Kajawèn, Balai Pustaka, 1937-08-14, #1666

Ăngka 65, Stu Lê, 7 Jumadilakir, Ehe 1868, 14 Agustus 1937, Taun XII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1009] ---

Ăngka 65, Stu Lê, 7 Jumadilakir, Ehe 1868, 14 Agustus 1937, Taun XII

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining Kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50, bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - Administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 - Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Pangungsêt - Aji Căndhabirawa -Radèn Mas Margana Jaya Adikusuma - Kawontênan ing Tiongkok - Pandhu Tanah Ngriki dumugi Nagari Walandi - Kawontênan ing Lubuklinggo - Kabar Warni-warni - Wêwaosan - Taman Bocah.

Pangungsêt

Sukasarana, Sumantri tuwin Prabu Arjunasasra.

Sami-sami pangothak-athik, tumraping băngsa Jawi, manawi nyandhak dhatêng pawayangan, punika antêpipun sajak yêktosan, awit wontênipun ing raos mapan. Wontênipun makatên, saking gadhah kapitadosan, bilih jagading pawayangan punika pinanggih dados gêgambaraning gêsanging tiyang wontên ing donya punika.

Ing Kajawèn ngriki ugi sampun kêrêp ngêwrat bab babagan wau, ingkang pikantukipun sagêd adamêl jêmbaring wawasan. Ing sapunika ing pangungsêt ngriki badhe ngoncèki kajênging Sukasarana, Sumantri tuwin Prabu Arjunasasra.

Tumraping anggagapi babagan makatên punika, mênggahing pangungsêt, inggih kêdah kapêndhêtakên saking tata kêlairan. Mênggahing tata kêlairan wau sagêdipun lumèrèg dhatêng batos, namung miridakên saking lêlabêtan, kawontênan tuwin wêwatêkaning ringgit, awit inggih tigang bab wau ingkang sagêd dados sêsambêtan.

Nanging sajatosipun inggih gawat, awit ingatasing pamawas, punika asring balero dening pamawas wau namung kandhêg wontên ing lair, anggèning nginggahakên ingkang raosipun sampun muluk, inggih namung muthêk wontên ing lair, upaminipun metani wêwatêkanipun Radèn Sumantri, punika tumraping umum sami angajêngi têtêping kautamènipun. Nanging lajêng wontên panggrayang, bilih wêwatêkanipun Radèn Sumantri punika botên mulus, dene mawi purun ambobot lumawan pêrang dhatêng Prabu Arjunasasra.

Ing ngriku mênggahing panggrayang, lajêng katingal, bilih ingkang dipun rêmbag punika babagan lair, awit lajêng mêndhêt pathokan kautamèn tatanan ing kalimrahan, inggih punika ingkang dipun wastani kalairan. Măngka sampun cêtha, sae-saening tata kalairan, punika botên sagêd uwal saking awon lan sae. Têgêsipun sabên sae, inggih wontên awonipun, dados namung ubêngan kemawon, nanging saupami dipun inggahakên, lêlabêtanipun Radèn Sumantri, têtêp botên ewah, nama sampun rampung. Nanging kanthi ngèngêtana, lèrègipun dhatêng kabatosan kêdah mapan.

Samantên rumiyin, Sabtu ngajêng kemawon wiwit nyuraos Sukasarana.

Cêkruktruna.

IDU KÊCAH-KÊCUH, ORA MUNG KURANG PANTÊS DISAWANG BAE, NANGING IYA DURAKA GÊDHE, AWIT GAWE SUMÊBARE BASIL T.B.C.

--- 1010 ---

Raos Jawi

Bab Aji Căndhabirawa.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 64.

Radèn Narasoma ngandika: Yèn wêtuning gêtihmu abang mangkono harak mung aran lumrah, durung ana pratandhane pandhita utama. Sang bagawan lajêng ngêdalakên êrah pêthak, arum angambar gandanipun, ngèbêki pratapan, nanging dèrèng pêjah, malah cahyanipun sumunar andiwangkara, Radèn Narasoma ngandika: si bapa têka ora mati, sing diêntèni apa. Sang bagawan matur: O, radèn, mila kula dèrèng sagêd pêjah, amargi kula gadhah aji Căndhabirawa, manawi anggèr kêrsa kula aturi ngagêm, agêng dayanipun, kenging kangge nyirnakakên satru sêkti. Sang rajaputra purun, lajêng winisik aji Căndhabirawa, sampun widagda. Sang bagawan lajêng dhawah pêjah, kunarpanipun gumilang-gilang angujwalani. Radèn Narasoma rumaos kaduwung, kunarpa badhe dipun sungkêmi, dèrèng ngantos dumugi kunarpa musna, anilar swara makatên: He, Narasoma, wong utang wirang nyaur wirang, utang lara nyaur lara, utang pati iya nyaur pati, dieling, ing têmbe yèn ana ratu ambêg pinandhita, agêlung kêkêling, gêtihe putih, iku panjanmaku, yèn wis mangsane pêrang Bratayuda aku malês marang kowe.

[Grafik]

Radèn Pandhu Dewanata

Kacariyos ing nalikanipun ing nagari Mandura wontên sayêmbara pilih, Radèn Narasoma ugi tumut anglêbêti, nanging botên kapilih, ingkang katampèn rajaputra ing Ngastina Radèn Pandhu. Sarêng Radèn Pandhu mantuk amboyong Dèwi Kuthi, wontên ing margi kacêgat dening Radèn Narasoma, Dèwi Kunthi kapundhut, Radèn Pandhu botên suka, satêmah păncakara, dangu-dangu Radèn Narasoma kasoran, lajêng matak aji Căndhabirawa, sami sanalika mêdal ditya kêkalih nanggulangi Radèn Pandhu, nanging kawon, ditya kalih pêjah, lajêng gêsang malih dados kathah, Radèn Pandhu miris, lajêng lumajêng. Palajêngipun dèrèng ngantos têbih katungka rawuhipun ingkang rama Mahaprabu Krêsna Dwipayana, ingkang tansah mêmanuki lampahipun ingkang putra, Radèn Pandhu kadhawuhan wangsul mapagakên mêngsah, nanging mopo, ajrih dhatêng mêng- [mêng...]

--- 1011 ---

[...-]

[Iklan]

sah ingkang botên kenging pêjah punika, ingkang rama dhawuh botên susah ajrih, awit punika namung aji-aji, manawi Căndhabirawa dhatêng sampun ngantos dipun munasika. Malah prayogi angêningakên cipta, mêmuji rahayuning mêngsah. Radèn Pandhu mituhu, lajêng wangsul cangkelak. Căndhabirawa enggal anyandêr, tandangipun sumêngit, Radèn Pandhu angêningakên cipta kados sapiwêlingipun ingkang rama, Căndhabirawa saya dangu saya tutut, badanipun kados kapuk dipun wusoni, ngalumpruk tanpa bayu, wangsul dados ditya alit malih, lajêng wangsul dhatêng Radèn Narasoma. Badhe kasambêtan.

Ki Darmaprawira.

--- 1012 ---

Radèn Mas Margana Jaya Adikusuma

Sambêtipun Kajawèn nomêr 63

Kala kawontênakên konpêrènsi Jêpan-Walandi, ing taun 1934 ing Batawi, Radèn Mas Margana dipun biyantokakên dhatêng golongan wêwakil Walandi. Ing ngriku panjênênganipun angsal panganggêp tuwin dipun aosi dening satunggiling ahli Ekonomi linangkung, pantês panjênênganipun dipun kanthi wontên ing kalanganing nagari-nagari umum. Inggih kawontênan punika ingkang anjalari wênganing margi tumrap panjênêngnipun[1] dhatêng padamêlan ing Ministerie van Kolonien.

[Grafik]

Konpêrènsi ing Bandhung nalika badhe adêgipun Moeder-Centrale ingkang kapilih dados pangarsa R.M. Margana (X).

Ing ngriki prêlu nyariyosakên tumindakipun damêl bab punika. Babagan kopêrasi punika wigatos sangêt kangge ngajêngakên têtiyang siti, makatên ugi jalaran saking sampun sumêbaring asmanipun Radèn Mas Margana, tumraping ngakathah sampun botên tidha-tidha malih. Salajêngipun Radèn Mas Margana dados pangarsaning Moeder-Centrale Coöperatie. Mênggah wohing padamêlan ingkang dipun tindakakên punika katingal, lajêng sagêd ngawontênakên kopêrari[2] pusêr kangge ngayomi kopêrasi alit-alit, saha kêlampahan sarêng ing taun 1935 kopêrasi pusêr wau sagêd ngadêg 10 panggenan, inggih punika ing Bêtawi, Sukabumi, Bandhung, Ciparae, Garut, Tasikmalaya, Banyumas, Sragèn, Surabaya tuwin Madura. Kopêrasi pusêr wau ngangkah sagêdipun mêntas saking badanipun piyambak. Ing sakawit minăngka pikuwating kopêrasi pusêr punika kanthi angsal pitulungan arta f 50.- dumugi f 100.- ing sabên wulan. Namung tumrap pusêr Surabaya tuwin Malang sampun sagêd mêntas saking badanipun piyambak, saking wiwit mila.

Tumrap têtiyang siti rêmên sangêt ngêdêgakên verbruikscoöperatie, saya nalika sawêg wiwitaning jaman malèsèt, ing tanah Jawi kemawon botên kirang [ki...]

--- 1013 ---

[...rang] 2000 panggenan, nanging ingkang kacathêt namanipun dening ingkang wajib namung sakêdhik.

Nanging verbruikscoöperatie punika ugi kathah ingkang lajêng pêjah, nandhakakên bilih botên subur gêsangipun. Beda kalihan crediet-coöperatie kathah ingkang widada adêgipun.

Dumugining wêkasanipun taun 1935, pawitanipun crediet-coöperatie ingkang kacathêt, wontên f 433.855.-, wradin-wradinipun ing sabên sakopêsi[3] f 1446.-, arta pawitan wau ingkang kathah saking simpênanipun para warganing pakêmpalan. Pawitan ingkang asli sambutan saking tiyang sanès namung f 16.127.-

Kintên-kintên ing têngahaning taun 1935 kantor Adviseur voor Volkscredeitwezen en Coöperatie pindhah saking ngastaning dhepartêmèn pangrèh praja dhatêng dhepartêmèn Economische Zaken. Pindhahipun babagan padamêlan punika malah langkung mikantuki, dening sagêd gêgayutan kalihan pakaryan kawêkêlan, têtanèn, punapadene suka katrangan babagan among dagang.

Ing tanggal 23 Dhesèmbêr 1936 dipun êdêgakên Moeder-Centrale Coöperatie, ingkang dipun dadosakên pangarsa Radèn Mas Margana. Mênggah kajênging bêbadan punika supados sawarnining arta pawitan ingkang dipun lampahakên dening kopêrasi wau sagêd dipun kalêmpakakên dados satunggal, tuwin supados Moeder-Centrale wau sagêd tumut nyambut damêl ngrimat arta tuwin suka sambutan dhatêng pusêr punapadene dhatêng sanès.

[Iklan]

Dèrèng dangu, pakêmpalan kopêrasi ngrimat tuwin crediet kathah ingkang dipun êdêgakên dening golongan wanita tiyang siti, tumindakipun sagêd sae. Kajawi punika kathah lumbung pantun ingkang dipun dêgakên, inggih punika ing Ciparai, Sragèn, Blitar, Lumajang tuwin Sidaarja. Lumbung-lumbung wau wontên wolu ingkang dados gadhahanipun pakêmpalan: rukun tani, ingkang dipun adani dening Parindra ing Surabaya. Cêkakipun, babagan padamêlan punika wohipun saya mindhak-mindhak saha mikantuki dhatêng ngakathah.

Andharan ingkang minăngka katrangan sêsambêtanipun kalihan Radèn Mas Margana kapunggêl samantên kemawon. Ing mangke prêlu kapratelakakên, anggèning Radèn Mas Margana kapiji ing damêl wontên Ministerie van Koloniën laminipun sataun. Bidhalipun dhatêng nagari Walandi kala tanggal 11 wulan punika.

Ing pamuji mugi tindakipun ngantos dumugining nagari Walandi sampun kirang satunggal punapa, tuwin ing pangajêng-ajêng dumugining wangsul dhatêng tanah ngriki sagêda nyêbar wawasan ingkang mikantuki dhatêng kamajênganing tiyang siti. Amin.

--- 1014 ---

Pawartos Sanès Praja

Kawontênan ing Tiongkok

Kawontênaning paprangan ing Tiongkok sanadyan dèrèng rêrêmpon yêktos, nanging sêsulakipun sampun ngantawisi bilih sarwa sumadhiya badhe yêktosan, namung kantun ngêntosi kalamangsanipun kemawon.

Sarêng pinanggihipun ing Tiongkok saya katingal sumadhiya, pusêring pabarisan Jêpan ing Opèi wetan lajêng dipun ingêr wontên ing Pèiping. Kajawi punika pangagêng Jêpan tuwin têtiyang mardika băngsa Jêpan ing Sungking, ing Isang tuwin ing Sangsi, lajêng sami ngungsi dhatêng Syanghai. Têtiyang èstri tuwin lare-lare sami bidhal dhatêng Hanko utawi Syanghai. Kajawi punika tumrap têtiyang ing sanès panggenan ugi sami pados pangungsèn piyambak-piyambak. Ewasamantên ugi wontên sêsulak awon sae ingkang tuwuh saking Jêpan, inggih punika pangantêp, nêmpuh saindênging Tiongkok, punapa rukun. Pangantêp makatên punika, pinanggihipun namung gumantung ingkang nampèni.

Nanging manawi mirid saking sêsulakipun, Tiongkok tansah animbangi sêrêng, tăndha yêktinipun, Jendral Syang Kai Sèk sampun mêdhar sabda dhatêng para pangajêng militèr, nêtêpakên supados sadaya băngsa Tionghwa kêdah sadhiya, labuha dhatêng nagari. Malah miturut katrangan saking Syanghai tuwin Nanking, para pangajêng militèr Tiongkok, sabên dintên sampun sumadhiya ing Nanking, samăngsa wontên damêl paridamêl lumawan Jêpan, kantun nêmpuh kemawon. Malah kêkêncênganipun Jendral Syang Kai Sèk, sawarnining wadyabala badhe dipun senapatèni piyambak.

Anggèning merang damêl Jendral Syang Kai Sèk: 1. Tumrap gupêrnur ing Santung, Hanpicu, samăngsa wadya Jêpan minggah dharatan ing Cingtao, lajêng dipun tanggulangana. 2 Tumrap gupêrnur ing Sènsi, yèn sisan, kadhawuhan ngêpang wadya Jêpan ing Pèiping tuwin Tinsin, kabiyantu saking Sansi tuwin Suwiyuwan. 3. tumrap gupêrnur ing Sècuwan, Liyusiyang, ngangsêga kanthi wadya kalih dhepisi dhatêng lèpèn Huwangho. 4. Tumrap komisaris ing Kwantung, Yuhènmo, ngayomana pasisir Tiongkok sisih kidul. 5. Tumrap gupêrnur Kwangsi, Licungyèn, anjagia kasantosanipun margi sêpur ing Tiongkok sisih kidul. 6. Tumrap gupêrnur ing Yunan, Lungyun, ngayomana bètènging wadya pusêr ingkang wêkasan.

Mirid tatanan ingkang kados makatên punika, lăngka sagêdipun rukun malih. Wah tumrapipun Jêpan ugi botên ngunduri anggènipun gadhah panêdha, inggih punika: 1 badhe ngêdêgakên paprentahan Tiongkok ingkang dipun ayomi dening Jêpan wontên ing Opèi-Kahar. 2 Jêpan botêtên[4] prêlu supados paprentahan wau dipun akêni dening Nanking. 3. Laladan Opèi tuwin Kahar badhe sinêpênakên ing wadya Jêpan, samăngsa wadya Tiongkok dipun undurakên. 4. Wadya Jêpan badhe mundur saking kajêngipun piyambak kanthi lon-lonan saking Tiongkok lèr dhatêng Mansukuo, ingkang akajêng botên badhe nêrak kamardikanipun Tiongkok. [Tiong...]

--- 1015 ---

[...kok.] Kajawi punika Jêpan ugi gadhah panêdha dhatêng Tiongkok ngawontênakên barisan sêsarêngan, kangge nyurês golongan abrit.

[Iklan]

Kawontênan ingkang kapratelakakên ing nginggil punika sanadyan nama sawêg rancangan, sampun wontên dayanipun adamêl kasamaran, awit pangrancang ingkang kados makatên wau pinanggihipun tansah nuwuhakên wêweka, ngrika-ngriki namung sarwa pasang kaprayitnan. Miturut wartos, lampahing wadya pusêr Tiongkok saya ngangsêg mangalèr, namung tindakipun Syang Kai Sèk langkung ngatos-atos kanthi tamban, mênggah kajêngipun 1 supados nagari sanès-sanèsipun sagêda ngêmori rêmbag babagan Tiongkok lèr. 2. Ngiras ngêntosi dhatênging wêlingan motor mabur saking Eropah, punapa malih dhatênging juru anggêgana tuwin prajurit manasuka saking Amerikah. 3. Angajêng-ajêng bantu saking Kwangsi. 4. Makatên ugi ngajêng-ajêng bêbantu golongan abrit cacah 200.000.

Pangajêng-ajêngipun Tiongkok ingkang samantên wau tamtunipun inggih sampun kalêbêt ing rancangan, malah ugi lajêng nêrusi, miturut wartos parentah Sopyèt Ruslan sampun miji dhatêng Jendral Blokêr supados nindakakên tatanan ngêmori damêl Tiongkok lumawan Jêpan, kajawi punika ugi badhe damêl prajanjian kalihan Tiongkok angladosi dêdamêl. Tuwin malih ugi badhe ngawontênakên prajanjian militèr tuwin ekonomi kalihan Jendral Syang Kai Sèk. Mirid kawontênan ingkang kados makatên punika, sisip sêmbiripun badhe wontên paprangan yêktosan.

--- [1016] ---

Pandhu Tanah Ngriki dumugi Nagari Walandi

Ing bab kawontênaning pandhu saking tanah ngriki ingkang badhe tumut jambore dhatêng nagari Walandi sampun dumugi lampahipun. Kados lampahing para pandhu punika tansah dados rêraosaning ngakathah, mila ing Kajawèn ngriki badhe kêrêp ngêwrat gambaripun.

Lampahipun para pandhu wau ngantos dumuginipun nagari Walandi wilujêng botên kirang satunggal punapa, sami bingah ing samargi-margi, namung wontên ingkang sakit satunggal, nanging ugi lajêng mayar, kintên-kintên badhe sagêd ngêdali ing jambore.

[Grafik]

Gambar ing nginggil piyambak, punika para pandhu sadumugining nagari Walandi sami nyawang palabuhan ing Rotêrdham.

Sisih kiwa ngandhap Hopman Ranneft kalihan para pandhu sami lumampah ningali palabuhan ing Rottêrdham.

[Grafik]

Ing nginggil tuwan Lammers têtabikan kalihan pandhu Arab saking tanah ngriki kapetang ingkang alit piyambak.

[Grafik]

Asistèn Lèidhêr Van der Veer ambagèkakên wilujêng dhatêng pandhu Mangkunagaran.

--- [1017] ---

[Iklan]

--- 1018 ---

Rêmbagipun Garèng + Petruk

Kawontênan ing Lubuklinggo

II

Petruk : Kang Garèng, sadurunge aku nyaritakake kaanane ing Lubuklinggo, luwih dhisik aku arêp anggambarake kangelan lan rêkasane wong kolonisasi kuwi. Mungguh kolonisasi kuwi, saupama dijawakake mono, têgêse kang kanthi gampangan= pindhahan. Dadi: kolonis, kuwi kêna dijawakake: wong kang pindhah nyang liya nêgara. Mara, Kang Garèng, kowe têmtune rak iya bisa, ta, anggambarake rêkasa lan kangelane.

Garèng : Nèk rêkasa sarta kangelan, kuwi wis gênah, Truk. Aja manèh nganti ngalih nyang nagara liya, lagine ngalih desa bae, wiwitane iya tobat ora ilok têmênan. Sabab, mêsthine kudu bisa: hihak, hihik, hehak, hèhèk, supaya bisa olèh têtêpungan, kudu ngrêti nyang adat tatacarane kono, lan sapadhane, cêkak aos, kudu tansah ambudidaya aja nganti dicêcênggring dening wong-wong desa kono. Luwih-luwih kudu tansah ambudidaya aja nganti diladaki... mas lurah.

Petruk : Mula iya mêngkono, Kang Garèng, lagine pindhah nyang desa bae, wis katon rêkasa lan kangelane, saya kangelan manèh yèn pindhah nyang kutha gêdhe, Kang Garèng, wiwitane mula iya, wèh, mulês nyang wêtêng têmênan, sabab lumrahe adat tatacarane ing kutha gêdhe kuwi sok beda karo kutha cilik, wong-wonge umume wêwatêkane, saikine aku bisa ngarani: pre, nanging wiwitane tak anggêp: ora ngrêti tatakrama, ora wêruh udanagara, alias: sêmbrantên. Apa manèh nalikane aku ana ing Batawi wiwit-wiwitane, wah, wis ora bêtah babarpisan, sabab rumasaku kala samono, wong-wonge ing Batawi kuwi bangsane wong Buda, anggone ora ngrêti tata babarpisan. Nanging barêng wis ngrêti têmênan, iya malah sênêng, malah krasin, sabab rumasaku banjur bisa sakêpenake kae, tanpa subasita, tanpa nganggo rikah-rikuh. Nanging wiwitane, wèh, mung kudu arêp nêpsu thok bae. Mara, pikirên, apa mèmpêr, aku arêp nunggang andhong, tak ênyang: sêmene. Lo, kuwi wangsulane: mas, kaluk ênggak bisah bayar sadho, jalan ajèh, dhèh. Mara, apa ora kêmropok atine, kala samono mèh bae tak têmpiling, tujune... aku ora wani.

Garèng : Wèyèh, nèk ora ana kanggo

--- 1019 ---

gawene kuwi ambok aja susah diomongake. Mula iya nyata, Truk, wong pindhah nyang liya panggonan, kuwi ing sakawit mula iya angèl lan rêkasa bangêt, kudu mêruhi adat tatacarane papan ing kono, kudu bisa kumpul karo wong-wong ing kono, lan sapadhane, nanging anggêr ditlatèni, disabar, ditêmên-têmênake, suwe-suwene iya mêsthi kêcandhak. Mara pikirên bae băngsa mănca sing pindhah mrene bae, upamane băngsa Tionghwa singkèk-singkèk kae, sêpira rêkasa lan kangelane, angèl anggone anggambarake, kaya ta: nang kanane mêsthine iya băngsa singkèk sing mlarat bangêt, banjur têmtune kanthi rêkasa bangêt nyèlèngi dhuwit sasèn, nganti cukup digawe waragade budhal nyang tanahe dhewe kene kiyi, lan diwuwuhi sêthithik kanggo pawitane ana ing kene. Sauwise olèh dhuwit sing samono kuwi, rêkasane ora kok banjur bubar, nanging malah lagi wiwit bae, yaiku: sauwise têkan ing kene, kudu dititipriksa apa kêparêng manggon ana ing kene apa ora, yèn wis kaparêng, banjur kudu tuku karcis (toelatingskaart) kang nèk cara Tionghwane: Ongji, minăngka kanggo pikukuhe dêdunung ana ing kene iki. Hla yèn iki wis rampung, lagi kêna miwiti golèk pangan ana ing tanahe dhewe kene kiyi. Kowe wêruh dhewe, Truk, kêpriye lêlakone singkèk-singkèk mau, awit esuk anggendhong barang dêdagangane, lumaku nganti pirang puluh pal bae, prêlu ngêdol barang dêdagangane mau. Nèk sêdinane bisa olèh bathi rata-ratane sêtalèn bae, wah, wis kêna diarani bêgja. Kêpriye anggone arêp pêpayon, basane ora ngrêti, le nawak-nawakake mung: cang cung, cang cung bae, tur nèk mêtu omongane: cedhal, angguyokake. Mulane singkèk-singkèk mau, kêrêp sok dibeda bocah-bocah, malah tilas bocah sing wis brêngosên, iya mèlu anggunagawe, ewasamono singkèk-singkèk mau umume ora kok banjur: cilik atine, nêpsu, gêla, lan sapadhane, nanging tansah: sabar, tlatèn, têmên, ngati-ati, gêmi, lan sapiturute. Pungkasane: ora watara suwe banjur duwe: gêdhong, motor, malah bisa olèh nonah Tionghwa sing ayu bangêt kae.

[Grafik]

Petruk : Wayah, sing kèri iki ambok ora susah digawa-gawa, sabab jodho kuwi ora kêna kinira-kira. Wis, wis, aja ngrêmbug kana-kana, saiki ngrêmbug bangsane dhewe-dhewe bae.@Mungguh sanyatane, Kang Garèng, tumrape băngsa Jawa, kolonisasi kuwi dudu barang anyar, dhèk biyèn-biyène [bi...]

--- 1020 ---

[...yèn-biyène] wis tumindak, kaya ta: jamane Majapait, wah, băngsa Jawa wis padha ngolonisasi mênyang: Malakah, Singgapura, Borneo, Bali, Sumatrah, cêkake wis nyang ngêndi-êndi. Miturut caritane, jarene alihan mênyang măncanagara kuwi, wadhuh, luwih saka dening rêkasa lan kangelan bangêt. Bab prakara waragade lakune, ora prêlu dicaritakake, sabab iki prakara: sipil, Kang Garèng, nanging ana ing kanane, hla, kuwi Kang Garèng, wah, iya kangelan, iya rêkasa, iya ambêbayani, iya sangsara iya... êmbuh apa manèh. Rêkasa: sabab nêmoni kaanan anyar, kangelan: sabab kudu ambubak alas, gawe pondhok, golèk sing dipangan sabên dina, lan sapadhane. Ambêbayani: wong iya isih alas grêng, mêsthine iya isih akèh bêkasakane, kewan kang galak, ula kang mandi, kang anjalari wong-wong mau bisa dadi mangsane kewan galak, utawa băngsa sabab dicokot ula mandi, kajaba saka iku, ambêbayani, sabab durung karuan wong-wong sing anduwèni lêmah mau rila, pungkasane padha ngarubiru lan anggunagawe marang kang padha nêka mau. Banjur sangsara: sabab wong-wong rak ora wêruh, apa papane sing kanggo alihan mau, apik hawane utawa ora, bisa uga kêdhatone: mas malariah, kêdhunge: dèn lara kolerah, lan sapadhane. Mara, apa iki ora bisa dadi sabab wong-wong padha: mlêmbung.

Garèng : Iki aku rada gumun, Truk, saiki kok banjur sêtop babarpisan, lan ingatase ana ing tanahe dhewe wis cupêt panguripane, kok mêksa arang-ara[5] bangsane dhewe sing gêlêm ninggal tanah kêlairane prêlu pindhah nyang papan liya.

Petruk : Sabab kakêndêlane sing samono kuwi, saikine wis lali, Kang Garèng, awit barêng kumpêni nguwasani tanahe dhewe kene kiyi, băngsa Jawa prasaksat wis ora duwe prau manèh sing kanggo lêlayaran mrana-mrene, pungkasane: alihan nyang măncanagara tumrape băngsa Jawa iya banjur: sê-top. Dadi kaya sing tak kandhakake ing ngarêp, băngsa Jawa ing jaman biyèn wis kulina pindhahan nyang măncanagara kuwi, sangune kudu wani: rêkasa, kangelan, wani nyang bêbaya, wani nyang sangsara. Nanging apa sing tak wêruhi ana ing Lubuklinggo, tumrape wong-wong sing padha ngalih mrono kuwi mau, sangune wis ora patang prakara manèh, nanging kêna diarani mung saprakara, yaiku: rêkasa, thok thil. Liya-liyane wis padha anjupuk ngaso kabèh.

Garèng : Wèh, hla iki aku rada ora pati ngrêti, Truk, ana kok banjur dibêsinêh sing têlung prakara, mung dikèrèkake sing saprakara, yaiku: rêkasane bae, thok thil. Mara, ambok iya têrangna sathithik, Truk.

Petruk : Hla wong kowe, Kang Garèng, Kang Garèng, nèk diajaki omong, pikiranamu kuwi sok plêsir mrana-mrana, pungkasane, iya banjur akèh prakara sing wis tak têrangake nganti nglawèr, kithal. Ewasamono, iya bêcik, mung iya liya dina bae.

--- 1021 ---

KABAR WARNI-WARNI

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès.

TANAH NGRIKI.

Tadhahipun candu têtiyang ing tanah ngriki. Ing taun 1936 kêpêngkêr, tadhahipun candu têtiyang ing tanah ngriki malah mindhak tinimbang taun 1935. Kala taun 1935 sabên wulan 29.000 tail, kathah-kathahipun 33.000 tail. Sarêng taun 1936 mindhak sabên wulanipun dados 33.000 tail dumugi 39.000 tail.

Cobèn-cobèn damêl grabah. Pacobèn damêl barang grabah ing Banjarnêgoro sae, wujudipun nêngsêmakên, namung panyadenipun taksih dipun rekadaya murih prayogi. Manawi sagêd tumindak sae, tamtu sagêd ngêndhih padagangan barang grabah saking tanah ngamanca.

Loterij ingkang kasade ing Surakarta langkung majêng. Miturut wartos saking Javasche Bank ing Surakarta, kawontênaning loterij arta ingkang kasade ingriku sakalangkung majêng, sawatawis dintên kemawon sampun têlas.

Nyolong bayi jalaran saking kapenginipun gadhah anak. Ing kampun Jomblang, Sêmarang, wontên tiyang èstri nama Juminah mara tamu dhatêng griyanipun mitranipun èstri nama Kasmi ingkang gadhah anak sawêg umur 14 wulan. Juminah nêmbung badhe nyambut anakipun wau namung pêrlu kapengin badhe ngajak kemawon. Wusana sarêng bayi dipun sukakakên, ngantos dumugi sontên botên dipun wangsulakên. Sarêng dipun susul dhatêng panggenanipun pinanggih sêpên. Salajêngipun bab punika lajêng dipun lapurakên dhatêng pulisi.

Dipun gondhol sima. Ing bawah distrik Doro, Pêkalongan, kêrêp dipun saba ing sêgawon wanan tuwin sima, ngantos dados pajagèning pulisi. Sampun sawatawis dintên ing dhusun Purba wontên lare ngumur 15 taun nuju jagi sabin kanthi tiyang sêpuhipun, lare wau dipun sèrèt ing sima. Sarêng tiyang sêpuhipun sumêrêp lajêng jêlèh-jêlèh nêdha tulung, wusana lare ingkang dipun gondhol wau dipun culakên kanthi nandhang tatu. Salajêngipun sima wau dipun bujêng ing tiyang kathah. Lare ingkang nandhang tatu dipun bêkta dhatêng griya sakit.

Nindakakên cobèn-cobèn nyambut damêl dumugi jam kalih. Direkur Nillmij ing Bêtawi mêntas nindakakên cobèn-cobèn para punggawanipun kapurih nyambut damêl namung dumugi jam kalih, botên kados adat dumugi sontên kanthi kèndêl nêdha ing wanci siyang. Tumindaking cobèn-cobèn wau tumrap ingkang nyambut damêl katingal sakeca kemawon saha tindak cobèn-cobèn wau badhe kalajêngakên ngantos sawulan, manawi pinanggihipun pancèn mikantuki, sagêd ugi kalajêngakên makatên, malah bokmanawi sagêd ugi katelad ing golonganing kantor dagang sanès-sanèsipun. Dene wiwiting nyambut damêl jam 7.30.

Tuwan Becking dhatêng Bêtawi. Tuwan L. Th. Becking, tilas kaptin ingkang dados pangajênging lampah pados mas ing Nieuw-Guinea nuju wangsul dhatêng Bêtawi, pêrlu badhe rêmbagan kalihan wêwakilipun Ned. Nieuw-Guinea Mijnbouw Exploitatie Mij. Sarampunging pêrlu lajêng badhe wangsul dhatêng Nieuw-Guinea malih.

Blêdhosan salêbêtipun kapal. Sampun sawatawis dintên ing sajawining wêwêngkon palabuhan ing Surabaya kêmirêngan wontên blêdhosan ing kapal Manvantara. Kapal wau agêngipun wontên 8237 ton, gadhahipun Stoomvaarmaatschippij La Corona ing Den Haag. ingriku wontên tiyang 2 ingkang ical, 3 nandhang tatu. Dene karisakaning kapal pinanggih agêng. Ing wêkdal punika kapal panggèrèt gadhahanipun N.I.S.H.M. De Jong lajêng dhatêng têtulung.

[Iklan]

Ngêsat rawa. Jalaran saking rêrigêning tindak babagan kasasaran, rawa-rawa sakiwatêngêning margi ing Juwana dumugi Rêmbang badhe dipun sat. Sapunika sawêg karancang waragadipun.

Pamulangan luhur babagan agami. Kawartosakên Dr. M.C. Slotemaker de Bruine kaangkat dados rector pamulangan luhur agami. Têtêpipun wau kanthi paargyan ingkang kawontênakên ing pamulangan Salemba, Prof. Mr. J.M.J. Schepper mêdhar sabda. Pamulangan punika wontên kalih klas, murid-muridipun tiyang siti, ugi wontên sawatawis bangsa Tionghoa tuwin Walandi Indo.

Rêdi Krakatau krodha malih. Sampun sawatawis dintên rêdi Krakatau katingal krodha malih, ngêdalakên kukus ingkang inggilipun ngantos 300 dumugi 400 meter, sanès dintên ugi katingal makatên malih ingkang inggilipun nagntos 450 meter kanthi ngêdalakên kukus cêmêng. Kala rumiyin sêmburan ingkang kados makatên punika ambêbayani, amargi kathah sela-sela ingkang andhawahi kawah lajêng kawêdalakên malih dados lahar, andadosakên saya aliting pulo. Nanging ing sapunika sêmburan wau sampun botên andadosakên punapa-punapa.

Dados litnan Legiun Mangkunagaran. R. Panji Sukaswo Harjowirogo, 2e Luitenant, kaangkat dados le Luitenant ing Legiun Mangkunagaran.

Commissie kangge examen wêkasan ing N.I.A.S. Tumrap kangge examen ing N.I.A.S. ingkang wêkasan sampun angangkat commissie: Pangarsa Tuwan R.F.J. van Zeben, directeur N.I.A.S., warga sanès-sanèsipun Tuwan-tuwan: Dr. G.M. Streef, guru N.I.A.S., C.J.H. de Geus, guru N.I.A.S., Dr. J. Harkink, guru N.I.A.S., Dr. H.W. Lubberhiuzen, Dr. Moh Syaaf, guru N.I.A.S., Dr. J.A. Slot, directeur C.B.Z., tuwin guru N.I.A.S. babagan jampi, Dr. W.F.R. Essel, pangagênging laboratorium ing Surabaya tuwin guru N.I.A.S., I.T. Janzen, apotheker C.B.Z. tuwin guru N.I.A.S. babagan damêl recept, Dr. P.J. Schaar pangagêng doorgangshuis Pegirian tuwin guru N.I.A.S. Dr. I. Segall doktêr Gupêrmèn ing Surabaya, M. Dayat Hidayat, doktêr Gupêrmèn tuwin guru N.I.A.S. tuwin R. Suryatin, Hoofd-Indische Arts partikelir.

Paargyan adêging H.B.S. Sêmarang 60 taun. Ing salêbêtipun wulan November taun punika ing gêdhong H.B.S. Sêmarang badhe ngawontênakên paargyan mèngêti adêging H.B.S. sampun 60 taun. Badhe wontêning paargyan punika mawi damêl comite ingkang badhe ngulêmi tilas murid-murid lami, ugi badhe kawontênakên pèngêtan sarana ambage mêdali dhatêng tilas murid pamulangan wau, punapadene mawi ngêdalakên buku pèngêtan.

--- 1022 ---

Tamu ing congres kasêgah ringgit tiyang. Nyarêngi wontêning congres Volkenbond ing Bandung, nalika dhawahing dintên pêpanggihaning para tamu wontên Concordia, dipun sêgah têtingalan ringgit tiyang saking Surakarta. Ringgit tiyang wau botên mawi kadhapuk cariyos, namung mêndhêt pêrlu ingkang lèrèg dhatêng kabudayan tuwin kagunan, ingkang pêrlu kasumêrêpan ing bangsa ngamănca.

Para tamu congres sami papriksan kampung. Wêwakil congres Volkenbond ing Bandung mêntas tampi ulêman saking gemeente sami dipun aturi papriksa kawontênaning kampung-kampung ing salêbêtipun kitha Bandung. Tamu ingkang sami rawuh wontên sèkêtan dipun dhèrèkakên dening warganing gemeenteraad. Margi-margi ingkang dipun langkungi punika sami margi dandosan enggal, kapratelakakên cara-caraning tumindakipun damêl.

[Grafik]

Têdhak mriksani kawah rêdi Papandayan. Nalika Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana rawuh dhatêng Bandung pêrlu ambikak conferentie Volkenbond, wontên ing Bandung kêparêng têdhak mriksani kawahing rêdi Papandayan. Ing sisih punika gambaripun Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana sekalihan nyonyah punapadene putrinipun kadhèrèkakên para priyantun kathah nuju mriksani kawontênanipun kawah wau.@Kajawi punika lajêng têdhak mriksani kabudidayan Sèdèp, inggih punika kabudidayan tèh ing rêdi wau, nuntèn têdhak mriksani tugu pangèngêt-èngêt pandamêlipun margi ingkang anjog kawah punika, saha têdhak mriksani sanès-sanèsipun malih.@Sasampunipun, ing wanci siyang lajêng kawontênakên kêmbul dhahar wontên ing Hoogbert-hut, ingkang dipun sadhiyakakên dening hotel Homan ing Bandung. Salajêngipun wangsul dhatêng kawah malih, lajêng nêmbe kondur dhatêng Bandung.

Tanêman enggal ing kabudidayan. Sarêng pabrik-pabrik gêndhis kathah ingkang kèndêl, kabudidayan-kabudidayan lajêng tumindak nanêm tanêman sanès ingkang kapêndhêt asilipun. Ing sapunika tumrap kabudidayan ing Surakarta tuwin Ngayogya sami nindakakên cobèn-cobèn wau. Ingkang sampun tumindak dipun tanêmi bangsaning tanêman ingkang kenging kangge goni. Ing sapunika wontên cobèn-cobèn malih nanêm tanêman ingkang namanipun Aloeritis Montana, tanêman ingkang kenging kangge lisah, ugi sampun kêtingal wohipun. Tumrap tanêman walur, panyadenipun dhatêng Jêpan.

Kaukum jalaran ngewahi nomêr loterij. Bangsa Tionghowa nama L.S.K. ing Surabaya gadhah tindak ngewahi nomêring loterij ingkang kagêbag kala wulan Juni kêpêngkêr, nomêr 37143 kaewahan nomêripun 4 kadadosakên 1, lajêng kasade dhatêng tiyang sanès. Bab punika lajêng dhawah ing tanganing pulisi, dumugining pangadilan dakwa kaukum 5 wulan.

Congres agêng Muhammadiyah. Miturut wartos congres Muhammadiyah ingkang kaping 26, badhe kawontênakên ing Ngayogyakarta, wontên ing tanggal 8 dumugi tanggal 15 October ngajêng punika. Nyarêngi congres wau ugi badhe kawontênakên tentoonstelling barang-barang, mawi angsal pambiyantu saking ingkang wajib.

Lare kêmbar gangsal. Ing kantor Burgelijke Stand ing Pamêkasan mêntas nampèni palapuraning bangsa Tionghwa gadhah anak kêmbar mêdal gangsal. Lare wau kanamakakên 1 Tjien Han, 2 Tjien Hoey, Tjien Nio, 4 Sien Nio, 5 Tjien Giok. Lare gangsal wau pinanggih sami sêgêr kasarasan.

Loterij arta badhe dipun angêngi[6] malih. Wontên wartos, sarèhning pêpajênganing loterij arta katingal majêng malih, Escompto gadhah usul supados dipun agêngakên, ingkang rumiyin f 300.000.- kadadosakên f 400.000.- Usul wau sampun dipun sayogyani dening parentah, saha badhe tumindak wiwit wulan Sèptèmbêr ngajêng punika. Tatananing prijs kaperang makatên: 1 prijs f 100.000.-; 1 prijs f 10.000.-; 1 prijs f 5000.-; 4 prijs f 2500.-; 10 prijs f 1000.-; 50 prijs f 300.-; 250 prijs f 250.-

Palabuhan Banyuwangi mindhak rame. Jalaran saking sampun ragi pulih lampahing padagangan, kawontênaning palabuhan ing Banyuwangi mindhak saya rame, amargi lampahing kintunan barang-barang saya mindhak tuwin kathah padagangan ingkang kakintunakên mêdal ingriku.

NAGARI WALANDI.

Ing bab anggèning tubrukan kapal Kêrtosono. Raad voor de Scheepvaart ing nagari Walandi sampun mriksa prakawis anggèning kapal Kêrtosono tubrukan. Miturut papriksan, anggèning tubrukan wau jalaran saking pêdhut kandêl, lampahing kapal Kêrtosono kêrikatan. Karampunganipun dèrèng wontên.

AMERIKA.

Pogokan ing pabrik sutra. Miturut panitipriksa, bab wontêning pogokan ing pabrik sutra ing New Jersey, New England, New York tuwin Pennsylvania, dèrèng kasumêrêpan cacahipun, namung tumrap têtiyang ingkang sami nyambut damêl ing pabrik-pabrik ngriku wontên 60.000. Dene wontênipun ingkang mogok tansah tumular.

ASIA.

Bêna agêng ing Indu. Miturut wartos saking Ranggoon, wontêning bêna ing Burma adamêl tiwasing tiyang 50. Wontên tiyang langkung 4.000 sami kecalan panggenan. Sêsambêtaning margi saking Rangoon dhatêng sanès panggenan kabênan, anjalari kandhêging lampah. Kapitunanipun miturut kawontênan ing sapunika kintên-kintên 150.000 pondsterling.

Kasangsaran motor mabur. Ing sacêlakipun sunglon Chelang wontên motor mabur Tionghwa dhawah isi tiyang 11, motor mabur wau badhe dhatêng Hongkong saking Swatow. Kapal perang Inggris Tracion sarêng mirêng tandhaning kasangsaran lajêng dhatêng têtulung. Wontên tiyang 5 ingkang sagêd kêtulungan.

--- 1023 ---

Wêwaosan

Kramanipun Prabu Wladhimir

3

Kang têlung taun kowe tak piji dadi wêdana kuda talipraja, têlung taun dadi panggêdhening para tukang ngrêksa dhêdhaharanaku, lan sing têlung taun manèh maligi mung dadi juru lêladènku. Lan salawase kuwi kowe tansah ngatonake kasêtyanmu nyang aku. Saka gêdhening panarimaku marang lêlabuhmu lawase sangang taun mau, kowe saiki tak kaparêngake lungguh cêdhak aku kene, lan ngombe anggur bêbarêngan karo aku.

Sasampunipun sang prabu ngandika makatên wau, lajêng andhawuhi salah satunggiling abdi supados amaringi sêgahan anggur dhatêng pun Dhune punika, dhawuhipun sang nata wau ugi lajêng tumuntên dipun lêksanani, sasampunipun anggur kaombe sang prabu lajêng andangu makatên.

He, Dhune, kowe aja rikah-rikuh, nanging matura nyang aku sing sablakane, mungguh karêpe sowanmu iki apa mung nêdya tilik bae, apa kowe anduwèni sêdya kêpengin ngawula nyang ngarsaku manèh.

Kanthi botên mamang Dhune nyawang dhatêng sang prabu, saha lajêng matur makatên:

Dhuh, sinuhun, mênggah sanyatanipun, anggèn kula sowan wontên ngarsa nata punika, ingkang kapisan, ngêmungakên badhe sowan prêlu ngaturakên kasugêngan nata. Ingkang kaping kalih, sajatosipun kula kautus dening gusti kula, Sang Prabu Wladhimir, nata ing nagari Ruslan. Mênggah wigatosipun, kula kadhawuhan anglamar putra panjênêngan ingkang anèm piyambak, inggih punika sang rêtna Dèwi Aprasiah.

Matur makatên wau, Dhune kalayan anyaosakên sêratipun Prabu Wladhimir dhatêng sang nata. Nanging ing sêmu aturipun Dhune ing ngajêng botên andadosakên rênaning panggalih nata. Awit sêrat wau sasampunipun katampi botên lajêng kawaos, malah kabanting ing siti. Sarwi duka jaja bang mawinga-winga, sang prabu kawiyos pangandikanipun makatên:

Aku gumun bangêt, dene gustimu, Prabu Wladhimir, kumawani utusan kowe kang mangkono kuwi mau. Apa dhèwèke ora kulak warta adol prungon, he, yèn aku isih duwe anak wadon kang luwih tuwa, kang durung laki. Aku ora rila bangêt, dene ana uwong kumawani ngrèmèhake anakku wadon kang tuwa. Sanadyana aku gêlêm anglakèkake anakku wadon kang ragil sarana anglangkahi sing tuwa, nanging ora bakal, yèn anakku mau nêdya tak olèhake karo Prabu Wladhimir, rak luwih bêcik tak lakèkake karo ratu liya, kang luwih kuwasa lan luwih jêmbar jajahane. Nyata bêgja bangêt mungguhing awakmu, dene kowe wis tau nyuwita nyang aku lawase sangang taun kanthi sêtya, saupama oraa, jalaran saka têmbungmu kang kaduk wani iki, kowe mêsthi tak tibani ukum kang abot. Yaiku: kowe tak patrapi paukuman: mlêbu ing kunjara pêtêng sarta mung mangan roti lan banyu thok bae. Kiraku, yèn kowe wis ana sawatara taun ana ing sajêroning kunjara pêtêng mau, sabanjure kowe bakal bisa luwih ngati-ati marang têmbungmu.

Pangandikanipun sang prabu ingkang makatên wau, langkung-langkung anggènipun angrèmèhakên dhatêng gustinipun, adamêl muntabing manahipun Dhune, sanalika punika Dhune ngadêg saking palinggihanipun, tanganipun srawean manginggil minăngka suka sasmita dhatêng Dhubrinya ingkang ngêntosi wontên ing sajawining kadhaton, saha lajêng agêbrag meja sakiyatipun, ngantos gêlas cangkir sami pêcah dhawah ing siti. Mirsa tandangipun Dhune ingkang makatên punika, sang prabu lajêng dhawuh dhatêng para mantri bupati tuwin para prajurit ingkang sami wontên ing ngriku sadaya, nyêpêng Dhune wau. Sadaya lajêng sami sayuk anêmpuh dhatêng Dhune. Nanging botên wontên satunggal-tunggala ingkang asikêp dêdamêl, awit miturut adat tatacaranipun ing ngriku, sintêna kemawon botên kenging lumêbêt ing kadhaton sarwi ambêkta dêdamêl. Dhune sampun prayitna, sanalika punika piyambakipun nyandhak bangku kajêng ingkang awrat, ingkang botên kiyat kaangkat ing tiyang kalih, klayan tangan satunggal kemawon, saha lajêng kaobat-abitakên dhatêng mêngsah ingkang sami nêmpuh wau. Ing kala punika para prajurit nêdya ngangkat bangku sanèsipun minăngka kangge dêdamêlipun, nanging botên wontên satunggal-satunggala ingkang kiyat ngangkat bangku mawi tangan satunggal kadosdene Dhune wau. Ing sarèhning botên asikêp dêdamêl babarpisan, amila rumaos botên badhe kiyat nadhahi pangamukipun Dhune ingkang kados banthèng kataton punika, ing wusana para pangeran, mantri bupati tuwin para prajurit, lajêng sami kaplajêng ngupados kawilujênganipun piyambak-piyambak. Lan sakêdhap kemawon kenging dipun wastani sampun botên wontên pangeran utawi prajurit malih ingkang wontên ing salêbêtipun bangsal ngriku. Wontên sawatawis ingkang taksih wontên ing ngriku, nanging sami galangsaran ing siti adus rah, sanèsipun sami lumajêng lumêbêt ing bangsal sanès kanthi nêtêgi korinipun. Ing wusana ingkang taksih wontên ing bangsal ngriku ngêmungakên sang nata piyambak, tuwin para prajurit sawatawis ingkang sami nandhang tatu sarta tanpa anggadhahi daya malih wau.

Ing ngriki botên prêlu kacariyosakên, sapintên kagètipun sang prabu nalika nguningani kadadosan ing salêbêting kadhatonipun [kadhatoni...]

--- 1024 ---

[...pun] ingkang makatên wau. Saking ajrihipun sang prabu bilih botên sande sariranipun mêsthi kataman ing meja ingkang kaobat-abitakên dening Dhune wau, salajêngipun nuntên aling-alingan ing sawingkinging meja tuwina gêmantol[7] kandêl, murih sagêda wilujêng saking pangamukipun Dhune wau.

Ing kala punika kori bangsal ujug-ujug kabikak saking jawi, salajêngipun wontên salah satunggiling prajurit ingkang adus rah lumêbêt mriku, sarwi kamithotholên lajêng matur dhatêng sang prabu, makatên:

Gusti, ngaturi uninga, ing alun-alun wontên satriya neneman soroh amuk, para prajurit ingkang sami jagi wontên ing kadhaton, sampun sami pinêjahan. Satriya wau tanganipun ingkang kiwa nuntun kapal kalih, ingkang têngên nyêpêng gada ingkang sakalangkung awrat. Tanpa kèndêl gada wau tansah kaobat-abitakên, sintên ingkang purun nêmpuh, mêsthi lajêng tiwas wontên ing ngriku ugi, jalaran kadhawahan ing gada wau. Tanpa wicalan kathahipun prajurit ingkang tiwas ing samangke, makatên ugi kathah para satriya, ingkang sami pêjah glangsaran wontên ing siti, tudhungipun waja rêmuk, tuwin sirahipun pêcah. Satriya wau ngancam kula sadaya nêdya kapêjahan, manawi panjênêngan nata botên nampèni panglamaripun sang nata ing Ruslan wau.

Sang prabu mangrêtos, bilih botên wontên margi sanèsipun kajawi marêngakên panglamaripun Sang Prabu Wladhimir wau, ing wusana sang prabu lajêng dhawuh dhatêng Dhune, makatên:

Kapriye manèh, Dhune, sêmune wis dadi karsaning Pangeran, yèn putraningsun wadon iku wis pancèn tinakdirake dadi garwane Prabu Wladhimir, nata ing Ruslan. Kang iku ingsun nampèni marang panglamarira mau, lan putraningsun wadon iya bakal tumuli sun sowanake marang gustinira. Ananging mitranira kandhanana aja dibanjur-banjurake anggone soroh amuk.

Dhune enggal-enggal mêdal ing jawi, saha lajêng ambêngoki Dhobrinya, makatên: Wis, wis, Dhobrinya, aja kok banjur-banjurake anggonmu mêmatèni para prajurit lan para abdine sang nata. Ingkang kuwasa wis paring pitulungan nyang kowe utawa aku. Sang putri wis kaparêngake diboyong mênyang praja Ruslan minăngka dadi garwane pêpundhène dhewe, Sang Prabu Wladhimir.

Sanalika punika Dhobrinya ugi lajêng kèndêl anggènipun soroh amuk. Kapal kalih wau lajêng têrus katuntun kabêkta dhatêng ing ngajênging bangsal prêlu angêntosi miyosipun sang putri. Dene Dhune wangsul lumêbêt ing bangsal malih sowan sang prabu, sarta lajêng umatur makatên:

Dhuh gusti, kawula sampun anglêksanani punapa dhawuh paduka, mitra kawula neneman nama Dhobrinya, samangke sampun kèndêl anggènipun soroh amuk, sarta ngêntosi miyosipun sang putri, wontên ing jawi, ingkang badhe dados garwanipun pêpundhèn kawula ing saindênging praja Ruslan sadaya.

Sang prabu botên angandika punapa-punapa, ngêmungakên lajêng dhawuh animbali para cèthi. Sasampunipun sami sowan, sang nata lajêng dhawuh makatên: He, para cèthi kabèh, sira kabèh saiki lumêbua marang kamare gustinira Dèwi Aprasiah. Nini putri tumuli siramana, busananana agêm-agêman kang sarwa bêcik lan sarwa endah. Sauwise banjur dhèrèkna mênyang alun-alun, lan banjur pasrahna marang utusane nata ing Ruslan, kang wis sumadhiya ana ing kana, wruhanira, baya wus tinakdirake ing Pangeran, yèn gustinira iku bakal dadi garwane Prabu Wladhimir, nata ing Ruslan.

Nanging ing sêmu Dhune anggadhahi samar, sarta gadhah kuwatos, bilih dhawuh pangandika nata ingkang makatên wau, ngêmu tindak ingkang nyalawados. Amila tanpa ngêntosi palilah nata, Dhune enggal-enggal lajêng lumêbêt ing kadhaton anjujug kamaripun sang putri.

Kacariyos ing kamar ing salêbêting kadhaton, ing papan pingitanipun sang putri Dèwi Aprasiah, ing kala punika sang putri sawêg lênggah piyambakan. Tanpa mirêng utawi anguningani punapa ingkang sampun kadadosan wontên ing salêbêtipun bangsal kadhaton, utawi ing alun-alun. Ing wêkdal punika agêm-agêmanipun sakalangkung prasaja, tanpa mas sêsotya punapadene agêm-agêman sanès-sanèsipun ingkang sarwa sae tuwin pèni. Rikmanipun ingkang ing kala punika namung dipun ore kemawon, sangêt sae tuwin kêtêl, ngantos kadosdene sang putri angagêm mantol.

Salêbêtipun sang putri sawêg lênggah sakeca wau, korining kamar ujug-ujug kadêdêl saking jawi, ngantos lajêng kadosdene mênga piyambak. Sang putri sakalangkung kagèt, punapa malih sarêng nguningani ujug-ujug wontên satriya lumêbêt ing ngriku. Sanalika sang putri jumênêng saking palênggahanipun, nêdya badhe lumajêng. Nanging Dhune mèsêm, ing sêmu katingal rumakêt, sarta lajêng matur dhatêng sang putri makatên: Dhuh, putri, sêsêmbahan kula, mugi sampun pisan kagungan ajrih dhatêng kula, awit kula botên nêdya awon dhatêng panjênêngan. Sowan kula ing ngarsa panjênêngan punika ngêmungakên badhe naros dhatêng panjênêngan, punapa panjênêngan krêsa krama dhaup kalihan gusti kula Prabu Wladhimir, nata ing praja Ruslan.

Mirêng aturipun Dhune wau, sang putri katingal sêmu lingsêm, saha lajêng andhingkluk. Ing wusana sang putri ngandika makatên:

Yèn aku ora kaliru kaya-kaya Dhune, satriya kang wus kawêntar mungguh ing kaprawirane. Andadèkake bungahing atiku, dene kowe têka ana ing ngarêpanaku iki. Mungguh panarimu apa aku gêlêm dadi jatukramane nata ing Ruslan, aku iki jênêng wong wadon, mung drêma nglakoni, kajaba iku, kowe nêdya tak balakani, Dhune. Sanyatane mono wis ana têlung taun lawase anggonku tansah ngimpi-impi lan nênuwun marang Ingkang Kuwasa, supaya aku iki bisa dadi têtimbangane nata ing Ruslan, iya Sang Prabu Wladhimir mau. Badhe kasambêtan.

--- 125 ---

No. 32, Taun VIII.

TAMAN BOCAH

INGKANG NGÊMBANI: BU-MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CÈNTRUM

RÊGANE SATAUN f 1.50, KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN, BAYAR DHISIK.

LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN

MANGSULI LAYANG

Sri Utari c/o M. Suparwi, Karangmêngjangan 7, Pacarkêling, Surabaya. Dadia kawruhanamu, layangmu sing dhisik aku babar pisan ora tampa. Saupama aku tampaa, sanajan kasèpa, nanging rak mêsthi dakwangsuli. Wah sêdulurmu kok akèh ya, ndah kaya apa ramene yèn kumpul kabèh. Aku durung bisa nêmtokake têka orane ing Sb., yèn ana Jaarmarkt. Sri, kapan kowe kirim layang manèh nyang Bu Mar?.

Hadiyatno p/a R. Maryono, Mantri Boschpolitie, Pêngarasan, Bantarkawung. Lalayangmu pitêpungan sarta ngirimi lêlucon, aku wis tampa, bangêt panrimaku. Sukur bangêt, dene kowe bisa munggah nyang klas VI, muga-muga lêstaria anggonmu sinau lan taun ngarêp bisaa munggah nyang klas 7.

Siti Katijah lan Siti Sriwahyu lan Sumitro p/a R. Cokrosuparto, Beheerder Pandhuisdienst Ngopak, Pasuruan. Aku wis tampa layang pitêpunganmu sarta isi karangan lêlucon lan cangkriman, ora liya bangêt bungah lan panrimaku.

Im. Sy. Umar, Serang, Purbolinggo. Wah, dadi kowe mêntas plêsir-plêsir nyang Pêkalongan nunggang fiets karo kanca-kancamu, sarta wis padha ndêlok dalan anyar kang anjog ing Randhudhongkol. Kapriye Umar, dalane apik apa ora? Yèn arêp ngirimi gambar, ya kudu portrète sing dikirimake lan sing cêtha, dene yèn cliche sing dikirimake, redactie ora bisa nimbang, awit ora pati cêtha.

Romêlah p/a Harjotaruno, Parakan, Sularjo Kêbonsirih, Batavia-Centrum. Layangmu isi lêlucon wis daktampa kanthi bungahing atiku. Sularjo, aja pisan dadi atimu, tulisanmu sing ciri "Mêdharake angên-angên?" ora bisa kapacak, coba gawea crita liya, sing kira-kira anêngsêmake kanggo bocah-bocah, samono yèn kowe kobêr sarta dhangan atimu. Bangêt panrimaku dene kowe tansah mêrlokake enggal-enggal kirim layang nyang Bu Mar.

Sukiman, Surakarta. Karanganmu têmbang sinom wis daktampa kanthi bungah.

Tas, Tulungagung. ing Kajawèn kang diwêtokake nalika Sêtu buri, kowe mêsthine wis wêruh yèn gambaranmu tukang mancing kapacak, sijine ora bisa kapacak, jalaran kurang cêtha. Biyèn aku kandha, yèn gambarane bisa uga ora bisa kapacak kabèh, nanging barêng dipriksa manèh, sijine isih bisa kapacak, andadèkake sênênging atiku. Tas, yèn dhangan atimu sarta kobêr, coba corèk-corèka manèh, gawea gambar kang lucu-lucu lan anèh, nanging sing cêtha. Ibumu ngarêp-arêp bangêt.

Sudarso, Mijèn (Boja). Aku wis tampa layangmu, kang isi lêlucon, ora liya bangêt panrimaku. Nanging aja pisan dadi atimu, dene lêluconmu (bab wong mancing) ora bisa kapacak, awit wis ana layang 10 sing daktampa, kang isi lêlucon padha mêngkono iku.

Sumanto c/o R.Ng. Gitosuwignyo, Hadiwijayan, Solo. Layangmu pitêpungan wis daktampa lan aku bungah bangêt dene kowe arêp milu urun ngisèni T.B. Dene adrèse Bu Mar ing omah yaiku: Bu Mar, Gang Bungur Jawa No. 8 Batavia-C.

Sutarto p/a R.M.T. Darmohartono. Tumênggungan M.N. Solo. Bangêt sênêngku tampa layangmu pitêpungan lan sukur dene kowe sênêng maca T.B. Kapan kowe uga milu urun-urun?

Daru Sikin, Madiun. Bangêt bungahku wuwuh kêponakan saka Madiun. Lêlucon lan cangkriman uga wis daktampa kanthi sênêng.

Sanyoto Gg. Enclek IV No. 3a, Gondangdia, Batavia-Centrum. Mêsthi bae Bu Mar gêlêm ngaku kêponakan nyang kowe, sapa bae mêsthi daktampa kanthi bungah. Sukur dene kowe arêp milu urun-urun Taman Bocah.

Flasch Gordon Gondanglêgi. Aku awèh wêruh, manawa Sanyoto ing Gg. Enclek kêpengin têtêpungan karo kowe.

S. Har. Surakarta. Aku wis tampa layangmu kang isi dêdongengan lan lêlucon warna-warna. Wah anggêgirisi têmên ya Har. Tujune aku ora wêruh, saupama wêruh, rak ya banjur ketokên bae ora wani turu dhewe, kudu dikancani Mbakyu Petruk. Har, ayake kowe pintêr nggambar, coba ibumu kirimana gambaranmu, nanging ana ing kêrtas kang ora ana garise, yèn cêtha, besuk manawa bisa kapacak.

Suwarti p/a R. Intoyo, Sananwetan, Blitar. Bangêt panrimaku kokirimi layang isi karangan lêlucon.

Supiyah Bancar, post Jatirogo. Bangêt bungahku kokirimi layang pitêpungan sarta uga isi karangan lan cangkriman. Nanging coba gawea cangkriman liya manèh, yèn kowe pinuju kobêr.

Layang liya-liyane bakal dakwangsuli Sêtu ngarêp.

Bu Mar.

--- 126 ---

LÊLUCON

Padha budhêge.

Karya: "Ma, Ma, esuk-esuk kok wis nuntun sapi, apa mêntas olèh tuku?"

Darma: "Lanang, Ya!"

KaryaL "Wah, nèk ngono murah!"

Sulastri. Mangkubumèn Surakarta.

__________

Bêndara lan bature.

Bêndara: "Sin, meja kursi iku lapana."

Osin: "Dipun lap mangke rêgêd malih ndara."

Wayahe mangan Osin ora sida dicadhong, Osin ngêlih matur ndarane: "Ndara, kula nyuwun cadhong, tiyang luwe sangêt."

Bêndara: "Apa Osin, ora susah mangan, mêngko ya luwe manèh."

Japar. Suromênduran Ngayogya.

__________

Sardi: "Mut, Mut, kowe nèk zingen nganggo noten, kuwi mantêping suwara nèk dhong tiba apa?"

Sêmut: "Nèk aku sing mantêp suwarane nèk dhong tiba "Do."

Sardi: "Nèk aku kok dhong tiba "Sol."

Gêndhut: "Yah, kuwi salah kabèh. Sing mantêp dhewe kuwi ya nèk dhong tiba "Mi" kuwi kari milih bae, "mi godhog", apa "mi gorèng". Lo rak mantêp ta? Nèk tiba "Mi."

__________

Suprapto: "Li, Li, kowe saiki nyambutgawe ngêndi?"

Romêli: "Aku saiki nyambutgawe ana ing post kantoor."

Suprapto: "Lo, aku ana ing post kantor kok ora tau wêruh, apa kowe ana ing afd. telefoon?"

Romêli: "Ora, wong aku ana ing postkantor dikuwasakake anjaga pit, barêng kowe dadu juru tulis."

Sularjo, Kêbonsirih, Batavia-Centrum.

__________

SINOM.

Pamuji.

Suka sukur mring Hyang Sukma | kinarya urun pamuji | manawi wontên kang papan | ing Taman Bocah kang èdi | sukur mring mitra sami | rahab samya sayuk rukun | karya dongèng cangkriman | tanapi lucon medahi | nadyan amba cah bodho mêksa ngrumpaka ||

Mugi-mugi trus widada | Taman Bocah kang wêwangi | isi piwulang mirasa | tumrap dhatêng lare sami | wêdalan ing Bêtawi | Bu Mar kang dadya pangayun | tuhu kalangkung lêbda | ngrangkani mring lare sami | titi atur yèn lêpat nyuwun aksama ||

Sukiman. Purwosari, Surakarta.

GÊRMA KANG UMUK.

[Grafik]

Si Gombloh iku bocah kêmaki, lagi bae bisa nyêkêl bêdhil wis arêp mbêburu banthèng.

Kanca-kancane padha ngandhani, supaya niyate mau aja dilakoni, awit bangêt ambêbayani. Ananging Gombloh iku dhasar bocah kumênthus, yèn dipênggak malah anjarag. Bêdhile diacung-acungake mêndhuwur karo calathu mangkene: "Kêna dak bêdhil sapisan bae mêsthi matine!"

Kanca-kancane padha ngguyu krungu umuke Si Gombloh. Dhèwèke nuli lunga mung karo asuni[8] bae. Lagi bae têkan ing sapinggiring alas, wis ketok ana banthèng gêdhe bangêt, andêngèngèkake êndhase karo nyuwara lirih. Si Gombloh awake sakojur gumêtêr, banjur lêmês, bêdhil lan mimise dibuwang, nuli mlayu nêdya andhêlik, asune mêngkono uga. Ananging banthèng mau kaya macan kêluwèn, banjur ngoyak si gêrma kang umuk mau. Tujune Si Gombloh lan asune pintêr andhêlik nganti ora kawêruhan dening banthèng iku.

Bocah-bocah, coba golèkana, ana ing ngêndi Si Gombloh lan asune anggone padha andhêlik.

--- 127 ---

DONGA KANG BISA AMBADHARAKE WÊWADI

Ing jaman kuna ing tanah Arab ana sawijining wong cilik aran Umar Ngali. Umar Ngali mau wis dhudha lan ditinggali anak lanang siji aran Ali Chambyah, umure kira-kira 15 taun. Umar Ngali mau miskin, dene panguripane sabên dinane saka anggone bêburuh.

Ing nalika samana ing tanah Arab mau kêtêrak pagêblug lêlara nganti anggêgirisi. Wong esuk lara, sore mati. Sore lara, esuke wis mati. Ing wêktu iku Umar Ngali uga kêtrajang ing lêlara. Kaya apa susahe Umar Ngali barêng dhèwèke lara mau. Kang digagas mung anake bae. Awit saupama ditinggal mati mêngkono, kaya apa susahe anake, awit dhèwèke ora duwe sanak kadang lan manèh miskin.

Larane Umar Ngali saya suwe saya bangêt. Barêng dirasa-rasa yèn dhèwèke wis ora kuwat manèh, lan ngêrti yèn arêp bali marang jaman kêlanggêngan, Umar Ngali banjur ngundang anake lan banjur dikandhani: "Nggèr, Ali Chambyah, laraku kaya-kaya ora bisa waras, lan ora suwe manèh aku wis ora bisa nunggoni kowe manèh. Mula nggèr, ing sarèhning aku ora duwe bandha, kajaba mung omah lan lêmah kang dakênggoni iki, panjalukku, yèn aku wis dipundhut dening Kang Maha Kuwasa, omah lan palêmahan iki êdolên kanggo ngragadi aku, nanging aku mêkas marang kowe, sapungkurku, kowe kang ngati-ati, lan golèka pagawean kanggo panguripanmu sabên dinane. Aku ora bisa ninggali apa-apa, kêjaba donga kang unine mangkene: "Hèm, hèm saya sudhah tau." Iki donga ucapna sabên-sabên kowe arêp nindakake pagaweyanmu.

Sawise calathu mangkono mau, Umar Ngali banjur ngrangkul anake diambungi. Ora lêt suwe manèh dhèwèke bali marang jaman kêlanggêngan. Ali Chambyah barêng wêruh bapakne mati, banjur njêrit lan sambat-sambat nganti ora eling apa-apa. Barêng dhèwèke wis eling, banjur lunga pêrlu arêp adol omah lan palêmahane bapakne mau.

Kabênêran tanggane ana kang gêlêm tuku. Sawise mayite bapake diupakara apa sapêrlune, dhèwèke banjur lunga saparan-paran pêrlu ngenggar-enggar atine.

Lêt sawatara dina saka patine bapakne mau, dhèwèke banjur golèk pagawean pêrlu kanggo panguripane ing sabên dinane. Nanging dilalah ora bisa entuk, jalaran dhèwèke pancèn cotho ing tulisan. Kêjaba iku dhèwèke ngrasa yèn durung kuwagang kanggo nindakake pagawean kang abot-abot kayadene kuli liyane.

Ali Chambyah nêlangsa bangêt awit wêtênge krasa luwe, arêp jajan ora duwe dhuwit, arêp ngêmis wêdi yèn dioyak-oyak ing pulisi. Kaya apa susahe Ali Chambyah ing wêktu iku. Suwe-suwe dhèwèke kèlingan yèn nalika bapakne arêp mati, dhèwèke ditinggali donga. Ali Chambyah nalika iku banjur duwe gagasan: "Olèhe ninggali donga bapak iki pêrlune kanggo apa. Apa donga kaya mangkene iki kêna diêdol? La yèn dakêdol sing gêlêm tuku sapa, wong ora ana wujude apa-apa." Ali Chambyah rumasa judhêg anggone mikir. Suwe-suwe barêng dhèwèke ora duwe rekadaya manèh, dhèwèke nuli duwe niyat donga iku arêp diêdol ing nêgara mbokmanawa ana kang gêlêm tuku.

Ali Chambyah banjur lunga saka kono têrus nyang nêgara. Satêkane ana ing alun-alun, dhèwèke banjur miwiti adol dongane mau karo muni rada sora, mangkene: "Donga, donga!"

Ing wêktu iku wong-wong kang padha krungu banjur padha marani lan ngrubung dhèwèke. Ana salah sawijine wong kang takon: "Donga apa iku cung?" Ali Chambyah mangsuli: "Donga kangge nyambutdamêl, badhe kula sade." Ana candhake.

Amien Sumari.

CRITANE ANTÊPING JAKA

(candhake)

Mungguh kaanan kang tinêmu ing sadalan-dalan, ora ndadèkake cuwaning ati, malah ndadèkake sênênging atine. Sakiwa têngêne dalan sêpur akèh kaanan kang Sucipta durung tau wêruh, mulane tansah gumun bae.

Jam 5 sore sêpur wis têkan ing Bêtawi. Ing station, ing wêktu sêpur têka, ramene ora jamak, ana sing nawakake dêdagangane, ana kang gêguyon jalaran saka bungahe kêtêmu karo sanak sêdulur, lan uga suwara tangising bocah cilik, jalaran saka panasing

--- 128 ---

hawa. Cêkake bae ing station rame bangêt, wonge akèh.

Sarèhne Si Sucipta wis diparingi katrangan kang cêtha dening Radèn Sujana, ing bab dalême ingkang raka, yaiku kang asma Radèn Supana, kang dadi Opzichter, mulane ya banjur enggal kêtêmu.

Satêkane ing panggonan kang dijujug, kabênêran bangêt Radèn Supana ana ing dalêm. Sucipta ora matur akèh-akèh, mung ngaturake layang titipane bêndarane. Layang mau sauwise kawaos sarta wis ngêrtos kabèh mungguh sing dadi surasane, bocah mau tumuli didhawuhi lungguh sarta dipangandikani akèh-akèh, awit sadurunge ya pancèn wis dirêmbug. Ature Si Sucipta nyang bêndara anyar, mung arêp ndhèrèk sakêrsane.

Radèn Supana ngêndika, yèn Si Sucipta wis kalêbokake ing sawijining pamulangan Mulo, lan uga wis kêtampan, dene anggone miwiti mlêbu sêkolah kurang saminggu lawase. Si Sucipta bungah bangêt, barêng krungu sarta matur bangêt ing panuwune, dene Radèn Supana mêrlokake bangêt bab kaanane Si Sucipta.

Kacarita bêndarane anyar pênggalihe ya padha karo Radèn Sujana sarta uga trêsna bangêt marang Si Sucipta, awit saka tabêrine lan ngati-atine Si Sucipta. Ing pamulangan dhèwèke uga kinasih dening gurune, sabab saka pintêr lan tabêri sinaune.

Barêng sêkolahe wis sêtaun, dhèwèke munggah mênyang klas II. Si Sucipta sangsaya têmên anggone sinau lan tabêri ing gawe. Dhèwèke rumasa sênêng bangêt uripe, ing pamulangan sinau ora kanthi kangelan, ana ing omah panyambutgawene tansah kabênêran bae sarta dipitaya bangêt dening bêndarane kakung putri. Cêkake Si Sucipta anane ing Bêtawi krasan bangêt, sabên sasi bisa kirim layang mênyang bêndarane lawas lan bapakne, pêrlu ngabarake kaslamêtane lan nyaritakake bab kaanane ing pamulangan lan ing pasuwitan.

Ananging kasênêngane mau ora bisa lulus.

Barêng Si Sucipta kira-kira rong sasi lawase ana ing klas têlu, dumadakan Radèn Supana tampa kabar manawa kapindhah mênyang Jawa Têngah, mangka manggon ana ing distrik. Si Sucipta kadhawuhan ndhèrèk ora gêlêm, awit niyate arêp mbacutake sêkolahe dhisik lan arêp golèk pagawean ana ing Bêtawi. Atine sêdhih bangêt, awit ya kêpengin ndhèrèk, ananging yèn ngèlingi pasinaone iya banjur kapêksa kudu kari ana ing Batawi; dene panggonane mondhok durung olèh, iku kang agawe bingunging atine. Kabênêran Radèn Supana thukul panggalihe, Sucipta nêdya dititipake nyang Pak Wangsa, tilas mandhore Radèn Supana mau.

Barêng têkan ing titimangsane Radèn Supana budhal, Si Sucipta nguntapake nyang station. Ing kono anggone pêpisahan kanthi ngêrêsing ati. Saulihe saka station, Sucipta nuli boyongan nyang omahe Pak Wangsa.

Kacarita Pak Wangsa iku dadi mandhor, blanjane sathithik, mangka anake akèh. Omahe cilik lan wis bobrok, arêp didandani, ora duwe dhuwit kanggo waragad, awit blanjane mung cukup kanggo mangan bae.

Bapakne Sucipta, sarèhne anake saiki mondhok nyang omahe wong mlarat, kapêksa kudu muwuhi kirimane dhuwit, kanggo urun-urun tuku bêras. Ing mangka saya lawas saya mundur padagangane. Dadi anggone mragadi anake lanang saiki kanthi kangelan, nanging mêksa dilakoni, awit saking kêncêng kêkarêpane, supaya anake lanang bisa maju lan nganti cêkêl gawe.

Kacarita sarèhne sing dipondhoki Si Sucipta butuh bangêt nyang dhuwit, kêrêp utang nyang Sucipta lan kêrêp bae dhuwit bayaran sêkolah disilih, janji arêp disauri, ananging wêkasane ora bisa mbalèkake. Sarèhne pamêtune Kyai Sudagar saya lawas saya suda, mula ya ora bisa ngirimi luwih akèh, bisane malah luwih sathithik. Ing kono sabab malah kurang bae kanggo ambayar pangan lan sêkolahe, Si Sucipta kapêksa mêtu sêkolahe, nêdya golèk pagawean. Kaanane dhèwèke ana omahe Pak Wangsa nalangsa bangêt, ananging dhèwèke ora awèh wêruh nyang wong tuwane bab panlangsane mau, mundhak andadèkake susahe bapakne. Suwe-suwe sabab saka ngrêndhêm ati sêdhih, Si Sucipta ginanjar lara bangêt. Lêt patang dina Si Sucipta wis kuru bangêt lan pucêt kaya mayit.

Ing sarèhne Sucipta mêruhi dhewe karepotane Bok Wangsa, kang anjalari kurang pangrumate nyang wong lara, mulane panjaluke Si Sucipta ora liya mung supaya Pak Wangsa ngichtiarake, supaya Si Sucipta bisa mlêbu ing rumah sakit kanthi gampang lan ora kanthi ambayar. Pak Wangsa enggal mangkat nyang rumah sakit lan matur bab kaanane kabèh nyang doktêr. Panyuwune kaparêng lan ora suwe Sucipta digawa mênyang rumah sakit. Sucipta anane ing rumah sakit ana sasasi lawase. Barêng wis waras babar pisan kaparêng mulih.

Sajrone Si Sucipta ngudi nyang kapintêran, kang kanggo dhêdhasar, rina wêngine tansah prihatin, nêguhake iman, sabar tawêkal lan ichtiar, lan manèh ngèlingi yèn manungsa dititahake urip nèng ngalam donya iku sajatine ananing raga mung kanggo titipan, nyawa gadhuhan, manungsa dêrma nglakoni, lan kabèh kaanan mau ora bisa langgêng anane, owahe tansah lumintu, samono uga kang tumrap nyang raganing manungsa, sapa bungah bakal susah, sapa susah nêmu bungah, kabèh bakal ditêmahi. Kang iku kaya wêlinging wong tuwa-tuwa, èlinga yèn nuju bungah, awit susahe bakal nututi. Ana candhake.

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

Babaran enggal! Babaran enggal

MARGANING URIP

Cariyos satunggaling malaekat kasiku dhatêng Ingkang Damêl Gêsang, dipun dadosakên manungsa limrah, nama Misèl. Sarêng sampun sawatawis laminipun kêmpal kalihan manungsa, Misèl sagêd nyumêrêpi punapa ingkang dados awisanipun Ingkang Kuwaos. Wusana Misèl wangsul dados malaekat malih.

Lajêng dipun sambêti cariyosipun: ILYAS. Satunggaling tiyang sugih ingkang lajêng mlarat. Nanging sarêng mlarat malah rumaos bêgja lan sênêng gêsangipun.

Dipun sambêti malih cariyos LAS-LASAN BÊRAS SAÊNDHOG PITIK. Satunggaling ratu kagungan barang ingkang sakalangkung anèh, agêngipun satigan ayam, wujudipun kados las-lasan uwos. Para sagêd botên wontên ingkang sagêd mastani barang wau. Lajêng wontên tiyang sêpuh ingkang sagêd nêrangakên bilih barang wau sajatosipun inggih uwos. Uwos jaman rumiyin.

Cariyos tigang warni kasêbut ing nginggil punika nênarik manah saèstu, sarta ngêmu piwulang ingkang lêbêt. Prayogi dipun sumêrêpi ing para mudha tuwin para wrêdha.

Kangge icip-icip ing ngandhap punika pêthikanipun:

Cariyosipun Misèl: "Saikine aku ngrêti, yèn uwong iku uripe ora jalaran saka anggone ngrêmbug marang awake dhewe, nanging jalaran saka katrêsnan, kawêlasan utawa asih.

Wong kang dadi biyung, ora kaparingan wêruh apa kang dadi kabutuhane anake murih bisane urip. Wong kang sugih-wugih ora pinarêngake wêruh apa kang prêlu tumrap awake. Sarta iya ora ana wong kang pinaringan wêruh, sing dibutuhake iku apa? Apa sêpatune kanggo wong urip, apa trumpah kanggo wong arêp mati.

Anggonku bisa urip nalika tinitah dadi uwong iku ora sabab saka olèhku njaga marang uripku dhewe, nanging sabab saka anane rasa asih, rasa wêlas utawa rasa trêsna, kang dumunung ana ing atine wong lanang kang liwat sandhing panggonanku andheprok, utawa kang dumunung ana ing atine bojone.

Dene bocah kang ditinggal bapa biyungku iku bisane slamêt uripe iya ora saka anggone njaga marang uripe dhewe, nanging jalaran saka anane rasa wêlas, rasa trêsna kang dumunung ana ing atine wong wadon kang dudu apa-apane.

Mangkono uga wong-wong kabèh mau, bisane urip ora jalaran saka anggone rumêksa marang uripe dhewe, nanging jalaran atine wong-wong padha kadunungan rasa asih, rasa wêlas lan rasa trêsna.

Dhèk biyèn sing dakngrêtèni mung Pangeran olèhe paring urip marang uwong-uwong, sêbab krêsane pancèn supaya uwong-uwong bisaa urip. Saiki liyane kuwi ana manèh:

Yaiku ora dadi kaparênge Sing Kuwasa yèn wong urip mung arêp mikir marang awake dhewe. Saka krêsane Sing Kuwasa urip kudu kanggo sapadha-padha. Jalaran saja kagungan krêsa mangkono mau, mula iya ora dhawuh apa kang dadi kabutuhane siji-sijining wong urip tumrap awake dhewe. Sing didhawuhake apa kabutuhane wong urip tumrap wong akèh, dadi iya tumrap awake dhewe, lan tumrap sapadha-padha.

Kajabane iku aku saiki iya ngrêti, yèn wong kang duwe rumangsa yèn uripe iku saka pangrêmbuge dhewe, iku satêmêne klèru. Wong ora bisa urip saka pangrêmbuge dhewe, nanging kudu saka katrêsnan, saka asih, saka kawêlasan. Awit sapa kang winêngku ing katrêsnan, ing asih, utawa wêlas, iya kawêngku ing Pangeran. Kosokbaline Pangeran, iku iya mung bisa winêngku dening uwong kang kadunungan trêsna, wêlas lan asih. Awit sanyatane sipate Pangeran iya wêlas, iya trêsna, iya asih.

__________

Ngètên nggih, mas, nèk kula pikir ngotên, pancèn inggih sanès lêpate kasugihan, dene dhèk kula sugih, botên sênêng, sarta nggih sanès panggawene si kêmlaratan dene barêng mlarat kula lajêng sênêng. Ontêne dhèk kula sugih ati kula botên sênêng, botên jênjêm, niku sababe awit angsal kula pados kasênêngan luput panggonane. Kula wastani kasênêngan niku dununge mung èntên bandha mawon. Dados sing kula udi nggih mung bandha. Rina wêngi angsal kula golèk tanpa lèrèn. Lèrèn-lèrèn jam tilêm. Botên nate kula tiyang kalih sok mijèkakên jam kangge omong-omongan, kangge rêmbugan. E, ngrêmbug kautaman, karêp kula. Niku botên nate. Pikiran kula mubêng mungsêt mung têng bandha. Awan kula golèki, bêngi kula kuwatirake yèn dicolong uwong. Têng wong liya, têng batur anane mung sujana. Kuwatir yèn nganti gawe kurange bandha sing kula kêpengini. Dadi ati kula niku mung tansah ngandhut dosa. Dosane dene ndakwa sing botên-botên têng wong sing botên punapa-punapa." Awit satêmêne batur-batur kula niku sae-sae sadaya. Lajêng jaran, sapi, wêdhus, sapiturute, niku anggêr diêngon, digawa lunga saka ngomah, ati kula ênggih êmpun dhêg-dhêgan, sumêlang nèk dibadhog kewan galak.

Lajêng ontên malih sing saya damêl rungsêbing manah, ênggih niku angsal kula kêrêp pabên kalih kanca jalêr. Ing bab ngumpulake bandha; kula tiyang kalih nika padha mêmpênge. Kula mêmpêng, kanca jalêr inggih mêmpêng. Jalaran saka mêmpênge wau sok lajêng cêngkah. Ngriku kêncêng, kula kêncêng, dados lajêng pabên!"

Dhayohe takon: "La sanikine pripun?"

Sanikine êmpun ewah, sabab sêdantên mawon sing marakake rungsêb têng manah êmpun sami kula bucali. Kuwatos napa-napa botên gadhah. Sujana têng wong liya ênggih botên. Nèk sêla pagawean kula tiyang kalih sami mrêlokakên omong-omong, ngrêmbug bab kautaman, ngrêmbug kuwasane Sing Gawe Urip. Sêdantên wau anjalari manah kula lajêng sênêng, têntrêm. Dèrèng nate kula ngraosakên sênêng kados saniki. Sèkêt taun angsal kula krênggosan mlayu-mlayu, golèk kasênêngan. Ning tibane katêmune jêbul barêng êmpun mlarat.

Krungu katrangane bojone Ilyas mêngkono mau, dhayoh-dhayohe padha gumuyu, katon yèn ora anggugu. Ilyas satêngah nêsu, kandha: "Sampun sami gumujêng, sadhèrèk. Mênika sanès gêgujêngan, nanging kanyatahan, inggih punika kanyatahaning gêsang. Ingkang Kuwaos sampun paring èngêt dhatêng kula tiyang kalih. Pêparingipun Ingkang Kuwaos wau dening semah kula kala wau sampun dipun aturakên dhatêng panjênêngan. Botên awit saking nuruti manah sênêng, nanging awit saking pangeman. Inggih punika ngeman dhatêng panjênêngan sadaya, sampun ngantos anggènipun manggih sênêng, ndadak mawi patumbas kadosdene kula."

__________

Andadosakên kauningan dalêm gusti. Pantun ingkang wosipun samantên, punika jamanipun kawula taksih tumindak ing damêl, nama limrah. Sarta ingkang sami kawula têdha, inggih wos ingkang samantên-samantên punika. Ingkang nanêm kawula piyambak, ingkang ngênèni inggih kawula piyambak.

Sang prabu gumun, kêpengin ndangu manèh: "Mungguh sawah kang koktanduri, iku sawah kang kaya apa?"

Wong tuwa mangsuli: "Nuwun inggih sabin limrah, sabin kagunganipun Ingkang Kuwaos. Awit jaman samantên, sabin ingkang dados sabinipun tiyang punika inggih sabin ingkang sawêg kagarap. Botên wontên caranipun tiyang ndhaku siti kaakên dados gadhahanipun. Ingkang nama gadhahanipun tiyang, punika namung baunipun. Wondene siti têtêp dados kagunganipun Ingkang Kuwaos."

Sang prabu gèdhèg-gèdhèg saka gumune, banjur ndangu manèh: "Ana manèh, paman, sing arêp daktakokake marang kowe. Sapisan: yagene jaman kunane pari bisa mêtu samono, nanging saiki ora. Kang kapindho: yagene putumu olèhe mlaku nganggo têkên loro, anakmu mung siji, barêng kowe ora têkênan babarpisan. Mangkono uga pandêlêngmu, pangrungumu, lan untumu isih sarwa wutuh, tur caturanmu iya isih cêtha. Ngungkuli anakmu apadene putumu."

Wong tuwa munjuk mangsuli: "O, kawuningana, gusti. Wontênipun kados makatên, awit tiyang-tiyang punika gêsangipun botên awit saking anggènipun nyambut damêl piyambak, utawi malih rêmên melik dhatêng darbèking sanès. Botên kados tiyang jaman kawula rumiyin. Tiyang gêsang namung ngèstokakên dhawuhipun Ingkang Kuwaos. Sampun marêm utawi narimah kalihan gadhahanipun piyambak, botên kêpengin utawi mamrih dhatêng gadhahanipun sanès."

__________

Manawi badhe priksa jangkêping cariyos, kula aturi nyatakakên mundhut Sêrat "MARGANING URIP", têmtu botên badhe kacuwan. RÊGINIPUN NAMUNG f 0.24

WÊDALAN - BALE PUSTAKA - BATAVIA-CENTRUM.

--- [0] ---

 

---

1	panjênênganipun. (kembali) panjênênganipun.
2	kopêrasi. (kembali) kopêrasi.
3	sakopêrasi. (kembali) sakopêrasi.
4	botên. (kembali) botên.
5	arang-arang. (kembali) arang-arang.
6	agêngi. (kembali) agêngi.
7	tuwin ngagêm mantol. (kembali) tuwin ngagêm mantol.
8	asune. (kembali) asune.