Kajawèn, Balai Pustaka, 1938-10-15, #1667

Ăngka 83, Stu Pn, 20 Ruwah Jimawal 1869, 15 Oktobêr 1938, Taun XIII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [2061] ---

Pangungsêt

Padamêlan ingkang lumintu.

Pangajêng-ajêngipun para ngudi kabatosan, wos-wosipun badhe pados katêntrêman, ingkang katingalipun sajak mayar.

Kados-kados ingkang mastani mayar wau inggih mèmpêr, awit katêntrêman punika wontên wujudipun, kados ta sugih arta, punika baku nomêr satunggal, awit arta punika ingkang badhe sagêd andumugèkakên sawarnining sêdya, badhe nêdha eca, badhe nyandhang sae, badhe bingah-bingah punapa kemawon, namung sarwa kadumugèn. Inggih kadumugèn wau ingkang pancèn menginakên. Cêkakipun botên wontên sêdya ingkang botên kadumugèn, sanadyan babagan kabatosan pisan, inggih kenging dipun gayuh mawi arta. Tanpa arta botên dados.

Nanging wontên ingkang nyuraos ngosokwangsul: arta (băndha) punika damêl pêpêtêng. Tamtunipun ingkang nyuraos makatên punika tiyang malarat, ingkang pikantukipun namung badhe dipun gêgujêng ing tiyang sugih.

Bab makatên punika adhakan dados rêmbag rame, sami ngugêmi lêrêsipun, ingkang sugih mastani kasugihan damêl padhang, kamlaratan damêl pêtêng. Ingkang mlarat mastani malarat damêl padhang, sugih damêl pêpêtêng. Wusana lajêng ceda-cineda, tumrap ingkang sugih ngêlokakên: Apa anggone ngliwêt ora ajêg kuwi sing diarani padhang, dene ingkang mlarat gêntos mungêl: Ya bandhane kuwi sing marahi gawe pêtêng.

Manawi dipun manah-manah, pabênan makatên wau lajêng katingal manawi lêpat sadaya. Inggih kadospundi anggènipun botên lêpat, tiyang babagan ngudi kabatosan jêbul wadan-wadanan, ngantos kêsupèn bilih ingkang wajib dipun wadani punika badanipun piyambak.

Cobi tumrapipun tiyang sugih, punapa inggih botên gadhah wadanan, tuwin sagêd madani badanipun piyambak. Makatên ugi tumrap ingkang mlarat, ingkang umumipun pancèn sugih wadanan.

Tamtunipun wadanan wau lajêng dados tataraning minggah, awit tiyang purun madani badanipun piyambak, punika têgês sumêrêp dhatêng margi ingkang sagêd anjog dhatêng katêntrêman. Saha manawi sagêd tumindak makatên, lajêng katingal sêsulakipun, bilih sugih kalihan malarat wau sami kemawon anggadhahi margi ingkang lêrês.

Wos-wosipun kêdah nindakakên padamêlan ingkang lumintu, ingkang raosipun kados cangkriman.

Cêkruktruna.

--- 2062 ---

Kagunan Jawi

Marsudi Gêndhing Jawi.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 81.

Manawi dipun sênggaki namung satunggal kênong: N I inggih punika:

[Notasi]

Ananging wiwitipun gerong mriksanana pola ăngka 5 kasêbut ngajêng.

Pola ăngka: 6.

Gêndhing Asmaradana, ingkang dipun uran-urani utawi sindhèn.

[Notasi]

Ingkang mawi têngêr garis, punika namung nuthuk wilahan kemawon, botên dipun uran-urani utawi dipun sindhèni. Wiwitipun nyuwara manawi sampun 4 wilah nginggil têngêr garis. Badhe kasambêtan.

R.Ng. Pringgaardana.

Sêsorah ing radhio saking Bale Pustaka

Benjing-enjing ing dintên Ngahad sontên tanggal 16 Oktobêr 1938, wanci jam 1/2 8 dumugi jam 8, Bale Pustaka ngawontênakên sêsorah ing radhio Nirom 2 golflengte 190, ing bab: Kearah kasoesastran baroe. Ingkang mêdhar sabda Tuwan S. Sastrasuwignya.

--- [2063] ---

Warga Gêmintê Rad Surabaya

Ing ngajêng K

ajawèn sampun ngêwrat gambaripun warga gêmintê rad tiyang siti ing Batawi, ing sapunika prêlu ngêwrat gambaripun warga gêmintê rad tiyang siti ing Surabaya. Nanging dèrèng sagêd ngêwrat sadaya.

Makatên ugi ing wêkdal punika, Tuwan Markaban Wethouder gêmintê rad ing Surabaya, tilar donya. Nanging gambaripun wau ugi dipun êwrat ing ngriki. Saha redhaksi Kajawèn andhèrèk mêmuji, mugi rohipun Tuwan Markaban, kaparingana rahmat ing Pangeran.

[Grafik]

Swargi Tuwan Markaban.

Tuwan Markaban, wêdalan A.M.S. Afd. B. ing Ngayogyakarta. Ing sakawit dipun têtêpakên dados Gaib (Gediplomeerd Ambtenaar van den Inheemschen Bestuursdienst) ing taun 1924. Ing taun 1926 nalika apdhèlêng Comptabiliteit ngawontênakên ewah-ewahan, Tuwan Markaban pindhah dhatêng padamêlan wau (Administratieven kantoordienst). Tuwan Markaban punika gadhah dhiploma Comptabiliteitscursus. Ing taun 1930–1934 malêbêt dhatêng gêmintê rad. Ing salêbêtipun taun 1934–1938 dados pangajêng Nasional. Kapilih malih tumrap taun 1938–1942. Kapilih dados warga limrah utawi Wethouder. Nanging nyarêngi kalamangsanipun, ing sadèrèngipun nindakakên padamêlan enggal, lajêng sakit, malêbêt ing C.B.Z. salajêngipun tilar donya. Panguburing layon dipun urmati ing ngakathah. Tuwan Markaban punika kalairan ing Cêpu, nalika tilar donya sawêg umur 40 taun.

[Grafik]

Tuwan H.A. Lumenta.

Tuwan H.A. Lumenta, sêkolah Volkschool ing Pontak (Minahasah). Pamulangan ăngka 2 ing Mênadho. H.I.S. partikulir ing kota Mubagu. Mulo ing Tondhano tuwin Handelsleergang gupêrmèn ing Surabaya. Taun 1920 dipun têtêpakên dados Surnummerair b/d dienst der In- en Uitvoerrechten en Accijnsen ing Batawi. Sarêng dados amtênar klas 4 kapindhah dhatêng Makasar, Surabaya, Palembang, Makasar, Batawi, Pontianak, tuwin sarêng taun 1937 minggah dados amtênar klas 3 ing Surabaya. Tuwan H.A. Lumenta punika ing taun 1921 dados warga Perserikatan Minahasa. Taun 1927 warga Ind. Studieclub Surabaya. 1928 warga P.N.I. (Ir. Sukarna). 1930 warga Perserikatan Celebes Makasser. 1932 pangarsa Partai Indonesia pang Mênadho. Warga Partai Sarekat Celebes (Parsas) Batawi. 1933–1936 warga gêmintê rad Bêtawi, minăngka wêwakiling Parsas, ingkang wêkasanipun dados wêwakil Parindra. 1937 warga pangrèh Parindra Surabaya.

[Grafik]

Tuwan Mr. M. Suwana.

Mr. M. Suwana advocaat tuwin Procureur ing Sarubaya,[1] putranipun Tuwan Prawiraatmaja, lairipun ing tanggal 28 Oktobêr 1892 wontên Lumajang. Sêkolah Walandi ing Lumajang, Osvia Prabalingga, Rechtsschool ing Batawi. Katêtêpakên dados ambt. terbeschikking Landrat Lumajang, fiscaal-griffier Kudus, ambt. ter beschikking officier van Justitie Batawi, ambt. ter beschikking President Raad van Justitie Surabaya, lid landrad Blora. Nglajêngakên sinau dhatêng nagari Walandi, angsal sêsêbutan Mr. Wangsul dhatêng tanah ngriki dados, advocaat tuwin procureur ing Surabaya. Nalika mèh tamat ing Osvia dados warga Budi Utama. Sawangsulipun saking nagari Walandi dados warga Studieclub P.B.I. ngantos sapriki Parindra. Wiwit adêging Provinciale Raad Jawi wetan, ngantos sapriki dados warga tuwin Plv. Gedeputeerde. Sapunika warga gêmintê rad Surabaya.

[Grafik]

Tuwan J.F. Tuwanakotta.

Tuwan J.F. Tuwanakotta, sakawit dados militèr, lajêng pindhah padamêlan In- en Uitvoerrechten en Accijnzen ing Makasar. Kaangkat dados pangajênging golongan Kristên tiyang siti. Kapindhah dhatêng Tarakan, Surabaya. Dados warga up bêstir Indische Douanebond. Taun 1932 kèndêl kanthi pensiun. Tuwan J.F. Tuwanakotta dados warga pakêmpalan warni-warni ugi dados pangarsanipun.

Kajawi punika, tumrap warga sanèsipun taksih wontên malih, inggih punika Tuwan Mr. Iskak Cakraadisurya, Dr. Gunadi Wrêksaatmaja, Rajamin, Sudira tuwin Suman.

Miturut wartos, ingkang anggêntosi Wethouder tilasipun tuwan Markaban, Mr. Iskak Cakraadisurya.

--- 2064 ---

Raos Jawi

Pundi Margining Kamulyan.

Sambêtipun Kajawèn no. 82

Sambêtipun Kajawèn no. 82

Saking pamanggih kula, manawi botên kalintu, aji ingkang kacêtha wontên ing Wedhatama punika dede aji atêgês tiyang, nanging ratuning gêsang (manungsa sajati) ingkang anggêsangi saha angratoni păncadriya dalah kuwadhaganipun. Dados agami agêm-agêming aji suraosipun: manungsa sajati punika lairipun wontên ing ngalam donya ngagêm păncadriya sawadhagipun. Amila manungsa punika kêdah sagêd mangrèh păncadriya saha kuwadhaganipun, sampun ngantos kuwalik: păncadriya saha kuwadhagan mangrèh manungsa. Yèn makatên lajêng nama botên sagêd ngagêm agêm-agêmanipun.

Manawi dipun laras saking kalairan, dipun othak-athik mantuk, inggih kenging, saugi botên ambibrahakên suraosipun. Aji punika panjênênganipun nata ingkang mêngku utawi ngratoni nagari, păncadriya para narapraja, kuwadhagan punika kawula. Manawi narendra pamêngkunipun dhatêng nagari akanthi adil palamarta, asih ing dasih kaswasih, para narapraja saha para kawula suyud sumungkêm dhatêng ratu gustinipun, tumindak punapa ingkang sampun dados sêsanggêmanipun, sampun tamtu kemawon nagarinipun gêmah ripah tata raharja.

[Iklan]

Ananging kadospundi, gêgayutan kalihan ajênging jaman, kathah tiyang ingkang botên kobêr punapa botên purun nindakakên tatanan sae. Malah asring kamirêngan anggèning sami udur-uduran rêbat lêrês, ceda-cineda, lumuh asor kêdah unggul. Sampun malih ingkang beda tatananipun yèn ta botêna panthêlêngan, lah tiyang nunggil tatanan inggih makatên. Jêmbar-jêmbaring jagad malah wontên tiyang ingkang asring nacad caranipun piyambak, sok kêlair botên ngakêni dhatêng caranipun, purunipun ngakên manawi pinuju bêtah.

Ingkang langkung ambêbayani punika tiyang ingkang anggèning nindakakên tatanan namung ulas-ulas, lumampah dipun pidosa, nanging nyatanipun namung kangge pirantos punapa tutup anggèning nindakakên pakar- [pakar...]

--- 2065 ---

[...-] tinipun ingkang botên jujur, ing batos nêdya gêsang piyambak, mulya piyambak, mênang piyambak sapiturutipun, botên pisan-pisan maèlu dhatêng kasusahaning asanès. Cara gujênganipun, tumindakipun botên krana Allah, nanging krana olèh.

Anggèn kula mastani manawi sadaya tatanan punika lêrês saha sae, ing ngajêng sampun kula aturakên bilih mirid saking suraosing sêrat-sêrat wulang. Cobi ing ngriki kula cublikakên sawatawis supados dados panimbang:

1. Kudu asih marang sapadha-padhaning tumitah, kayadene asih marang awake dhewe. | 2. Aja anjurungi kêkarêpan kang ora jujur, mundhak nyuda têntrêming atimu. | 3. Kawruh iku akèh, mula aja kêndhat sinau yèn durung mati. | 4. Gusti Allah ora ngowahi kaanane manungsa, yèn manungsa ora tumindak dhewe. | 5. Ing dalêm pati ora ana kang mitulungi, kajaba mung awake dhewe. | 6. Padha srêgêpa nyambut gawe, kayadene ora mati salawase. | 7. Tumuli nindakna kautaman, kayadene sesuk bakal mati.

Samantên kemawon kados sampun anyêkapi kangge nyumêrêpi awon sae saha lêrês lêpatipun wêwarah ingkang sae.

Para ahli punika limrahipun sok cêngkah ing pamanggih, sami rêbat lêrês ngantos dipun rencangi bêkênêngan.

[Iklan]

Kula piyambak mastani: ngilmi kabatosan punika têtêp tatanan sae. Jalaran wêwarah saha pitêdahipun tumuju dhatêng lair batos. Mila manawi anggènipun anggêgulang sampun kandhas ing batos, inggih lajêng nama ngilmi kabatosan yêktos.

Wasana manawi wontên sisiping atur kula, mugi sampun kirang ing pamêngku tuwin pangaksama.

Ki Darmaprawira.

Kêpanjèn - Malang.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 4566 ing Sala: wisêl f 6 sampun katampi. Nuwun.

Lêngganan nomêr 2647 ing Lamongan. Bale Pustaka namung sade jilid I dumugi III. Boekh. Kolff. Btc. sade kumpêlit. 1 buku tamat rêgi f 3.-

Lêngganan nomêr 814. Tanggal 5 Mulud 1825 sanès taun Jimakir, nanging taun Wawu, wuku Pahang, măngsa III dhawah dintên, Sênèn Pon, 26 Agustus 1895. Yèn sampun kabênum, dhinês daggelder ugi tumut kangge ngetang pènsiun.

--- 2066 ---

Kawruh Sawatawis

Panulaking Ama Bajing.

Manawi kula pinuju dolan dhatêng padhusunan, sanadyan namung sakêclapan, nanging mêksa sagêd sumêrêp kalayan cêtha bilih para sadhèrèk dhusun sami wêkêl anênanêm, makatên punika kêtitik saking papan pakawisanipun tansah isi karangkitri warni-warni. Kados ta: kalapa, durèn, năngka, dhuku, rambutan, langsêp, mundhu, pêlêm, sawo, jêram, manggis, pisang, srikaya, mulwa, dêling, randhu utawi kajêng taun sanès-sanèsipun.

Kabêkta saking cupêting papan tuwin kathahipun ingkang katanêm, satêmah mahanani rungkuding pakawisan, mila makatên awit êpanging têtuwuhan wau kathah ingkang sami têmpuk dhatêng wit sanèsipun, upami êpanging năngka têmpuk akalihan êpang durèn, êpang durèn tumiyung dhatêng pêlêm, êpang pêlêm dados satunggal kalihan rambutan, samantên ugi wit sanès-sanèsipun kathah ingkang êpangipun anggêpok dhatêng gluguning wit kalapa utawi gandhèng kalihan papahipun.

Mênggah kawontênaning pakawisan ingkang kados makatên wau, kajawi rungkud inggih adhakan dipun ênggèni ing ama bajing, awit sami rêmên manggèn ing ngriku. Kadosdene ingkang pinanggih ing laladan Malang sisih kidul, saurutipun margi rêgènsêkap antawisipun: Krèbèt akalihan Wajak, ing ngriku kula nyumêrêpi têtanêman kalapa sawatawis kathah, gadhahanipun sadhèrèk dhusun, witipun kathah ingkang sampun inggil, tuwin sami awoh, tuwuhipun dumunung ing sasêla-sêlaning karangkitri sanèsipun, nanging eman sangêt dene sabên kalapa wau dumêgan lajêng dhawah tur sampun sami bolong saking pakartining ama bajing, amila sadhèrèk dhusun ing ngriku inggih lajêng kêpêksa sami mrihatosakên dhatêng bab punika, pratikêlipun makatên:

Sawênèh wit kalapa wau dipun dèkèki dudutan mawi tangsul panjang kaangsalakên griya, kandhang utawi pawon, supados gampil pandudutipun, dene pucuking dudutan kaangsalakên dêling satêngkêl kasigar winangun caplokan, gumandhul ing papah kalapa, dados samăngsa kadudut saking ngandhap nyuwara kêprak-kêprak. Wontên ugi ingkang migunakakên êblèg kothong, ing têngah ginandhulan tugêlan kajêng minăngka tabuh, dados yèn êblèg wau kadudut nyuwara brèng brèng, brèng brèng utawi glondhang-glondhang.

Sawênèhipun malih sabên wit kalapa, ing têngah-têngah kabungkus mawi êblèg utawi êsèng, dipun bèbèr sarta kapaku angsal wit (glugu), wiyaring bungkus watawis nyatêngah mètêr utawi langkung, pamrihipun supados bajing botên sagêd marambat ing ngriku, awit êblèg punika tumrap kuku bajing têmtu lunyu.

Nanging mênggah nyatanipun, pirantos-pirantos kados ingkang kapratelakakên nginggil punika botên wontên ingkang mitadosi, katăndha

--- 2067 ---

amanipun bajing mêksa taksih sagêd angrêrisak, inggih punika: Purunipun sumingkir ngêmungakên yèn pinuju dipun oprak-oprak kemawon, mangke manawi pandudutipun kèndêl, pun bajing inggih lajêng dhatêng malih, malah sawênèh namung umpêtan ing sasêla-sêlaning papah, kabêkta saking juligipun, danguning dangu kulina lan botên ajrih dhatêng swara goprak utawi glondhang punika wau (abêr). Măngka tiyang gêgriya punika têmtu gadhah padamêlan sanès, botên ngêmungakên têngga bajing kemawon, mila pirantos dudutan wau inggih têtêp botên patos mikantuki.

Sapunika lajêng ingkang awarni bungkus êblèg utawi êsèng, punika inggih dèrèng sapintêna pakantukipun, awit ingkang kathah pamasangipun ragi kandhapên, dados sanajan bajing wau botên sagêd minggah nurut uwit, nanging lajêng ngupados lembaran saking wit sanès, inggih punika saking êpang-êpanging karangkitri sacakêtipun ngriku, mancolot prênah sanginggiling bungkus utawi nurut papah ingkang rumiyung dhatêng wit liyanipun, dados cêkak aosipun, pun bajing mêksa taksih sagêd angrêrisak.

Yêktosipun bab panulaking ama bajing ngangge pirantos ambungkus uwit mawi êblèg punika sampun nama prayogi, nanging manawi lêrês pamasangipun, inggih punika sampun ngantos andhap-andhap, yèn sagêd malah kêdah kapara inggil, cakêt kalihan wohipun, dados bajing sagêdipun marambat namung saking papah, pramila papah wau ingkang sakintên cêcêlakan kalihan wit-witan sanès, prayogi dipun kêthoka kemawon, supados botên nuwuhakên kapitunan. Botênipun makatên inggih wit sanès ingkang gathuk akalihan papah kalapa tumuntên dipun tutuhana. Awit yèn miturut petang, sami-sami karangkitri, kalapa punika kalêbêt agêng piyambak misilipun, amargi awohipun lumintu, tanpa usum-usuman kados wit-witan sanèsipun. Badhe kasambêtan.

Nirrasa.

Sayêmbara

Nuwun awiyosipun.

College Gedeputeerden Provinciale Raad Jawi Wetan kagungan pamanggih prêlu sangêt anggêsangakên malih têmbang Jawi ing propinsi punika, sampun katitipriksa mênggah dolananipun lare-lare, wasana lajêng cêtha manawi ing pundi-pundi panggenan kawontênanipun dolanan-dolanan punika mundur sangêt. Ingkang dados sababipun botên prêlu dipun petani wontên ing ngriki, namung College Gedeputeerden anggalih prêlu ngupados rekadaya supados dolanan saliyanipun lare Jawi ing propinsi punika sampun ngantos ical, sagêda gêsang malih.

Salah satunggaling reka wau sarana ngawontênakên sayêmbara nglêmpakakên lêlagon kalihan têtêmbangan ingkang kangge lare-lare Jawi ing tanah wetan ngriki, saha malih dolanan ingkang mawi lêlagon utawi têtêmbangan.

Pranatanipun kados ingkang kacêtha ngandhap punika:

--- 2068 ---

Bab 1. Prêlu nglêmpakakên têmbang-têmbang utawi lêlagon saha dolanan ingkang dèrèng kawrat ing buku-buku ingkang samangke sampun wontên. Têmbang-têmbang, lêlagon saha dolanan wau ingkang taksih kangge lare-lare Jawi ing Jawi Wetan. Anggêr tiyang kenging tumut anglêbêti sayêmbara punika.

Bab 2. Sabên kintunan sayêmbara botên kenging langkung saking 100 iji.

Bab 3. Sadaya kintunan kêdah dipun sêrat ngangge aksara latin kalawan cêtha, langkung prayogi malih manawi dipun tik.

Bab 4. Sabên nomêr prêlu mawi katêrangan:

1. Dipun angge ing dhusun utawi jajahan pundi,

2. Kanggenipun punapa (upami kangge nglela-lela lare, kangge milang lare, cumpli utawi cumplo, kangge moyoki, kangge dolanan).

3. Lagunipun kadospundi (katêrangna mawi nut manut pranatan ing Sariswara, wêdalan s' Lands Depot van Leermiddelen, catalogus No. 4268) ugi prêlu katêrangakên punapa lagu pelog utawi slendro tuwin lagu sanèsipun malih.

Bab 5. Manawi wontên têmbang kangge dolanan utawi ingkang mawi solah dolanan utawi solah wau kêdah dipun têrangakên, saya sae malih, manawi sarana gambar.

Bab 6. Kintunan punika kêdah dipun kintunakên ing sadèrèngipun tanggal 31 Januari 1939 dhatêng Inspecteur Hoofd van den Dienst der Provinciale Onderwijsaangelegenheden ing Surabaya.

Bab 7. Kintunan punika prêlu kalêbêtakên ing amplop rangkêp kalih: ingkang jawi dipun alamati kados ing bab 6 punika wau, amplop ingkang nglêbêt mawi dipun cirèni: "Geheim" kintunan sayêmbara têmbang Jawi, lajêng namanipun ingkang ngintunakên, klayan cêtha (sanès tăndha tangan) kalihan adrèsipun pisan.

Bab 8. Kintunan têmbang botên kenging dipun sêrati namanipun ingkang nglêbêti sayêmbara.

Bab 9. Sasampunipun katampi dening Voorzitter jury (Inspecteur ing Surabaya), kintunan punika lajêng dipun nomêri urut: nama lan adrèsipun kasimpên ing kantor Inspectie; têmbangipun dipun têrusakên dhatêng para warganing jury supados dipun priksa.

Jury botên sumêrêp namanipun ingkang nglêbêti, namung nomêripun, makatên wau murih adilipun.

Bab 10. Ganjaran manut putusanipun Collega Gedeputeerden wontên f 150.- (satus sèkêt rupiyah) badhe dipun bage dening jury manut kawontênanipun sasampunipun kintunan-kintunan têmbang wau dipun priksa sadaya.

Bab 11. Tumrap sadaya kintunan College Gedeputeerden kagungan, auteursrecht, kagungan wêwênang ngimpun, saking sadayaning kintunan, ngêcapakên lan ngêdalakên. Manawi dipun dadosakên buku, College Gedeputeerden nanggêl pituwas sapantêsipun dhatêng sintên ingkang nglêmpakakên, manut putusanipun College wau.

Surabaya 22 Agustus 1938.

De Jury.

--- [2069] ---

Jaarmarkt Surabaya

[Grafik]

Gambar nginggil: Burgêmistêr Fuchter nalika mêdhar sabda pambikaking Jaarmarkt kiwa lênggah: Tuwan van der Plas, Gupêrnur Jawi Wetan.

[Grafik]

Gambar nginggil: sanjata mêsin, ingkang kapitongtonakên dening wadya dharat. Ngandhap kiwa: tiyang natah ringgit wacucal. Têngah: Tiyang mrada sinjang parangparung.

[Grafik]

Gambar nginggil: gapura lawang patukangan, ingkang amitongtonakên damêlanipun tiyang siti ing Jaarmarkt. Gambar bundêr golongan marinê ingkang amitongtonakên dêdamêlanipun sop. Ngandhap: Pandamêling sawarnining blèg, ingkang kapitongtonakên dening pabrik blèg, gadhahanipun B.P.M.

[Grafik]

Ngandhap piyambak: Salah satunggiling bango ingkang sêsawanganipun asri, karêngga-rêngga ing dilah lêstrik.

[Grafik]

--- 2070 ---

Sêratipun Petruk dhatêng Garèng

Surabaya 10 Oktobêr 1938.

Ingkang Taklim.

Wiyose, Kang Garèng, aja pisan ngrêmpêlu jêrohanamu, dene aku ora tumuli awèh kabar marang jênêng sira kakang bèi. Nanging kapriye manèh, adhimu kiyi tinakdirake dikasihi dening ingkang kuwasa, mulane dhog têka ing Surabaya, banjur didhawuhi mangkene: Ênggèr, sajêrone têlung dina iki kowe ngasoa, tak lilani: mangan enak, turu kêpenak, nanging ora kêna lunga-lunga. Kowe wêruh dhewe, Kang Garèng, aku kiyi bangsane wong nurutan, aja manèh didhawuhi ingkang kuwasa, oraa nurut, lagine dikon adhimu Makne Kamprèt bae iya mêksa nurut, yaiku dikon... nahan bon-bon toko nganti têkan ing sasi ngarêp. Jalaran saka dhawuhe ingkang kuwasa mau, sabanjure dhog têka ing Surabaya anjujug ing omahe nak-sanakku, nganti tumêkane dina Minggu aku ora mêtu-mêtu saka ngomah, sabab têrus-têrusan aku katamuan mas ajêng... pluwensah, yaiku lara panas nganggo dilanjari watuk. Dumadakan dinane Minggu aku ujug-ujug bisa mak: bêgènggèng, kanthi kontan adhimu Makne Kamprèt, lan Bu Mar banjur bae tak ajaki lunga nyang: Yarmarêk. Anggonku nulis layang iki ana ing resturan: P(oeteri B(oedi S(edjati), wong iya aku lagi nglemboni, bêstèlanaku iya sathekruk, tur iya băngsa sing: lèhêr-lèhêr, lan sing: sêhêr-sêhêr. Ora prêlu tak cêthakake ana ing kene, mundhak kalamênjingmu têrus langsir. Mara, saiki tak caritani pangalamanaku wiwit pangkat saka ing Batawi tumêkane ing dina saiki.

Kaya kang wus kok sumurupi, pangkatku têtêlu, yaiku: aku, Makne Kamprèt, utawa Bu Mar, ing dina Rêbo, tanggal 5 Oktobêr kang kapungkur iki, ing sarèhne ing dina iku uga aku wis kudu ana ing Surabaya, pangkate iya kudu nganggo sêpur kilat (eendaagsche), Kang Garèng, kaanane ana ing dalan ora prêlu tak caritakake, sabab sêpure mung têrus ngênthir prasaksat ora mandhêg-mandhêg, saka ing Bêtawi tumêkane ing Surabaya mung mandhêg ing sangang panggonan, yaiku saka ing Batawi, mandhêg ing Cikampèk, Crêbon, Purwakêrta, Kroya, Ngayoja, Sala, Mêdiun, Kêrtasana, lan Surabaya, dadi sabênêre ing sadalan-dalan mung langganan ambosêni thok bae, ewadene ana rong prakara sing prêlu tak caritakake, Kang Garèng. Kang kapisan, munggahing sêpur: gênjlup, aku têrus bukak jas, mung nganggo kêmeja bae, karêpe mono arên[2] ngirit, ora prêduli nyang awak: clêkat, clêkit, utawa hawaning kèlèk: ngiprit, ora wêruha ing wusana dadi pênyakit. Têkan ing Surabaya dadak anjêngkêlit, watuke: huk, huk, huk, thit, thit, thit. Iki jênêngane [jê...]

--- 2071 ---

[...nêngane] watuk rangkêp, Kang Garèng, ngisor karo dhuwur. Kang kaping pindho, ana ing sêpur mau, kira-kira jam 9 esuk, watakku satriya jaman modhèrên, dumadakan tuwuh, yaiku: wêtêngku klikikan anjaluk sarapan. Adhimu Makne Kamprèt banjur tak tari: Ayo, bune padha bêstèl bènsin. Wah, wong iya adhimu kuwi mula wanita kuna, prawira bangêt, Kang Garèng, tak tari mêngkono kuwi wangsulane: Êmbok, êmbok, wong yah mene kok wis ngajak bêstèl dhaharan, sarapane mau kuwi nyang ngêndi, gumunku kuwi. Aku banjur nari Bu Mar, Bu Mar ora mangsuli, nanging mung mêcucu bae, kala samono aku ora ngrêti-ngrêtia yèn Bu Mar bakune lagi mabuk sêpur. Kanthi ora mrêduli sapa-sapa, aku banjur bêstèl bae: sêga putih, bêstik, omêlèt, acar lan sambêl, têlung porsi. Barêng wis rampung, Makne Kamprèt rada megat-megot êmoh mèlu mangan, jarene: isih warêg. Dene Bu Mar, ora gêlêm babar pisan, rupane kaya wong kêsambêt ana ing prapatan, pucit bangêt. Adhimu Makne Kamprèt, gêlêm ora gêlêm, banjur tak pêksa bae tak kon ngrewangi ngêpung bêstelanaku mau, e, dilalah, barêng gêlêm mangan adhimu Makne Kamprèt kuwi, ora mung porsine dhewe, dalasan porsine Bu Mar katut dilabasake pisan.

[Grafik]

Kira-kira jam 6 luwih sêprapat, sêpur sing ditunggangi wis têkan ing sêtatsiun Gubêng ing Surabaya. Kala samono atiku ujug-ujug mak pyar lêga bangêt, awit aku wêruh sadulurku nak-sanak, jênggilêng-jênggilêng kaya Raja Tamtanus cukuran brêngos, mêthuk aku. Ing batinku: Alkamdulillah, ora kelangan dhuwit hotèl. Sabanjure aku kêtêlu banjur diboyongi ing omahe nak-sanakku mau, kang nyambut gawe dadi kurawa sêpur ing sêtatsiun Wanakrama.

Kocapa, Kang Garèng, lagi dhog bae ana ing pondhokan, aku ora mung dilèncèri, malah têrus dirangkul babar pisan dening mas lara... pluwensah. Awake têrus panas, kathik watuk rangkêp kaya sing wis tak kandhakake ing ngarêp. Wis mêsthi bae iki andadèkake bingunge tuwan rumah lan nyonyah rumah, lan sanalika kono Makne Kamprèt iya banjur têrus dibênum dadi mantri plik-plikêr.

--- 2072 ---

Wah, Kang Garèng, nalika samono nalangsaku kaya wong kang tanggane mêntas mênang lotre kae. Ing batine: tanggaku kae, bisa sênêng, main royal-royalan, main her-heran, lan ropyan-ropyan, balik aku kok mung dikon kaya mêngkene bae. Mêngkono uga pikiranaku wêktu iku: wong-wong liya padha plêsir-plêsir nyang Yarmarêk, bisa jajan sing nyamlêng-nyamlêng, bisa nonton cara Banyumase sing kanjat-kanjat, cêkake mripat lan cangkême padha panèn, balik aku jêbul mung dikon kêthap-kêthip ana ing ngomah bae. Nanging sing luwih agawe nalăngsa atiku, Kang Garèng, dene aku ora kêna angin-anginan babar pisan, dadi kudu nyang ngomah bae. Ewasamono wong-wong, mêngkono uga nyonyah rumah utawa tuwan rumah, sing padha anêksèni laraku mau, sajak padha ora pati ngandêl yèn aku iki lara têmênan. Garundêlane padha mangkene: hla kok anèh, jarene lara, wong lagine sarapan bae, kon tanduka ping têlu. Iki rak padha bae karo wong maido mangkene kae: hla wong bojone wis ayu, kathik isih nyêlir, endah-endah wong dêlap. Mara, maido sing kaya ngono kuwi apa ora salah wèsêl. Bojo ayua kae, yèn ana ing ngomah mung gawe pêgêl bae, apa wong lanang ora banjur golèk lêlipur ana ing jaba. Mêngkono uga nalikane aku lara, matane kon kudu prihatin, yakuwi le kudu nyang ngomah bae mau, wêtênge iya kudu dilêlipur sawêtara, ta, cêkake anggonku dikon tapabrata ana ing ngomah bae mau, nganti têkan dina Minggu.

Wau ta, dina Minggune aku rada ambrêgènggèng, Kang Garèng, sanadyan isih rada cêkrah-cêkruh sathithik. Sakala iku aku iya banjur leha-leha ana ing Yarmarêk.

Kang Garèng, saupama aku dikon mawas kaanane Yarmarêk ing Surabaya, sabênêre mono mèh kêna diunèkake dhuplikate pasar Gambir. Sabab sing dipitongtonake ana ing pasar Gambir, kaya ta: padhasarane S.S. yaiku lakune sêpur ing tanah Jawa, ngalonjoke ing Sumatrah, padhasaran marinê, padhasaran Indhosinah, dhangsih-dhangsih satêngah wuda saka Manillah, kumidhi Tionghwa: Sang Pisung, lan liya-liyane manèh, kuwi kabèh kayadene mung dilangsir bae nyang Surabaya. Mung bae kanggone mripat Jawa kayadene aku kiyi, isih luwih nyênêngake ana ing Yarmarêk ing Surabaya, awit tongtonan-tongtonan kabèh mau isih nganggo dilanjari tongtonan-tongtonan liyane, sing bisa gawe mantêping atine băngsa Jawa umume, kaya ta: wayang wong, kêthoprak, reyog Panaraga, andhe-andhe lumut, lan sapadhane, ing kono kayadene komitene krêsa ngrêgani têmênan nyang kagunan lan karawitane băngsa Jawa, mulane atine wong Jawa sing padha nonton ana ing Yarmarêk ing Suraya,[3] iya padha mantêp sarta mêthunthung.

Nanging, Kang Garèng, layangku samene bae dhisik, mêngko iki aku kudu budhal nyang Blora. Liya dina bae tak layangi manèh.

Adhimu, Sang Petruk.

--- 2073 ---

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès).

TANAH NGRIKI.

Panyuwun bab srimpi karaton. Ingajêng sampun nate kawartosakên, ingkang bupati ing Cirêbon, gadhah panyuwun konjuk ing Saandhap Sampeyan Dalêm Ingkang Sinuhun Ingkang Minulya saha Ingkang Wicaksana bab wirèng badhe kamainakên wontên ing pandhapi kabupatên kangge pêrlu pitulungan babagan sêsakit T.B.C. Ing sapunika kawartosakên, panyuwun wau kaparêngakên. Inggih punika wontên tiyang 21. Ingkang badhe kapitongtonakên, 1 gambyongan, 2 jogèd golèk, 3 wirèng èstri Kelaswara, 4 gambyong, 5 wirèng Srikandhi Larasati.

Babagan Justitie. R.M. Sidarjo, voorzitter Landraad Purwakarta, dados voorzitter Landraad ing Pacitan. Mr. R. Achmad wd. voorzitter Landraad Pacitan, dados tijd. buitengewoon voorzitter Landraad ing Surakarta.

Pakêmpalan bangsa Tionghwa Islam. Pakêmpalan bangsa Tionghwa Islam ing Medan, matah comite dhatêng tanah Jawi, pêrlu pados sêsambêtan kalihan pakêmpalan-pakêmpalan Islam ing tanah Jawi. Kajawi punika nêdya sêsorah wontên sangajênging golongan Tionghwa Islam ing pundi-pundi.

Badhe ngawontênakên paboyongan ing Sumatra. Wontên wartos, golonganing bangsa Walandi pranakan ingkang sampun ngadani paboyongan ing Nieuw Guinea, badhe damêl papan paboyongan ing Sumatra, amargi paboyongan ing Nieuw Guinea katingal botên dados.

Sinau dhatêng Bestuursacademie. Tumrap abdi dalêm karaton Ngayogyakarta ingkang kapiji sinau wontên ing Bestuursacademie R.Ng. Pringgo Sumarman, asistèn wêdana Prambanan.

Cacahipun têtiyang paboyongan ing Lampung. Miturut pêpetangan, cacahipun têtiyang ingkang boyongan dhatêng Lampung ing wêkdal punika wontên 19.615 jiwa. Pêprincènipun saking Cirêbon 30, Pêkalongan 2794, Banyumas 1706, Kêdhu 2068, Ngayogya 3972, Surakarta 3181, Madiun 1268, Kêdiri 2927, Jêpara Rêmbang 158, Bojonêgoro 702 tuwin Malang 809.

Propaganda sarana kêthoprak. Tumrap Gunungkidul, kawontênakên propaganda kangge pêrluning boyongan dhatêng Lampung. Caraning propaganda sarana mawi rêmbag raosan ing bab rêkaosing panggêsangan wontên ing Gunungkidul, langkung prayogi pindhah boyongan dhatêng Lampung. Ingkang gadhah tindak makatên punika tuwan controleur, pinanggihipun langkung sae.

Ingsêr-ingsêran. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Têngah, R. Danar, asistèn wêdana Brangsong, Dhistrik Kaliwungu, Kabupatèn Kêndal, Paresidhenan Sêmarang, dados adjunct-hoofdjaksa Landraad ing Sêmarang.

Rêdi Pênanggungan kêbêsmèn. Sampun sawatawis dintên, rêdi Pênanggungan ingkang perangan nginggil, katingal kêbêsmi. Rêdi Pênanggungan punika rêdi alit ing antawising rêdi Arjuna kalihan rêdi Walirang. Latunipun ingkang ambêsmi wau lajêng katingal mrèmèn mangandhap, lajêng minggah malih. Ingkang kêbêsmi wau ing panggenan ingkang inggilipun 1600 m. Pangrèh praja tuwin Pakaryan Wana lajêng tumandang badhe nyirêp, nanging tanpa damêl. Sasirêping latu, rêdi wau katingal têlas kêbêsmi.

Lampah layaran tiyang siti saya majêng. Ing Pasar Ikan, Bêtawi saya katingal kathah baita-baita ingkang labuh ingriku saking sanès panggenan, ingkang katindakakên dening bangsa Madura utawi Makasar. Rumiyin sadintênipun ingkang dhatêng 10, sapunika ngantos 30. Bab punika lajêng dados wawasanipun ingkang sami gêgayutan.

Warga Raad Indhiya dhatêng tanah paboongan.[4] Benjing tanggal 15 dumugi tanggal 31 wulan punika, warga Raad Indhiya Paduka Tuwan Kuneman têdhak papriksa dhatêng tanah paboyongan Sumatra panggenaning bangsa Eropa ing Dairilanden, tuwin paboyongan têtiyang siti ing sacêlaking Ophir tuwin Airbangis.

Pamulangan luhur pangadilan. Lulus candidaatsexamen perangan kapisan, Tuwan A.C.H. de longh, T. Banan tuwin Tuwan Werbata.

[Iklan]

Nyalonakên warga Raad Kawula. Pêrkumpulan Politiek Katholiek Indonesia nyalonakên warga Raad Kawula: Tuwan-tuwan Kasimo ing Surakarta, Haryadi ing Karanganyar, Dr. Sujito ing Munthilan, R.M. Yomo, ing Ngayogya, H.J. Juffri Nitiharjo, ing Palembang.

Congres P.I.T. ingkang kapisanan. Benjing wulan December ngajêng punika pangarsa tuwin panitraning Pêrsatuan Islam Tionghwa badhe dhatêng Tiongkok, pêrlu badhe tata-tata anggèning badhe ngawontênakên congres ingkang kapisanan, benjing wiwitaning taun 1940, manggèn ing Canton. Ingkang dados pangarsaning pakêmpalan wau Tuwan Lim Kie Chie, tuwan wau ngintên bilih tindak punika dados lantaran ajênging Islam bangsa Tionghwa.

Kêbêsmèn ing Sêmarang. Kala tanggal 8 wulan punika wanci siyang parimatan kajêng S.J.S. ing Sêmarang kêbêsmi. Kajêng ingkang kêbêsmi wontên 300 ton, têlas sadaya. Urubing latu ngantos sadalu muput. Jalaran saking bêntèripun, ngantos adamêl bengkonging ril awudput[5] aksara S, ingkang wêkasanipun adamêl kandhêging lampah. Jalaraning kêbêsmèn punapa, dèrèng kasumêrêpan.

Golongan guru. Moh. Tajudin alias Wongsoprayitno, guru bantu vervolgschool ing Gadhing, dados wd. kêpala guru vervolgschool ing Pengarengan, Dhistrik Torjun, sami Kabupatèn Pamêkasan. Sawal alias Mangunwardaya, kêpala guru, dados wd. schoolopziener, manggèn ing Majenang, Kabupatèn Cilacap. Gunawi alias Joyosusastro, guru bantu vervolgschool Jombang I pindhah dhatêng vervolgschool Jombang II. M. Supardi Wiryowijoyo, kêpala guru vervolgschool Lumajang No. 2 dados wd. schoolopziener laladan Goranggarèng, manggèn ing Goranggarèng. M. Kasanmulyadi alias Wirosugondo, kêpala guru vervolgschool Ambulu, dados wd. schoolopziener laladan Genteng, manggèn ing Genteng, Kabupatèn Banyuwangi. M. Samsidiharjo, kêpala guru vervolgschool Tuban I, dados wd. schoolopziener laladan Baurena, manggèn ing Baurena, Paresidhenan Bojonêgoro. M. Talam, kêpala guru vervolgschool Kêdiri 4, dados wd. schoolopeiener laladan Srengat, manggèn ing Srengat, Kabupatèn Blitar. M. Umar ugi nama Sastradiwirya, schoolopziener wachtgeld, dados wd. schoolopziener Sumênêp, manggèn ing Sumênêp, Kabupatèn Sumênêp.

Inggah-inggahan. M. Rakijan alias Mangunsumitro, juru sêrat klas I ing Kabupatèn Kêbumèn, dados mantri pulisi Paresidhenan Kêbumèn. M. Karmonadi ugi nama Kusumodirêjo, asistèn wêdana Jati, dados wêdana ing Kradenan, Kabupatèn Grobogan, Paresidhenan Sêmarang.

Van Deventerschool Bandung 20 taun. Kala tanggal 10 wulan punika adêging Van Deventerschool ing Bandung sampun 20 taun. Ingriku kawontênakên pèngêtan. Kathah para tamu ingkang rawuh anjênêngi.

Mr. Siswadipura botên saèstu kèndêl. Wontên wartos sumusul, bilih anggènipun Mr. R.T. Siswodipuro badhe kèndêl saking anggèning dados bupati anom ing Surakarta, botên saèstu.

--- 2074 ---

Sadranan ing Bubutan. Dhawahing wulan punika kathah tamu ingkang sami sanès nagari mêrlokakên nyadran dhatêng pasareanipun Dr. Sutomo ing Bubutan, Surabaya. Dhatêngipun para tamu wau sami numpak bus, ngantos pintên-pintên bus, saking Surakarta, Magêtan, Madiun, Paree tuwin sanès-sanèsipun.

Pamulangan luhur Pangadilan. Lulus candidaatsexsamen perangan kapisan, Tuwan-tuwan Chairul Salèh, M. Adhan tuwin R. Surojo.

[Grafik]

Pangantèn putra lan putrinipun bupati. Ingkang kacêtha nginggil punika gambaripun Radèn Ngabèi K. Hadinoto, putra Bupati Kudus, saha Radèn Ajêng S. Tirtokusumo, putri Bupati Dêmak, ingkang nêmbe-nêmbe punika kadhaupakên wontên ing Kabupatèn Dêmak.

Monsterkamer ing Surakarta. Kala dintên Jumuwah tanggal 7 wulan punika, monsterkamer Praja Surakarta kabikak, dipun jênêngi ing para priyantun garap kantor C Afd. V tuwin para juru kabar. Monsterkamer wau manggèn wontên sakilèn dalêm kapatihan. K.R.M.T. Mr. Wongsonagoro mêdhar sabda ing bab kêparêngipun praja ngawontênakên padhasaran pola-pola sawarnining barang kagunan wêdalan laladan Surakarta, ingkang dipun wastani monsterkamer. Ingriku lajêng mubêng-mubêng papriksa kanthi dipun têrangakên sapêrlunipun. Tindak punika badhe damêl ajênging panggaotan ing Surakarta.

Pêpanggihan para directeur pamulangan têngahan. Para directeur pamulangan têngahan mêntas sami pêpanggihan wontên ing Bêtawi. Punapa pikantuking rêmbag badhe kausulakên dhatêng Directeur Pangajaran. Miturut wartos, ingkang dados rêmbag ingriku ing bab tulatingsexamen klas 1 ing H.B.S., ing bab murid ingkang minggahipun voorwaardelijk, minggah klas ingkang langkung inggil, ing bab examen wêkasan, padamêlan murid ingkang kêdah dipun garap ing griya, proefwerk, repetitie, fonds, bab panêdha malêbêt A.M.S. tuwin H.B.S., pratelan buku-buku, tataning wulangan, dhatêng ing klas tuwin wanci rêmbagan. Bab punika katingal wigatosipun.

Mr. Abdul Mutalib. Mr. Abdul Mutalib, pangarsa Landraad ing Madiun, ingkang badhe kapindhah dhatêng sabrang, awit saking panyuwunipun, kaparêngakên botên saèstu kapindhah dhatêng sabrang, saèstunipun kapindhah dados pangarsa Landraad ing Wonosobo.

Motor mabur kaganggu ing jawah. Kala ing dintên Slasa kêpêngkêr wanci sontên, ing Jawi Kilèn jawah dêrês, kala punika motor mabur ingkang anggêgana saking Cililitan dhatêng Bandung, sadumugining sanginggil parêdèn Bandung nuju jawah dêrês, motor mabur kêpêksa wangsul dhatêng Cililitan. Têtiyang ingkang numpak tuwin post lajêng kabêkta sêpur.

Lindhu kêncêng. Kala dintên Slasa kêpêngkêr, wanci jam 4.45 enjing, ing Mênado kraos wontên lindhu kêncêng sangêt, dangunipun 2 mênit, salajêngipun dipun sambêt lindhu ingkang botên sapintêna, wanci jam 8.15. Observatorium ing Bêtawi ugi nyathêt lindhu saking Mênado.

Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan têdhak Surabaya. Sampeyan Dalêm Ingkang Sinuhun Kangjêng Sultan sampun rawuh ing Surabaya nitih sêpur kilat, dipun papag asistèn residhèn 2. Ing station kathah sangêt tiyang ningali.

Warga Provinviale Raad. Tumrap Jawi Wetan ingkang katêtêpakên dados warga Provinviale Raad, Tuwan-tuwan M.F.M. van Klooster, guru Mulo ing Madiun tuwin Tuwan W. Verploegh Chasse, agent Javasche Bank ing Surabaya. Tumrap Jawi Kilèn ingkang dados R.A.A. Suryadi, Bupati Cirêbon.

Papriksan cacah jiwa. Cobèn-cobèn nacahakên jiwa ing Cirêbon sampun katindakakên. Secretarising commissie cacah jiwa Dr. P.H. Angenent anjênêngi saha nindakakên punapa cara-caranipun. Sasampunipun wontên ngriku sapêrlunipun, Dr. P.H. Angenent lajêng dhatêng Babadan.

NAGARI WALANDI.

Prins Bernhard sampun kondur. Kala tanggal 9 October punika, Sri Paduka Prins Bernhard sampun kondur saking Jerman.

Kasangsaran baita. Kapal pamisayan ulam ing Scheveningen nalika wangsul saking misaya ulam haring, jalaran ing kala punika nuju angin agêng, kapal wau katêmpuh angin, natap pongol palabuhan, kèrêm. Rahayu wontên kapal pirantos mitulungi kasangsaran, Zeemanshoop, wontên tiyang 11 sagêd kêtulungan, nanging wontên 3 ingkang kêlajêng tiwas.

EROPA.

Kêtênggêl bêbaya paprangan. Miturut wartos saking Barcelona, wontên sêpur ambêkta tiyang numpak, kaprênah 20 mil sawetan Tarragona dipun dhawahi bom saking gêgana ngantos nêm rambahan. Wontên tiyang ingkang tiwas 60, kêtaton 100.

Jerman nyambuti arta dhatêng Turki. Ministêr-ministêr Jerman tuwin Turki sampun adamêl prajanjian, ingkang suraosipun Jerman nyambuti arta dhatêng Turki kathahipun 150.000.000 Reichsmark, pêrlu kangge sadhiya dêdamêl tuwin babagan panggaotan.

Campuhan ing Palestina. Miturut wartos saking Jeruzalem, campuhing wadya Inggris, kalihan golongan Arab ing Jordaan taksih rame. Kathah golongan Arab ingkang tiwas jalaran dipun têmpur wadya Inggris saking gêgana, sarana migunakakên sanjata mêsin, ingkang dipun lêpasakên saking gêgana ingkang botên sapintêna inggilipun.

Jendral mayor Peeff dipun pistul. Jendral mayor Burlgarije Peeff kala tanggal 10 wanci sontên dipun pistul ing tiyang dumugi ing tiwas. Ing kala punika Jendral Peeff nuju badhe dhatêng dalêmipun ministêr paprangan. Miturut katrangan, ingkang mistul wau tiyang preman, nanging wontên katrangan bilih ingkang mistul wau opsir. Salajêngipun tiyang ingkang mistul wau, ngangkah pêjah piyambak. Ajidanipun Jendral Peeff, Mayor Stoyanoff nandhang tatu. Wêkasan tiyang ingkang mistul kêcêpêng, nama Vassoff, botên ngakên sababipun punapa dene gadhah tindak makatên.

Nata Inggris badhe têdhak Canada. Wontên wartos, Nata Inggris sakalihan marêngakên anggènipun ngaturi premier Canada, badhe têdhak Canada benjing tanggal 1939.

ASIA.

Liulin kêrêbat golongan Tionghwa malih. Wadya Tionghwa sampun sagêd ngrêbat Liulin panguwaos Jêpan. Liulin punika antawis 20 km saking tapêl-watês Honan kalihan Hupeh. Wadya Jêpan ingkang wontên Liulin cacah 2000 dipun têlabung saking wingking. Kajawi punika wadya Tionghwa ugi sagêd ngrêbat Hsiuchi, prênah kidul wetan Liulin antawis 10 km. Wadya Jêpan ing Hsintien sampun rêsik.

Jêpan badhe nêmpuh sisih kidul. Miturut wartos saking Hongkong, wontên kapal Jêpan cacah 70 labuh ing sunglon Bias. Kapal-kapal wau angandhapakên wadya wontên ingriku. Salajêngipun badhe nêmpuh saking ngriku.

Wadya Tionghwa unggul. Miturut wartos saking Hankow, wadya Tionghwa nêmpuh wadya Jêpan sakalangkung sêrêng ingkang sami manggèn ing margi sêpur Peiping-Hankow, kaprênah sakidul Sinyang, wadya Jêpan tiwas 200. Wontên wadya Tionghwa campuh kalihan wadya kapalan Jêpan ing Luliang, ingriku wontên wadya bêbantu Jêpan jumêdhul ing Chiulikwan, kapalan tuwin dharat cacah 200. Nanging wadya Tionghwa gita nanggulangi saking sanès panggenan. Ungguling wadya Tionghwa adamêl gambiraning golongan sanès. Ing papan paprangan pinanggih kèbêkan bangke, dêdamêl Jêpan kathah ingkang kêjarah. Gêlaripun wadya Tiongkok kalêrêsan, tansah sagêd ngurung wadya Jêpan.

--- 2075 ---

Wêwaosan

Anakipun Tarsan.

Pêpiridan saking buku karanganipun Edgar Rice Burroughs.

22

Sanadyan Jak wau mêntas nindakakên makatên, ewasamantên botên rumaos anglampahi dosa. Awit gêsang ing wana punika ingkang dados pathokanipun: sintên ingkang kuwasa, inggih punika ingkang gadhah wêwênang. Ingkang makatên punika sampun rumasuk ing balung sungsumipun sintêna kemawon, ingkang dêdunung wontên ing wana, botên mrêduli kewan utawi manusa, sanadyana manusa ingkang angsal pangajaran pisan. Jak mangrêtos, saupami piyambakipun ngantos karumiyinan, botên sande piyambakipun têmtu dipun pêjahi dening tiyang wanan wau. Gêsang wontên ing salêbêtipun wana punika, botên wontên satunggiling makluk ingkang kêdah linuwaran saking bêbaya pêjah. Satunggal-satunggalipun namung gêsang sapisan, amila kêdah anjagi kawilujênganipun piyambak-piyambak, ing măngka taksih kathah malih ingkang kêdah lêstantun gêsang. Jalaran saking punika, sintên ingkang kêlimpe, inggih amanggih pêjah. Ingkang punika, ingkang dados wêwatonipun gêsang wontên ing wana, saya kathah mêngsah ingkang dipun pêjahi, saya utami tumrap piyambakipun piyambak. Jalaran saking punika, anggèning Jak sagêd mêjahi tiyang wanan kados ingkang kacariyosakên wau, botên lajêng rumaos dosa, malah lajêng mèsêm. Sasampunipun wacucal lepar ingkang dipun angge dening tiyang wanan wau din[6] copot sarta dipun angge piyambak, Jak lajêng sêsarêngan kalihan Akut anglajêngakên lampahipun nêdya ngupadosi golonganipun kêthèk bangkokan bangsanipun Akut. Sarêng lampahipun wau lumêbêt ing wana bêbondhotan, ujug-ujug lajêng dumugi ing papan ingkang ngênthak-ênthak awujud kadosdene satunggiling kalangan, kalangan punika wujudipun mèh sami kalihan papan ingkang sok dipun pigunakakên kangge papan pahargyan dening kêthèk-kêthèk bangkokan, sarta ingkang sampun nate dipun alami piyambak dening Tarsan, bapakipun Jak, watawis taun ingkang sampun kapêngkêr.

Ing sarèhning ing kala punika sampun kasaput ing dalu, Jak tuwin Akut lajêng sami ngaso wontên ing wit-witan agêng ing sacêlakipun kalangan ngriku. Dèrèng ngantos dangu anggènipun sami tilêm, kalih-kalihipun lajêng sami kagèt tangi. Jalaran ing katêbihan ujug-ujug kamirêngan suwara glêgêr-glêgêr rame. Sanalika punika Akut lajêng mangrêtos suwara punapa ingkang kamirêngan saking ngriku punika, sarta lajêng wicantên dhatêng Jak makatên:

Hla, kae apa golonganing kêthèk bangkokan. Saiki lagi rame-rame sarta jêjogedan nganggo têtabuhan kang nyuwara dhêm, dhêm. Ayo, Korak, anake Tarsan, padha marani golongane dhewe.

Watawis wulan ingkang kapêngkêr, ing sarèhning Akut botên sagêd nyêbut namanipun Jak kanthi cêtha, lajêng pados nama mêndhêt saking basanipun golonganing kêthèk bangkokan. Salajêngipun Jak lajêng dipun sukani nama: Korak dening Akut. Miturut basaning kêthèk bangkokan, Korak punika atêgês: tukang mêmêjahi. Tumrapipun Jak, nama ingkang makatên punika pancèn inggih sampun mathuk sangêt. Awit sasumêrêpipun Akut, salaminipun wontên ing wana ngriku, dèrèng nate wontên makluk ingkang nandhingi Jak, ingkang botên kalampahan dipun pêjahi dening Jak. Jak utawi Korak, sanalika punika inggih lajêng tangi saking anggènipun lèyèh-lèyèh wontên ing pang kalihan lendhehan ing wit agêng wau, salajêngipun nuntên mandhap saking wit-witan, sarta lajêng tut wingking lampahipun Akut.

Ing sêmu Akut bingahipun kalangkung-langkung, lampahipun gêrêng-gêrêng rêrikatan satêngah ngadêg. Dene ingkang dipun ênêr ing prênahipun suwara ingkang rame wau. Makatên ugi pun Jak, ing sêmu inggih katingal bingah sangêt. Tăndha yêktinipun: salêbêtipun lumampah mawi rêngêng-rêngêng têtêmbangan kados nalika taksih sêkolah. Pancèn yêktos, ing kala punika Jak rumaos ayêm lan sênêng, awit ingkang tansah dados pangajêng-ajêngipun inggih punika sagêda kêmpal kalihan golonganing kêthèk bangkokan, badhe tumuntên kalêksanan. Punika [Pu...]

--- 2076 ---

[...nika] atêgês: piyambakipun badhe gadhah griya ingkang gumathok, sarta sanak sadhèrèk kathah. Salaminipun Jak ngumbara turut wana ngantos pintên-pintên wulan wau, sanadyan dhatêng tiyang sêpuhipun botên nate supe, nanging prasaksat piyambakipun lajêng botên patos èngêt malih dhatêng griyanipun piyambak. Gêsangipun ing kala rumiyin, dangu-dangu lajêng namung kadosdene impèn kemawon, botên kados lêlampahan ingkang sayêktos. Niyatipun ing sakawit anggènipun daya-daya tumuntên sagêda wangsul dhatêng Inggris, sarêng tansah botên sagêd kalampahan kemawon wau, lajêng prasaksat ical babar pisan, awit rumaosipun, mokal bilih niyatipun wau sagêda kasêmbadan.

Langkung malih sarêng anggadhahi pangajêng-ajêng badhe sagêd kêmpal kalihan golonganing kêthèk bangkokan punika, lajêng botên gadhah gagasan malih nêdya wangsul dhatêng Inggris. Awit kajawi badan tuwin pikiranipun, sajatosipun Jak punika sampun nama kêthèk, botên beda kadosdene sarênganipun lumampah, inggih punika pun Akut, kêthèk bangkokan.

Saking bingah-bingahipun ing kala punika Jak ujug-ujug nabok sirahipun Akut. Akut ragi nêpsu, nanging ugi satêngah gêgujêngan. Akut ambalik saha lajêng mringisakên untunipun, tanganipun kalih ingkang panjang kaslonongakên nêdya nyandhak badanipun Jak. Lan botên watawis dangu, kados padatan, Jak tuwin Akut lajêng sami gêlut-gêlutan, banting-binanting, jotos-jinotos, tuwin cokot-cinokot, nanging anggènipun cokot-cokotan wau botên yêktosan, ngêmungakên ethok-ethokan kemawon. Manawi kalêrês makatên punika, limrahipun Jak lajêng migunakakên kaprigêlanipun bantingan ingkang dipun sinau ing kala sêkolah. Kapintêranipun Jak ingkang makatên punika, ugi lajêng katiru dening Akut. Kosokwangsulipun Jak ugi kathah anggènipun angliyêr kasagêdanipun Akut.

Namung wontên saêbabab,[7] inggih punika: boksên, pratikêlipun jotosan, ingkang Akut botên sagêd niru, măngka Akut punika ingatasipun kewan kalêbêt pinunjul. Manawi Akut anêmpuh kadosdene banthèng kataton, ujug-ujug dipun jotos dening Jak ing irung utawi ing lêmpèngipun, saking kraos sakit, Akut sok lajêng kagèt lan kêdandapan. Limrahipun, Akut sok lajêng nêpsu saèstu, lan nêdya ngêmpakakên siyungipun kanthi yêktosan dhatêng mitranipun ingkang dipun trêsnani sangêt wau, awit sanadyan Akut punika sampun anjilma sangêt, nanging taksih têtêp kêthèk, satunggiling kewan ingkang galak lan cêpak nêpsunipun.

Ing dalu punika Jak botên migunakakên kaprigêlanipun jotosan, namung bantingan kalihan gêgujêngan kemawon. Nanging dèrèng ngantos dumugi anggènipun gêgêlutan wau, ujug-ujug sami mambêt gandanipun sima tutul. Sanalika punika inggih lajêng sami kèndêl anggènipun bantingan wau. Ing kala punika sima tutul ngadêg wontên ing sangajêngipun ngriku, angawasakên anggènipun Jak lan Akut gêgêlutan. Jak tuwin Akut lajêng anggêrêng sêmu purun. Sanalika punika sima tutul lajêng kesah saking ngriku.

Salajêngipun Jak sarta Akut nuntên anglajêngakên lampahipun ngênêr dhatêng prênahipun suwara: dhêm, dhêm, ingkang rame punika. Saya cakêt saya sora suwaraning dhêm dhêm. Dangu-dangu sagêd kamirêngan gêrêng-gêrênging kêthèk-kêthèk bangkokan ingkang sawêg sami jêjogedan, makatên ugi ambêting kêthèk bangkokan saya cêtha. Saking gambiranipun, badanipun Jak sakojur andharêdhêg, wulu githokipun Akut sami ngadêg, inggih saking gambiranipun wau. Pancèn inggih nyata, tumraping manusa utawi kewan, manawi sawêg gambira utawi nêpsu, punika titikanipun mèh sami kemawon.

Tanpa nyuwara Jak tuwin Akut mindhik-mindhik anyakêti papanipun ingkang kangge kêmpalan kêthèk-kêthèk bangkokan wau. Salajêngipun anggèning nêdya nyêlaki papan ngriku wau kanthi lampah turut wit-witan sarta botên tilar kaprayitnan. Awit ing pundi-pundi limrahipun wontên pajagènipun. Saking sêla-sêlaning gêgodhongan ing ngriku Jak ujug-ujug sumêrêp kawontênan ingkang adamêl ngunguning manahipun. Tumrap Akut, kawontênan ingkang makatên wau, namung nama limrah, nanging tumrap Korak alias Jak, kenging kawastanan têtingalan ingkang nêmbe sumêrêp. Rahipun Jak muntap aningali têtingalan ingkang ngedap-edapi punika. Ing têngah-têngah wontên kêthèk bangkokan èstri tiga cacahipun sami nuthuki kêndhangan, salajêngipun kêthèk-kêthèk bangkokan sanès-sanèsipun sami pêncolotan ngubêngi kêndhangan wau. Dening padhanging rêmbulan, wujudipun têtingalan punika, katingal anggêgirisi. Badhe kasambêtan.

--- 161 ---

No. 41, 12 October, Taun IX

TAMAN BOCAH

INGKANG NGÊMBANI : BU MAR

KAWÊTOKAKE SAMINGGU SAPISAN DENING BALE PUSTAKA BATAVIA-CÈNTRUM. RÊGANE SATAUN f 1.50, KÊNA KABAYAR SABÊN 6 SASI SAPISAN, BAYAR DHISIK. LÊNGGANAN KAJAWÈN LÊLAHANAN.

WONG PICAK KARO WONG LUMPUH.

Kowe mêsthi wis padha wêruh dongènge wong picak karo wong lumpuh. Ing buku wacan sêkolahan wong ana. Kae ta, sing dikandhakake jarene padha rukune. Sing picak dikon nggendhong sing lumpuh, sing lumpuh dikon nuduhake dalan sing picak. Banjur padha bisa ngêmis mrana-mrana, nêkani omahe wong-wong sing pantês dijaluki. Ora kaya maune: sing lumpuh mung nglosod bae, ngêntèni yèn ana wong liwat. Sing picak trutusan angon swarane uwong.

Jalaran saka rukune mau, olèh-olèhane iya banjur mundhak, mundhake akèh, cukup dipangan, malah ana turahane.

Pancèn rukun iku bêcik.

Nanging rêgêjêgan utawa padu karo kanca iku iya sok ana paedahe. Tuladhane iya wong lumpuh karo wong picak mau. Sabab dongènge wong lumpuh karo wong picak iku ora mung samono, ora mung kaya sing kok wêruhi, ana tutuge manèh. Mangkene banjure:

Sawijining dina kanca loro, wong picak karo wong lumpuh mau padha mbakar wêlut, arêp dipangan barêng. Sing mbakar Si Lumpuh, nanging Si Picak iya nunggoni. Sasuwene padha nunggoni bakaran, kêtungka ingon-ingone kucing têka. -Sanajan wong ngêmis wong iya padha duwe kasênêngan, ingu-ingu barang- Têkane kambi nggondhol bathang ula, tur ula mandi. Si Lumpuh pancèn sok nggalap[8] mênang. Wêruh kucinge têka nggawa bathang ula, atine mêtu gagasane sing ala: Bèn, bathang ula iku dakbakare, mêngko dakwèhne Si Picak, wêlute dak pangane dhewe.

Têmênan, bathang ula banjur diilokake dibakar. Barêng wis matêng, wêlut dipangan dhewe, bathang ula diulungake kancane. Si Picak ora nglêgewa yèn sing diulungake iku bathang ula; malah bungah dene kancane ngalah, wêlut siji diwènèhake dhèwèke kabèh. Enggal-enggal dicakot... Kocapa, barêng dicakot wisane ula mêtu, klêbu ing cangkêm, rasane kêmranyas panas. Si Picak kagèt. Mamahane sing ana ing cangkême enggal diutahake, têrus dikipatake nganggo tangane têngên. Wis mêsthi bae anggone ngutahake utawa ngipatake mau kambi gowèr-gowèr, nguman-uman kancane. Sawise tangane diênggo ngipatake utah-utahan mau, banjur gênti diênggo ngusapi êluhe, sabab nalikane cangkême krasa kêmranyas, iku saking kagète, matane nganti mêtu luhe. Nanging kocapa, barêng matane diusapi nganggo tangane kang isih gupak utah-utahan ... byar, sanalika bisa mêlèk. Ayake sabab kêna ing wisa ula mau. Byaring matane, wêruh Si Lumpuh ngêthêkut ngijèni bakaran wêlut, atine saya panas. Saking ora sabare ... cêg, Si Lumpuh disikêp bangkèkane, dijunjung... banjur dibrukake ing gêni. Gênti kocapa Si Lumpuh, saking kêdah-kêdahe arêp sumingkir saka ing bêbaya, dilalah sikil sing sêlawase urip ora kêna diênggo nggulawat, nalika iku kêna dicêkangkangake, ngakahi gêni ... slamêt ora kêcêmplung ing bakaran.

Kaya apa kagète Si Picak wêruh Si Lumpuh bisa ambrêgagah. Mangkono uga kaya apa kagète Si Lumpuh wêruh kancane plorak-plorok matane. Cêkake kowe ora bisa

--- [162] ---

ngira-ira, wong padha durung nglakoni. Nanging kagète mau banjur malih dadi apa?... Dadi bungah. Yaiku barêng padha ndêlêng awake dhewe. Pungkasane loro-lorone padha marani kancane, banjur rangkul-rangkulan kambi angguguk nangis saking... bungahe.

Esuke wong loro mau padha marèni olèhe ngêmis, niyat padha ngetokake kamurahaning Allah, sabab wis padha diparingi sikil waras, mata waras.

Kuwi lo, tuladhane, yèn sok padu iku iya ana paedahe.

Bu Mar.

LÊLAKONE PAK SURA.

Nalika jamane K.G.P.A.A. Mangkunêgara kang kaping IV ing Surakarta, ana wong aran Pak Sura. Pak Sura mau duwe cacad, yaiku pincang. Anuju sawijining dina, nalika K.G.P.A.A. Mangkunêgara lagi lênggah piyambakan ana ing pandhapa, priksa Pak Sura, banjur ditimbali, didangu kaanane. Pak Sura iya ngunjukake. Barêng uwis banjur didhawuhi ngêntèni sadhela.

[Grafik]

Pak Sura mènèhake layang lan dhuwit marang Rêsa.

Ora antara suwe K.G.P.A.A. Mangkunêgara maringake layang, dhawuhe, layang mau supaya diwènèhake Dêmang Gêdhangkrang ing Gêduwang. Dene Pak Sura diparingi sangu f 1.50. Pak Sura matur sandika nuli mangkat.

Ana ing dalan Pak Sura ngrêsula, awit lakune rêkasa, mangka Gêduwang iku adoh bangêt. Kabênêran ora antara suwe kêpêthuk karo Rêsa yaiku kancane. Sawise takon-tinakon Pak Sura kandha: Rêsa yèn gêlêm dikon mènèhake layang mênyang dêmang ing Gêduwang, dene sangune bakal diwènèhi saparo. Rêsa saguh, dhuwit lan layange dijaluk, banjur mangkat.

Satêkane ing Gêduwang, layange diwènèhake mênyang pak dêmang. Sawise diwaca, pak dêmang takon karo Rêsa, apa wis ngrêti surasane layang? Rêsa mangsuli, durung. Pak Dêmang banjur kandha, yèn surasane layang mau dhawuh, supaya sing nggawa layang iku diolèhake anake wuragil, sarta yèn wis didhaupake, supaya banjur disowanake mênyang Surakarta.

Cêkake rêmbug, lêt sawatara dina manèh Rêsa banjur didhaupake karo anake Dêmang Gêdhangkrang kang wuragil. Sarampunge gawe banjur enggal-enggal sowan mênyang Mangkunêgaran. Barêng K.G.P.A.A. Mangkunêgara priksa yèn ngantène dudu Pak Sura, banjur ndangu. Rêsa ngaturake apa anane. K.G.P.A.A. Mangkunêgara duka bangêt, awit Pak Sura nglirwakake dhawuh. Nanging Rêsa malah diganjar sarta didhawuhi ngaso.

Pak Sura barêng krungu yèn Rêsa dadi mantu Dêmang Gêdhangkrang ing Gêduwang, bangêt gêtune, dene layang mênyang Gêduwang dhèk biyèn kae ora ditêrusake dhewe, mung saka wêgah kangelan sathithik.

Suhartie, Kroya.

CANGKRIMAN AWUJUD TÊMBANG.

Pucung.

I. Wontên wujud, kasap, mèk-êmèkanipun, | Jênar warnanira, | Mratah saindênging Indi, | Tuhu asri, ngrêrêngga tanah Indiya. ||

II. Anèhipun, yèn ngêlih wujud puniku, | Gambira abrêgas, | Ndêngèngèk katiyup angin, | Silir-silir karya lamlaming wardaya. ||

III. Nanging lamun, tuwuk wêtêngira sampun, | Tumungkul mêmêlas, | Bangêt sungkawa kaèksi, | Nanging karya sukanya sagung pra janma. ||

Kusiyah, Purwokêrto.

--- [163] ---

[Lanjutan dari hlm. 164: WOHING KAWÊKÊLAN]

Gurune banjur kandha: "Wis, kono, ditêgor, alon-alon. Slamêt, slamêt."

Tundhunan gêdhang mau banjur digotong bocah papat, sawise disisiri, banjur didumake ing bocah-bocah, kawratan kabèh, padha sênêng.

Wiwit mau Kirja rumasa, lan ing batin muni dhewe mangkene: "Pancèn wong nênandur kuwi bêcik bangêt. Saya kang diawaki dhewe ngene iki. Dadi samubarang pagawean iku yèn durung dilakoni, durung kêna diarani ala bêcike."

MÊRAK (COHUNG).

Manuk mêrak iku iya jênêng cohung, nanging ana sing kandha, jare mêrak iku kang wadon, cohung kang lanang, ora beda kayadene babon karo jago.

Kandhane wong kang wis tau wêruh, mêrak iku yèn ana ngalas, yèn nyuwara ngêgèt-êgèti, unine: oo-hoo-hung, ana kang ngarani unine mau: cohung, malah uni mau, kang anjalari manuk mau jênêng cohung.

Jare yèn ana ngalas gêdhe, sabane cohung iku cêdhakan karo macan, sabên ana cohung mencok ing wit-witan, nandhakake ingisoring wit mau ana macane. Anane mangkono, satêmêne cohung iku ngarah sisaning macan. Dadi sabên ana macan mangan, sisane banjur dilorod si cohung.

Cohung iku iya sok diingu ing uwong, kanggo cul-culan kayadene pitik ngono. Tumraping bocah sok têtêmbangan, kanggo moyoki cohung mau, unine mangkene:

Cohung, ora gombak ora kuncung, | anggêpe kaya tumênggung. | Ora jogan ora longan, | anggêpe kaya pangeran.

Jare cohung iku yèn diwadani mêngkono banjur nêpsu, buntute banjur mêkrok, kaya kang kacêtha ing gambar. Dene mêkroking buntut mau diarani: ngigêl. Dene ngigêl mau, tumrape pitik diarani èrèk.

ÊNDHOG KÊBO.

Dêmang ing padunungane Johan Budiman ngundang carike, banjur kandha: "Carik, jarene Johan Budiman iku julig bangêt. Ning arêp dakcoba, arêp dakgawe guyon. Jajal bujukên supaya dhèwèke gêlêm mrene. Kandhanana yèn kêboku wadon "ngêndhog". Êndhoge gêdhe. Takkon mrene supaya ndêlok êndhog mau, lan prêlu arêp daktakoni, êndhog mau ngalamat apa lan apa kasiyate."

Carik mangkat. Satêkane ing omahe Johan Budiman, banjur ngandhakake prentahe dêmang mau.

Johan Budiman mangsuli kanthi ulat sumèh, nanging sajak nyênyamah: "Dintên mênika kula botên sagêd sowan, jalaran ayam kula Brahma sawêg "wawrat", malah samênika sawêg nyakiti, badhe manak. Kula êntosi lairipun rumiyin. Mila matur kemawon, sampun dados panggalih. Dene bab tigan punika dados ngalamat: srêngenge badhe mlêthèk saking kilèn, toya mili mênginggil. Dene kasiyatipun: yèn kacêmplungakên ing sêgantên, toyanipun dados tawa; yèn kadèkèk ing dharatan, gagak ingkang wulunipun cêmêng dados pêthak; yèn kasimpên ing griya, ingkang nyimpên dados tiyang ahli goroh."

--- 164 ---

WOHING KAWÊKÊLAN.

[Grafik]

Ana sawijining pamulangan kang murid-muride padha dikon nênandur. Ing nalika lagi wiwit, akèh bocah kang aras-arasên, saka durung kulina. Suwe-suwe barêng bocah-bocah mau wis kulina, iya banjur padha sênêng, saya barêng wêruh tandurane wiwit urip. Nanging iya ana bocah kang têtêp ora sênêng.

Ing pamulangan kono ana murid, jênênge Kirja, bocahe lêmu, anake wong rada kêcukupan. Kirja nalika diwulang nênandur, batine grunêngan mangkene: "Yèn mung nênandur bae, pêrlune sêkolah, apa, la bok ana ngomah bae wis ora kurang pagawean. Anane aku sêkolah iki rak saka kêpengin arêp dadi sêkripêr."

Gurune ing pamulangan kono ngêrti marang kêkarêpane Kirja kang kaya ngono mau, mula tansah digrètèhi, supaya dhêmên nênandur.

Kocapa barêng sawatara sasi, têtanduran ing pakarangan pamulangan kono wiwit ketok nyênêngake. Ing kono ana wit gêdhang raja kang montong, ora ndlomok gêdhening tuntute mèh sacêthing kang gêdhe. Bocah-bocah padha alok: "Tuntut samono kuwi kêna diarani ratuning tuntut, gêdhange mêsthi salêngên-lêngên."

Kirja wêruh tuntut kaya ngono mau, ing batine iya gumun, anggone nyawang nganti suwe. Ing kono gurune marani karo kandha: "Gêdhe ya, Ja."

Kirja : "Inggih, agêng sangêt."

Guru : "Ya kuwi wohing kawêkêlanmu kabèh, lan kowe ngêrtia, anane tuntute nganti samono gêdhene, kuwi rak jalaran saka bêciking pangupakarane, kopèn rabuke, kaya kang kok tindakake. Kowe dhewe bae kapriye, anggone awakmu waras, lêmu, karêp nyambutgawe, rak iya saka diupakara, ta. Coba aku kandhanana, sing diarani ngupakara awak kuwi kapriye, anu, piridna awakmu dhewe bae."

Kirja : "Inggih, kula punika ajêg anggèn kula adus, nêdha kula botên nate kapintên."

Guru : "Na, kuwi ora beda wit gêdhang iki, anggone bisa awoh kaya ngono kuwi iya jalaran kêrêp dirêsiki sapanunggalane kaya kandhaku mau. Kowe sênêng ora nonton wit gêdhang kang awoh kaya ngono."

Kirja : "Wah, rêmên sangêt, iba benjing manawi suluh."

Guru : "Wis saiki kowe tak pasrahi, besuk yèn lirangane wis êntèk, tuntute buwangên, jênênge ditajini. Besuk yèn wis tuwa brongsongên.

Kalakon, Kirja nindakake apa pakone gurune. Barêng gêdhange wis tuwa dibrongsong bago, sabên dina Kirja niliki.

Sawijining dina, nalika Kirja niliki brongsongan, gêdhange wis ana kang kuning rong ulêr. Kirja sênêng bangêt, batine : "Ah, besuk yèn wus kuning kabèh bae tak matur pak guru."

Têmênan, barêng lêt saminggu, gêdhang satundhun mau wis kuning kabèh, gêdhene salêngên-lêngên. Esuk-esuk Kirja sawise ambukak brongsongan, banjur matur marang gurune : "Punika pisangipun sampun jêne kados rêmbulan."

Ing kono guru karo bocah-bocah padha niliki, lan padha barêngan alok : "Toblas, toblas, iki gêdhang apa, nèh."[9]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	Surabaya. (kembali) Surabaya.
2	arêp. (kembali) arêp.
3	Surabaya. (kembali) Surabaya.
4	paboyongan. (kembali) paboyongan.
5	awujud. (kembali) awujud.
6	dipun. (kembali) dipun.
7	saêbab. (kembali) saêbab.
8	ngalap. (kembali) ngalap.
9	Dilanjutkan pada hlm. 163. (kembali) Dilanjutkan pada hlm. 163.