Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-06, #1666

Ăngka 89, Stu Kli, 3 Pasa Ehe 1868, 6 Nopèmbêr 1937, Taun XII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1393] ---

Ăngka 89, Stu Kli, 3 Pasa Ehe 1868, 6 Nopèmbêr 1937, Taun XII

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining Kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50, bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - Administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 - Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Pangungsêt - Tèntunsêtèlêng ing Paris - Konggrès Java-Instituut ing Bali - Bab Siyam - Gêgayuhaning Ngaurip - Katrangan Sakêdhik, Katur Anggèr Petruk - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Taman Bocah.

Pangungsêt

Pados Pamarêm

Tumraping manah, srêgipun angsal pakan ingkang yêktos, punika manawi marêm. Mila sintêna kemawon, limrahipun sami pados marêming manah.

Upamia tiyang kapengin sugih, marginipun botên sanès, kajawi tindak gêmi, ngindhak-indhakakên bandhanipun. Manawi nyata sampun pinanggih sugih, manahipun lajêng marêm.

Manawi anjăngka kapriyayèn, sarananipun kêdah wêkêl ing damêl, botên kenging tilar dhêdhasar pintêr. Kajênging dhêdhasar pintêr, kenging dipun grêba mangrêtos dhatêng wajib. Bab punika manawi sampun kalampahan sagêd dados priyantun, sampun araos marêm.

Yèn kapengin prawira, tumrapipun jaman sapunika, kêdah dhêdhasar kiyat badanipun, mangrêtos dhatêng ulah kridhaning dêdamêl, ulah tangan sapanunggilanipun. Ing mangke dhawahing kasêmbadan, nama tiyang linangkung, inggih adamêl marêm.

Marêming manah tigang prakawis wau, kenging kangge ancêr-ancêr tumrap kadumugèning sêdyanipun tiyang. Nanging manawi dipun manah, ingkang dipun wastani marêm wau, sajatosipun namung pangarêm-arêm, awit ingatasing kadumugèning sêdya ingkang kagambarakên punika, lăngka saupamia lajêng trimah kados makatên. Upami tiyang ingkang kapengin sugih wau manawi sampun sugih yêktos, inggih taksih kapengin saya sugih, minggah-minggah ngantos kapengin: ing sajagad sugih piyambak. Saupami kalampahana makatên yêktos, sajagat sugih piyambak, inggih taksih kapengin angèmpèri jagad, têgêsipun inggih mêksa dèrèng marêm. Makatên ugi tumrap pêpindhan sanèsipun, inggih sami kemawon.

Manawi ngèngêti kawontênan ingkang kados makatên punika, kados-kados katingal, bilih sajatosing pamarêm ingkang dipun kajêngakên tumraping batos, punika sanès marêm ingkang kados makatên, awit, miturut gotèkipun tiyang ahli marêm, punapa-punapa namung sarwa pinanggih marêm, sugih: marêm, mlarat: marêm, ngêleh: marêm, tuwuk, marêm cêkakipun namung marêm thok.

Pêpiridan kados makatên punika, mèmpêr manawi kenginga kangge ancêr-ancêr, kajêngipun, saupami tiyang ngakên marêm ing manah, punika langgêng punapa botên. Manawi luntur, têgêsipun ical marêmipun, inggih namung têtêp nama marêm-marêman kemawon. Prêlunipun lajêng sagêd kêraos, bilih marêm ingkang yêktos punika angèl, awit, marêmipun botên bêtah: marêm.

Cêkruktruna.

--- [1394] ---

Tèntunsêtèlêng ing Paris

Kados para maos botên kêkilapan dhatêng pawartos ing bab tèntusêtèlêng ing Paris, inggih punika ing tanah Prancis. Papaning tèntunsêtèlêng wau manggên wontên têlêngipun kitha Paris.

Mênggah tèntunsêtèlêng wau botên namung maligi kado sacara limrah, ingkang kajêngipun ngatingalakên kamajênganing yêyasan sapanunggilanipun tumrap Prancis piyambak, nyatanipun ugi gêgayutan kalihan nagari-nagari sanès. Dene ingkang dipun pitongtonakên wau, amujudakên cara-caranipun tiyang tumandang ing damêl babagan yêyasan tumrap satunggal-satunggalipun nagari ingkang ngêdali wontên ing papan ngriku.

Tèntunsêtèlêng sadonya ing Paris punika botên namung sae tuwin èdi kemawon, tumrap pigunanipun ugi agêng sangêt, awit ing ngriku ngatingalakên kagunan ing satunggal-satunggalipun nagari. Bab makatên punika tamtu andadosakên jalaraning kamajêngan tuwin anjêmbarakên pasrawungan among dagang tuwin sanès-sanèsipun.

[Grafik]

Gambar ing nginggil: griya yasan nagari Irak.

Ing ngandhapipun: griya yasan nagari Jêrman.

Ngandhap sisih têngên: griya yasan nagari Portêgal, manggèn wontên sapinggiring lèpèn Seine.

--- 1395 ---

Konggrès Java-Instituut ing Bali

Sambêtipun Kajawèn nomêr 88.

Tumrap golongan ingkang wajib, ingkang mêdhar sabda ingkang rumiyin piyambak tuwan residhèn ing Bali tuwin Lombok, minăngka wêwakil dalêm Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana. Sasampunipun punika lajêng dipun sambêt wêdhar sabdanipun Bandara Kangjêng Pangeran Arya Mr. Jayakusuma, ing basa Jawi, tuwin Bandara Kangjêng Pangeran Arya Suryadiningrat, ing basa Malayu. Wosipun sami mahyakakên suka bagya saking sampeyan dalêm ingkang minulya saha ingkang wicaksana ing Surakarta, tuwin saking sampeyan dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan ing Ngayogyakarta. Kajawi punika ugi tampi telêgram saking sampeyan dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan.

[Iklan]

Ing ngriku parêpatan lajêng mèngêti tilar donyanipun Tuwan van Dapperen, ingkang sawêg sawatawis dintên, kala sugêngipun tuwan punika dados warga Java-Instituut ingkang sêtya tuwin wêkêl. Ing kalawarti Jawa kêrêp ngêwrat karanganipun suwargi tuwan wau ing bab kabudayan Jawi tuwin sanès-sanèsipun.

Rancanganing lampah kala punika ewah sawatawis, amargi sampun siyang, mila sadèrèngipun dhahar siyang dipun wontênakên sêsorah ingkang dipun wêdharakên dening pangagêng nagari Karangasêm, Anak Agung-Agung[1] I Gusti Bagus Jêlantik, ing bab cara gêsangipun kabangsan Bali, tuwin sêsorahipun pangagêng nagari ing Gianyar, Anak Agung Ngurah Agung, ing bab tataning gêsangipun kulawarga Bali.

Sabibaring dhahar, Dr. Stutterheim mêdhar sabda ing bab kawontênan ing Bali kala jaman kina, inggih punika ing bab sajarah Bali tuwin barang-barangipun kina. Sêsorah ing dintên wau ingkang mungkasi Dr. Goris ing bab pura-pura ing Bali.

Ing salêbetipun konggrès punika, tumraping para tamu wontên ingkang nyare ing hotèl, tuwin wontên ingkang wangsul dhatêng kapal. Dados ing kala punika, kapal Op ten Noort kenging dipun wastani kados hotèl angambang.

Dalunipun, tumrap tamu ingkang nyare wontên Dhènpasar sami rawuh mriksani ringgit tiyang paring dalêm sumbangan saking sampeyan dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan ing Ngayogyakarta, manggèn wontên ing pandhapi konggrès, lampahanipun Pêjahipun Su- [Dilanjutkan pada hal. 1397]

--- [1396] ---

Gambar ing konggrès

[Grafik]

Gambar ing nginggil piyambak: para tamu ingkang rawuh ing Dhènpasar. Ing kala punika untaping para tamu ing Dhènpasar, lajêng andadosakên ramening kitha, tumpakan oto pating sliri. Ing ngriku katingal kawigatosaning para tamu dhatêng wontênipun kabudayan ing Bali. Tumraping para ingkang nêmbe sumêrêp, tamtu eram dhatêng yêyasan ing tanah Bali, wêwangunaning griya botêb tilar rarasan kina, singêring yêyasan taksih katingal, saya tumraping ukir-ukiran, ing ngriku ngatingalakên kaluhuraning kagunan Bali, mila botên anèh bilih yêyasan ing ngriku punika sami dipun wigatosakên, dening wujudipun sarwa damêl gawok.

Gambar ing têngah: Kangjeng Gusti Pangeran Arya Prabu Suryadilaga mundhut barang-barang wêdalan Bali. Barang-barang wêdalan Bali punika saya dangu saya sumêbar, saya tumraping barang tênunan, punika saya dangu saya pinanggih misuwuripun, awit barang tênunan wêdalan Bali punika kajawi sae badhenipun, coraking gêgambaran ugi langkung sae, mandhês, tuwin ambêkta gagrag piyambak, ngatingalakên aslinipun. Kados ta bangsaning slendhang, plangi tuwin sanès-sanèsipun ingkang bangsanipun sutra, wujudipun botên nguciwani, malah sapunika tumraping slendhang sampun umum sumêbar wontên ing tanah Jawi, tiyang amastani slendhang Bali, salajêngipun dados padagangan. Miturut cariyosipun tiyang Bali ingkang dagang barang-barang wau, tumrap tiyang ingkang dagang ing Bali, punika wontênanipun ing Bali kemawon sampun botên kêkirangan ingkang mundhut, inggih punika para andon lêlana saking tanah monca. Ing salajêngipun barang-barang ingkang dipun tumbas wau lajêng dados tăndha pangèngêt-èngêt, saha ngatingalakên kaluhuraning kagunan Bali.

Gambar ngandhap piyambak: ing margi, untaping tiyang katingal pating sliri, kathah tiyang ingkang sami andhasarakên padaganganipun. Ingkang wontên têngah, Tuwan S. Koperberg ingkang dados cucuking lampah konggrès punika.

--- 1397 ---

[Lanjutan dari hal. 1395: Konggrès Java-Instituut ing Bali]

Bali. Ing kala punika tumraping golongan Bali, kathah sangêt ingkang ningali.

[Iklan]

Ing bab sêsorahipun Anak Agung I Gusti Bagus Jêlantik, punika têrangipun cêkakan makatên:

Băngsa Bali punika kaperang dados kalih golongan:

Na. têtiyang ingkang asli utawi Bali Aga.

Na. têtiyang ingkang agami Hindhu.

Bedanipun golongan kalih wau, kêtitikipun cêtha, tumrap golongan Ha, punika botên anggadhahi cara pahargyan ambêsmi mayit, tumindakipun, mayit namung kakubur. Kajawi punika botên mawi tatanan undha-usuking kadrajatan. Dados ingkang langkung kathah cêcariyosanipun, punika tumrap golongan agami Hindhu.

Tumrap gêsanging băngsa Bali golongan ingkang agami Hindhu, punika tumindakipun kêncêng ing bab agami tuwin tata caranipun, ingkang sadaya kenging dipun wastani sarwa trêtib tuwin mantêp dhatêng agaminipun. Tindak-tindak ingkang gêgayutan kalihan agami, kathah ingkang mawa beya. Salajêngipun juru sabda mratelakakên ing bab uba rampening pahargyan ingkang gêgayutan kalihan agami.

Juru sabda lajêng ngandharakên ing bab cara-caraning pangupakaraning mayit, ngêdusi dumugining dipun bêsmi, tuwin ngandharakên ing bab kajêng-kajêngipun.

Ing bab sarana murih wilujênging têtiyang tuwin rajakaya, punapadene samukawis ingkang gêgayutan kalihan panggêsanganipun băngsa Bali, ing ngriku dipun wontênakên pura-pura tuwin candhi-candhi minăngka papan pamujan. Kados ta pura ing Pasèh, Bale Agung tuwin pura dalêm, ingkang dipun rimat dening para punggawa dhusun. Kajawi punika tumrapipun pirantos-pirantos tuwin kabêtahan ingkang kangge prêluning pahargyan, punika dipun sadhiyani siti, ingkang pamêdalipun namung maligi kangge nyêkapakên kabêtahan wau.

Ing sabên dhusun wontên paguyuban ingkang dhêdhasar raos sasami, ingkang kenging malêbêt dados warga ngêmungakên tiyang jalêr ingkang sampun gadhah bojo tuwin tunggil dhusun. Samăngsa wontên warga badhe ambêsmi mayit, warga sanès-sanèsipun sami urun, awarni arta utawi wulu pamêdal, cêkakipun warnia punapa kemawon dipun sukakakên, kajawi punika ugi dana bau. Dados kajêngipun ing ngriki, sanadyan tiyang mlarat, sagêd angêmori damêl ingatasing agami.

--- 1398 ---

Kawruh Sawatawis

Bab Siyam.

Ing sarèhning wêdaling Kajawèn ing dintên punika winêngku ing wulan Siyam, kados prêlu ngêwrat ing bab siyam.

Tumrap para têtiyang Islam, nglampahi siyam ing salêbêting wulan Ramêlan punika, kalêbêt rukun (pikêkahing) Islam ingkang kaping 4. Mênggah uruting pangetang: 1. sahadad, 2. sêmbahyang gangsal wêkdal, 3. jakat lan pitrah, 4. siyam ing wulan Ramêlan, tuwin 5. minggah kaji ing Baetullah (nagari Mêkah). Nanging katingalipun ingkang sampun gumêlar ing umuming băngsa kula Jawi ingkang taksih sami ngakên ngangge agami Islam, prêsenanipun kaot kathah sangêt ingkang purun anglampahi siyam, tinimbang ingkang nglampahi sêmbahyang tuwin jakat. Pintên-pintên umat Islam purun nindakakên siyam, nanging taksih awrat nindakakên sêmbahyang 5 wêkdal. Malah botên ngêmungakên siyam wulan Ramêlan kemawon, ingkang dipun êmên-emenakên, cacak siyam ingkang namung sunat kemawon, kados ta: siyam Sênèn Kêmis, siyam ing wulan Rêjêb, tuwin sanès-sanèsipun, ugi kathah ingkang nglampahi. Lah mênggah sababipun punapa, tur manawi katandhing makatên, langkung awrat nindakakên siyam, tinimbang sêmbahyang gangsal wêkdal.

Sarêng kula manah-manah panjang, tumrap băngsa kula Jawi, pancèn makatên wau ingkang mencok kalihan nalaripun. Jalaran wiwit kina-makina, sadèrènging Islam muncul ing tanah Jawi, băngsa kula Jawi punika sampun katancêpan raos rêmên tapabrata, utawi sêsirih, kados ta: ngêngirangi nêdha, tilêm, mêthak, ngrowot, ngêblêng, tapa ngidang, tapa ngalong, kungkum sadalu muput, tuwin sapanunggilanipun. Mila sarêng santun ngrasuk agami Islam, ingkang dipun rêmêni inggih lampah ingkang ragi ngèmpêri pakarêmanipun rikala ing jaman sadèrènging agami Islam tumuwuh, inggih punika nglampahi siyam, ingkang saèmpêr tapabrata, utawi sêsirih. Beda kalihan rukuning Islam ingkang sanès siyam, kenging kula wastani kadosdene barang tuwuh enggal, dados rumasukipun ing raos Jawi, dèrèng sagêd tandhês ing balung sungsum kadosdene siyam.

Wiwit ing jaman kula taksih lare (50 taunan) ngantos sapriki, sabên badhe tapaking wulan Siyam, mèh kenging pinasthèkakên para têtiyang Islam sami pasulayan anggèning miwiti siyam, punapadene dintên riyadinipun, lah punika sabab dening punapa. Bab ingkang makatên wau tumrap têtiyang sajawining rangkah, mêsthi inggih mastani anèh. Nanging tumrap ingkang sami ngalami piyambak, sami mastani barang limrah kemawon. Mênggah nalaripun makatên: mirid wèting agami Islam, wajibing nglampahi siyam punika, botên tigang dasa dintên, nanging salêbêting wulan Ramêlan, inggih punika wiwit ningali palêthèking tanggal sapisan ing wulan Siyam, ngantos palêthèking tanggal ing wulan Sawal. Ungêling anggêr-anggêring siyam makatên: sira padha pasaa marga ningali tanggaling sasi Ramêlan, lan ambruwah [ambru...]

--- 1399 ---

[...wah] (riyaya)a, marga ningali ing tanggal sapisaning sasi Sawal. Dene yèn tanggaling sasi Ramêlan iku ora katon marga ana sabab, iku banjur angganêpna sasi Sakban (Ruwah) umur 30 dina.

Nyumêrêpi ing tanggal sapisan punika, tumrap ing nagari Ngarab (Mêkah) ngrika langkung gampil sangêt, jêr prasasat botên nate wontên mêndhung, tur kathah pasitènipun ingkang bawera. Wangsul ing tanah ngriki, rêkaos sangêt. Mila para Ngulami lajêng rekadaya sarana nindakakên ing kawruh hisab (pasaniyah) ing bab ijtimangunnurèn (kêmpaling surya lan rêmbulan), dipun wiwiti saking tanggal sapisaning wulan Sakban (Ruwah).

Kawuningana, madosi dhumawahing tanggal sapisan sarana nindakakên makatên wau, sanès prakawis ingkang gampil, mila sampun layak kemawon, juru pangetang satunggal, lan sanèsipun punika, saged pasulayan ing pamanggih. Malah sanajan pangetangipun wau sagêd cocog, trêkadhang panimbangipun, mêksa taksih sagêd pasulayan. Mênggah tăndha yêktinipun kados badhe tapaking siyam punika, sara[2] ngulama ahli ngilmu kisab sampun sami muphakat, bilih kêmpaling surya lan rêmbulan, ing pungkasaning wulan Ruwah, dhawah dintên Rêbo kaping 3 Nopèmbêr, wanci jam 11 siyang, langkung 26 mênut, 30 sêkon. Lan ing wanci sêraping surya (malêm dintên Kêmisipun) inggiling tanggal saking tancêping langit = 2 grat, langkung sakêdhik. Hla tanggal ingkang samantên inggilipun punika, sampun kenging katêtêpakên katingal punapa dèrèng, ing ngriki lajêng nuwuhakên pasulayaning pamanggih. Wontên ingkang nganggêp sampun katingal, lan wontên ingkang nganggêp dèrèng, têmahanipun lajêng anggêga pamanggihipun piyambak-piyambak, wontên ingkang wiwit siyam ing dintên Kêmis ping 4 Nopèmbêr, lan wontên ingkang siyam ing dintên Jumuwahipun ping 5 Nopèmbêr.

[Iklan]

Kêmpaling surya lan rêmbulan ing pungkasaning siyam ugi cocog, inggih punika dhawah ing dintên Jumuwah ping 3 Dhesèmber, wanci jam 6 enjing. Sarta ing wanci sêraping surya, inggil tanggal ing wulan Sawal = 5 grat. Tanggal ingkang samantên inggilipun saking tancêping langit punika, katingal punapa dèrèng. Lah punika ugi pasulayan pamanggih malih. Malah pasulayanipun wau cawang 3.

Ha. Wiwit siyam ing dintên Jumuwah ping 5 Nopèmbêr, riyadinipun ing dintên Akat ping 5 Dhesèmbêr. Badhe kasambêtan.

Ikhsannuddin. Pacitan.

--- 1400 ---

Raos Jawi

Gêgayuhaning Ngaurip.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 88.

[Kinanthi]

pra prajurit sukèng kalbu | lamun unggul ing ngajurit | wong madati suka ing tyas | yèn candune wis cumawis | luwih bungah yèn wis mapan | nyêrot kukus jêblas-jêblis ||

botoh main nguthut kêrtu | nèng kalangan sukèng ati | lamun cocog panguthutya | ulat bingar kaduk manis | tan karasa arip sayah | kêndhih dening sukèng ati ||

wong kang thukmis andêdulu | wanodya nom rada klimis | gya anjawat tinimbangan | wis tartamtu sukèng ati | wong mêmaling yêkti bungah | lamun antuk dènnya maling ||

anadene para bakul | yèn kapayon sukèng ati | saya manèh kêlarisan | marga bakal sugih picis | kusir andhong mêsthi bungah | yèn andhonge tansah isi ||

kang nunggangi munggah mudhun | dadi iya sugih dhuwit | tukang kayu mêsthi bungah | lamun ana kang mènèhi | pagaweyan antuk opah | iya iku wujud dhuwit ||

bèi dhoktêr sukèng kalbu | ingaturan ngusadani | janma kêna ing lêlara | awit mêsthi antuk picis | sukur bage glis waluya | saya suka kang panggalih ||

jêr aliya antuk butuh | asmane misuwur bêcik | para ahli pangadilas[3] | suka lamun dèn aturi | angêmbani pasulayan | jêr tartamtu antuk melik ||

yèn tinêmu kêrêp unggul | mênang dènnya angêmbani | wis tartamtu kajuwara | dadya akèh kang ngaturi | angêmbani prakaranya | saya suka kang panggalih ||

para buruh angkat junjung | rêkasane angluwihi | ewadene katon bungah | marga bakal antuk dhuwit | wong anjala mêsthi bungah | yèn tandange bisa kasil ||

bocah angon angêngidung | malah ana kang nyênggaki | kawistara padha bungah | jêr kêbone padha aring | wong nênonton padha bungah | lamun cocog lan pamikir ||

ana bungah marga ngluyur | kaloyongan sabên bêngi | jaga cakruk ura-ura | sêsêndhonan mracihnani | bungah marga tămpa opah | mung sakêthip ing sawêngi ||

ana bungah krungu manuk | kang manggung ing ngingor tritis | karo ana ing gantangan | ana bungah marga uning | sadulure lawas prapta | ana bungah ambêbêdhil ||

ana bungah marga krungu | sêtrik orkes lan mênyanyi | sawênèhe ngrasa bungah | krungu gêndhing gambirsawit | pangêliking waranggana | suwarane mikat ati ||

ana janma bungah krungu | suwarane trêbang muni | kêncringan kang jinogedan | ana bungah marga bangkit | angêlangi salulupan | aneng têpi jalanidhi ||

wong bal-balan sukèng kalbu | lamun bale bangkit manjing | sumêbut ing madyèng ngêpal | saya bungah dèn suraki | kêploke marambah-rambah | lir ambantu sukèng ati ||

wong kang ambêg kumalungkung | ngêndelake sugih singgih | bungah lamun ana janma | kang wêdi lan angajèni | mêndhak-mêndhak lamun pêrak | sukur bungah dèn dhodhoki || Badhe kasambêtan.

Ki Darmaprawira.

--- [1401] ---

[Iklan]

--- 1402 ---

Katêrangan Sakêdhik, Katur Anggèr Petruk, ing Kalawarti Kajawèn

Nuwun, anggèr, kula tansah maos kalawarti Kajawèn, ingkang isi sêratanipun anggèr, bab pahargyan ing Kêbumèn. Dumugi nomêr 87 punika, kula rumaos wajib lajêng kêdah ngaturi katêrangan sakêdhik, ing pangangkah sagêda ngicalakên pangunêg-unêging panggalih, tumrap anggèr Petruk, utawi sanèsipun malih, bokbilih taksih wontên ingkang kagungan raos-rumaos kados anggèr.

Nuwun, kados anggèr Petruk ugi botên badhe kêkilapan malih, bilih kawontênan ing donya punika botên wontên ingkang tanpa cacad. Lan malih sagêd ugi anggèr sampun nate maos buku pamulangan, karangan swargi Tuwan K.F. Winter, bab juru giling lan kuldine. Suraosing dongèng punika, manawi kula botên kêlintu, botên wontên tiyang ingkang sagêd anglêgani manahing tiyang kathah ingkang mawarni-warni karsanipun.

Nuwun, pahargyan ing Kabupatèn Kêbumèn, nalika miwaha dhauping putra kakung ing tanggal 19 Oktobêr 1937. Awit saking kêparênging karsa dalêm, gusti kangjêng bupati sarimbit, kula Sastradarmaja, ingkang andikakakên mranata, lan anjagi, murih sadaya karsa dalêm wau sagêda kalampah kanthi sabèrès-bèrèsipun. Gandhèng kalihan bab wau, dados sampun saadil-adilipun, bilih sadaya cacad ing salêbêting pahargyan wau, kêdah kula ingkang nampi paukumanipun (panacad, pangunêg-unêg, panggrundêl enz.) saking para tamu sintên kemawon, ingkang rumaos kacuwan nalika nglênggahi pahargyan punika, kula tampi kanthi eklasing manah suci, jêr kula punika namung kula kemawon, tiyang limrah tur kalêbêt kina, ingkang ngrêtosipun dhatêng sawatawis sêsêrêpan, mligi saking jare, nêningali lan sawatawis ngalami, dados botên pikantuk wulangan sêpesial. Mila sarana sêratan punika, kula Sastradarmaja, ingkang kala samantên, tinanggênah ing damêl, dhatêng sadaya kemawon ingkang rumaos kacuwan panggalihipun, langkung-langkung dhatêng anggèr Petruk ingkang karana Allah karsa anglairakên saraosing panggalih, kula nyuwun gênging pangaksama. Kagaliha atur kula ing nginggil, lan suraosing dongèng: juru giling lan kuldine. Awit kula punika, inggih namung kula, tiyang limrah, sanès bangsaning ingkang sagêd nyumêrêp karsa lan krêntêging panggalihipun sanès.

Nuwun, murih anggèr Petruk utawi bokmanawi wontên malih sanèsipun ingkang ugi kagungan raos kados anggèr Petruk, kula manah prêlu ngaturi katrangan sakêdhik, bab rêsèpsi, nanging punika namung saking pamirêng lan sawatawis saking pangalaman kula. Salajêngipun bab watêk: kumlandi-landi ingkang kapangandikakakên dening anggèr Petruk.

[Iklan]

Ha: 1. Bab pahargyan ing Kêbumèn, sakêparêngipun ingkang maham, kapaham cara Walandi kenging, cara Jawi ugi kenging. Ingkang baku dados kêparênging [kêparêng...]

--- 1403 ---

[...ing] karsa dalêm ingkang kagungan kajat, kaangkah para ingkang sami karsa anjênêngi pahargyan wau, sagêda prèi, saprèi-prèinipun, ingkang wêkasanipun sagêda mahanani dhatêng suka rênaning panggalihipun para ingkang rawuh, jêr botên kajigung ing pranatan ingkang ngêngèl-êngèli ingatasing băngsa kula Jawi ingkang taksih sami ngagêm adatipun lami.[4]

[Iklan]

2. Bab lampahing pasugatan, anggèr Petruk piyambak sampun angakêni, bilih wontên lan lumadosipun pasugatan tansah lumintu (ngêndikanipun anggèr: sadhela-sadhela sugatane mubêng nganti pirang-pirang rambahan), ing ngriki têtela, bilih pasugatan botên kirang. Dene anggèr piyambak ngantos kapintên, malah têmtunipun wontên malih ingkang ugi kapintên, punika kula piyambak ngrumaosi lêpat sabab kirang titi paniti kula. Saya ingkang kapintên kok anggèr Petruk, nalăngsa kula saya sangêt, awit kajawi anggèr karaya-raya saking Bêtawi sowan ing Kêbumèn, punika wêwah-wêwah ingkang dados kêpala plados punika, kula. Nanging kadospundi malih, jêr barang sampun kêlajêng, kangge pèngêt benjing malih. Sawangsulipun murih sagêda mêwahi sêsêrêpanipun para ingkang dèrèng sumêrêp. Miturut pangalaman, wontên ing resèpsi (kula sampun kaping-kaping andhèrèk resèpsi ing kabupatèn pundi-pundi, karesidhenan sawatawis. Malah sampun nate sêpisan ngadhêp, resèpsi Kangjêng Tuwan Bêsar G.G. ing taun 1933, wontên ing dalêm karesidhenan Magêlang. Wontên ing resèpsi wau lampahing pasugatan, inggih namung kaidêrakên dening palados, para tamu lajêng sami mundhuti piyambak-piyambak, ingkang dèrèng inggih

--- 1404 ---

botên mawi èwêd-pakèwêd, mundhut punapa ingkang wontên lan kakarsakakên. Gandhèng kalihan ingkang kula alami makatên wau, mila plados tansah mubêng ambêkta pasugatan, supados para ingkang dèrèng, sagêda nimbali lan mundhut. Namung eman dene para ingkang sami rawuh wau dèrèng sadaya ngrêtos dhatêng cara ingkang sampun kêlampah ing salêbêting resèpsi-resèpsi ingkang kula nate andhèrèk. Mila kula inggih lajêng pitados sangêt bilih tamu ingkang makatên wau, tur lajêng dipun èmbèl-èmbèli lingsêman, kalampah kalirên saèstu. Mêmêlas, ewadene saking pangatos-atos kula kala samantên, gandhèng kalihan uyêl-uyêlanipun para tamu, sarana pitulungipun para tamu ugi, kula tindakakên tundhan sistim, lan taksih kula wêwahi malih atur: nuwun, ingkang dèrèng kaladosan punapa-punapa, mugi kaparêng mundhut (kajêng kula nimbali plados) jêr plados-plados sadaya mawi têtêngêr cêtha.

Na: Bab palados putri,[5] ingkang kapangandikakakên dening anggèr Pêtruk: mlandani, punika kula ngaturi katêrangan sakêdhik, anggènipun migunakakên têmbung lan tatakrama Walandi punika, kintên kula, tangèh manawi saking niyat, kumlandi-landi, sanajan ta, para putri plados wau sadaya sami pikantuk piwulang Walandi. Nanging upami wontên ingkang mastani: bokmanawi dhatêng tatakrama Jawi wontên kithalipun, tumrap sabagian, plados putri wau, kula botên wani dhebat, dados sagêd ugi pandakwa wau lêrês, inggih punika tumrap para plados ingkang saking sajawining dalêm, awit kula sumêrêp bilih wontên ingkang nêmbe kemawon mêdal saking pamulangan (intêrnat) mila wêkdal kangge nyinau tatakrama Jawi wau, sanajan sampun dados gadhahanipun, nanging gandhèng kalihan jamanipun, taksih kathah kêkiranganipun. Mila kintên kula lajêng migunakakên mawi tatakrama Wêlandi, ing pangintên dhawah sêkeca, awit upami wontêna klintunipun sawatawis, botên nyolok mripat sangêt-sangêt. Tinimbang lare Jawi, dipun wastani ora wêruh Jawane, raosipun langkung anggarês tinimbang manawi namung kataman ing têmbung: cah Jawa we nganggo cara Lănda barang. Lêrês lêpating gagapan kula, kula sumanggakakên anggèr Petruk.

Katêrangan punika kula punggêl sêmantên rumiyin, kasambêt bilih wontên prêlunipun.[6]

Kêbumèn, 1 Nophèmbêr 1937.

Ingkang paman, Sastradarmaja.

--- 1405 ---

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès).

TANAH NGRIKI.

Nirom tampi pangalêmbana. Nirom ingriki mêntas tampi telegram saking nagari Walandi, suraosipun ngalêmbana anggènipun Nirom nggiyarakên suwara ing sadonya, tumrapipun ing Eropa pinanggih botên nguciwani.

Nitipriksa siti ing papan pamboyongan. Residhèn ing Palembang, Ir. O.R. Maier, Ir. L. van Geuns tuwin sanès-sanèsipun, mêntas papriksa dhatêng pasitèn paboyongan ing Lubuk Linggau ingkang dèrèng dipun bikak. Papriksan wau tumindak ngantos pintên-pintên dintên, dene pikantukipun, pasitèn ingriku punika botên nguciwani kangge papan paboyongan.

Sudan pènsiun kasuwak. Ing bab rêmbag nyuda pènsiun sampun rampung. Miturut wratos[7] wiwit benjing tanggal 1 Januari 1938, sudan pènsiun 17% punika badhe kasuwak. Wontênipun makatên, amargi pinanggihipun arta praja ing gêdhong arta nagari saya sae.

Congres Parindra badhe wontên ing Bandung. Mirid rêmbag ing parêpatan, congres Parindra ingkang kaping kalih badhe wontên ing Bandung dhawah wulan December taun 1938, tanggalipun dèrèng katêtêpakên.

Pindhahan doktêr. M. Sampurno, Gouvernements Ind. Arts ing C.B.Z. Surabaya, kapindhah dhatêng Sêmarang, kabantokakên dhatêng Regentschap.

Pandamêlipun gêdhong karesidhenan ing Purwokêrto. Miturut wartos, rantaman tuwin gambar-gambaring calon gêdhong karesidhenan ing Purwokêrto sampun dipun sayogyani dening Departement van Verkeer en Waterstaat. Ing salajêngipun badhe kawontênakên lelangan tumrap ingkang badhe anggarap. Miturut rancangan, griya wau badhe awaragad f 35.000.- Kalêbêt ing rantaman taun 1937.

Sêrat kabar Jêpan. Ingajêng wontên wartos bilih badhe wontên ariwarti Jêpan ingkang badhe dipun wêdalakên ing Bêtawi. Pawartos punika botên nyata. Ugi wontên, nanging kalawarti mawi basa Walandi, Malayu tuwin Inggris. Kalawarti wau namung kasêbar lêlahanan, namanipun Tohindo-Nippo-Sha.

Sarêm brikèt enggal. Pakaryan sarêm damêl malih sarêm brikèt ingkang rêgi 2 sèn. Sarêm punika kapetang saprapatipun sarêm ingkang agêng. Dados ing sapunika wontên sarêm ingkang rêgi 1/2 sèn, 1 sèn tuwin 2 sèn, kajawi ingkang sampun kasade lami, nama sampun umum. Wontênipun sarêm ingkang rêgi 2 sèn punika kangge anjagi sampun ngantos wontên tiyang kablithuk anggèning tumbas sarêm, ingkang pikantukipun botên cocog kalihan timbanganipun.

Tosan bantalan kapasangakên wontên sanginggilipun ril. Satunggaling dintên sêpur ingkang lumampah wontên antawising Rengas Bandung kalihan Lêmah abang S.S. W/L mèh kasangsaran, jalaran ing satêngah-têngahing ril dipun pasangi tosan bantalan. Rahayu ing kala punika masinis ingkang nglampahakên sumêrêp barang wau, sêpur lajêng dipun êndhêgakên, saha lajêng nyingkirakên barang ingkang dipun pasangakên wau. Wilujêng botên kirang satunggal punapa.

Pawartos saking Ijkwezen. Miturut wartos saking Ijkwezen, sawarnining takêran, bandhul timbangan, pirantos ngukur tuwin nimbang ing laladan timbangan (ijkgebied), kasèp-kasèpipun ing tanggal 30 November kêdah ngangge cap ingkang ciri g.

Pamulangan luhur pêngadilan. Lulus candidaatsexamen perangan kapisan, nonah Tjoep Kadjat tuwin tuwan-tuwan Abd. Maarif, Jaga Bukit tuwin R. Sri Tunjung Pamêkas. Lulus candidaatsexamen perangan kalih, tuwan Tjong Ing Liem. Lulus doctoraalexamen kapisan, tuwan-tuwan G. Wrêksoatmojo, Green, R. Sugiarto tuwin Zairin Zain.

[Grafik]

Kapal pulisi Bantam. Kados ingkang sampun kawartosakên Kajawèn kapêngkêr, dintên Kêmis kêpêngkêr ing Tanjungpriuk kawontênakên cobèn-cobèn nglampahakên kapal pulisi nama Bantam. Inginggil punika ngêwrat gambaripun kapal wau.

Volkstelling ing taun 1940. Dr. Mansvelt pangagênging centraal kantoor Statistiek mêntas rêmbagan kalihan directeur Economische Zaken ing bab Volkstelling. Sagêd ugi pangetanging cacah jiwa badhe katindakakên wontên ing taun 1940. Ing salajêngipun badhe ngawontênakên rêmbag ingkang gêgayutan ing bab babagan punika.

Mas ing Bantên. Ing lèpèn Boyah, Bantên, katingal kathah tiyang ingkang sami ngêdêgakên kabudidayan alit pados mas. Pundi ingkang gadhah padikan siti lajêng magêri, amargi manawi botên dipun pagêri, kathah tiyang ingkang lajêng ngambah ing pasitèn ngriku sakajêng-kajêngipun kemawon. Mirit kawontênan punika, ing papan ngriku sagêd ugi badhe dados papan panggaotan agêng.

Bangsa ngamanca badhe dhatêng tanah ngriki. Kawartosakên wontên student ing nagari Polen nama Antoni Rybak, benjing taun ngajêng badhe dhatêng tanah ngriki sarana numpak kapal alit. Pangkatipun saking Polen kanthi kanca tiyang gangsal, lajêng dhatêng nagari Walandi rumiyin, pêrlu sinau basa Walandi, wontênipun ingriku ngantos dumugi mangsa padhidhing. Anggènipun Rybak gadhah kapal alit wau sarana saking anggènipun kêklêmpak arta salêbêtipun kalih taun. Bidhalipun saking nagari Walandi kaangkah ing sabibaripun mangsa asrêp. Wontênipun ngriki gadhah sêdya badhe nyambut damêl, salajêngipun wangsul mantuk.

--- 1406 ---

Padagangan kapuk manggih sandhungan. Ing wêkdal punika padagangan kapuk saking tanah ngriki, panyadenipun ingkang kathah piyambak dhatêng Amerika, nanging salajêngipun Amerika botên mêndhêt malih. Ing bab punika andadosakên gonjinging padagangan kapuk, kathah kapuk ingkang tumandho wontên ing gudhang, ing salajêngipun ingkang wajib lajêng manggalih bab punika, sagêda kandhêging kapuk wau ngiras ngêntosi saening rêrêgèn.

Manggih barang kina. Tiyang ing dhusun Cisalak, Sumêdhang manggih barang kina warni lantingan alit mas. Anggèning manggih barang tiyang wau nyarêngi kala nuju dhudhuk-dhudhuk pados oyod-oyodan kangge jampi. Salajêngipun barang wau kakintunakên dhatêng pakaryan babagan barang kina.

Inggah-inggahan ing provincie Jawa Wetan. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Wetan, M. Rêksoamijoyo, mantri pulisi klas 1 Paresidhenan Bojonêgoro, dados asistèn wêdana klas 2 Paresidhenan Bojonêgoro. Huripan ugi nama Wirodirêjo, juru sêrat klas 1 Paresidhenan Bojonêgoro, dados mantri pulisi Paresidhenan Bojonêgoro R. Sudibyo, Aib. nindakakên padamêlan adjunct-jaksa Landraad ing Jêmbêr, Paresidhenan Bêsuki, dados adjunct-jaksa Landraat ing panggenan wau. Duladi, Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi Paresidhenan Malang, dados asistèn wêdana Paresidhenan Malang. Abdurachman ugi nama Ranuatmojo, juru sêrat klas 1 Paresidhenan Malang, dados mantri pulisi Paresidhenan Malang.

Ingsêr-ingsêran ing provincie Jawi Têngah. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Têngah, R. Utoyo, mantri pulisi golongan veldpolitie Paresidhenan Banyumas, dados mantri pulisi Paresidhenan Sêmarang.

Mèngêti dados bupati sampun 30 taun. Ingkang bupati ing Blora R.M.A.A. Cakraningrat, mêntas mèngêti anggèning jumênêng bupati sampun 30 taun. Dhawahing dintên paargyan kathah para agêng ingkang sami rawuh, Residhèn Japara-Rêmbang, asistèn residhèn Blora tuwin sanès-sanèsipun. Ingkang bupati punika trah-tumêrah darah bupati ing Blora, kapetang bupati ingkang kaping 9 wiwit bupati ingkang kapisan, kala ing taun 1763.

Anggêgana ingkang kaping 500. Benjing tanggal 13 November punika motor mabur gadhahanipun K.L.M. badhe anggêgana saking nagari Walandi dhatêng tanah ngriki, kapetang anggêgana ingkang kaping 500. Bab punika pakaryan post ing tanah ngriki badhe ngawontênakên cap post ingkang maligi minangka pèngêtan. Wangsulipun dhatêng nagari Walandi wontên tanggal 27 November. Ingkang wontên cap kados makatên punika: Bandung, Batavia-C, Medan, Palembang, Sêmarang tuwin Surabaya. Tumrap para ingkang sami rêmên nglêmpakakên prangko, cap ingkang kados makatên punika langkung dipun wigatosakên, mila murih sagêd angsal prangko ingkang mawi kaêcap kados makatên, supados ngintunakên sêrat dhatêng kantor post ing Amsterdam dipun isèni sêrat kanthi prangko tuwin amplop ingkang tumuju dhatêng badanipun piyambak.

Kagunan damêl rêca Indu. Ing wêkdal punika ing Surakarta wontên tiyang sagêd damêl rêca prunggu awangun rêca kina Indu, ingkang wujudipun sampun sairib kalihan rêca Indu ingkang yêktos, panyadenipun mirah sangêt. Bab punika ngantos dados panggalihanipun ingkang wajib. Pandamêlipun rêca wau sarana dipun cithak. Sakawit damêl pêpêthan lilin, lajêng dipun bungkus ing lêmpung saha kabêsmi, sêsampunipun lilin luluh, lajêng dipun cor prunggu, sampun dados.

K.N.I.L.M. dêrma Tiongkok. Ing tanggal 4 wulan punika, K.N.I.L.M. ngawontênakên lampah anggêgana wontên sanginggilipun kitha Bêtawi sarana bayaran. Angsal-angsalaning arta ingkang 25% kadêrmakakên dhatêng Comite ambulance Tiongkok.

[Iklan]

Sêkar mêlati kangge ukup tèh. Firma Gie Hoo Seng ing Surakarta ingkang ngêdalakên tèh cap 999, badhe nanêm sêkar mêlathi wontên ing Kartasura, sarana nyewa siti ing Giriwoyo 2 bau. Sêkar mêlathi wau pêrlu badhe kangge ukup tèh.

Tatanan kindertulage. Miturut wartos, awit saking usulipun commisie babagan blanja, supados wontêning kindertulage sagêda nocogi kados tatanan blanja enggal. Mênggah tatananipun, supados ambedakakên tumraping golongan blanja sakêdhik tuwin blanja kathah. Tumrap ingkang blanja sakêdhik angsal kindertulage 5%, dene ingkang blanja kathah 4%, saking balanjanipun, mawi watêsan dumugi f 25.-. Kajawi punika ugi ngindhaki watêsing umuranipun lare, ingkang rumiyin namung dumugi 18, supados dumugi 21 taun.

NAGARI WALANDI.

Anggêgana tuwin radio. Wiwit tanggal 1 wulan punika, lampahing motor mabur ing antawising nagari Walandi kalihan tanah ngriki kawontênakên radio-telegram tumrap uruting nagari Walandi kalihan tanah ngriki.

Kabêsmèn agêng. Kala malêm 1 November punika ing Rijnhaven, Rotterdam wontên gêdhong-gêdhong kabêsmi. Ing gêdhong-gêdhong wau isi sata, kopi, kapuk tuwin sanès-sanèsipun, sadaya kêbêsmi ngantos têlas. Kala punika wontên pompa ngantos 37, nanging sami tanpa damêl. Kapitunanipun pintên-pintên yuta rupiyah, nanging sadaya sami malêbêt têtanggêlan.

EROPA.

Anggêgana ingkang unggul piyambak. Sampun sawatawis dintên wontên lampah anggêgana ingkang dipun tindakakên dening nonah Jean Batten saking Australie dhatêng Londen. Lampah wau sampun kêlampahan dumugi Lympne langkung rikat 14 jam 10 mênit tinimbang ingkang sampun dipun lampahi ing sanès. Pêpetanganing lampahipun Jean Batten, saking Darwin dhatêng Lympne 5 dintên 18 jam tuwin 15 mênit, dene lampah makatên ingkang dipun tindakakên dening Broadbent, wontên 6 dintên 8 jam tuwin 25 mênit. Nalika nglangkungi Kanaal motor maburipun Jean Batten dipun garubyug ing motor mabur kathah. Ing kala punika nonah wau katingal sayah sangêt, nanging katingal mèsêm tandhaning bingah. Tiyang ingkang mêthuk atusan sami surak-surak, nonah Jean Batten lajêng dipun angkat saking motor mabur.

--- 1407 ---

Wêwaosan

III Lêlampahanipun Ilya.

23

Ilya kalihan Solowe.

Samangke amangsuli malih cariyosipun Sang Ilya, ingkang nêdya dhatêng Kiyèph, prêlu ngawula dhatêng Sang Prabu Wladhimir, nanging lampahipun botên nêdya mêdal ing margi ingkang têntrêm, ngêmungakên badhe ngambah ing margi ingkang sampun tigang dasa taun laminipun tansah dipun ganggu damêl dening satunggilipun begal nama Solowe, ngantos botên wontên tiyang ingkang purun ngambah ing ngriku. Wusananipun margi wau kenging dipun wastani dados wana grêng.

Mênggah kajêngipun begal, Solowe wau, sajatosipun namung satunggiling pasêmon kemawon, inggih punika pasêmonipun kathahing tiyang awon ingkang tansah damêl rêrêsah wontên ing salêbêting praja ingkang dèrèng wontên pranatanipun ingkang anyêkapi, ngantos sagêd adamêl tata têntrêming praja wau.

Miturut cariyosipun, sadèrèngipun Sang Ilya, mila sampun kathah para prajurit tuwin para satriya ingkang naggulangi sakathahing tiyang awon wau, nanging ingkang prêlu ngêmungakên sami anjagi kitha Kiyèph sampun ngantos kadhatêngan parangmuka. Amila manawi para prajurit tuwin para satriya wau mêngkêr saking papaning têtiyang awon wau lajêng sami wangsul dhatêng Kiyèph malih, sakathahing tiyang awon punika inggih lajêng sami ngalêmpak malih saha adamêl rêrêsah malih kados ingkang sampun-sampun. Dene ingkang tinakdirakên sagêd ambengkas sadaya rêrêsah wau, ngêmungakên Sang Ilya, satunggiling prajurit anak turunipun tiyang tani saking papan ingkang têbih saking Kiyèph. Ing ngriki namung badhe nêrangakên, bilih têtiyang ingkang padununganipun têbih saking Kiyèph, ingkang sagêd ngraosakên sangsaranipun ginodha ing tiyang awon punika, amila manawi nêdya ngicalakên wontênipun rêrêsah wau, inggih namung têtiyang ingkang ngraosakên sangsaranipun wau, ingkang sagêd ngicalakên ngantos dumugi oyod-oyodipun pisan. Beda kalihan têtiyang ing Kiyèph, kithanipun kajagi kanthi santosa, dados têmtunipun inggih botên sagêd angraosakên sangsaranipun rêrêsah wau, amila anggènipun anandangi golongan rêrêsah inggih ngêmungakên: alah ora kemawon.

Samangke anyariyosakên ing bab: Pêrangipun Sang Ilya kalihan Solowe.

Kados ingkang sampun kacariyosakên ing nginggil, lampahipun Sang Ilya wau botên mêdal ing margi ingkang têntrêm, namung ambalasak mêdal ing margi lami ingkang sampun dados wana tuwin sampun kêthukulan ing rêrungkudan ingkang sampun inggil-inggil ngantos rêkaos sangêt anggènipun ngupadosi marginipun ingkang sayêktos.

Ing samargi-margi tansah sêpên tanpa wontên suwaraning kutu-kutu walang ataga. Lan sauruting margi wau Ilya tanpa kêpapag ing tiyang satunggal-tunggala. Awit pancèn botên wontên tiyang ingkang purun ngatingal wontên ing ngriku, punapa malih ngantos ngambah ing margi ngriku, sadaya tiyang rumaos jinja sangêt. Dalasan sato kewan kemawon inggih botên purun saba wontên ing papan ngriku, ngêmungakên pêksi dhangdhang ingkang sami pating klêpêr mabur wontên ing gêgana, kanthi nyuwara ingkang anggêgirisi.

Ingkang kala punika lampahipun kapal ingkang dipun tumpaki dening Ilya saya alon, sarta lajêng tansah dipun umbul-umbulakên kadosdene sumêrêp mêngsah ingkang botên kasat mata, utawi kadosdene angraos, bilih ing sacêlakipun ngriku wontên mêngsah. Jalaran saking punika Ilya lajêng enggal-enggal nyandhak cêmêthinipun ingkang kasabêtakên ing kapalipun, sarta amêksa kapalipun supados puruna ambandhang sakiyatipun. Patrapipun, Ilya ingkang makatên punika, adamêl nêpsuning kapalipun, ingkang lajêng nyobi ambrakot kêndhalinipun, saha lajêng anglumpati gumuk pintên-pintên, punapadene lèpèn tuwin pintên-pintên talaga, ngantos dumugi wana Brinêski, sarta ing rawa-rawa ingkang dados pakuburanipun pintên-pintên satriya tuwin prajurit.

Ing ngriku kapal wau ujug-ujug, grêg, kèndêl, sabab sakathahing krêtêg sampun botên wontên malih, dados inggih botên sagêd anglajêngakên lampahipun. Ilya enggal-enggal mêncolot saking kapalipun. Salajêngipun tangan ingkang kiwa kangge nuntun kapalipun, dene tangan ingkang têngên kangge ambêdholi wit agêng-agêng saking siti, saha ingkang lajêng kaêbruk-êbrukakên ing rawa-rawa wau. Kanthi ngambah ing kêkajêngan ingkang kaêbruk-êbrukakên ing rawa punika, Ilya sakapalipun sagêd dumugi ing Bangrika. Kala pangkatipun Sang Ilya sampun prasêtya sagêda dumugi ing Kiyèph sadèrèngipun pêtêng, amila anggènipun tumandang damêl inggih tansah kanthi rêrikatan. Jalaran saking kathahing wit-witan ingkang dipun bêdholi wau, anjalari kathahing pêksi gagak tuwin dhangdhang ingkang sami tangi saha sami mabur mumbul ing ngawiyat, sarta wontên ing nginggil lajêng sami ngumbar suwara ingkang saklangkung sora, ngantos prasaksat nyirêpakên suwaraning kêkajêngan ingkang kaêbruk-êbrukakên ing rawa-rawa wau. Sarêng sampun sagêd anglangkungi papan ingkang ambêbayani wau, Ilya lajêng numpaki kapalipun malih prêlu dhatêng papan rubeda ingkang ăngka [ăng...]

--- 1408 ---

[...ka] kalih. Rikating lampahipun kapal ing samangke kadosdene sela sinawatakên. Lan botên watawis dangu, uwit ing sacêlakipun lèpèn Smaradinaya, tuwin papan padununganipun begal Solowe sampun sagêd katingal.

Ilya enggal-enggal amêthik sêkar apyun, ingkang lajêng kasêsêlakên ing kupingipun, murih sampun ngantos budhêg jalaran saking singsotipun begal ingkang suwaranipun saklangkung ngêrês-êrêsi. Kanthi botên mamang babarpisan, salajêngipun, Ilya anjujug dhatêng ing padununganipun begal Solowe wau. Dene Solowe piyambak, saking katêbihan sampun mirêng bilih wontên prajurit ingkang andhatêngi. Sakala punika pun begal lajêng angumbar suwara, ingkang ungêlipun jumlêgur kados galudhug, kirang langkung makatên: He, sapa kang wani ngambah ing dalan kang anjog ing papan padununganaku iki.

Sampunipun cariyos makatên wau, begal Solowe lajêng ngêrik kados rasêksa, anggêrêng kados sima, tuwin ngakak kados naga. Suwaraning begal Solowe ingkang makatên, adamêl orêging wana ing sakubênganipun papan ngriku. Kapalipun Ilya ambruk, lan badanipun sakojur andharodhog. Nanging pun Ilya piyambak botên ebah, prasaksat kados plikêt kalihan kapalipun, ing ngriku botên katingal bilih piyambakipun anggadhahi ajrih sakêdhik-kêdhika. Piyambakipun mêndhêt cêmêthinipun sutra malih, saha kanthi anggêbag kapalipun, piyambakipun cariyos makatên:

He, mitraku kang sêtya sarta mituhu, genea kowe têka kagèt mêngkono, apa kowe salawase durung tau ngambah ing alas. Apa kowe durung tau krungu pangêriking jangkrik, apa kowe durung tau wêruh ngêsêsing ula, lan apa kowe durung tau krungu pambêngoking sato galak kang ora olèh mangsan. Wis, tangia bae manèh. Aku gawanên nyang susuhe begal Solowe, yaiku araning begal, kang wis têlung puluh taun lawase tansah anggunagawe ing dalan kang anjog nyang Kiyèph iki, lan kang wus amatèni pirang-pirang wong kang padha liwat ana ing kene.

Kapal lajêng nyat, ngadêg malih, saha lampahipun anuju ing papanipun begal wau, saya langkung rikat katimbang ingkang sampun-sampun. Ningali kawontênan ingkang makatên punika, Solowe gumun tanpa upami. Awit salaminipun Solowe angratoni ing wana ngriku laminipun tigang dasa taun, dèrèng nate kalampahan, wontên tiyang numpak kapal mirêng pangêrik saha panggêrêngipun, botên lajêng dhawah pêjah sanalika punika ugi, kapal ingkang agêng tuwin santosa, limrahipun sok lajêng ambandhang numbuk-numbuk wit-witan antos[8] dumugining pêjah, ing samangke piyambakipun têka ujug-ujug nyipati, kapal saha ingkang numpak pisan, dening pangêrik saha panggêrêngipun wau, botên pêjah, malah katingalipun kadosdene botên ajrih babarpisan. Kosokwangsulipun jêbul malah ngênêr nuju dhatêng papan padununganipun, mênggah gagasanipun Solowe: E, hladallah, rupane wong iki wis bosên urip ana ing donya kene. Saking kêpenginipun sumêrêp cêtha wujudipun tiyang numpak kapal ingkang andhatêngi punika, ing sakawit Solowe manglungakên sirahipun, nanging botên watawis dangu malih lajêng manglungakên badanipun saking papan padununganipun wau. Sarêng Ilya sumêrêp badanipun Solowe wau, sakala punika piyambakipun supe dhatêng prasêtyanipun, nyandhak gandhewa saha jêmparing, saha lajêng cariyos dhatêng jêmparingipun makatên:

He, panah, kowe tak lêpasake saka gandhewa iki, poma, bisa angênani mripate Solowe kang sisih têngên, manjinga ing sirahe, lan mêtua manèh saka ing kupinge kiwa.

Jêmparing lajêng kalêpasakên saking gandhewa. Dhawahing jêmparing cocog kadosdene pikajêngipun Ilya. Inggih punika ngengingi mripatipun Solowe ingkang sisih têngên, lumêbêt ing sirah ngantos têmbus, saha lajêng mêdal malih saking kuping ingkang sisih kiwa. Nanging mênggahing Solowe, punika pancèn nyata kiyat saha digdaya, sanadyan kenging jêmparing ingkang ngantos têmbus kados ingkang sampun kacariyosakên wau, ewasamantên piyambakipun mêksa botên pêjah. Ngêmungakên lajêng dhawah saking papan padununganipun dumugi ing siti. Suwaraning panjêritipun Solowe, saklangkung sora lan anggêgirisi, ngantos adamêl kagèting sato kewan ingkang dêdunung wontên ing wana ngriku, ingkang lajêng sami salang-tunjang lumajêng nilar wana ngriku. Kanthi cikat lan trêngginas, Ilya enggal-enggal nyandhak Solowe, ingkang gulunipun lajêng tinangsulan ing tangsul sutra, saha ingkang lajêng katangsulakên wontên ing sănggawêdhi. Sasampunipun makatên kapal lajêng kabandhangakên sakiyatipun. Salêbêtipun punika, Solowe tansah têrus anggandhul wontên ing sănggawêdhi, sarta anggagas ing bab kawoning juritipun, tuwin amanah bilih botên sande piyambakipun têmtu badhe angsal paukuman ingkang sakalangkung awrat, awit piyambakipun rumaos, bilih dosanipun punika saklangkung agêng ngantos botên sagêd dipun apuntên malih. Badhe kasambêtan.

--- 173 ---

No. 44, taun VIII.

TAMAN BOCAH

INGKANG NGÊMBANI : BU-MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CÈNTRUM RÊGANE SATAUN f 1.50 KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN, BAYAR DHISIK. LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN.

MANGSULI LAYANG

Susatya, Ngutêr, Surakarta. Wiyose, aku wis tampa layangmu lan surasane ya wis mangêrti kabèh. Pitakonmu bab Uncle Sum, miturut têtêmbungane ing layang nyang Bu Mar, dhèwèke kuwi, ya wong Jawa, nanging manggon ing Singapure, dene pira lawase Bu Mar durung cêtha. Susatya, bab panêmumu aku uga cocog bangêt, pancèn karêpku iya mangkono, mêngko Uncle Sum dakkandhanane babar pisan.

Sum, Kêbumèn. Bangêt panrimaku kokirimi layang manèh sarta cangkriman karo batangane pisan. Sum, nalika tanggal 10 October apa kowe iya ndêlok pangantèn ing Kêbumèn, mêsthine iya, nanging ora kêtêmu karo Bu Mar. Wah ramene ya, Sum, lan apike ora jamak ya? Ing sarèhne dhèk samono wayahe cumpèn mula aku ora mampir nyang êndi-êndi.

Uncle Sum, Box 45 Singapure. Ing sarèhne adhi-adhimu kabèh durung wêruh Singapure, panjalukku marang kowe, supaya kowe nyaritakna kaanan ing kana kang pêrlu disumurupi bocah lan wong ing tanah Jawa kene, upamane: I Bangsa panganan, wowohan apa kang ing tanah Jawa kene ora ana. II Lêlakone bocah utawa wong ing kono, sasrawungane lan liya-liyane. III Ngirimake gambar warna-warna kanggo dipacak ing Taman Bocah. Kapriye Uncle Sum, ibumu tansah ngarêp-arêp wangsulanmu.

Kushani c/o Mantri Politie Genteng S.S. O/L Kalisêntil (Banyuwangi). Pitêpunganmu wis daktampa kanthi sênênging atiku lan lêlucon uga wis kêtampan. Kapan kowe ngirimi layang nyang Bu Mar manèh?

Sunaka c/o Cipier Tuban. Wah la kok lawas têmên, nêmbe saiki kowe ngirimi layang nyang ibumu manèh. Nanging ya ora dadi apa, janji kowe isih eling nyang ibumu. Su, mula pancèn ing Bêtawi ya akèh Padvinder. Apa kowe isih dadi Padvinder lan apa isih têmên anggonmu nglakoni kuwajibanmu?

S. Arbangga, Banyumas. Kirimanmu lêlucon wis daktampani, ora liya bangêt panrimaku. Ibumu ngarêp-arêp kirimanmu dêdongengan kang lucu sarta anèh-anèh.

Sriyudati p/a Siswasudirja, Grêmêt, Badian, Manahan, Solo. Panjalukmu conto (Taman Bocah) wis dakaturake nyang administratie, sawatara dina manèh bakal nampa.

Amb, Bululawang. Mula ya wis lawas bangêt kowe ora ngirimi layang Bu Mar. Ing wêktu iki Bu Mar ginanjar slamêt ora kurang sawiji apa, sing daksuwun ya mangkonoa sabanjure. Kirimanmu lêlucon wis kêtampan, bangêt panrimaku.

Kusmiyati, Bandung. Pitêpunganmu wis daktampa kanthi bunaghing[9] atiku. Luwih bêcik, upama kowe ngirimi dêdongengan, dolanan bocah, têtêmbangan lan liya-liyane.

Surtiyah, Gunungwungkal. Wah Ti, kok kêmêcêr aku krungu yèn ing Gunungwungkal wis ungsum durèn lan rambutan, ing Bêtawi kok durung apa-apa. Sanajan anggonmu ngirimi wowohan iku sarana batin bae, nanging ya taktrima kanthi bungah. Tandha yèn kowe isih eling nyang ibumu. Dene karo ale kaya sing kok kandhakake, aku durung tau kêpêthukan, kaya apa ta rupane Ti? Kowe pijêr ngiming-imingi ibumu bae, ana bothok barang, ya wis ta ibumu kirimana gaweyanmu bothok kanthi batin manèh.

Sri Sasanti, Priyambadan, Surakarta. Kirimanmu karangan wis daktampa kanthi sênênging atiku. Rama Petruk apadene Ibu Petruk lan Bu Mar nalika dina Sênèn tanggal 25 October wis padha bali nyang Bungur Jawa kanthi raarja. Ing sarèhne wayahe cumpèn, mula ora bisa mampir ing êndi-êndi.

Doddhy, Bawang. Miturut critamu ing layang, ing Bawang kuwi kok bangêt anggone anyênêngake, apa-apa murah, lan hawane kapenak. Doddhy, la kok murah têmên rêgane jêruk kêprok, nèk ing Bêtawi ya ora entuk samono. Mulane kowe saiki rak wis krasan bangêt ta, ana ing Bawang, ora anduwèni kêpengin sêkolah manèh ing kutha gêdhe. Doddhy, manggona ing kutha gêdhe, yèn tansah ringkih, ya ora sênêng. Saiki kowe miturut kandhane adhimu wis waras bangêt, dadi rak ya luwih sênêng tinimbang karo ana ing ngêndi-êndi ta. Buku kang diimpun dening R.A. Suwarsi sawatara dina manèh rampung, nanging yèn kowe arêp tuku, saiki ya wis kêna, bêcike ngaturana layang mênyang administratie.

Langganan K. No. 643, Surakarta. Sarèhne karanganmu babar pisan ora ngêrtèkake, mula ora bisa kapacak.

Layang liya-liyane bakal dakwangsuli Sêtu ngarêp.

Bu Mar.

--- 174 ---

KALI KAPUAS

[Grafik]

Iki lo bocah-bocah, daktuduhi gambar sêsawangan ing pinggir kali, kang agawe lamlame ati: gambar mau anane kali ing tanah Borneo.

Kaya-kaya bocah-bocah sêkolah ing jaman saiki, kala-kala iya sok diajak dening gurune mênyang panggonan kang anêngsêmake, kang sakira gawe gumbiraning bocah-bocah kang ing wusanane agawe kuwarasan.

LÊLUCON

TUKANG SULAP.

Saliman: "Min, tukang sulap sing main wingi kae pintêr tênan ya?"

Salimin: "Pintêr apa, wong main kaya ngono kok jare pintêr."

Saliman: "E, pancèn jêmpol tênan, wong mau nyilih dhuwit rupiyah, dakwènèhi rupiyah tembelan, barêng dakjaluk jêbul diwènèhi dhuwit kang ora tembelan, lan kêna dakênggo tuku sate kambing.

S. Sunjoyo, Salatiga.

Din: "Min, Min, genea kowe têka nangis?"

Min: "La wong aku nêmu dhuwit."

Din: "Lo kok anèh ta kowe kuwi, wong nêmu dhuwit kok malah nangis."

Min: "Iya, lan[10] wong dhuwite tembelan."

A.B.M.

Ibu: "Min, apa kowe wis adus, kok dolanan?"

Sarimin: "Durung bu, adusa kae mêngko iya rêgêd manèh."

S. Arbanga, Banyumas.

BÊCIK KATITIK ALA KÊTARA

Ana sawijining wong tani, sugih abandha-abandhu. Wong tani mau uripe sênêng bangêt, bature akèh, sarta padha têmên-têmên.

Nanging anuju sawijining dina, ana lêlakon kang ora tau ana, yaiku: Pak tani mau kelangan sendhok lan porok salaka, bangêt andadèkake kagèt lan gumune. Saking bingunge atine, awit ora bisa ngarani sapa sing nyolong, dhèwèke banjur ngundang bature kabèh, diajak mangan enak. Barêng bature wis padha kumpul, pak tani calathu. Batur-baturku kabèh, dhèk wingi aku kelangan sendhok saporoke. Bangêt gumunku, awit salawase ora tau. Sarèhne aku ora bisa nudhing sapa kang njupuk, aku nêmu akal, yaiku sapa kang irunge ana êlare, yaiku kang njupuk."

Salah sijine batur-batur mau kang sanyatane malinge, kagèt bangêt, sarta age-age ngêmèk irunge."

Saiki pak tani wêruh sapa kang njupuk.

Sri Sabariyah, Kêdiri.

--- 175 ---

KÊTHÈK LAN BULUS

(Candhake)

Kêthèk banjur ngêpuk-êpuk liyane, plêk! plêk! unine. "Na, iki panganku." Banjur dipêthiki, sarta nuli lungguh ing pang, banjur ngoncèki nangka mau karo tangan lan untune. Sasuwene anggone ngoncèki, tangane gupak pulut; saka tangan, nyang rai, nganti matane ora bisa mêlèk, awit idêpe krakêt kênang pulut. Si kêthèk bangêt susahe ngrasakake bab iki, dumadakan krungu swara saka ngisor mangkene: "Dhi kêthèk, lagi ana apa ta. Têka ketok ibut têmên?"

Si kêthèk rupa-rupane anduwèni isin, ora gêlêm ngandhakake apa sêbabe, dadi mung mangsuli mangkene: "Aku lagi mangan nangka, nangka sing isih ênom, kang daktibakake, apa kakang wis mangan?"

Wangsulane si bulus: "Dudu nangka ênom sing kotibakake mau, dhi, kuwi nangka matêng, wah lêgine ora jamak!"

Barêng kêthèk krungu cêlathune si bulus mangkono mau, banjur andêlok mangisor karo matane sasisih, sing isih mêlèk sathithik. Dhèwèke wêruh, pancèn nyata si bulus lagi enak-enak mangan nangka, banjur kêthèk ambatin mangkene: "Saiki aku kapusan manèh." Kêthèk banjur calathu marang bulus: karo pringas-pringis mangkene: "Kakang bulus, ora pantês kêlakuanmu iku, mêngkono patrapmu ya nyang aku, pancèn kêbangêtên tênan kowe kuwi."

Sawise calathu mangkono si kêthèk banjur mudhun, nanging tansah kêjêglug-jêglug êndhase, awit durung bisa mêlèk babarpisan. Barêng têkan ngisor, si kêthèk takon mangkene: "Ana ngêndi ta kang bulus iki?"

Wangsulane si bulus: "Ing kene dhi!"

Calathune kêthèk: "Kang, ambok iya aku diwènèhi nangkane matêng."

Calathune bulus: "Gilo iki ta, dhi, sanyamplung.

Sawise si kêthèk mangan nangkane, banjur calathu: "Wah, pancèn enak tênan, lêgine ora jamak! Ambok iya aku wènèhana manèh."

Bulus: "Ha, wis êntèk!"

Calathune si kêthèk: "Ai kêbangêtên têmên, kang bulus, bangêt drêngkimu marang aku!"

Wangsulane bulus: "Apa, drêngki? Kapriye kok si adhi ngarani aku drêngki? Apa dudu kowe dhewe sing mènèhi nangka iki nyang aku. Sapa sing mêthik lan sapa sing nibakake, kok jêbul ngarani wong sagêlêm-gêlême."

Barêng si kêthèk krungu kandhane si bulus iku, dhèwèke ora wani mangsuli manèh, lan ora wani gunêman apa-apa, nanging panas atine, banjur ngajak bali bae.

Kandhane bulus: "Iya bêcik padha mulih bae, wêtêngku wis krasa luwe."

Karo-karone nuli padha mulih. Sajrone padha lumaku, si kêthèk ora gêlêm ngomong, dhèwèke mung mikir-mikir ing batin golèk akal kanggo malês si bulus.

Barêng wis sawatara suwe anggone lumaku, si kêthèk ethok-ethok sayah bangêt, banjur calathu: "Ayo padha lèrèn sadhela, lungguh ngilangake kêsêle."

Wangsulane bulus: "Iya bêcik."

Barêng wis lungguh sadhela, si kêthèk ethk-ethok turu. Sadhela manèh dhèwèke ethok-ethok kagèt karo mlumpat, pringas-pringis, kaya wong kêbungahên, karo calathu mangkene: "Kakang bulus, aku ngimpi, kakang!"

Wangsulane si bulus: "Caritakna, apa impènmu mau!"

Cêlathune si kêthèk: "Aku ngimpi, yèn ing kêbone pak tani ana jae, kang lagi enak-enake dipangan, ayo padha mrana."

Kandhane bulus: "Êmoh aku, aku wêdi."

Calathune kêthèk: "Apa sing kokwêdèni?" Wangsulane si bulus: "Apa kowe ora wêruh, ing kêbon iku ana pagêre."

Ana candhake.

WONG CÊTHIL NÊMU WIRANG

Ana wong desa miskin, nandur tela ana ing kêbone, barêng didhudhuk ana siji sing gêdhe bangêt, gawe erame wong akèh. Calathune wong miskin: "Ki Dêmang mêsthi rêna, manawa tela iki dakcaosake, mula mêngko dakcaosake.

Tela nuli dicaosake Kyai Dêmang. Kyai Dêmang ngalêm tabêrine wong desa mau, banjur maringi dhuwit sarupiyah minangka pituwase tabêrine.

Ing desa kono ana wong sugih, nanging cêthil bangêt. Wong mau krungu yèn Kyai Dêmang maringi dhuwit sarupiyah marang wong nyaosi tela siji. Calathune: "Kyai Dêmang arêp dakcaosi pêdhèt siji. Yèn wong nyaosi tela diparingi sarupiyah iba akèhe tampaku yèn dicaosi pêdhèt.

Pêdhèt nuli digawa mênyang kadêmangan. Satêkane ing kono pêdhèt nuli dicaosake.

Kyai Dêmang ora samar karêpe wong cêthil mau, mula nampik pawèwèhe. Nanging sarèhne wong cêthil mêksa panjaluke supaya ditampa, mula banjur ditampani karo calathu: "Sarèhne kowe loma nyang aku, mula aku ya mènèhi sing luwih rêgane tinimbang pêdhètmu." Sawise calathu mangkono wong cêthil diulungi tela kasêbut dhuwur mau. Barêng wong cêthil nampa pawèwèhe Kyai Dêmang bangêt kagèt lan gêtune.

Sri Sasanti, Solo.

--- [176] ---

KASANGA

(Candhake)

Sang ratu dhawuh pangandika manèh: "Ing satêngahing sêgara kidul ana sawijining baya putih kang kuwasa bangêt lan uga ngêrèh praja. Dhèk biyèn dhèwèke dadi ratu ing nêgara kene, nanging bangêt ora adhile sarta ambêk misesa, gawene mangan manungsa, yaiku para kawulane saka siji, nganti êntèk pirang-pirang wong. Ananging ora lawas anggone dadi ratu, banjur dilorot dening Sang Ratu Aji Saka, nuli minggat mênyang sêgara kidul, isih dadi baya putih. Yèn kowe bisa matèni baya putih mau, kowe bakal dakaku putra!"

Sawise ula krungu dhawuhe sang ratu, banjur enggal-enggal nyuwun pamit, nuli lunga pêrlu ngèstokake dhawuhe sang ratu mau.

Ula mau anjujug mênyang pasisir, nyêmplung ing sêgara, têrus mlêbu ing kêdhaton panggonane mungsuhe sang ratu. Kewan loro mau nuli padha pêrang, kang anggêgirisi bangêt. Ora suwe banjur bubar, dene sing mênang ulane, kêlakon bisa ngalahake baya putih kanthi gampang bae. Ula nuli mulih mênyang Mêndhang Kamulan, nanging lakune nlosor mêtu sajroning lêmah. Barêng têkan ing sacêdhake Mêndhang Kamulan dhèwèke nuli mêncungul lan banjur kongkonan salah sawijining prajurit kang jaga gapuraning kêdhaton, supaya matur nyang sang ratu, manawa baya putih wis tumêka pati.

Kanggo tandha dhèwèke anggawa mata lan ilate baya putih, nêdya diaturake mênyang panjênêngane sang ratu. Ing mbatos sang ratu ora rêna pênggalihe mirêng yèn ula bisa matèni baya putih ing sêgara Kidul. Sang ratu banjur pados rekadaya manèh, supaya sagêd luwar saka patraping dhayoh kang ngrisèni lan ngrubêdi iku. Ora antara suwe banjur dhawuh marang kongkonane ula mangkene: 'Kandhaa marang ula iku, yèn bangêt ing bungahku krungu kabar mangkono, lan aku anduwèni niyat, dhèwèke arêp dakdadèkake ratu ing prajane baya putih, minangka gêntine. Saiki konên mulih dhisik nyang panggonane dhewe."

Prajurit mau nuli ngandhakake apa pangandikane sang ratu, marang ulane lan desa panggonane kaparingan jênêng Kuwu. Prajurit uga kadhawuhan ngandhani, yèn sang ratu bakal rawuh ing desa Kuwu.

Sang ratu nuli utusan gawe pênganggo wêsi kang srêg awake ula mau. Barêng wis rampung, panjênêngane banjur tindak nyang Kuwu kadhèrèkake para kawula kang anggawa pênganggo wêsi kanggo kewan mau. Sarawuhe ing kono, sang ratu ngandika mangkene: "O, anakku, têkaku mrene, pêrlu tilik kowe lan arêp nêkakake sing dadi niyatku. Kowe wis bisa matèni mungsuhku, saiki kêrajane baya putih dakparingake nyang kowe. Gilo iki wis dakgawèkake panganggo, sarèhne kowe dina iki wis jumênêng ratu, saiki ênggonên lan ndang pangkata nyang sêgara Kidul.

Ula mau bungahe tanpa upama, nuli matur nuwun nyang sang ratu. Sawise nuli pangkat nyang panggonan anyar, yaiku kêdhatone baya putih, kadhèrèkake sakèhing kawulane sang ratu. Barêng wis cêdhak ing panggonan kang dijujug, panganggo wêsi mau nuli diênggokake, nanging satêmêne, dudu panganggoning raja, malah krangkèng, yèn diênggo rasane kayadene ing pakunjaran. Barêng ula wis nganggo sandhangan wêsi mau, babar pisan ora bisa ngobahake awake, mung bisa ngêngakake cangkême, kanggo nampani pangane. Kabèh kang tiba ing cangkême têrus diulu. Cangkême mau bangêt gêdhene nganti kaya guwa. Akèh wong sing ora ngêti, yèn iku cangkêming ula.

Anuju sawijining dina ana bocah lanang sêpuluh, angon kêbo. Barêng padha têkan ing sacêdhake ula mau, dumadakan udan dêrês. Arêp ngeyub, ora ana pangeyuban, têrus padha lumaku. Ing kono salah sawijining bocah wêruh guwa gêdhe, kang banjur calathu marang kanca-kancane: "E, renea padha ngeyub ing kene." Kabèh padha mlêbu, kajaba siji kang anduwèni lara gudhig, ora entuk mlêbu dening kanca-kancane, awit padha ênêg. Lagi bae bocah sing nomêr sanga mlêbu ing guwa, ula mau têrus mingkêm lan bocah sanga diulu kabèh.

Bocah kang gudhigên, disêngiti dening kanca-kancane malah slamêt. Bocah mau, barêng wêruh kancane sanga dipangan ula kabèh, banjur nangis ngguguk nuli mulih ngandhakake kacilakan mau marang para wong tuwaning kabèh kanca-kancane. Wis mêsthi bae wong tuwane padha susah lan uga nêsu, banjur ngadhêp sang ratu lan ngaturake kêlakuane kewan kang gêdhe iku. Sang ratu rawuh piyambak lan ngêtingalake rêngune lan êndhase ula nêdya dipaku supaya ora bisa mênga cangkême.

Kocapa si ula ora gêlêm, nuli budi sarosane, nganti orêg kayadene lindhu gêdhe. Wit-witan ing sacêdhake padha rubuh. Sanalika iku mêndhung lan ora suwe banjur udan dêrês, blêdhège nyambêr-nyambêr. Barêng udane wis rada têrang, ulane wis ora ketok manèh kêtutupan êndhut. Ananging tilas panggonane ula mau isih aran Kasanga, miturut cacahing bocah kang dimangsa dening ula mau.

Cuthêl.

Batangan cangkriman kang katulis nalika tanggal 30 October: Wong ngêncup kinjêng.

CANGKRIMAN ANYAR.

Ana wong tani duwe sawah sabau lan anak lima. Ing mangsa udan, wong mau arêp ngêdum pagaweane marang anake lima iku. Kang pêmbarêp diwènèhi pagawean kang 1/4 bau. Dene anake papat diwènèhi pagawean kang 3/4 bau. Kapriye pangêdume sawah 3/4 bau iku, kang padha ambane lan padha rupane. Supaya aja padha grêjêgan.

Sum, Kêbumèn.

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

SUWARGI K.R.A. SASRADININGRAT IV

Kapacak wontên ing Volksalmanak Jawi 1938.

K.R.A. Sasradiningrat IV punika putranipun K.R.A. Sasranagara. Miyosipun kala tanggal kaping 20 Juni 1847, asmanipun timur R.M. Saliman, apêparab R.M. Jomba.

Yuswa 2 taun kapundhut putra K.R. Kancana, pramèswari dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Susuhunan Paku Buwana VII.

Yuswa 6 taun dipun tilar seda K.R. Kancana, lajêng kapundhut putra K.P.A. Kusumadilaga, rayi dalêm K.R. Kancana.

Yuswa 12 taun kadadosakên lurah panakawan Rêcaci, jaman Ingkang Sinuhun Kangjêng Susuhunan P.B. VII.

Yuswa 18 taun, kakarsakakên dados santana dalêm panji, kapatêdhan nama R.M.P. Wuryaningrat.

Yuswa 22 taun kawisudha dados abdi dalêm kaliwon galadhag, kapatêdhan nama R.M.Ng. Jayasudirja. Lêt 3 taun kakarsakakên dados abdi dalêm kaliwon damêl ing jawi golongan agêng, kapatêdhan nama R.M.Ng. Purwanagara.

Yuswa 29 taun winisudha dados abdi dalêm bupati nayaka jawi.

Yuswa 31 taun dipun trimani putri dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Susuhunan P.B. IX.

Yuswa 39 taun kakarsakakên dados abdi dalêm bupati nayaka lêbêt golongan kaparak têngên, kapatêdhan nama R.M.T. Purwadiningrat.

Yuswa 45 taun kakarsakakên dados pêpatih dalêm. Kapatêdhan nama K.R.A. Sasradiningrat.

Yuswa 71 taun nyuwun lèrèh anggènipun dados pêpatih dalêm, lajêng dêdalêm wontên ing Kleca ngantos dumugi sedanipun, yuswa 80 taun langkung. Mila ugi misuwur nama Kangjêng Kleca.

Kangjêng Kleca misuwur satunggiling bangsa luhur ingkang mumpuni dhatêng sadaya kagunan. Mangka jaman timuripun dèrèng wontên sakolahan. Ingkang kenging kaanggêp dados gurunipun inggih punika: 1. K.P.A. Kusumadilaga, êmpunipun kawruh padhalangan lan karawitan; 2. R.Ng. Ranggawarsita, pujangga dalêm ing karaton Surakarta; 3. K.G.P.A.A. Mangkunagara IV.

Kangjêng Kleca kathah têtilaranipun ingkang dipun pundhi-pundhi - dipun lêluri - dipun aji-aji sarta dipun rêmêni dhatêng bangsa Jawi. Pahêman Radya Pustaka, Sriwêdari, sakolahan Mambangulngulum, Museum lan sanès-sanèsipun, punika ingkang ngêdêgakên inggih Kangjêng Kleca. Gêndhing Jawi ingkang enggal-enggal, ingkang ngantos sapriki dados kasênênganipun bangsa Jawi, punika inggih Kangjêng Kleca ingkang ambangun utawi andandosi. Makatên ugi têtingalan Kêthoprak utawi gêndhingan ingkang kanamakakên Santiswara, punika wontênipun inggih nalika jaman sugêngipun Kangjêng Kleca.

Gêndhing Jawi ingkang dipun bangun utawi dipun dandosi dhatêng Kangjêng Kleca wontên 134 warni. Murih cêthanipun kula aturi mriksani: VOLKSALMANAK DJAWI 1938.

--- [0] ---

 

---

1	Agung. (kembali) Agung.
2	para. (kembali) para.
3	pangadilan. (kembali) pangadilan.
4	§ Punika pancèn yêktos, salaminipun kula dèrèng nate mêningi pahargyan ing kabupatèn ingkang prèinipun kados pahargyan ing Kabupatèn Kêbumèn, amila mênggahing kangjêng bupati piyambak tansah kula luhurakên. (kembali) § Punika pancèn yêktos, salaminipun kula dèrèng nate mêningi pahargyan ing kabupatèn ingkang prèinipun kados pahargyan ing Kabupatèn Kêbumèn, amila mênggahing kangjêng bupati piyambak tansah kula luhurakên.
5	§ Kula botên mastani para plados putri wau makatên sadaya, amung satunggal ingkang lêlados wontên ing panggenan kula. Punapa kula kêdah nyogêmol asmanipun putri wau. Kados botên prêlu. (kembali) § Kula botên mastani para plados putri wau makatên sadaya, amung satunggal ingkang lêlados wontên ing panggenan kula. Punapa kula kêdah nyogêmol asmanipun putri wau. Kados botên prêlu.
6	§ Sampun, sampun, samantên kemawon, kados-kados sampun sah. Petruk. (kembali) § Sampun, sampun, samantên kemawon, kados-kados sampun sah. Petruk.
7	wartos. (kembali) wartos.
8	ngantos. (kembali) ngantos.
9	bungahing. (kembali) bungahing.
10	la. (kembali) la.