Kajawèn, Balai Pustaka, 1928-10-17, #223

Ăngka 83, 2 Jumadilawal Taun Alip 1859, 17 Oktobêr 1928, Taun III.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1429] ---

Ăngka 83, 2 Jumadilawal Taun Alip 1859, 17 Oktobêr 1928, Taun III.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Sawangan ing Indo China Indhiya wingking

[Grafik]

Sêngsêming sawangan ing tanah Indo China punika mèh sami kalihan sawangan kawontênan ing Indhiya ngriki. Ing nginggil punika sawangan ing lèpèn sacêlakipun Laos.

--- 1430 ---

Raos Jawi

Kinanthi, têngahing pada lingsa kalihan pungkasaning pada lingsa sami, bilih sigêg: ta, inggih sigêg: ta sadaya, bilih kalayar, inggih kalayar sadaya, sapanunggilanipun.

Ha. E; kinaot ora baut | hèh kêlaut agi pait | ati kaot antêp dahat | uh kêsaut lan kêsait | angur baut êmoh jahat | eling nyehat Radyan Sahit ||

na. nêng malênong kang dumunung | nênggih anèng tansah wêning | nuli sinung bisa mênang | nêgês mênêng ana maning | nora sênêng galap mênang | nanging dunung dening uning ||

ca. cul tan mlèncèng moh yèn mok cung | cêg tan mlencong nora ngucing | cêtha kêncêng bancang-bancang | cêkak ngrancang cancut cancing | cake gancêng bisa gancang | clês pinacang datan mlêncing ||

ra. rèhning ngarah dimèn wêruh | rêsik sarèh ngirih-irih | rak kinaruh kang dèn arah | rujuk ngêrèh aja jirih | rose murih tanpa warah | runtut nyarah kang pinurih ||

ka. kudu dhokoh klayan kukuh | karêp akèh aja ringkih | kêncêng bakuh entuk barkah | kang tan mingkuh nora kongkih | kapranan kèh kongsi dhêkah | kêrêp ngrêngkuh kongkah-kongkih ||

da. drêng andêdêr dadak udur | dadya blèndèr mondar-mandir | doh têngadur duwe nadar | dadi mundur kang tinakdir | dêdêl dlèdèr daya mandar | datan dludur tan pinêndir ||

ta. têrus ngêtor nêtêr tutur | têrtip antèr tan kuwatir | turnèh bantêr gêtêr kentar | toring wantêr tanpa katir | tarlèn blatèr tur kawêntar | têrna mlêtêr pintêr mintir ||

sa. sru tan kasor nora ngêsur | sing tan kasar yèn darbe sir | sing dhap asor saka dhasar | sing sèr-kèsèr saru gingsir | sasat kèngsêr susah nasar | sok ting glasar sabab glingsir ||

wa. wruh ingkang wos wasis wuwus | wah dèn rèwès trang katawis | wutuh uwis wignya mawas | wrêdine wus mung cumawis | wêktu muwus walèh awas | wong ywa bèwès dènnya criwis ||

la. lamun lolos ingkang lulus | lawan nêlas bisa gêlis | lah tan kèlês jatining las | lugu dêlês ala kalis | lan kalêrês tan mêmêlas | lêr lagya lês kadya lalis ||

pa. pan pak êmpong padha rampung | plêke topèng kanggo tamping | plompang-plompong pintêr gampang | prêlu èmpèng kaping-kaping | pasthi kopong tyase numpang | patut dèn pêng ingkang ramping ||

dha. dhong wus budhêng nora kidhung | dhasar ngèdhèng dhêmên dhongdhing | dhèngêr condhong dèn cêcadhang | dhèk tan blèndhèng trus ginêndhing | dhing nèng gêdhong bisa ladhang | dhêng-dhêng padhang dhuh sinandhing ||

--- 1431 ---

ja. jaluk enjroh mrih tuwajuh | jane ijèh yèn tinanjih | jodho lènjèh eling pêjah | jing kêtrênjuh tansah ijih | japa jajah wus dèn grejah | jêbul bènjèh langgêng ijih ||

ya. yèku ayo gayuh wahyu | yêkti priya-priye yayi | ya wis boyo nora liya | yutun kiye tyas lir bayi | yèn rahayu duwe daya | yakin mulya lus tan mriyi ||

nya. nyata linyok gonyak-ganyuk | kênyal nyakot minyik-minyik | nyandhing nyonyok lanyak-lanyak | nyoba jènyèk lamun ganyik | nyidra bonyok babak bunyak | nyaru kênyak saru sak nyik ||

ma. mula tuman tumut gumun | malah dimèn ngeman mukmin | myang pasêmon minta iman | mapan cikmèn milu amin | mêmpêng mêmpan ngeman-eman | mêsthi rêmên kèh kang ngêmin ||

ga. gur mung êgor turu glugur | godha anggèr nêngah minggir | gugur-gugur gawe gagar | gênging gègèr ati gligir | gèk tinêgor nglênggêr wigar | gênah anggêr nora ngagir ||

ba. badan blobor bakal blubur | bab lêbur wus kêna kibir | botên kobêr godha cabar | blêng mabur nèng alam kabir | băngsa mibêr pating slêbar | bêblês kabur kang katêmbir ||

tha. thikil kothong nora nglunthung | thêk tan ngèthèng kang kinênthing | thêr tan pithong wruh tan gothang | thukul ènthèng sêpi gêthing | thik-thik nyênthong ngathang-athang | thêng tan nglênthung kang pinêthing ||

nga. ngudi ingong nora bingung | ngangkah mèngèng mêngêng mênging | ngaku pêngung nora mangang | ngês tan mlêngong prêlu nanging | nganti dongonging brêngangang | ngah lir dongèng datan kenging ||

Kontha-kanthi.

Kawruh Sawatawis

Karaharjan ing lèpèn

Ingkang pinanggih wontên ing cêcariyosan tuwin ing sêrat-sêrat babad, kitha ingkang agêng-agêng punika tamtu cêlak kalihan lèpèn. Mênggahing pikantukipun, miturut ing kawontênan, lèpèn agêng ingkang cêlak kalihan kitha, punika dados margi lêbêt wêdaling padagangan, mila pundi kitha ingkang majêng lampahing among dagang, inggih jalaran saking cêlak kalihan lèpèn.

Ucapipun ki dhalang: dhasar nagari ngungkurakên pagunungan, angeringakên pasabinan, nêngênakên bangawan, ngajêngakên bandaran agêng. Mênggah kajêngipun ing ngriku, ingkang tumrap bangawan, botên kok gadhah kajêng ing bab pikantukipun toya kangge têtanèn, nanging bab anggènipun mikantuki kangge among dagang, tuwin mikantuki tumrap kamajênganing nagari. Wontênipun makatên, tumrapipun [tumrapi...]

--- 1432 ---

[...pun] ing jaman kina, kitha ingkang botên cêlak kalihan lèpèn agêng punika sarwa kakên.

Mirid kawontênan ingkang kados makatên punika, pinanggihing patilasan-patilasan praja ing jaman kina, ugi sami cêlak lèpèn agêng, yèn ing jaman Pajajaran, lèpèn Citarum, ing Majapait, lèpèn Brantas, ing Dêmak, lèpèn Dêmak, ing Pajang, Banawi Sala, makatên sapanunggilanipun. Makatên ugi tumrap sajawining tanah Jawi tuwin tanah Eropah punapadene sanès-sanèsipun pisan, tamtu inggih kados makatên.

[Grafik]

Untapipun baita-baita among dagang ing lèpèn.

Limrahipun têtiyang ingkang manggèn sapinggiring lèpèn agêng punika dipun wastani tiyang minggiran, ingkang kathah sami kêdunungan watak rêmên among dagang, lampahing among dagang urut lampahing toya, asarana baita. Dene manawi ing tanah Jawi, kala ing kinanipun, lampahing among dagang agêng punika pinanggih wontên sauruting Banawi Sala, ingkang nginggil piyambak dumunung ing Surakarta, pungkasanipun wontên ing Grêsik, kitha-kithanipun ingkang dipun langkungi: Ngawi, Bojanagara tuwin sanès-sanèsipun, punapadene kitha-kitha sêsambêtanipun, ingkang wontên lèpènipun ingkang anjog ing banawi, punika ugi sami nglêbêtakên saha ngêdalakên padagangan.

Têtiyang ingkang sami among dagang punika ingkang kathah ugi sami gêgriya angongkang lèpèn, prêlunipun sami anggampilakên anggènipun tumindak ing damêl, griyanipun agêng-agêng tuwin sae-sae sarwa santosa. Sami gadhah baita agêng-agêng, ingkang dipun wastani baita gembong.

Padagangan ingkang lumêbêt dhatêng nagari ing têngah-têngah, punika botên ngêmungakên wêdalan ing tanah Jawi kemawon, ugi kadhatêngan barang-barang saking tanah sabrang, mila jamanipun kala samantên, kathah tiyang kêcêkapan saking anggènipun among dagang candhak kilak barang-barang saking ngrika-ngriki.

Caraning têtiyang ingkang among dagang wau manawi kêkesahan ngantos wêwulanan, lampahipun sêsarêngan. Mila mênggahing băngsa Jawi kala samantên, kawruhipun ingkang onjo botên ngêmungakên dhatêng bab among dagang kemawon, dalah dhatêng lampahing măngsa inggih sumerêp, awit prêlu kangge nocogakên dhatêng agêng aliting toya banawi, ingkang prêlu kangge nindakakên lampahing măngsa dagang, lan ugi mikantuki nyumêrêpi dhatêng lampahing têtanèn, awit tumindakipun sade tinumbasing pawêdal siti ugi ngangge wêwaton nyumêrêpi wanci ungsuming punapa-punapa.

--- 1433 ---

Ucapipun tiyang among dagang turut banawi, ingkang nama agêng manawi sampun sagêd dagang dumugi ing Grêsik. Tumrap agênging babagan ing Grêsik kala samantên, padaganganipun taksih kêtêlah ngantos sapriki, têtiyang sagêd nyumêrêpi aslining lampit sae, cindhe tuwin sanès-sanèsipun. Sanadyan barang wau dèrèng tamtu asli pamêdal saking ngriku, nanging kêtêlah dipun wastani asli saking ngriku ugi, dados namung kêtêlah saking agênging babagan.

Mênggahing sayêktosipun, sanadyan ing sapunika sampun botên wontên lampah among dagang kados kala ing jaman kina, nanging mênggahing pigunaning lèpèn ingkang taksih migunani dhatêng tumindaking lampah ingkang kados makatên, inggih taksih wontên, kados ing papan-papan ingkang têbih kalihan sêpur, punika lampahing padagangan inggih taksih tumindak mêdal urut lèpèn, mila pêkên-pêkên ingkang ngongkang banawi, limrahipun sami agêng-agêng tuwin pamêdaling siti sagêd sumrambah. Wontên malih ing bab lumantaring kajêng dholog-dholog dhatêng sanès panggenan, ugi kathah ingkang kawêdalakên ing lèpèn.

Manawi ing tanah batawi, padagangan ingkang taksih lêstantun kawêdalakên urut lèpèn, punika dêling, wiwit saking papan panggenanipun ingkang têbih, namung sarana dipun gèthèk kakèlèkakên urut lèpèn Ciliwung. Makatên ugi tumrap ing lèpèn Citarum, manawi nuju kalamangsaning panèn, untaping pantun ingkang kabêkta urut lèpèn, kêtingal pating sliri kathah sangêt.

Dados mênggahing lèpèn, punika saluguning margi agêng kangge lampah among dagang.

Bab Têtanêman

Kacang Mlathi

Kacang punika kenging kaewokakên bangsaning palawija. Ingkang sampun kula sumêrêpi (manut panggenan kula) inggih punika: kacang pêndhêm (kacang cina), kacang ijo, kacang kapri, lan kacang mlathi. Mênggah ingkang badhe kula criyosakên ing ngriki, inggih punika: kacang mlathi.

Kacang mlathi punika sagêd gêsang umur tigang wulan laminipun, witipun ngêlung, godhongipun kawastanan lêmbayung, ingkang taksih ênèm kenging kangge kuluban, wohipun ugi kangge jêjanganan, ingkang sampun sêpuh (garing) kenging kangge uwos nama uwos kacang. Punika kenging dipun olah warni-warni, namung nyumanggakakên ingkang badhe ngrêsakakên kemawon. Dene êlungipun kenging kangge têdhanipun rajakaya, kados ta: lêmbu, maesa, menda.

Kajawi ingkang sampun kapratelakakên ing nginggil, miturut saking pamanggihipun para ahli tani, êlungipun kacang mlathi wau anggadhahi daya lêmi tumrap tanêman pantun, ingkang anjalari sagêd adamêl suburing pantun. Mênggah patrapipun makatên: manawi wiwit labuh, siti ingkang badhe katanêman pantun lajêng kasukanan êlung kacang wau ingkang ngantos [nga...]

--- 1434 ---

[...ntos] waradin (sagêdipun radin kêdah dipun cacah). Sukur manawi sabinipun mêntas katanêman kacang mlathi, yèn sampun kêndhat wohipun (bibar) lung wau sampun ngantos dipun bucali, prayogi dipun êlèr kemawon ing salumahing sabin. Lung wau manawi sampun kêlêban toya mêsthi lajêng bosok, wasana bosokaning lung wau sagêd daos rabukipun pantun.

Kathah-kathahing sadhèrèk tani kados taksih awis-awis ingkang mrêlokakên nanêm kacang mlathi, malah ingkang kathah kok namung krai, gambas, sêmăngka lan sasaminipun, măngka saupami sadhèrèk tani purun mrêlokakên nanêm kacang mlathi ing sabinipun, kados botên sakêdhik pigunanipun. Awit uwos kacang mlathi punika kenging dipun simpên ngantos wulan-wulanan, dados manawi măngsa rêndhêng (pailan) kenging kadamêl wêwahing têtêdhan.

Mênggah tiyang nanêm kacang mlathi punika kados botên angèl. Sarêng sitinipiun sampun dipun kowaki, kowakan wau lajêng dipun pêncugi (gêjigi) wijinipun kacang lajêng dipun ulurakên ing pêncugan wau, sabên-sabên saluwang kauluran wiji 2 utawi 3 iji, kathah-kathahipun 4 iji. Samantên wau manawi wontên ingkang botên thukul kêdah dipun sulami. Yèn wiji sampun dipun ulurakên lajêng dipun urug mawi pasir ingkang têlês minăngka dados têdhanipun. Manawi sampun thukul kintên-kintên kalih kaki panjangipun, kêdah dipun punggêli pupusipun, prêlu sagêda kathah pang-pangipun. Umur tigang wulan sampun mêdal wohipun kenging dipun undhuh. Kula asring sumêrêp tiyang nanêm pantun ing galênganing sabin dipun tanêmi kacang, punika wêdaling woh inggih botên beda kalihan ingkang dipun tanêm ing salumahing sabin.

Wasana manawi wontên kêkirangan sêsêrêpan, kula amung nyuwun gunging pangaksama.

Kasan G-d. Rêjasari, Kaliwungu.

[Grafik]

Jogèd punika tumrap satunggal-satunggaling nagari gadhah tatacara piyambak-piyambak. Ing sisih punika gambaripuin têtiyang èstri băngsa Timur sawêg sami anjogèd, para èstri sanès-sanèsipun sami kêplok, sadaya sami gambira ing manah.

--- 1435 ---

Jagading Wanita

Gêmi

Botên wontên kauntungan, ingkang sagêd nênuntun dhatêng kawilujênganing gêsangipun, kados anggêmèni barang gadhahanipun piyambak.

Wontên têtêmbungan: gêmi uwiting kamulyan. Punika pancèn lêrês tuwin nyata. Yatra sigar bilih dipun gêmèni akanthi nastiti, sagêd dados pintên-pintên, sintên ingkang botên anggêmèni yatra sigar, badhe botên anggadhahi yatra sarupiyah, sanajan sêngkut anggènipun nyambut damêl, botên ngetang sayah tuwin kangelan, manawi botên kadunungan watak gêmi, inggih botên mikantuki. Botên sagêd simpên yatra sigar, dados wêdaling kringêtipun badhe tanpa tuwas.

Tiyang Jawi punika awis-awis ingkang gadhah watak gêmi, sanajan sampun sumêrêp dhatêng paedahipun, ewadene botên sagêd nglampahi. Tiyang Jawi inggih ngrêtos yèn băngsa Tionghwa punika sagêdipun sugih, botên sanès namung saking tabêrinipun nyambut damêl, saha anggêmèni barang gadhahanipun. Ananging băngsa kita Jawi, tansah dados kosokwangsulipun, inggih punika gadhah watêk boros. Watêk boros, kenging kawastanan botên sumêrêp dhatêng ajining yatra, awit ing sadintên-dintên botên sagêd anjagi wêdaling asilipun.

Sadhèrèt[1] tani ingkang nyukani têdha dhatêng kula sadaya, padamêlanipun ngolah siti nanêm pantun, nanging sanajan tiyang tani punika ananêm pantun, ewadene ing salêbêting griyanipun tatsih[2] kathah ingkang botên gadhah tumpukan pantun. Utawi lumbungipun inggih kothong, punika punapa sababipun, sababipun botên wontên malih, namung saking botên sagêd anggêmèni wêdaling asil tuwin barang gadhahanipun. Inggih punika pantunipun dipun sade, wusana yatranipun dados muspra, botên kantênan tumanjanipun, kados ta kangge gadhah damêl mantu, nêtakakên saha èwêd sanèsipun ingkang botên sakêdhik waragadipun, saha anilar murwat. Ingkang makatên punika dados êtuking karisakan, têtêmbunganipun: garing-garing yèn garang, punika satruning gêmi, langkung prayogi kabucala, margi punika kêkandhangan cilaka. Ing mangke prayogi angrakêtana dhatêng: watak gêmi, pikantukipun badhe sagêd ngidêri jagad. Saking dayaning gêmi, sagêd nuwuhakên cipta ingkang mungêl makatên, sêgane dadi wuwuh, barang ingkang dipun angge botên enggal risak utawi gêrang, ingkang sami pating blêsar sagêd ngalêmpak dados satunggal, sagêd ngawontênakên ingkang botên wontên, tuwin sapanunggilanipun ingkang angeram-eramakên, punika sadaya namung saking dayaning gêmi tuwin nastiti.

Wasana kula nyumanggakakên ing panampi.

Sriyati

Kuwukan, Kudus.

--- 1436 ---

[Grafik]

Ing Kajawèn nomêr 82 sampun nyariyosakên ing bab jumênêngipun nata ing Albani. Ing ngriki kawujudakên gambaripun sri nata nalika linggar saking padalêman lami badhe angadhaton (gambar ing nginggil), tindakipun anglangkungi sangajênging para wadyabala ingkang urmat wontên urut pinggiring margi. Ing ngriku kêtingal sêmuning praja ingkang kajumênêngan nata enggal, kawulanipun sami suka bingah. Dene gambar ing ngandhap, punika gambaring kulawarga nata, inggih punika sadhèrèk tuwin nakdhèrèk, dene putri ingkang lênggah punika ibu nata.

--- 1437 ---

Piwulang Sae

Pangkur

Pangkur

Ngungkurna rèh pêpenginan | kang sayogya kudu sira singkiri | yèku tyas suka malêbu | wor prakaraning liyan | sakèh lêkas miwah pamicaranipun | nguni wèh piandêlira | dudu prakaranirèki ||

yogya lajunên kewala | aywa dahwèn mring lêkasing pakarti | tanapi wijiling wuwus | nut sukane priyăngga | ugêr nora nangsaya lèning tumuwuh | têpanên sira priyăngga | nora suka dèn wancèni ||

yèn sira darbe pangira | ana janma lakune kurang sidhi | pètên kalamangsanipun | sapatêmon priyăngga | dènirarsa sung pèngêting tyas kalimput | klimputana pamicara | kang noraga mor mêmanis ||

karana yèn wruh ing liyan | sayêktine kurang pirênèng ati | tarkadhang kaliru surup | labêt kamoran merang | sumawana lupute ywa sira catur | lawan liyaning sujanma | iku tan pantês kapati ||

kang wus winêdhar ing ngarsa | nora nyatur lamun ana raryalit | kang kênèng pangarubiru | myang sato dèn niaya | iku wajib sarwenên aywa kabanjur | miwah yèn ana sujanma | kang nêrak anggêring nagri ||

nyênyolong laku durjana | sumawana niaya mêmatèni | wajib sira asung wêruh | mring kang wênang misesa | miwah lamun ana janma kang kawêngku | maring gêgêbênganira | nêdya mrih wasita jati ||

wajib sira surupêna | saniskara pratingkahe kang sisip | liyan kang mangkono iku | mung mamriha kulina | anglakoni wajibira kang tinamtu | miwah kapara mênênga | aywa kèh ingkang kawijil ||

P. Jasmin

Pacikaran (Dhawe) Kudus.

--- 1438 ---

Panglipur Manah

Sualan Kina

Uran-uran sêkar sinom sapada ing ngandhap punika, kula sagêd mastani bilih dede karanganipun tiyang limrah kadosa kula, têmtu karangan êmpu paramèngkawi, kala alitan kula jaman langkung sèkêt taun kapêngkêr, uran-uran wau asring sangêt kaucapakên ing pakêmpalaning lare-lare jalêr diwasa ingkang adhêdhasar rêmên marsudi dhatêng bangsaning lêlungidan bab kasusastran sasaminipun, jalaran apalanipun uran-uran wau amawa pathokan kenging kadamêl ambatang salah-satunggiling aksara Jawi ingkang dèrèng kasumêrêpan, sanadyan panyêratipun kalihan sêsingidan rêmit, ewadene sagêd katarbuka kalihan gampil tuwin rikat dening pêpathokan wau. Ing ngandhap punika apalan saha pathokanipun.

Sigra kang bala tumingal | acampuh samya mêdali... 1

lir thathit wilêt ing gănda | dhanyang gung ngamăncaniti... 2

benjang sang aji mijil | lathinya mêdali wuwus... 3

brastha surawilaga | kaya buta singawrêgil... 4

pasthi jăngga dhêndhanya mangambakbaya... 10

Patrapipun ambatang, sasampuning tiyang ingkang manggèn pasingidan amasang aksara Jawi salah-satunggal sakajêngipun (Ha - Nga) kula ingkang ambatang, lajêng ngucapakên apalan kasêbut nginggil ingkang kalih pada lingsa wiwitan (ăngka 1), sasampuning kula ungêlakên ngantos kêmirêngan tiyang ingkang masang aksara, nuntên kula takèni, aksaranipun wontên ingkang sami punapa botên kalihan apalan kalih pada lingsa wau. Bilih ngrika mangsuli wontên, wingkinging ăngka 1 punika dipun têngêrana cawangan marapat utawi kenging kacorèk kemawon. Kula nuntên ngucapakên lajêngipun apalan kalih pada lingsa malih (ăngka 2) ugi lajêng kula takèkakên malih, patrapipun botên beda kados ingkang wiwitan, makatên salajêngipun ngantos dumugi dhawah pada (ăngka 10), dados gangsal rambahan (gangsal pitakenan).

Têlasing pitakèn, ăngka ingkang tinêngêran cawangan utawi corekan kagunggunga, pinanggihing gunggungan lajêng kaurutna saking ha na ca ra ka, upami gunggunganipun namung 1 wadhah: ha, ingkang kapasang ngrika têmtu inggih aksara: ha. 5 = Ka, 10 = la, makatên sapiturut dumugi cacah 20 = aksara: nga.

Têrangipun malih makatên

Soka ingkang kapasang wau aksara na, wêkdal dipun takèkakên, têmtu cawangan utawi corekan wau namung manggèn wontên ăngka 2 thok. Aksara: ka, cawangan utawi corekanipun manggèn ing ăngka 1 + 4 = 5 (sigra kang bala tumingal, kaya buta singawrêgil) aksara: [aksa...]

--- 1439 ---

[...ra:] ja, manggèn ing ăngka 3 + 10 = 13 (benjing sang aji mijil, pasthi jăngga dhêndhanya mangambakbaya), makatên ugi bilih ingkang kapasang sêratan aksara: nga, têmtu ăngka 5 pitakenan pisan wau isi cawangan utawi corekan sadaya gunggung = 20.[3]

Pambantu K. 585.

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab kakêndêlan saha kajirihaning lare

Candhakipun Kajawèn nomêr 82.

Garèng : Truk, Truk, sadurunge padha ambanjurake anggone rêrêmbugan, aku tak takon nyang kowe dhisik, wangsulana: kowe kuwi apa wis tau maca babad.

Petruk : Lha kuwi nèk Garèng, nèk wis ngina uwong sakrêsanèki bae, dumèh aku anggombal mêngkene. Sanadyan uripku threthekan, ing bab kuwi iya mêksa rada kulina, tandhane: aku bisa ambedakake antarane babad sapi lan babad wêdhus.

Garèng : E, pancèn iya uwong sêmbrana, la kuwi arane rak mocong babad, balik pitakonku rak maca babad, têgêse maca layang isi carita-carita kuna.

Petruk : Lho, nèk kuwi aku kulina bangêt, nganti akèh dêdongengane sing dak apali, kaya ta caritane Andhe-andhe Lumut, Kêthèk Oglèng, Jula-juli Bintang Tiga, Hongtete.

Garèng : Ha mara, ana dongèng sapirang-pirang kathik dicampur dadi siji mêngkono, iya dongèng Jawa, dongèng Sêtambul, utawa manèh dongèng wayang Potèhi. Karo manèh dongèng kuwi rak beda nèk karo babad, nèk dongèng kuwi mung anggitan bae, balik babad kuwi carita kuna kang wis tau kalakon têmênan. Dene anggonku pitakon nyang kowe, apa kowe wis tau maca babad, kuwi mangkene: wong kuwi anggêre wis maca layang-layang babad, rak mêsthi wêruh carita-carita kuna, sing ngandhakake kêkêndêlan, kasêtyan, [ka...]

--- 1440 ---

[...sêtyan,] kaluwihan lan bab seje-seje manèh tumrap wong dhèk samana lan sing kêna ditiru utawa dadi tuladhane wong jaman saiki kiyi. Kaya ta upamane lêlakone: Colombus, Marco Polo, Magelhaen, lan liya-liyane manèh, kuwi anggone lêlana anjajah jagad, ora ngetung rêkasa, kangelan, lara lan pati mau mung saka amburu murih olèha panggonan utawa tanah mănca, kang sakira kêna di ênggoni lan angajokake pangupajiwane, upamane supaya majokake dêdagangane, lan uga golèk kautaman tumrap bangsane.

[Grafik]

Petruk : Yah, Lha kuwi rak panêmumu, yèn saka pikiranku, wong sing kaya kandhamu kuwi, wong murka angăngsa-ăngsa, wong kang ngênggoni watake Raja Pirngon. Upama bocaha ngono, bocah sing ana ulane ing wêtênge, karêpe ganyangan apa bae iya arêp baluwag-baluwêg dilêbokake. Wusanane saka anggone arêp nuruti muntabing kaardane nganti ora ketang-ketung, lara pati ditêmah. Hara, pikirên bae, apa bênêr, ingatase wong kang wus sarwa kacukupan uripe, wis sarwa kasêmbadan ana ing panggonane kana, têka klambrangan mrana-mrana, prêlu melikake panggonan liya sing dudu duwèkke, banjur dianggêp melike. Hara, rak dadi têtêp wong mung arêp anggêdhèkake ususe lan kêbaking kanthonge dhewe, dadi yèn kok cocogake karo wulang wuruke êmbah-êmbah, ngalor-ngidul. Jalaran wulange êmbah-êmbah rak mangkene: Yèn sira wus sarwa kacukupan, nyêbara kautaman kang murakabi lan ora gawe kapitunaning liyane, la măngsa, kandhamu kuwi rak mung amarga saka anggone arêp marêgi wêtênge tur gawe kapitunaning liyan.

Garèng : Bênêr, Truk, panêmumu kuwi. Nanging sumurupa, ingatase wong sing wis muluk lan jêmbar pikirane, sing dirêmbug ora mung bab siji bae, ing kana iya dirêmbug, ing kene iya mèlu dirêmbug. Wong sing dak kandhakake kuwi saka jêmbaring pikirane lan kawruhe, anane duwe tekad mangkono, jalaran nuli ana sing takon, têgêse pikire tangi, ngrasakake kapriye bakal kaananing bangsane, kapriye bisane lêstari utama, linuwih lan sapiturute, awit urip ana ing donya kuwi sabênêrê iya kudu ngudi nyang akerate, ananging donyane iya kudu disantosani, elinga ta marang piwulange para sêpuh kang muni mangkene: Nglakonana kautaman, awit elinga patimu mêngko sore, golèka kadonyan, awit elinga, uripmu nang donya kuwi isih lawas banget, mulane aja sêling surup, anggone darajatmu darajatku kiyi saya apês, saya kojur, jalaran mung ngèlingi wulang sing saparo bae, saparone diêmohi, satêmah dadi mêmêlas. Kawlasan, [Ka...]

--- 1441 ---

[...wlasan,] nriman, kuwi ana panggonane dhewe, nanging urip sêsrawungan karo băngsa warna-warna, yèn ora nganggo tekad kadonyan, pêpêsthèn asor lan kanisthan, kudu arêp aja ngrêsula. Apa kuwat, kowe.

[Badhe kasambêtan]

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès

Pambantu Kajawèn ing Surakarta ngabarakên: wiwit dintên Sêtu tanggal kaping 6 dumugi Salasa kaping 9 Oktobêr pangrèhing sêkolahan Tyonghwa Hwe Kwan Surakarta angwontênakên karamean agêng, mawi ngêdêgakên darma, toko barang-barang têtêdhan warni-warni, têtingalan tuwin pêrmainan sanès-sanèsipun, manggèn ing kampung Purwadiningratan, wigatos kangge mèngêti adêging sêkolahan wau sampun 25 taun wilujêng.

Sampun langkung kalih wulan sapriki, panggaotan bathik ingkang katindakakên sudagar-sudagar têtiyang siti salêbêting nagari Surakarta, kenging dipun wastani sawêg mundur (kêndho) sayêktos. Kathah bêbau sakabatipun nyambut damêl ingkang lajêng sami kesah nglêmbara pados padamêlan dhatêng pasisir.

Mis Ribut mêntas main wontên ing Electra Bioscope kawanwêlas dintên, tuwin wontên ing sositit Ons Genoegen, sami ing Bandhung. Angsal-angsalanipun rêsik gunggung f 11.082.60 lan f 2.075.20. Ing bab punika gêmintê ing Bandhung angsal paos f 2.950.65 lan f 518.80.

Wiwit ing tanggal 4 wulan punika wontên galadhèn pêpêrangan wadya kapalêri wontên ing ing Kosambi tuwin Purwakarta. Ing tanggal 5 sacêlakipun Cimahi wadya sêni dipun biyantu ing wadya inpantri sakumpêni, amasang krêtêg ing lèpèn Citarum, panjangipun 100 mètêr lêbêtipun 10 mètêr, namung sawatawis jam krêtêg wau rampung saha lajêng kenging dipun langkungi wadya artilêri (wadya mriyêman), kapalêri tuwin wadya inpantri sapirantosipun sadaya.

Ing wêkdal punika ing Kwalah, Langkat (Sumatrah), kathah sima ingkang sami ngambah ing kabudidayan-kabudidayan. Salêbêtipun tigang wulan, ing kabudidayan Turangi wontên sima kalih ingkang pêjah kasanjata, tiga kalêbêt ing pasangan. Ing kabudidayan Marijke tuwin pulo Rambu, inggih tansah wontên sima ingkang pêjah kasanjata. Sima-sima wau botên adamêl tiwasing tiyang tuwin rajakaya.

Rêrêgèn uwos ing Surakarta tansah panggêng botên sagêd mandhap, kapara wêkdal punika ragi nyêngkrèk sawatawis, namung rêrêgèn gêndhis pasir mandhap kathah tinimbang wulan ingkang sampun-sampun.

Dumugi sapriki wontênipun yatra têmbaga (sèn tuwin gobang), ing kitha Surakarta namung sakêdhik sangêt, botên sagêd nyêkapi kangge nindakakên lampahing kabêtahan tiyang kathah padintênan ing sadhengah panggenan umum, tumrapipun sade-tinumbas, susuk, lambangan sasaminipun, sabên dintênipun tansah kidhung cêthunthungan. Langkung-langkung ingkang yatra têmbaga nyatêngah senan, namung kantun namanipun kemawon ingkang taksih kocap, nanging mênggah wujudipun pados satunggal kemawon sampun botên sagêd angsal.

Tiyang nama Suparta saking Surakarta dados punggawa marinê, sawêg sawatawis wulan punika pêjah salêbêtipun anglampahi dhinês, dhawah dalah samotormaburipun wontên ing sagantên Surabaya. Saking nagari angsal arta f 3295.- sampun katampèkakên dhatêng randhanipun Suparta nama Muryati. (K.585)

Băngsa Tionghwa ing Cianjur, ingkang anggadhahi panggilingan pantun, nindakakên rekadaya damêl jamur ing măngsa bêntèr, ingkang limrahipun tuwuh ing măngsa jawah, dipun wastani jamur pari. Caranipun sarana ngangge pirantos enggal tuwin toya lèdhêng, ing sapunika jamur wau sagêd tuwuh.

Sawênèhipun tiyang sumêrêp wontên bangke bayi taksih katutan ari-ari wontên ing lèpèn Kramat, Batawi, wusana lajêng dipun pêndhêt ing pulisi, saha lajêng kabêkta dhatêng C.B.Z. bayi wau kêtitik dèrèng wancinipun lair, dèrèng kasumêrêpan anakipun sintên.

Nyonyah E. Puradirêja, pisê pursitêr J.I.B. ing Bandhung, dipun wêdalakên saking pakêmpalan, amargi dados warga Teyosopi Dienaar van Indie, tuwin pakêmpalan golongan kabangsan sanès-sanèsipun, ugi botên purun sêsrawungan.

Tuwan G.E. Dauhan leidhêr P.N.I. ing Siyao, redhaktur sêrat kabar Mimbar Dunia, dipun awisi dening bêstir ing Mênadho dêdunung ing panggenan ngriku. Nalika tuwan wau saking konggrès ing Surabaya dipun anggrak ing pulisi, gambar konggrès ingkang dipun bêkta dipun têdha.

Wontên pawartos S.S. badhe tumbas Otobis 400, prêlu kangge miyarakên têbanipun otobis ing tanah Jawi.

--- 1442 ---

Ing bab badhe ngawontênakên gêdhong P.P.P.K.I. ing Batawi, saèstu ngawontênakên komite: Tuwan Tamrin, Sursitêr, Tuwan Oto Subrata komisaris tuwin Tuwan Mistêr Sartana, sèkrêtaris pènêng mistêr. Gêdhong wau badhe dipun namakakên Permufakatan Nationaal Indonesia.

Dumugi sapunika têtiyang ingkang badhe minggah kaji dipun wajibakên kêdah dipun suntik cacar kalihan kolerah dening dhoktêr. Ananging ing sapunika pakaryan kasarasan amanah tindak makatên punika adamêl kasusahanipun tiyang kathah, amargi griyanipun asring têbih kalihan dhoktêr, dados kathah waragadipun, saha malih dipun samarakên, manawi panggenanipun têbih, dayaning jampi suntikan dados suda. Mila murih prayoginipun, suntikan wau badhe katindakakên samăngsa têtiyangipun sampun minggah baita, namung lêlahanan. Lan malih tiyang ingkang sampun dipun suntik wau botên dipun karantinê wontên ing kamaran. Têtiyang ingkang saking palabuhan sanès-sanèsipun, ingkang badhe numpak wontên Tanjungpriuk, ugi kêdah dipun suntik rumiyin wontên ing plabuhan badhe angkatipun. Ing salêbêting baita kaji, inggih badhe dipun sadhiyani jampi bèri-bèri, dipun rêgèni mirah sangêt, amargi kathah sangêt tiyang minggah kaji ingkang tiwas jalaran sakit makatên.

Pawartos saking lêngganan Kajawèn nomêr 1692 ing Ngayogya, martosakên nalika tanggal 12 Oktobêr punika, wontên bayi pinanggih wontên ing sumuripun Radèn Arjawisastra, guru Jawi ing Jêthis (Ngayogya). Ananging wontên titikipun, bayi wau kalairakên wontên ing griya suwung sacêlakipun ing ngriku. Pulisi lajêng pados katrangan.

Dèrèng dangu ing Sus, Kuthaarja kawontênakên tentoonsteling alit-alitan, inggih punika barang yêyasanipun para murid, kartini, H.I.S. sarta pamulangan ăngka II ingkang majêng sangêt saking: 1e Kartini bab handwerk, saha dhaharan. 2e H.I.S. sarta T.K.S. gambaraning lare, anggumunakên sangêt. 3e 2e school ngrekadaya bathok dados pirantos pèni.

Ing măngsa punika ing Purwarêja, kala-kala tansah wontên kintunan jawah, andadosakên ngrêbdaning palawija, mirah kêlanan. Ingkang kainggahakên sêpur awujud, lombok, kabar ingkang murugakên ambiyêt, kêjawi saking panggarap, mawi srana rabuk.

Pawartos saking Ngayogyakarta. Sanadyan sabên lêmbu ing Ngayogya punika ingkang dipun kêbiri botên kirang saking 10.000, ewadede[4] taun punika cacahipun lêmbu ing ngriku mêksa wêwah 4000 malih, awit saking punika ing salêbêtipun taun punika lêmbu jalêr ingkang dipun kêbiri kapilihan ingkang awon.

Ing Godhean dalah sawêwêngkonipun, ing wêkdal punika kathah pakêmpalan ingkang lèrègipun sami ngudi indhaking pamêdal. Bok manawi kemawon ing Brêja inggih badhe ngawontênakên pakêmpalan ingkang wosipun kados ingkang kasêbut ing nginggil (damêl gêndhèng) ugi wohipun sae, liripun bathinipun kathah. Kala wulan ingkang kapêngkêr punika ambikak bathi sapisan, para ingkang mundhut andhil angsal bathi 50 prêsèn.

Wontên pawartos, pamarentah andhawuhakên dhatêng amtênar dhepartêmèn lanbao têtiga, kadhawuhan dhatêng kapuloan Manila, prêlu miyarakên sêsêrêpan, laminipun tigang wulan, dene ingkang kawigatosakên prakawis têtanèn.

Dumugining tanggal 31 Juli 1928 wontênipun arta ingkang sumimpên wontên ing pos sêparbang, saking băngsa Eropah f 13.255.798.40, tiyang siti f 6.795.312.54 tuwin băngsa ngamănca wetanan f 1.195.017.08. Ing taun 1927 wontên f 12.984.521.43, f 6.099.71.07 tuwin f 1.030.192.94. Dene ing taun 1928 punika, têtiyang ingkang nitipakên wau, artanipun wontên ingkang dipun tumbasakên obligasi indhisêlening f 8500 kalayan rêgi f 7500. Dipun rimat ing pos sêparbang.

Wontên pawartos, pangrèh agêng Muhamadiyah bagean pamulangan, tampi sêrat saking parentah, suraosipun parentah karsa paring subsidhi sadaya 100%, lan sadaya waragad waragad ingkang tumrap kabêtahananing sêkolahan, parentah ingkang badhe anggalih, ananging sadaya bayaraning lare sêkolah kêdah kapasokakên dhatêng guprêmèn. Putusaning pangrèh wau sadaya botên anyondhongi, kêdah katulak, prayogi subsidhi kados ingkang sampun tumindak kemawon. Dene ingkang lumampah ngadhêp dhatêng parentah Tuwan Haji Hisam.

Pawartos saking Administrasi

Agèn nomêr 1065 ing Ngampèl (Papar). Wisêl f 12.50 sampun katampi sarta kacêkap saprêlunipun. Matur nuwun.

Lêngganan nomêr 1644, ing Wanasaba. Sampun tamtu kemawon panjênêngan pikantuk gratis. Buku-buku badhe tumuntên kakintun.

Langganan nomêr 2115 ing Kêdhung Panjalin (Japara). f 1.50 sampun katampi, nuwun.

Langganan nomêr 3363 ing Bawang (Batang). Dhuplikat nomêr 71-76 saha 78 sampun kakintun. Nanging nomêr 61 dumugi 65 botên sagêd ngaturi, krana panjênêngan langganan wiwit 1/9-28 (wiwit nomêr 66).

--- 1443 ---

Wêwaosan.

Sêrat Jaka Pitutur

Anggitanipun Mas Prawirasumarja ing Surakarta.

3

Radèn Purnama satamating mirêngakên wicantênipun Radèn Suryawardaya, lajêng ngadêg saking kursi ngabêkti dhatêng Radèn Suryawardaya sarwi matur nuwun kathah-kathah. Botên watawis dangu katungka Sri Têmon mêdal saking griya cariyos bilih dhaharan sampun cumawis, lajêng sami malêbêt ing griya kêmbul dhahar. Radèn Purnama botên kaur dhahar nanging tansah nyawang dhatêng wujudipun Sri Têmon, prasasat kêdhèp têsmak pamandêngipun, rampung anggèning sami dhahar lajêng ngandikan malih ngantos têngah dalu sawêg sami mapan tilêm. Ing wanci jam 7 enjing, wêlinganipun kareta Radèn Purnama kala wingi sampun cumawis wontên ing ngajêngan, Radèn Purnama lajêng pamitan badhe andumugèkakên lampah dhatêng Bêtawi. Radèn Surya Wardaya sakalihan sami suka pamuji dhatêng Radèn Purnama, wilujênga lampahipun ngantos dumugi ing purug ingkang sinêdya, sadaya lajêng sami sêsalaman. Nalika Radèn Purnama sêsalaman kalihan Sri Têmon, maripatipun katingal kaca-kaca ngêmbêng luh. Lampahing kareta ngantos sawatawis têbih, Radèn Purnama taksih katingal ngibarakên kacunipun.

Sapêngkêripun Radèn Purnama, Radèn Suryawardaya lajêng cariyos dhatêng ingkang èstri punapa ingkang sampun dipun andharakên dening Radèn Purnama, dupi sampun gamblang, andadosakên wêwahing bingahipun.

Radèn Purnama sadumuginipun ing Bêtawi lajêng tapak nyambut damêl dados ajung komis. Dhatêng kuwajibanipun nyêkapi, srêgêp, mila sawêg pikantuk satêngah taun, lajêng kainggahakên dening pangagêng têtêp dados komis bum ing Tanjungpriuk, angsal balănja agêng, sarta salêbêtipun wontên ing ngriku gadhah têtêpangan satunggiling lare jaka asli saking Kêdhiri, nama Radèn Adicăndra, ngumur 20 taun, nyambut damêl dados juru sêrat ing kantor algêminê sèkrêtari ing Bêtawi, wusana lajêng kaingsêr dening parentah dados mantri pulisi wontên ing wêwêngkon pabrik Sukaraja. Nalika badhe pangkat dhatêng Sukaraja, Radèn Purnama mêling supados têpang sae dhatêng Radèn Suryawardaya, bok manawi sagêd suka pitulungan punapa ingkang prêlu. Enggaling cariyos, Radèn Adicăndra wontên ing Sukaraja lami-lami lajêng sagêd têpang sae dhatêng Radèn Suryawardaya pindha tiyang sêpuhipun piyambak.

Kacariyos, nuju satunggiling dintên, wanci jam 8 sontên, ing antariksa mêndhungipun angêndhanu, anjalari pêtêngipun andhêdhêt. Radèn Adicăndra dhatêng ing griyanipun Radèn Suryawardaya, andadosakên kagètipun ingkang gadhah griya, amargi rumaos kadhatêngan pangagêng ingkang botên mawi cêcala rumiyin. Radèn Adicăndra dipun panggihi dening ingkang gadhah griya jalêr èstri.

Radèn Adicăndra: Bapak tuwin ibu sampun susah-susah sarta sampun baribin, sabab dhatêng kula mriki wau nyilipakên para tuwan-tuwan pitêpangan kula ingkang pinuju sami among sênêng wontên ing kamar bolah.

Radèn Suryawardaya: Manawi makatên sumăngga sami lêlênggahan ing griya kemawon, kajawi botên kasumêrêpan ing tiyang, wontên ngriki hawanipun asrêp, amargi jawahipun dêrês mawi angin. Tiyang tiga lajêng sami lumêbêt ing griya saha lajêng lêlênggahan.

Radèn Adicăndra: Sampun pintên-pintên dintên anggèn kula ngayati badhe pinanggih bapak tuwin ibu, nanging dèrèng wontên wanci ingkang sêla, sawêg sapunika kula kaur sagêd sowan mariki. Anggèn kula badhe pinanggih bapak sakalihan punika sajatosipun kula badhe gadhah rêmbag wados, namung kula dèrèng sagêd namtokakên punapa bapak sakalihan kaparêng tampi badhe rêmbag kula wau.

Radèn Suryawardaya: Radèn punika prasasat dados bêndara pangagêng kula, sabab punapa kula têka botên sagêd tampi badhe rêmbagipun radèn.

Radèn Adicăndra: Walèh-walèh punapa kula matur kalihan cêkak kemawon, manawi bapak sakalihan kaparêng tuwin condhong ing panggalih, sarèhning wêkdal punika Rara Sri Têmon sampun diwasa, kaparênga kula suwun, badhe kula êmong piyambak.

Radèn Suryawardaya jalêr èstri sapandurat botên sagêd mangsuli, botên gadhah pangintên sagaluguting kolang-kaling, bilih Radèn Adicăndra gadhah niyat kados makatên. Wusana lajêng mangsuli: karsanipun radèn punika kula sakalangkung mangayubagya, dhasar dumugi ing dintên punika Sri Têmon sampun ngumur 17 taun, namung wontên kuwatosing manah kula, bok ing têmbe andadosakên piduwunging panggalihipun radèn. Ingkang sapisan Radèn taksih mudha, ingkang kaping kalih radèn darahing luhur, saupami Sri Têmon kalampahan kapundhut, măngka lajêng kabucal jalaran botên babag, saking dene botên [bo...]

--- 1444 ---

[...tên] băndha, botên rupa, tur darahing pidak-padarakan, punika dhapur mêmêlas, prasasat dipun ukum salaminipun gêsang, ingkang jalaran saking kirang pangatos-atosipun ingkang sêpuh, mila sumăngga radèn kula aturi manggalih ingkang panjang.

Radèn Adicăndra: Pamanggihipun bapak punika lêrês, nanging mênggahing kula tangèh anggadhahana manah kados makatên, pamanggih kula: bojo punika pêparingipun Gusti Allah, saupami kula kalampahan kamipurun ambucal utawi amêgat, punika kula prasasat ngrisak utawi nampik dhatêng pêparing tuwin pranataning Pangeran, punika botên sae sangêt, sarta malih saupami ing têmbe bojo kula wau ginanjar sakit lumpuh utawi punapa kemawon, ingkang botên limrah ing tiyang, panganggêp kula ugi taksih sami kemawon kados nalika kula kêpanggih sakawit.

Radèn Suryawardaya: Rêmbag sampeyan punika têka sae têmên radèn, manawi sampeyan têmên-têmên kados makatên, kula nyuwun inah sawatawis dintên, prêlu badhe kula raosakên rumiyin, sarta badhe kula taringakên dhatêng Nyonyah Sêtatir, amargi panjênênganipun ingkang paring piwulang, saha prasasat mundhut putra.

Radèn Adicăndra: Bapak tuwin ibu badhe panggalihan sarta badhe têtaringan dhatêng Nyonyah Sêtatir rumiyin, botên wontên pakèwêdipun, jêr kula dhasar têmên-têmên ngajêngakên, namung sasagêd-sagêd, kula nyuwun wartos tumuntên, kajawi punika sarèhning sampun dalu sarta sampun têrang jawahipun, kula nyuwun pamit badhe mantuk.

Radèn Suryawardaya: Inggih radèn, andhèrèkakên wilujêng, salêbêtipun sapêkên kula tamtu ngaturi wartos.

Sanès dintên Radèn Ngantèn Suryawardaya rêrêmbagan kalihan Nyonyah Sêtatir, pinanggihing rêmbag Nyonyah Sêtatir tumuntên condhong, sasagêd-sagêd malah kapurih ngangkah supados tumuntên kalampahan. Mila saunduripun saking Sêtatiran lajêng kintun wartos dhatêng Radèn Adicăndra, bilih panêdhanipun katampi sarta benjing wulan ngajêng punika dipun angkah kalampahanipun panggih.

Ing dintên ingkang sampun katamtokakên, ing griyanipun Radèn Suryawardaya sampun dipun rêngga kaombyong-ombyong ing janur kuning mawi kapalisir ing bandera walandi, ing pandhapi kêbak kursi katata marik-marik sadhiyan lênggahipun para tamu. Kilèn pandhapi dipun êdêgi griya panggenan găngsa, makatên ugi sisihipun regol, ugi dipun êdêgi griya alit panggenan găngsa Carabalèn. Wiwit enjing găngsa mungêl angrangin. Srêngenge numpak rêdi Carabalèn tansah angangkang asung kurmat dhatêng para tamu ingkang sami rawuh. Wanci jam 7 sontên, pangantèn jalêr dhatêng kagrubyuk dening para priyantun tuwin para tuwan sawatawis, wingking kairing ing musik, suwaraning găngsa binarung dening ungêling musik, umyung lir pendah rêdi rêbah, pangantèn jalêr èstri sasampuning panggih lajêng sami kalinggihakên wontên ngajênging kobongan. Suwuking găngsa suwaraning tiyang gumarênggêng kados tawon kambu, para tamu sasampuning lênggah satata, lajêng linarihan sampanyê, ngunjuk kaping tiga, Tuwan Sêtatir pabrik Sukaraja dados sêsulihipun ingkang gadhah griya, jumênêng wontên madyaning pandhapi sarwi ngasta gêlas isi sampanyê, anglairakên sangêt gênging panuwun dhumatêng para tamu ingkang sampun kaparêng rawuh anjênêngi dhaupipun Radèn Rara Sri Têmon kalihan Radèn Adicăndra, tuwin para tamu dipun suwuni barkah pangèstu wilujêng, supados pangantèn jalêr èstri wau anggèning jêjodhoan sagêda dumugi kakèn-kakèn ninèn-ninèn, lêstantun botên kirang satunggal punapa. Hip, hip, hip, hore, lajêng sami ngunjuk sampanyê malih. Botên antawis dangu lajêng sami dhaharan dhine pista, dalu jam 12 thèng, para tamu lajêng sami bibaran kanthi wilujêng.

Radèn Adicăndra wontên ing griyaning marasêpuh ngantos satêngah taun laminipun, lajêng pindhah dhatêng ing griya pondhokanipun piyambak. Wondene Radèn Rara Sri Têmon anggèning jêjodhoan kalihan Radèn Adicăndra, atut runtut sami turut-tinurut, amenginakên sarta dados têtuladanipun para têtiyang ing pabrik Sukaraja, awit salaminipun botên nate tukar padu. Sampun ingkang makatên, sanadyan namung padudon ing rêmbag kemawon, dèrèng nate, amargi sakalih-kalihipun sami ngrêtos ing sêmu, saupami ingkang jalêr pinuju kirang sênêng katingal badhe muring, ingkang èstri botên pisan-pisan urun anglanggati, nanging malah ngupados dhadhakan ingkang murih adamêl sênêngipun ingkang jalêr. Bilih dipun ewani, namung katampi sênêng kanthi sabar ing manah, ulat manis sarta mèsêm, saya malih samubarang ingkang dados sirikanipun ingkang jalêr, punika kacathêt ing salêbêting sanubari, dipun jagi kanthi ngatos-atos sampun ngantos anêrak. Dene ingkang jalêr makatên ugi, Rara Sri Têmon dipun aosi, dipun ajrihi, dipun trêsnani pindha badanipun piyambak, amila lăngka sangêt saupami sagêd kalampahan pabên sasaminipun.

Salêbêtipun Sri Têmon kawêngku dening Radèn Adicăndra, gadhah anak satunggal dipun têngêri nama Radèn Sudarsana, dumugi ing dintên punika sampur ngumur 4 taun, bapa biyung dalah êmbahipun, inggih punika Radèn Suryawardaya jalêr-èstri, sangêt anggèning andama-dama, trêsnanipun sami kasok, pangemanipun sami kalihan dhatêng maripatipun piyambak.

Ing satunggiling dintên wanci sontên, Radèn Adicăndra tampi sêrat dhawuh saking parentah ingandikakakên dados wakil asistèn wadana kitha Banyumas, laminipun sawulan, manahipun bingah, rumaos tumuntên badhe minggah drajatipun. Kosokwangsulipun tumrap ingkang èstri, satampinipun sêrat dhawuh wau raosing manahipun susah sangêt, kados ginarit ing pêdhang landhêp, bokmanawi kraos badhe wontên sabab ingkang tumanduk dhatêng badanipun.

(Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---