Kajawèn, Balai Pustaka, 1928-09-08, #206

Ăngka 72, 22 Mulud Taun Alip 1859, 8 Sèptèmbêr 1928, Taun III.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1253] ---

Ăngka 72, 22 Mulud Taun Alip 1859, 8 Sèptèmbêr 1928, Taun III.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Rêdi Sibayak (tanah Karo), Sumatra.

[Grafik]

Sampun dados kalimrahaning tiyang, kawontênan ingkang nyamari, kados ta kawahing rêdi, punika malah dipun anggêp têtingalan ingkang nêngsêmakên. Kados kawontênaning kawahipun rêdi Bayak, punika kêrêp dipun dhatêngi tiyang, ingkang prêlu ngenggar-enggar manah.

--- 1254 ---

Raos Jawi

Wedhatama

[Pangkur]

Gugu karsane priyăngga | nora nganggo pêparah lamun angling | lumuh ingaran balilu | ugêr guru alêman | nanging janma ingkang wus waspadèng sêmu | sinamun ing samudana | sêsadon ingadu manis ||

si pêngung nora nglêgewa | sangsayarda dènira cêcariwis | ngandhar-andhar angêndhukur | kandhane nora kaprah | saya elok alăngka longkanganipun | si wasis waskitha ngalah | ngalingi marang si pingging ||

Ing Kajawèn nomêr 69-70 ing pungkasaning karangan bab Wedhatama anyariyosakên ing bab tiyang sêpuh ingkang botên sumêrêp ing raos, punika manawi wontên ing pakêmpalan anglêlingsêmi. Dene mênggah lajêngipun:

Gugu karsane priyăngga, nora nganggo pêparah lamun angling, tiyang kados ingkang kasêbut ing ngajêng, manawi rêrêmbagan anggêga kajêngipun piyambak, botên purun gêntos angraosakên ginêmipun tiyang sanès, malah manawi wicantên tanpa dugi-dugi.

Tiyang ingkang kados makatên punika sampun tamtu botên adamêl rêsêping pasamuwan, kathahing ginêmipun malah adamêl sudaning ajinipun piyambak. Lan limrah kêdunungan watak kêkah, ngrèkèl, ngrumaosi manawi ginêmipun lêrês, nanging pancèn inggih botên kenging dipun lêpatakên, awit anggènipun angêkahi wau saking dèrèng sumêrêp utawi saking dèrèng nyandhakak dhatêng raosing tatakrama tuwin ngèlmu, mila ingatasipun bab punika prayogi kaanggêp limrah kemawon. Upaminipun wontên tiyang rêraosan ing bab kawontênanipun kitha Batawi kalihan tiyang ingkang dèrèng nate sumêrêp, măngka tiyang ingkang dipun ajak wicantênan wau lajêng sambêt ginêm, sampun tamtu kemawon kathah ingkang botên mantuk, awit pancèn botên sumêrêp dhatêng kawontênanipun ingkang sayêktos. Mila kêdah dipun wêngku, bilih ginêmipun punika namung ngawur.

Lumuh ingaran balilu, ugêr guru alêman. Lumuh dipun wastani anggêga kajêngipun piyambak, malah kapara guru alêman. Punika sampun kalêbêt dados wêwatêkaning tiyang kados ingkang sampun kapratelakakên ing nginggil, cêkakipun botên purun babar pisan anampèni ginêming liyan, nanging ginêmipun piyambak kapurih angajêngi ing tiyang sanès, wosipun punapa: namung pados alêman.

Sayêktosipun alêm punika dados pakarêmanipun tiyang limrah, tiyang manawi angsal alêm, bingahing manahipun tanpa upami, sanadyan botên kalair tandhanipun, nanging ing batos tansah mongkog. Dados jalaran saking kêlimrahipun wau, tiyang ngantos kêdugi anglampahi gadhah pandamêl murih dipun alêma ing sanès, mila kêtingaling pangupadosipun lajêng nama dados awon.

Nanging janma ingkang wus waspadèng sêmu, sinamun ing samudana, sêsadon ingadu [i...]

--- 1255 ---

[...ngadu] manis. Nanging tumrap tiyang ingkang sampun sumêrêp dhatêng ing sêmunipun tiyang sanès, manawi nyumêrêpi dhatêng kawontênanipun tiyang ingkang kados makatên punika, botên pisan-pisan katingal anyulayani dhatêng punapa rêmbagipun, pasêmonipun malah kêtingal anggèning anyondhongi, abên rapêtipun malah kêtingal prayogi.

Patrapipun tiyang ingkang sagêd nyakecani dhatêng rêmbaging tiyang sanès, punika sajatosipun inggih nama pandamêl awrat, dados têmbung: janma ingkang wus waspadèng sêmu, ing ngriku gadhah kajêng tiyang ingkang sugih kawruh ing lair batosipun, mila botên pakèwêd anampèni rêmbaging tiyang ingkang sajatosipun wajib dipun wêngku, mila trapipun anggèning nampèni ginêming liyan sagêd sakeca, wêkasan damêl lêganipun tiyang ingkang ngajak rêmbagan.

Si pêngung nora nglêgewa, sangsayarda dènira cêcariwis. Tiyang ingkang sajatosipun kirang sêsêrêpan, manawi nuju ginêman, măngka dipun êmong ginêmipun, punika botên pisan-pisan ngrumaosi, anggènipun ginêman malah saya andadra.

Kawontênan ingkang kados makatên punika, kados para maos sampun botên kêkilapan, awit pancèn kêrêp pinanggih wontên ing pajagongan.

Ngandhar-andhar angêndhukur, kandhane nora kaprah, saya kaelok[1] alăngka longkanganipun.

Tiyang ingkang purun rêmbagan kados ing nginggil, punika botên pisan-pisan badhe mêndha, ginêmipun tamtu malah saya kathah, ngandhar-andhar, lan malih lajêng dipun wori ing umuk, saha samukawis rêmbag ingkang botên mantuk ing nalar. Mênggahing wosipun, rêmbagipun sadaya botên maedahi.

Si wasis waskitha ngalah, ngalingi marang si pêngging.[2] Tumrap tiyang ingkang sagêd tuwin sumêrêp kawontênanipun tiyang ingkang dipun ajak rêmbagan, punika tamtu purun ngawon, malah kapara ngaling-alingi dhatêng tiyang ingkang dipun anggêp kirang sêsêrêpan wau.

Andharan kalih pada sêkar punika manawi dipun waos sabrèbètan, kêtingal namung asuraos limrah, yèn tinampia pitutur, inggih pitutur ingkang prasaja sangêt, dados gampil rinaosakên, tuwin gampil dipun mangrêtosi. Măngka mênggah ing sajatosipun, sêsorah ingkang prasaja punika mênggah ing lêbêting raosipun amêngku kajêng wiyar sangêt, upaminipun kula pêndhêtakên sapada lingsa ingkang wiwitan kemawon: gugu karsane priyăngga, punika sampun kenging dipun wiyarakên, bilih tiyang ingkang gadhah watêk anggêga kajêngipun piyambak punika botên sae, awit mênggahing tiyang ingkang nêdya ngudi dhatêng ngèlmu raos, badhe botên mikantuki dhatêng badanipun, amargi mênggahing ngèlmu raos, wosipun ngudi dhatêng kawêningan, ingkang dipun wêningakên kabatosanipun, măngka margining wêning punika botên wontên sanès kajawi namung tansah nindakakên têpa tuladha, anyumêrêpi dhatêng tumindaking akal budinipun piyambak, manawi sawarnining têpa punika [pu...]

--- 1256 ---

[...nika] sampun karaos wontên badanipun, upaminipun sakiting liyan punika ugi botên beda kados manawi badanipun piyambak sakit, makatên sapanunggilanipun. Sasampunipun sagêd tumindak makatên, sawêg nama ngambah dhatêng marginipun. Dados ingkang dipun pindhakakên tiyang ingkang gugu karsane priyăngga, punika têgêsipun saupami tiyang lumampah nama kêpêtêngan margi, makatên ugi kosokwangsulipun.

Arga.

Bab Têtanêman

Randhu Majêr

Têtêmbungan ing nginggil punika ragi anggumujêngakên, dene wit-witan têka wontên ingkang kawastanan majêr, dêstun kewan makatên sampun nama kalimrah. Ananging saking kiranging pamanggih, gampilipun lajêng kula têmbungakên majêr kemawon. Awit têmbung majêr makatên, têgêsipun botên purun manak, saha pawakanipun andêmênakakên. Makatên ugi randhu ingkang badhe kula aturakên punika, purun sêkar botên dados woh, rèntèging woh, mandar saya lêma godhongipun, katingal riyu-riyu angrêmbaka.

Sadèrèngipun kula ngandharakên bab randhu majêr, kados botên wontên awonipun upami kula ngandharakên bab pangupakaraning wit randhu ing udyana Kajawèn ngriki, sanadyan para maos sampun kathah ingkang sami pirsa, harak lowung kangge anglalar pundi ingkang prayogi katindakakên.

Ingkang rumiyin wit randhu punika bakunipun namung dhatêng pangupakaraning siti ingkang wontên ing sangandhapipun, kangge ing dunungan kula, ing nalika măngsa labuh, randhu wau wiwit sampun kaupakara sitinipun, ingkang pancèn wontên ing panggenan ingkang wiyar, inggih radi mayar, awit kenging dipun waluku. Sarêng ingkang wontên ing èrèng-èrènging rêdi, inggih namung kêdah kalihan talatos kemawon, awit kengingipun namung sarana pirantos pacul. Mênggah prêlunipun ingkang makatên punika, ing têmbe badhe sagêd adamêl agênging wit, saha ngrêmbakaning godhong, tuwin agênging êpangipun, awit randhu punika manawi godhongipun kathah, witipun agêng, sampun gênah wohipun badhe mikantuki. (Dene randhu majêr têka botên makatên) mênggah pamaculipun wau kêdah kaarahakên, supados sagêda anigasi dhatêng oyodipun ingkang sami katingal, sukur bilih kabêktakakên arit pisan, pamurihipun ingkang makatên punika, oyod ingkang sampun kapancas wau, lajêng sagêd anjamprok mêdal oyodipun alit-alit (oyod rambut), nanging inggih sampun anggantung siti, awit oyod rambut wau sagêd mêwahi kathah pangupadosipun jasating têtêdhan ing salêbêting siti. Mila kêdah dipun dhawahakên ing măngsa makatên, prêlunipun oyod ingkang sampun kapagas botên lajêng garing, sagêda enggal [engga...]

--- 1257 ---

[...l] anggènipun mêdal jamprokipun, saha sitinipun ugi kenging katanêman ing sadhanganipun. Namung tumraping sêsêrêpan kula, bilih randhu, ing sakiwa têngênipun dipun tanêmi tela kaspe, wohipun têka lajêng sagêd suda kathah, godhongipun sami jêne.

Mênggah ingkang dados sababipun kula dèrèng sagêd manggihakên. Upami rama rêdhaktur karsa paring sêsulang bab punika, kula langkung bingah, saha sangêt matur nuwun.

Sasampunipun makatên bilih sampun măngsa bakda tanêm (pantun) adhakan siti wau sampun kathah rumputipun, punika inggih kêdah dipun paculi, utawi kawaluku malih, nanging botên prêlu ngudi oyod kados ingkang kasêbut ing nginggil, makatên salajêngipun ing sataun-taunipun, sampun ngantos kakèndêlakên.

Mênggah pikantukipun rêrêsik ingkang kantun wau ugi wontên gunanipun, inggih punika: benjing manawi dumugining măngsa ngundhuh, gampil pamêndhêtipun, tuwin malih bilih woh wau sampun garing, pangundhuhipun inggih kêdah kaarah-arah, sampun ngantos kagêpyok. Bilih katingal ing wit ngriku wontên kêmladheyanipun, langkung prayogi kapancasa pisan, botênipun inggih kêdah kasêmpal. Awit kêmladheyan wau para maos inggih botên badhe kêkilapan, bilih gêsangipun namung maligi anggondhèl dhatêng wit ingkang dipun tèmplèki.

[Grafik]

Wit randhu ingkang dipun tanêm jan kangge panggaotan.

Sapunika kula badhe ngandharakên pamanggih kula randhu majêr wau. Sampun sawatawis taun laminipun, randhu wau botên nate mêdal wohipun (saking cariyosipun ingkang gadhah), măngka tumraping tiyang nênanêm wau, ingkang dipun kajêngakên inggih wohipun. Sarêng randhu wau sampun dados gadhahan kula, lajêng kula nyatakakên lêrês punapa botên. Wusana cariyos wau nyata, nanging taksih kula sabarakên kemawon, laminipun ngantos kalih taun, inggih mêksa botên purun awoh. Saking katoging pangajêng-ajêng kula, garêgêt kula namung badhe kula têgor kemawon, kasantunan turus utawi dhêdhêran, emanipun dene randhu wau sampun agêng, kintên-kintên mênggah puruna awoh makatên saundhuhan sagêd 400 glintir, pêpajênganipun sampun sagêd 2 rupiyah langkung, harak lothung ta. Salajêngipun kula ngêdalakên rekadaya, [re...]

--- 1258 ---

[...kadaya,] inggih punika kaprênah ing poking wit, saking siti watawis sakilan, kula têrês (kaklothok kulitipun, sarana pêthèl, panjanging têrêsan manginggilipun kintên-kintên sakilan malih, nanging ing ngriku kula taksihakên, sakawan panggenan ingkang wiyaripun watawis kawan dariji. Dados botên katêrês mubêng têmu gêlang, oyod ingkang sami katingal, kula kêthok ngantos anggantung siti, pamurih kula ingkang makatên wau, sagêda sakêdhik pangupadosing têtêdhan ing salêbêting siti, wujudipun sarêng kula rekadaya makatên, ing măngsa punika sampun miwiti purun awoh, kintên-kintên wontên 200 glintir. Dene ing têmbe upami mindhak utawi sudanipun, kula dèrèng sagêd matur, mênggah andharan kula punika satunggiling kanyataaning pamanggih ing wêkdal punika, bilih para maos sami kagungan randhu ingkang makatên, prayogi kula aturi nyobi saking andharan kula ingkang sapele wau.

Wusana kula nyuwun gunging samodra pangaksama.

Kula pun, S. Sukawiyata, Pamongsiswa, Kuwukan, Kudus.

Jagading Wanita

Candraning warni

Mênggahing băngsa Jawi punika kêgolong rêmên nyênyăndra dhatêng sawanining kawontênan ingkang gumêlar ing donya, mênggah kajênging nyăndra, botên sanès namung badhe nyangêtakên saening wujudipun ingkang dipun căndra, utawi nyangêtakên dhatêng bab sanès-sanèsipun, kanthi mêmêtha dhatêng pindhaning sanès, kados ta: pêtênge kaya bêgowong, punika kajêngipun nyangêtakên pêtêng, awit pêtênging bêgowong punika ngungkuli pêtênging limrah. Ijo royo-royo kaya pangantèn anyar, punika kajêngipun ugi mindhakakên sawênèhing warnèn ingkang kados pangantèn anyar. Kawontênan ingkang kados makatên wau sanadyan nyatanipun namung ngupamèkakên, nanging sampun wontên èmpêripun nyăndra. Dados kawontênan sadaya punika kenging dipun căndra, kados ta candraning măngsa. Dene ingkang kêtingal mathis piyambak punika ing bab panyandraning warni, saya mathuk malih tumrap panyăndra dhatêng tiyang èstri.

Kasêbut ing Sêrat Căndrarini, garwanipun Sang Parta punika gadhah căndra piyambak-piyambak, kados ta:

Dèwi Wara Sumbadra punika tingalipun lindri, antêng, tandangipun sarwa sarèh. Ingkang makatên punika lajêng gêntos kangge mindhakakên dhatêng kawontênaning tiyang, sabên wontên tiyang klêntrêng-klêntrêng, tandangipun alon, lajêng dipun lokakên, wah, saksat Sumbadra.

--- 1259 ---

Dèwi Manuhara. Punika tingalipun anjait, ugi antêng. Dados inggih wontên iribipun Dèwi Wara Sumbadra.

Dèwi Ulupi, punika tingalipun luruh, parigêl ing tandang.

Dèwi Găndawati, punika tingalipun angandhuk, kados pasêmoning mripating tiyang tilêm.

Dèwi Srikandhi, tingalipun blalak-blalak, pantêsipun botên wêgahan ningali punapa-punapa.

Mila ing ngriki namung dipun pêndhêtakên kawontênaning mripat, awit mripat punika dados panitik ăngka satunggal, tuwin mripat ingkang nama sae, punika sagêd adamêl kêkuwunging praean, malah tumrap tiyang ingkang ngyêktosi, tingaling para darahing karaton, punika beda kalihan mripataning tiyang limrah.

Nanging mênggah candraning tiyang èstri, jangkêpipun pinanggih wiwit rambut ngantos dumugi driji suku, dados peranganing badan sakojur punika wontên candranipun piyambak, kados ta:

Rambut, mêmak sêmu wilis, punika atêgês rambutipun ngandhan-andhan, cêmêng sulak ijêm, dados nyambêrlilèn, rambut ngandhan-andhan punika kajawi wujudipun sae, dening angombak toya, kacariyos inggih dados titikaning tiyang ingkang sae ing manah.

[Grafik]

Kuping simbar rumêmbun, punika ambasakakên kuping punika manawi kados simbar ingkang ngrêmbaka nama sae.

Alis malêngkung. Punika sampun kaprah sabên tiyang mangrêtos.

Mripat lindri. Punika mripat ingkang sêmunipun tajêm, botên blas-êblasan kangge nyawang ngrika-ngriki.

Irung ambangir, punika irung lincip ingkang runtut.

Lambe dhamis, punika lambe ingkang rapêt, sarta cêkapan.

Untu kados mutyara. Punika untu pêthak ingkang gadhah sorot.

Tangan anggadhewa[3] Punika tangan andhêngklang.

Suku muluh gadhing. Kajêngipun suku alit mêrit warninipun jêne. Tuwin taksih kathah panunggilanipun malih.

Kawontênaning căndra ingkang kados makatên punika tiyang taksih awis ingkang apil. Lêrês, tiyang mangrêtos, tuwin sagêd amastani dhatêng ayuning warni, nanging botên tamtu sagêd mastani dhatêng pêpindhaning perangan saranduning badan ingkang dipun wastani sae. Makatên malih mênggahing panyandranipun băngsa Jawi, punika kados sampun maton botên ewah, awit panyandranipun sampun gumathok ngangge wêwaton ingkang sampun nama sae. Upaminipun inggih kados candraning warninipun Dèwi Wara Sumbadra, punika sampun têtêp dados pangothakan kangge pêpiridaning [pêpiri...]

--- 1260 ---

[...daning] warninipun tiyang èstri ingkang sarwa alus ing tandang tuwin sarwa prasaja.

Nanging tumrapipun ing jaman sapunika, mênggah candraning warni, kados-kados sampun ragi wontên ewahipun, amargi wandaning èstri ingkang kados Dèwi Wara Sumbadra punika botên sagêd angêplêki, awit sanadyan pinanggiha pada wadananipun, nanging gagraging nyandhang ngangge sampun botên mirib, upaminipun tiyang ngangge rasukan ingkang badhenipun sumrawang, entrokipun kêtingal èdi bêdhahanipun, tapihanipun cancingan, asêlop jinggring. Punika sanadyan tiyangipun luruh, nanging ragi èwêd saupami dipun pindhakna Dèwi Wara Sumbadra, tamtunipun inggih lajêng badhe ngwontênakên panyăndra piyambak.

Manawi ngèngêti dhatêng wontêning căndra ingkang mirid pêpathokan, pancèn inggih nama dados satunggaling kawruh, awit wontênipun tiyang sagêd amastani dhatêng ayuning warni mênggahing èstri, tamtu sagêd nyariyosakên dhatêng wêwatonipun. Dene wosipun botên karaosakên, punika saking dèrèng nindakakên mênggah ing prêlunipun.

Tumrap ing tanah ngamănca, kêrêp pinanggih wontên abên-abênan warni, punika tamtunipun inggih mawi pathokan mêndhêt saking wêwaton dhatêng satunggil-satunggiling peranganing badan ingkang dipun wastani sae, lan sanès-sanèsipun wau inggih namung tumrap dhatêng raosing kabangsanipun piyambak. Upaminipun panyandranipun băngsa Eropah, punika tamtunipun inggih beda kalihan panyandranipun băngsa Asiyah.

Kados ingkang pinanggih ing kitha Tokiyo, Jêpan, mêntas wontên abên-abênan warni ayu, punika ingkang angsal sêsêbutan pinunjul ing warni mênggahing băngsa Jêpan, nama nonah Tsukuba Jukikolah, kados ingkang kacêtha ing gambar.

Nanging sanadyan warni wau tumrap ing tiyang Jêpan amastani pinunjul, nanging mênggahing băngsa Eropah dèrèng tamtu mastani makatên. Namung mênggahing raosipun băngsa Jawi kados-kados ragi karaos tuwin sagêd amastani manawi warninipun ayu, awit sagêd matrapakên căndra wontên ing ngriku, kados ta: cêmênging rambut angandhan-andhan, alisipun malêngkung tanggung, mripat sêmu ambalut, irung rungih, lambe dhamis, mèngèr-mèngèr, pipi ramping, pakulitanipun jêne. Kalêmpaking căndra sadaya wau, mênggahing băngsa Jawi sagêd mujudakên warni, ingkang dipun wastani ayu.

Dados saupami ing tanah Jawi ngriki wontên abên-abênan warni, bokmanawi inggih lajêng wontên tiyang ingkang ahli dhatêng bab warnining tiyang.

--- 1261 ---

Ekonomi

Tawon undhuhan

[Grafik]

Talaning tawon gêndhis.

Tawon undhuhan punika tawon ingkang adat lan limrahipun purun manggèn cêlak kalihan manungsa. Asring kapêndhakan manggèn ing wit-witan, ing pyan-pyan lan wuwung-wuwunging griya. Kala-kala malah sok manggèn ing salêbêting lêmantun. Murih gampiling pangundhuhipun, ingkang wontên ing wit-witan saha ing panggenan sanèsipun ingkang pakèwêd, prayogi kapanggenakên ing glodhogan. Patrapipun mindhah makatên: tawon saombyok wau karakupa mawi solèt, lajêng kalêbêtna ing êdhus, kaarah-arah sagêda kacakup ratunipun. Punika ingkang prêlu. Sasampunipun kawêdalna saking êdhus lan tumuntên kalêbêtna ing glodhogan. Glodhogan wau sasampuna kausar-usarakên gêndhis sawatawis, prêlu kangge apus-apus murih kraos. Juru ngingah tawon kêdah anjagi ratu sampun ngantos mêdal. Rekanipun kados ta: bolongan lumêbêt mêdaling tawon alit-alit kadamêla cêkapan sakintên botên dados pakèwêd anggèning brobos. Ratu punika wujudipun mèh botên beda wujuding tawon alit-alit wau, namung kaot agêng piyambak, saha malih tiyang botên badhe klèntu anggènipun angyêktosi, awit ing salêbêting saomboyok mêsthi namung wontên ratunipun satunggal. Ratu punika sajatosipun êmbokipun tawon alit-alit sadaya. Damêlipun namung nigan. Saking tigan ngantos dumadosing tawon namung kiwa têngêning sawulan. Dene tawon alit-alit wau ugi tawon èstri. Damêlipun ngêmpal-ngêmpalakên madu wontên ing tala. Makatên ugi adamêl tala enggal murih dados agênging kangsèn. Salah satunggalipun tawon alit sagêd nuwuhakên tawon jalêran, inggih punika pacanganing ratu. Ing ombyokan ngriku ugi botên kenging langkung saking jalêran satunggal. Wujudipun tawon jalêran mèh sami kalihan wujuding ratu kaot alitan sakêdhik, mripatipun mêndêlo mangajêng. Ratu ingkang mêdal saking tala lan mumbul ing awang-awang punika limrahipun badhe laki. Wêkdal punika tawon bala ugi ngêtutakên. Ibêripun mawurahan, punika kawastanan serap. Mirid pamanggihipun para ahli ngêmatakên gêsanging tawon, ratu punika laki sapisan [sapisa...]

--- 1262 ---

[...n] sagêd nigan têrus ngantos taunan. Sabibaring damêl tawon jalêr botên suka wangsul ing ombyokan, katundhung kesah utawi dipun pêjahi dening tawon kathah. Pramila lăngka tiyang sagêd mêndhêti tawon jalêran. Wontênipun tawon minggat awit kenging panggodhaning kewan sanès (amaning tawon), kados ta: sêmut gramang, têkèk lan sanès-sanèsipun. Wontên malih jalaran ing ombyokan wau wontên ratu enggal. Yèn kalampah makatên salah satunggilipun, kilap ratu ênèm kilap ratu sêpuh kêdah oncat. Ratu ingkang pindhah panggenan ugi dipun tumuti pintên-pintên tawon alit. Tawon pindhahan botên purun ngantup, awit tawon punika sadaya ing kasangipun isi madu, samăngsa ngantup kasang sagêd bêdhah. Asring kemawon mindhahakên tawon inggatan ratunipun kacêpêng, wulu dipun brondholi, punika asring lêpat. Lêrês tawon dhatêng manggèn, awit ratu sampun botên sagêd minggat. Nanging yèn ratu wau kalêrês ratu anèm ingkang dèrèng laki, sampun mêsthi dados kapitunaning juru ngingah tawon. Awit tawon alit-alit botên sagêd angrêbda, satêmah pikantukipun botên badhe nyênêngakên. Pramila kêdah paham dhatêng kawontênaning ratu, têgêsipun punapa sampun mêtêng punapa dèrèng. Kasar-kasaranipun mindhahakên tawon inggatan wau kados kasêbut ing ngajêng kemawon. Wontên rêkaosipun sawatawis namung ing têmbe mêsthi mikantuki. Tawon makatên kasuprih mabên, malam lan gananipun. Mabên gadhah kasiyat sae tumraping slira. Malam tumraping padunungan kula kangge ambathik, lan gananipun eca katêdha kangge lêlawuhan.

Kajawi tawon undhuhan kathah kemawon tawon ingkang kasuprih ing tiyang, kados ta:

1. Tawon gung. Tawon punika ladak, purun anglawan dhatêng tiyang utawi kewan ingkang munasika ing pyambakipun, inggih punika ngêbyuk kanthi ngantup sêsarêngan, punika sagêd ambêbayani, awit wisanipun mandi pramila pamisayanipun kêdah ing wanci dalu, mawi obor. Manggènipun tawon punika wontên ing pang-panging kajêng-kajêng ingkang agêng tur kaprênah wontên ing pang-pang ingkang inggil pisan. Kangsènipun andêmênakakên, ngantos wontên ingkang saiyan wiyaripun, tur pintên-pintên êmblèg cacahipun, pramila yèn kalêrês saundhuhan kemawon sagêd pikantuk mabên ngantos langkung saêblèging lisah pèt. Talanipun ugi sae kadadosakên malam. Dene gananipun ugi kenging kaalap. Watakipun trêsna dhatêng papanipun lami, pramila sanadyan sawatawis măngsa kesah jalaran kaundhuh, ing têmbe kenging dipun ajêng-ajêng wangsulipun malih.

2. Tawon êsuk. Wujudipun ragi mèmpêr tawon baluh, kaotipun namung dhatêng solah tingkah. Trajangipun kêtingal aso. Panggenanipun wontên ing salêbêting siti, dados ngêlèng kados tawon tutur. Ingkang asring wontên ing parêdèn. Rêmênanipun manggèn ing èrèng-èrènganing punthuk ingkang sitinipun grubug (mawug). Talanipun kalêbêt agêng, mèh sami talaning tawon êndhas. Tiyang misaya tawon êsuk namung nyuprih gananipun.

--- 1263 ---

3. Tawon baluh. Tawon punika ladak tur sarwa trangginas. Yèn ngantup adhakan milih ing sirah. Pramila kawastanan tawon êndhas. Talanipun sagêd agêng mèh sami kalihan năngka sagluntung. Pamisayanipun kêdah ing wanci dalu. Tala kakrukup kanthongan: upami karung. Sawangsulipun, karung kacêmplungakên toya jarang. Dene ingkang dipun suprih ugi namung gananipun.

Têtiyang ing tanah Eropah, makatên ugi ing Amerikah kathah ingkang cêkap-cêkap margi saking pamêdaling ngingah tawon undhuhan. Dene ing padunungan kita ugi wontên, kaota inggih namung langkung alit wujudipun, sukur kêskil lan dipun santosani kados inggih sagêd dados poking pangupajiwa. Kajawi ingkang makatên tawon punika ugi damêl saening tanêm tuwuh, inggih punika yèn panuju nêba ing sêsêkaran ngupados mabên, ing ngriku sami dados jalaran gogroging glêpung sarining sêkar jalêr. Sêkar èstri ingkang karêntahan punika dados mêtêng, satêmah tuwuh pêntil, ingkang ing alami-lami dados woh punika.

Namung samantên atur kula, yèn wontên kirangipun nyuwun pangapuntên.

Pun Sumadi mantri kewan Purwakêrta.

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab Pasar Gambir ing Batawi

Candhakipun Kajawèn nomêr 71.

Garèng : Wis, Truk, mara saiki critakna kabèh, apa kang wis kok dêlêng lan kok alami ing Pasar Gambir.

Petruk : Amrih komplite caritaku, dak wiwitane ing bab sandhangan sing dak ênggo kalane aku nonton ing Pasar Gambir, yaiku: ikêt rintik balangkon cara Sala, têngahe abang jalirit, barêng dak ênggo sarta banjur dak pêngiloni, wah, aku kok nganti pangling karo rupaku dhewe, tak arani sing ana ing ngarêpku Sang Hyang Kumajaya tumurun ing ngarcapada.

Garèng : Hêm, kok iya wis dilallah adiling Pangeran, manusa kuwi sanadyan rupane ora pakra dikayangapa, ewadene mêksa anduwèni rumasa bagus, aku dhewe duwe kănca, rupane: sugih ala, sirahe penjol, mripate mripat laron, irunge sêtrikan, suwarane bindhêng, sikile kathik bubulên, ewadene barêng kabênêr macak, calathune: wah, ahu iyi nèk wis macak, pasasat jambe sinihar kao Jaha Tinghir. Ha mara, apa mèmpêr, la wong rupane ora pakra mêngkono, rumasane kathik kaya Jaka Tingkir. Apamanèh nèk wis kudu ngambah krakalan, ora kok banjur pringisan, sabab bubule lara, ananging dhadhane malah diungalake, tangane kiwa nyithing wiron, lakune dimincêk-mincêkake, [di...]

--- 1264 ---

[...mincêk-mincêkake,] kanthi nyuwara: ma-ti-a-ku.

Petruk : E, Kang Garèng kiyi gênahe nyêmoni aku, yah, aku ya banjur gêla nyritakake sandhanganaku liya-liyane, cêkakane kala samana anggonku macak dak pêng têmênan, mêngkono uga bokne Si Kamprèt, anggone macak iya dikayang bangêt, tapihe kopi pêcah babaran Klathèn, nganggo diwiru anjalirit, klambine sutra ijo nganggo kuthu baru, gêlungane gêlung têkuk cara Yoja, gonal-ganèl, sasat Dèwi Banowati, cêkakane endahing rupane bokne Si Kamprèt kala samana, sajagad ora ana sing madhani.

[Grafik]

Garèng : Wah, upamane kabèh wong lanang ing donya kene wêwatêkane padha karo Petruk, têgêse ora ana wanita liyane sing dialêm ayu kajaba bojone dhewe, donyane mêsthi slamêt, awit banjur ora ana rajapati, ora ana pênthung-pênthungan, ora ana wong mlêbu buèn, lan liya-liyane kasusahan, jalaran saka prakara ... prampuan. Wis, banjurna critamu.

Petruk : Ing sarèhne aku utawa manèh bokne Si Kamprèt wis katon brêgas-brêgas mêngkono, pangkatku mênyang Pasar Gambir iya ora sondèl nèk dikon anunggang dhokar, mêsthi iya banjur nunggang taksi. Lumrahe saka ngomahku tumêkaning Pasar Gambir kuwi, bayaraning taksi akèh-akèhe mung f 0.60, sabab aku kuwatir yèn diarani priyayi ora duwe dhuwit, apa manèh barêng supire sabên-sabên calathu: saya tuwan, kuwi aku banjur ambatin: we, la, katon kaya dara têmênan aku, mulane iya banjur dak prêsèn f 1,50 jrèng.

Garèng : O, iya pancèn wong kênclung kowe kuwi, Truk, Truk, dumèh disêbut tuwan dening supir bae, atine banjur mongkog, rumasa kaya dara, awèh prêsèn bae, banjur tikêl-matikêl karo apa mêsthine. O, aja mangkono, wong urip kuwi aja bungah utawa aja gêdhe atine, yèn nganti dialêm utawa diumbulake, aja sêrik utawa nêpsu, yèn nganti dicacad utawa diina. Mungguh sabab-sababe mangkene: akèh-akèhing uwong gêlêm ngalêmbana utawa anggunggung nyang liyan, kuwi tuwuhe sok ngêmu kamelikan, mulane kudu sing prayitna, aja guru-guru kèlu mênyang têmbung manis, sing adhakane sok ngêmu wisa, kang bisa agawe sangsarane awakmu. Aja sêrik utawa nêpsu yèn dicacad utawa diina, awit ing panacad utawa pangina kuwi sok ana kang maedahi tumrape awakmu, jalaran kowe sok banjur wêruh kasalahanmu dhewe, sing kowe babarpisan ora bakal ngrumasani, yèn ora sarana dicêplosake [dicêplo...]

--- 1265 ---

[...sake] dening tukang nacad utawa ngina mau. Mulane ana piwulange para sêpuh kang unine mangkene: mitra kang sanyata kuwi mitra kang wani kăndha apa bênêre. Yak, kok banjur salah wèsêl, wis banjurna dhisik anggonmu nonton ing Pasar Gambir.

Petruk : Sauwise aku kloron tuku karcis, banjur: blêng, lumêbu ing gapura Pasar Gambir, rasane kok kaya wong ngimpi bae, yaiku sabab saka apike, saka rajine lan saka padhange, sing dak jujug dhisik dhewe, ing têngah, yaiku entha-enthaning pasar nagara Walănda ing jaman kuna. Wah, Rèng, sapa wonge lumêbu ing kono, sanalika iku iya banjur wêruh bae kapriye tatacarane băngsa Walănda awit apa-apa ing kono dianani kabèh, kaya ta: Lănda lan nyonyah padha cêkêl-cêkêlan padha trig-trigan, jarene kuwi diarani: dhangsah, banjur anggone para Walănda glênggang-glênggêng padha ngunjuk bangsaning wedang tèh, ananging dhuwure ana umpluke, jarene kuwi arane: bir, wah, tênggorokanaku nganti lèrèg-lèrèg munggah mêdhun bae. Malah ana sawatara sing padha bêngak-bêngok.

Garèng : Kurang ajar, kuwi rak para Walănda lagi mênyanyi aliyas sèngên, dianggêp bêngak-bêngok bae, o, la wong kupinge Si Petruk, kêpenake iya mung nèk ngrungokake: pangkur utawa kinanthi sandhung bae, apês-apêse ngrungokake kronconge Mis Hèr Laut, lagi ngrasa kêpenak. Karo manèh kabèh mau rak ora kêna diarani tatacaraning băngsa Walănda, ananging para Walănda lagi sênêng-sênêng. Wis, wis, banjurna dhisik critamu anggonmu nonton ana ing Pasar Gambir.

(Badhe kasambêtan)

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking sêrat kabar sanès.

Kala dintên agêng wiyosan dalêm kangjêng ratu ibu, ing Tasikmalaya dipun wontênakên tèntunsêtèlêng têtanèn tuwin kawêkêlan, manggèn wontên ing pandhapa kabupatèn. Ing sabên dhistrik ngawontênakên golongan piyambak-piyambak. Ingkang kalêbêt nêngsêmakên piyambak golongan barang-barang dêdamêlan saking dhistrik Taraju, sadaya balunganing griya sami wit arèn, payonipun wêlit godhong arèn, ing nglêbêt isi barang-barang dêdamêlan ugi wit arèn. Makatên ugi barang-barang glêga. Barang-barang ingkang kathah bangsaning anam-anaman.

Kala dintên Salasa kêpêngkêr wanci jam 4 sontên gudhang Australian Films East Ltd. kêbêsmi, kathah pèlêm ingkang dipun rimat ing ngriku, têlas kêbêsmi sadaya. Jalaraning kêbêsmi kakintên jalaran saking murub piyambak. Punggawa băngsa Eropah ing ngriku mèh botên sagêd oncat. Kapitunan dèrèng kasumêrêpan.

Kabudidayan sutra ingkang dipun adani dening băngsa Jêpan wontên ing bawah Garut, punika amanggih pakèwêd, awit ingatasipun nêtêsakên ulêr sutra, inggiling papanipun kêdah kados ing Pangalengan. Wusana panyuwunipun siti dhatêng pamarentah botên dipun parêngakên, awit sitinipun prêlu kangge kabudidayanipun tiyang siti piyambak. Ing sarèhning botên angsal siti ingkang sae tuwin ingkang manggèn wontên papan ngriku, sêdyanipun tiyang Jêpan anggènipun damêl kabudidayan sutra wontên ing Priyangan têngah dipun sandèkakên.

Anggènipun Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara tampi bintang komandhur saking Anam, dipun jênêngi ing konsul jendral Prancis, Tuwan Bodard paduka tuwan-tuwan Maas Geeteranus dhirèktur B.B. Neytzell de Wilde pangarsa Rad Kawula. Welter

--- 1266 ---

lid Rad Indhiya. Propesor Bleremghem Hoog guru agêng ing pamulangan luhur Sarbonne, Paris sakalihan, tuwin nyonyah Stoutjesdijk.

Ing wanci dalu, taksi saking Wèltêprèdhên badhe dhatêng Tanjungpriuk, wontên sacêlaking Sungi Tirêm kêtubruk oto grobag, ingkang saking Tanjungpriuk. Wontênipun ngantos makatên, awit sopiripun taksi, kêblêrêngên dening dilahipun oto grobag botên dipun alitakên. Taksi ngantos ical sipatipun, sopir tuwin kênèkipun nandhang tatu sakêdhik, tiyang ingkang numpak têtiga prêlu kêdah dipun upakara wontên ing C.B.Z. dene oto grobag namung karisakan sakêdhik.

Padununganing P.P.P.K.I. ing Bandhung badhe dipun pindhah dhatêng Surabaya. Ing golonganing warga enggal, pangarsa Dhoktêr Sutama, panitra Insinyur Anwari.

Sêrsan băngsa Eropah juru pamulasara ing Dhigul, nêmahi tiwas, jalaran kenging racun.

Wontên pawartos, pangarsa Rad Kawula Tuwan Mr. Neytzell de Wilde ing taun ngajêng badhe kèndêl, nanging malah sagêd ugi kalampahan wontên ing taun punika.

Salêbêtipun pasar malêm ing Wanagiri tanggal 31 Agustus, kathah lare-lare ingkang damêl gigunipun têtiyang ingkang sami ningali, inggih punika mopoki sêsukêr wontên ing panggulangan ringgit tiyang. Lare-lare ingkang nakal wau sami dipun jèwèri ing pulisi, minăngka epahaning anggènipun nakal.

Kala anglêrêsi dintên dhawah 12½ taun jumênêng dalêm Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara, golong-golonganing punggawa pakaryan praja Mangkunagaran angunjukakên album 6 iji, isi gambar warni-warni. Ingkang pinanggih ing praja Mangkunagaran, sajumênêng dalêm kangjêng gusti punika kathah sangêt kamajênganing praja, kados ta bab saening griya-griya, pakampungan, margi-margi tuwin krêtêg-krêtêg.

Awit saking panêdhanipun pamarentah Hejaz, kintunan arta sarana wisêl saking tanah Indhiya dipun kèndêlakên sawatawis măngsa. Ingkang punika tumrap ing kantor-kantor pos ngriki botên anampèni tiyang ngintunakên arta dhatêng Hejaz lumantar pos wisêl, lan ugi botên ambayari arta saking ngrika.

Ing Surabaya wontên tiyang lapur ing pulisi, bilih kecalan anak èstri kêkalih. Sarêng tanggal 30-31 Agustus, lare èstri kêkalih wau pinanggih wontên ing hotèl Tiyonghwa ing Bongkaran. Lare kêkalih nyariyosakên, bilih jam 4 dumugi jam 10 dalu dipun kurung ing tiyang siti wontên ing hotèl ngriku. Tamtunipun tiyang wau lajêng dados urusaning pulisi. Lêlampahan ingkang kados makatên punika kêrêp pinanggih wontên ing kitha-kitha ingkang rame.

Pawartos saking Rêdhaksi

Tuwan S.W. ing Kuwukan, Kudus. 1 Gambar pasrèn sampun têlas, 2 Sêrat karangan kenging kakintunakên sarana Document, nanging poma, ing salêbêting karangan ngriku botên kenging dipun kanthèni sêrat sanès-sanèsipun, lan pangintuning Document, bungkusing sêratipun botên kenging dipun pêjahi, pamurihipun supados gampil dipun pariksa ing punggawa pos. 3 Buku-buku patukangan sampun ambabar.

Tuwan Ws. R. Wardaya ing Lêksana. Pandangu panjênêngan punika lêrêsipun botên dhatêng Bale Pustaka, nanging dhatêng Instelling ter bevordering van Inl. Talen te Weltevreden, nanging sapisan punika ugi dipun aturi katrangan.

Basa Mlayu ingkang ngangge e kados ta: bertengger, leher, sen, punika pamaosipun inggih nêtêpi kados lêrêsing pakêcapanipun, awit mênggahing Basa Mlayu, botên gadhah swara e. Swaraning o, punika têtêp kados swaraning têmbung bohong, menolong, kosong, amargi mênggahing Basa Mlayu botên gadhah pakêcapaning o jêjêg.

Tumindaking wulangan Basa Mlayu ing sêkolahan ngangge basa Mlayu pakêcapan Riyo.

Lêngganan nomêr 2953 ing Pogung, Klathèn. Buku bab kopêrasi, ing Bale Pustaka inggih sade, Serie No. 773, rêgi f 1.20.

Lêngganan nomêr 3213 ing Todhanan. Kajawèn anampèni panjurung saking sintên kemawon, lan ingkang katimbang prayogi, badhe kapacak. Ing bab karangan ingkang badhe kaunjukakên dhatêng gupêrmèn, punika pangintunipun dhatêng Handleidings Commissie ing Weltevreden, lan ingkang sayogi kalantaran ing insêpèktur tuwin sarêmbag kalihan sêkul opsinêr. Dene bab pangintuning sêrat karangan prayogi Document nanging inggih dipun Aangeteekend.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 1180 ing Ganung (Nganjuk), pos wisêl f 3 ingkang nêmbe katampi, tumrap kwartal 4 taun punika sakwartal 1 taun 1929. kawuningana.

Agèn nomêr 3100 ing Gêdhangan, N.I.S. Saking pamanggih kula, prakawis kintunan dhatêng sadhèrèk Yasa Prayitna punika langkung sae panjênêngan tampi têrus dumugi têlasing wulan punika, jêr yatra lênggananipun sampun panjênêngan bayar. Manawi sampun andungkap kuwartal 4, nami: Yasa Prayitna kula santuni Sindu.

Lêngganan nomêr 2953 ing Pogung, Klathèn. Kintunan arta f 1.50 sampun katampèn.

--- 1267 ---

Wêwaosan

Sêrat Kêmbang Jaya

Dening Md. Dohiri

3

[Durma]

măngka ujaring kaol asung wêwarta | sintên ingkang darbèni | kuluk lan curiga | kacêtha lamun benjang | dadi bupati linuwih | ing Pasantênan | angrèh para bupati ||

lah punika yogya dinustha kewala | kalamun sampun kêni | benjang-benjang gampang | malês pun Singanyidra | kalawan Kudasuwêngi | datan rêkasa | angèl amithês tinggi ||

Yuyurumpung kumêcêr ngilêr dleweran | dupi miyarsa warti | lah ta kakang apa | sira kaduga dhustha | benjang gampang lamun kêni | sayêkti sira | sun angkat dadi patih ||

pira-pira ganjaran ingkang tumiba | marang ing sira benjing | yèn kapara nyata | ajalaran manira | wus pracaya mring sirèki | tur wis katăndha | yèn sira baud maling ||

yèn kaduga lah kakang sira mangkata | mumpung dinane bêcik | nêmbah nulya bidhal | Ki Sondong datan ngetang | susah lêsah lêsu lêtih | abot pininta | saraya kadangnèki ||

pancèn nyata Sondong Majêruk kaliwat | julige lamun maling | wus kalok kawêntar | marma dupi sinraya | arindhik asu ginitik | kalepat lunga | anggambuh Majasêmi ||

[Gambuh]

mênggah-mênggèh amêngguk | lambe biru cahya anglir kapuk | Sondong Majruk kaduk kêtagihan jicing | ambêkane mêlar mingkus | bola-bali angop-angop ||

brêbês mili adus luh | datan darbe karkat sirna larut | bêkah-bêkuh bola-bali nolah-nolih | grayah-grayah mèk-mèk sabuk | kêlalèn manawa gembol ||

sakêmiri gêngipun | cahya bingar awas tingalipun | lir pandhita kang pundhuh pindhaning gaib | gènira lumaku mandung | wus binêdhe cêplas-cêplos ||

mampir patikèn gupuh | nulya mapan arsa udud candu | mutêr cukit têrampil mubêng kumitir | dhokoh tămpa nugraha nung | kanikmatane Hyang Manon ||

ngêlus bêdudanipun | liyêr-liyêr rêm-rêm ayam ngantuk | bantal gêmbuk binêkuk amudal tinggi | nyipta wus munggah swarga gung | ngalam donya tan rinaos ||

kurua mandar bagus | garing nglingking kaya Abimanyu | iga katon gêgambangan mundhak jlanthir | ciptaning wong kang kêpaung | imane kalêbu bambon ||

tan pisan darbe sêbut | nora kapok malah saya bacut | kang mangkono nyata panggawene eblis | kang padha kêna rinidhu | tan mèngèng pitutur yêktos ||

agama setan tinut | datan darbe wirang samèng tuwuh | nguthuh ngiwul-ngathiwul nistha ing budi | kêsèd sungkanan angêpluk | tandange andlodak-dlodok ||

sawusnya udud candu | cahya bingar bali balung sungsum | cancut-cincing tumandang mring Majasêmi | sêdya arsa mlaku mandung | idham-idhamaning batos ||

tan winarna ing ênu | Majasêmi mangkya kang cinatur | Ni Bok Sukmayana wus lama abrangti | kataman ing lara gandrung | kêsambêt setan kang manggon ||

anèng Banthengan dhukuh | Kêmbang Jaya yèku ipenipun | kang martapa mêmasuh amati-ragi | mêminta mring Maha Agung | pinêsu tekad gumolong ||

ni bok wadana matur | mring kang raka nyuwun idinipun | arsa maring Banthengan tilik kang rayi | sêngadi kangên kêlangkung | Sukmayana wus rumojong ||

nulya mirantos gupuh | winadhahan angsul-angsulipun | dadi siji pêcêl pitik jangan mênir | gorengan têri kêrupuk | sêgane pulên ginolong ||

karo brêgêdèl jagung | iwak pitik gêndhing kang sinêmur | lêmêng babon winor lan jago kêbiri | pinilih kang êmpuk-êmpuk | wênèh ana kang ingopor ||

klambi kurung alandhung | irêng ngêngrêng têkan poking dhêngkul | slendhang lukcan anggubêd ngubêngi gigir | nyamping parangrusak alus | pupur lamat-lamat katon ||

tuhu lamun pinunjul | apa manèh amanganggo bêsus | bombrong bae wus katon ayu linuwih | dêdêg pidêksa amungguh | tuhu musthikaning wadon ||

nanging kuciwanipun | datan mantêp têtêp bêktinipun | mangro tingal suka sèdhèng marang laki | nêngna ingkang kapirangu | ing Banthengan winiraos ||

asri dhukuhanipun | Kêmbang Jaya têtanduranipun | pala pêndhêm wi gêmbili kimpul linjik | gêlemboh kêtela pohung | godhonge ariyo-riyo ||

sêsambèn ala nganggur | têgal krai sêmăngka lan timun | Kêmbang Jaya kang pinusthi jroning ati | pininta mring Maha Agung | kèlu ujaring pawartos ||

yèn Pasantênan besuk | ana bupati ingkang pinunjul | ngêrèhakên mring sasamining bupati | Kêmbang Jaya idhêpipun | dhèwèke benjing dumados ||

tirakate sinêrung | sru pinêsu cêgah mangan turu | marma saya ngujwala kadya sinangling | dhasar anom tur abagus | ruruh jatmikandhap-asor ||

cahyanira umancur | kadya wulan purnama dinulu | kunêng ni bok wadana ing Majasêmi | wus prapta ing dhukuhipun | kang rayi tyase sumêdhot ||

gupuh anguwuh-uwuh | Kêmbang Jaya ariku wong bagus | lah dulunên aku yayi ingkang prapti | kangên mring sira wong bagus | tambanana laraningong ||

Kêmbang Jaya duk dulu | mring kang raka enggal alumayu | gya umangsah Kêmbang Jaya angabêkti | anulya samya lumêbu | kêkanthenan wong sakloron ||

[Kinanthi]

lir pendah pêngantyan pangguh | kang rayi anggung kinanthi | lir Ratih lan Kamajaya | Bok Wadana Majasêmi | gênging tyas pindha parbata | mèsêm sarwi

--- 1268 ---

ngandika ris ||

dhuh Kêmbang Jaya riningsun | praptaningsun anèng ngriki | yayi kangên marang sira | apa ta padha basuki | Kêmbang Jaya matur nêmbah | kakang bok dahat kapundhi ||

kakangbok pangèstunipun | arinta manggih basuki | sukur yayi ariningwang | wong bagus ingkang jêlanthir | dhuh yayi mas Kêmbang Jaya | pangruwat roga upami ||

tambanana laraningsun | anggung amanggung makingkin | pacêt gung kang sabèng sawah | nora bêtah awak mami | macan galak sabèng toya | ngur baya tumêkèng pati ||

kêmangi gagangnya wulung | wilangan sanga lan kalih | wêlasana dasihira | dhandhang wiring sirah putih | lamun tan dèn tulungana | têtambaning wuyung yayi ||

pêkên lit pinggir dêlanggung | tan wurung nglalu ngêmasi | mênyan seta saupama | paseban ing jroning puri | lawan sun anti yayi mas | lagi samangke kêpanggih ||

adhuh yayi kukus gantung | dak rewangi lara brangti | salaka kang warna krêsna | wastra laranganing gusti | têmah rusak raganingwang | sukêt galêng rontang-ranting ||

Kêmbang Jaya nêmbah matur | dhuh kangbok botên prayogi | tumindak ngiwa druhaka | jrih sikuning Maha Luwih | mendah dukane kakangmas | mring amba tan wun mrih pati ||

sumăngga kakangbok kondur | sampun kèlu manah eblis | kula jrih raka paduka | mendah loking jana benjing | yayi nora dadi ngapa | ugêr sira anglêgani ||

măngsa wêruha kakangmu | tan ana kinarya sêksi | ancur gêdhah saupama | mung sira sun rasa yayi | nora ngarsa sapa-sapa | Kêmbang Jaya datan angling ||

tuhu satriya pinunjul | tan kèlu panggawe juti | tyas gadhêgrêg lir prabata | tinêmpuh ing angin midit | tan măntra-măntra obaha | sayêkti lamun linuwih ||

atêtêg tyasira bakuh | ni bok wadana angungkih | ingungkih-ungkih tan kêna | keron tyasira ngalêntrih | ing wasana wosing sêdya | kang rayi arsa dèn byuki ||

tumandang arsa anggapyuk | sêdyanira anyakêti | kadi supe ing sakala | tan èngêt kadang pribadi | prayitna Dyan Kêmbang Jaya | tinubruk tandya ngendhani ||

panubrukira kêjlungup | Kêmbang Jaya mlayu gêndring | mênyang gubug patêgalan | bok wadana dahat runtik | kacuwan jroning wardaya | dadya sru dènira anjrit ||

Kêmbang Jaya ariningsun | bisa têmên sira yayi | akarya cuwaning driya | saking wisma sun dhèwèki | murih lunturing driyanta | praptaning don mitambuhi ||

karaya-raya wak ingsun | tan măntra-măntra nimbangi | malah wèh wuyung warayang | ngênglêng nglamong mring sirèki | durung tumon kaya sira | tyase têka bangêt kêsit ||

yèn sinawang nora bakuh | awake cilik aringkih | têka kukuh piangkuhnya | tan măntra kêna ingungkih | rangkahe kukuh akêkah | sinêrang têka nglungani ||

wirang apa awak ingsun | sinirat sorot hyang rawi | wadon kang tinampik priya | ngur baya nglalu ngêmasi | diprayitna yayi sira | kalamun ingsun wus mulih ||

yêkti sun matur kakangmu | dhandhang muni kontul benjing | dhuh kakang pangeran ingwang | tulungana awak mami | rinaroda paripêksa | arsa dèn pêksa karon-sih ||

kasmêkan sinuwèk gupuh | arantas arontang-ranting | ukêl mawut mawurahan | nyamping suwèk pating sluwir | asambat-sambat karuna | Sukmayana laki mami ||

tulungana raganingsun | Kêmbang Jaya datan yukti | tan arsa rinoda paksa | nyamping nganti pating sluwir | dursila Si Kêmbang Jaya | tandya dènira lumaris ||

mring Majasêmi akondur | sadalan-dalan anangis | sêsambat mêmêlas arsa | lir ya-iyaa sayêkti | tuhu yèn wadon dursila | tyase kalêbèng yumani ||

tan winarna lampahipun | wus prapta ing Majasêmi | Dyan Sukmayana pinarak | ing kursi goyang pêndhapi | kagyat wau duk tumingal | mring kang rayi tawan tangis ||

gêlung lukar modhal-madhul | kasmêkan arontang-ranting | sêsambat mêmêlas-arsa | prapta nulya anungkêmi | dhuh kakang mas lakiningwang | arinta pan datan yukti ||

Kêmbang Jaya datan patut | atine kalêbon eblis | kawula pinotha-potha | tan arsa tinarik-tarik | dèn ajak pulang-asmara | têmah nyamping rontang-ranting ||

bangêt wirang têmên ingsun | adarbe ipe tan bêcik | dak sêngguh nora mangkana | tiwas karaya sun kirim | nora bêcik tingkahira | sugih kêndêl băndha wani ||

wani ngrusak pagêr ayu | nêdya angroda sarêsmi | lali darbèking sudara | nguthuh ngathiwul tan wigih | dhuh kakang mas lakiningwang | têbusên wirangku iki ||

Sukmayana tyasnya giyuh | putêk kapêpêtan tangis | ngandika sarwi ngrêrêpa | wis mênênga aywa nangis | aja kajêron panămpa | iku bangêt kangên yayi ||

bêtèke biyèn ingugung | mring jêng ibu kang wus swargi | dinama-dama ingêla | marma kadi ngalêm yayi | dadya angrangkul anguswa | tangèh darbe sir tan bêcik ||

bangêt lawase adhimu | tanpa kăntha tanpa kanthi | lola tininggal wong tuwa | marma aksamanta yayi | bok rara anjrit karuna | bêgja têmên awak mami ||

adhine bae dèn ugung | layak nracak ngêncak-ênci | agranyah nêdya angrayah | wêwadi dèn odhal-adhil | tangèh yèn nêdya prayoga | tanpa guna awak mami ||

cinamah dèn ina dulur | Sukmayana duk miyarsi | sakala tyase kabranang | linalali marang ari | tega tumêkèng palastra | nadyan isih nom apêkik ||

[Sinom]

anggugu ujar lamisan | datanpa tiniti-titi | gugon-gugonên wicara | tanpa linimbang kang bêning | kaprah wataking èstri | dul-adul kapara wadul | wadule lêlamisan | mamrih rêsiking kang dhiri | nora ketang awake jêmbêr lêthêkan ||

Sukmayana wus kainan | kalap kalêbèng yumani | amèncèng traping pamancas | dene anggugu kang èstri | ing măngka datan kêni | kudu wruh paturanipun | dakwa lan kang dinakwa | iku pamancas kang adil | têmah kadi buta bêtah nganiaya ||

Tindakira gêgancangan | mring padhepokaning ari | binarung ati baranang | mungkur ing rèh kang prayogi | cinêndhak lampahnèki | ing Banthengan sampun rawuh | Kêmbang Jaya duk miyat | mring raka kang lagi prapti | wus anyana yèn bakal tămpa dêduka ||

Sigra marak gurawalan | manêmbah sukunira glis | Sukmayana duk umiyat | mring ari dahat sru runtik | muntap wajanya gathik | jaja bang malatu-latu | sora wijiling sabda | hèh Kêmbang Jaya sirèki | gêlah-gêlahing jagad dora kaliwat ||

(Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	elok. (kembali) elok.
2	pingging. (kembali) pingging.
3	anggandhewa. (kembali) anggandhewa.