Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-13, #1666

Judul
Sambungan
1. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-01-13, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
2. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-01-20, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
3. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-01-23, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
4. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-03-03, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
5. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-03-27, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
6. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-03-31, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
7. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-04-03, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
8. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-04-14, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
9. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-04-21, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
10. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-04-28, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
11. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-05-01, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
12. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-05-22, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
13. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-06-16, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
14. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-03, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
15. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-14, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
16. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-17, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
17. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-21, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
18. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-24, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
19. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-28, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
20. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-07-31, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
21. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-04, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
22. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-11, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
23. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-14, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
24. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-18, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
25. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-21, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
26. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-25, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
27. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-28, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
28. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-01, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
29. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-04, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
30. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-08, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
31. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-11, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
32. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-15, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
33. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-18, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
34. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-22, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
35. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-25, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
36. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-09-29, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
37. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-02, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
38. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-06, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
39. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-09, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
40. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-13, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
41. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-16, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
42. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-20, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
43. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-23, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
44. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-27, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
45. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-10-30, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
46. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-03, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
47. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-06, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
48. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-10, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
49. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-13, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
50. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-17, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
51. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-20, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
52. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-24, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
53. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-11-27, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
54. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-01, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
55. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-04, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
56. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-08, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
57. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-11, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
58. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-15, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
59. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-18, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
60. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-22, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
61. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-24, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
62. Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-12-29, #1666. Kategori: Koran, Majalah dan Jurnal > Kajawèn.
Citra
Terakhir diubah: 24-06-2017

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

Ăngka 82, Rê Lê, 8 Ruwah Ehe 1868, 13 Oktobêr 1937 taun XII.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining kalawarti punika ing dalêm: tigang wulan f 1.50 bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 - Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Aprikah - Têdhak Dalêm Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana ing Ngayogyakarta tuwin Salajêngipun - Pêpanggihanipun Sang Hitler kalihan Mussolini - Piwulangipun Rêsi Durna dhatêng Para Siswanipun ing Bab Ulah Anjêmparing - Bab Patukangan Kajêng ing Dhusun Serenan (Surakarta) - Pamrayogi Utawi Pitêdah Sawatawis Tumrap Tiyang Wawrat - Bikakan Padamelan ing Koninklijke Marine - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Jagading Wanita.

Aprikah

[Grafik]

Tanah Aprikah misuwuripun satunggiling pasitèn padhas curi, nangi[1] sajatosipun siti pangawak êmas. Ingkang kacêtha ing gambar punika kitha Kaapstad, ing ngriku katingal arjaning nagari, ugi katingal sungiling pasitènipun.

--- 1282 ---

Têdhak Dalêm Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana ing Ngayogyakarta, tuwin Salajêngipun.

Kados ingkang sampun kawartosakên ing Kajawèn kêpêngkêr, ing bab rawuh dalêm Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana ing Ngayogyakarta, ing ngriku kawontênakên pahargyan agêng-agêngan. Kajawi punika, wontênipun ing Ngayogyakarta wau, Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana tuwin kangjêng nyonyah, ugi kaparêng rawuh ing papan panggenan ingkang prêlu dipun uningani.

[Grafik]

Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana têtabikan kalihan Sampeyan Dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan wontên ing gupêrnuran.

Kala rawuh ing Ngayogyakarta, Kangjêng Nyonyah Tjarda van Starkenborgh Stachouwer ugi kaparêng rawuh dhatêng papan panggenanipun lare-lare ingkang angsal cadhong têdha saking Asib. Ing ngriku katingal tindaking pangagêng anguningani wontêning lare-lare ingkang sami kêsrakat, tuwin nguningani gênging dayanipun Asib. Tindak makatên punika tamtu dados pangèngêt-èngêt ingkang botên badhe kasupèn.

Ing dintênipun Sênèn tanggal 27 Sèptèmbêr, wanci jam 9 enjing, Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana bidhal dhatêng Magêlang nitih Oto. Sadumuginipun Salam, watêsipun Ngayogya kalihan Kêdhu kèndêl lênggah wontên ing pandhapi kawêdanan. Dr. M. Neumann van Padang amratelakakên ing bab kawontênanipun rêdi Marapi. Ingkang bupati ing Magêlang ngandharakên ing bab dhusun sawatawis.

Jam 10 lajêng dhatêng Munthilan, rawuh ing Xaverius-College. Jam 12 lajêng dhatêng Magêlang. Wontên [Wontê...]

--- 1283 ---

[...n] ing Magêlang kathah ingkang dipun priksani, kados ta gêdhong gêmintê, Mosvia, pabrik sata Kokwat I, gêdhong Oranje Nassau, gadhahanipun Pa van der Steur tuwin sanès-sanèsipun.

Tanggal 29 Sèptèmbêr bidhal dhatêng Banyumas, langkung parêdèn Diyèng, mriksani kawontênanipun ing margi-margi. Jam 6 sontên dumugi Banyumas.

Tanggal 30 Sèptèmbêr wanci enjing bidhal dhatêng Cilacap, nitih baita motor dhatêng Nusakambangan, rawuh ing Prêmisan, Guwa Ratu lan sanès-sanèsipun, salajêngipun têrus dhatêng Kali Pucang nitih kapal Sukapura. Kali Pucang punika watêsipun propènsi Jawi Têngah kalihan Jawi Kilèn.

Wanci jam 2 siyang dhahar wontên ing pasanggrahan Pangandharan. Wanci sontên anglajêngakên lampah dhatêng Bandhung. Wontên ing ngriku sampun dipun sadhiyani sêpur mirunggan dhatêng Bandhung. Dhahar wontên ing sêpur.

Tanggal 1 Oktobêr mariksani kawontênan ing Bandhung, ingkang dipun rawuhi: Indisch Bronbeek, Artillerie constructie-winkel tuwin pabrik mimis.

[Grafik]

Kangjêng Nyonyah Tjarda van Starkenborgh Stachouwer rawuh ing papan pambage têdha dhatêng lare-lare, ingkang katindakakên dening Asib.

Dene kangjêng nyonyah rawuh dhatêng Asib-consultatie-bureau, griya sakit Imanuel-Roemer-Visscher-tehuis tuwin papan panggenan anggosok sela bangsaning mripat sêsupe, tuwin sanès-sanèsipun.

Tanggal 2 bidhal saking Bandhung dhatêng Bogor.

--- [1284] ---

Pêpanggihanipun Sang Hitler kalihan Sang Mussolini.

Ing wêkdal punika sêrat-sêrat kabar ing saindênging jagad sami ngêwrat pawartos ing bab anggènipun Sang Mussolini maratamu dhatêng Jêrman, pêpanggihan kalihan Sang Hitler. Ing bab pêpanggihanipun pra muka kalih wau andadosakên wiraosan tuwin anggagapi punapa mênggah kawigatosanipun. Saya malih tumraping nagari ingkang rumaos gêgayutan kalihan Itali tuwin Jêrman, lajêng saya lêbêt panggagasipun. Wontên wartos ingkang nyariyosakên, bilih anggènipun pêpanggihan punika, wosipun prêlu saya nyupêkêtakên anggènipun mêmitran. Nanging bab punika namung nuwuhakên pamaibêning ngakathah.

[Grafik]

Nalika pêpanggihanipun pramuka kêkalih.

Pangintêning ngakathah, anggèning Itali gêgandhengan kalihan Jêrman punika tamtu botên beda kalihan supêkêtanipun nagari têtiga: Jêrman, Ostênrik tuwin Honggari, inggih punika ing sadèrèngipun pêrang donya. Nagari tiga wau sami iyêg sabaya pêjah. Nanging supêkêtanipun Itali kalihan Jêrman ing sapunika, botên kados makatên, awit nagari kêkalih wau tindakipun êblak-êblakan, malah nêdya tumindak ing damêl sêsarêngan kalihan nagari sanès-sanèsipun, têbih dhatêng ingkang nama tindak cidra.

Nanging manawi dipun manah, kasujananing liyan punika pancèn botên sagêd lajêng badhe ical babarpisan, awit sanadyan êblak-êblakana pisan, tamtu wontên kajêngipun ingkang winados. Ingkang makatên punika lajêng saya nuwuhakên muntabing golongan [golong...]

--- [1285] ---

[...an] ingkang botên rêmên dhatêng nagari kalih wau, malah lajêng nacak, wontên tiyang numpak sêpur dipun cêpêng, amargi kadakwa gadhah golongan ingkang nêdya nêmpuh sang Mussolini samăngsa wangsul saking Jêrman dhatêng Itali. Tiyang ingkang kacêpêng wau kalih, sami băngsa Prancis. Ing ngriku lajêng nuwuhakên panggrayang, bilih tindak punika saking pokalipun Prancis. Nanging bab punika ugi dèrèng kenging dipun ugêmi yêktos, awit namung tuwuh saking pangintên, ingkang nalar-nalaripun ragi gathuk.

Manawi angèngêti ombyaking ngakathah anggèning Jêrman sakalangkung mahargya dhatêng kala rawuhipun Sang Mussolini dhatêng Jêrman, punika sakalangkung ngedap-edapi. Ing ngriku mawi pahargyan barisaning wadya Jêrman, suwaraning tiyang ewon sêsarêngan sami ngucap kasugênganipun Sang Mussolini, rambah-rambah ngantos gangsal mênit. Cacahing tiyang ingkang sami dhatêng ing papan ingkang dipun rawuhi pra muka wau ngantos tigang yuta.

Tumrap ingkang lêbêt ing panggagas, panggagapipun lajêng wontên kemawon, mastani manawi Jêrman ing kala punika niyat ngatingalakên kasantosanipun. Saya manawi miturut sumêbaring wartos ingkang lumantar radhiyo, kawontênan ing kala punika dipun mirêngakên ing têtiyang Jêrman tuwin Itali 100 yuta, ingkang raos damêl agênging manah.

Miturut wêdhar sabdanipun Sang Hitler nalika wontên ing papan pêpanggihan, mratelakakên, bilih kajênging ngawontênakên barisan wadya bala punika, kangge anggambarakên pangajêng-ajênging manah dhatêng rukunipun nagari-nagari sanès, awit sajatosipun tuwuhing kamardikan tuwin karukunan punika kêdah mawi dhêdhasar kasantosan. Sarèhning pangajêng-ajêng punika nyarambahi, dados karukunaning nagari kalih punika ugi dados kawigatosanipun nagari-nagari sa-Eropah.

Wêdhar sabdanipun Sang Hitler punika dipun sambêti dening Sang Mussolini, bilih kajênging supêkêtan punika botên ngangkah murih Eropah saya botên kantên-kantênan, salugunipun namung ngangkah rukun tuwin ngangkah sêsarêngan nyambutdamêl ingkang lèrèg dhatêng katêntrêman.

Manawi angèngêti lêlampahan ingkang sampun, Jêrman punika anjarêm sangêt kalihan Itali, inggih punika ing kala jaman pêpêrangan donya. Kala samantên Jêrman kalihan Itali supêkêtan dados kancuh, nanging kawusananipun Jêrman dipun tilar, saha Itali wau lajêng anggolong tumut dhatêng nagari ingkang dados mêngsahipun Jêrman. Măngka tindakipun Itali wau ingkang anjalari kasoranipun Jêrman, mila botên anèh saupami Jêrman anjarêmipun ing manah botên ical-ical.

Ing sapunika tumrap Ostênrik, nagari punika pancèn tansah dipun ajêngakên dening Jêrman supados sagêd nunggil, awit Ostênrik punika kathah bangsanipun Jêrman, dados saupami sagêd nunggil, atêgês amêwahi kasantosanipun Jêrman. Nanging tumrapipun Itali angosokwangsul, manawi Ostênrik saèstu sagêd nunggil kalihan Jêrman, namung sarwa damêl kasamaranipun Itali. Sarêng sapunika Itali pinanggih mêmitran kalihan Jêrman, tamtunipun babagan Ostênrik punika ugi tansah kasampe ing rêmbag, tuwin saupami kalampahan sagêd nunggil, wah, lajêng nama jangêt kinatêlon. Namung nyatanipun, Ostênrik punika têbih sagêdipun kenging dipun gambêlokakên dhatêng Jêrman, amargi têtiyangipun ing ngriku taksih rêmên ngêdêgakên kamardikanipun piyambak.

--- 1286 ---

Piwulangipun Rêsi Durna Dhatêng Para Siswanipun Ing Bab Ulah Anjêmparing.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 81.

Sadaya sami ngangkah sagêdipun mencok, ananging sabên kalanipun nyipat, sarêng dipun pitakèni dening sang rêsi, wangsulanipun sami kemawon, botên prabeda kados pakartinipun ingkang raka Sang Duryudana.

[Grafik]

Sang Duryudana

Sarêng Korawa sampun kêmput anggènipun sami ngêcaki sinau, sapunika lajêng gêntos kadang Pandhawa. Ingkang ingandikakakên ngasta jêmparing rumiyin inggih punika Sang Yudhisthira, ugi gêntos-gêntos dhatêng para arinipun tumaruntun. Mênggahing patrap tuwin wangsulanipun pitakèn ugi botên siwah kados aturipun Sang Duryudana ing ngajêng, mila sang Rêsi Durna ngantos angêndhêlong panggalihipun, rumaos bilih para siswa samantên cacahipun wau botên wontên ingkang pantês nampèni kagunanipun ingatasing bab ulah jêmparing punika. Măngka panjênênganipun sampun aprasêtya dhatêng Sang Kurupati Nata ing Ngastina, sagah anggêgulang dhatêng para putranipun supados akiripun sami dados prajurit ingkang limpad. Ciptanipun: saiba dukane sang prabu saupama olèhku anggêgulang iki tanpa tănja.

Sadangunipun sang rêsi makatên, dumadakan uninga satunggaling raja sinatriya ingkang bagus lurus amêrak-ati, inggih punika Sang Arjuna. Salêbêtipun sang rêsi anggêgulang para kadang-kadangipun wau, Radèn Arjuna namung ngawasakên saking katêbihan, lênggahipun kapara nisih, pramila sarêng rêsi uninga tumuntên dipun prêpêgi sarwi angandika makatên: êlo jêbul sira kècèr durung angêcaki karya ênggèr, ayo coba saiki lêkasana.

Kalampahan Radèn Arjuna miwiti amênthang gandhewa, angincêr nyipat sirahing pêpêthan garudha kasêbut nginggil, akanthi sarèh. Ing măngsa punika lajêng tinanya dening sang rêsi: saiki apa kang katon ênggèr. Ingkang tinanya matur: ingkang katingal namung sirahing pêksi pêpêthan punika. Wondene mandera, suwiwi, badan punapadene para kadang [ka...]

--- 1287 ---

[...dang] kula sadaya botên wontên ingkang katingal ing netra.

Lah sapintên bingahing panggalihipun sang rêsi sarêng pandangunipun pikantuk wangsulan anglêgakakên ingkang kados makatên wau, bêbasan amarwata suta, sanalika lajêng pinarpêkan ingusuk-usuk sarta dipun arasi. Wasana lajêng angandika makatên: sira bakal ingsun dadèkake têtungguling prajurit sajagad ingatasing asikêp jêmparing. Mara saiki jêmparingira lêpasna ênggèr.... Yêktos sarêng jêmparing lumarap angengingi siraging pêksi pêpêthan, rêntah mak glethak. Mênggah caraning tiyang abên-abên jêmparingan mawi totohan makatên, kadugi surakipun tukang nucuki ambata rêbah, kabêkta saking bingahipun....

Nuwun, dumugi samantên kemawon anggèn kula reka-reka ambêsut pêthikan cariyos Mahabarata punika, mugi tinêbihna ing tulah sarik, bokbilih wontên kirang langkungipun, ing pangangkah namung kenginga kadamêl pêpiridaning pangothak-athik, inggih punika angothak-athikipun dhatêng pamanahan utawi cipta, katranganipun makatên:

Jêmparing, ing ngriki kula têgêsi: panah = panah, lajêng kula jarwa dhosok: êmpaning manah.

Tiyang punika manawi pinuju amêmanah dhatêng salah satunggaling bab, bokmanawi langkung landhêp, samăngsa botên amanah prakawis sanès-sanèsipun, dados botên kuwur utawi kisruh.

Kadosdene patrapipun Sang Duryudana anggènipun anjêmparing kasêbut ngajêng, punika mathuk yèn ta kangge nyanepakakên êmpaning manah kuwur utawi kisruh wau. Kosokwangsulipun patrapipun Sang Arjuna dados ngibarating manah wêning, rêsik, botên kawoworan, bokmanawi inggih mathuk yèn ta kangge ngibaratakên êmpaning manah: suci. Upami wujuda gêgaman makatên dayanipun sakalangkung cêsplêng, bokmanawi dayanipun cipta inggih samantên ugi, amila ing bab punika sèlèhipun ing raos nyumanggakakên ingkang karsa amêrdèni.

Ăngka kalihipun, sanadyan aluraning cariyos ingkang kaandhar nginggil wau katingal nyêbal saking mêsthi, cara padhalanganipun angangge dora sêmbada, nanging bab pratikêlipun Sang Rêsi Durna anggènipun anggêgulang kalimpadan dhatêng para siswanipun, punika ugi kenging kangge pêpiridan ingatasing guru dhatêng murid, utawi juru panggulawênthah dhatêng para siswanipun, mêndhêt saking bab anggèning talatos mawi dipun bandhani prihatos, inggih punika samăngsa wontên siswanipun ingkang bodho, lajêng ngupados wêwêngan. Makatên ugi kosokwangsulipun, murid kêdah angaosi dhatêng rêkaosing guru, kêdah ngrêtos ing sasmitaning guru.

Ewadene manawi dipun othak-athik dhatêng larah-larahing raos jawi, mênggahing pandugi mêksa inggih mathuk kemawon, gumantung wontên ingkang nyuraos. Pramila mênggahing kula inggih măngsa borong ing panampi, sarusikuning ukara anyênyadhang samodra pangaksami.

Nirrasa.

Tumpang, Malang.

--- 1288 ---

Kagunan Jawi

Bab Patukangan Kajêng ing Dhusun Serenan (Surakarta).

Dening Dhang Hyang: Sabaya.

Serenan, punika namaning satunggaling dhusun ing nagari dalêm Surakarta, kalêbêt wêwêngkon kabupatèn ing Klathèn, kadhistrikan Dêlanggu, ondêr dhistrik Juwiring, kalurahanipun dhusun ugi nama Serenan. Tumrap sajawining bawah dalêm Surakarta, dhusun Serenan wau babarpisan botên wontên pawartosipun punapa-punapa ingkang sagêd sumêbar, sanadyan ing salêbêting bawah dalêm Surakarta pisan prasasat tanpa wontên dêdongenanipun, amila inggih botên anggumunakên upami wontên tiyang botên mangrêtos papan prênahipun dhusun wau, langkung-langkung bab dêdongenganipun. Anamung wiwit tumapakipun taun 1935 dumugi samangke sajakipun badhe katingal sumêbar wahyuning dhusun wau. Ing măngka manawi miturut dêdongengan tuwin kawontênan sarta kawujudanipun samangke, têtela dhusun Serenan punika satunggiling dhusun ingkang sampun sêpuh umuripun, makatên malih satunggiling dhusun ingkang kanggenan satunggaling kagunan jawi dêlês ingkang ugi kalêbêt bakuning kagunan. Mênggah kawontênan tuwin kawujudanipun dhusun Serenan samangke, ingkang kula sagêd anyumêrêpi sarta nyipati piyambak, sagêd angaturakên sawatawis.

Kalurahan dhusun Serenan punika ambawahakên dhusun ingkang kathahipun namung gangsal, dhusun gangsal iji punika gandhèng (gamblok) dados satunggal, pamanggènipun wontên pinggir banawi Sala, cacah jiwanipun antawis kalih ewonan. Cacah jiwa samantên wau ingkang kalêbêt jiwa tiyang èstri, lare jalêr èstri kirang langkung sèwu kalih atusan, ingkang wolung atus jiwa jalêr ingkang wiwit umur kalih wêlasan taun manginggil. Jiwa wolung atusan wau, naracak sami sagêd anukang kajêng (undhagi) utawi bakuning panggêsangan tiyang sabawah kalurahan Serenan pancèn dados tukang kajêng sadaya, amila tumraping têtanèn kasingkur sangêt, dados sanadyan manggaota punapa kemawon, upami bikak toko, warungan, kuwadeyan sasaminipun, ewadene botên kasupèn dhatêng patukangan kajêng, makatên malih tiyang ing bawah kalurahan Serenan ngriku, sok ugi jiwa jalêr, sawêg ngumur sadasa taunan kemawon, kenging katamtokakên sampun prigêl nyêpêng tatah utawi pêthèl, manawi wontên ingkang botên sagêd anukang kajêng, punika mêsthi tiyang lanjon tuwin sanès bakuning tiyang Serenan. Cacahipun inggih botên jangkêp sadasa tiyang, nadyan sanès bakuning tiyang Serenan, nanging manawi pamanggènipun sampun langkung sataun, inggih sampun dilalah tamtu boten ketang grathul-grathul mêsthi lajêng katuwuhan sagêd nyêpêng graji. Kula piyambak ingkang pondhokan kula antawis kalih pal têbihipun dumugi Serenan, rèhning kêrêp sangêt sarawungan [sarawung...]

--- 1289 ---

[...an] kalihan para sadhèrèk ing Serenan, inggih lajêng ragi sagêd anyêpêng gandhèn.

Ambokmanawi botên prêlu kula aturakên, ing pangintên para maos sampun sagêd manggalih piyambak bilih patukangan kajêng punika satunggiling kagunan jawi ingkang kalêbêt onjo sarta baku. Tumprap para tiyang ing Serenan anggèning sami gadhah kasagêdan anukang, babarpisan botên mawi pasinaon cara jaman samangke, ananging sampun têtela pinasthi punapa kodratipun, manawi tiyang ing Serenan mêsthi anggadhahi kasagêdan anukang kajêng. Mênggah alusing garapan, pènining kawujudan, rikating panggarap, kiyating anggènipun, botên sagêd kawon kalihan lare wêdalan pamulangan patukangan, langkung-langkung ing bab ukir-ukiran, ing sasumêrêp kula dèrèng wontên ingkang sagêd anyamèni. Namung ing bab rêrêgèn taksih awis.

[Iklan]

Miturut dêdongenganipun Radèn Dêmang Hartasuwarna, dhusun ing Serenan, kajawi dados lurahipun dhusun ing ngriku, inggih têdhak turunipun ingkang cikal bakal dhusun wau, dados langkung gambêlang sarta pratitis sangêt andhorèngakên. Wiwit panjênêngan dalêm Kangjêng Gusti Mangkubumi (ingkang jumênêng Sultan Amangkubumi ingkang sapisan ing nagari Ngayogyakarta) mêdal ngraman, dhusun Serenan wau sampun nate dipun agêm andhêlik panjênêngan dalêm kangjêng gusti. Pandhêlikipun sagêd wilujêng saking pitulunganipun sêsêpuhipun dhusun Serenan.

Badhe kasambêtan.

--- 1290 ---

Bab Kasarasan

Pamrayogi utawi pitêdah sawatawis tumrap tiyang èstri ingkang wawrat

Tiyang èstri ingkang sampun mangrêtos (ontwikkeld) limrahipun samăngsa wawrat saya anjagi gêsangipun wiwit wawrat ngantos dumugi nglairakên jabang bayi. Mila prêlu sangêt tiyang èstri punika kêdah sumêrêp utawi ngraos piyambak yèn awakipun ngandhêg utawi wiwit wawrat wau, awit yèn sampun mangrêtos wawrat saèstu, tiyang èstri wau lajêng sagêd anjagi gêsangipun, sarana pitêdah ing sanak-sanak sadhèrèk tuwin tiyang sêpuhipun utawi manut pitêdahipun dhoktêr.

Mênggah ingkang adhakan utawi ingkang limrah, tiyang èstri sagêdipun sumêrêp badhe wawrat punika saking anggènipun anggarapsari kèndêl botên mêdal lajêng kraos ênêg, kêdah nuntak utawi nuntak-nuntak, susu kalih pisan kraos kêncêng amêthênthêng, utawi abuh sawatawis, trêkadhang badan lêmês, sirah ngêlu utawi mumêt, kapengin nêdha ingkang kêcut utawi sêgêr-sêgêr, binasakakên: ngidham kaworan.

Ananging ingkang makatên punika inggih botên mêsthi, trêkadhang ingkang badhe wawrat botên kraos punapa-punapa, botên ênêg inggih botên kêdah nuntak, anggarapsarinipun sampun lami antawis 1/2 utawi sataun trêkadhang langkung botên mêdal (kèndêl) kosokwangsulipun ingkang wawrat kraos mumêt sangêt asring lês-lêsan lan kêdah tilêm, utawi botên sagêd tilêm.

Limrahipun tiyang èstri yèn badhe wawrat punika pancèn inggih kèndêl anggènipun anggarapsari lan sanèsipun kados ingkang kasêbut ing nginggil, ing wêkdal punika limrahipun inggih botên prêlu andhatêngakên dhoktêr utawi dhukun bayi (Vroedvrouw). Sanajan makatên tiyang èstri ingkang botên anggarapsari wau kêdah èngêt, wêkdal kèndêlipun anggarapsari wau, tanggal pintên, wulanipun punapa, lajêng kenging dipun etang, benjing punapa anggènipun andhatêngakên juru ngupakara tiyang sakit (Verpleegster) utawi dhukun bayi. Manawi sagêd lêrês utawi sagêd sumêrêp saèstu wêdal kèndêlipun anggarapsari wau, inggih lajêng sagêd ngintên-intên, lairipun bayi wontên ing dintên utawi ing tanggal ingkang botên lêt têbih saking dintên ingkang sampun dipun têmtokakên badhe lairipun bayi wau.

Dhoktêr ingkang sampun ahli, pangetangipun makatên: upami tiyang èstri anggènipun kèndêl anggarapsari ing tanggal 1 Januari, dipun etang tigang wulan mundur, dados dhawah 1 Oktobêr, dipun wêwahi 7 dintên, dados kirang langkung lairipun bayi wontên ing dintên tanggal 8 Oktobêr.

Tiyang èstri ingkang kèndêl anggarapsari lajêng ngandhêg (wawrat) wau, wiji jalêr gathuk kalihan wiji èstri (eicel), ing wêkdal anggarapsari ingkang kantun piyambak, wêdalipun eicel, lajêng kèndêl [kè...]

--- 1291 ---

[...ndêl] anggènipun anggarapsari.

[Iklan]

Ananging kathah kemawon kêmpalipun wiji jalêr kalihan eicel antawisipun dangu, dintênan utawi minggon, sasampunipun kèndêl anggarapsari, awit eicel gêsangipun ing nglêbêt pawèstrèn pancèn sagêd dangu ngantos minggon.

Kajawi makatên satunggal-tunggalipun tiyang èstri botên sami lamining anggènipun wawrat.

Èstri ingkang botên têtêp anggènipun anggarapsari, kula kadhang-kadhang inggih mrangguli saha mriksa. Tiyang èstri ingkang 1/2 dumugi sataun utasi[2] langkung botên anggarapsari wau, botên ewah kasarasaning badanipun, sarta kangelan sagêdipun nyumêrêpi lamining anggènipun wiwit ngandhêg badhe wawrat utawi sanèsipun. Mila tiyang èstri wau kêdah tansah mulat utawi ngraosakên kawontênaning wêtêngipun tuwin inggih prêlu kêdah nyuwun kapriksa ing dhoktêr.

Prêlu tiyang èstri punika kêdah sumêrêp punapa ngandhêg saèstu utawi botên.

Upami èstu wawrat, lajêng sagêd anjagi sampun ngantos sagêd rêntah, langkung-langkung ingkang pancèn sampun nate ngrêntahakên (kluron).

Yèn saèstu wawrat, upami sumèlèhipun pranakan (baarmoeder) kirang prayogi utawi kirang lêrês, sagêd tumuntên dipun lêrêsakên dening dhoktêr utawi dhukun bayi (Vroedvrouw) awit yèn sampun ragi agêng kangelan anggènipun anglêrêsakên.

Manawi tiyang ingkang wawrat tansah kêdah sêne, punika nandhakakên pranakanipun kirang sae sumèlèhipun, nanging jalaran saking bayi ingkang sampun agêng sagêd polah utawi ebah andhêsêk dhatêng blaas (wadhah sêne) biyungipun lajêng kêdah sêne, inggih wontên.

Kathah tiyang èstri ingkang gadhah pamanggih pangetanging umuripun bayi ingkang wontên ing nglêbêt wêtêng (pranakan), pathokanipun sasampunipun bayi ebah punika sampun satêngah umur (5 wulan). Pamanggih makatên punika pancèn inggih botên kalintu, awit bayi ingkang sampun ebah punika nelakakên bayinipun sumèlèh ing pranakan, dados kraos dening tiyang èstri ingkang wawrat piyambak. Ananging asring sagêd ugi kalintu, amargi tiyang èstri wau asring botên sagêd ambedakakên ebahipun usus utawi ebahipun bayi, mila pangetangipun asring botên cocog, sagêd kirang utawi langkung ngantos minggon utawi wulanan.

Badhe kasambêtan.

R. Sumadirja, Ind. Arts Sêmarang.

--- [1292] ---

[Iklan]

--- 1293 ---

[Iklan]

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès)

TANAH NGRIKI

Lampah Layaran Rupêlin. Wiwit tanggal 1 wulan punika Parindra ing Bêtawi sampun ambikak pang Rupêlin ingkang ngangge baita Bugis. Lampah wau kaangkah 1 Bêtawi-Palembang-Bangka-Billiton-Singapura wongsal-wangsul. 2 Bêtawi-Oosthaven-Krue (Bêngkulên) wongsal-wangsul. 3 Bêtawi-Têgal-Pêkalongan-Sêmarang-Surabaya-Banjarmasin-Makasar wongsal-wangsul.

Tiyang saras saking sakit lumpuh, jalaran kagèt. Ing dhusun Babakan, Tangêran wontên lare sakit lumpuh. Satunggiling dintên lare wau wontên ing masjid, nuju jawah, nanging kapurih kesah dening kaji ingkang gadhah mêsjid, sarèhning lare wau botên sagêd mlampah, dados nêdha tulung dhatêng tiyang ingkang wontên ingriku, nanging botên wontên tiyang ingkang purun nulungi, malah têtiyang ingriku ugi tumut ngoyak-oyak. Lare wau kêpêksa kesah kanthi rêkaos, tuwin jalaran saking kala punika nuju wontên blêdhèg nyambêr-nyambêr, saking ajrihing lare, lajêng dhawah ngantos botên èngêt, nanging lare wau sarêng èngêt lajêng sagêd lumampah rikat, botên kados tiyang sakit. Jalaran saking anèhipun wau lajêng badhe dados papriksaning dhoktêr, punapa sababipun dene lajêng sagêd saras kados makatên.

Têtiyang ingkang sakit ing kapal Tokei Maru. Tiyang 2 ingkang kêtaton ing kapal Tokei Maru, lajêng kabêkta dhatêng griya sakit Billiton Mij., tiyang ingkang satunggal nandhang tatu ing bathuk sirah jalaran kêsrèmpèt mimis, satunggalipun kêtaton ing pupu. Ingkang kêtaton ing pupu wau sampun saras. Dene ingkang tatu sirahipun, taksih dipun upakara kanthi kagambar Rontgen.

Majênging sata Virginia. Jalaran saking mêjênging[3] sata Virginia. Parentah ngutus Ir. J. van der Plug saking Departement Economische Zaken mriksa babagan punika dhatêng Jawi Wetan. Pinanggihing papriksan, tumrap British American Tobaco Co ingkang gadhah pabrik sigarèt ing Cirêbon tuwin Surabaya, punika kalêbêt pabrik ingkang agêng piyambak. Wiwit kala ing taun 1928 sampun nindakakên cobèn-cobèn nanêm sata Virginia wontên ing bawah Bojonêgoro cacah 5000 bau, pinanggihipun sagêd tumindak sae. Ing sapunika sata Virginia wau dipun bêtahakên dening pabrik-pabrik sigarèt kathah. Ing bab punika anjalari ing Bojonêgoro kathah tiyang nanêm sata makatên wau. Ing sapunika ing Bojonêgoro wontên tiyang kintên-kintên cacah 12.000 sami gadhah pamêdal jalaran saking sade sata wau. Utusan nagari wau sasampunipun titipriksa ing Bojonêgoro, lajêng dhatêng Bêsuki.

Dhêndhan ingkang agêng. Firma S.T.H. ing Bandung kadêngangan dening ingkang wajib, wontên kontrak ingkang botên kadekekan handelszegel. Bab punika kaanggêp salingkuh arta f 94.50 ingkang kalêbêt dados beya. Ing salajêngipun miturut karampungan, tuwan wau kadhêndha ingkang kapetang agêng piyambak, inggih punika katikêlakên 100 saking arta bakunipun wau, dados wontên f 9450.-

Tamu agêng bangsa Arab. Sayid Abdul Hamid al Chatib, satunggiling tiyang pangkat agêng ing tanah Arab, ing prajanipun Ibn Saud tuwin warga parlement Sa' udi-Arabie, maratamu dhatêng kasultanan Dèli. Dene dhatêngipun ingriku punika pêrlu badhe manggihi kulawarganipun ing Sumatra Pasisir Kilèn. Panjênênganipun punika putranipun suwargi Syèh Muhamad Chatib, bangsa Minangkabau, ingkang rabi angsal bangsa Arab.

Parêpatan Umat Islam. Nalika dintên Ngahad enjing tanggal 3 October punika, umat Islam ing Munthilan sampun damêl parêpatan manggèn ing gêdhong Nasional, para golongan Islam kathah ingkang sami ngintunakên wakil. Karampunganing parêpatan, andamêl motie ingkang wosipun botên anocogi dhatêng Ordonnantie salakirabi. Dene ingkang mêdharsabda I. K.H. Gozali, saking Surakarta. II. K.H. Amir, saking Kutho Gêdhe. III. R. Moeftie Tjokroharsana, saking Surakarta, sadaya saking golongan Al. Islam.

Panjênênganipun tuwan E. Gobee kèndêl saking padamêlan. Wontên wartos, wiwit benjing tanggal 30 Novèmbêr, tuwin[4] E. Gobee adviseur voor Inlandsche Zaken, badhe kèndêl saking padamêlan, kanthi angsal tarima kasih saking Parentah ing bab kacêkaping padamêlanipun. Ing salajêngipun wontên wartos, bilih panjênênganipun tuwan E. Gobee wangsul dhatêng nagari Walandi mampir Jedah. Bidhalipun wontên ing tanggal 14 December, numpak kapal kaji ingkang kantun piyambak.

Pamulangan luhur Doktêr. Lulus artexamen perangan kapisan, Tuwan Tan Eng Dhong. Têtêp dados arts, Tuwan Dadi.

Pamulangan luhur pangadilan. Lulus candidaatsexamen kapisan, nonah Hanny, Kho Young Nio tuwin Oei Siang Djie.

Darmawisata dhatêng Bali. Para siswa Mosvia ing Magêlang ingkang pangkat inggil piyambak, sami darmawisata dhatêng Bali, dipun tindhihi dening gurunipun. Wontênipun ing Bali badhe kathah ingkang dipun tingali, ingkang gêgayutan kaliyan babagan pangajaran. Wangsulipun wontên tanggal 14 wulan punika.

Glêpung oyod jati. Wontên wartos, R. Lêbdosastro, mantri cultuur pulisi ing Kartosura, Surakarta, sagêd manggihakên têtêdhan enggal, inggih punika pathining oyod jati. Tuwan wau sampun nate nyobi ambêbêg oyod jati, kacara kados damêl pathi, pinanggihing glêpungipun ngungkuli glêpung (pathi) garut, tuwin sêmu angganda arum.

--- 1294 ---

Kasangsaran motor mabur Specht. Miturut wartos, motor mabur Specht ingkang anggêgana saking Bandung badhe dhatêng nagari Walandi, nalika dumugi Palembang dumadakan lajêng mandhap, jalaran saking wontên motoripun satunggal ingkang botên mlampah. Ingkang numpak motor mabur wau wontên ingkang nandhang tatu rêkaos, malah wontên ingkang lajêng tilar. Kala punika lajêng wontên motor mabur pitulungan saking Bandung. Para ingkang kasangsaran lajêng angsal pitulungan saking doktêr-doktêr militèr. Padamêlaning motor mabur wau lajêng dipun gêntosi motor mabur Valk.

[Grafik]

Kasangsaran ing kapal mabur "Specht." Inginggil punika ngêwrat gambaripun Tuwan F.M. Storck gezagvoerder kapal mabur "Specht" ingkang nêmahi tiwas jalaran dhawah wontên sêtatsiyun gêgana ing Talang Bêtutu, Palembang, nalika badhe pangkat nglajêngakên lampah dhatêng nagari Walana.[5]

Sêrat post ingkang dipun bêkta motor mabur Specht. Pangagêng kantor post ing Batavia-Centrum tampi wartos, ing bab sêrat post ingkang dipun bêkta dening motor mabur Specht ingkang kasangsaran wontên ing Palembang, wontên kanthong alit saking Batavia-Centrum dhatêng Nijmegen wawrat 1750 gram, katut kêbêsmi. Kajawi punika wontên sêrat-sêrat ing kanthong saking Sêmarang ingkang kakintunakên dhatêng Den Haag ugi kêbêsmi.

Liburanipun pamulangan tiyang siti ing Surabaya. Miturut tatanan saking Burgermeester ing Surabaya ingkang sampun katêtêpakên wêwaton Staatsblad, liburanipun Volks-Vervolgschool tuwin Kleinhandelsschool ing wêwêngkon Gemeente Surabaya tumrap taun 1937/1938 wontên tiga, inggih punika 1 liburan agêng ing wulan Siyam, laminipun gangsal minggu, wêkasaning sinau wontên tanggal 3 Novèmbêr 1937, wiwitipun sinau wontên tanggal 9 December 1937; 2. Liburan ngajêngakên taun baru saminggu, wêkasaning sinau wontên dintên Rêbo sangajênging Paschen; 3. Dintên inggah-inggahan 14 dintên ing wulan Juli. Kajawi liburan 3 wau, ugi liburan dintên Ngahad, dintên agêng ingkang dipun mulyakakên; ingkang tumrap dintên agêng Islam, inggih punika, Garêbêg Bêsar, Asyura, Garêbêg Mulud, Mekradipun Gusti Kangjêng Nabi Muhamad, tuwin Garêbêg Siyam. Tuwin malih, tumrap murid ingkang gadhah panêdha dhatêng guru badhe anglampahi rukuning agami ugi angsal liburan.

Lampah anggêgana dhatêng Makasar supados dipun ewahi. Ing sapunika sampun kêlampahan sabên dintên Sênèn wontên motor mabur saking Surabaya dhatêng Makasar, dumuginipun Makasar jam 2.15, wangsulipun dhatêng Surabaya jam 3.15. Ing bab punika tumraping para among dagang rumaos kawratan, dening lampah wau botên sagêd nocogi kaliyan kabêtahaning para among dagang dhatêng babagan sêsêratan, mila manawi sagêd supados dipun ewahi wontên ing dintên Rêbo. Mênggah pêrlunipun sagêd anocogi kangge mangsuli sêrat-sêrat ingkang dipun tampi ing Makasar wontên ing dintên Sabtu, tuwin ingkang dipun kintunakên saking Surabaya ing dintên Kêmis, kabêkta kapal K.P.M. tuwin malih sagêd ngrikatakên pamêndhêtipun sêrat saking Mênado tuwin Ambon, awit dhatêngipun wontên ing dintên Salasa. Ing bab punika sawêg dados rêmbag kadospundi badhe sakecanipun.

Congres bab sêsakit mripat ing Mêsir. Prof. A.W. Mulock-houwer ing Bêtawi, kapiji ing parentah kautus dhatêng Mêsir, minangka wêwakilipun tanah ngriki anjênêngi congres babagan sêsakit mripat ingkang dipun wontênakên ing Mêsir. Congres wau badhe kalampahan wiwit tanggal 8 dumugi 12 December.

Kutha Gêdhe katêmpuh prahara. Sampun sawatawis dintên ing Kutha Gêdhe Ngayogya, katêmpuh ing prahara. Kathah griya ingkang sami mawut. Wit-witan ingkang agêng-agêng kathah ingkang ambruk, kawat-kawat telefoon sami pêdhot. Ing dhusun Payah wontên griya 7 sami malik katêmpuh angin. Wit-witan ingkang ambruk wontên 750.

NAGARI WALANDI

Mej. A.H. Schoutendorp tilar donya. Miturut wartos saking Den Haag, Mej. A.H. Schoutendorp, tilas directrice Juliana-Ziekenhuis ing Sêmarang tilar donya wontên ing Den Haag.

Minister babagan sajawining praja. Miturut wartos saking nagari Walandi, Dr. Patijn, sampun têtêp anggènipun jumênêng Minister babagan sajawining praja.

EUROPA

Sang Mussolini kintun wilujêng dhatêng Franco. Kawartosakên, Sang Mussolini kintun wilujêng dhatêng Jendral Franco sarana telegram, ingkang suraosipun mêmuji anggènipun Jendral Franco têtêp dados pangajênging paprentahan kabangsan ing Sêpanyol, tuwin tumuntêna rampung sagêd unggul ing pêrang. Makatên ugi Jendral Franco ugi ngaturakên gênging manah anggèning Sang Mussolini manggih suka wontên ing Jêrman.

Jumênêngipun nata ing tanah Indu. Ing bab jumênêngipun nata Inggris sinêbut nata ing tanah Indu, upacaranipun badhe katindakakên benjing wulan December taun ngajêng.

ASIA

Jêpan kuwatos dipun satru. Wontên wartos, Jêpan anggadhahi kuwatos manawi ngantos kêlampahan barang-barang Jêpan dipun êmohi wontên ing tanah Indu. Ing bab punika Jêpan tansah mulat dhatêng ebah-osikipun tanah Indu ing bab babagan punika. Miturut wartos, consul Jêpang sampun dipun dhawuhi wangsul, pêrlu badhe dipun dangu ing bab kawontênanipun nagari-nagari ingkang gadhah raos badhe ngêmohi barang-barang wêdalan Jêpan.

Tiongkok andadosakên arta. Wontên wartos, pabrik arta ing Weenen nampèni wêlingan ndamêlakên arta saking Tiongkok, awarni arta nikêl cacah 120.000.000 iji.

--- 1295 ---

Wêwaosan

III. Lêlampahanipun Ilya

20

Ilya nyandhak gêlas isi bir wau kalihan tanganipun kalih, salajêngipun nêlungakên badanipun ngantos andhap dhatêng tamu têtiga wau minăngka urmat, saha lajêng ngombe biripun ngantos têlas. Sawêg kemawon piyambakipun ngombe bir wau, lajêng angraos kadosdene kêtêging manahipun saya bantêr, lan ilining rahipun ing badan sakojur saya kiyat. Tamu têtiga lajêng apitakèn.

Kêpripun rasa sampeyan sanikine.

Ilya suka urmat malih dhatêng tamu sêpuh têtiga wau, ngaturakên gênging panuwunipun, saha awicantên makatên.

Mênggahing raos kula, kadosdene kula nampi kêkiyatan ingkang tanpa upami agêngipun.

Salajêngipun tamu têtiga wau anyariyosi dhatêng Ilya kirang langkung makatên.

Nak, Ilya, sampeyan mirêngake, kula tuturi. Sampeyan niku bakale dadi prajurit sing pêng-pêngan têmênan, botên ontên tiyang sing bakal bisa ngasorake sampeyan, mulane, poma, sampeyan kudu wani nglawan kabèh mawon sing ajêng ngrusak nagarane dhewe niki, lan poma, sampeyan kudu anjagaa gamane dhewe, lan pitadosa têng kula, sampeyan niku pêrange botên nate kalah. Bakale sampeyan ajêng pêrang tandhing kalih pintên-pintên prajurit sarta satriya, sing êmpun kaloka mungguh kadibyane, nanging kabèh niku bakal bisa sampeyan kalahake. Pintên-pintên prajurit dharatan lan kapalan, sing padha pêng-pêngan, mêsthi bakal tinggal playu dening wêdine kalih gêgaman sampeyan niku. Nanging wêling kula, sampeyan ampun pisan-pisan wani mungsuh pêrang kalih satunggiling prajurit sing nama: Swatogor. Sabab niku kêkuwatane sajagad botên ontên sing madhani, lan sampeyan ênggih ampun wani-wani aprang tandhing kalih prajurit sing nama: Samson, sabab ing êmbun-êmbunane kêthukulan rambut kang diarani: rambut malaekat, cacahe pitung lêr, mulane kadibyane ing donya tanpa tandhing. Lan malih poma, sampeyan ampun wani-wani mungsuh kalih Mikula saturun-turune, sabab ibu prêtiwi dhêmên bangêt kalih Mikula saanakturune niku, sing sintên wani ngalahake niki, bisa dipatèni dening ibu prêtiwi niku wau. Kajabane niku ontên malih sing sampeyan ampun wani-wani ngajak pêrang, ênggih niku: Woloh, sabab niki wêgig bangêt, nèk kalah pêrange, ênggih sok ngêtokake kawêgigane, ing măngka botên ontên sajagad niki uwong sing kawêgigane ngungkuli Woloh wau, saniki sampeyan kudu duwe jaran tunggangan, sing gêdhe lan sing kuwat, êmpun nganti katon ngisin-isini kangge tungganganing satriya prajurit. Saniki sampeyan kesaha têng ara-ara, sampeyan têngga têng dalan, nganti ontên uwong têka nuntun bêlo, sing ajêng digawa têng kutha. Bêlo niku sampeyan tuku, êmpun nganti ngênyang, sanadyan sampeyan dikon nuku limang atus rupiyah, ênggih sampeyan tuku mawon. Saêmpune, bêlo niku sampeyan lêbokake têng gêdhogan, lawase têlung sasi, nanging salawase têlung sasi niku, kudu sampeyan jaga, ampun nganti ontên uwong sing sumurup. Bêlo niku sabên dinane sampeyan pakani gandum, lan sampeyan ombèni banyu êtuk, lan panjaga sampeyan niku kudu kaya anjaga anak sampeyan kiyambak. Nèk êmpun liwat têlung sasi, jarane niku sabên bêngi nganti têlung bêngi, sampeyan tantun ngubêngi kêbonan, lan sampeyan êdusi nganggo banyu êbun ping tiga, lan kudu sampeyan kèn gulung ontên sukêtan sing têlês. Nèk êmpun rampung, jaran niku banjur sampeyan cancang ing saka sing dhuwur. Mangke rak banjur ajêng ambêdhal, mêncolot-mêncolot nganti dhuwur bangêt, êndhase digèdhèk-gèdhèkake sarosane, bobating buntut diêngge nyêblak-nyêblak lêmpènge, sarta banjur ambêngingèh-ambêngingèh. Saka kurang sabare kapal niku mangke nglumpati pagêr lan bali malih, sarta sarana taracake nujah-nujah têng lêmah nganti jêro. Kêclaping matane mangke katon mêdèni bangêt, nganti botên ontên uwong sing wani nyêdhaki, kêjabane sampeyan dhewe. Nèk êmpun niku jaran nuli sampeyan lapaki, sampeyan tunggangi, sarta sampeyan kudu lunga saka omah sampeyan niki. Jaran niku mangke bakal nurut mawon napa kajêng sampeyan. Sabanjure sampeyan bakal ngidêri tanah jajahan Ruslan niki, lan bakal pêrang kalih mungsuh pintên-pintên, sing bisa sampeyan kalahake kabèh. Sabanjure sampeyan mêsthi bakal kêsuwur nama sampeyan.

--- 1296 ---

Sasampunipun nyariyosi makatên wau, tamu sêpuh têtiga wau lajêng pamit kesah. Sakesahipun tamu têtiga, Ilya enggal-enggal pangkat dhatêng sabin sumêdya angrencangi nyambut damêl tiyang sêpuh saha sadhèrèkipun. Sabinipun wau watawis têbih. Sarêng Ilya dumugi ing ngriku, bokmanawi jalaran saking bêntèripun utawi jalaran saking sayahipun saking anggènipun nyambut damêl, ing kala punika tiyang sêpuh saha sadhèrèk-sadhèrèkipun sami tilêm. Ilya lajêng nyandhak wadung, saha nuntên ambabadi wit-witan, punapadene thêthukulan alit-alit, ingkang lajêng kabucal ing lèpèn. Sasampunipun ing papan ngriku kadamêl rêsik ngantos prasaksat lajêng sampun kenging dipun tanêmi. Ing wusana wadung lajêng kasukakakên ing papan suwaunipun, saha lajêng umpêtan wontên ing gêgrumbulan. Sarêng tiyang sêpuh tuwin sadhèrèk-sadhèrèkipun tangi, saha nyumêrêpi bilih ing ngriku papanipun sampun rêsik, gumunipun tanpa upami.

Bapakipun apitakèn dhatêng anakipun makatên: Lho, mêntas ana lêlakon apa ing kene. Sajêrone kene padha ngaso, sapa sing nindakake pagaweane dhewe iki mau, têka ing kene saiki katon rêsik mangkene.

Ilya ing kala punika lajêng mêdal saking papan pandhêlikanipun, murugi tiyang sêpuhipun, saha lajêng nyariyosakên lêlampahanipun kalihan tamu tiyang sêpuh têtiga wau. Ilya inggih botên supe nyariyosakên anggèning jalaran ngombe lorodan bir lajêng rumaos gadhah kêkiyatan saha kadibyan kadosdene satriya prajurit.

Sasamunipun cariyos kados ing nginggil wau, Ilya lajêng enggal-enggal bidhal nuju dhatêng margi agêng ingkang anjog dhatêng ing kitha: Murom. Wontên ing margi prapatan, piyambakipun lajênga angêntosi kadosdene pakènipun têtamu tiyang sêpuh tiga wau. Dèrèng ngantos sêtêngah jam anggènipun ngêntosi wontên ing ngriku, Ilya dumadakan saking katêbihan lajêng mirêng ambêngingèhipun bêlo, lan botên watawis dangu wontên grobag dhatêng. Ing wingking dipun cancangi bêlo, dene bêlo wau wujudipun awon sangêt, kajawi sakit lan gudhigên, wulunipun katingal ngrembyong lan gèmbèl. Ilya enggal-enggal murugi dhatêng tukang grobag saha numbas bêlo wau kanthi tanpa kaawis malih. Salajêngipun bêlo nuntên katuntun kalêbêtakên ing gêdhogan saha tansah kajagi sampun ngantos wontên tiyang ingkang badhe sagêd sumêrêp. Tigang wulan laminipun anggèning Ilya anjagi bêlonipun kadosdene anjagi anakipun piyambak wau, sabên dintên bêlo wau dipun têdhani gandum saha dipun ombèni toya tuk ingkang bêning sangêt. Sabên enjing kapal wau dipun kêrok, dipun êlus-êlus lan dipun ajak omong kadosdene omong kalihan tiyang limrah. Kapal wau kadosdene mangrêtos punapa ingkang dipun cariyosakên dening bêndaranipun enggal punika, saha lajêng ambêngingèh kadosdene amangsuli omonganipun. Sarêng panjaginipun ingkang makatên wau sampun jangkêp tigang wulan, ing wanci dalu Ilya lajêng nuntun kapalipun kabêkta mêdal saking gêdhoganipun. Sadalu muput kapal wau katuntun mubêng ing kêbonan, sarêng badhe gagat enjing lajêng dipun êdusi mawi toya bun saha lajêng kalêbêtakên ing gêdhogan malih. Anggènipun nindakakên makatên wau ngantos tigang dalu têrus-têrusan. Jalaran saking punika kapal wau lajêng dados kiyat lan santosa, kulitipun dados mêncèrèt, ngantos tiyang botên badhe sagêd sumêrêp, bilih kalanipun tumbasipun kapal wau kêbak gudhig. Tigang dintênipun, kapal wau nuntên kacangcang wontên ing saka inggil ing sacakêtipun bêthèk. Ing sakawit kapal wau dêdolanan pêncolotan, nanging botên watawis dangu katingal botên sênêng, saha lajêng badhe mêdhot saking cancanganipun, êndhasipun dipun obag-abigakên, narik-narik tangsulipun, anujah-nujah ngantos adamêl kagèting sadaya tiyang ingkang sami wontên ing ngriku, sarta lajêng mêncolat-mêncoloti bêthèk wongsal-wangsul. Jalaran tandangipun ingkang makatên wau, sadaya tiyang ngantos sami lumajêng. Nanging mênggahing Ilya babarpisan botên anggadhahi ajrih, kapal malah dipun cakêti, lajêng dipun kêndhalèni saha dipun lapaki ing lapak waja. Salêbêtipun amakèhi kapal wau kalihan wicantên makatên:

Wiwit saiki kowe dadi jaran tungganganku, lan kowe bakal tak tunggangi anjajah ing laladan praja Ruslan, prêlu amêrangi mungsuhe Sang Prabu Wladhimir. Mangkono uga prêlu ngukum wong ala kang anjalari akèhing răndha utawa bocah yatim. Saiki kowe prasêtyaa nyang aku, yèn salawase kowe bakal tansah ambangun turut nyang kabèh kang dadi kêkarêpanaku.

Badhe kasambêtan.

--- [157] ---

Nomêr 40. Taun II.

Jagading Wanita

Lampiran Kajawèn. Juru pangripta: Rr. Siti Mariyam, kawêdalakên sabên Rêbo.

Tatacara Naluri

Sambêtipun Jagading Wanita Kajawèn nomêr 80.

Wontên malih dêdongenganipun tiyang sêpuh, dongèng punika kilap cariyos saking babad punapa namung saking buku pèngêtanipun piyambak, punapa saking pundi, ingkang wosipun, wontên ingkang nyariyosakên, nalika Kangjêng Panêmbahan Senapati têdhak amêng-amêng dhatêng Mancingan (Sagantên kidul) lan têdhak dhatêng panggenan sanès-sanèsipun, wontên ing margi mirsa tiyang sade sêkul tumpang, sêkulipun wos abrit, jêjanganan saha bumbunipun limrah, namung kaot mawi wêwah tigan dadaran kalihan rambak. Wontên ing nrgiku Kangjêng Panêmbahan kaparêng kèndêl, prêlu mundhut sêkul tumpang wau, bokmanawi anggènipun dhahar kraos nikmat sangêt. Sabibaring dhahar Kangjêng Panêmbahan kawiyos ngandika lan andangu dhatêng nini sêpuh ingkang sade sêkul tumpang: dodolanmu kok enak lan sêdhêp. Ing kene iki desa ngêndi, bok, lan apa iya ana lurahe desa. Wangsulanipun: ngriki niki jênênge desa Thithang, gus, lurahe desa ênggih ontên. Kangjêng Panêmbahan lajêng jumênêng, nglajêngakên tindakipun.

Sanès dintên malih, wontên ing margi, Kangjêng Panêmbahan mundhut dhawêt tlasih. Bokmanawi ngunjuk dhawêt punika, panjênênganipun kraos sêgêr sangêt, sanalika lajêng kawiyos ngandika lan andangu dhatêng nini sade dhawêt tlasih makatên: dodolanmu dhawêt enak, rasane kok sêgêr nganggo sumyah. Kene iki jênênge desa ngêndi, ni, lan apa ana lurahe barang. Atur wangsulanipun: Ngriki niki namine dhusun Karangwaru, gus, lurahe ênggih ontên. Kangjêng Panêmbahan botên andangu malih, lajêng kondur.

Sarawuhipun ing kadhaton Mataram, Kangjêng Panêmbahan Senapati lajêng andhawuhakên, benjing sasurudipun sarira dalêm, supados dipun wilujêngi sêkul tumpang wêdalan ing dhusun Thithang, tuwin kadhawuhan ngintun sêkar tlasih saking dhusun Karangwaru, makatên wasiyat dalêm.

Lurahing dhusun kalih kasêbut nginggil, lajêng sami katimbalan sowan nagari, prêlu kaparingan sumêrêp, wiwit sapunika tumrap sabin ing dhusun Thithang sawatawis bau, kadhawuhan mligèkakên nanênêmi[6] [nanê...]

--- [158] ---

[...nêmi] pantun abrit. Dene tumrap sabin ing dhusun Karangwaru sawatawis bau, kadhawuhan mligèkakên nanêmi tlasih. Ing salajêngipun bêkêl dhusun ing Thithang (Kutha Gêdhe) sabên dintên Kêmis katamtokakên ngladosi wos abrit, tuwin kajêng obong, dalah tiyangingpun[7] ingkang ngolah pipisan. Pangolahipun ing wanci dalu malêm Jumungah, jam sakawan enjing rampung, sampun matêng sadaya. Makatên ugi bêkêl dhusun ing Karangwaru (sacêlaking tugu Ngayogya) katêmtokakên ngladosi sêkar tlasih sabên ing dintên Jumungah enjing. Sadaya wau katampèkakên dhatêng kamisêpuhipun juru kunci ing pasareyan.

Dumugi sapriki pasarean agêng ing Kutha Gêdhe, punika sabên Jumungah enjing dipun wontêni maos mukadam, tuwin wilujêngan kêndhuri sêkul tumpang, wos abrit, mawi tigan dadaran sarta rambak, kathahipun ambêngan pitung ancak. Makatên ugi sabibaring Jumungah, dipun wontêni wilujêngan malih ambêngan sêkul abrit kalih wêlas ancak, sarampungipun lajêng nyêkar dhatêng pasarean, mawi sêkar tlasih winadhahan ing kandhaga, dipun songsongi jêne atal byur. Têka samantên dayaning dhêdhaharan ingkang sagêd kapinujon, sanadyan olah-olahan namung sapele, tuwin botên angintên-intênakên babarpisan, jêbul kagêm priyagung luhur.

Ni Panggung.

Wangsulan Katur Sadhèrèk Arun ing Sêmarang.

Nuwun, kasêbut ing udyananing Kajawèn, ăngka: 54, wontên pitakenan ingkang tumuju dhatêng kula, inggih punika: 3 prakawis.

I. Punapa têgêsipun gêsang modhèrên.

II. Lan kadospundi gêsangipun wanita mudha ingkang winastan modhèrên.

III. Ingkang panjênêngan karsakakên punika wanita ingkang pundi, awit saking pamanggih kula tiyang punika sagêd kaperang: a. miturut panggenan panggêsanganipun, b. miturut panggulawênthahipun.

Sadhèrèk, pandangon panjênêngan punika pancèn satunggiling pandangon ingkang anjalimêt, mila kula matur makatên, awit yèn botên satunggaling wanita ingkang gêmblengan saèstu, botên badhe sagêd andangu ingkang samantên lêbêtipun wau. Mila ing ngriki inggih badhe kula aturi wangsulan sagadug-gaduging pamanggih, namung sadèrèngipun kula ngaturi wangsulan, kula matur gênging panuwun kula rumiyin dhumatêng panjênênganipun sadhèrèk: Landêp, têka kagungan panggalih karsa mangsuli dhatêng pandangonipun sadhèrèk Arun wau. Awit saking punika dados kula namung ngaturi wêwahan sawatawis kangge jangkêp-jangkêp.

Mila kula ngantos sawatawis lami dèrèng ngaturi wangsulan dhumatêng sadhèrèk Arun, awit kabêkta saking sawêg repot lan kathahing padamêlan dhinês, langkung-langkung kangge bikakan taun enggal ing pakaryan kula wau, mila ragi nglirwakakên padamêlan ing udyananing Kajawèn ngriki. Rèhning wêkdal punika sampun ragi sêla, kathik kados dipun èngêtakên dening sadhèrèk Landêp, mila lajêng gumregah ngartrang[8] wangsulan punika.

Badhe kasambêtan.

Bok S. Wir, Rêmbang.

--- 159 ---

Bab Olah-olah

Nuwun, kaparênga kula urun wudhu bab pangolahipun, godhong pohung sapanunggilanipun, inggih punika ingkang sampun kula sumêrêpi utawi ingkang kula lampahi.

[Grafik]

Rara Sutinah.

Gudhangan ngangge sambêl tumpang

Angracika bumbu, brambang, bawang, kêncur, sarêm kaulêg lêmbat kauwor kalihan parudan kalapa ingkang taksih ragi ênèm, kawêwahana salam saha toya sakêdhik, nuntên kaolah samatêngipun. Lajêng angracika bumbunipun sambêl tumpang, lombok abrit ijêm kagodhog rumiyin, manawi sampun matêng, lajêng kaulêg kalihan tempe bosok ingkang ngantos lêmbat kawêwahana brambang, bawang, sarêm, traos, tumut kaulêg, lajêng kawadhahana ing panci nuntên kaêsokana santên kênthêl sacêkapipun saha salam lan gêndhis, manawi sampun matêng lajêng kaêntas, langkung miraos manawi ngangge pête (ingkang karsa), pandamêlipun bubuk dhêle, kêdhêle ingkang sampun rêsik lajêng kagorèng sangan, manawi sampun matêng lajêng dipun icali galabadipun (kulit) ingkang ngantos rêsik, nuntên kadhêplok ingkang lêmbat, bumbunipun kêncur, bawang, godhong jêram purut, sarêm. Pandhaharipun: godhong pohung kacarub kalihan bumbu kalapa wau, lajêng sambêlipun, ing nginggil bubukipun dhêle.

Kaêpès kalihan gêrèh gêmbung (tongkol) utawi sakarsanipun.

Godhong pohung ingkang ênèm kakumbah ingkang rêsik, gêrèh ugi kakumbah. Angracika bumbu, brambang, bawang, kêncur, gêndhis, sarêm, sadaya kaulêg lajêng kauwor kalihan parudan kalapa ingkang taksih ênèm, supados sagêd rumasuk bumbunipun, godhong pohung ugi tumut kaulêt. Amundhuta godhong pisang kangge ngêpès, gêrèhipun kadèkèkna têngah lajêng kawêwahana salam, manawi sampun dipun pès lajêng kaêdang.

Kêlan bobor.

Katès ingkang taksih mêntah kaoncekana, nuntên kairis-iris sakarsanipun, godhong pohung, karajang ingkang cêkapan, sadaya kakumbah ingkang rêsik. Anumpangna panci utawi kwali katoyanana sakêdhik, manawi sampun umob kêlanan wau lajêng kacêmplungna. Angulêga bumbu, brambang, bawang, kêncur, tempe bosok, sarêm, manawi sampun lêmbat nuntên kauworna sarêng salam, manawi kakintên sampun êmpuk, nuntên kaêsokan santên sakarsanipun, supados botên ning-ningên, kêdah kakêbur, manawi sampun umob saantawis lajêng kaêntas.

Sutinah

--- 160 ---

Sinjang Sidamukti

Sinjang Sidamukti punika kêgolong sinjang ingkang sêratanipun ngrawit, nama sinjang latar pêthak. Tumraping para kina, sinjang Sidamukti punika dipun pilala, bokmanawi kêbêkta anggènipun nama Sidamukti wau, kajêngipun sampun mastani, utawi dados pangajab sae, mêndhêt saking têmbungipun.

Manawi mirid bakuning sêratan, ingkang dados nama Sidamukti, punika mêndhêt saking sêratanipun ingkang wujud malang megung kados uwit, dene sêratan sanèsipun, namung dados rêrênggan.

Mênggah ingkang dipun wastani sinjang latar pêthak, punika bakunipun namung salugu mêndhêt saking palataraning sinjang, inggih punika sasêla-sêlaning jêjêr, inggih punika ingkang dipun wastani latar, dipun isèni pêthak. Dene isèn pêthak wau warni-warni, wontên ingkang kadamêl unthêr, wontên ingkang bledhak, tuwin tembokan lugu. Dados sinjang ingkang lataranipun kados makatên punika nama sinjang latar pêthak, namung limrahipun, ingkang dipun wastani latar pêthak punika namung sinjang ingkang mawi unthêr.

Sinjang latar pêthak punika limrahipun sami polan. Kajêngipun polan punika, sakawit mêndhêt pola sinjang, ingkang namung wujud montên isi sêratan, lajêng dipun tèmplèkakên ing montên ingkang badhe dipun sêrat, lajêng dipun domi bundhêl turut pinggir ingkang lêtipun têbih-têbih. Dados pola wau dipun bêlak lugu, nanging pamasangipun kêdah maton, jêjêripun sagêda dhawah ing têngah, lajêng wiwit dipun sêrat. Dene patraping tiyang nyêrat sinjang mawi pola, ingkang namanipun mola, linggihipun kêdah mapan nawung ing padhang, prêlunipun sêratan ingkang dipun pola sagêd cêtha.

Manawi nyêratipun sapola wau sampun têlas, pola lajêng kapêndhêt, salajêngipun montên ingkang sampun dipun sêrat, lajêng dipun têkuk katèmplèkakên ing montên ingkang badhe dipun sêrat sisihipun, makatên salajêngipun, ngantos sawiyaring montên kêbak.

Sinjang Sidamukti punika kêgolong sinjang luwêsan, sogan mramong tuwin sogan kêlêm sami saenipun, namung sênêngan.

Mathukipun, sinjang Sidamukti punika dipun ênggèni rasukan ingkang dhasar kêlêm, sêkaran alit, nanging ingkang nglela.

Biyang Sri.

--- [1313] ---

 


nanging. (kembali)
utawi. (kembali)
majênging. (kembali)
tuwan. (kembali)
Walanda. (kembali)
nanêmi. (kembali)
tiyangipun. (kembali)
ngaturi. (kembali)