Kajawèn, Balai Pustaka, 1928-10-27, #225

Ăngka 86, 12 Jumadilawal Taun Alip 1859, 27 Oktobêr 1928, Taun III.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1477] ---

Ăngka 86, 12 Jumadilawal Taun Alip 1859, 27 Oktobêr 1928, Taun III.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu.

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Tiningalan saking gêgana.

[Grafik]

Gambar ingkang kacêtha nginggil punika kawontênanipun sêkolahan calon dhoktêr N.I.A.S. ing Surabaya, ingkang sampun madêg gangsal wêlas taun.

--- 1478 ---

Raos Jawi

Nglalu.

Putêking manah ingkang jalaran karubêdan agêng punika ngadat lajêng katêlasan utawi rekadaya amrih uwal saking bêbaya wau. Malah ingkang limrah lajêng thukul kakêndêlanipun ingkang tanpa dugi-dugi lajêng kadospundi katêmahanipun. Wontên ugi ingkang namung mupus lan rumaos bilih cupêt ingkang kajăngka.

Manawi dipun manah saèstu, sadaya wau tuking lêpat inggih badanipun piyambak, upami: wontên lare ingkang botên lulus iksamênipun, kadospundi susah lan isinipun. Nanging punapa namung mandhêg sak isin, wirang, gêtun, ingkang prêlu kêdah ihtiyar kadospundi supados wirangipun wau sampun ngantos dumunung ing badanipun, saupami kagungan barang ingkang risak, tanpa paedah manawi lajêng gêtun dhatêng risakipun barang wau, tur botên lajêng dipun dandosi.

Dene ingkang botên karsa andandosi risaking barang wau kenging kaupamèkakên wong ora dumuwe, utawa ora sênêng duwèke dhewe. Măngka barang darbe punika kêdah karimat ingkang sae. Makatên ugi pangrimatipun dhatêng badan, masthi ngungkuli dhatêng barang-barang. Ewadene tumrap tiyang ingkang kapêtêngan nalar, ajining badan kawon dening rajabrana utawi sabab sanèsipun, mila lajêng klampahan nglalu. Anggènipun nglalu, wau wontên ingkang mêntas ngabotohan kawonipun ngantos ewon, wontên ingkang jalaran anggènipun iksamên botên pikantuk partisara, lan kathah malih sababipun.

Saupami tiyang wau sagêd manah-manah panjang, rak badanipun piyambak nama kainan. Kados ta tiyang ingkang ngabotohan wau, kenging punapa botên ngangge dugi-dugi, namung nêdya ngumbar hawa nêpsunipun dhatêng kêrtos. Makatên ugi kanggenipun lare sakolah wau, kenging punapa botên srêgêp ing sadèrèngipun, harak nama sêmbrana.

Tiyang misakit tiyang, agêngipun ngantos mêjahi, punika sampun nama awon, awit botên trêsna dhatêng sasamining tumitah. Langkung-langkung tiyang mêjahi badanipun piyambak, punika sakalangkung awonipun. Cêthanipun kados ungêl-ungêlan ing ngandhap punika:

[Mijil]

Balik nora tinitahkên malih | paran wêkasing don | mung karantan kaduwung atine | gêgêtune sansaya ngranuhi | yèn nganyuta pati | mimbuhi dosa gung ||

wit jisime wong anglampus dhiri | tan kêna dèn uwor | lan makame para lêluhure | myang sawiyah makamaning jalmi | sinarang sinirik | kang apik tan ayun ||

krana wong kang amatèni jalmi | wus dosa lwih asor | măngka ana wong nglalu ragane | têtêp lamun duraka ngungkuli | patinira aji | kewan kêthèk lutung ||

Punika pêthikan saking: anggitan dalêm swargi K.G. P. A. A. Mangkunagara IV ing Surakarta.

--- 1479 ---

Ungêl-ungêlan ing sêkar punika mratelakakên bilih tiyang nglalu punika dalasan benjing dumugining pêjah, sinirik, masthi kemawon inggih dados raosan ingkang botên sae. Ing ngriku ugi mratelakakên bilih ajinipun tiyang nglalu punika sangandhapipun kêthèk lutung, ringkês asor tinimbang sato kewan.

Awit saking punika, tiyang wau prêlu lan wajib ngêdalakên nalar utawi ihtiyaripun. Botên kenging lajêng mupus: la wong takdirku kaya ngene, ngatên punika sayêktosipun botên kenging tur mindhak katawis manawi tiyang cupêt ing nalar. Anggitan dalêm swargi Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara IV wau wontên ungêl-ungêlan malih makatên.

Dunungipun wong kang nglalu budi | ana bêcik awon | bêcikira kang tinuturake | alanira wus kocap ing nguni | tan lyan jalaraning | cupêt ing panggayuh ||

Suraos punika mratelakakên manawi tiyang nglalu wontên saenipun, inggih punika anggènipun angugêmi tekadipun. Nanging emanipun gadhah tekad agêng kok lèrègipun dhatêng awon, têmah dadosipun inggih awon.

Namung samantên atur kula, sapintên kêkirangan lan lêpatipun mugi para maos sampun kirang pamêngku.

Kula R.S. Citrasêputra

Surakarta

Kawruh Sawatawis

Ma, ma, ma, ma, ma.

Candranipun ma, 5 iji, ingkang anjalari dhawahipun karisakan, wêwatêkaning satunggil-tunggilipun sami kawêdharakên ing urutipun sastra Jawi 20. Kados ingkang kajarwa ing ngandhap punika.

1. Madat, 1. Ha-. 2. Na-. 3. Ca-. 4. Ra.

2. Madon, 5. Ka- 6. Da-. 7. Ta-. 8. Sa.

3. Minum, 9. Wa-. 10. La-, 11. Pa-, 12. Dha.

4. Main, 13. Ja-, 14, ya-, 15. Nya- 16. Ma.

5. Maling, 17. Ga- 18. Ba- 19. Tha- 20. Nga.

[Sinom]

0. Sri nataning kang ruwiya | yogya dadia palupi | pinandara mrih mardawa | wêwarah ma pănca warni | nityasa mrih linuri | ring para mudhambêk punggung | gumunggung andêrbala | lir buta butêng nir budi | dadinira tan lèn mrih tinut sakarsa ||

1. anitèni kang kawruhan | anane ma limang said | ingkang dadya kalakuan | awit ma madat kang dhihin | antuke mikolèhi | ing jasad utawi kahyun | anapi ceda cuwa | ujar limrah ingkang klair | èstu tumrap ing patrap kang linampahan ||

2. naracak kang padha rêna | nadhah madat mangkya nguni | naya nis nistha kang warna | liring cipta kang nangsayani |[1] nanging

--- 1480 ---

medanya nguni | nala lit lumuh supênuh | natkala kasêpênan | niring barang dèn rêmêni | nêdya nêmpuh nora nana dèn amana ||

3. cêpake madat cinacad | cinarita nora bêcik | camahira tansah kocap | calimute luput pêcing | cècège băngsa bincil | cumèplês sinambi nucup | cagak lèk nalar pêncar | cumêplong nora kêcicir | cipta moncèr tyas padhang sarira rêncang ||

4. ragane karasa pêra | rasaning rah rêrêm alit | rumasa srandune waras | rêngune amarah aring | rusake saking ririh | rada suwe saya murud | raga saru asarang | rêgêd biru ingkang dhiri | riyak jlagra goragodha dadi lara ||

[Grafik]

Tiyang ingkang sawêg sami main dhadhu.

5. kapindho ma madon ingkang | kinidung dirèng kintèki | kang bêcik lawan kang mokal | kinawruhan ing pamikir | kêrêp kasrêkêp ngikis | katêkaning nala sêkung | kayungyun angrêreka | kataina amèt kingkin | kinulita alăngka karya rumpaka ||

6. darapon asmaradana | daladag nêdya bèr budi | dasat ulat gung dinadak | dinulu katona adi | dalèdèr mondar-mandir | datan pandak barang tanduk | doyanan pêlacutan | dorane ginawe sandi | dêlap ulat dalèha sugih rubeda ||

7. tarike wong madon tuman | talendho mrih ulah niti | tuhune kêrêp kliwatan | tansah linyok barang warti | têrkadhang tuwuh juti | toging don kataman rêtu | tumêrah badan rata | tumuli madêg narpati | têkèng muka ingran rajasinga durta ||

8. sumêrang mangsah mrawasa | sarupaning sipat jisim | sinalinan sarwa siksa | saking rajasinga rêsi | saru sipate kongsi | sisip-sêmbir nungsung sungsum | supênuh nanah basah | sayêkti gêlis ngêmasi | singkirana aywa nêrak raja rusak ||

9. wantune wong minum tuwak | waragang utawi awis | wite kawuryan sêmuwa | wani wantêr samukawis | wêdharing wuwus awig | wignya buwang rikuh ewuh | wigar siwêring awak | wadhèh wêwadi tan mawi | winawêran wantuning wuru jinarwa ||

10. luwih limpad barang polah | lalu luluh

--- 1481 ---

lamun lilih | lali ngaraling kawula | lacude tanpa kêkêlir | lir kukila kalingling | lukita katon balilu | lana linodrakala | loke sura suka julig | luhur bae asore nora winilang ||

11. puwara jasate lupa | parusane saya tipis | pugut paraboting kaprah | prapta camahe nanggapi | pêndhak janma nyurupi | pêpindha padhane rapuh | padharan rêmpu-rêmpak | pulang-rah upama api | papas-pêpês pungkasane nandhang papa ||

12. dhêdhêg dhêndhane tumêdhak | dharêdhêg kaya kajodhi | dhonging arak lamun têndhag | dhapur raga lir badhidhing | dhadhakane angêndhil | dhêdhukuh laraning wadhuk | dhoke apulang kandhang | dhuh pra mudha ingkang sandhing | dhèngêrêna dha minum ingkang kadhadha ||

13. jêjêring main pinajar | jinlèntrèh lan ujar wajib | jujur mujur ingkang bêgja | jinurung prasasat aji | jugruge lamun rujit | jarojogan tanpa tlajung | jungkung mangajap-ajap | jayaning main pinuji | jumênêng ngadêging badan antuk jajan ||

14. yayah angudi-udia | yèn mênang royal lir pyayi | yatrane siniya-siya | yak-yuk kaya slawat mayit | yèn kalah poyang-paying | yungyun nguyu-uyu ayuh | yangyanging tyas tan liya | yogya wasita kang tan yin | yèn wis rukyat mêngsah mungsuh tanpa sayah ||

15. nyuprih pulihing jayanya | nyanane nora malênyin | nyatane linyok tur sonya | nyênyilih ginawe anyir | nyaut angunyit-unyit | nyêngkut nyêngka budi lunyu | nyamah lair batinnya | nyat-nyut tyase monyar-manyir | nyaba tăngga buwang dhiri satekadnya ||

16. murang margane utama | mung marsudi dènira mrih | mênang main wuwuh mamak | majanani marang bumi | miwah ukuring bumi | mawut kang kaetung amung | main sire utama | marmane manungsa sami | marènana mêmain aninggal lumrah ||

17. gantya ga maling ginagas | ginupita lawan anggit | gunaning maling tan wêgah | anggogol jugil parigi | gumrêgut ngugih-ugih | goning barang ingkang agung | golèk gunêm jujugan | gêgolonganing wong sugih | ginagapan pagêr nadyan kang tinêngga ||

18. barêng antuk guru kabar | barange wong dèn rêrumbi | binasmi apa binabah | babarji ginawe kibir | bodhokkên sarak nabi | barêngkut angubut-ubut | bandhane wong binebas | barêng kêcandhak jêbimblik | binuwang mring sabrang brung ragane bubrah ||

19. thethas èthèse wis brastha | thiak-thiuk kêthap-kêthip | thok thêle manthêng mung dwistha | thukuling pakarti nisthip | thir yitna anrangwèsthi | thik-ithik kadi blêkthuthur | thustharda mring kanisthan | thik lumaksa maksih ngêthip | thêking karsa babar tanduking rèh dhustha ||

20 ngingêr wênganing kèlingan | ngăngka lupa sabên tangi | ngulatake gon cèlèngan | ngarah untung sabên bêngi | ngrudapaksa wor wêngis | ngusuting [ngusu...]

--- 1482 ---

[...ting] praja winangun | ngampak mêmalaning rat | ngeja angaji ngulangi | ngrusak janma duskarti tanpa rêringa ||

Rampunging panyitranira | dèn pêpuji mrih lastari | wiryawaning saniskara | yayah mangarcana sidi | kumacèlu sêdyapti | supari dadya rahayu | mamayu kayuwanan | mamrih niring tyas gung kingkin | dinirgakna yun mangèsthi widadanya ||

Lêngganan ăngka 1127.

Pawartos Wigatos

Staten Generaal.

Para maos kados sampun kêrêp amrangguli têtêmbungan Staten Generaal, ananging bokmanawi taksih kathah ingkang dèrèng uninga dhatêng kawontênan ingkang dipun wastani Staten Generaal, mila murih têrangipun, prayogi kapratelakakên wontên ing Kajawèn ngriki sawatawis, sagêda dados indhaking sêsêrêpanipun para ingkang dèrèng dhamang dhatêng bab wau.

Paprentahanipun tanah Indhiya Nèdêrlan punika dados têtanggêlaning nata, nanging ingkang nindakakên para nayaka, inggih punika ministêr jajahan. Ing sarèhning ministêr wau kajibah nyanggi têtanggêlanipun sadaya dhatêng parentah luhur, inggih punika Staten Generaal, amila punapa kawontênanipun prakawis ing tanah Indhiya ngriki, sawênèh ugi wontên ingkang karêmbag wontên ing Staten Generaal.

Mênggah wajibing Staten Generaal punika, amakili rakyat Walandi sadaya, dene pikajênganipun, para warganing Staten Generaal punika kawajibakên tansah ngajêngakên kabêtahaning rakyat sadaya, botên angajêngakên kabêtahaning têtiyang, ingkang sami milih dhatêng warga-warga wau, amila ing ngriku lajêng wontên pranatan, ingkang mratelakakên: bilih para warga punika badhe ngrêmbag satunggiling bab, punika botên sarana dipun prayogèkakên utawi botên sarana rêrêmbagan kalihan para ingkang sami milih dhatêng para warga wau. Anggènipun dipun tindakakên makatên punika, awit kala rumiyin nalika nagari Walandi taksih dados republik, warga-warga wau pangrêmbagipun manut suwaraning tiyang kathah, ingkang milih dhatêng warga, miturut suwara ingkang kathah. Dados manawi wontên rêmbag enggal, punika para warga inggih botên wani ngrêmbag, manawi dèrèng rêrêmbagan rumiyin kalihan ingkang sami milih. Ananging ing sapunika, para warga wau manahipun kêdah mardika, pangrêmbagipun kêdah miturut pamanggihipun piyambak-piyambak.

Parentah nagari Walandi punika dipun pranata ing golongan kêkalih, ingkang dipun wastani Eerste Kamer kalilan[2] Tweede Kamer, mênggah prêlunipun, supados prakawis ingkang gêgayutan kalihan pranatan nagari, sampun namung kapasrahakên dhatêng sagolongan kemawon, ananging wontêna

--- 1483 ---

golongan sanèsipun malih, ingkang sagêd nimbang karampungan-karampunganing rakyat wau sadaya. Ingkang punika manawi wontên karampungan ingkang kêsêsa saha botên lêrês, golongan kêkalih wau sagêda ngebrakakên. Murih golongan ingkang ăngka kalih (Eerste Kamer) punika sagêd nimbang kanthi sayêktos, kawontênaning golongan kalih-kalihipun wau dipun beda, lan warganing golongan ingkang satunggal (Tweede Kamer) punika botên kenging dados warganing golongan ăngka kalih (Eerste Kamer). Ingkang makatên wau wontên pranatan malih, bilih satunggiling tiyang botên kenging ngrangkêp dados warganing golongan kalih pisan. Tweede Kamer punika sabên kawan taun sapisan, warganipun kêdah kèndêl sadaya, dene tumraping Eerste Kamer, sabên tigang taun sapisan, sapratiganing warganipun kêdah kèndêl, dados warga ingkang kalih pratigan taksih têtêp, kajawi manawi pancèn dipun bibarakên.

[Grafik]

Para warga rad badhe dhatêng gêdhong rêpat Staten Generaal.

Wiwit taun 1917 pamisudhanipun golongan kalih pisan botên wontên bedanipun.

Tumrap wontênipun wêwakiling rakyat Walandi sadaya, para warganing Staten Generaal inggih kêdah kapilih para rakyat, ing ngriku ugi wontên pranatanipun sintên ingkang wajib milih tuwin sintên ingkang wajib dipun pilih. Namung tumrap wadya dharatan lan lautan, salaminipun taksih nindakakên padamêlan botên dipun wajibakên milih. Ing ngriku dipun wontênakên pranatan, bilih wajibipun milih punika dipun têtêpakên. Warganipun Tweede Kamer ingkang cacahipun wontên 100 punika dipun pilih dening tiyang ingkang gadhah hak wajib milih wau, dene warganing Eerste Kamer cacah 50 botên kapilih dening rakyat, ananging dipun pilih dening Provinciale Staten, upami ing ngriki dening para Provincie.

Pangarsaning golongan kêkalih wau, sabên sataun sapisan dipun têtêpakên dening nata.

Mênggah Staten Generaal punika pambikakipun sabên taun, wontên ing wulan Sèptèmbêr, ing dintên Salasa ingkang kaping tiga, ingkang ambikak Sri Ba-

--- [1484] ---

[Grafik]

--- 1485 ---

gendha Kangjêng Sri Maharaja Putri, caranipun wontên sangajênging parêpatan warganipun golongan kalih pisan wau, sarana mawi mêdhar sabda, kados ingkang kacêtha ing gambar, dene isining wêdhar sabda, nyariyosakên wawasan kawontênanipun nagari Walandi lan jajahanipun, ing taun ingkang sampun kapêngkêr, lan ugi rancangan pranatan nagari, ingkang badhe karêmbag ing taun ngajêng wontên ing golongan kalih pisan wau. (dados inggih kados wanci pambikakipun Rad Kawula ing ngriki, ingkang kaping kalih, nanging ingkang ambikak Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana Gupêrnur Jendral).

Kalanipun parêpatan, sabên tiyang kenging anjênêngi, samantên punika manawi papanipun anyêkapi. Ananging manawi parêpatan punika angrêmbag satunggiling bab ingkang kaanggêp wados, punika pangrêmbagipun mawi katutup, têgêsipun têtiyang ing jawi botên kenging anjênêngi, makatên ugi ing parêpatan wados wau inggih dipun kengingakên adamêl karampungan.

[Grafik]

Ingkang bupati ing Mèstêrkornèlis sakalihan nalika badhe dhatêng parêpatan.

Ing ngriku wontên pranatan, bilih kengingipun adamêl parêpatan, utawi kengingipun adamêl karampungan, punika bilih dipun jênêngi sapalihing satunggal-satunggaling golongan kawêwahan apês-apêsipun warga satunggal malih. Ananging pranatan punika tumindakipun botên patos dipun gatosakên, pangarsaning parêpatan botên tansah nitipriksa punapa para warga ing parêpatan wau sampun anyêkapi kados pranatan ing nginggil. Manawi sampun wancinipun kabikak, saha para warga sampun sami napak astani wontên ing buku, inggih lajêng dipun wiwiti.

Ing ngriki kados botên prêlu kadamêl wawasan ingkang panjang-panjang, kados sampun cêkap samantên kemawon, lan para maos tamtunipun sampun sagêd ambedakakên wontênipun Staten Generaal ing nagari Walandi lan Rad Kawula ing tanah Indhonesiah ngriki.

--- 1486 ---

Bab Kasarasan

Pinanggihing Siyam 20 Dintên.

Mênggahing băngsa Jawi, tarak brata punika kados sampun manjing dados kasênêngan tuwin dados kalimrahan, têtuladanipun kathah ingkang pinanggih wontên ing cêcariyosan kina, yèn ing jaman purwa pinanggih wontên ing para sinatriya tuwin para êmban linangkung, sadaya wau sami manjing dados pamasuhing badan. Dados mênggahing wos-wosipun, pamasuhing badan wau rinaos sagêd damêl jalaran kadumugèn ing sêdyanipun.

Tarak brata punika mênggahing băngsa Jawi gampilanipun lajêng kenging dipun wastani siyam, wontên ingkang siyam sabên dintên Sênèn Kêmis, wontên ingkang nglowong botên nêdha sadintên sadalu, sawênèh malih wontên ingkang pati gêni, tuwin sanès-sanèsipun. Dene satunggal-satunggaling siyam wau manjing dados lampah kangge ngiyatakên kêncênging sêdya. Wontên ingkang lèrègipun kangge dhatêng pangasihan, kadigdayan tuwin sanès-sanèsipun.

Satunggal-satunggaling lampah ingkang kados makatên wau, ing ngriki botên sagêd nêmtokakên mênggahing nyataning pikantukipun, dados inggih botên sagêd amastani lêrês utawi lêpat, awit sadaya pinanggihipun namung wontên ing raosipun ingkang nglampahi piyambak. Kados ta kawontênanipun tiyang băngsa Indhu ingkang nglampahi tarak brata, wontên ingkang namung linggih angacungakên tangan manginggil ngantos wêwulanan, wontên ingkang linggih wontên ing blabag kêbak paku pating cringih, wontên malih ingkang linggih kinubêng ing latu tuwin sanès-sanèsipun. Punika tumrap sawanganing ngakathah ngraos botên wontên sakecanipun babarpisan, nanging tumrap raosipun ingkang nglampahi malah dados kasênêngan, nyatanipun dene dipun lampahi.

Sajatosipun manawi tumrap ingkang nglampahi, punika mênggahing pikantukipun botên prêlu dipun raosakên, awit ing ngriku nama ngudi dhatêng raosing kabatosan. Ing ngriki prêlu badhe nyariyosakên ing bab raos kawontênanipun tiyang siyam, mêndhêt saking tata lair ingkang gêgayutan kalihan kasarasan, kados ing ngandhap punika:

Dr. Margarete Freund dhoktêr èstri ing Berlijn sampun anglampahi siyam laminipun 20 dintên, prêlu badhe nyumêrêpi kadadosaning siyam makatên wau miturut kawruh.

Ing salêbêtipun anglampahi, nyonyah wau sabên dintênipun ingkang dipun têdha namung pêrêsaning jêram pêcêl kêkalih, tanpa gêndhis tanpa toya, lan piyambakipun taksih nglajêngakên nyambutdamêl kados adat. Sasampunipun rampung anggènipun siyam 20 dintên wau, wawratipun suda 8½ kilo. Minggu ingkang kapisan sudaning wawratipun langkung saking 5 kilo, minggu kaping kalih sudanipun 2 kilo langkung, dene minggu ingkang kaping tiga 1½ kilo.

--- 1487 ---

Sarampungipun anggèning siyam, wangsuling wawrat inggih ragi rikat, salêbêtipun 8 minggu wawratipun sampun wangsul kados waunipun malih.

Salêbêtipun nyonyah dhoktêr wau siyam, hawa bêntèring badanipun sangsaya suda, suku lan tanganipun dados asrêp lan biru, makatên ugi kêtêging ugêl-ugêlipun ugi kêdayan. Manawi nyonyah dhoktêr wau ngaso, kêtêging ugêl-ugêlipun inggih ajêg kemawon, ananging manawi nindakakên rêkaos sakêdhik kemawon, lampahing kêtêgipun lajêng rikat sangêt.

Nyonyah dhoktêr nyariyosakên mênggahing panyobanipun wau, ing dintên sakawit dumugi tigang dintênipun sae kemawon, ananging kawan dintênipun, piyambakipun lajêng dados sakit utawi tansah gumêtêr kemawon, kala punika nyonyah dhoktêr botên karaos luwe babarpisan, malah manawi kèngêtan nêdha kemawon raosipun sampun munêk-munêk. Ing sadèrèngipun nyambutdamêl, nyonyah wau angicalakên rumiyin raosing aras-arasên, lan anggèning ngebahakên badanipun sakêdhik sangêt, ingkang tanpa kajarag. Ananging sarêng anggènipun siyam wau sampun jangkêp kalih dasa dintên, kawontênaning nyonyah wau kados sawau-waunipun malih.

Sasampunipun rampung anggènipun siyam, miturut pamanggihipun nyonyah dhoktêr ing salêbêtipun siyam, nêrangakên: bilih siyam punika sagêd anjalari badan ingkang saras sagêd dados lêmês, lan badan ingkang botên saras, wêwah sakit bageaning badan ingkang sampun sakit. Kajawi punika pirantos-pirantosing badan, wontên salêbêting kawontênan ingkang sagêd anggampilakên kataman ing sêsakit warni-warni.

Ing wusana andharan ing nginggil punika namung kasumanggakakên dhatêng para maos.

Ekonomi

Gramèh.

Gramèh punika bangsaning ulam ingahan ingkang agêng piyambak, ingah-ingahanipun gampil tur botên patos apêsan. Wontên ing toya mambêg inggih purun gêsang. Nanging dangu mindhak-mindhakipun agêng. Para luhur asring ngingah ulam punika wontên ing patamananipun kagêm kalangênan. Têdhanipun ingkang prasaja kados ta: dhêdhak, sêkul lan sanès-sanèsipun. Yèn murih lêmanipun lan suburipun kêdah katêdhanan bungkil kacang. Kala-kala kêdah dipun sukani gêgodhongan, kados ta: godhong pohung, lumbu lan sanès-sanèsipun. Tiyang èwêt-èwêt asring pados gramèh kangge ulam, awit tumrap wontên ing rampadan dhêdhaharan pasugataning tamu kêtingal mungguh tur pancèn miraos, pramila ugi kalêbêt dhêdhaharaning para luhur. Kajawi punika gramèh makatên wontên jasat-jasatipun ingkang nama eiwit ingkang migunani tumraping badan, awit ulam loh sampun kapirsa ing para sagêd kathah eiwit tipun.

Padamêlan ngingah gramèh makatên kenging kasambi nyambutdamêl [nyambu...]

--- 1488 ---

[...tdamêl] sanèsipun. Ewasamantên bilih dipun santosani inggih sagêd dados poking panggêsangan. Ingkang langkung kasil malih yèn karangkêp nêtêsakên. Yèn kaprêdi gramèh umur sataun ugi sampun kenging kaalap, ananging punika taksih nama kasêsa, awit sawêg pangaos gangsal kêthipan. Ingkang sae kêdah kasrantosakên ngantos umur tiga utawi sakawan taunan punika sampun botên kêtanggêlan, satunggal-tunggalipun sagêd pangaos sakawan rupiyah malah kapara langkung. Wêkdal punika sampun wontên ingkang nigan. Bab punika sagêd kasumêrêpan wontên ing susuhipun. Anggènipun sami nigan ngrêmênakên, awit gilir kacang, botên byuh sêsarêngan kados ulam sanès-sanèsipun. Ing ngriku sawêg sagêd ngraosakên kauntunganing ngingah gramèh. Mèh sabên dintên sagêd tampi arta pêpajêngan panyade tigan utawi ulam têtêsan. Sadèrèngipun dumugi samantên anggèning ngajêng-ajêng kasil pancèn kraos nyamut-nyamut. Yèn botên katêtêsakên piyambak kasade tigan ugi pajêng. Katêbasakên susuhan, ing sasusuh-susuhipun sagêd pajêng tigang rupiyah. Dene cacahing tigan yèn kawicala botên kirang saking: 3000. Yèn kasade têtêsanipun ing sèwunipun sagêd pajêng 4 rupiyah. Ingkang pajêng samantên punika ingkang umur sawulan. Yèn umur kalih wulan ugi sagêd langkung pangaosipun. Punika sampun sae kaingah wontên ing blumbang.

Yèn gramèh wau sampun wiwit laki, bibitan asring nginthil jalêranipun. Ingkang gadhah kêdah andèkèka suwir-suwiran dêbog, êduk lan sanès-sanèsipun wontên ing pinggir blumbang. Ing mangsanipun badhe nigan wuh-wuh punika dipun sarab dening ulam kabêkta mlêbêt ing toya lan kadamêl susuhipun. Gramèh punika paniganipun mèh kados ayam, inggih punika rambah-rambahanipun kasasapan uwuh, punika ingkang prêlu kabucalan. Yèn botên kabucalan dados jalaran awoning têtêsan inggih punika kêmlêkêrên, awit têtêsan sami kagubêt ing sasap wau. Pramila kathah ingkang ngudaraos: gramèh punika niganipun kathah nanging nêtêsipun sakêdhik. Sampun kantênan têtêsanipun awon, awit: nêtêsakên wontên ing blumbanging bibitan, tiganipun sami kabuntêl rêrêgêd, ingkang jalaran saking polahing ulam-ulam sadaya tur toyanipun kirang bêntèr. Ingkang dipun têtêsakên ing papan ingkang prayogi, inggih punika ing papan sanèsipun ingkang cèthèk-cèthèk, panêtêsipun sae, awit daya soroting srêngenge ingkang tumama ing tigan-tigan mahanani bêntèr ingkang kados ing êngrêman. Pramila nêtêsakên wontên ing lalahan punika ingkang sae piyambak. Sasampuning nêtês têtêdhan ing ngriku cêkap humus pramila ulam alit-alit wau salêbêtipun kalih wulan kemawon sampun kêtingal mindhak-mindhakipun agêng. Rèhning wontên ing lalahan botên sagêd dangu awit kasêngka ing panggaraping tanêman, pramila lajêng sami kaêlih wontên ing blumbang.

Dumugi samantên cuthêling andharan kula, pun:

Sumadi,

Mantri kewan, Purwakêrta.

--- 1489 ---

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès.

Toko Triplex ing Surabaya, dipun gigat dening Behn Meyer & Co. Steinhardt en Knufman tuwin Ehrenpreis ugi sami ing Surabaya, jalaran kadakwa sade plat gramopun palsu mèrêk Beka, Odeon sarta Polyphoon. Pulisi sampun ambêskup ingkang mèrêk Odeon 3 pêthi, Polyphoon 3 pêthi.

Jalaran saking kuwatosing lampahipun kapal J.C.J.L. dipun bajag wontên ing margi, ing sapunika lampahing kapal wau mawi dipun kanthèni pulisi asikêp dêdamêl jangkêp, cacah 12 dipun tindhihi ing ondêr upsir.

Asistèn wadana ing Pengalengan, Bandhung, mêntas nyêpêng tiyang nama Mirta kalihan Minta, sami kadakwa ambayar têtumbasan dhatêng toko Laij Yoen Pin mawi arta marêk rêgi 1000.

Jalaran saking sudaning têtiyang ingkang sami numpak sêpur èsprès ing Jawi Wetan, ing sapunika wontêning gêrbong sêpur èsprès Surabaya Bandhung namung dipun dèkèki sakawan.

Tatanan lampahing layaran anggêgana K.I.L. Mij ing sadèrèngipun tumindak ingkang dhatêng Surabaya, makatên: pangkat saking Batawi jam 4.30 sontên, dumugi Bandhung jam 5.15 sontên. Pangkat saking Bandhung jam 7 enjing dumugi Batawi jam 7.50 enjing. Pangkat saking Batawi jam 7 enjing dumugi Sêmarang jam 9.40, pangkat saking Sêmarang jam 4.15 sontên, dumugi Batawi jam 5.15 sontên.

Sawênèhing kaji ing kampung Hadiwinatan, Ngayogya, misuwur dados dhukun sagêd anjampèni sawarnining sêsakit, sarana mawi ngêningakên cipta dipun kurungi barukut saha dipun kutugi, mangke lajêng sagêd mêca punapa ingkang badhe dados jampinipun tiyang ingkang sakit. Satunggiling dintên kaji wau dipun têdhani jampi ing tiyang, salêbêtipun dipun kurungi cariyos sampun dipun bikak rumiyin, ing sadèrèngipun nêdha kabikak, ngantos tigang jam botên kêmirêngan suka sasmita, saha ing ngriku kêmirêngan suwara sêsênggoran. Wusana sarêng kabikak, kaji sampun pêjah, jalaran kêplêpêgên.

Para guru pamulangan Muhamadiyah ing Surabaya sami mogok, jalaran saking pasulayan pamanggih kalihan bêstiring pamulangan, pangajaran lajêng dipun tindakakên ing guru sanès.

Pamêlikan intên ing Borneo sampun kathah sudaning cacahipun, sapunika namung kantun saubênging Martapura, ing dalêm sataun sagêd ngêdalakên asil f 25.000.

Pakêmpalan Jong Java ing Batawi badhe damêl pêkên darma manggèn ing griya setan. Angsal-angsalanipun rêsik badhe kadarmakakên dhatêng Jong-Java-Studiefonds, klinik Muhamadiyah, klinik tiyang gadhah anak, ingkang dipun dêgakên dening Dr. Knoch, ponsêkolah B.O. tuwin Inl. Studenten fonds. Kajawi sadhiya dhêdhaharan tuwin unjuk-unjukan, ugi mitongtonakên barang kagunan yasanipun para wanita, mawi têtingalan cariyos pêjahipun Trunajaya.

Suraosing sirkulèr Veeartsenijkundigen dienst, tiyang ingkang botên purun nyingkirakên rajakayanipun ingkang kakintên nandhang sakit tubèrkulosê, badhe dipun pêksa kêdah nyukani palilah dhatêng pakaryan wau nyingkirakên rajakayanipun, kanthi waragadipun ingkang gadhah piyambak. Bab punika dhoktêr kewan ing Surabaya kanthi pambiyantuning pèl pulisi mêntas dhatêng ing papan pamiyaran lêmbu nama Landbouw badhe mriksa, ingkang gadhah ngalang-alangi, nanging mêksa katindakakên. Ing sapunika ingkang gadhah macak atur konjuk dhatêng kangjêng tuwan ingkang wicaksana, botên narimahakên anggèning dhoktêr kewan tuwin residhèn gadhah tindak kados makatên.

Saking golongan kiwa ing Rad Kawula, nêdhêng ihtiyar kêncêng, supados Dhoktêr Cipta Mangunkusuma dipun pindhah saking Bandhah dhatêng Batawi, supados botên makèwêdakên anggèning Dhoktêr Cipta kapilih dados warga Rad Kawula, Tuwan Stokvis ugi anyondhongi bab punika. Ananging pamarentah têtêp botên badhe angewahi papan panggenanipun Dhoktêr Cipta.

Poliklinik P.K.O. ing Ngayogya badhe dipun tutup, jalaran saking pasulayaning pamanggihing pakêmpalan ingkang sami ngadani, inggih punika P.S.I. kalihan Muhamadiyah, dene wosing jalaranipun, Muhamadiyah nyondhongi angsalipun subsudhi saking pamarentah, nanging P.S.I. botên.

Wontên jurnalis kêkalih ingkang kaparêngakên ing parentah malêbêt dhatêng Dhigul, ingkang satunggal nama Nyonyah van Boecop, mênggah prêlunipun badhe kangge wontên ing satunggiling sêrat kabar ing nagari Walandi.

Ing Cikampèk mêntas wontên jawah angin agêng, griya bioskup dalah saprabotipun sirna katêmpuh ing angin, griya-griya S.S. kêrisakan, sèng-sèng payoning griya S.S. ingkang sawêg dipun damêl sami kabur, kathah kêkajêngan sapinggiring margi sami ambruk. Ing kabudidayan Cisêlang wontên wit karèt 500 risak, kathah ingkang rungkat.

--- 1490 ---

Pambantu Kajawèn ing Surakarta kintun pakabaran. Sawatawis dintên punika wontên băngsa Tionghwa ing Magêlang, ngunjukakên kalapa ingkang dipun rimati langkung 100 taun dhatêng ingkang sinuhun ing Surakarta, kacariyos kalapa wau asli têtilaran saking lêluhuripun, dipun anggêp kados jimat.

Tuwan Atmajakusuma, dipun paringi sumêrêp ing parentah, bilih anggèning piyambakipun wontên ing Bali adamêl kirang prayogi. Ing sapunika tuwan wau wangsul dhatêng tanah Jawi saking kajêngipun piyambak.

Ing bab badhe nyatunggalakên Mèstêrkornèlis kalihan Batawi, dipun duwa ing golongan têtiyang Mèstêrkornèlis, mawi angwontênakên arak-arakan, ingkang mujudakên botên panujuning ada-ada wau, saha ngawontênakên sêsêratan-sêsêratan warni-warni, ingkang suraosipun ugi makatên.

Benjing wulan Dhesèmbêr badhe wontên kuli 500 kaangkatakên dhatêng Nieuw Caledonie, dados salêbêtipun taun punika sampun wontên tiyang 1000 ingkang kakintunakên mrika. Kuli-kuli wau ingkang kathah têtiyang Jawi, saha katrêmipun wontên ing ngrika saking kajêngipun piyambak.

Wontên pawartos, wiwit benjing tanggal 1 Januari ngajêng punika badhe wontên pranatan enggal tumrap balanjaning para guru dhusun ingkang kabayar saking kas kasultanan ing Ngayogya, sagêd ugi wontêning ewah-ewahan wau atêgês nyaèni balanjaning para guru.

Dhirèktur pangajaran aparing katrangan dhatêng komite ingkang badhe ngêdêgakên pamulangan Mulo ing Bantên, bilih sabab saking kiranging guru tuwin ing bab arta, ing sapunika dèrèng sagêd marêngakên ngêdêgakên pamulangan Mulo ing Bantên. Ing bab punika ugi gêgayutan kalihan pamanggihipun residhèn Bantên tuwin insêpèktur pamulangan Mulo.

Pursitêr pakêmpalan Kweekschool-bond cabang Cêpu, salah satunggiling bêstir cabang P.N.S. propagandhis S.G.B. tuwin salah satunggiling lid H.K.S. badhe sêsarêngan dhatêng Blora, prêlu badhe pados rekadaya murih ing Blora wontên cabang Persatoean Goeroe Hindia.

Tuwan tanah ing Citorup, Jawi Kilèn, nalika badhe ngajal amasrahakên tèstamèn dhatêng wiskamêr, isi cathêtan namaning para punggawanipun, supados samăngsa sitinipun kapundhut dhatêng gupêrmèn, dipun sadhiyanana arta f 20.000.- saha kabagea dhatêng para punggawanipun undha-usuk kados ingkang sampun kacathêt wontên ing sêrat wau. Sawatawis dintên punika wiskamêr wiwit nindakakên ing saprêlunipun. Wontên satunggiling jongos, ingkang nyambut damêlipun wontên ing ngriku sampun 25 taun, tampi ganjaran f 1000.- samăngsa siti wau sampun kapundhut ing gupêrmèn.

Awit saking panêdhanipun jurnalis Asiah, tuwan mistêr Ali Sastraamijaya dipun aturi sêsorah kawontênanipun jurnalis ing Eropah, tuwin tèntunsêtèling sêrat kabar ing Jêrman, manggènipun wontên ing kamarbolah Tionghwa.

Mr. E.V. Andreine satunggiling amtênar dhistrik ing gupêrmèn Sarawak, manggihakên barang elok wontên sapucaking rêdi ing wêwêngkon Borneo nginggil. Nalika tuwan wau lumampah dharat angsal lampahan 35 dintên, dumugi watêsing Sarawak kalihan bawah Walandi, ing ngriku dipun dunungi ing băngsa Klêbit. Wontên ing pucaking rêdi manggih sela pèngêtan wontên sêratanipun Tionghwa mungêl Sum Peng, inggih punika asmaning satunggiling nata kintên-kintên wontên ing taun 1375, ingkang ambawahakên nagari Brune. Kajawi punika wontên pèngêtan sanès-sanèsipun, nanging sanès aksara Tionghwa, dèrèng kasumêrêpan têgêsipun, barang wau sapunika kakintunakên dhatêng tanah Jawi, lan taksih sanès-sanèsipun malih.

Ing sakubênging papan wau pinanggih tilas-tilasing bètèng, lan ugi manggih rêca-rêca sairib rêca Buda. Mirid kawontênan wau, ing Borneo punika dados sampun nate wontên nata ingkang mêngku paprentahan, wusana lajêng kêsuk. Lan miturut cariyos Sum Peng, ing Brune wontên kithanipun isi tiyang 150.000.

Wangsulan saking Administrasi.

Lêngganan nomêr 2512 ing Porong. Pos wisêl f 1.50 punika ingkang f 0.50 kangge mundhuti tunggakan wulan Juli. Dene ingkang f 1.- tumrap wulan Nopèmbêr saha Dhesèmbêr ngajêng punika. Kajawèn wulan Agustus dumugi wulan Oktobêr punika sampun botên urut, amila botên sagêd-sagêd ngaturakên. Benjing malih sampun katalompèn ngintunakên yatra lêngganan, mindhak kacuwan panggalih panjênêngan.

Tuwan S. Wiryana ing Surakarta. Pamundhut panjênêngan lêngganan malih kalih iji kêdah kabayar rumiyin. kalihan malih manawi kintun sêrat sampun kadadosakên satunggal, kêdah dipun ngalamati piyambak-piyambak.

Lêngganan nomêr 975 ing Sudimara, Pacitan. Poswisêl f 1.50 sampun katampi. Rèhning botên paring priksa bab pindhah, dados ngalamating Kajawèn ajêg dhatêng Têgalămba. Nyuwun priksa kajawèn nomêr pintên ingkang botên tampi.

Lêngganan nomêr 3379 ing Wanadadi (Butuh). Kajawèn tansah ajêg pisowanipun. Gumun dene botên dumugi. Lintunipun (No. 81-85) sampun kakintunakên.

Lêngganan nomêr 35 Surakarta. Poswisêl f 2.25 sampun katampi. Ingkang f 1.12½ tumrap kwartal 2 taun 1929 ingkang f 1.12½ malih kangge kwartal 3, ugi taun 1929. Kawuningana.

--- 1491 ---

Wêwaosan

Sêrat Jaka Pitutur.

Anggitanipun Mas Prawirasumarja ing Surakarta

6

Radèn Adicăndra satampining wartos punika sumaput sanalika, salajêngipun anggèning nangis ngantos sadalu muput, wusana lajêng ngênglêng kados tiyang ewah ngantos sawatawis wulan laminipun, anjalari ngantos kaundur saking kapriyantunanipun. Sasampunipun makatên, Radèn Adicăndra dalah Wahyuni lajêng sami mantuk dhatêng Kauman, Banyumas, tumut nunggil sagriya kalihan Bok Prabakartika.

Ing satunggiling dintên, Bok Prabakartika dipun undang dening nyonyah sêtatir pabrik Sukaraja, prêlu dipun ajak nêdha eca sarta kapurih ningali têtingalan, sabab ing pabrik Sukaraja badhe wiwit giling mawi dipun wontêni kramean agêng, têtingalan warni-warni, mila Bok Prabakartika dipun undang, kajawi sampun têpang sae ugi dados lêngganan pabrik, bab sade tinumbas tètès tuwin gêndhis ingkang sampun botên kangge.

Ing wanci enjing Bok Prabakartika pangkat saking griya, wontên margi kêsarêngan kalihan para sudagar tuwin para pangagêng Jawi, Walandi sarta para tuwan partikêlir, sadaya sami dhatêng ing pabrik Sukaraja. Kramean sampun wiwit kabikak, têtiyang ingkang sami ningali tanpa wicalan kathahipun, makatên ugi mêsin pabrik ugi wiwit kalampahakên. Tuwan dalah nyonyah sêtatir kadhèrèkakên Bok Prabakartika sami mlampah-mlampah ningali mêsin, sarêng lampahipun dumugi ing sacêlaking rodha untu walang ingkang agêng, dilalah Bok Prabakartika kirang pangatos-atos anggèning lumampah, kaplèsèd dhawah, suku lumêbêt ing rodha agêng têrus anggilês badanipun, mumut kados bubur, nalika dipun kukup namung kantun dados sakranjang alit, lah kados makatên ukumipun tiyang ingkang botên jujur manahipun.

Ing dintên wau têtiyang sakukubaning pabrik pating blulung botên kantênan. Wahyuni nyumêrêpi kawontênan punika tansah dados rêrêjêngan, sakêdhap-kêdhap botên èngêt. Ing wanci jam 5 sontên jisimipun Bok Prabakartika sasampunipun kapriksa dening dhoktêr lajêng kakubur.

Gêntos cariyos lampahipun Sri Têmon, sakesahipun saking griya kalunta-lunta anjog ing lèpèn Praga, kèndêl thênguk-thênguk ing pinggir lèpèn, ngungak-ungak kiwa têngên sêpên botên wontên tiyang jêmamut, raosing manahipun susah sangêt, pisah anak bojo ingkang dados gantilaning manah, tanpa prakawis. Sanalika ical kasabaranipun lajêng anggêbyur dhatêng têngahing lèpèn ingkang toyanipun pinuju agêng, Sri Têmon dados bangke lembak-lembak kèli ing têngahing lèpèn.

Ing ngandhap lêt sapambalang saking nginggil, wontên tiyang jalêr badhe anjala, sawêg miwir jalanipun wontên ing pinggir lèpèn, dumadakan sumêrêp ing têngah lèpèn wontên bangke kèli, tukang jala botên mawi pikiran panjang lajêng anggêbyuri nêdya têtulung, bangke kenging kacandhang[3] lajêng kabêkta minggir, sasagêd-sagêd kaupakara sacaraning tiyang kabêlabak, enggaling cariyos, sarèhning Sri Têmon anggèning ngombe toya dèrèng kathah, wêkasan sagêd wangsul gêsang malih, namung badanipun labêt kaupakara wau karaos anjarêm, salajêngipun kabêkta mantuk dhatêng ing griyanipun tukang jala, wontên ngriku dipun gumatosi dening semahipun tukang jala, dipun pijêti, dipun parêmi sarta kapurih tilêm ingkang sakeca.

Sri Têmon nyathêt salêbêting manah, bilih awakipun dèrèng kenging nglampahi pêjah, pasêksènipun mokal upami gêsanga malih, awit nalika anggêbyur dhatêng têngahing lèpèn, cêtha sêpên botên wontên tiyang ingkang kumliwir sarta malih toyanipun pinuju sawêg agêng-agêngipun. Ingkang punika pêpuntoning manah sumêdya badhe nglampahi gêsang kanthi sabaring manah, mila sasagêd-sagêd anggèning sakit punika kaudi tumuntên sagêda enggal saras, lajêng sagêd kesah saking ngriku botên dados pitakenan sababing kèli, sarta kupingipun sampun ngantos mirêng rêmbag punapa-punapa ingkang damêl kirang sênênging manah. Sri Têmon wontên ing ngriku tigang dintên badanipun sampun saras blas.

Ing wanci enjing Sri Têmon pamit dhatêng tukang jala jalêr èstri sumêdya kesah saking ngriku, sarèhning botên gadhah arta, tindhikipun barliyan ingkang dipun angge dipun sukakakên dhatêng tukang jala, kangge lintu karugianipun anggèning ngopèni dhatêng badanipun. Tukang jala jalêr èstri sakalangkung bingahipun, amargi tindhik punika aosipun kintên-kintên langkung tigang atus rupiyah, mila lajêng tuwuh manahipun sumêdya ngêtêr sapurugipun, nanging lajêng dipun pênggak dening Sri Têmon.

Sri Têmon lampahipun kalunta-lunta dumugi ing kitha Ngayogyakarta, [Ngayogyakar...]

--- 1492 ---

[...ta,] anjujug ing griya pamulasaran puliklinik, nyuwun padamêlan dhatêng nyonyah dhoktêr, katampèn, kadadosakên juru ngladosi tiyang sakit, sêdyanipun ngiras pantês badhe sinau dados dhukun bayi. Enggaling cariyos salêbêtipun sinau wontên ing ngriku ing dalêm kawan taun, sampun kathah kasagêdanipun, nyonyah dhoktêr ingkang paring piwulang sakalangkung bingah, sarta gadhah tancêp asih, saking asihipun ngantos dipun pitados andhêpani sadaya padamêlan ing ngriku.

Ing satunggiling dintên ing pamulasaran ngriku kadhatêngan prayantun putri garwanipun Radèn Mas Padmasari wadana guru ing Madiun, prayantun putri wau sumêdya anjampèkakên sakitipun. Pamanggihipun dhoktêr, sakitipun wau sampun kasèp, mila kêdah kajagi yêktos. Sri Têmon, ing dintên wau pinuju jagi, matur dhumatêng Radèn Mas Padmasari, têmbungipun: Garwa panjênêngan mugi angsal pitulung. Ing dintên punika mangke dumugi sontên, ingkang anjagi kula. Radèn Mas Padmasari mirêng pratelan punika botên sagêd mangsuli, namung manthuk kemawon, ing wusana sarêng kèndêl jam 5 sontên, dumadakan prayantun putri wau sakitipun sangêt, Sri Têmon enggal-enggal lapur dhatêng nyonyah dhoktêr, sanalika sami bikut ribut têtulung, nanging mêksa tanpa damêl, wanci jam 8 sontên, prayantun putri punika lajêng ajal. Radèn Mas Padmasari dalah putranipun èstri ingkang sawêg ngumur 6 taun, nama Radèn Ajêng Sitisari sami rawuh ing ngriku, enjingipun jisim lajêng kakubur.

Lêt sawatawis wulan, nuju satunggiling dintên Sri Têmon dipun undang dening nyonyah dhoktêr wontên ing kamar piyambakan. Ngandikanipun: Sri Têmon, iki kowe tămpa layang saka Radèn Mas Padmasari, iku kowe duwe karêp apa, aku ora sênêng yèn ana wong duwe polah ala.

Sri Têmon: Kula botên gadhah pikajêng punapa-punapa kula tampi sêrat rambah kaping tiga malah kaping sakawan punika, nanging tansah botên kula wangsuli, manawi nyonyah kirang pitados, sêrat punika mugi kabikaka, mangke aran nêdha wangsulan sêrat ingkang rumiyin.

Nyonyah dhoktêr sasampunipun maos sêrat, bênêr kowe Sri Têmon, mung sabab apadene kowe arêp digarwa têka ora gêlêm nglakoni, măngka mungguhing sêsurupanku radèn mas kae atine bêcik, bêbudène alus, tatakramane ganêp, saora-orane wadana guru mêsthi wêruh lan ngrêti mênyang kasusilan, dhasar isih ênom duwe balănja gêdhe, kowe arêp golèk apa manèh.

Sri Têmon: Sadaya punika botên kalêbêt ing manah kula, kula sampun jinja botên niyat imah-imah, rumiyin kula sampun imah-imah, wusana lajêng pisah tanpa prakawis, punika anjarêm ing manah kula dumugi sapunika dèrèng mantun, upami kula purun imah-imah, ingkang kula padosi tiyang ingkang rêmên sarta trêsna dhatêng kula, namung punika ingkang kula manah.

Nyonyah dhoktêr: Panêmumu iku bênêr, wong lanang iku sing akèh dhêmêne mênyang sing wadon yèn isih anyar, yèn uwis suwe panganggêpe dipadhakake barang lawas, iku têtela ora bêcik, ewadene sarèhning Radèn Mas Padmasari iku guru, kawruhe mêsthi dhuwur lan jêmbar, bokmanawa ngrêti marang kamanungsan, bisa nêtêpi kaya kandhamu iku, mula coba tak undange tak ajake rêrêmbugan.

Radèn Mas Padmasari saèstu sampun dipun ajak rêrêmbagan dening nyonyah dhoktêr, lan sadaya pikajêngipun Sri Têmon sampun dipun sagahi dening Radèn Mas Padmasari, malah sasagêd-sagêd badhe dipun ungkuli susêtyanipun salakirabi, mila ringkêsanipun Sri Têmon saèstu kapêndhêt kadadosakên garwa, sarta lajêng kaboyong dhatêng Madiun. Sri Têmon manahipun têntrêm, sabab watêk sarta kalakuanipun Radèn Mas Padmasari angungkuli alus lan saenipun tinimbang Radèn Adicăndra.

Gêntos kocapa Radèn Suryawardaya jalêr èstri wontên ing Ngayogyakarta botên antawis lami lajêng sami minggah kaji dhatêng Mêkah, nalika badhe mantuk dhatêng tanah Jawi, wontên ing palabuhan Jedah kêpanggih Radèn Purnama, sakalih-kalihipun sami kagèt sarta sami bingahipun, sasampunipun bage-binage kawilujêngan, lajêng sami omong-omong.

Radèn Purnama: Sapunika kula dados komisbum wontên ing palabuhan Jedah ngriki, sapriki sampun kalih taun punika, samirêng kula lêlampahanipun Sri Têmon kalihan Adicăndra nalika samantên, saking jèngkèling manah kula, kula lajêng nêdha pindhah panggenan, wusana kula kapindhah wontên ngriki punika.

Radèn Suryawardaya: Kula samantên ugi lajêng nêdha mêdal saking pabrik Sukaraja pindhah dhatêng Ngayogyakarta. Sri Têmon lolos saking griya Sukaraja botên kantênan purugipun, anggèn kula madosi ngantos munyêt, ewadene mêksa botên sagêd pinanggih, dene Sudarsana miturut cariyosipun Bok Prabakartika sampun pêjah kenging sêsakit kolerah, punika sampun nate kula nyatakakên, kula pados katrangan dhatêng Kauman, Banyumas, ewadene mêksa tanpa lari, têgêsipun sadangunipun Sudarsana wontên ing ngriku botên wontên punapa-punapa, malah Bok Prabakartika wartosipun sampun ajal kêgilês rodha. Mayitipun mumut.

Radèn Purnama: Pamirêng kula inggih makatên, amargi Adicăndra mêntas kintun sêrat dhatêng kula mratelakakên, kajawi marasêpuh, bojonipun ingkang nama Wahyuni ugi sampun ajal jalaran manak, sapunika piyambakipun nyudagar nanging tansah kapitunan, băndha têtilaranipun Bok Prabakartika susutipun kathah, mila piduwungipun sangêt anggèning mêgat dhatêng Sri Têmon rumiyin.

(Badhe kasambêtan).

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

 

---

1	Lebih satu suku kata: liring cipta nangsayani. (kembali) Lebih satu suku kata: liring cipta nangsayani.
2	kalihan. (kembali) kalihan.
3	kacandhak. (kembali) kacandhak.