Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-20, #1666

Ăngka 93, Stu Wa, 17 Pasa, Ehe 1868, 20 Nopèmbêr 1937, Taun XII.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50 bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 - Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Pangungsêt - Kêrapan - Kabêsmèn ing Singkawang - Unggulipun Manungsa Tumrap Sêsakit malaria - Kawontênan ing Tiongkok - Kawontênan ing Purwakêrta - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Taman Bocah.

Pangungsêt

Undha-usuking awon lan sae

Ingatasing babagan kabatosan, awon lan sae punika tansah dados ambah-ambahan, tiyang botên sagêd nilar dhatêng bab punika.

Pamawas ingkang kapisan, awon punika inggih awon, sae punika inggih sae, badhea dipun wor inggih botên sagêd, tandhanipun tiyang anglampahi awon punika inggih awon kemawon, tiyang nglampahi sae punika inggih sae kemawon. Pamawas ingkang kados makatên punika pancèn sampun lêrês. Nanging sarèhning punika babagan kabatosan, pamawasipun inggih kêdah lêlambaran batos, tuwin sarèhning batos punika apawitan badanipun piyambak, tamtunipun lajêng saya cêtha anggènipun damêl wawasan, awit punapa-punapa sampun kasarira piyambak, tamtunipun anggèning mrênahakên awon tuwin sae sampun mapan yêktos, awon botên purun ngangge, sae inggih botên.

Ing ngriku lajêng minggah wawasanipun, bilih awon tuwin sae punika araos botên wontên, saya malih tumraping namung têmbung, tamtu saya botên nabêti punapa-punapa. Awit salugunipun namung ngangkah rêsiking batos, sampun ngantos kêlepetan punapa-punapa.

Manawi mirid andharan ingkang kados makatên punika, kados-kados sampun cêtha, kaperang makatên, upami: ucap awon.

1. Punika tumrap ingkang perangan andhap, nêtêpakên ing awonipun.

2. Tumrap ingkang sampun minggah wawasanipun amastani ucap awon sae punika namung dados prabot, badhe botên angewahakên raosing kabatosanipun.

3. Dene tumrap ingkang sanginggilipun malih, saya sagêd anjêmbarakên wawasan, sarèhning ucap awon punika tansah dados pradondi, inggih dados sabab, inggih botên, bok inggih sampun botên dipun ucapakên kemawon. Tuwin malih tumraping bêbudèn alus, ngucapakên têtêmbungan awon wontên ing lesan, punika sampun kêraos risi.

Sajatosipun sadaya wau, manawi dipun manah yêktos, nama sawêg dados prabot caraning ngudi kabatosan ingkang lêrês, mila tansah sandhingan sambekala.

Cêkruktruna.

--- 1458 ---

Kawruh Sawatawis

Kêrapan

Kados sampun kathah para maos ingkang sampun nate priksa utawi midhangêt têmbung kêrapan, nanging sanajan makatêna, inggih nama prayogi sangêt saupami ing ngriki kula ngaturi katrangan malih, sagêda damêl ngrêtosipun ingkang dèrèng priksa.

[Grafik]

Nalika badhe tapuking kêrapan sapi ing Madura.

Mênggah kêrapan punika, satunggaling kasênênganing băngsa Madura. Kêrapan inggih punika balapan lêmbu, sok mawi totohan utawi botên. Limrahipun manawi wontên băngsa Madura sugih sumêdya badhe gadhah damêl, inggih mawi ngawontênakên, saminipun têtiyang Jawi Têngah nanggap ringgit wacucal.

Kangge ing tanah Jawi Wetan inggih punika ing kitha agêng-agêng ingkang kathah tiyangipun Madura, langkung-langkung malih ing tanah Madura pisan, manawi nuju dintên agêng wiyosan dalêm Sri Bagendha Maharaja Putri utawi wiyosan sanès ingkang dipun urmati sangêt, ingkang sampun-sampun inggih mawi têtingalan kêrapan.

Mênggah caranipun punika makatên:

Ing sadèrèngipun dumugi wanci kêrapan, ingkang mangajêngi karamean sampun nampèni panêmbungipun tiyang ingkang sumêdya tumut kêrapan. Bab punika prêlu sangêt, supados pangajênging karamean sagêd mranata punapa ingkang gêgandhengan. Upami prakawis nomêr-nomêring lêmbu ingkang badhe dipun kêrap, ganjaran lan sasaminipun.

Ing papan ingkang badhe kangge kêrapan kêdah sampuna dipun tata, dipun sukani watês, pinggiran, cagak pamasang nomêr ingkang mênang, palênggahaning juru nimbang utawi sanèsipun malih ingkang dipun anggêp prêlu dening nagari.

Mênggah lêmbu ingkang badhe dipun kêrap punika, wah, pancèn ngrêmênakên sangêt wujudipun. Inggih lêma-lêma, rêsik-rêsik, sarta kiyat-kiyat. Pramila makatên, awit têtiyang Madura punika pancèn gumatos sangêt dhatêng lêmbunipun. Lêmbu-lêmbu ingkang sok dipun kêrap punika, botên dipun sukani padamêlan narik cikar, anggaru sabin, lan sasaminipun, namung dipun wêlêg ing têdha kemawon. Dipun jampèni amrih kiyat, dipun rêsiki badanipun sabên wanci enjing lan sontên, dipun ajak lumajêng rikat utawi rindhik, manut dhatêng ingkang gadhah.

--- 1459 ---

Pancèn ing bab pangingah lêmbu, kula sagêd nêrangakên lan mêsthèkakên, bilih têtiyang Madura racakipun langkung sae tinimbang tiyang Jawi. Malah kathah kemawon têtiyang dhusun ingkang trêsna sangêt dhatêng ingah-ingahanipun.

Lêmbu ingkang badhe dipun kêrap punika, beda sangêt warninipun kalihan lêmbu turunan Bênggala. Lêmbu Madura racak sami trêngginas-trêngginas, botên gadhah punuk, sarta sungunipun cêlak, botên panjang.

Samangke kaparênga kula mangsuli bab kêrapan. Kirang sadasa dintên utawi saminggu saking dhawahing kêrapan, lêmbu-lêmbu sampun sami dipun jampèni, dipun wilujêngi, dipun sajèni, dipun borèhi. Warni-warni sangêt caranipun têtiyang Madura anggènipun ngangkah purih mênangipun. Sadintên sadèrèngipun kêrapan, lêmbu-lêmbu sami dipun arak mubêng-mubêng kitha, dipun damêl nyarakit. Inggih mawi pasangan punapa, sarta saking pasangan wau wontên kajêng dhatêng wingking kados pirantos anggaru sabin, gunanipun inggih kangge palinggihanipun ingkang ngêrèh. Lêmbu sapirantosipun dipun sukani rêrênggan sarwa sutra utawi cita limrah, pangilon ing bathuk, kalung sêkar-sêkar, buntal tuwin sanès-sanèsipun.

Sabên sabala, inggih punika lêmbu sarakit saha ingkang nglampahakên, mêsthi ambêkta pangiring ingkang nabuhi. Ingkang botên gadhah inggih cêkap kênthongan kirang langkung sadasa, dene ingkang gadhah inggih mawi găngsa saèstu, tabuhan ricik-ricik utawi Kêbogiro.

Caranipun manawi badhe ngêrap makatên: lêmbu sarakit (sabala) dipun jèjèrakên kalihan bala sanès ugi sarakit. Ing sabên rakitan mêsthi wontên tiyang ingkang badhe anjagi plajênging lêmbunipun. Ing wingkinging rakitan, wadyabalanipun, manawi aba sampun dhumawah, sakala lêmbu-lêmbu wau lajêng lumajêng anggêndring rikat sangêt, sami kalihan plajênging kapal ambandhang punika. Pundi ingkang dumugi ing êndon rumiyin inggih punika ingkang mênang.

[Iklan]

Ganjaran ingkang dipun tampi punika sapele sangêt, botên măntra-măntra mèmpêr kalihan waragadipun, ewadene sabên badhe wontên kêrapan mêksa kemawon kathah ingkang nglêbêtakên namanipun. Pramila makatên, awit ingkang dipun bujêng wau sanès ganjaran, namung lugu marêm lan sênênging manah.

Manawi kalêrês wontên kêrapan, ingkang ningali kathah sangêt. Botên namung atusan kemawon, ngantos ewon.

Kajawi kêrapan, wontên malih kasênênganipun tiyang Madura, inggih punika ngabên lêmbu. Ing sanès wêkdal kemawon kula aturakên.

Wasana atur kula bab kêrapan namung samantên, lowung kenging kadamêl imbêt-imbêt.

Kula: Tiyang inggil.

--- 1460 ---

Kabêsmèn ing Singkawang

Lêlampahan ing jagad punika pinanggihipun kados ungsum-ungsuman, botên beda kados mangsaning wowohan. Nanging mangsan wau manawi dipun yêktosi, inggih botên oncad saking nyatanipun. Kados ta: măngsa bêna, punika jalaran saking măngsa rêndhêng, makatên ugi kêbêsmèn, punika tuwuhipun wontên ing măngsa katiga. Sabên sampun wiwit tuwuh wontên wartos kêbêsmèn, inggih lajêng wontên kemawon.

[Grafik]

Nanging manawi tumrap kêbêsmèn wau inggih wontên anèhipun sawatawis. Ingkang dipun wastani anèh wau dene pinanggihing kêbêsmèn wontên ing sanès-sanès nagari, trêkadhang sami agêng-agêngan.

Dèrèng dangu kawartosakên, ing Singkawang wontên kêbêsmèn ngantos nêlasakên griya pintên-pintên kampung, kados ingkang kacêtha gambar-gambar nginggil punika. Gambar nginggil piyambak: griya-griya ingkang musna punapadene watêsing griya ingkang kêtulungan. Ngandhap têngah: sêsawangan têbaning tilas kêbêsmèn ing Pasar Pagi lan ing Pasar Têngah. Ngandhap: mêsjid enggal ingkang tumut kabêsmi.

--- 1461 ---

Bab Kasarasan

Unggulipun manungsa tumraping sêsakit malaria.

Mênggah unggul utawi digjayanipun têtiyang murih sirnaning sêsakit malaria punika nyata katăndha saking kasagêdan pangudi lan pamriksanipun para dhoktêr ingkang linangkung, sapunika sampun katingal piguna tuwin saenipun amitulungi dhatêng gêsang saha kasarasanipun tiyang sadonya, dening para dhoktêr sampun sami sagêd nanggulangi sêsakit malaria ngantos têtiyang ing tanah ngriki botên patos was utawi kuwatos malih dhatêng sêsakit malaria wau, sanajan padununganipun botên têbih kadhoktêran. Sanajan dunungipun têbih kadhoktêran pisan, sêsakit malaria wau sampun kasumêrêpan panularipun dhatêng têtiyang ingkang saras labêt saking dipun cakot lêmut malaria. Têtiyang lajêng sagêd mranata, anjagi utawi nulak thukuling sêsakit wau sarana pratikêl ingkang lugu lan maton, wêkasan têtiyang sadhusun utawi sakitha botên sagêd kataman sêsakit punika. Ananging sajatosipun sanajan anggènipun nanggulangi kanthi saèstu, kenging katêmbungakên sampurna, ing sarèhning têtiyang sadhusun utawi sakitha wau saperangan ingkang sakit botên sadaya sagêd saras babarpisan, satunggal kalih têmtu taksih wontên ingkang ngandhut wisa (bacil) malaria wau, tur samăngsa-măngsa inggih sagêd kumat utawi thukul malih, milanipun tiyang utawi dhoktêr inggih botên sagêd nyirnakakên sêsakit wau ngantos ical babarpisan.

[Grafik]

Blumbang ingah-ingahan ulam bandêng ingkang kapanggenan lêmut malaria.

Ewadene tiyang utawi dhoktêr samangke sampun sagêd mitulungi lan mrênata. Ing pundi-pundi panggenan, dhusun utawi kitha, ingkang pancèn sampun kacêluk têtiyangipun sami kataman sêsakit punika, ngantos sabên taun mèh kenging katêmtokakên wontên pagêblug sêsakit malaria, tiyang ingkang pêjah atusan trêkadhang ngantos ewon, ing jaman samangke pagêblug sêsakit makatên wau botên sagêd ngămbra-ămbra, karana samăngsa sampun konangan dening priyantun B.B. utawi dhoktêr têmtu tumuntên sagêd kabujêng dipun tata, dipun jagi lan dipun tanggulangi ngantos pagêblug sêsakit wau sagêd sirêp, dene nyatanipun kados ing Banyumas ing kabupaten Cilacap, ing Sumêdhang (Cikea) dèrèng lami punika.

Ing suwau para dhoktêr ingkang pintêr anggènipun ngudi lan mriksa sêsakit wau ngantos taunan laminipun, wêkasan sagêd pinanggih, lan sagêd nêrangakên [nêranga...]

--- 1462 ---

[...kên] sabab-sababipun thukuling sêsakit wau. Ing tanah ngriki sabên taun-taunipun atusan, utawi ewon tiyang ingkang pêjah jalaran kataman sêsakit malaria punika, sarta saperangan agêng tiyang siti ingkang kataman sêsakit wau, inggih kathah ingkang kalajêng pêjah, jalaran pamanggèn utawi gêsangipun têtiyang siti wau ingkang kathah sami botên kajagi rêsikanipun, mila nagari lajêng damêl pranatan panyêgahipun thukuling sêsakit wau kanthi kêncêng. Sanajan sampun wontên jampinipun (kininê) ingkang mustajab, mêksa taksih ngèngêti manawi tiyang badhe nindakakên padamêlan ingkang gawat wau, inggih kêdah ngatos-atos sarta anjagi tiyang ing panggenan ngriku ingkang sampun saras, sampun ngantos kataman sêsakit malaria malih.

[Grafik]

Sêsawangan balumbang ingah-ingahan ulam bandêng punapadene wangan ing Pasar Ikan, Bêtawi, ingkang sampun kapranata sae.

Kalimrahanipun sêsakit malaria sagêdipun nular dhatêng tiyang saras, jalaran tiyang wau dipun cakot dening lêmut malaria. Awitipun lêmut wau nyakot lan nyêrot êrahipun tiyang ingkang sakit malaria. Lêmut ingkang sampun nyêrot êrah wau, têmtu lajêng ngandhut utawi katularan wisa (bacil) malaria punika. Samăngsa nyakot lan nyêrot êrahipun tiyang ingkang saras, ingkang kathah tiyang wau lajêng sakit malaria.

Dene manawi badhe nanggulangi sêsakit punika ingkang saèstu, lêmut kêdah dipun icali, blumbangan-blumbangan pêcêrèn lan panggenan ingkang jêmbêg-jêmbêg, ingkang dipun ênggèni lêmut nigan dados ugêt-ugêt, punika sadaya kêdah dipun icali, dipun satakên utawi kaurug.

Sarèhning bab ingkang makatên wau angèl tumindakipun, awit tiyang kampung saperangan agêng taksih dèrèng mangrêtos, punapa malih ing nagari Bêtawi lan Sêmarang sacêlaking griya-griyanipun tiyang kampung kathah tambak bandêngan kangge ngingah ulam bandêng ingkang pancèn dados pangupajiwanipun têtiyang ing kampung ngriku, ing măngka toya bandêngan punika dados panggenan kangge nigan lêmut malaria wau, mila ing ngriku inggih kathah lêmut malaria, saha ing kampung-kampung sacêlakipun bandêngan wau inggih kathah sangêt tiyang ingkang kataman sêsakit malaria.

--- 1463 ---

Sarèhning kampung-kampung wau cêlak kalihan kitha-kitha agêng (Bêtawi, Sêmarang) dados têtiyangipun ing kitha wau ugi gampil sangêt katularan sêsakit malaria.

[Iklan]

Sapunika gèk kadospundi ingkang prayogi katindakakên kangge nyêgah sêsakit punika.

Yèn ta bandêngan wau dipun urug inggih punika ingkang gampil lan prayogi piyambak, nanging waragadipun inggih botên sakêdhik, kintên-kintên kangge Bêtawi kemawon dasanan yuta. Bandêngan ical, ulam bandêng inggih ical, pangupajiwanipun têtiyang ngriku ugi ical, paosipun nagari botên mêdal, dados têtiyang alit utawi nagari kapitunan agêng.

Ingkang makatên punika nagari lajêng anggalih, botên prêlu bandêngan wau dipun icali, amargi damêl kapitunanipun têtiyang kathah. Nagari lajêng nêtêpakên Commissie, lidipun para dhoktêr lan Ingenieur sami kapatah nyinau murih prayogining kawontênan ing ngriku lan kadospundi sagêdipun ngicali lêmut malaria, sarana nyumêrêpi pamanggèn lan paniganipun ing ngriku, dados wosipun, Commissie kêdah ngudi sagêdipun ngicali lêmut lan panggenan anggènipun nigan, nanging bandêngan têtêp kêdah taksih wontên.

Ulam bandêng ingkang dipun ingah wontên ing bandêngan wau gêsangipun kajawi nênêdha rêrêgêd ing toya inggih prêlu pikantuk têtêdhan saking lumutipun ganggêng ijêm ingkang kumambang ing toya ngriku.

Badhe kasambêtan.

R. Sumadirja, Ind. Arts. Sêmarang.

--- 1464 ---

Pawartos Sanès Praja

Kawontênan ing Tiongkok

Sêsulaking paprangan ing Tiongkok katingal sampun anyêlaki sirêp, urubing latu ing papan ingkang kêbêsmèn, kados sasmita nyêngkakakên dhatêng karisakan. Kukus cêmêng anggêmbulêng kados nyapih ingkang sami paprangan, panêmpuhing wadya Tiongkok botên tolih wingking, sami nekadakên aluwung tiwas tinimbang angunduri. Pangêpangipun wadya Jêpan wontên ing Sapèi adamêl girising mêngsah, wadya Tiongkok kêpêksa angunduri. Inggih ing wêkdal punika bêdhahipun kitha Sapèi. Panêmpuhipun wadya Jêpan ing kala punika sampun waringutên sangêt, pundi mêngsah ingkang katingal lajêng dipun lêpasi sanjata. Makatên ugi tumrap wadya Tiongkok ingkang sampun kêsêsêr, niyatipun namung badhe ngantêpi utamining prajurit, pêjah wontên i[1] paprangan, mila kêlampahan sami tiwas.

Ing ngriku katingal antêping tekadipun wadya Tiongkok, botên maèlu dhatêng rêrigênipun băngsa Inggris, ngungsi dhatêng laladanipun, lumuh ngèngêti dhatêng pamrayogining sanès, awit pancèn sampun angrungkêbi tekad. Ing wêkasanipun kathah ingkang sami nêmahi tiwas, malah kenging dipun wastani tumpês dalah têtiyang ingkang sanès prajurit, jalêr èstri punapadene lare. Tumrapipun Jêpan ing kala nêmpuh punika pancèn dipun jarag ngêtog karosan, niyat numpês têtiyang ingkang botên purun sumingkir saking ngriku.

Sadalu muput kêbêsmènipun pinanggih saênggèn-ênggèn, urubing latu katingal ngalad-alad sundhul ing langit, adamêl kasamaranipun papan sanès, awit bêbaya ingkang kados makatên punika badhe gampil marèmènipun.

Enjingipun sasirêping suwaranipun mriyêm tuwin sanjata, punapadene sirêping kêbêsmèd,[2] wujuding kitha katingal sakalangkung mêmêlas, kitha ingkang suwaunipun sakalangkung pèni, santun awujud arêng tuwin awu maradini ing pundi-pundi. Bangke pating jalêmpah pinanggih ing pundi-pundi, têtiyang ingkang taksih gêsang pating bilulung nêdya pados pangungsèn. Kawontênan ingkang kados makatên punika sakalangkung adamêl ngêrêsing manah.

Sarêng Syanghai nêmahi karisakan, lajêng tuwuh awis têdha, rêrêgèning barang têtêdhan lajêng nyêngkrèk sangêt, indhakipun ngantos 500%. Malah bab kêkirangan têdha wau dangu-dangu saya nguwatosakên, sagêd ugi têtiyang ing ngriku tumpês jalaran saking kaluwèn. Ingkang makatên punika tumrap pangagêng nagari lajêng ngawontênakên pajagèn, sampun ngantos wontên ura-uru ingkang tuwuh saking para kaluwèn wau.

Kasoranipun wadya Tiongkok ingkang pinanggih kados makatên punika, nuwuhakên pangintên badhe kalajêng-lajêng anggèning apês. Nanging mênggah nyatanipun, wadya Tiongkok dèrèng paja-paja anyampuni pananggulangipun, unduripun tansah ajagi-jagi, inggih sanadyan nêmahana kadospunapa, [kadospuna...]

--- 1465 ---

[...pa,] badhe dipun têmah. Dene ingkang minăngka kawêkasaning paprangan agêng, namung kantun ingkang badhe pinanggih ing Nanking. Nanging Tiongkok têtêp anggènipun badhe ngajangi.

[Iklan]

Miturut wartos saking Nanking, Jêpan saya liwung panêmpuhipun, lajêng nêmpuh griya sakit Sèndhêng Amerikah, măngka ing sanginggiling griya sakit wau sampun dipun panjêri bandera Amerikah. Ing bab punika sagêd ugi badhe dados dhadhakan kirang prayogi.

Tandangipun wadya Tiongkok saya katingal kêndho, dening para prajurit ingkang tumandang sami taksih enggalan, kirang mangrêtosipun dhatêng ulah paprangan, mila ulahipun namung mundur, saha tansah dipun angsêg ing wadya Jêpan.

Jêpan ingkang ngraos unggul, pangêlaripun jajahan saya mindhak-mindhak, malah lajêng sagêd ngêbroki Siyaho Siyao, kaprênah sakidul kilèn Kwinsan, salajêngipun taksih ngangsêg mangilèn, urut margi sêpur Nanking-Syanghai. Saking ngriku lajêng ngayati pêdhoting barisan Tiongkok, ingkang nuju mundur. Kajawi punika lajêng sagêd ngêbroki Nansiyang tuwin Anting.

Ing ngriku adêging wadya Jêpan saya santosa, panjanging baris ngantos 100 kilomètêr, wiwit saking Liyuho, sacêlakipun lèpèn Yangce, nêkuk narajang Siyaho Siyao ing margi sêpur Syanghai-Nanking dhatêng Kasan, tuwin margi sêpur Syanghai-Angso.

Ing sapunika tumrap gêgayutanipun Jêpan kalihan Inggris, pinanggihipun saya dangu saya mrênding. Jêpan sampun kaping kalih dipun purih andhatêngi dhatêng parêpatan ing Brusêl, nanging puguh botên purun, malah ing sêmu katingal anggènipun botên kêdugi. Ing salajêngipun Inggris namung ngèndêlakên kemawon anggèning rakyat sami angêmohi barang Jêpan. Punika ugi sampun dados pêpucuk tandhaning botên rêna.

Malah ing salajêngipun, Jêpan katingal sêrêng dhatêng praja-praja ingkang gadhah jajahan wontên Syanghai, pangancamipun Jêpan, manawi para wêwakil praja sanès tansah nyaruwe dhatêng tindakipun Jêpan, mangke Jêpan kalampahan angêbroki dhatêng papan-papan ing ngriku sadaya.

Kados makatên saya ramening paprangan ing Tiongkok.

--- 1466 ---

Kawontênan ing Purwakêrta

IV.

Garèng : Aku ngrungokake caritamu ing bab rekadayane kaum Kristên anggone arêp ngajokake pakumpulane, lho, kuwi kok rumasa kataman atiku, Truk. Hla iya kêpriye, ta, sangune dunya dianani, mêngkono uga sangune akerat. Wah, iya wis kumplit kuwi jênêngane, apa manèh yèn ana wong anyar têka banjur diudhoni ... sêkêthip, saya le têtêp jênêng: reklamê bêsar.

Petruk : Nèk ngomong kuwi ambok aja sagêlêm-gêlêm mêngkono. Rumasamu apa dhuwit kuwi mung kèri ngêruki bae. Kathik anggêr uwong arêp diêdumi mêngkono. Banjur têka diunèkake: reklamê bêsar, rumasamu kuwi apa kumpulan ... kêthoprak apa, kathik nganggo nganakake reklamê barang.

Garèng : Hara, rak banjur salah tămpa. Ing kene aku mung arêp anglairake gêdhening pangaji-ajiku marang rekadaya kang mumpuni mêngkono kuwi mau. Ewasamono dhasare uwong kuwi akèh sing ngrèngkèl, têmtune iya akèh bae sing gêmang candhuk-lawung, nanging saupama rekadaya sing wis kumplit mau, isih nganggo ana lanjare: fulus, mêsthi saya sok-sokan, Truk, sing mlêbu ing kumpulan kuwi mau. Banjur sajake kowe ora kêduga nyang têmbung reklamê. Kok anggêp sing nganakake reklamê kuwi bangsane: kêthoprak, wayang wong, sêtambul, boskup, lan dhuwur-dhuwure bokmanawa bangsane kaum dagang, dadi gawe reklamê kuwi kok anggêp panggawe sing sajak asor, sabab katon sajak umuk-umukan, lho, mêngkono apa. Nèk mêngkono panêmumu, iki jênêngane: kliru bênggala, Truk. Tumrape saiki sabên gundhul, mêsthi gawe utawa nganakake reklamê, Truk, murih kaanane ana ing dunya aja mung tansah kèri kêponthal-kêponthal ajêgan. Kowe anjaluk tuladha, ba-gus. Ana ing pasar malêm utawa ing pènsipèr, pabrik rokok krètèk ngêdêgake bango, banjur ngêdum rokok nyang wong nonton kanthi gratis, waragade bango, sewane papan, sarta ambuwange rokok kanthi gratis mau, iki mêsthi ngêntèkake dhuwit sasayahiranèki, Truk, iki dudu gagah-gagahan, dudu brêgas-brêgasan, nanging reklamê, Truk, supaya têmbe burine rokoke bisa payu. Banjur manèh: ana ing pasar malêm utawa pènsipèr, kadhang-kadhang sok akèh prawan-prawan padha adol kêmbang, utawa dadi tukang ladèn ana ing salah sijining bango, iki iya dudu: umuk-umukan, dudu adol gawe, ora golèk alêm, nanging ... iya reklamê manèh ...

Petruk : Sê-top, ana kok banjur ora karuan sing dirêmbug mêngkono. Wis, saiki tak ambanjurake caritaku.

Garèng : Ora, Truk, aku kok bosên ngrungokake caturanamu prakara rekadayaning pakumpulan-pakumpulan anggone arêp ngajokake pakumpulane kuwi mau. Sabab rekadaya sing kaya ngono kuwi wis mratah saindênging dunya. Luwih bêcik saiki ngandhakake liyane [li...]

--- [1467] ---

[...yane] bae, kaya ta: sajêrone kowe ana ing Purwakêrta kuwi, apa watakmu sing biyèn-biyèn ora ujug-ujug: jêmbuwal mêtu maning. Jarene yèn kowe bisa pêrlop nyang Jawa Têngah, arêp kaul isêng-isêng nyêkêl krêtu, sabab miturut kandhamu, ana ing Batawi wis lawas ora wêruh: bêdor lan monyèt (gapèt, nêm cina).

Petruk : Wèh, Kang Garèng iki kathik ngrêti marang pasêmoning uwong. Mula iya bênêr omongmu kuwi, Kang Garèng. Nalikane aku ana ing Purwakêrta, mula iya nyata aku mrêlokake mara dhayoh mênyang sadulurku priyayi sêpuh sing dhèk biyèn wis kondhang konang krêsa bralingan, nanging ana ing kono aku kêcêlik, Kang Garèng, sabab panjênêngane mau wis nyêbur nyang Ardapusara, lan sabanjure sing dikrêsakake mung pèi. Mulane aku banjur kapêksa lunga tilik marang sadulurku kang ana ing desa. Ana ing kono nêmoni bêgja, Kang Garèng, sabab kala samono kabênêran ana tanggane loro sing padha sănja prêlu ... nglurug. Cêkake barêng aku têka banjur têrus têpung kalangane dadi.

Garèng : Wèh, tumbu entuk tutup ane. Banjur totohane gêdhèn apa cilikan.

Petruk : Prêluku sanyatane mung kanggo tămba kêpengin bae, mulane iya ora mrêduli nyang totohane. Cilikan bêcik, gêdhèn iya bagus.

Wah, Kang Garèng, carane main ana ing kono beda karo ing liya-liya panggonan. Kaya ta: ing Têmanggung, kuwi carane main, ana jago siji, jago loro lan jago buri, tur ana balon, ana trup. Ing Magêlang rada gèsèh manèh, jagone dibijèni nganggo kêcik. Ing Ngayoja maine diarani: kongking, sarta krêtune kudu 1¼ lakon.

[Grafik]

Garèng : Wèyèh, sêmune Petruk iki têka wis olèh dhêklomah anggone dadi sêtudhèn ... ngabotohan. Iya wis, kanggo sênêng-sênêng banjurna caritamu.

Petruk : Main cara ing Purwakêrta kuwi jênêngane: labasan, jagone mathok, kêna ganti yèn wis mati kabèh ana ing buwangan. Kate: f 1.08.

Garèng : Wèthèh thithèh, kathik anèh-anehan mêngkono. Lumrahe kat kuwi rak iya: [i...]

--- [1468] ---

[...ya:] kat sêrupiyah, sêringgit, limang rupiyah, ensopurut, ana kat, kathik: kat f 1;08.

Petruk : Sing wolung sèn kanggo ... cucuk, Kang Garèng, nèk kate f 1.60 utawa f 2.10, cucuke: sêkêthip. Cucuke iki katone mung sathithik, Kang Garèng, nanging sanyatane akèh bangêt, sabab lagi têlu utawa patang kocokan bae, wis têmtu ana sing pêdhot.

Garèng : Wèh, omah sing kanggo papan main kuwi prasaksat gumintê cilik-cilikan, kaya ta : klas 1 - f 1.10 inclusief belasting (pajêge wis mèlu klêbu), ing kene saiki: kat f 1.08 inclusief cucuk. Wèh, olèh-olèhane sing duwe omah mêsthine iya sathekruk.

Petruk : Iya lumayan, Kang Garèng. Yèn wong siji bayare nyang cucuk sakêthip, sing duwe omah sok bisa olèh sawêngine f 8.-, Kang Garèng. Lucune, Kang Garèng, yèn maine mau dibanjurake nganti sêdina sawêngi, umume sing main padha kalah kabèh, sabab dhuwite akèh sing mlêbu nyang cucuk.

Garèng : Wèh, sawijining panggaotan sing kêna ditiru, Truk, nanging kanggone sing duwe omah. Ora, Truk, ing sarèhne kowe utawa kănca-kancamu wis padha asok cucuk sapirang-pirang, lho kuwi apa banjur olèh suguhan gratis.

Petruk : Kala samono, Kang Garèng, aku iki kapetung sadulur, tur adoh asale, mulane anggone nyugata iya rada : èksêtrah, Kang Garèng. Aku lagine dhog bae, dening nyonyah romah banjur bae ditukokake: tempe mêndho, kang dipangan nganggo lombok cêngis (lombok rawit), wah nyamlêng, Kang Garèng.

Garèng : Wèh, nganti têrus longsar-langsir bae kalamênjingku. Ora, Truk, sêmune main cêkèn kuwi kok kêna diarani umum bangêt, nèk mêngkono wong dodol krêtu kuwi mêsthine iya untung bangêt.

Petruk : Dhinês, Kang Garèng, saupama rama kangjêng gupêrmèn kuwi krêsa bandhêroli krêtu, kiraku akèh untunge. Sabab, wêruha, kang Garèng, êmbuh ing liya panggonan, nanging ing Purwakêrta kono panganggone krêtu boros bangêt. Yèn kate f 1.08 sabên rong pêdhotan, krêtune mêsthi ganti. Yèn kate mau f 1.50 utawa luwih, gantine krêtu sabên sapêdhotan.

Garèng : Wah, iya mung ambuwang-buwang dhuwit bae iki arane, ing măngka mungguhe bangsane dhewe kuwi main wis kêna diunèkake mrasuk ing balung sungsum.

Petruk : Haiya, ing măngka anggone main kuwi ora mung ana ing tanggal nom bae, sanadyan tanggal tuwa iya ana mainan.

Garèng : Wayah, apa ora nganggo totohan dhuwit. Nèk tanggal tuwa têmtune rak ora duwe dhuwit.

Petruk : Kanggo priyayine, ewa samono iki mêksa prakara sipil, bisa utang, utawa anggadhèkake, ora-orane bisa nglotrèkake êndhog, lan sapiturute. Nanging rêmbuge bab iki padha dicuthêl samene bae, Kang Garèng.

--- 1469 ---

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès)

TANAH NGRIKI

Têlaga Wissel ing tanah Papuwa. Kala tanggal 11 wulan punika motor mabur marine T. 16 mandhap wontên ing têlaga Wissel ing tanah Papuwa, kèndêl wontên ingriku antawis 1 jam. Ing salêbêtipun kapal T. 16 wau kèndêl wontên ingriku, motor mabur T. 17 kêkalangan wontên sanginggiling têlaga wau pêrlu anggambar saking gêgana, badhe kadamêl kaart. Kawontênan kanan-keringipun ngriku sawêg nêmbe kasumêrêpan kala punika, dene anggèning badhe pados pasrawungan kalihan tiyang ingriku botên angsal damêl. Sarèhning ing kala punika nuju mêndhung, anggènipun wontên ingriku botên sagêd dangu. Miturut wontêning papriksan, têlaga wau kaangkah badhe kangge palabuhan motor mabur. Ing kala punika ingkang tumut anggêgana ambtenaar B.B. kalih. Salajêngipun motor mabur wau wangsul dhatêng Dobo.

Rajapêjah ingkang ngêrês-êrêsi. Kawartosakên, sampun sawatawis dintên, ing Medan wontên bangsa Eropa nama J., jalaran saking kêpêtêngan manah anggèning dados tiyang angguran, lajêng mêjahi anakipun èstri umur 8 taun, griyanipun dipun bêsmi, saha salajêngipun nglalu pêjah piyambak.

Angin agêng ing Ngayogya. Kala tanggal 10 kêpêngkêr punika ing Ngayogya Kidul wontên angin agêng, adamêl risaking los sata ing Saragêdhug 15 tuwin risaking tanêman sata 8 bau. Kathah griyanipun bangsa Walandi tuwin tiyang siti sami risak.

Sêsambêtanipun Mulo kalihan H.B.S. Ingkang sampun tumindak, lare wêdalan saking Mulo punika sagêd nglajêngakên dhatêng H.B.S. Nanging ing sarèhning ing taun ngajêng punika badhe wontên ewah-ewahan tumrap pangajaran ing H.B.S. tuwin pangipun, mila wontên ewah-ewahanipun sawatawis. Tumrap taun pangajaran 1937/1938 tuwin 1939/1940, wêwatonipun nglêbêti dhatêng H.B.S. 5 taun tuwin pangipun Lyceum A punapa malih perangan B. Tumrap perangan A, lare Mulo ingkang katampèn ingkang diploma B, basanipun Walandi tuwin Inggris 6, sampun dipun examen bab: Goneometrie, Grafische voorstellingen, Handelswetenschappen tuwin Scheikunde. Tumrap H.B.S. 5 taun tuwin pangipun ingkang perangan B, lare Mulo ingkang anggadhahi diploma B, basanipun Walandi, Algebra tuwin Meetkunde 6, tuwin sampun dipun examen kawruhipun bab Goneometrie, Grafische voorstellingen, Scheikunde tuwin Natuurkunde. Manawi ingkang nglêbêti wau sampun nyêkapi bab punika, sagêd anjujug ing klas 4 H.B.S. Dene tumrap pangajaran taun 1940/1941 mawi katêtêpakên kêdah sagêd basa Jêrman tuwin Prancis.

Ordonnantie candu. Wiwit benjing tanggal 1 Januari, Parentah ngewahi pranatan ing bab timbanganing candu kados ingkang tumindak ing Tiongkok miturut tail. Ingkang tumindak ing Tiongkok, satail punika wontên 38.6 gr. dipun bage dados 386 mg. Ing salajêngipun, kawontênakên paniti tumrap barang-barang ingkang sagêd nilêmakên kapacak ing ordonnantie, pêrlu kangge ngawratakên dhatêng tiyang ingkang nglêbêtakên candu pêtêng. Wontênipun katindakakên makatên, jalaran saking kathahipun candu pêtêng. Dumuginipun sapunika, panêrak ingkang ginantungan paukuman punika manawi ambêkta candu pêtêng wawrat 75 gr., punika badhe dipun ewahi namung 10 gr. Dados manawi wontên tiyang mbêkta 10 gr. kemawon sampun kenging kacêpêng. Ing sapunika tiyang ingkang kêcêpêng kanggenan candu wawrat 25 kg. taksih sagêd nyantuni ukumanipun dados dhêndha, nanging miturut tatanan enggal watêsipun namung dumugi 3 kg.

[Iklan]

Tanêman kênthang ing Sumatra Wetan. Sampun sawatawis wulan, padagangan kênthang ing tanah ngriki kalangkung mundur, jalaran katrajang ing ama. Sêsakit kênthang wau maradini ing pundi-pundi. Malah jalaran saking sangêting kêrisakan, ing Sumatra ngantos kêtêlasan wiji. Ing sapunika sampun mêling wiji saking nagari Walandi ngantos 4000 kg. badhe dipun tanêm wontên ing Dairi. Manawi pananêmipun wau kasêmbadan, kintên-kintên salêbêtipun satêngah taun, sampun sagêd maradinakên wiji dhatêng pundi-pundi, kirang langkung 20.000 kg.

Totaquina. Parentah ing Philippijnen manggihakên jampi bangsaning kêninê nama totaquina. Jampi wau sampun kacobi, dayanipun botên beda kêninê. Jampi pamanggih enggal wau anjalari kêmajêngan saha tumrap Philippijnen badhe suda panganggenipun kêninê saking tanah ngriki.

Damêl mripat sêsupe. Sampun dangu ing tanah ngriki sagêd gêgandhengan rêmbag kalihan Oostenrijk, tuwin Weenen ing bab nampèni sela mripat damêlan ngriki. Sela ingkang dipun gosok saha kakintunakên wau saking Bantên. Nanging sarêng katiti yêktos, selanipun wau kirang atos, tumrap ingkang langkung atos, pinanggih wontên ingandhap. Nanging kawusanipun,[3] tindak wau botên sagêd lajêng, amargi waragadipun langkung kathah.

Candu pêtêng ing Tanjung Priok. Wontên wartos, punggawa pabeyan ing Tanjung Priok andêngangi tiyang badhe nglêbêtakên candu pêtêng, kathahipun 6000 tail, inggih 250 kg. kadèkèk ing salêbêting blèg tunggil barang-barang ingkang sawarni wadhahipun. Candu wau rêrêgèn 1½ ton.

Pest wudun ing pakunjaran Wonosobo. Ing salêbêting pakunjaran ing Wonosobo mêntas kasumêrêpan wontên tiyang ingkang kêtrajang pest wudun. Pakunjaran wau lajêng dipun rêsiki, têtiyangipun ukuman kapindhah dhatêng pakunjaran ing Têmanggung.

Prahara ingkang maradini. Kala tanggal 11 wulan punika ing Kêdhung Banthèng wontên prahara, adamêl ambruking griya 17 tuwin tiyang tiwas 3. Anyarêngi wêkdal punika ing Ngayogya inggih wontên prahara, adamêl karisakaning los sata ing Saragêdhug, ingkang kapitunanipun f 35.000.-. Kapitunanipun tanêman 1%. Ing kabudidayan Wanujaya wontên los kalih ambruk. Los sata ing kabudidayan Wêdi dipun sambêr ing blêdhèg andadosakên kêbêsmi. Kapitunanipun sadaya, kalêbêt sata ingkang taksih wontên patêgalan, sadaya wontên 1½ ton. Griya ing padhusunan ingkang sirna 150.

--- 1470 ---

Pakêmpalan Gagak Irêng. Ing kala salêbêtipun taun 1934 wontên rêrêsah ingkang pinanggih ing Madiun tuwin Blitar. Kala samantên dèrèng kasumêrêpan ing pundi têlêngipun. Dangu-dangu kasumêrêpan bilih wontên pakêmpalan ingkang nama Sarekat Gagak Irêng. Pakêmpalan wau ancasipun anggadhahi tindak awon, saha katingalipun yêktos sarêng taun 1936. Sumêbaring dayanipun pakêmpalan wau sagêd sumrambah ing pundi-pundi. Ingkang minangka kêkudhung, tumindaking pakêmpalan namung kados sacaraning pakêmpalan limrah, inggih punika têtulung tiyang kasusahan sapanunggilanipun. Nanging sajatosipun isi tindak ingkang sakalangkung awon. Tumrap sabên warga ambayar arta 20 sèn, pêrlu kangge urunan tumbas prabot. Dangu-dangu sarêng pulisi sampun cêtha dhatêng kawontênaning pakêmpalan punika lajêng nyêpêngi warga-warganipun ingkang mbêbayani, saha lajêng sami kaukum.

Ingkang Bupati Magêtan lèrèh. Miturut wartos, wiwit benjing tanggal 31 December ngajêng punika, R.A.A. Hadiwinoto, bupati Magêtan lèrèh kanthi hurmat saking anggènipun jumênêng bupati, kanthi angsal tarima kasih saking Parentah.

Pakêmpalan Pêmbrani. Ing Suranênggala Lor, Cirêbon, wontên pakêmpalan wados nama Pêmbrani, adêgipun sawêg gangsal wulanan, warganipun sawêg 50. Warganipun pakêmpalan wau asring ngangge tandha Garuda Merah. Sakawit ingkang dados pangajêng tiyang nama Aris tuwin Madira, ingkang sami dipun èringi têtiyang ngriku. Kêtingalipun ing jawi pakêmpalan wau sae, nanging lêbêtanipun botên sae. Ing sapunika pulisi taksih ngudi katrangan babagan punika wontên ing bawah Indramayu, Arjawinangun, Gêgêsik, Bakung tuwin ing Kapêthakan.

Tindak botên lêrês ing pagantosan ing Kêdhiri. Kawartosakên, bilih beheerder tuwin punggawa pagantosan ing Gringsing, Kêdhiri, gadhah tindak botên lêrês ngindhakakên sarêman langkung kathah. Ing bab punika, inspecteur lajêng telegram dhatêng pangagêng Pakaryan Pagantosan ing Bêtawi anglapurakên tindakipun beheerder wau, saha lajêng kagantung kalênggahanipun.

Kapal kêruk Pring. Kapal kêruk Pring, ingkang dipun damêl dening Droogdok Mij. Tanjung Priok kangge Billiton Mij. sampun dipun gèrèt saking Tanjung Priok kabêkta dhatêng Billiton Lèr, kapapanakên wontên lèpèn Pring.

Tanêman kapas. Dèrèng dangu kawartosakên, bilih Prof. Dr. J. Wisselink badhe dhatêng tanah ngriki pêrlu ngrêmbag badhe ngêdêgakên pabrik lawe, nanging tindakipun wau kasandèkakên, amargi pêrlu anjênêngi congres babagan kapas dhatêng Mêsir. Wontênipun ing Mêsir badhe nyinau caranipun nanêm kapas ingriku, tuwin ugi badhe nocogakên kalihan caranipun nanêm kapas ing Amerika kados ingkang sampun nate dipun sinau.

Pados lisah pèt ing Rêmbang. Miturut wartos, B.P.M. gadhah pangajêng-ajêng manggih sumbêr-sumbêr lisah pèt wontên ing sakiwa-têngênipun Rêmbang, ingkang sampun dipun priksa dening para ahli. Miturut papriksan, pasitèn ingkang wontên lisahipun pèt wau wontên ing sadhasaring sagantên ingkang cêthèk, saha lajêng badhe dipun adani. Tumrap ing kalangan lisah pèt, angêbur wontên ing sagantên punika sampun limrah, nanging tumrapipun ing tanah Jawi, dèrèng nate katindakakên. Ing sapunika B.P.M. sampun numbasi pasitèn ing sacêlakipun ngriku.

Pandadaran tumrap Inheemsche talen tuwin Volkenkunde. Benjing ing wulan Maart 1938, Departement Pangajaran badhe ngawontênakên pandadaran ingkang sagêd angsal akte Inheemsche talen tuwin Volkenkunde. Ingkang kenging nêmpuh ingriku sawarnining guru ingkang anggadhahi akte Guru Walandi, tuwin sagêd nêtêpi punapa ingkang dados wêwatonipun. Mawi arta examen f 10.-.

Landbouwkolonie. Ing Pakêm, Ngayogya, badhe kawontênakên landbouwkolonie kangge têtiyang ewah ingkang botên ambêbayani. Wontênipun ingriku dipun jampèni tuwin dipun purih têtanèn. Jêmbaring pasitèn wontên 15 bau, waragadipun badhe f 20.000.-. Arta waragad wau ingkang sapalih mêndhêt saking arta kamirahan salawe yuta, ingkang sapalih saking Kasultanan, saha parentah Kasultanan marêngakên pindhahipun griya pamulasaran tiyang sakit ewah ing Wanacatur.

Sêsakit malaria ing Brêbês. Ing dhusun Pulolampês, Brêbês, kalêrês papan padununganipun para juru misaya ulam, kêtrajang ing sêsakit malaria, têtiyang ingkang sakit ngantos wontên sapratiganipun, cacah 900. Doktêr sampun dhatêng nitipriksa, nyata bilih ingriku kathah lêmutipun malaria. Samangsa sampun pinanggih dununging lêmut wau, lajêng badhe dipun tanggulangi.

Wadhuk ing Tongeang. Ing bab pandamêling wadhuk ing Congeang Priyangan, saèstu dipun adani. Wadhuk wau mawi bêndungan ingkang inggilipun 30 m., panjangipun 200 m. Pandamêlipun kadamêl kandêl, murih sagêd kiyat nahan toya. Toya ingkang katandho wau toya jawah. Kintên-kintên rampunging panggarapipun wontên ing taun 1939, sagêd noyani sabin 40.000 bau ingkang wontên ing paresidhenan Cirêbon.

NAGARI WALANDI

Urunan kangge ngudi kawruh. Rockefeller Foundation suka urunan arta kathah malih dhatêng Prof. Kluyver tuwin Prof. Ornstein ing bab anggèning nglajêngakên padamêlan radiobiologisch, laminipun gangsal taun malih. Dene ingkang kalampahan sampun tigang taun. Kajawi punika Rockefeller Foundation ugi taksih nawèni malih pitulungan dhatêng pangudi sanèsipun.

EROPA

Kasangsaran motor mabur ing Jêrman. Satunggiling motor mabur Jêrman ingkang anggêgana saking Berlijn dhatêng Mannheim dhawah sasampunipun dumugi ing Mannheim. Tiyang ingkang numpak pitu, bêbauning motor mabur tiga, sadaya sami tiwas.

Nobel-prijs. Miturut wartos, ingkang angsal Nobel-prijs babagan Letterkunde dhawah juru ngarang Prancis Roger Martin Dugard. Tumrap Natuurwetenschappen dhawah Prof. Goguopaget Thomson ing London tuwin Dr. Cliton Joseph Davisson ing New York. Dene tumrap Chemie dhawah Prof. Walter Norman Haworth ing Burmingham tuwin Prof. Paul Karrer ing Zurich.

AMERIKA

Motor mabur agêng sangêt. Botên dangu Amerika badhe damêl motor mabur agêng sangêt. Motor mabur wau cêkap dipun tumpaki tiyang 100, kamaripun 66 iji. Motor mabur punika sagêd anggêgana nglangkungi lautan Pacific tanpa kèndêl ing margi, malah sagêd anggêgana saking Amerika dhatêng Eropa wongsal-wangsul.

Amerika Sarekat suka wilujêng dhatêng Moskou. President Roosevelt kintu[4] telgram dhatêng Kalinin, suraosipun suka wilujêng adêging parentah Sovyet sampun 20 taun. Kanthi pamuji mugi rakyat Sovyet sami manggiha wilujêng kanthi rukun.

AFRIKA

Susukan Suez badhe kawiyarakên. Miturut wartos, awit saking kajêngipun parentah Inggris gadhah sêdya badhe miyarakên susukan Suez. Sêdya makatên punika gêgayutan kalihan indhaking kapal-kapal pêrang Inggris, saha pancèn sampun dangu, nanging sawêg kêwêdal sapunika. Kintên-kintên tumuntên dados rêmbag kalihan Prancis tuwin Mêsir.

--- 1471 ---

Wêwaosan

III. Lêlampahanipun Ilya.

27

Tiyang èstri tuwin anak-anakipun wau, botên tumuntên mênyat kadosdene dhawuhipun Sang Prabu Wladhimir, nanging saya nyungkêmi pada nata, sarwi umatur arih makatên :

Dhuh, gusti pêpundhèn kula, Prabu Wladhimir, mugi-mugi krêsaa paring samodra pangaksama dhatêng kula tuwin anak-anak kula sadaya, dene kula kumapurun dumrojog tanpa larapan ngadhêp ing ngarsa panjênêngan. Dene wigatosing sowan kula punika botên sanès namung nyuwunakên ngapuntên dhatêng gusti kula sang prabu mênggahing dosanipun semah kula pun Solowe. Sadaya mas picis donya brana kula, kula bêkta mriki prêlu badhe kula caosakên dhatêng panjênênganipun sang prabu, nanging kaparingna wangsul semah kula tuwin bapakipun anak-anak kula punika. Kula sagah prasêtya dhatêng ngarsanipun sang prabu, bilih salajêngipun semah kula botên-botênipun badhe ngarubiru malih dhatêng têtiyang ingkang sami langkung ing margi ingkang anjog dhatêng Kiyèf punika, makatên ugi kula sadaya botên badhe dêdunung malih wontên ing griya ing sanginggilipun wit agêng pitu punika. Cêkakipun, kula sadaya badhe manut miturut sadaya dhawuhipun gusti kula sang prabu, manawi semah kula pun Solowe punika dipun luwari kemawon. Mugi kula aturi mriksani, kathahing maspicis rajabrana ingkang badhe kula aturakên ing ngarsanipun sang prabu minăngka kangge panêbusipun semah kula. Kula aturi anguningani piyambak, o, pêpundhèn kula, mênggah isining kanthongan-kanthongan punika, sanadyan kalêmpakaning maspicis donyabrana ing tanah Indhu pisan, kintên-kintên botên badhe ngungkuli pangajinipun rajabrana ingkang badhe kula caosakên dhatêng ngarsanipun sang prabu punika. Minăngka gêntosipun panyuwun kula ngêmungakên wangsulipun semah kula punapadene bapakipun lare-lare punika.

Matur makatên punika sarana dipun kanthèni tawan tangis ingkang amêlas asih. Ing măngka sajatosipun panggalihipun Sang Prabu Wladhimir punika wêlasan sangêt. Amila anguningani kawontênanipun tiyang èstri tuwin anakipun ingkang makatên wau, saklangkung dening wêlasipun, sarta ing panggalih angraos kêduwung, dene ing suwau botên aparing pangapuntên dhatêng pun begal Solowe wau. Salajêngipun sang prabu lajêng amriksani dhatêng para abdi kadosdene badhe mundhut sênjata pitulung, nanging ing ngriku sang prabu anguningani, bilih para abdi sadaya wau ingkang dipun sawang namung kathahing grobag ingkang ngêwrat maspicis donyabrana, lan saking polatanipun katingal cêtha agênging kamelikanipun dhatêng donyabrana wau, kanthi rêngu sang prabu nolak aturipun sawênèhing para pangeran ingkang atur timbangan supados karsa ambêskup wontênipun maspicis rajabrana wau.

Ing kala punika Sang Ilya ujug-ujug majêng, anyakêti Akulinah, saha kanthi alon lajêng awicantên makatên :

Wis, ngadêga, Akulinah, sang prabu wis amarêngake, mêngkono uga kowe kabèh, bocah-bocah, padha angadêga, maspicis donyabranamu iki gawanên bae manèh. Awit sanadyan kotêbusa sarana sakabèhing donyabrana ing donya iki, bojomu Solowe wis ora bisa bali manèh, jalaran durung suwe iki, saka dening gêdhene dosane, bojomu wis tombok nyawane, kanggo nglironi dosane mau. Saka dening gêdhene dosane, pancène mono bojomu luwih dhisik kudu dipilara lan dipicis, nanging saka kaparênge sang prabu, bojomu pinaringana pura,[5]

sarta aku banjur dhinawuhan anglunasi sarana jêmparingku, kang bisa anjalari bojomu bisa mati sakala iku uga, prêlune supaya bojomu aja nganti kêsuwèn anggone nandhang lara. Kang mangkono mau wis kalêksanan durung suwe iki. Wis pira cacahe uwong kang wus ditugêl gulune dening bojomu, sarta cumplunge banjur kanggo pêpasrène omahe, lan bangkene dipakakake nyang sato galak utawa bangsaning manuk alap-alap. Nanging mayite bojomu kêna kogawa, lan kok kubur kanthi bêcik-bêcik. Ewon cacahe uwong kang wis dirêbut barang darbèke dening bojomu, lan pira cacahe bocah yatim kang jalaran bapakne dipatèni dening bojomu, saka ora bisa mangan banjur blulungan mênyang ngêndi-ngêndi, sumêbar ing saindênging praja Ruslan, prêlu ngêmis minăngka kanggo cagaking urip. Nanging kowe kabèh, anak begal kang dadi rêrêgêding donya, saka dene gêdhening dosane, kaparêngake anggawa rajabranamu manèh, awit sang prabu ora amarêngake yèn kowe kabèh nganti mati kalirên. Mêngkono uga omahmu kang ana ing sadhuwure wit gêdhe pitu, ora bakal [ba...]

--- 1472 ---

[...kal] diarubiru, supayane kowe kabèh aja nganli[6] ora duwe papan padunungan kang têtêp. Dadi aja nganti kowe kabèh dadi korbane dosane bapakmu, kang wusanane kowe kabèh banjur blulunan mênyang ngêndi-êndi. Mung bae pamêlingku, satêkamu ing ngomah, poma, cumplung-cumplung kang tumêkane saiki dadi pêpasrène omahmu, padha pêndhêmên kang kanthi bêcik-bêcik. Bênêr, kowe wis nyoba nêdya mrêjaya nyang aku, nanging babarpisan aku ora duwe ati kêpriye-kêpriye nyang kowe. Wis, saiki padha muliha, nanging, ati-ati, yèn sapungkure iki, kowe nganti wani ngrusak katêntrêmaning dalan, sarta mêmatèni wong-wong kang tampa[7] dosa, wis mêsthi yèn omahmu bakal tak gawe karang abang, sarta kowe kabèh bakal tak patèni sarana pêdhangku iki. Kowe aja pisan-pisan anduwèni pangira, yèn kowe bakal bisa ngoncati nêpsuku, sabab yèn kowe kabèh nganti nêrak wêwalêrku mau, sanadyan kowe tumêka ing pungkasaning jagad, mêsthi bakal kêcandhak ing tanganku. Mulane poma-poma, aja pisan-pisan kowe kabèh wani ngrêridhu katêntrêmane praja dalêm kene, lan saiki tumuli muliha.

Akulinah tuwin anak-anakipun lajêng sami ngadêg, saha andhingklukakên badanipun ngantos andhap tumuju dhatêng Sang Prabu Wladhimir minăngka gênging pakurmatanipun, nanging saya andhap malih pandhêngklukipun, kala suka urmat dhatêng Sang Ilya. Awit mênggahing Akulinah saanak-anakipun wau dhatêng Ilya mila anggadhahi ajrih tuwin pangaji-aji sangêt. Sasampunipun makatên, Akulinah tuwin anak-anakipun lajêng sami bidhalan. Dene Sang Prabu Wladhimir tuwin sang pramèswari, kanthi kadhèrèkakên para pangeran, para satriya, para prajurit, tuwin para abdi dalêm sadaya, lajêng sami lumêbêt ing kadhaton, prêlu anglajêngakên anggènipun sami bojana andrawina. Sarêng sampun dumugi ing salêbêting bangsal, sang prabu lajêng mapan lênggah, sarta nuntên angandika dhatêng Ilya kirang langkung makatên :

He, Ilya, têtungguling para pangarêping prajurit ingsun kabèh. Bangêt agawe rênaning panggalih ingsun, dene sira saikine wis têtêp dadi punggawaningsun, saka dening rênaning panggalih ingsun, saiki sira sun wênangake milih papan palungguhanira dhewe. Sira sun kaparêngake linggih jèjèr lan ingsun, utawa jèjèr lan pramèswariningsun, nanging sira uga kêna milih panggonan dhewe, kang dadi sênênging atinira.

Salajêngipun Sang Ilya nuntên mapan linggih wontên ing panggenan ingkang kalêrês ajêng-ajêngan kalihan sang prabu. Nanging piyambakipun wau botên sumêrêp, bilih papan ingkang kapilih punika sajatosipun papan palinggihanipun Sang Alyasa. Sarêng Alyasa sumêrêp kawontênan ingkang kados makatên punika, nêpsunipun tanpa upami, awit piyambakipun gadhah pangintên, bilih tiyang enggal punika mila sêngaja angrêbat papan palênggahanipun. Sanalika punika Alyasa lajêng nyandhak cundrikipun saha kasawatakên dhatêng Ilya. Nanging Ilya prayitna, sarta cundrik ingkang kasawatakên wau lajêng katampenan ing tanganipun, saha tanpa ngucap punapa-punapa cundrik lajêng dipun kanthongi.

Para satriya sanès-sanèsipun lajêng sami ngawasakên dhatêng Alyasa sajak ngece. Dene Alyasa piyambak, prasaksat botên sagêd ngêngkên muring-muringipun, ing wusana lajêng mapan lênggah ragi têbih ing sacêlakipun jandhela. Dhubrinya saklangkung wêlas dhatêng Alyasa wau, salajêngipun, murih nêpsunipun, Alyasa sagêda suda sawatawis, Dhubrinya lajêng mênyat saking palênggahanipun saha lajêng awicantên dhatêng têtungguling pangajêng prajurit enggal wau kirang langkung makatên :

Ngaturi sugêng katêtêpan panjênêngan dados têtungguling para pangajênging prajurit ing Kiyèp ngriki, sadhèrèk Ilya, kathah pangajêng-ajêngi kula sadaya mênggahing lêlabêt panjênêngan dhatêng siti wutah rah kula sadaya, ing praja Ruslan punika. Mugi-mugi têtêpa panjênêngan dados têtuladanipun kula sadaya: anggènipun badhe angayomi têtiyang ingkang ringkih tuwin têtiyang ingkang sami katindhês, punapadene anggènipun badhe ananggulangi sadaya mêngsahipun pêpundhèn kula, Sang Prabu Wladhimir, nata ing Ruslan. Panuwun kula dhatêng panjênêngan, sadhèrèk Ilya, mugi-mugi panjênêngan krêsaa ngakên dhatêng kula kadosdene sadhèrèk nèm panjênêngan. Makatên ugi mênggahing sadhèrèk kula pun Alyasa. Panjênêngan têtêpa jumênêng pangagênging prajurit ingkang inggil piyambak, kula ingkang ăngka kalih, dene Alyasa kaanggêpa kadosdene sadhèrèk ingkang nèm piyambak. Kula sadaya nêdya sami manut miturut sadaya ingkang dados karsa panjênêngan, lan kanthi tuntunan panjênêngan mugi-mugi kula sadaya sagêda lêstantun lêlabêt nata tuwin nagari.

Ing kala punika Sang Ilya dèrèng ngantos sagêd amangsuli dhatêng aturipun Dhubrinya wau, ujug-ujug Alyasa, ingkang pancèn anggadhahi manah brangasan, lajêng enggal-enggal amurugi Dhubrinya, sarta sarwi nêpsu lajêng awicantên makatên :

Sadhèrèk Dhubrinya, punapa panjênêngan punika ujug-ujug lajêng gêrah èngêtan. Kula aturi amanggalih rumiyin, punapa ingkang badhe panjênêngan ngandikakakên, kula aturi èngêt, panjênêngan punika rak turuning satriya sêjati. Dene kula punika anaking pangagêng agami, sarêng tiyang enggal punika sintên, rak botên wontên tiyang ingka[8] sumêrêp. Dhatêngipun piyambakipun punika saking ing panggenan ingkang dèrèng kasumêrêpan ing tiyang. Miturut cariyosipun piyambak, piyambakipun punika anakipun tiyang tani ing dhusun sacêlakipun kitha Murom. Punapa inggih mèmpêr, dumugi ing ngriki têka ujug-ujug lajêng dados lurahipun kula sadaya.

Badhe kasambêtan.

--- 181 ---

No. 46, Taun VIII.

TAMAN BOCAH

INGKANG NGÊMBANI: BU-MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CENTRUM. RÊGANE SATAUN F 1.50 KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN. BAYAR DHISIK. LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN.

MANGSULI LAYANG

R.A. Samsijah, Japara. Layangmu wis daktampa lan surasane wis mangêrti kabèh. Mula aku êntas ndhèrèk rama lan ibu Petruk nyang Kêbumèn. Iku dudu jênêng "kêbrojolan" crita nèk êntas saka Kêbumèn, "kêbrojolan" kuwi rak yèn ora niyat crita banjur crita, utawa manèh ngaku-aku bu Mar, jêbul rama Petruk dhewe. Nanging wong pancèn rama Petruk ya rama Petruk, bu Mar, ya bu Mar, lan bu Petruk iya bu Petruk, dadi siji-sijine ana, ora ana sing main dhobêl. Pêrkara gambarmu, yèn ora duwe utawa kowe suthik ngirimake, iya ora susah. Bu Mar njaluk kirimanmu potrèt rak kanggo tandha katrêsnan, samono yèn kowe duwe utawa yèn dhangan atimu. Dene yèn kowe arêp têka dhewe tilik bu Mar, iya sukur.

Oetami p/a S.O. I. Kediri. Kirimanmu dongèng wis kêtampan, nanging ya dakpikir-pikir dhisik, awit ana bocah sing ngirimi dongèng (babad) iku, nanging isine seje karo dongèngmu.

Doremi p/a M. Joesak, Kassier A.V.B. Batang. Bangêt panrimaku kokirimi layang sarta kokcritani bab anggonmu plêsir nyang Limpung karo kanca-kancamu.

Srinagar Iskandar. Pitêpunganmu wis daktampa kanthi bungah. Bangêt cuwaku, dene aku ora bisa têka, nalika kowe padha ngêdêgake "Jaarfeest". Sukur yèn kowe arêp milu ngisèni Taman Bocah.

Soewardjo, Sidarêja. Karanganmu wis kêtampan, ora liya bangêt panrimaku.

Marlien, Surabaya. Pitêpunganmu wis daktampa kanthi bungah. Ya Lien, yèn aku pinaringan slamêt, lunga nyang Surabaya, aku dakmampir nyang omahmu. nDah kaya apa sênênge ya, Lien, mangka cêdhak Dierentuin. Sukur yèn kowe milu urun ngisèni Taman Bocah.

Sasongko, Kadêmangan. Pambatangmu cangkriman bênêr. Karanganmu uga wis kêtampan.

S. Har. Solo. Aja pisan dadi atimu ya, gambaranmu ora bisa kapacak, jalaran kurang mèmpêr. Karanganmu wis daktampa kanthi bungah.

Adi Soemini, Ponorogo. Karanganmu wis daktampa, ora liya bangêt panrimaku.

Soertijah, Gunung Wungkal. Bangêt panrimaku kokirimi layang manèh. Aku uga milu susah krungu tantêmu seda, mangka ninggal putra nêm. Iya kowe bae kudu sing eman momong bocah-bocah iku lan sing tlatèn.

Siti Soemijati, Solo. Bangêt bungahku kowe mêrlokake anêpungake nyang bu Mar, lan anggonku ngaku kêponakan uga kanthi bungah.

Soegiharto, Ngrajêk. Pitêpunganmu wis daktampa kanthi bungahing atiku. Kowe pitakon, bab Uncle Sum, mula iku "schuilnaam", dene jênênge sing têmênan aku dhewe ya ora ngêrti. Sukur yèn kowe arêp layang-layangan karo dhèwèke.

Soetarno, Balikpapan. Cangkrimanmu rupa têmbang Pucung lan lêlucon wis kêtampan kanthi bungahing atiku.

Endang Sri Praptining Wardaja. Kanthi sênêng pitêpunganmu daktampa lan urunanmu karangan uga wis kêtampan. Wah Sri, rêganing brambang ing Bêtawi isih 8 sèn sêkati jare, ora kaya nang Paree ya? Kowe ya banjur sugih brambang, wong sawahe ditanduri brambang. Anggone ing T.B. ora diisèni bab olah-olahan iku sabab dakpikir-pikir kanggo bocah-bocah apa manèh bocah lanang, kurang pêrlu, ing mangka wis dianakake jagading wanita sabên Rêbo.

Soekarni p/a S. Sastrodihardjo, Plandaan. Aku wis tampa lêluconmu, ora liya bangêt panrimaku.

Hoedadi, Prawirotaman, Jogya. Pitêpunganmu wis daktampa kanthi sênênging atiku. Bab adrèse bu Mar kaya ngono ya wis cukup.

Soedibijantoro, Glenmore. Briefkaartmu kang isi lêlucon "Kyai lan santri 3", aku ora rumasa tampa. Dongènganmu anyar wis daktampa kanthi sênêng.

Warsidjan, Batang. Bab ngalihmu nyang Kêdungsêgog wis dakaturake mênyang administratie. Pêrkara pambayarane bêcik takona dhewe karo layang.

Layang liya-liyane bakal dakwangsuli Sêtu ngarêp.

bu Mar.

--- [182] ---

LÊLUCON

Sapa sing kuwasa?

Guru : "Bocah-bocah sapa sing ngêrti mara kandhakna, sapa sing kuwasa dhewe ing sajroning paprentahan?"

Amin : "nDara Wêdana, pak guru."

Duli : "Kanjêng Ratu Langkung kuwaos pak guru."

Guru : "Apa man, kowe ocang-acung?"

Siman : "Anu ... Bapak langkung kuwaos malih.

Guru : "He ... Rumasamu ... pancèn kowe ora tau ngrasakake."

Siman : "Anu ... sêdaya raja-raja tuwin mantri-mantri sing andhapuk bapak kula kok pak guru, awit bapak dados toneel-directeur."

Sanjoto, Batavia-Centreum.

ULA SAWA LAN GAGAK

(Candhake)

Dhèk jaman kuna ula sawa iku mandi bangêt. Dhèwèke duwe mitra gagak. Nalika samono gagak iku wulune putih mêmplak. Ing sawijining dina mitra loro mau padha saba ana ing ngalas. Ing kono gagak wêruh manungsa lagi nêgor kayu. Gagak calathu marang ula sawa mangkene: "Mitraku, jarene manungsa iku takat bangêt, dikapak-kapakake ya ora pasah, bok jajal cokotên." Wangsulane ula sawa. "Emoh, aku wêdi yèn banjur mati." Gagak calathu: "Ora ta yèn mati." Ula sawa calathu manèh: "Iya aku gêlêm nyakot manungsa iku, nanging yèn mati, kowe kang dak têmpuhake." Wangsulane gagak. "Iya. Ula sawa banjur marani manungsa mau," lan banjur dicakot sikele,[9] mati sanalika. Ola[10] nêsu bangêt, rumasa yèn diapusi kancane. Dhèwèke calathu: "Iya gagak kang ala budimu, mênyanga ngêndi bae, yèn kêcêkêl mêsthi bakal dakpatèni." Saking wêdine gagak banjur lunga. Dilalah dhèwèke wêruh banyu wêdêlan kanggo mêdêl bathikan. Enggal-enggal dhèwèke nglêlêp ana ing banyu wêdêlan mau, nganti suwe. Barêng mêntas wulune banjur dadi irêng bangêt. Ula sawa pangling, dhèwèke banjur ngundang ula kabèh: "Barêng wis padha têka dhèwèke cêlathu: "Wiwit dina iki wisaku dakwènèhake kowe kabèh. Sabab aku wis nduwèni dosa, yaiku matèni manungsa, kuwi saka pokale si gagak." Kang diwènèhi dhisik dhewe ula wêlang, sabab dhèwèke têka dhisik dhewe, nuli ula wêling, mêngkono sabanjure. Mulane padha-padha ula sing mandhi dhewe, ula wêlang lan wêling. Dene ula sawa ula sawa banjur ora duwe wisa, lan gagak-gagak wulune irêng bangêt nganti saprene.

Sanjoto, Batavia-C.

KÊTHÈK LAN BULUS

(Candhake)

Pak Tani calathu: "Yèn mêngkono, iya bêcik, lan dhèwèke banjur mbopong si bulus lan digawa nyang omahe, barêng wis têkan ing panggonane si bulus dijirêt karo tali kuwat, banjur digantung ingarêp omahe, Pak Tani nuli anjupuk dhuwit banjur lunga nyang pasar pêrlu tuku bumbu.

Barêng pak Tani wis adoh lan ora ketok, si bulus banjur yun-yunan karo nêmbang mangkene: "Wah sênêng têmên, sêsuk aku dadi ngantèn karo anake pak Tani, saiki pak Tani lagi nyang pasar, tuku samubarang kang arêp kanggo slamêtan, sabab aku arêp dadi ngantèn iki." Barêng kêthèk krungu si bulus nêmbang, dhèwèke gumun bangêt, karo calathu ing mbatin: "Apa gêndhêng si bulus iku, he, têka sênêng-sênêng, galik-galik, ingatase arêp disêmbêlèh? Aku dadi kêpengin wêruh sababe têka mêngkono tingkahe." Barêng wis mikir-mikir mangkono, si kêthèk mudhun alon-alonan saka wit-witan, banjur lumaku karo lingak-linguk mangiwa manêngên, nggolèki ana ngêndi pêrnahe si bulus mau. Barêng wis cêdhak, si kêthèk banjur pitakon: "Sapa sing galik-galik mau, apa kakang bulus?"

Wangsulane si bulus: "Apa kowe ora wêruh, dhi? Aku rak lagi yun-yunan!

Cêlathune si kêthèk: "Apa kakang bakale ora disêmbêlèh?" Wangsulane si bulus: "Astaga! pancèn bênêr si adhi kurang pikiran, êndi ana wong kang arêp disêmbêlèh yun-yunan karo nêmbang sênêng-sênêng?"

Si kêthèk bingung sadhela, sabab gumun krungu calathune si bulus iku, nuli pitakon manèh: "Arêp ana apa ta, mulane kakang kêsênêngên mêngkono? Lan pak Tani lungan nyang ngêndi? Wangsulane Si Bulus: "Pak Tani lunga nyang pasar blanja!" Calathune si kêthèk: "Kanggo apa?" Si bulus mangsuli: "Sesuk arêp slamêtan, dhèwèke arêp nikahake anake karo aku. Endah rupane anake, umure nêmbe nêmbêlas taun."

Barêng kêthèk krungu calathune si bulus iku, panas atine, karo calathu ing mbatin: "Hem! mêngkono? Mèmpêr si bulus iki kasênêngên!" Sawise mêngkono si kêthèk calathu: "Kakang bulus, ambok iya aku bae dadi kêpengin wêruh sababe têka mêngkono tingkahe." Yèn aku sing ngganti kowe?"

Wangsulane bulus: "Wa, ora kêna, wêdi yèn pak Tani mêngko nêsu lan manèh apa dikira, anake gêlêm karo kowe, kang bangêt èlèke rupane!"

Kêthèk calathu: "Wêlasana aku ta kang!" Mêngkono pambujuke si kêthèk sawatara suwe, wusana bulus calathu: "Yèn si adhi kêpengin bangêt dadi ngantèn karo anake pak Tani, iya bêcik, nanging aku uculana dhisik, kogawa sing adoh ing sajabaning pagêr."

--- 183 ---

KULDI, SAPI LAN WONG TANI

(Candhake)

Sapi mangsuli: "Sabanjure aku bakal nglakoni apa kandhamu. Dhisike aku arêp mundur, sunguku arêp takathung-athungake kaya dhèk wingi. Aku arêp ethok-ethok lara sarta arêp têturon tanpa obah-obah."

Calathune kuldi: "O ati-ati lho," kowe bakal cilaka yèn mêngkono. Barêng ki Sudagar mau bêngi têka mrene, aku krungu omonge pak Tani nyang dhèwèke, kang agawe uwasing atiku kèlingan awakmu kuwi."

Calathune si sapi: "La kapriye?" "ambok iya aku kandhanana."

Kuldi miwiti carita: "Ki Sudagar calathu mangkene mênyang Pak Tani: "Sarèhne sapi ora mangan lan ora bisa ngadêg, karêpku sesuk kewan iku sêmbêlèhên. Daginge arêp dakwènèhake marang wong miskin, dene wêlulange arêp dakdêrmakake marang tukang sêpatu. Jagale undangên mrene." Aku ngèlingi marang kabêcikanmu lan mêmitranku karo kowe, aku rumasa wajib ngandhani kowe lan mituturi kowe manèh amrih slamête.

Yèn ana wong ngêtêri kacang lan sukêt garing, kowe kudu enggal-enggal tangi banjur panganên kacang lan sukêt mau kanthi sanjak[11] ragah-ragah, ki Sudagar mêsthi banjur ngira yèn wis waras manèh anggonmu lara lan kowe ora sida disêmbêlèh.

Barêng sapi krungu têmbunge si kuldi mau, banjur mbêngok saking wêdine.

Ki Sudagar, kang ngrungokake rêmbuge kewan mau kanthi anggatèkake bangêt, nuli angguyu kêkêl, nganti agawe gumune bojone, lan bajur calathu: "Ambok iya kokcritani aku iki, apa sêbabe têka kowe ngguyu sêru, dadi aku bisa milu ngguyu."

Wangsulane ki Sudagar. "E bokne "kowe kudu narima ngrungokake guyuku bae."

Calathune bok Sudagar, "Ach ora, aku kêpengin wêruh apa sababe."

Ki Sudagar mangsuli: "Aku ora bisa nuruti panjalukmu, mung kowe kêna wêruh, yèn aku nggêguyu omongane kuldi iki marang sapi. Liyane kuwi iku wadi, aku ora kêna mêdharake marang kowe."

Sing wadon calathu manèh: "Apa kang nyusahake kowe mêdharake wêwadi kuwi marang aku?"

E, sumurupa wong wadon, wangsulane ki Sudagar, yèn aku nganti mbabarake marang kowe, aku mêsthi tiwas."

Bok Sudagar calathu manèh: "Ach kowe ngapusi aku, apa kandhamu iku mau ora nyata. Yèn kowe walèh, sabab apa kowe mau ngguyu, yèn kowe ora gêlêm nyaritakake kandhane kuldi marang sapi, aku wani sumpah marang kang Maha Kuwasa yèn ora lawas manèh kowe lan aku anggone urip bêbarêngan."

Sawise calathu mangkono, bok Sudagar mlêbu ing omah, nuli lungguh ing padon, sawêngi tanpa turu liyane mung nangis gêro-gêro.

Ki Sudagar turu dhewe, esuke barêng wêruh yèn bojone durung lèrèn anggone nangis, banjur calathu mangkene: "Kowe kuwi rak ora nalar, têka digawe sêdhih mêngkono. Bab iki ora pêrlu koktangisi lan ora pêrlu kokwêruhi, yèn tumrap aku wajib dakgawe wadi. Mula ora susah kokpikir, ya bokne!"

Wangsulane sing wadon: "Aku tansah mikir bae," ora bakal lèrèn anggonku nangis, yèn kowe ora nglêgani karêpku."

O, bokne, takkandhani manèh ya, aku mêsthi tumêka ing pati, yèn aku kêlakon nuruti panjalukmu kuwi mau. La saiki pilihên, apa karêpmu kuwi, aku ndang enggal mati apa kapriye?

Ach mangsa bodhoa, kabèh kuwi kêrsaning Allah. Nanging aku mêksa arêp wêruh sababe. Yèn kowe ora gêlêm awèh wêruh sababe marang aku, aku iya aluwug[12] mati bae.

O, ya, bokne, yèn adrêng sing dadi karêpmu, wis ora kêna dikandhani, sabab saka wangkotmu kowe arêp nglakoni sing ora prayoga, iya wis masa bodhoa. Anak-anakmu mêngko dakundangane, supaya bisa padha nêmoni kowe, sadurunge kowe mati.

Ki Sudagar nuli ngundang anak-anake lan kongkonan nêkakake maratuwane lanang wadon. Barêng kabèh wis padha kumpul, sarta pêrkarane wis ditêrangake, maratuwane nuli mituturi akèh-akèh supaya bok Sudagar lilih anggone nêsu. Nanging bok Sudagar wis ora gêlêm ngrungokake omonge wong tuwane aluwung mati tinimbang ora dibalakani dening sing lanang. Bocah-bocahe barêng wêruh, manawa êmbokne tansah wangkot bae, banjur padha nangis.

Ki Sudagar judhêg pamikire, ndêlok anake pating brêngok padha nangis. Dhèwèke banjur mêtu saka ngomah lungguh ingarêp lawang, nêdya mikir-mkir,[13] apa luwh[14] bêcik wêwadi mau diwalèhake marang bojone kang bangêt ditrêsnani, apa kapriye. Wah bangêt andadèkake bingunge ki Sudagar ngrasakake kawangkotane sing wadon.

Kacarita ki Sudagar iku duwe babon sèkêt, jago siji lan asu kanggo anjaga katêntrêmaning omah. Sasuwene ki Sudagar lungguh ingarêp lawang karo mikir-mikir, dumadakan wêruh asune marani jago kang êntas ngoyak-oyak babon, lan krungu calathune asu marang jago mau: "O, jago, Gosti Allah ora bakal nglilani urip suwe-suwe ana ing donya kene yèn kokbanjur-banjurake kêlakuanmu kuwi. Wêruha, ki Sudagar saiki lagi nandhang susah. Bok Sudagar anduwèni karêp, supaya malèhake wadine, mangka yèn kêlakon, Ki Sudagar bakal

--- 184 ---

tumêka ing pati. Aku kuwatir yèn ilang kasantosane ki Sudagar, banjur nuruti bojone kang wangkot iku. Awit dheweke bangêt trêsnane marang sing wadon, saiki sêdhih wêruh bojone nangis bae. Aku kabèh padha milu susah, mung kowe sing pijêr sênêng-sênêng bae, kok ora isin kowe."

Jago mangsuli: "E la kok bodho têmên ki Sudagar iku. Bojone rak mung siji ta, la kok ora bisa ngêrèh. Balik aku, bojoku sèkêt, nanging kabèh nurut, apa sing dadi karêpku. Yèn aku dadi ki Sudagar, mlêbu nyang kamar panggonane bok Sudagar, yèn lawange wis dikunci saka jêro, nuli anjupuk kayu lan banjur bok Sudagar dipênthungi anaa kaping satus, mêngko rak mêsthi manut, ora bakal wangkot manèh."

Sawise ki Sudagar krungu têmbungi jago mau, enggal-enggal mênyat saka palungguhane anjupuk kayu, anggolèki bojone sing isih nangis, lawange ditutupi, banjur sing wadon disabêti sarosane, nganti bêngok-bêngok: "O, bapakne, wis cukup, wis cukup, lèrèna anggonmu nyabêti, aku wis kapok, aku arêp manut apa karêpmu." Barêng ki Sudagar krungu pambêngoke mau lan wêruh manawa sing wadon ketok gêtun marang watak wangkot, kang wis dilakone mau, nuli lèrèn anggone nyabêti. Lawange diêngakake, maratuwane lanang wadon lan anak-anake padha mlêbu, banjur padha bungah dene bok Sudagar wis marèni anggone duwe watak wangkot, lan padha ngalêm marang ki Sudagar têka thukul panêmune kang kaya mangkono mau.

Cuthêl

CANGKRIMAN

(Pucung)

1. Aku barang barang tan bisa tinitung | adoh lêlakuku | ngêndi-êndi tak jajahi | hara apa pra kanca padha batangên ||[15]

2. Lamun guluku kang cilik mêrit diobong | bangêt mêlasake | usus mbêrodhol kocar-kacir | wêtêng mbêlêdhos dhèdhèl dhuwèl 'ra karuwan ||[16]

3. Kewan apa playune angguyokake | ora bisa nolèh | sanajana duwe sirah | coba pikirên matêng-matêng jêro atimu ||[17]

4. Mata apa rina wêngi nangis wae | ora lèrèn-lèrèn | bisa ndadèkake sumur | pêrlu bangêt lan miguna mring kita ||[18]

BATANGANE

1. Banyu

2. Mêrcon

3. Babi

4. Mata banyu (Sumbêr)

Soetarno, Pandhansari, Balikpapan.

JURU JOGÈD

[Grafik]

Ing dhuwur iki gambare bocah lagi njogèd. Mungguhing panganggone bocah mau wis kêtitik, yaiku: anggon-anggone wong ing nagara Jêpan. Bocah mau lagi nuduhake kagunan jogèd Jêpan. Mara dêlêngên, pêthènthènge kaya raja Tamtanus, dene anggon-anggone bêlang-bêlang kaya ulêse jaran Zebra.

--- [1473] ---

 

---

1	ing. (kembali) ing.
2	kêbêsmèn. (kembali) kêbêsmèn.
3	kawusananipun. (kembali) kawusananipun.
4	kintun. (kembali) kintun.
5	ngapura. (kembali) ngapura.
6	nganti. (kembali) nganti.
7	tanpa. (kembali) tanpa.
8	ingkang. (kembali) ingkang.
9	sikile. (kembali) sikile.
10	Ula. (kembali) Ula.
11	sajak. (kembali) sajak.
12	aluwung. (kembali) aluwung.
13	mikir-mikir. (kembali) mikir-mikir.
14	luwih. (kembali) luwih.
15	1. Aku barang barang tan bisa tinitung | adoh êlakunya | ngêndi-êndi tak jajahi | hara apa pra kanca batangên samya ||. (kembali) 1. Aku barang barang tan bisa tinitung | adoh êlakunya | ngêndi-êndi tak jajahi | hara apa pra kanca batangên samya ||.
16	2. Lamun gulu kang clik mêrit tinunu | bangêt mêlasarsa | usus mbrodhol kocar-kacir | wêtêng mblêdhos dhèdhèl dhuwèl 'ra karuwan ||. (kembali) 2. Lamun gulu kang clik mêrit tinunu | bangêt mêlasarsa | usus mbrodhol kocar-kacir | wêtêng mblêdhos dhèdhèl dhuwèl 'ra karuwan ||.
17	3. Kewan apa playune agawe guyu | nolèh ora bisa | sanajan sirah darbèni | coba pikir matêng-matêng jroning nala ||. (kembali) 3. Kewan apa playune agawe guyu | nolèh ora bisa | sanajan sirah darbèni | coba pikir matêng-matêng jroning nala ||.
18	4. Mata apa rina wêngi nangis têrus | ora kêndhat-kendhat | bisa ndadèkake kali | pêrlu bangêt lan miguna marang kita ||. (kembali) 4. Mata apa rina wêngi nangis têrus | ora kêndhat-kendhat | bisa ndadèkake kali | pêrlu bangêt lan miguna marang kita ||.