nganakake apa-apa, wis rampung.

Ungêl kados makatên punika, prayogi dipun mangke rumiyin. Punapa inggih ta tiyang botên ngawontênakên punapa-punapa punika gampil, kados manawi dipun manah yêktos, angèlipun malah ngungkuli anggagapi barang ingkang sakalangkung samar, awit adhakanipun, anggèning ngakên botên punapa-punapa punika, sajatosipun malah ngawontênakên. Manawi tiyang nyawang gampang angèling kawontênan ingkang maujud, punika gampil, balik mawang gampang angèling batos, punika ingkang tansah tuna-dungkap, awit uthak-uthêkipun, botên sande namung badhe bêbakal, têgêsipun damêl. Inggih ing ngriku punika dununging pada patanya agêng.

[Iklan]

Para miarsa, kados sampun cêkap anggèn kula ngandharakên suraosing Sêrat Rama wêdalan Bale Pustaka. Pangalêmbana kula punika sajatosipun dèrèng paja-paja ngiribi kalihan kawontênanipun ingkang saèstu. Mila eman sangêt saupami sêrat waosan ingkang kados makatên punika ngantos botên dipun uningani ing ngakathah, saya tumrapipun dhatêng para mudha ingkang sampun ngiwakakên dhatêng raos kajawèn, manawi botên maos Sêrat Rama, punika satunggiling kapitunan, dene botên sumêrêp bilih băngsa Jawi gadhah sêrat waosan ingkang adi luhungipun kados makatên.

Sêrat Rama punika aksaranipun latin, ing pangangkah sagêda jêmbar, gampil dipun waos ing sintên kemawon, ingkang nocogi kalihan jamanipun.

Wusana para miarsa kaparênga ngêgungakên pangapuntên dhatêng atur kula sadaya wau. Nuwun.

--- [885] ---

[Iklan]

--- 886 ---

Wulang Sae

Pralampitaning Panitisastra Prakawis Suka Kasêktèn dhatêng Durjana (Tiyang Lampah Piawon)

[Mijil]

Ujar samar pinêcah kawijil | sajroning wêwaton | layang Nitisastra pralambange | ling-èlingên saliring pêpeling | pêlêngên ing ati | ywa nganti tumpangsuh ||

pasang sêmu kang bisa nampani | paninting suraos | êsahêna supaya pasahe | mring pasêmon kang mèsi sabda di | kasidaning dadi | pralabdèng pituduh ||

kawruhana kono ana muni | pêpacuh lan pakon | mring wong sugih ing guna kasaktèn | aja kongsi sung guna kasaktin | tinujwèng pra juti | kang lumrah kêlaku ||

kalanturing catur aran maling | nanging kang mangkono | nora gamblang kurang panglimbange | ala iku tan ngêmungke maling | wong kêtarik melik | băngsa colong jupuk ||

sing sapa wong padha anglakoni | panggawe piawon | nadyan ratu yèn ala lakune | iya jênêng janma ala ugi | dening padha janmi | apa paenipun ||

pêpintaning pangkat gêdhe cilik | tan bisa carub wor | kanggo bawur alaning lakune | ala iku yêktine mung siji | kabèh padha ugi | nora loro têlu ||

liring ala têtêpe kang yêkti | tan lyan nèng lêlakon | iya iku alaning panggawe | kaya ta wong gawe lara pati | cilike akardi | tuna rusak-rusuk ||

catur laku iku wus nyrambahi | mring kabèh lêlakon | kang kalêbu alaning panggawe | agawe sak sêrik wirang isin | sinêbut misakit | mring ati kaetung ||

ya mulane sanadyan maharsi | kang arsayèng awon | winantua bêntur[5] subratane | nanging lamun dhêmên mialani | sayakti katali | aran maharsi dur ||

nora pisan bisa anasabi | alaning lêlakon | kaalingan aran maharsine | sinamuring pamarta mangardi | dikongsia prapti | pirang atus taun ||

antuk guna kalawan kasêktin | saciptane dados | kinawasa mandi sasabdane | upama wong sinabdan mrih dadi | ingkang wrêjit cacing | sakala kêlakun ||

kang mangkono nora kêna mukir | karan rêsi awon | krana saka alaning panggawe | Nitisastra wus mralampitani | pitunaning rêsi | sasar kang kinayun ||

kaya-kaya candhana upami | uwite tan katon | pinulêt ing ula luwih gêdhe | luwih mandi wisane mawarsi | êpange makêthi | kêthèk pating plangkruk ||

kaèbêkan kombang ngrubung sari | rêbut madu andon | bawa swara ambrêngêngêng rame | iku dadi sêmuning maharsi | sasaring martapi | têpane tan patut ||

limput sêdya utama martani | mardi karahayon | amung kayun yinuyun wong akèh | amakolih kêluwih mrih melik | lir sêmuning kapi | rinampèk anggraut ||

ambêg punggung umbag suka myarsi | panggunggunging uwong | kang kaparèng sapa ngarêpane | pinarbut ing pamrih lan pakolih | kalêganing ati | wong kang lagi entuk || Badhe kasambêtan.

Pranata.

--- 887 ---

Sêratipun Petruk dhatêng Garèng

Ingkang taklim.

Wiyose, Kang Garèng, andadèkna wêruhanamu, yèn aku saiki ana ing Sêmarang, tur iya lagi rupyan-rupyan sarta lim-liman ana ing rèsturan. Sajêrone aku nulis layang iki, aku lagi nglabasake : sêga gorèng rong piring, mi gorèng rong piring, sladha rong piring, capjae rong, iki lagi ngaso, Kang Garèng, wêruh, apa sing ana ing porok iki ... gorengan limpa, Kang Garèng, lo, rak iya ngono wong ana ing paran kuwi, sanadyan ana ing ngomah ibarate: kêndhile langganan mêngkurêb, nanging ana ing paran kudu sing royal sawatara, dadi katone mêtontong.

[Grafik]

Kowe lagi anu wis tak kandhani, Kang Garèng, lungaku sapisan kiyi, ora mung adhimu makne Kamprèt bae, sanadyan Bu Mar iya mèlu. Bawane wong wadon, Kang Garèng, iya ora kêna dipaido, le lêlungan iki, dunya branane prasaksat digawa kabèh, jarene kuwatir nèk ana ing paran diarani ora salin-salin. Malah panganggone sing wujud mas intên, diênggo kabèh, Kang Garèng, dadi iya nganggo: suwêng , kalung, madhalyun, pênitine rupa loro, iya pêniti rèntèng, iya pêniti rêmpèyèk - kae, lo, pêniti sing mêthuthuk - iya nganggo gêlang, malah têlung pasang diênggo kabèh, ali-ali, wah, driji sêpuluh, dikêbaki, Kang Garèng, nganggo... binggêl utawa ora, êmbuh aku ora pati ngawasake. Cêkake, Kang Garèng, ana ing paran iki, iya makne Kamprèt, iya Bu Mar, rupane padha mêncorong lan pating glêbyar nganti kaya... klithikan, Kang Garèng. Padha manganggo kaya ngono kuwi aku iya mupakat bae, sabab banjur ana sing kanggo jaga-jaga yèn kêkurangan sangu.

Pangkatku saka ing Batawi dina Slasa tanggal 5, Juli Kang Garèng, tumêkane ing Pakalongan kira-kira jam 3, aku kêtêlon têrus anjujug ing omahe kaipe, kang dadi opsihtêr ing Sragi, kira-kira 15 km saka pakalongan. Ana ing sêtatsiyun dipêthuk motor, Kang Garèng, mulani bisa anjègrèg kaya ndara tuwan lan ndara nyonyah-nyonyah. Kalane ana ing sêpur kabarêngan kênalan pirang-pirang, timbangane aku arêp apa-apa kudu tansah tawa bae, tak putus, aku kêtêlon sajêrone ana ing sêpur têrus-têrusan ... patigêni, mulane barêng têkan ing Sragi, sadhiyane dhahar iya banjur tak antêm wèlêm, [wè...]

--- 888 ---

[...lêm,] nganti nglabasake limang piring, wêtênge kok banjur rada antêng, Kang Garèng.

Sauwise padha rêrêmbugan omong kosong sawatara, kira-kira jam 5 aku nilpun bêndara patih ing Pakalongan, awit aku kêpengin nyumurupi kaanan sing anèh-anèh ing Pakalongan kono, nèk ana bêgjane aku bisa andhèrèk turne bêndara patih, wèh, lumayan, Kang Garèng, mulane aku banjur mêrlokake tilpun mau. Hallo, mêngkono wiwitane anggonku tilpun. Kana amangsuli: Hallo, ngriki patih. Ing kala samono aku durung suwe mêntas nonton kêthoprak lan wayang wong, dumadakan aku kalalèn anggonku pitakon jêbul mêngkene: Hallo, ngriku ndara patih. Patih sintên, Patih Lugêndèr punapa Sêngkuni. Barêng kana katara sajak kagèt, aku lagi kèlingan, yèn aku iki lagi tilpun-tilpunan karo ndara patih têmênan. Mulane kanthi gurawalan aturku mêngkene: Panjênêng... nêng... an, ndara pa - pa - patih, kula Mas Ngantèn Petruk saking Bêtawi. Wah, barêng bêndara patih priksa sapa sing tilpun marang panjênêngane, anggone dhawuh nrêcêl, Kang Garèng: Sampeyan Mas Petruk, dhatêng sampeyan ngriki napa kalih Mak Kamprèt, kenging napa botên anjujug têng griya kula, yadhug, yadhug. Wèh, hla ya kuwi, Kang Garèng, wong kuwi nèk disanak, sok banjur lali nyang duga prayoga. Barêng bêndara patih mau sêmanak lan andêmênakake bangêt pangandikane mau, aku iki kok banjur lali duga prayoga, kathik tak wangsuli mangkene: Nun inggih, kula botên anjujug ing kapatihan, awit wau sadintên sampun patigêni, mangke wontên ngriku, gèk... durung nganti rampung anggonku matur, ndara patih wis dhawuh mangkene : Kêpatihan sugih bêras. Wah, Kang Garèng, aku ora bisa ngampêt banjur gumuyu latah. Bêndara patih banjur dhawuh warna-warna karo gumujêng: Mas Petruk ki sok ana bae - he, he, he, bok êmpun rupi-rupi - hi, hi, hi, sing dingêndikakake niku - hu, hu, hu, wong le anèh-anèh - èh, èh, èh, cêkake benjing napa têng gèn kula - ho, ho, hok. Aku banjur matur iya karo gumuyu, nanging rada nyêbal karo padatan, ora kok yèn wandane pungkasan tiba wulu, guyune: hi, hi, hi, tiba taling, guyune: he, he, he, lan sapiturute, nanging mangkene: bokmanawi benjing-enjing - ehing, ehing, ehing, sapunika têksih sayah - ahah, ahah, ahah, sapunika badhe ngaso -aho, aho. Cêkake, Kang Garèng, ana ing tilpun kono, panjênêngane bêndara patih karo aku banjur gêguyon gojèg rame kae, pungkasane bêndara patih banjur dhawuh, yèn kira-kira jam 8 panjênêngane arêp rawuh karo ndara dèn ayu ana ing pondhokanaku, prêlu arêp nêmoni rayimu aku sakalihan Mak Kamprèt, ngiras-ngirus mangsuli pisitêne kaipe.

Ing batinku: Cilakak kêras, ora bisa ngeple-eple ana ing lincak karo nisil jagung, nanging saka bungah-bungahe arêp kêtêmu bêndara patih sakalihan, pikiranaku: wêktune isih sêwêngi muput, sakondure tamu, bisa diayati panisile jagunge.

--- 889 ---

Jam 8 thèng, bêndara patih sakalihan wis rawuh têmênan ana ing pondhokanaku. Sabanjure, wah, gêgujêngan karo aku lan kaipe nganti katog, Kang Garèng. Pungkasane panjênêngane dhawuh nyang aku, supaya esuk-esuke sowan nyang kêpatihan, prêlu arêp dicangking tindak turne, Kang Garèng.

Esuke kira-kira jam 10, aku sarta Mak Kamprèt, apadene nini Opsihtêr Sragi, wis kêyunggut-kêyunggut lumêbu ing kapatihan. Bu Mar kapêksa taktinggal ana ing Sragi, sabab ora kêna mambu bènsin, lumrahe Bu Mar kuwi sok banjur sirahe krasa ambêdhêdhêg, wêtênge mumêt. Dening bêndara patih sakalihan, kene ditămpa kanthi rênaning panggalih. Sauwise aku sakloron, utawa nini opsihtêr diglontor limun, kene kabèh padha andhèrèk bêndara patih sakalihan padha budhal mênyang Batang prêlu didhawuhi nonton kaanane lelang iwak kang diadani ing sawijining kumpulan kang diarani: Ngupaya Mina. Bab iki ing besuk bae takcaritani sing nganti blêjêt, têgêse: nganti talêsih bangêt. Saiki aku mung bisa ngandhakake: bagus, bêcik, tur mumpangati tumraping rakyat.

Kajaba iki aku didhawuhi andhèrèk nonton kaanane kabudayan nênun ing Pakalongan, kang ditindakake ana ing sajêroning ngomah lumrah, Kang Garèng. Bênêr pamêtune kabudayan tênunan ing Pakalongan kuwi umume ora gawe andrêbala, nanging iya wis jênêng lumayan, bab iki ing besuk bae takcaritani sing nganti mèphèt.

Liyane prakara loro sing wis takkandhakake mau, ing Pakalongan ana saprakara manèh sing pantês digatèkake ing sadhengahing uwong, sing trêsna nyang nagara lan bangsane. Iki aku ora mung nêksèni dhewe, malah rada takjingglêng, mulane aku iya bisa cêtha, yaiku ing bab anggone bisa nyambutgawe bêbarêngan antarane: pangrèh praja, irigasi lan pabrik. Jalaran kaanan sing kaya mêngkono mau, ing Pakalongan iya ora ana kaum tani sing kêdumêlan bênggala jalaran sawahe kurang banyu. Mêngkono uga ing Pakalongan iya ora ana kangjêng tuwan-kangjêng tuwan Lănda pabrik sing main bêgita-bêgitu, jalaran kêbone têbu kêkurangan banyu. Priyayi pangrèh praja sing dipêrmain ing pabrik nganti kalakon dipindhah, malah dipènsiun, jalaran ora bisa ambantu pabrik, ing Pakalongan iya ora ana. Punggawa irigasi sing ngrangkul salah siji, apa pabrik, apa kaum tani, ing Pakalongan iya ora ana manèh. Kabèh mau jalaran saka kaanane pranatan ing kono, mula bagus bangêt, nganti iya ora bisa siji lan sijine golongan têlu mau nganti bêngkrik barang kuwi. Iki pantês saupama ditulada ing nagara liya. Mulane bab iki ing besuk iya arêp takrêmbug karo kowe sing nganti cêsplêng kae.

Wis samene bae, Kang Garèng, wong saka anggonku nulis layang iki, rèkêninge rèsturan banjur saya sathekruk. Liya dina bae taklayangi manèh.

Rayimu: Petruk.

--- 890 ---

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès).

TANAH NGRIKI.

Lulus examen Vroedmeester. Awit saking ada-adanipun Geneesheer Directeur v/h Petronella Hospitaal Ngayogya lan ugi sampun sarêmbag kalihan pangagênging Pakaryan Kasarasan, Petronella Hospitaal sampun ngawontênakên cursus Vroedmeester (dhukun bayi jalêr), mêndhêt saking mantri verpleger klas 1. Cursus wau sampun kalêksanan dipun tindakakên, lan nalika tanggal 30 Juni lan 1 Juli sampun kalampahan wontên examen Vroedmeester, wontên candidaat 7, wusananipun sami lulus sadaya. Namanipun para ingkang lulus wau: 1. M.K. Paulus; 2. M.S. Atmopurwono; 3. M.S. Dibyoyuwono; 4. M.J. Darmowinoto; 5. Puspowardoyo; 6. M. Pilvanus Dangin; 7. M. Israel.

Utusan dalêm Nata Ngayogyakarta dhatêng nagari Walandi. Miturut katrangan, utusan dalêm Nata Ngayogyakarta dhatêng nagari Walandi, bidhalipun benjing tanggal 3 Augustus. Sadumugining Bêtawi badhe sowan Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana ngaturakên gambar album nalika Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana rawuh ing Ngayogyakarta.

Pasiraman Tirtomoyo kapitunan. Miturut katrangan, pasiraman Tirtomoyo ing Surakarta, ing taun punika pinanggih tuna, lêbêting arta wontên f 3193.61, wêdaling arta wontên f 3351.61. Kiranging angsal-angsalanipun wau, kakintên jalaran saking pasiraman ingriku punika botên kangge umum, limrahipun namung dipun lêbêti ing golongan ingkang wontên tuwin para priyantun.

Arta ical. Tumrap barisan Madura ing Sumênêp ing sabên wulan tampi waragad f 10.000.-. Ing kala mêndhêt arta ing kantor post cacah samantên wau, sarêng dipun etang pinanggih kirang 1000 rupiyah sami arta kêrtas nyadasa rupiyah. Dene cirining arta ingkang ical wau seri 1681 dumugi 16899 AL. Salajêngipun pulisi lajêng nitipriksa dhatêng pundi-pundi.

N.I. Handelsbank. Ing tanggal 14 wulan punika N.I. Handelsbank ambikak pang wontên ing Malang. Ingkang katêtêpakên dados agent ingriku Tuwan H.J. Knottnerus, ingkang sapunika dados sub-agent ing Surabaya.

Ingkang Bupati Cianjur dhatêng nagari Walandi. R.T.A.A. Surianata Atmaja, Bupati Cianjur sampun bidhal dhatêng Eropa sagarwa putra. Ingkang bupati wau ugi tilas warga Raad Kawula.

Pangeran Damrong. Ing wêkdal punika, Pangeran Damrong, satunggiling pangeran Siam ingkang misuwur ahli kawruh babagan barang kina, rawuh ing tanah Jawi, pêrlu ugi badhe migatosakên ing bab babagan barang kina. Ingkang sampun dipun priksani museum ing Bêtawi.

Kamajênganging tukang cukur. Ing Sêmarang wontên golonganing tukang cukur ingkang damêl paguyuban ngawontênakên liburan ing dintên Ngahad. Tindak wau sampun dipun wiwiti, warganipun sawêg wontên 10.

B.K.P. Hangabèi kautus dhatêng nagari Walandi. Ingajêng wontên wartos bilih ingkang jumênêng wêwakil Nata Surakarta benjing dintên paargyan jumênêngan nata 40 taun dhatêng nagari Walandi, putra dalêm ingkang sampun wontên nagari Walandi. Ing sapunika kaewahan ngutus B.K.P. Hangabèi sakalihan.

N. Verg: Kleine Landbouw Kasri. Ing Malang wontên ingkang ngadani ngêdêgakên paguyuban ingkang nama N. Verg: Kleine Landbouw Kasri. Pakêmpalan wau ing sakawit saking ada-adanipun R. Tirtoatmojo, namung apawitan f 60,-, dumugining taun 1937 sampun dados f 842.30. Ing sapunika wontên sêdya badhe dipun agêngakên sarana ngawontênakên aandeel, ingkang saandeelipun rêgi f 5.-.

Waarnemend 1e Gouvernements-Secretaris. Miturut wartos praja, ing salêbêtipun 1e Gouvernements-Secretaris Tuwan J. Ramaer verlof, ingkang kawakilakên Tuwan E.A. Zeilinga, ing sapunika Gouvernements-Secretaris. Dene ingkang kapatah amakili padamêlan wau, Dr. Moh. Nazif, ing sapunika referendaris ing Alg. Secretaris.

[Grafik]

Cooperatie ing dhusun-dhusun. Awit saking ada-adanipun Dr. Joko Marsaid ing Surabaya badhe ngêdêgakên cooperatie wontên ing dhusun-dhusun, ngangkah supados têtiyang ing padhusunan sampun ngantos kagubêd ing lintah dharat. Ing sapunika golongan pangrèh praja sawêg niti sagêd utawi botênipun cooperatie wau tumindak ing padhusunan.

Pados lisah pèt ing Nieuw Guinea. Wêwakiling N.K.P.M. Ir. Vreede ing Bêtawi sampun dumugi ing Nieuw Guinea. Ingriku pêrlu badhe pados lisah pèt, saha badhe ngangge bêbau 5000.

Papan paboyongan ing Selebes. Miturut wartos, wiwit wulan Juli punika, kawontênakên têtiyang boyongan saking tanah Jawi cacah 1500 dhatêng papan paboyongan ing Selebes. Papan ingkang kangge sadhiyan wau pasitèn maluwa ing bawah laladan Palopo, kaprênah tikungan ing Boni. Pasitèn ingriku punika sampun dipun priksa, botên kêkirangan toya. Miturut wartos ingkang badhe ngrumiyini boyong mriku têtiyang saking Ngayogya, wontên 350 kulawarga.

Tanah ngriki kêkirangan vroedvrouw. Mirid saking wontêning papriksan ingkang cocog kalihan kawontênan, ing tanah ngriki punika kenging dipun wastani taksih kêkirangan vroedvrouw, punika sagêd nitik saking cacah jiwa tiwasing têtiyang ingkang ngajal mêntas gadhah anak tuwin tiwasing bayi. Tumraping vroedvrouw wau ingkang umum sawêg pinanggih ing kitha-kitha wontên ing padhusunan taksih langka wontênipun, saha têtiyangipun inggih dèrèng mangêrtos dhatêng kajênging pitulungan ingkang makatên wau. Mila ingkang wajib tansah ambudidaya kêcêkaping pitulungan tiyang gadhah anak ingkang gêgayutan kalihan vroedvrouw wau.

Ambikak Lyceum. Benjing tanggal 1 Augustus ngajêng punika ing Malang wontên bikakan Lyceum, dene A.M.S. ingriku badhe kasuwak saking sakêdhik.

Angsal-angsalanipun S.C.S. Miturut pêpetangan, angsal-angsalanipun S.C.S ing wulan Juni kêpêngkêr wontên f 259.000,-, ing wulan Juni taun kêpêngkêr wontên f 268.000.-. Angsal-angsalan ing salêbêtipun satêngah taun punika wontên f 1.184.000.-, ing pêpetangan makatên taun kêpêngkêr wontên f 1.171.000.-

--- 891 ---

Bank Nasional. Wontên wartos, ing Cirêbon badhe dipun adani ngêdêgakên pang Bank Nasional. Ingkang ngadani Mr. Yusuf tuwin Tuwan Bajuri. Pangrancanging pawitan badhe 15 dumugi 20 èwu rupiyah.

Congres Sangkara Mudha. Kawartosakên, wiwit tanggal 23 dumugi 25 Juli punika, Sangkara Mudha ing Ngayogyakarta, badhe ngawontênakên congres manggèn ing pandhapi Purubayan. Mawi kawontênakên têtandhingan ulahraga warni-warni. Sangkara Mudha punika sampun gadhah pang wontên ing Bêtawi, Surakarta, Madiun tuwin sanès-sanèsipun. Pangrèhipun agêng manggèn ing Ngayogya.

Manggih sakeca wontên ing purug. Tiyang nama Bok Kasanrêja, ing dhusun Banyudana, Ponorogo, asli wangsulan saking Nieuw Caledonie. Kala wontên ing ngrika, Bok Kasanrêja wau kapêndhêt rencang dening Tuwan Guroo kadadosakên babu, ingriku Bok Kasanrêja dipun sihi bêndara, sakeca gêsangipun. Sarêng Bok Kasanrêja wau wangsul dhatêng nagarinipun, dèrèng ngantos sataun sampun kapurih wangsul dening satunggiling tuwan, kapurih dados koki wontên ing hotèl. Bok Kasanrêja punika ginêmanipun sampun kekuk, malah sampun mèh botên sagêd basa Jawi, pakulinanipun namung Prancis.

A.M.S. ing Purwokêrto. Awit saking panyuwunanipun golongan kathah ing Purwokêrto, supados ing Purwokêrto dipun wontêni pamulangan A.M.S. Makatên ugi tumrap golongan Missie ugi gadhah sêdya badhe ngêdêgakên pamulangan kados makatên.

Inheemsche Land en Tuinbouwcursus. Pamulangan Inheemsche Land en Tuinbouwcursus ingkang dipun adani dening "Perhimpunan Pemberantas Pengangguran Pemuda Indonesia" ing Mojokêrto, sampun sagêd ngêdalakên murid 7, wulangan 2 taun. Ing salajêngipun pamulangan wau badhe kawiwitan wontên ing tanggal 1 Augustus ngajêng punika. Ingkang Katampèn malêbêt ingriku lare wêdalan saking H.I.S., saking pamulangan angka 2 tuwin sanès-sanèsipun.

Pindhahan S.S. R. Stambul, opzichter klas 1 ing Bumiayu, kapindhah dhatêng Bandung. M. Kusno tuwin Tuwan Sanjaatmaja, ingkang sami nindakakên padamêlan opzichter klas 2, kawajibakên nindakakên padamêlan opzichter klas 1.

Pindhahan Pakaryan Pagantosan. Tuwan Cokrosêntono, onder beheerder Pakaryan Pagantosan ing Dringu, katêtêpakên dados pangagêng Pakaryan Pagantosan ingriku. Tuwan Natadisastra, onder beheerder Pakaryan Pagantosan ing Meester-Cornelis, katêtêpakên dados beheerder klas 2 Pakaryan Pagantosan ing Muntok.

Padagangan ing tanah ngriki kalihan Itali. Jalaran saya kêtingal majênging gêgayutanipun padagangan tanah ngriki kalihan Italie, wontên pamrayogi supados wontên ada-ada ngêdali wontên ing pêkên Italie. Ing pangajêng-ajêng ing taun punika sampuna sagêd ngawontênakên wêwakil tanah ngriki dhatêng pêkên ing Italie wau.

Tanêman sata Verginia. Pinanggihing tanêman sata Verginia ing bawah Bojonêgoro saya majêng. Ing kala taun 1929, têtiyang ingriku namung nanêm sawatawis dasa bau. Dumuginipun sapunika pananêmipun sampun dados 10.000 bau. Sata wau panyadenipun dhatêng British-American-Tobacco tuwin dhatêng Tabak-Export eb Import Company, inggih punika ingkang nyukani wiji, rabuk punapadene sambutan arta. Tumrap B.A.T.T.E.I.C. mawi ngawontênakên prajanjian kalihan tiyang tani. Ing bab ingkang sakintên badhe adamêl botên sakecaning golongan tani wau lajêng dados wawasaning parentah, badhe ngawontênakên panyêgah.

Inggah-inggahan. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Têngah, R. Sudoyo, tijd. wd. Aib. ingkang nindakakên padamêlan wontên kawadanan Ambarawa, kabupatèn saha Paresidhenan Sêmarang, dados tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi paresidhenan Kêdu. R. Adibroto, tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan wontên Kawadanan Mranggèn, Kabupatèn Dêmak, Paresidhenan Sêmarang, dados tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi wontên ing Parsidhenan Sêmarang, R. Sarwo Sastrowardoyo, tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan ing Kawadanan Banyumas, dados tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi ing Paresidhenan Sêmarang.

EROPA.

Nata Inggris gêrah. Wontên wartos, ing wêkdal punika Nata Inggris nuju gêrah influenza. Saking pamrayoging[6] dhoktêr pêrlu kêdah nglêrêmakên sarira wontên ing papan patirahan.

[Iklan]

ASIA.

Cholera ing Shanghai. Ing kapal Empres of Rusia kasumêrêpan wontên tiyang kêtrajang sêsakit cholera. Kapal wau lajêng kalêbêtakên ing quarantaine ing Woosung. Mubaling sêsakit cholera ingriku jalaran saking hawa bêntèr. Miturut pêpetangan, racak-racakipun ing sabên dintênipun tiyang ingkang kêtrajang wontên 70, ingkang tiwas 8. Ing wêwêngkon laladan Prancis ingriku ugi kêtuwuhan sêsakit cholera, tiyang ingkang kêtrajang ing dalêm sadintênipun 40, ingkang tiwas 4. Ing salêbêting wulan Mèi tiyang ingkang kêtrajang wontên 1700, bangsa Tionghwa, ingkang tiwas 234. têtiyang ingkang kêtrajang wau ingkang kathah sami têtiyang plajêngan saking sanès panggenan. Ing wêwêngkon Prancis ngriku sampun mriksa têtiyang cacah 1.100.000, racak-racakipun ing sabên dintên mriksa tiyang 30.000.

NAGARI WALANDI.

Kabinèt jajahan. Mr. Westerouen van Meeteren, wiwit benjing wulan October ngajêng punika katêtêpakên nyambut damêl wontên ing departement jajahan. dene salajêngipun, wiwit tanggal 1 Januari 1939 dados pangagênging kabinèt ngriku, angêntosi Tuwan Blumberger.

Pitulungan jampi dhatêng Tiongkok. Ing tanggal 10 wulan punika motor mabur Ibbis sampun bidhal saking Schiphol dhatêng Tiongkok ambêkta jampi kangge ngupakara têtiyang sakit ingkang sanès militèr. Ing bidhaling motor mabur wau dipun jênêngi ing consul jendral Tiongkok, warga-warganing comite, bangsa Tionghwa tuwin para student èstri ambêkta bandera ingkang wontên sêratanipun ingkang suraosipun suka tarima kasih dhatêng rakyat Nederland.

AMERIKA.

Nêmpuh Presidhèn Roosevelt. Ing satunggiling dintên nalika Presidhèn Roosevelt nuju tindakan nitih auto, dipun inggahi ing tiyang. Tiyang ingkang minggah ing auto wau lajêng dipun cêpêng ing pulisi sandi tuwin dipun tangani. Tiyang ingkang dipun cêpêng wau ngakên bilih anggèning minggah dhatêng auto punika badhe anggosok sêpatunipun sang presidhèn.

--- 892 ---

Wêwaosan

II Sadka Amanggihi Ratuning Sagantên.

92

Mugi wontên sih pangapuntên nata, para kênya punika botên wontên satunggal-satunggala ingkang andadosakên cocoging manah kawula ingkang minăngka dados têtimbangan kawula.

Ing sêmu sang prabu saya duka, nanging namung kèndêl kemawon, sarta lajêng paring sasmita supados para kênya sadaya wau sami mundur saking bangsal ngriku. Samangke golongan kênya tigang atus ingkang kaping tiga, katimbalan lumêbêt. Ing ngriku Sadka kuwatos manawi ngantos botên sagêd nampik malih, salajêngipun Sadka tansah tumungkul kemawon, ajrih tumênga ningali dhatêng para kênya ingkang sami lumampah wontên ing sangajêngipun. Sarêng sadaya sampun sami langkung, Sadka sawêg purun tumênga, ing ngriku pancèn nyata, ing wingking piyambak wontên satunggiling wanita ingkang alit, kêra, cêmêng tuwin awon sangêt wujudipun. Sadka lajêng ngacungi lare èstri punika kalihan matur makatên:

Dhuh, gusti pêpundhèn kawula, manawi sang prabu amarêngakên, lare èstri punika kemawon, kaparingna dados semah kawula.

Sajakipun sang prabu kirang rêna panggalihipun, ewasamantên ing sarèhning sang prabu botên karsa nyelaki janjinipun, salajêngipun inggih namung mituruti punapa panuwunipun Sadka. Badhe pangantèn kêkalih wau lajêng dipun rubung para abdi dalêm sadaya, sarta lajêng kairid lumêbêt ing satunggiling bangsal prêlu badhe kinurmatan mawi pahargyan agêng-agêngan. Sabibaripun pahargyan, pangantèn kalih lajêng kairid wontên ing kamar pangantèn ingkang rinêngga-rêngga ing sêsêkaran sae sangêt. Nanging Sadka tansah èngêt dhatêng dhawuhipun sang pramèswari, inggih punika sampun ngantos ngrangkul, agêng-agêngipun ngambung. Sadka lajêng mapan tilêm, supados salêbêtipun tilêm sampun ngantos sêsenggolan kalihan semahipun, tanganipun lajêng dipun sidhakêpakên kêncêng sangêt, lan botên watawis dangu piyambakipun lajêng tilêm kêpatos.

Sarêng Sadka enjingipun tangi, bingahipun tanpa upami, awit piyambakipun rumaos sampun wontên ing donya malih, padhanging srêngenge nyoroti badanipun karaos sakeca sangêt. Kanthi gumun Sadka ningali ing kiwa têngênipun, lan ing ngriku piyambakipun nyumêrêpi bilih sajatosipun wontên ing pinggiripun lèpèn Wolso, ing sacakêtipun kitha Nopgorod. Piyambakipun ningali ing têngênipun inggih punika papanipun tilêm ingkang èstri ing kala dalunipun, nanging ingkang èstri botên wontên, ical tanpa lari.

Kanthi bingahing manah, Sadka enggal-enggal mênyat, saha tansah nyawang dhatêng wontênipun kitha Nopgorod. Ing ngriku nyumêrêpi greja enggal, inggih punika greja yasanipun piyambak. Salajêngipun Sadka ningali ing têrusanipun lèpèn wau, lan saking katêbihan nyumêrêpi kapalipun piyambak cacahipun tigang dasa ingkang dipun pangajêngi baita ingkang mawi cèt pêthak punika. Ing wusana sarêng para tiyang kapal nyumêrêpi bêndaranipun wontên ing sapinggiripun lèpèn, bingahipun sakalangkung-langkung, sarta lajêng sami rêraosan kalihan kănca-kancanipun makatên:

Nalika ana ing têngah-têngahing sagara, kabèh padha anduwèni pangira, yèn ora kêna ora Sadka mêsthi tumêka ing tiwas jalaran kêlêm ana ing sadhasaring sagara. E, têka anèh têmên, dene têkane ing Nopgorod malah luwih dhisik katimbang aku kabèh, kabèh kapale lagi bae mlêbu ing palabuhan, dhèwèke malah wis ngantèni ana ing sapinggire kali Wolso.

Salajêngipun baita sadaya wau sami labuh wontên ing palabuhan ing Nopgorod. Sasampunipun têtiyang kapal lajêng sami mandhap saking baita sadaya, sarta lajêng sami ngêpang dhatêng Sadka. Bingahipun dene bêndaranipun wau taksih wilujêng botên kirang satunggal punapa, sayêktos tanpa upami.

Makatên ugi ingkang èstri, bingahipun sakalangkung, awit salaminipun ingkang jalêr kesah wau, manahipun tansah ajrih lan kuwatos, bilih ingkang jalêr botên beda kalihan sanès-sanèsipun nuntên pêjah kêlêm ing sagantên, awit dèrèng dangu ing sagantên mêntas wontên prahara agêng, ingkang anjalari pintên-pintên tiyang kapal dhawah ing tiwas kêlêm wontên ing sadhasaring sagantên. Kanthi tawan tangis ingkang èstri wau lajêng angrangkul Sadka kalihan wicantên makatên:

O, pangeran kula, panyuwun kula kanthi sangêt, mugi-mugi salajêngipun panjênêngan sampun tindak lêlayaran malih. Kados-kados sampun cêkap anggèn panjênêngan anjajah ing sagantên pundi kemawon. Sampun cêkap anggèn kula andhawahakên êluh, dening tansah kuwatos manawi panjênêngan ngantos dhawah ing seda wontên ing sagantên. Anggèn panjênêngan anglêmpakakên băndha sampun cêkap. Amila panuwun kula, mugi panjênêngan sampun tindakan malih, wêlasa dhatêng kula tuwin dhatêng putra panjênêngan.

Sadka prasêtya botên nêdya lêlayaran malih, lan têtiyangipun sadaya nuntên dipun undang dhatêng ing griyanipun prêlu sami dipun pistakakên.

Sadka anêtêpi punapa ingkang dados prasêtyanipun, lan ngantos dumuginipun pêjah botên nate nilar ingkang èstri utawi anakipun malih.

--- 113 ---

No. 28, 16 Juli 1938, Taun IX.

TAMAN BOCAH

INGKANG NGÊMBANI: BU MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CENTRUM. RÊGANE SATAUN f 1.50 KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN, BAYAR DHISIK. LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN.

RATU KANG AMBÊK PARAMARTA.

Kacariyos dhèk biyèn ana sawijining ratu kang apik bantêt panggalihe sarta loma, nganti kêna diarani kapikên lan kêlomanên panggalihe. Tujune garwane rada gêmi sarta kêncêng panggalihe, upama ora mêngkono, barang-barang ing sajroning kêdhaton êntèk diparing-paringake ing sang ratu nyang para kawulane sapa bae kang wani nyuwun.

Sasuwene sang ratu angratoni nêgara kono, uripe para kawulane kabèh sênêng. Ananging wis sawatara dina, sang ratu apadene sang putri, putra-putra lan abdi dalêm ing sajroning kêdhaton padha ketok ora sênêng.

Sabên dina, yèn sang ratu sagarwa putra arêp ngunjuk wedang, wedange kêbak rêrêgêd sawang, nganti ora bisa ngunjuk, arêp dhahar mêngkono uga, arêp santun pangagêman, agêm-agêmane uga rêgêd dening sawang. Sabên dina êpyaning kêdhaton uga dirêsiki, nanging lagi bae dirêsiki wis kêbak sawang manèh. Sadina-dina jurune madharan nganti salin kapin têlu, mêsthi banjur nyuwun pamit mêtu, jalaran ora kêduga ngadani dhaharan sing tansah ana sawange, kuwatir tampa dukane sang putri.

Sang putri tansah susah bangêt panggalihe, apa manèh sang ratu piyambak, sabên dinane tansah nimbali tukang ngrêsiki êpyan, nanging ora ana sing ngêrti sababe akèh sawang mau.

Sang ratu nganti ora sagêd sare, tansah manggalih bab iku mau. Esuk umun-umun, kabèh wong ing kêdhaton isih padha turu, sang ratu jumênêng saka pasareane, nuli mriksani êpyan ing têngah-têngahing kêdhaton. Ing kono banjur ketok ana kewan kira-kira sacangkir gêdhene. Ciptane sang ratu: "O, ayake kewan kuwi sing njalari gawe rêgêd ing kêdhatonku. O, la kok jêbul mung kêmangga bae kang mêthongkrong ana ing dhuwur kono. Nanging kapriye bisaku anjupuk kêmangga, la wong samono dhuwure. Arêp mènèk, aku ya mêsthine ora bisa, wong ora kulina. Dumadakan kêmangga calathu: "Gusti, botên susah panjênêngan mènèk, kawula badhe andhawah, nanging nyuwun katampia asta kalih. Mangke panjênêngan kawula aturi priksa sabab-sababipun."

Sang ratu mangsuli: "O, iya ta, kêmangga, mudhuna, taktadhahi karo tanganku loro kanthi sênênging atiku."

Kêmangga nuli niba, tiba ing astane sang ratu. Sang ratu satêmêne gigu nyêpêng kêmangga mau, nanging saking bêciking panggalihe, babar pisan ora ngêtingalake, yèn panjênêngane gigu utawi jiji. Barêng kêmangga wis tiba ana astane sang ratu, nuli calathu: "Gusti, kawula nyuwun kalinggihakên ing dhampar kêncana."

Sang ratu nuruti apa karêpe kêmangga mau. Sawise kadèkèkake ing dhampar, nuli jlêg... malih dadi putri, calathune: "Gusti, sajatosipun kula punika jim, nglampahi kalêpatan agêng tumrap dhatêng ratu kula, lajêng kêsiku, kasabdakakên dados kêmangga, kapêrnahakên ing kêdhaton panjênêngan ngriki. Dèrèng badhe dipun pangapuntên dening ratu kula manawi dèrèng sagêd linggih ing asta panjênêngan punapadene ing dhampar kêncana kanthi rilaning panggalih panjênêngan. Sapunika kawula sampun kalêksanan, botên sanès saking pitulungan panjênêngan.

Minangka tandha panuwun lan kabingahan

--- 114 ---

kula, mangga kula aturi kopyah. Manawi panjênêngan kaparêng ngagêm kopyah punika, panggalih sagêd têguh, botên kêlomanên, samukawis ingkang panjênêngan rampungi punika mêsthi lêrês. Manawi wontên punapa-punapa ingkang kirang prayogi, panjênêngan lajêng sagêd angawisi, botên nglilani kados ingkang sampun. Dene punika pêthèn kagêm ingkang garwa, supados botên kêgêmènên kados ingkang sampun, dados kasaenanipun dhatêng para kawula sadaya babag, timbang kalihan kasaenan panjênêngan."

Sawise jim mau calathu mêngkono, nuli musna.

Wiwit iku ing nagarane sang ratu, wong-wong padha sênêng manèh, luwih têntrêm katimbang karo sing uwis. Cuthêl.

B.M.

WIWITE ANA MACAN TUTUL LAN MACAN WÊDI GÊNI.

[Grafik]

Mbah Umuk ki nakal.

Dhèk biyèn, jare kewan-kewan ing alas iku isih bisa gunêman kaya uwang.[7] Dhèk samana ana macan isih trahing panggêdhe alas, duwe anak, sabrolan têlu padha lanang. Sarèhne Dèn Ngantèn macan mau ngêrti dina pasaran apadene wuku, mula anak-anake dijênêngake: Ngahad, Pon, lan Tambir. Karêpe bu macan mung kanggo pangeling-eling, yèn kalahirane anake mau nuju ing dina Ngahad Pon. Wukune Tambir.

Gogor têlu mau polatane padha kêrêng-kêrêng, dhasar sandhangane bêcik-bêcik, ngrumasani dadi anake macan kêcukupan, tandhane anggawèkake klambi bae padha, ulêse kuning gadhing. Durung tutul-tutul.

Dèn-dèn macan cilik mau sawijining dina dolan mênyang omahe Pak Umuk, kang omahe ana sapinggiring alas. Barêng Pak Umuk wêruh macan cilik-cilik têlu mau têka, banjur diundang: "Kene dèn, padha mlêbua ngomah bae. Apa kowe ora didukani kêng ibu, dene padha dolan mrene?"

Macan sing tuwa dhewe, Dèn Ngahad mangsuli: "Ora, malah ibu akon: yèn ngêlèh, ya njukuka wêdhuse mbahmu Umuk bae."

Batine Pak Umuk: "Dèn Ngantèn Macan ki ngajak ora omah, bocah diajari kaya ngono. Yèn ora tak apusi, bakal niwasi. Pak Umuk banjur kandha: "Apa kowe wis tau padha udud, dèn?"

Dèn Pon sing isih rada pelo mangsuli: "Dulung, hala."

--- 115 ---

Pak Umuk: "La kuwi, Dèn Tambir."

Dèn Tambir: "Aku ola lêthi."

Dèn Ngahad: "Apa udud kuwi kaya mangan, mbah."

Pak Umuk: "Iya. Iki lo tontonên." Pak Umuk banjur udud, nanging gênine diwalik, disêbul-sêbulake, ketok mêngangah ana cangkêm. Sawise banjur diwêtokake karo muni: "Wah sêgêre."

Macan têlu banjur padha diajari udud kaya patrape mau. Wah, macan têlu padha gundam-gundam karo muni panas, awit cangkême padha kêslomot gêni. Nanging Pak Umuk banjur ngarih-arih, têmbunge: "Iki jênênge; gêni, kramane latu, padhe eling-elingên. Gêni utawa latu mau satêmêne ora panas. Coba ya tak tutulne awakmu: tul, tul, tul."

Macan têlu padha gundam-gundam lan banjur padha mlayu mulih, kulite padha gosong pating trutul. Satêkane jaba disurak ing bocah akèh: "Macan tutul-tutul, macan tutul-tutul."

Wiwit iku lagi ana kang diarani macan tutul, lan wiwitane macan wêdi gêni.

Sawise adoh, macan têlu padha lèrèn, nyawang prênah ênggone Pak Umuk karo muni: "Mbah Umuk iki nakal." Sawise ngono banjur mulih karo ngapalake wulangan: "gêni latu, gêni latu."

[Grafik]

Sêdulur-sêdulur kabèh, ndhuwur iki gambare Si Kuncung lagi ngêmatake ngambah ing njumantara kaya R. Gathutkaca. Nanging gambar ini durung rampung, coba tutugna. Golèka potlod banjur urutna nomêr 1 têkan nomêr 28, mêngko rak cêtha lan apik.

S. Har.

PIS KUCING.

Godhong pis kucing iku kaya godhong lantara, kêmbange pêndul, bundêr-bundêr sakêmiri, pating klawir lêmbut, rupane ana sing jambon ana sing wungu. Godhong mau yèn dicablèk banjur dadi alum nglimprêg, sêdhela manèh tangi kaya maune, nanging yèn disenggol alum manèh. Bokmanawa ing liya panggonan beda jênênge, yèn ing basa Landa jênênge: kruidje, roer me niet. Mêlayune: dêkut-dêkut, Madurane: pottre todhus, dene Sundane: jukur riut. Dene mulabukane kêmbang mau yèn dicablèk alum, kaya dêdongengan iki:

Ing jaman biyèn ana sawijining ratu kang bangêt ditrêsnani ing kawulane, amarga saka luhuring budi, sadhengah wong mêsthi kaparingan pitulungan, anggêre gêlêm sowan ing ngarsane sang prabu, mêsthi ora dibalèkake. Akèh wong ngamanca kang padha têka ing nêgara kono, malah banjur akèh sing têtruka, muwuhi rêjaning nêgara mau.

Kacarita sang prabu kagungan putra putri kang endah bangêt. Wadanane mêncorong pindha Dèwi Ratih. Sarèhning putra mung siji, mangka kaya mêngkono kaanane, mêsthi bae sang nata sarta garwane bangêt ing trêsnane, tansah diugung ing sakarsane, apa kang disuwun ora kêna ora kudu enggal dilêksanani. Iya iku mau kang bakal ngrusak panggalihe sang putri, ora mantra-mantra ngèmpêri ingkang rama lan ibu. Saya agêng saya katon yèn bakal dadi bocah kang nakal,

--- [116] ---

ora kêna diewani karsane. Dalasan sang pramèswari piyambak iya ora sagêd nglêrêsake. Kang mangkono mau njalari sêkêling panggalihe nganti gêrah. Ing sasuwene gêrah mau sang pramèswari asring kêwiyos pangandikane mangkene: "Tinimbang duwe anak kaya ngono, aluwung ora duwe pisan, dadi ora gawe susahing atiku."

Sawijining dina nalika panjênêngane ngunandika kaya ngono manèh, kêprungu ing sawijining juru tênung kang nuli mandhêg ing ngisore jandhela pasareane sang pramèswari, unjuke: "Gusti, punapa ingkang panjênêngan ngêndikakakên, têmtu badhe kalêksanan."

Sang pramèswari kagèt bangêt, sanadyan ta tega larane, ora tega patine. Mulane wiwit dina iku panjênêngane tansah ngatos-atos, aja nganti gawe sêriking putra, awit juru tênung mau iya duwe wêling, yèn sang pramèswari nganti kêwiyos pangandikane kang sêrêng, ing sanalika iku putrane uga bakal ilang tanpa lari.

Ing sawijining dina sang pramèswari tindak amêng-amêng ing tamansari, ingkang putra iya ndhèrèk, nanging rada adoh panggonane, mêthiki kêkêmbangan kang nuli diilês-ilês ing lêmah nganti awor dadi siji. Pancène mono ingkang ibu wis grêgêtên, nanging tansah diampêt, aja nganti kêwiyos pangandikane kang sêrêng, mulane mung diemutake bae kanthi alus. Nanging kang diemutake ora rumaos, malah saya ndadra. Dumadakan sang putri kêciblokan ulêr ing pamidhangane. Sang pramèswari bangêt ing wêlase, nuli ngandika karo kumlawe astane kanggo ngilangi ulêr: "Mêngko dhisik nini, dakilangane ulêre kuwi..." Durung nganti rampung ngandika, kêdadak kasêlanan sang putri: "Ah aja nyenggol aku." Ngandikane mau karo gèdhèg lan ngunggahake pamidhangan. Wis dadi adate sang putri yèn diemutake mangsuli mêngkono.

Sang pramèswari mubal dukane, ora èngêt ing wêlinge juru nujum, ngêndika sêrêng: "Kêbangêtên sira nini, aluwung matia, aku ora gêtun." Ing sanalika iku uga sang putri musna, kang katon ing panggonan kono mung têtuwuhan cilik mawa êri, agodhong cilik-cilik kaya godhong lantara.

M. Try, Blitar.

KINANTHI.

1. Kanthi ngucap bangêt sukur | dene ing wêktu saiki | ing Kajawèn linampiran | Taman Bocah luwih adi | mula ayo para mitra | mbakyu-mbakyu adhi-adhi ||

2. Padha sowan mênyang ibu | nanging ora nyang Bêtawi | cukup amung kala-kala | aku padha angaturi | dhêdhaharan kang mirasa | nanging dudu bêstik komplit ||

3. Wêton Londen kang misuwur | apa manèh tarcis-tarcis | iku Bu Mar ora karsa | mula aja kliru tampi | dene wujuding dhaharan | karangan maneka warni ||

4. Aja isin digêguyu | gêdhene yèn dipoyoki | niyat njarag coba-coba | ngulir lan angasah budi | sapa kang kêpingin bisa | kudu wani wirang isin ||

5. Bisa pintêr saka bundhu | bisa akèh saka sithik | bisa wasis ngarang-ngarang | kudu ora amarduli | ginuyu lan pinoyokan | anggêr ora disrêngêni ||

Ruk. Wlingi.

KÊKUDANGANE BAPA MÊNYANG ANAK.

Dhandhanggula.

1. Karya kidung pangudanging siwi | limrah sae dènira angudang | tan awon ngudang sutane | kilap wasananipun | kilap datan sagêd ing benjing | kawula tan kawasa | kawasèng Hyang Agung | marmane aywana pêgat | siyang ratri dènira sami mêmuji | marang kang murbèng jagad ||

2. Sambèn sabên ngaso ngiring-iring | ngudang anak putune ginadhang | baguse kang kaya banthèng | dèn wêdènana iku | dadi macan anèng wanadri | bisa nabuh gamêlan | lir niyaga punjul | bisa mènèk lir wanara | pan pintêre sugih akal kadi kancil | gancanga kadi kidang ||

3. Bisa nglangi kadi bèbèk brati | bisa nunggang jaran lir panêgar | bisa njogèd kaya wirèng | bisa mabur lir manuk | bisa nimbang mèmpêr bupati | doyan iwak mênjangan | kaya satriya nung | bisa mangan kaya tuwan | wruhing ngèlmu lir ngulama kang pinilih | eling kaya mukmin kas ||

4. Dèn wastani nglindur angakêni | taksih malih mojar ngenggar-enggar | katibana wahyu jêbèng | kasandhunga bêgja gung | linggih sugih angadêg mukti | lumaku nyandhang mubyar | saparane mujur | dèn iring kajèn kèringan | nêmu sênêng tinut wuri ing rêjêki | nêmu sih trêsna wêlas ||

5. Yèka malih mila amba kardi | ngidung ngudang supadine dadya | rênane kang ngucapake | murih tan kêmèng wuwus | cariwise pinurwakanthi | ngentha sapantha-pantha | panthane calathu | kang maca miwah miyarsa | mugi-mugi sami ngaksamaa sami | sampun ewa ing nala ||

Katiyah, Badran Surakarta.

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	nyanggêmi. (kembali) nyanggêmi.
2	wragad. (kembali) wragad.
3	pinahargya. (kembali) pinahargya.
4	makatên. (kembali) makatên.
5	gêntur. (kembali) gêntur.
6	pamrayogining. (kembali) pamrayogining.
7	uwong. (kembali) uwong.