Kajawèn, Balai Pustaka, 1928-08-11, #192

Ăngka 64, 23 Sapar Taun Alip 1859, 11 Agustus 1928, Taun III.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1133] ---

Ăngka 64, 23 Sapar Taun Alip 1859, 11 Agustus 1928, Taun III.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu.

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Adining Sawangan

[Grafik]

Para maos kados sampun sagêd manggalih piyambak, manawi pinuju amriksani kawontênanipun sawangan ingkang nêngsêmakên, asring andadosakên kayungyunaning panggalih. Ing nginggil punika gambaripun talaga ing Coba, tanah Batak, ingkang pinggiripun kêbak sawangan adi.

--- 1134 ---

Raos Jawi

O, Awrat Sangêt Mênggah Sêsanggèning Tiyang Nêtêpi Wajib

Yèn tiyang sampun mêngkoni anak bojo utawi bale griya, limrahipun kawastanan sampun gadhah wajib, nanging botên ngêmungakên punika kemawon ingkang nama tiyang sampun gadhah wajib. Sanajana taksih lêgan dumugi lare pisan, manawi sampun gadhah pandamêl utawi panindak ingkang mêsthi kêdah katindakakên sabên wêktu ingkang katamtokakên, punika inggih nama sampun gadhah wajib. Ananging ing andharan ngriki namung nyariyosakên tumraping tiyang ingkang sampun mikir mênggah katêntrêmaning mêngkoni anak semah utawi bale griya tuwin sapanunggilanipun, murih sagêda dados pêpèngêting manah sawatawis, tumrap para ingkang sami nindakakên kuwajibanipun sadaya prakawis ingkang kêdah dipun sanggêmi.

[Grafik]

Ngêcèt sarana ăndha kados nginggil, punika nyamari.

Ing sawênèhipun tiyang manawi ningali kuli nglabur pipaning pabrik gêndhis, krêtêg-krêtêg ban sêpur ingkang inggil, utawi mênara tuwin sapanunggilanipun, ing manah amasthi gadhah raos ênir-ênir, awit tumut nguwatosakên ambokbilih tukang labur wau dhawah saking ngriku, utawi nyamarakên pêdhoting tampar ingkang kangge nêncang bangkekanipun, jalaran saking inggiling barang ingkang dipun labur. Ing batos amastani bilih padamêlan punika sasat botên ilok katindakakên dening tiyang, malah sawênèh ngantos kawêdal wicantênipun makatên: dhuh Gusti nyuwun ngapura, kok mêmêlas têmên kowe sadulur tukang nglabur, anggonmu golèk sêga sapiring minăngka isining wêtêng têka nganti korewangi nancang bangkekan, munggah mènèk samono dhuwure, kathik anggawa piranti kanggo ngêcakake gawene, adhuh, saiba susahe anak bojomu, saupama kowe nganti tiba saka kono bakal dadi apa, tur ambokmanawa balanjamu ora nyumbuti, ah têka ngêrês bangêt atiku.

Mênggah ngêrêsing manah ingkang makatên wau pancèn botên anèh, tumrap ingkang botên kulina nyipati punapa malih nindakakên. Ananging mênggah salêrêsipun: tiyang ingkang kawawa ngantos gadhah kuwanèn angêcakakên padamêlan ingkang angêmar-êmari manah, upaminipun kados kasêbut nginggil, punika nama pilihan, tandhanipun botên sok tiyang kaconggah mêrdamêl ingkang makatên wau, kajawi ingkang sampun kulina nyipati utawi nindakakên, [nindaka...]

--- 1135 ---

[...kên,] samantên wau namung kaanggêp padamêlan limrah.

Punapadene langkung utami malih tumraping tiyang ingkang kêdah nêtêpi kuwajibanipun, kala angêcakakên damêl mawi gadhah katekadan utawi pêpunton: murih sagêda kacêkap punapa bêtahipun, jalaran ngagêsang punika masthi kêdah nyambut damêl, sanadyana ingkang samantên punika kalêbêt awrat-awrating tiyang kajibah ngupadosakên napakah[1] ing anak bojo murih sagêda têntrêm ing gêsangipun, tur ingkang makatên wau botên prabeda kalihan tiyang ingkang nyambut damêl lêlayaran ing sagantên utawi para prajurit ingkang nuju wontên samadyaning paprangan, tuwin sapanunggilanipun. Punapa malih juru nglampahakên motor mabur ing awang-awang.

Pramila ingkang makatên punika nama awrat-awrating nêtêpi wajib. Tiyang ingkang nêtêpi wajib sampun asring pinanggih ing ungêl-ungêlan Jawi makatên: nora mamang ing kêtêl rungkud guwa gothaka yêkti sinasak, macan galak banthèng ngamuk kinêmbaran, bobote kajibah kudu nêtêpi wajib, aja manèh lara, nadyan tumêkèng lena nora bakal mundur. Samantên pêpuntoning manahipun tiyang ingkang nêtêpi wajib kanthi eklasing batos, jêr sampun samêsthinipun mênggahing tiyang ing Jawi punika kêdah nêtêpi punapa ingkang dados sêsanggêmanipun, watonipun anggêr tumindak ing margi ingkang lêrês, tanpa nyalèwèng utawi sêmang-sêmang, tur kanthi pangatos-atos. Para sagêd sampun nyêbutakên bilih tiyang pêjah, manawi pêjahipun jalaran saking anggènipun ngêcakakên padamêlan ingkang sampun kuwajibanipun, punika nama pêjah sae.

Kados andharan ing nginggil punika nama sampun limrah wontênipun wiwit saking pêpangkataning kuli dumuginipun pangkat luhur pisan, ing ngandhap punika wontên malih cariyos ingkang kenging kangge têpapalupi tumrap tiyang ingkang nêtêpi kawajiban saha sêsanggêmanipun, tur mungguh saèstu minăngka kadosdene pola:

Lêlampahanipun Prabu Usinara, kalihan pêksi Nara ingkang nêdya nyuwun pangayoman ing sang prabu. Kawajibaning ratu ingkang minulya piyambak punika kaparêng angayomi sadhengah ingkang sami wontên ing dalêm wêwêngkoning kaprabonipun. Kacariyos wontên dewa kêkalih, Sang Hyang Endra kalihan Bathara Agni, karsa anyobi sêtyanipun Sang Prabu Usinara dhatêng kuwajibanipun, Sang Hyang Endra mancala warni pêksi alap-alap, dene Bathara Agni dados pêksi dara, sasampunipun sami santun warni, alap-alap ambujêng dara, mila dara lajêng ngupaya pangayoman dhawah ing pangkonipun sang prabu. Alap-alap umarêk sarwi matur manawi pêksi dara punika sampun pinasthi dados jarahanipun, sang prabu botên marêngakên amargi awêwaton pasêksèn, dene dara wau nyuwun pangayomanipun ratu ingkang amêngku ing praja wau, kacariyos pun ala-alap umatur pratela manawi kecalan têdhanipun, punika ugi kawajibaning ratu kêdah angayomi kawulanipun ingkang badhe pêjah kaluwèn, sang prabu botên karsa angêculakên dara saking pangayomanipun, pramila dhawuh badhe nglintoni têtêdhan sanèsipun, ananging kaparingan punapa kemawon botên narimah. Wasana alap-alap ugi purun nampèni [nampè...]

--- 1136 ---

[...ni] manawi kaparingan lintu daging sariranipun sang prabu ingkang bobotipun sami kalihan wawrating dara, sang prabu marêngakên, mila lajêng ngiris sariranipun kadèkèk ing traju kasisihan pêksi dara, ananging taksih anjomplang awrat daranipun, ngantos marambah kairisakên malih, nanging mêksa awrat daranipun, ngantos saliranipun têlas dagingipun, sadaya kadèkèk ing traju. Sanalika wau dewa kêkalih lajêng sami ngejawantah. Sarta paring nugraha dhatêng sang prabu, dene sang prabu kadugi nglilahakên sariranipun piyambak kangge lintunipun titah ingkang nyuwun pangayoman ing panjênênganipun (pêthikan saking Mahabarata).

Minăngka panutuping karangan punika, sasampuning maos cariyos ing nginggil raosing ciptanipun ingkang damêl gubahan: O, awrat sangêt mênggah sêsanggêmanipun tiyang ingkang mulus manahipun nêdya nêtêpi wajib, nanging ing bab punika kanggening kula, inggih nêtêpakên kamungguhan kanggening ngagêsang. Pramila mênggahing panyuraosipun para ingkang sami karsa anggatosakên măngsa-borong, wontên kakiranganipun mugi sampun kirang ing pamêngku.

Nirrasa

Tumpang, Malang

Kawruh Warni-warni

Pangudaraos

Sampun kathah para sêpuh ingkang sok angojahakên, nalika taksih sugêngipun Radèn Ngabèi Rănggawarsita pujăngga agêng ing Surakarta nate ngêndika kados uran-uran ing ngandhap punika:

[Pocung]

Duk rumuhun wus ana pocapanipun | Ki Rănggawarsita | pujăngga Surakarta di | sung pêpali mring kang ngadhêp kalamăngsa ||

pra siswaku rungokna iki ujarku | ing sapungkur ingwang | wus tan ana malih-malih | kang gumanti antuk namaning pujăngga ||

têmênipun wong pintêr akèh satuhu | nora kurang-kurang | kana-kene amênuhi | mung cacade tan duwe pulung pujăngga ||

kutha agung kutha alit datan kantun | jroning desa-desa | wong pintêr blasah ngêrobi | wasisira wus tan pae lan pujăngga ||

emanipun yèn ngikêt ukara amung | rada pinarkosa | anggêr olèh tiba dhongdhing | nora mikir urute ingkang carita ||

manisipun wong ngikêt ukara iku | nadyan rada wadhag | anggêr urut kang rinakit | nora parlu purwakanthi dèn pilala ||

sukur-sukur purwakanthine kang mathuk | iku kang prayoga | karya manising palupi | yèn tan bisa aluwung barès kewala ||

dadya patut tur ta nora gawe bingung | mring kang samya maca | wit kang maca durung bangkit | ewuhaya dene masih tidha-tidha ||

wosing rêmbug yèn tan nalar kang tinurut | luwung nora maca | sayêkti tan dadi pikir | tiwas buwang măngsa larang tanpa karya ||

dhuh ki pocung

--- 1137 ---

emanên si kaki pêngung | ngungkat-ungkat nalar | lare alit dèn pamèri | tiwas-tiwas mung gawe bingunging nalar ||

ngrasa tuwuk sadèrèngnya praptèng pucuk | luwung ngombe wedang | wedang bubuk gula pasir | pacitane kang mathuk roti martega ||

sukur-sukur utamane nganggo susu | kang durung camboran | rasane tur lêgi gurih | pan mangkono kang aran antuk wirama ||

pasthi mathuk kadya kêthuk kang thinuthuk | thukuling wirama | kêthuk papat kênong siji | kênong catur găngsa gêng tinatap sigra ||

yêkti mathuk dadya nora gawe gidhuh | kang ngudhoni swara | Gambirsawit dèn bawani | Rarabentrok salendro pathête sanga ||

mangkya umum kaole kang samya bêsus | gêndhing warna-warna | mawi mandhêg dèn sindhèni | saya mathuk kinanthi tibaning pada ||

wit puniku saking wasise bok cepluk | bisa ngarah pada | wolak-walik dudut ati | têtirunên kang mangkono dimèn tata ||

aja amung waton dadi kobrak-kabruk | mêsakna kang nelad | yèn kabacut kongsi dadi | bakal bubrah kaum mudha kang kapradhah ||

dipun emut aja mung anggêre ngidung | tiwas gawe wirang | wirang apa dèn golèki | ngelingana yèn satriya tanah Jawa ||

yêkti bêsus ngikêt ukara kang patut | ing sêkar macapat | gêndhing agêng wus tan kari | praptèng pada tinampenan ing pradăngga ||

yèn wus mathuk kang mangkono dadya turut | kanggo mulang putra | tinurut atur prayogi | ingkang aran wus lêbda ngikêt ukara ||

nora saru dèn rungokkeka[2] karungu | nadyan liyan băngsa | wus pasthi padha ngarani | têmbang Jawa dhasar pantês pinilala ||

Uran-uran ing nginggil punika mugi sampun kagalih punapa-punapa, awit namung kangge nglêlantih anggèn kula sinau ngikêt têmbang, amila manawi wontên kauning ukara, namung nyuwun pangaksama dhatêng para maos.

I Ing Cyang

Ing Blitar

[Grafik]

Radèn Mas Adipati Cakrawardaya, Bupati Cilacap ingkang sampun pènsiun, seda. Layon kasarèkakên wontên ing Cilacap. Bidhaling layon saking kabupatèn, kathah para luhur ingkang sami nglayat.

Suwargi ingkang bupati wau anggènipun ngasta pakaryan praja sampun 46 taun, kapetang Bupati Cilacap ingkang jumênêng kaping sakawan, saha sampun angsal bintang êmas agêng, songsong jêne, punapa dene bintang O.O.N.

--- 1138 ---

Bab Kasarasan

Soroting Surya

Ing salêbêtipun panti usada, kêbak racikan jampi maneka warna ingkang migunani kangge nyarasakên sawarnining sêsakit. Sadaya jampi wau sagolongan agêng kathah ingkang ngêmu wisa, utawi ingkang abên-abênanipun pancèn saking wisa, upaminipun kininê ingkang dados jampinipun malariyah, punika sajatosipun wisaning kinah, ingkang dayanipun ambêbayani sangêt, manawi ngantos kaladuk saking takêranipun, sagêd damêl tiwasipun ingkang nêdha. Makatên ugi tumrap sawatawis jampi sanès-sanèsipun, kathah ingkang pinangkanipun saking wisa utawi barang ingkang ambêbayani. Mila manawi dhoktêr ngusadani sêsakit utawi jampi-jampi ingkang pinangkanipun saking panti usada (apotik) panganggenipun mawi tinakêr sapintên mêsthinipun sarta ingkang kêdah dipun èstokakên dhatêng sadaya tiyang.

[Grafik]

Soroting srêngenge ingkang damêl kasarasan.

Kajawi jampi racikan kados ingkang kula andharakên ing nginggil wau, wontên malih jampi ingkang dumados saking kuwasaning kodrat, inggih punika soroting surya. Usada punika limrah kemawon, sanès barang ingkang awis rêrêgènipun sarta angèl pikantukipun, ewadene dayanipun agêng sangêt dhatêng kasaraning badan, kêkiyatanipun nyarambahi dhatêng ingkang sampun kataman ing sêsakit, utawi kangge kasarasaning badan supados sampun ngantos katrajang ing sêsakit.

Mênggah dayanipun surya kalihan kasarasan, têtelanipun sagêd katitik saking kawontênanipun tanêm tuwuh sarta sato kewan, ingkang sami botên angsal soroting surya ingkang nyêkapi. Têtuwuhan ingkang thukul ing papan ingkang botên kasorotan surya, tuwuhipun tamtu manglung nalosor dhatêng papan ingkang wontên sorotipun. [so...]

--- 1139 ---

[...rotipun.] Ing sangandhapipun kêkajêngan agêng botên wontên thukulanipun rumput utawi sanèsipun, sanajana katanêman punapa kemawon tuwuhipun tamtu botên sagêd subur, mênggah ingkang dados jalaranipun ing papan wau ayom, soroting surya kirang nyêkapi kangge gêsangipun têtuwuhan ingkang badhe thukul ing ngriku. Beda kalihan têtuwuhan ingkang gêsang ing papan bêntèran, ingkang sabên dintênipun gampil angsalipun pêpadhang ingkang nyêkapi, tuwuhipun sagêd subur andêmênakakên, ewadene manawi lajêng kapindhah dhatêng papan ingkang pêtêng botên nate angsal soroting surya, wujudipun malih dados jêne, dene gêsangipun botên sagêd lêma kados suwaunipun. Makatên ugi kewan-kewan ingkang pangupakaranipun rêkaos angsalipun pêpadhanging surya, wusananipun dados kewan ingkang gêringên sarta gampil kacandhak ing sêsakit.

Mênggah yêktosipun, soroting surya punika dayanipun agêng sangêt dhatêng indhaking agêngipun badan, saya ingang[3] tumrap dhatêng lare-lare utawi neneman, botên beda kados ingkang andayani dhatêng tanêm tuwuh. Kajawi punika, ugi sagêd damêl pêjahipun kruma-kruma ingkang dados wêwinihing sêsakit, asring kemawon dipun wontênakên panitipriksa dening para sarjana kasarasan, tumrap tiyang sakit ingkang wontên ing pantiraga,[4] ingkang manggèn ing kamar ing blak-bêlakan, inggih punika ingkang gampil pikantukipun padhang soroting surya, langkung enggal sarasipun tinimbang ingkang manggèn ing sawênèhing kamar, ingkang jandhela sarta lawangipun tinutup kemawon.

Tiyang ingkang gadhah sakit cêkèk utawi watuk garing, inggih punika satunggiling sêsakit ingkang angèl sangêt jampenanipun, prayogi sangêt manawi angsal soroting surya ingkang nyêkapi. Mila manawi miturut pitêdahipun dhoktêr, tiyang ingkang sakit cêkèk, yèn siyang kêdah kapapanakên ing sajawining griya, kadamêlakên papan pangisisan sangandhapipun kêkajêngan ingkang ayom, mênggah pamrihipun supados angsal pêpadhang soroting surya ingkang nyêkapi. Wosipun kathah sangêt sêsakit ingkang mayaripun utawi sagêdipun saras, prêlu angsal piotulungan saking soroting surya.

Surya punika gadhah daya bêntèr lan pêpadhang, makatên ugi gadhah daya ginaib ingatasing donya punika lan sagèd damêl gêsangipun sadaya titahing Pangeran. Kawruh ingkang makatên punika botên namung mirid saking kawruh kasarasan, ingkang umumipun dipun angge ing wêkdal samangke kemawon, malah ing dalêm jagading Kajawèn kita, ugi wontên wêwêdharaning pitêdah ingkang larasipun angêplêki kalihan wêwarah kawruh kadhoktêran. Swargi Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara Ingkang kaping 4 mêdhar wêwarah tumrap dayanipun surya lan sadaya planit ingkang sami ambabar sorot, kawrat wontên ing buku sêkar-sêkaran gerongipun gêndhing Rajaswala, kawêdharakên makatên:

surya căndra daru kartika samya | amadhangi jagad raya wimbuh wèh martana | sakèhing dumadi ||

Kadospundi mênggah suraosipun ungêl-ungêlan wau, para maos tamtunipun botên kêkilapan, [kêkila...]

--- 1140 ---

[...pan,] inggih punika surya, rêmbulan, andaru sarta lintang-lintang punika sami madhangi jagad punika, sarta damêl gêsangipun sadaya titah. Sumăngga kalarasa, mangke rak sagêd cundhuk plêk kemawon, cocog kalihan kawruh kasarasan kados ingkang kula andharakên ing nginggil.

Punika gunanipun dene griya kadamêl ingkang kêdah padhang, kathah jandhela sarta lawangipun, botên liya kajawi murih supados angsal padhang saking soroting surya ingkang nyêkapi, ingkang kêbak usada minăngka tuking kasarasan kangge gêsangipun sadaya titah. Amargi saking punika, ngakathah kados lajêng sagêd anggalih piyambak, mênggahing sadaya rekadaya kangge panjagi ingkang tumrap dhatêng kasarasaning angga, ingkang pinangkanipun saking daya soroting surya wau.

K. M. Sasrasumarta.

Ekonomi

Andèrès Wit Kalapa

Tiyang andèrès wit kalapa punika sok ugi wontên tiyang ingkang ngramakakên, tiyang andewa. Têmbung makatên punika namung mêndhêt saking kawontênanipun ngriku, manawi mirid saking padhalangan, dewa punika sagêd ngambah jumantara, utawi kayanganing dewa punika nginggil. Mila inggih mèmpêr manawi tiyang andèrès punika manawi pinuju mathangkrong ing wit, prasasat kados dewa wontên ing kayangan, sagêd amawas ing keblat.

Andèrès punika satunggiling pandamêlan ingkang rêkaos tur ajêg, tiyang andèrès punika kaanggêp satunggiling pandamêlan ingkang asor, mênggah anggènipun mastani asor wau inggih wontên lêrêsipun, jalaran lăngka mênggah tiyang kacêkap utawi para sagêd sami andèrès. Namung angèngêtana bilih jaman êmbah rumiyin tumrap tiyang tani andèrès punika kangge lampah kaprihatosan, kangge anglèlèr badan, mangke yèn andèrèsipun sagêd amêdal lêgènipun kathah, punika anandhakakên manawi rijêkinipun kathah. Namung pamanggih makatên punika kalèntu, mênggah salêrêsipun tiyang andèrès punika botên gampil, kêdah ingkang okol-akal (nalar), tiyang andèrès punika badan kêdah rosa lan saras, kêdah mangrêtos dhatêng kêkarêmanipun wit ingkang kadèrès, botên kirang wit dipun dèrès suta sagêd mêdal lêgènipun kathah, sarêng dipun dèrèn naya dados suda mêdalipun, têrkadhang malah dados pêt botên mêdal babarpisan, jalaran punika saking tanganan, wontên ingkang andèrès sagêd mêdal punika tiyang ingkang sugih kringêt, namung sayêktosipun tiyang andèrès punika kêdah ngyêktosi pakarêmaning wit.

Tiyang badhe wiwit dèrès punika, naminipun ambakali, [a...]

--- 1141 ---

[...mbakali,] wit kalapa ingkang badhe kadèrès kêdah dipun rêsiki tapas utawi bongkot mancungipun ingkang garing-garing, tataranipun kêdah ingkang kêrêp utawi radi lêbêt, lajêng angêgarna manggaripun ingkang cêkapan, lajêng kaurutan kantun ucêngipun, mancungipun lajêng dipun tangsuli mawi tangsul iratan, awis kêrêping tangsul lêt satunggal satêngah dim, untingan wau namanipun wala, wala lajêng kaêrut mangandhap angontèl pisang, manawi sampun wayu sadintên kalih dintên lajêng kadèrès. Bumbung ingkang kangge andèrès punika milih dêling ingkang panjang rosipun, bumbungipun ing nginggil kasukanana tampar kangge canthelan. Tiyang andèrès kêdah sabuk tampar kasukanan bangkol, patrapipun bangkol wontên ing bangkekan wingking, bumbung lajêng kacanthèlakên ing bangkol, sadèrèngipun bumbung kedah kasukanan apu (kapur) sakêdik, kamurwat kalihan wêdaling lêgènipun. Apu ingkang kangge andèrès punika, kêdah dipun sukani laru (campuran) kayu lêgi, utawi kulit manggis, sampang lan sanèsipun. Jalaran manawi kêkathahên apu dadosipun gêndhis mêndho.

[Grafik]

Wit kalapa ingkang wanci kadèrès.

Arit (bêndho) ingkang kangge ngiris wala naminipun dèrès, dèrès punika kêdah namung maligi kangge ngiris wala, botên kenging kaangge ngiris barang sanèsipun wala, pangirisipun wala kêdah mubêng dhapur parawolon, manawi sampun lajêng kaancêpi bumbung, cangkêming bumbung katutup ing tapas, supados botên kalêbêtan tawon utawi kewan alit-alit, tikus, cêcak lan sanès-sanèsipun. Sadintên sadalu kapènèk kaping kalih, minggah mandhap tamtu ambêkta bumbung, wala ingkang badhe kasantunan bumbung kêdah kairis malih, pangirisipun namung watawis samilimètêr, tiyang andèrès kêdah pratitis dhatêng wêdaling lêgèn, jalaran wit kalapa punika wontên ingkang wala kaêgarakên ênèm kirang mêdal lajêng kaêgarakên sêpuh dêrês wêdalipun, sanadyan pangirising wala inggih makatên, wontên ingkang nêdha pajêg, wontên ingkang tigasan pancing.

Tiyang andèrès punika kêdah ingkang ajêg, enjing sontên mêsthi dipun pènèk, samăngsa lêt anggènipun mènèk botên kok wêdalipun wau tikêl, malah dados sudanipun, tur lêgènipun dados baul, lêgèn baul punika raosipun kêcut, upami dipun damêl gêndhis dados gulali, lêgèn baul punika namung kangge cokak.

Siswamiharja, Pundhong.

--- 1142 ---

Waosan Lare

Trêsna ing Wong Tuwa

VII

Sêtya kêtêmu adhine.

[Dhandhanggula]

wong sing ngrungu angguyu ing batin | ora ngira panjaluke Sêtya | dene mung mangkono bae | iya banjur diturut | ora suwe ana wong ngirid | uwong wedok wis tuwa | mripate ngêmbêng luh | sauwise cêdhak Sêtya | ora kêna diampêt banjur anangis | Sêtya kêrasa-rasa ||

Sêtya nuli clathu alon lirih | sampun êmbok prêlune punapa | anangisi tanpa gawe | tiyang wontên ing mungsuh | anangise botên dayani | mindhak malah mêmirang | tiwas damêl guyu | luwung biyung apasraha | ingkang têrus ing galih sampun abêkti | dhatêng raosing trêsna ||

awit kula lan pun biyung pêsthi | pêpisahan botên sagêd selak | milanipun ing samangke | prayogi dipun pupus | Sêtya nuli ambrabak nangis | biyunge saya-saya | nangis sênggruk-sênggruk | karo clathu mêgap-mêgap | o ya ta lah ênggèr Sêtya kowe kuwi | trêsnamu saya cêtha ||

ora ilang anggonku angindhik | wiwit jabang tumêkaning tuwa | ajêg trêsnamu saprene | iku jênêng bêgjaku | duwe anak bisa bêktèni | nanging kapriye Sêtya | gonku lila têrus | awit ngatasing wong tuwa | anak iku ora ana gêdhe cilik | mung ajêg krasa padha ||

wiwit biyèn tumêka saiki | kaya isih ajêg dadi bocah | durung ketok mundhak gêdhe | Sêtya nuli calathu | sampun êmbok sampun pun galih | mindhak saya kêrasa | lan kula saèstu | saya èngêt ing wong tuwa | pikantuke mung badhe ngêndhêg-êndhêgi | tekading manah kula ||

lah punapa prêlune ing galih | angèngêti kasêtyaning anak | o punika sayêktose | mung wajib namanipun | yèn ta kula angrumaosi | malês dhatêng wong tuwa | nama sèwu luput | dene kados tiyang utang | tur yèn nyata kapetang makatên ugi | mindhak damêl rumasa ||

badhe nyuda kasêtyaning ati | dening anak agadhah rumasa | sagêd nguwalkên utange | măngka mênggahing biyung | kawalêsa dumugi pati | măngsa badhe êsaha | dados lêrêsipun | sêtyaning anak punika | petangipun namung manjing pangabêkti | malês sihing wong tuwa ||

ora suwe ana wong marani | Sêtya banjur enggal-enggal nyapa | hèh Jalêmbung ngapa mrene | kowe kuwi mungsuhku | dene nganggo nglabuhi nangis | Jalêmbung nuli kăndha | balêkak-balêkuk | wêruhanmu anu Sêtya | kowe kuwi jênêng wong nêmu bilahi | sing ora ngira-ngira ||

ing mêsthine kowe ora ngrêti | yèn anggonmu nêmoni sangsara | ditawan sadulur dhewe | mandhêg Sêtya cêlathu | lo kapriye kandhamu kuwi | atiku durung padhang | kăndhaa sing urut | Jalêmbung nuli carita | karo ngucêk-ngucêk mata mrêbês-mili |

--- 1143 ---

lirih ananging cêtha ||

ing dhisike aku ora ngrêti | nalikane awakku dibandhang | dadi wong kaya mangkene | kulina gawe rusuh | ing batinku lumuh nglakoni | nanging kapriye Sêtya | sapira kuwatku | yèn arêp nyulayanana | lan karêping wong akèh kang golong siji | mêsthi bakal sangsara ||

barêng aku wis kulina bêcik | karo uwong panggêdhening brandhal | jêbule adhimu dhewe | aku wis kêrêp tutur | bêcik ayo padha marèni | nanging adhimu Sêtya | sajak ora gugu | manawa saka rumasa | kasampiran panguwasane saiki | anggêdhèkke kamurkan ||

nuli ana wong anom marani | kaduk brêgas brêngose nylakênthang | nyongat kaya patil lele | ing kono si Jalêmbung | banjur lunga karo anjawil | Sêtya ngrêti sasmita | atine krasa pyur | tanpa kêdhèp gone nyawang | panitike suwe-suwe ora pangling | yèn adhine Si Tekad ||

barêng cêdhak wong mau nakoni | priye iki dene pijêr crita | ora ana wis-uwise | Sêtya rumasa ewuh | gone arêp wiwit mangsuli | wusana banjur nekad | amangsuli sêru | hèh kowe prêduli apa | kuwasamu bok iya aja ngregoni | bêktiku nyang wong tuwa ||

ing patute kowe iku mêsthi | uwong anom kang lali wong tuwa | kêtutup kadrajatane | dadi mangkono mau | bisa gawe pêtênging ati | yèn ta èlinga mokal | tega anyênyaru | wong kang arêp nêmu siksa | anêmoni biyunge sing dadi ati | kang kêtêmu wêkasan ||

yèn ta kowe karasa ing ati | ing rasane biyung iba-iba | arêp kelangan anake | wis dilalah dhèk mau | uwong anom sing têka kuwi | atine nuli krasa | eling marang biyung | cat-catan wis lawas pisah | karo manèh babarpisan uwis pangling | mung thukul ing pangrasa ||

uwong anom banjur clathu lirih | ing mêsthine aku ya rumasa | lan ngêrês angrasakake | Sêtya nyêla calathu | yèn ta kowe angrumasani | atimu milu krasa | sèwu ing pitulung | awit yèn kowe lalia | ing rasane trêsna nyang biyung ngèmpêri | jênênge ora mokal ||

awit gonmu pisah wiwit cilik | nadyan eling mêsthine cat-catan | rak ngono ta sabênêre | wong anom brêbêl êluh | ing batine saya ngèlingi | si Sêtya nyundhul kăndha | kabèh aku wêruh | kowe iku rak Si Tekad | hèh wong anom kowe elinga tumuli | dêlêngên iki sapa ||

lah wêruha uwong wedok iki | sing wujude abangêt mêmêlas | kuwi rak biyungmu dhewe | aku iki kakangmu | ngono kuwi yèn koakoni | dene yèn kowe mêksa | lali sakarêpmu | lah ing kono sanalika | uwong mau banjur mara anyêdhaki | lan banjur asêsambat ||

kêbangêtên biyung aku iki | nganti lali mênyang ing wong tuwa | karo mênyang kakang kowe | bok răndha sênggruk-sênggruk | saka durung patia ngrêti | Sêtya tumuli kăndha | gulo kuwi biyung | harak anakmu Si Tekad | bok warăndha banjur nangis jêrit-jêrit | nyang ati ngêrês krasa ||

--- 1144 ---

Rêmbagipun Sêmar, Garèng Lan Petruk

Bab wêwatêkaning satriya

VII

Sêmar : Ing saiki aku tak nutugake rêmbugku ing ngarêp, bab wêwatêkaning satriya, dene wêwatêkaing satriya kang ăngka 7, dadi kang pungkasan dhewe, yaiku: kudu omah-omah sing gêdhe.

Petruk : Kuwi aku pancèn mathuk têmênan, awit saka ujare para ahli kuwarasan, omah kuwi anggêr saya gêdhe, iya saya agawe kuwarasan, awit ambêgan banjur kobèt, tandhane yèn aku andhèrèk Bandara Arjuna nyang Ngastina, la kuwi sing tak sênêngi manggon ana pandhapa, banjur klekaran, ing sarèhning pandhapane jêmbar, wêtuning ambêganaku iya ora numbuk-numbuk utawa ora suk-sukan, ananging banjur bisa plêsir dhisik nyang pandhapa, nuli kluyuran mênyang nglatar, banjur blas mumbul ing awang-awang awor mega putih.

[Grafik]

Garèng : We, lha, wong mêndêm gadhung têmênan, ngandhakake ambêgan têka dicara kayadene ngandhakake barang sing ana nyawane. Karêpe ngono arêp ngandhakake prakara kuwarasan, bab kobèting pamanggoning uwong, têka banjur ngandhakake kobèting hawa nganti têkan mega barang. Kuwi rak jênênge wong umuk ora nganggo watês. Mungguh satriya kudu omah-omah sing gêdhe kuwi karêpe kira-kiraku mangkene: prêlune ngalingi anggone sugih prabotan, aja nganti barang-barange pating bêthêthêk ora tata, karo manèh prêlu kanggo ngromahi yèn ana gawe-parigawe, katêkan dhayoh akèh bisa kobèt, nèk arêp tayuban, arêpa nylindir sakêmênge, iya isih ombèr bae. Beda karo kahanane jaman saiki, omah rupêk-rupêk, ngarêpane mung cukup didokoki kursi papat meja siji, yèn kadhayohan rada kaladuk bae, banjur bingung golèk panggonan, nèk tumrap wong sing pancèn ora kêconggah nyewa omah sing gêdhe, kuwi ora prêlu dirêmbug manèh, balik sing bisa, ananging mêksa manggon omah sing rupêk, la kuwi rak nelakake bangêt, yèn bêbudène wong Jawa, kang wis misuwur ing saindênging jagad, jalaran saka bêcike, yaiku: anggone dhêmên lan migatèkake bangêt nyang dhayoh, wis ilang.

Petruk : Lha wong kowe, Rèng, Rèng, anggonmu ora wêruh nyang lakuning jaman têka kêbangêrên, jaman saiki kiyi kabèh-kabèh rak kudu sarwa pangiritan, la nèk jaman saiki uripe dicara jaman kuna, sarana mrêlok-mrêlokake bangêt karo dhayoh, we, la, sida nyêkêl bathok turut èmpèr omah têmênan. Mulane [Mula...]

--- 1145 ---

[...ne] aku dhewe, jalaran saka kapêksa manut ing jaman mau, anggonku omah-omah iya kanthi ngirit-irit, iya kuwi paturon ngiras panulisan, ngiras kamar dhahar, nyandhing bêdhiyan lan anggodhog wedang, tur kabèh kêna disambi karo klekaran.

Sêmar : Wis, wis, aja kok bacutake rêmbugmu, yèn dirungokake ing wong liya, mundhak ngisin-isinake bae. Awit omongmu karo-karone padha bênêr kabèh, omah rumpêk jalaran nêdya ngudi marang pangiritan, iya bênêr, mung bae aja nganti kaladuk kaya dene omonge Petruk mau, awit kang mangkono kuwi rak ora jênêng omah-omah, ananging nusuh. Dene omah-omah gêdhe jalaran arêp ngudi mênyang kuwarasan, kuwi iya mathuk, arêp ngudi mênyang pakolèhing pasrawungan iya mathis. Ananging satriya kudu omah-omah sing gêdhe, kuwi karêpe ora kok satriya kudu banjur manggon ana ing omah kang gêdhe wujude, o kuwi ora pisan-pisan, ananging karêpe: satriya kudu kêdunungan ati jêmbar, bisa nampani sarupaning rêmbug, ora bakal kakurangan papan.

Petruk : Mêngko dhisik, Ma, aku arêp nyêlani atur, bab kiyi ora prêlu kok dhawuhake manèh, sabab kêrêp bae aku sak sore nganti diulêmi kêndurèn wong sapuluh, wong samono kèhe mau, rêmbuge dak tampani kabèh, ora ana sing dak tolak, awit ing wêtêngku kene masa bakala kakurangan papan...

Sêmar : Lho, kok banjur nyandhak bab badhogan mêngkono. Bisa nampani sarupaning rêmbug, kuwi dudu rêmbug diajak kêndurèn, nanging têgêse: sanadyan dijak rêmbugan ing bab kawruh apa bae, bisa nampani, ora liya jalaran saka jêmbare kawruhe, dene karêpe: ora bakal kakurangan papan, kuwi ora kok wêtênge bisa kalêbon badhogan rupa-rupa, ananging jalaran saka sugihing kawruh, diajak caturan apa bae, mêksa ora kakurangan papan, yaiku tansah bisa anjawab bae. Cêkake dadi ora ana sêsake, lan sapa sing bisa nglakoni mangkono mêsthi didohi ing godhaning ati, wêkasan bisa mêpêrake mênyang kamurkan.

Petruk : Ma, yèn prakara kamurkan kuwi anggonku nyingkirake wis suwe bangêt, têgese nglumuhi para padu, coba andangua Kang Garèng, dhèk apa aku tau mangsuli unine wong nagih utang mênyang putramu kiyi, sosoting uwong mlêbu saka kuping têngên dak wêtokake kuping kiwa, malah wis tau aku digêbugi wong akèh prakara didakwa kanggonan ikêting tăngga, jalaran kêsampèl lèmbèhanku, iya tak pilalah mlayu, coba apa ana wong sabar kaya aku kiyi.

Sêmar : Lah ya wong kowe, Petruk, ya wis bênêre duwe tekad sing kaya mangkono. Sabab dhèk kapan anggonmu wêruh marang pangajaran utawa tata-kramaning satriya. Mula ya wus bêgjaku, dene duwe anak lanang lêngkung-lêngkung kaya kaluwung, têka mung dadi gêguyon, o, ya puluh-puluh kapriye manèh. Mangkene, ya, gèr, pancèn [pancè...]

--- 1146 ---

[...n] ya angèl têmênan wong sing arêp kanggonan watak satriya kaya kang wus dak antarake kuwe, kurang-kurang bêgjane, malah dadi cacading uripe. Ora liwat rèhning aku lan kowe kuwi, bangsaning anthapan, cêkak budine, cêpak mèlike sing sapele, amung anggêre ora bangêt-bangêt uripe dadi pocapaning liyan, iya wis jênêng madya. Wis thole ayo padha bubaran ngaso.

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès

Wontên pawartos, mantri kewan ing Kêbumèn tuwin Karanganyar sami kautus ing pamarentah dhatêng Kalkutah, prêlu tumbas babon menda gibas, badhe dipun branahakên wontên tanah Jawi.

Ing bawah Klirong, Karanganyar, Kêdhu, wontên tiyang gadhah anak mêdal tiga, nanging biyungipun tiwas jalaran sakit sanès, lare-larenipun taksih sami wilujêng, dipun upakara wontên ing griya sakit Kêbumèn.

Benjing tanggal 29 wulan punika dumugi 4 Sèptèmbêr, pakêmpalan Mardiharja ing Wanasaba badhe ngawontênakên tèntunsêtèling ing bab têtanèn, ngupakara kewan, katabêrèn tuwin sanès-sanèsipun, ugi mawi dipun dèkèki pêkên dalu, saking pambiyantunipun B.O. T.H.H.K. tuwin I.E.V. bêbathènipun rêsik badhe dipun bage dhatêng pakêmpalan-pakêmpalan wau.

Awit saking dhawuhipun pamarentah, ingkang bupati Garut supados têtêp ngasta pakaryan kalih taun malih, saha dipun êbang benjing badhe dipun gêntosi ing putra.

Up pos komis ing Mareuke nyalingkuhakên arta kathahipun f 11.987.69 tuwin lajêng kesah.

Wontên pawartos kèndêlipun Tuwan Meyer pangagênging Gemeen schappelijke Mijnbouw Mij. Asuka darma dhatêng pon têtiyang siti ing Biliton kathahipun f 250.000, kajênging pon wau angajêngakên wigatos-wigatosing ekonomi tuwin kasarasan. Pon wau adêgipun kala taun 1926, kala samantên kabudidayan wau inggih darma, kathahipun f 500.000. dene ingkang sampun pinanggih pigunanipun, ing ngriku ngawontênakên dhoktêr ingkang kajibahakên mriksa têtiyang salêbêtipun pulo ngriku, tuwin ngawontênakên klinik ing pundi-pundi. Lan ugi sampun ngêdêgakên pamulangan kriya têtiyang siti.

Wontên pawartos, konggrès ngulama saèstu badhe wontên ing Kadhiri, wontên salêbêting wulan Sèptèmbêr.

Amarêngi dhawahing dintên wiyosan dalêm taunan Sri Bagendha Ibu Sori Emah, kaping 2 Agustus. Komandhaning militèr ing Cimai angsal dhawuh kaparêngakên maringi sudan dhatêng para militèr ingkang taksih wontên paukuman.

Pamarentah tampi pawartos kawat saking rèsidhèn Kupang, miturut pawartos saking Gêsah Èbêr ing Mau More, ing Paluweg wontên rêdi ambalêdhos, andadosakên agênging ombak saha êrobing toya sagantên. Wontên baita 20 kèrêm, kathah tiyang pêjah tuwin kêtaton. Rèsidhèn bidhal nitih baita dhatêng panggenan kasangsaran kalihan ambêkta juru pamulasara tiyang sakit.

Wontên pawartos, bilih ing bawah Priyangan badhe dipun wontênakên griya pagadhean enggal kêkalih, satunggal ing Malangbong, satunggalipun ing Bayongbong.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 2131 ing Timuran (Sala). Pos wisêl f 3.- sampun tampi. Dados bayaran taun punika sampun sah. Matur nuwun.

Lêngganan nomêr: 2217 ing Bopêndhigul. Yatra f 3 punika tumrap wulan Juli dumugi Dhesèmbêr 1928.

Lêngganan nomêr: 2982 ing Sala. Pos wisêl f 1.50 sampun tampi.

Lêngganan nomêr: 1824 ing Selamaya (Wanasaba). Inggih sampun tartamtu kemawon petangipun botên cocog, jêr wiwit lêngganan wulan Pebruari, salajêngipun pambayaran ajêg: ngalih têngah rupiyah. Saupami kangge kwartal punika panjênêngan ngintunakên f 1. kemawon, inggih lajêng plêk. Ananging rèhning kintunan f 1.50 dados taksih wontên langkungipun f 0.50 kangge kwartal 4.

--- 1147 ---

Wêwaosan

Sêsupe agêmipun rajaputri ing Seba

62

XX. Karampunganing rad saha sasampunipun.

Sang putri mirêngakên aturipun Orme wau kanthi ambikak kudhungipun alon-alonan, ing ngriku kula sumêrêp rainipun ingkang salaminipun kula dèrèng nate nyipati, punika inggih gênah sangêt manawi wadananipun sang putri, nanging malih sangêt, wadananipun pucêt, jalaran saking kawontênan ingkang sampun dipun lampahi, tingalipun kêtingal murub kadosdene mawa, lathinipun dipun kawêtakên, wadananipun sang putri ingkang botên kula supèni, punika anggènipun sajak ambêbeda, nanging jalaran saking kêpêksa. Ing ngriku kula sagêd anggambar, bilih kala punika sang putri satunggiling wanita ingkang cidra, nanging anggènipun cidra wau kêtingal lingsêm.

Sakêdhap sang putri mandêng dhatêng Orme, ananging sanadyan Orme anggèning mandêng dhatêng wadananipun sang putri sangêt, ewadene botên kasumêrêpan anggèning sang putri cidra wau, kêtingalipun namung sajak nantang tuwin mêmoyok, sasampunipun sang putri lajêng ngagêm kudhungipun malih, saha lajêng gumujêng sora nanging cêkak, tuwin lajêng ambalik mriksani Pangeran Josua. Sakêdhap Olivier ngadêg kanthi kèndêl, salajêngipun tanganipun anggagapi panggenan ingkang limrahipun kangge simpên pistul, ananging pistulipun sampun botên wontên, amargi kapêndhêt ing tiyang, sasampunipun lajêng anggagapi kanthonganipun saha mêndhêt pil racun anggèn kula nyukani kala rumiyin, sarta lajêng badhe dipun untal.

Ananging kalanipun badhe nguntal pil wau, anak kula ingkang ngadêg jèjèr piyambakipun lajêng nyumêrêpi, kanthi rikat sangêt pil wau karêbat saha dipun idak-idak ngantos ajur mumur.

Olivier lajêng ngangkat tanganipun badhe dipun antêmakên anak kula, nanging sande saha lajêng dhawah sumaput, bokmanawi sang putri inggih nguningani bab sadaya wau, tandhanipun sang putri sariranipun katingal gumêtêr, saha astanipun nyandhak tangananing kursi kados ajrih manawi badhe dhawah, ananging lairipun ngêmungakên ngandika makatên:

Wong buda kae sumaput, amarga ora narima marang ganjaran kang wus tak paringake, undurna bae, lan supaya Dhoktêr Adams ngupakaraa dhèwèke. Yèn dhèwèke wis mari babarpisan, wong-wong buda kabèh mau kudu tundhungên saka Mur kene, kaya dhawuhku kang uwis, lan titipriksanên supaya lungane wong-wong mau aja nganti nêmoni apa-apa, utawa wèhana sangu pangan kang cukup bangêt, supaya aja nganti wong-wong andakwa aku kabèh, anggone wong-wong buda mau diuripi supaya mati ana jabaning nagara kene.

Sang putri lajêng nglawèkakên asta, nandhakakên bilih prakawis punika sampun rampung, salajêngipun sang putri jumênêng saha tindak saking kamar ngriku miyos kori pêngkêranipun, kanthi dipun dhèrèkakên para pangagênging pangadilan tuwin para upsir.

Salêbêtipun sang putri ngandika makatên wau, wontên têtiyang jagi sawatawis dhatêng ing ngriku, ingkang sami ngangkat Orme saha kadèkèkakên ing pikulan. Orme lajêng kapikul kabêkta mêdal saking kamar, saha kula sadaya sami ngêtutakên.

Têtiyang Abati sami awicantên: dêlêngên, lho kae wong buda kang duwe gagasan, yèn ing dhadhane arêp diênggoni kudhuping kêmbang rêgulo, ananging saiki kang diênggo êrine, dudu kêmbange. Apa cèlèng kuwi wis mati.

Makatên caranipun tiyang Abati anggènipun mêmoyok dhatêng kula sadaya.

Sasampunipun kula wangsul malih dhatêng pakunjaran kanthi wilujêng, kula ngrekadaya murih Olivier sagêd èngêt malih, kanthi rêkaos sangêt rekadaya kula wau inggih sagêd kalêksanan, piyambakipun lajêng ngêlèkakên mripat saha ningali ngiwa nêngên, salajêngipun wicantên kanthi sabar makatên: kowe kabèh rak padha ngrungu lan mêruhi, dadi ing kene ora prêlu dirêmbug lan ditêrang-têrangake manèh, mung siji panjalukku mênyang kowe kabèh, yaiku aja pisan ngandhakake karo aku prakara sang putri, lan aja pisan-pisan angluputake marang sang putri, bokmanawa ana sabab-sababe kang wigati anggone sang putri nindakake mangkono mau, kajaba iku pangajarane sang putri iku rak beda bangêt karo aku kabèh, lan pamanggihe mêsthine iya beda bangêt, mulane aja pisan-pisan aku kabèh ngala-ala marang sang putri, aku ngrumasani yèn tindakku iku kêliru, lan saka kliruning tindakku mau, aku wis diukum abot, ayo saiki padha mangan bae, sapa wêruh sapira lawase manèh anggonku bisa mangan kaya ngene iki.

Kanthi kèndêl-kèndêlan kula sadaya mirêngakên wicantênipun Orme wau, ananging kala punika kula sumêrêp bilih Roderick mèsêm, saha botên mangrêtos sababipun, dene piyambakipun wau mèsêm.

Sawêg kemawon kula sadaya rampung anggènipun nêdha, lajêng wontên upsir dhatêng, ingkang nyariyosi bilih kula sadaya sampun wancinipun bidhal. Prajurit kêkalih ingkang dados kanthinipun upsir wau,

--- 1148 ---

nguncali kula sadaya pangangge sabuntêl, tuwin mantol sakawan ingkang sae sangêt wujudipun, prêlunipun kangge anjagi manawi kasrêpên wontên ing margi, kula sadaya lajêng santun pangangge ingkang sampun gombalan punika, awit kajawi gombalan, ingkang dipun angge wau sampun botên wontên, saha lajêng ngangge sandhangan isining buntêlan wau.

Sasampunipun kula sadaya dandos kados panganggening băngsa Abati ingkang pangkat luhur, lajêng kairid dhatêng papan, ingkang ing papan ngriku sampun dipun sadhiyani unta pintên-pintên, sarêng kula ningali kewan-kewanipun, sanalika punika kula sagêd sumêrêp, bilih unta wau ing saindênging nagari ingkang sae piyambak, lan rêginipun awis sangêt, malah unta ingkang dipun paringakên dhatêng Olivier punika unta kêkasihipun sang putri, ingkang dipun titihi sang putri kalanipun wontên pasamuan agêng-agêngan, minăngka gêgêntosipun kapal. Sanalika punika Orme ugi ningali dhatêng unta wau, jalaran saking kasaenanipun sang putri wau, Orme rumaos isin.

Upsir ingkang ngêtutakên lajêng wicantên: he, wong-wong buda, enggal priksanên barang-barang duwèkmu, supaya ing têmbe kowe aja bisa ngarani yèn barang-barangmu dicolong dening aku kabèh, iki lho bêdhil lan pistulmu utawa manèh turah-turahane mimismu, ananging iki mau bakal ditampakake mênyang kowe kabèh ana pungkasan sêla-sêlaning gunung, jalaran yèn ora mangkono, aku isih kuwatir yèn kowe isih mêmatèni uwong bae. Dene kang diêmot ana gêgêring unta-unta kuwi, pêthi-pêthi isi piranti panjêblugan, kang kêtêmu ana kutha sangisoring lêmah nalikane wis padha lunga, mungguh isine aku ora wêruh lan iya ora prêduli. Dene kae - lan piyambakipun nuding kewan sanèsipun malih - dimomoti opahanmu kang dikirimake dening sang nata, saka pamundhute sang nata ora kêna dietung, sadurunge kowe têkan ing Mêsir utawa têkan nagaramu dhewe, awit sang putri ora karsa mirêngake yèn kowe nganti ngrêsula jalaran saka kuranging opahan, dene kewan liya-liyane padha dimomoti panganmu, lan isih ana kewan loro liyane manèh. Wis tumuli nungganga lan minggata saka kene.

Kula sadaya lajêng sami nyemplo dhatêng lapaking unta ingkang sami anjêrum, lapak wau mawi dipun baludir edi sangêt. Sawatawis mênit malih kula sadaya bidhal mêdal kitha Mur angênêr dhatêng sêla-sêlaning parêdèn, kanthi kairid dening grombolaning prajurit ingkang kiyat sangêt, saha tiyang pintên-pintên ingkang sami bêngok-bêngok, têtiyang wau kaping kalih ngancam dhatêng kula sadaya, nanging lajêng dipun undurakên dening prajurit ingkang ngênêrakên kula sadaya wau.

Kanthi anggragap manahipun, Higgs bisik-bisik dhatêng kula makatên: he, dhoktêr, apa kowe sumurup yèn barang-barang sing digawa iki, kang ajine akèh bangêt, saka pasareaning para nata kae, nalikane aku ngêpaki barang-barang ana growongan sangisoring lêmah kae, aku anduwèni gagasan, yèn aku satêngah gêndhêng jalaran saka nalangsaku, ananging saikine aku yakin, yèn nalika samana pikiranku nuju bêning bangêt, saupama panggawaku barang-barang iki bisa slamêt, aku ora gêtun dene aku mèh bae dipakakake macan, utawa mèh mati kalirên, ayo padha dirikatake lakune, awit yèn ora mangkono, bisa uga mêngko dijaluk bali manèh, têka ora mèmpêr yèn kaanan sing kaya mangkene iki têmênan.

Kala punika Higgs dipun sawat dening lare ngangge tigan cukan kenging irungipun, sarêng ngèngingi kaca mripat, tigan wau pêcah andalèwèri cangkêmipun, rainipun Higgs kêtingal anggumujêngakên, sanadyan kala punika kula wontên salêbêting kasusahan kêpêksa lajêng gumujêng latah. Jalaran saking gujêng kula wau, sagêd adamêl lêganing manah, kadosdene piyaking mêndhung ingkang mêtêngi dhatêng kula.

Lampah kula dhatêng sêlaning parêdèn, anglangkungi gapura kathah, ingkang dipun bikak saha dipun tutup sasampunipun kula langkung. Sawêg kemawon kula mêdal saking gapura ingkang wêkasan, têtiyang Abati lajêng sami wangsul, bokmanawi jalaran ajrih dhatêng têtiyang Fung utawi ajrih bokmanawi botên sagêd anjênêngi pasamuan kraman wau, inggih punika sasampunipun misuh-misuhi dhatêng kula sadaya minăngka suka tăndha pêpisahan, saha kula sadaya lajêng dipun culakên sapurug-purug.

Sasampunipun unta-unta wau dipun tangsuli urut-urutan, kula sadaya lajêng anglajêngakên lampah, ing batos sami sukur ing Pangeran, dene sampun linuwaran saking têtiyang Abati, ingkang salami-laminipun kula sadaya botên kapengin badhe sumêrêp rainipun, saha salaminipun botên badhe kapengin mirêng suwaranipun.

Lampahipun lajêng dumugi ing panggenan ingkang kala ruimiyin kangge pêpanggihan kalihan Sultan Barung, lan ugi panggenan nalika Pangeran Josua dipun dhawahakên saking kapal dening sêrsan Quick. Wontên ing ngriku kula sadaya kèndêl sakêdhap, prêlunipun badhe nata lampah saha sikêp dêdamêl sanjata, pistul tuwin mimis ingkang dumuginipun kala punika botên dipun mèk babarpisan.

Ing prênah têngên kula kitha Harmac, ingkang saking sawangan kula dipun tilar ing têtiyangipun babarpisan, kithanipun suwung lan tanêmanipun gandum dèrèng dipun ênèni, kêtingalipun têtiyang Fung kala punika kesah saking nagarinipun sadaya.

(Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

 

---

1	napkah. (kembali) napkah.
2	rungokake. (kembali) rungokake.
3	ingkang. (kembali) ingkang.
4	pantiroga. (kembali) pantiroga.