Kajawèn, Balai Pustaka, 1930-07-26, #546

Ăngka 60, 28 Sapar Taun Jimawal 1861, 26 Juli 1930, Taun V.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [951] ---

Ăngka 60, 28 Sapar Taun Jimawal 1861, 26 Juli 1930, Taun V

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Ngobrol ing Dintên Sabtu

Sêtudhiklêb tuwin Gêdhong Nasional

Miturut kawontênanipun piwulang Jawi, satunggiling nata punika utaminipun kêdah kagungan ambêg: adil, kanthi paramarta. Mênggah pikajênganipun adil, punika botên pilih sih, têgêsipun: botên mawi ambedak-bedakakên kawula, santana utawi putra. Dados saupami wontên dhawahing ganjaran utawi ukuman, punika ugi kêdah dipun tindakakên punapa salêrêsipun. Dene paramarta, punika têgêsipun: angasrêpi utawi angayêmi dhatêng para kawula sadaya. Kajawi punika ugi anggadhahi têgês: wêlas asih sarta asipat pangapuntên.

Tumraping nata, adil punika pancèn inggih prêlu sangêt, awit ing satunggiling nagari, manawi ingkang jumênêng nata kirang adilipun, ing ngriku têmtu tansah tuwuh rubeda warni-warni. Mênggah conto-contonipun, ing sêrat-sêrat babad pundi kemawon, kados inggih asring nyariyosakên. Kados ta: nalika jaman Kumpêni, kala ingkang jumênêng nata ing Kartasura panjênênganipun Prabu Amangkurat, punika tuwuhipun kraman Trunajaya, inggih jalaran saking kirang adilipun sang nata, mênggahing babad nagari Walandi, kalanipun kawula Walandi taksih dados kukubanipun băngsa Sêpanyul, tuwuhipun pêrang Walandi kalihan Sêpanyul ngantos 80 taun laminipun, punika ugi jalaran saking kirang adilipun ingkang jumênêng nata ing wêkdal punika, inggih punika Sang Prabu Filips, makatên ugi tuwuhipun republik-republik: Amerikah, Tiongkok, Parangakik, lan sanès-sanèsipun, punika ugi jalaran saking kirang adilipun ingkang angêmbat praja. Tumraping nata mila inggih angèl sangêt, anggènipun sagêd nindakakên adilipun wau, kanthi punapa mêsthinipun. Awit sampun têmtu, yèn sang nata wau kêdah botên kenging ambedam-bedakakên[1] satunggal lan satunggaling kawula, kêdah jêmbar panggalihanipun, kêdah sagêd nimbang kanthi yêktosan lan sasaminipun, dados inggih botên kenging manawi lajêng kados watakipun sawênèhing tiyang sêpuh, dupèh dipun waduli anakipun, yèn dipun pandêliki utawi dipun jêmbèwèki tangganipun, tanpa dipun manah malih, ujug-ujug lajêng nyalikakên[2] lêngêning rasukanipun, sumêdya nglabrag tiyang ingkang mandêliki utawi amjêmbèwèki anakipun wau.

Ing nginggil sampun kula aturakên, bilih adil punika kêdah dipun kanthèni ambêg paramarta, murih sagêd sampurnanipun. Mênggahing nata pancèn inggih kirang utami, manawi adilipun botên kakanthenan ambêg paramarta, awit sanadyan satunggiling nata punika agêng wêwênangipun utawi panguwasanipun, nanging rak inggih nama manusa ugi, dados inggih kagadhuhan watak kasupèn tuwin kalimput, amila manawi botên kagungan ambêg paramarta, têmtunipun inggih botên sagêd dipun trêsnani ing para kawulanipun sadaya, awit panjênêngan [pa...]

--- 952 ---

[...njênêngan] nata wau, lajêng botên kagungan wêlas asih, botên agêng pangapuranipun, tuwin botên sagêd angasrêpi utawi angayêmi dhatêng para kawulanipun. Upaminipun kemawon makatên:

Ing ngajêng sampun kula aturakên, satunggiling nata punika ing sarèhning ugi sipat manusa, ugi kagadhuhan watak supenan tuwip[3] kalimput, amila manawi wontên wêwaduling santananipun, bilih wontên kawula murang sarak upaminipun, kados inggih botên kenging kapaibên, manawi sang nata ujug-ujug andhawahakên paukuman dhatêng têtiyang ingkang kadakwa murang sarak wau. Nanging satunggiling nata ingkang kagungan ambêg paramarta, manawi ing têmbe lajêng anguningani, bilih pandakwaning santananipun wau wontên nalisipipun, têtiyang wau têmtunipun inggih botên lajêng lêstantun kaêtrapan ing paukuman, nanging lajêng ambudidaya nindakakên kadospundi adilipun.

[Grafik]

Margi ingkang anjog ing pasamuwan.

Amila sampun dados wajib kula sadaya, ngaturakên gênging panuwun dhatêng ingkang wajib, dene ingkang wajib angaosi dhatêng padamêlanipun pakêmpalan-pakêmpalaning têtiyang pribumi, ingkang ancasipun ngudi dhatêng kamajênganing têtiyang tuwin nagari wutah rahipun, kados ingkang kacêtha wontên ing sêrat pawartos saking parentah, ing prakawis-prakawis sawatawis ing bab kaprêluan umum. Ing ngriku parentah ngatingalakên, bilih sayêktos kagungan ambêg adil paramarta. Awit manawi nitik agênging rubeda ingkang tansah ngalang-alangi tindakipun pakêmpalan-pakêmpalan wau, kenging dipun wastani mokal, yèn pakêmpalan-pakêmpalan wau sagêd lêstantun gêsangipun. Punapa malih rubeda-rubeda ingkang tuwuh saking para ingkang botên rêmên dhatêng kamajênganing băngsa pribumi, punika tansah botên kêndhat anggènipun ngupados pambudidaya anylerongi namaning pakêmpalan-pakêmpalan wau, ibaratipun: sawênèh wontên ingkang anylerongi, sanadyan mawi pupur, nanging pupur saking ... ênjêt, dados raosipun bêntèr, wontên malih ingkang lajêng mupuri, nanging mawi ... têmbêlèk, tur ... lancung. Dados ambêtipun inggih lajêng ... lêthêng. Mênggah pikajêngipun atur kula ing ngajêng punika, bilih cara-caranipun para ingkang sami botên rêmên dhatêng ajênging têtiyang pribumi anggèning badhe ngêndhakakên pakêmpalan-pakêmpalanipun, punika sarana margi warni-warni, wontên ingkang: blag-blagan, sarana lampah salingkuh utawi pitnah. Malah miturut pangandikanipun Radèn Sutama, nalika mêdhar sabda nyarêngi pasang banon ingkang kapisan kangge gêdhong nasional, dalasan bangsanipun piyambak kemawon, inggih mêksa wontên ingkang ngalang-alangi tumindakipun pakêmpalan-pakêmpalan ingkang ngudi dhatêng kamulyaning bangsanipun wau. Kintên kula, têtiyang ingkang makatên punika, sanadyan sami bangsanipun piyambak, bokmanawi sami băngsa ... Landi gadhungan. Murih dipun akêna saèstu dening băngsa Walandi, kakintên marginipun ingkang utami piyambak, botên wontên sanès kajawi ... mêmisuh tuwin ngawon-awon dhatêng bangsanipun wau. Rahayunipun pamarentah anggènipun nindakakên pangawasa kanthi lêrêsing kawicaksanan, mila inggih têtêp panggah lêmpêng adilipun botên botsih, têgêsipun ancas tuwin lampahing pakêmpalan-pakêmpalanipun băngsa pribumi, ingkang pancèn tumuju dhatêng kamajêngan saha sae panindakipun inggih tampi pangalêmbana, tuwin dipun sayogyani, kados ingkang kasbut ing sêrat pawartos parentah ing prakawis-prakawis sawatawis tumrap kaprêluaning umum, inggih punika: pakêmpalan Muhamadiyah, Budi Utama, Pasundhan, Taman Siswa, Sêtudhiklêb, lan sapanunggilanipun. Dene ingkang pancèn murang tata sarta badhe adamêl ruharaning praja, inggih lajêng dipun sirêp kanthi parimarma murih sae kadadosanipun ing têmbe wingking.

Gêgayutan kalihan wontênipun pahargyan amèngêti adêging pakêmpalan Sêtudhiklêb ing Surabaya jangkêp 6 taun dèrèng dangu punika, ing ngriki botên badhe ngrêmbag kawontênanipun pakêmpalan-pakêmpalan sanèsipun, ngêmungakên badhe adamêl wawasan sakêdhik wontênipun pahargyan wau, ingkang anelakakên, bilih pandakwaning băngsa sanès, bilih têtiyang Jawi, botên rukun, botên rêmên dhatêng driyah, botên rêmên têtulung dhatêng sasamining agêsang tuwin sasaminipun, punika botên mêsthi lêrêsipun, mênggah têrangipun kados ing ngandhap punika:

Nalika tanggal 13/14 Juli ingkang kapêngkêr punika, kados ingkang sampun kacariyosakên ing ngajêng, Sêtudhiklêb ngawontênakên pahargyan minăngka mèngêti adêging pakêmpalan sampun jangkêp 6 taun. Kala samantên ingkang anjênêngi pahargyan wau kirang langkung wontên tyang 5000, botên ngêmungakên têtiyang saking Surabaya kemawon, nanging ugi kathah têtiyang saking sanès-sanès panggenan. Ing ngriku panjênênganipun Radèn Sutama amêdhar sabda mèngêti lêlabêtanipun para panuntuning pakêmpalan P.N.I. sarta anyagahi nglingsir padamêlanipun pakêmpalan wau, ingkang pancèn murakabi dhatêng bangsanipun. Salajêngipun mèngêti padamêlanipun Sêtudhiklêb ing salêbêtipun 6 taun punika, kados ta: adêging bang kabangsan, griya pondhokan têtiyang èstri, dèrèng dangu punika ngawontênakên pasar [pa...]

--- 953 ---

[...sar] malêm, ingkang angsal-angsalanipun anêngsêmakên sayêktos. Tuwin enjingipun badhe masang banon ingkang kapisanan tumrap adêging gêdhong kabangsan. Ing ngriku panjênênganipun Radèn Sutama ugi anêrangakên, bilih ing salêbêtipun 10 dintên, punika prasasat jawah arta, inggih punika driyahing tiyang minăngka kangge waragadipun ngêdêgakên gêdhong kabangsan wau. Salêbêtipun 10 dintên punika, klêmpaking arta driyah wontên f 1500.- dados f 150.- ing dalêm sadintênipun. Sarampunging sêsorahipun Radèn Sutama, lajêng pintên-pintên panuntun tuwin para wêwakiling pakêmpalan sami gêntos amêdhar sabda.

[Grafik]

Dhoktêr Sutama anglairakên suka bingahing manah dhatêng sawênèhing wêwakil pakêmpalan ingkang mêdhar sabda.

Enjingipun jam 9 pahargyan dipun lajêngakên, inggih punika, pamasangipun banon ingkang kapisanan tumrap adêging gêdhong kabangsan. Pahargyan punika dipun jênêngi dening tiyang kirang langkung cacahipun 10000, ing kala punika ugi dipun wontênakên sêsorah dening pintên-pintên panuntun. Malah wontên juru sêsorah ingkang saklangkung nênarik manahipun tiyang kathah, inggih punika lare èstri ingkang dèrèng umur 10 taun. Ing ngriku lare wau masrahakên satunggiling cethok perak, ingkang dening tiyang sêpuhipun dipun damêl saking gêlang sukunipun. Ewasamantên lare wau anêrangakên, bilih botên pisan-pisan angraos eman kecalan kroncongipun, awit sampun nyumêrêpi, manawi punika kangge kaprêluanipun kabangsan, kajawi punika wontên ingkang driyah linggis salaka tuwin arta. Malah wontên ingkang driyah arta saking Bangil, Sidaarja tuwin Nganjuk.

Sasampunipun kawaosakên donga, lajêng dipun wontênakên kêndurèn. Jam 12 siyang pahargyan wau bibaran.

Para maos, kados sampun cêkap obrolan kula ing dintên punika, mugi-mugi manawi wontên têtêmbungan ingkang botên anyênêngakên, krêsaa paring gênging pangaksama dhatêng

Pun S.m.t.

Bab Ringgit

Prabu Pakukuhan

Prabu Pakukuhan punika putranipun Sang Hyang Rudra nalika ngejawantah ajêjuluk Sri Maharajadewa Esa, ing Gilingaya. Nanging nalika jumênêngipun nata Sri Maharajadewa Esa wau, Prabu Pakukuhan arêraton piyambak, saha wusananipun angadhaton wontên ing Purwacarita, lajêng jêjuluk Prabu Srimaha Punggung.

Saya dangu nagari Purwacarita saya misuwur, satêmah damêl kuwatosipun Sri Maharajadewa Esa, wusana lajêng utusan anglurugi. Nanging sajatosipun Sri Maharajadesa Esa piyambak katambêtan, botên uninga bilih ingkang dipun lurugi punika putra piyambak.

Wadya utusan saking Gilingaya lajêng campuh pêrang

--- 954 ---

kalihan wadya Purwacarita, nanging wadya ing Gilingaya tansah kasoran kemawon, malah wontên nata têtindhih ingkang tiwas, nanging ugi wontên ingkang nungkul, awit sumêrêp manawi ingkang jumênêng nata ing Purwacarita punika putranipun Sri Maharajadewa Esa piyambak.

Sri Maharajadewa Esa sarêng uninga tiwasing utusan, sakalangkung duka, lajêng karêpang[4] anêdhaki piyambak, para wadya kêbut andhèrèk sadaya.

Nanging sadumuginipun Purwacarita, Prabu Sri Maha Punggung sawadya balanipun, botên amapag pêrang, malah sami mêthuk angaturakên sêsêgah kados tatanipun mêngsah nungkul. Ing ngriku Sri Maharajadewa Esa sarêng uninga botên kasamaran, bilih ingkang mêngsah wau putra piyambak, sangêt lingsêm ing galih, wusana lajêng muksa.

[Grafik]

Prabu Pakukuhan.

Samuksanipun ingkang rama, Prabu Sri Maha Punggung lajêng jumênêng nata binathara, ajêjuluk Sri Maharaja Kano. Mênggah Sri Maharaja Kano punika sajatosipun inggih titising Wisnu, katitik nalika taksih jêjuluk Prabu Sri Maha Punggung nate tiwikrama awarni sajatining Wisnu murti.

Kacariyos sajumênêngipun nata binathara Sri Maharaja Kano, karawuhan Hyang Naradha amaringakên wiji warni-warni, kadhawuhan maradinakên wontên ing marcapada, kalampahan ugi katanêm sadaya, anyarêngi kalamangsanipun, ing ngriku wontên ama warni-warni sami dhatêng angrisak sawarnining têtanêman, ama wau sami anakipun Puthut Jantaka. Nanging wusananipun inggih sami sirna.

Kacariyos Sri Maharaja kano kecalan putra putri nama Dèwi Srigati dipun dhustha ing nata danawa, nanging lajêng dipun panggihakên dening Radèn Sêngkan.

Wiwit punika Sri Maharaja Kano lajêng kêdunungan panggalih angkara, tansah anglurugi para danawa, malah sanadyan pandhita danawa pisan, ingkang botên nandhang dosa, inggih dipun pêjahi, wusana Sang Hyang Wisnu lajêng oncat saking Sri Maharaja Kano, samuksanipun Hyang Wisnu saking Sri Maharaja Kano, para brahmana, ingkang sajatinipun para dewa, ugi sami muksa.

Sri Maharaja Kano lajêng saya mungkar ing galih, lajêng mêjahi pandhita Prakampa ing rêdi Batuwara, kalampahan sang pandhita muksa, mawi tilar swara makatên: he. Tukang murang tata, siya marang wong tanpa dosa, sira mêsthi nêmu piwalês. Satêlasing swara, lajêng tinampèn gêtêr patêr, rêdi sami jumêgur gêgêntosan, wusana lajêng wontên bêna agêng angêlêbi pundi-pundi, bala Purwacarita ingkang andhèrèk Sri Maharaja Kano sami tumpês sadaya, kabalabak [kaba...]

--- 955 ---

[...labak] ing toya, Sri Maharaja Kano muksa dados jawata malih.

Tumrapipun wontên ing padhalangan, bab Prabu Pakukuhan punika kalêbêt lampahan amikukuhan, mênggah jêjêring lêlampahan nyariyosakên Prabu Pakukuhan (limrahipun dipun sêbut Prabu Drêma Mikukuhan), karawuhan Hyang Naradha maringakên wiji warni-warni. Kalampahan wiji sampun katanêm sadaya. Nanging lajêng kadhatêngan ama warni-warni asli sami anakipun Puthut Jantaka.

Dhatênging ama wau ingkang anjalari tuwuhing papranganipun wadya Purwacarita kalihan ama, wadya Purwacarita ngantos kawêkèn, wusana ngantos pados saraya dhatêng dhusun Jadhapan,[5] padhepokanipun Bagawan Kandha, kalampahan sagêd angsal damêl, dipun bêktani putra kêkalih nama Radèn Sêngkan tuwin Radèn Turunnaga,[6] kanthi siswa kêkalih nama Wiyungyang tuwin Căndramawa. Kalampahan ama sagêd sirna sadaya.

Sasirnaning ama, nagari Purwacarita lajêng têntrêm.

Cariyos Kina

Nyai Rara Kidul

Sambêtipun Kajawèn nomêr 59

Gègèr-gègèr wau sampun têmtu enggal kêmirêngan ing amănca dhusun lan ugi lajêng mangrêtos, pramila inggih lajêng tumut-tumut, awit saking punika, dados orêging têtiyang sanagari. Lare-lare ingkang sami tilêm dipun gugahi, saking kagèt tanginipun lajêng kathah ingkang ambeka, adatipun lajêng sami nangis, sawênèh ajrih lan miris saking giyuhing jawi utawi saking bêngoking tiyang: ana lampor. Têmbung lampor punika namung kêlimrah ing Surakarta tuwin Ngayogyakarta. Saking pandugi kula, tuwuhing pangaran makatên punika, saking wontêning têtiyang pating brêngok ngalèr ngidul lan kathah ingkang pating kracung nyêpêng obor, punika kawontênaning brêkasakan, inggih punika: kècu, koyok sasaminipun, pramila wontên têmbung: ambok sing sarèh, têka pating gêdandap kaya lampor. Obor wau kangge suluhing panggenan ingkang sintru-sintru kacriyos brêkasakan punika inggih ajrih ing latu.

Mangsuli têmbung lampor, punika tumrap têtiyang tanah urut sèwu botên mangrêtos, mênggahing ngriku limrahipun winastan: tundhan. Wontênipun makatên punika ugi wontên kojahipun. Rumiyin ing kinanipun ing satunggiling dalu ugi kalêrês upyêk-upyêkan kados kacriyos ing ngajêng, wontên sawênèhing sêsêpuhing tiyang dhusun, nalika sêsuluh ing panggenan-panggenan ingkang sintru-sintru manggih satunggaling barang. Ing satunggiling dalu, sasampuning manggih barang, tiyang wau nyupêna. Wontên ing supênan pangraosipun dipun panggihi tiyang lan wicantên supados barang panggihan kawangsulna dhatêng Pamancingan, jalaran punika ingkang kagungan Nyai Rara Kidul, [Ki...]

--- 956 ---

[...dul,] yèn botên tumuntên badhe dipun tumpês dalah anak putunipun. Satangining tilêm nuntên tata badhe ngesahakên barang wau nanging botên gampil, awit griyanipun têbih saking Pamancingan, êlêt pintên-pintên dhusun. Bawaning tiyang dipun anggêp sêpuh, sagêd idu gê ni, nimbali satunggiling santrinipun kapurih ambêkta barang wau dhatêng dhusun ingkang wêwatêsan, lan saking ngriku kêdah kapasrahakên dhatêng sanèsipun, makatên sapiturutipun, dados tundhan-tundhan, lan dhusun ingkang gadhah wêwêngkon gisiking sagantên ingkang kapatah nglarung. Kawontênan ingkang makatên wau sêtêngahipun kêpasuk, dados tatacara dumugi sapriki, jalaran kawontênaning swara kumrasak ingkang kêmirêngan ing awang-awang, ingkang dipun kintên untabing brêkasakan pandhèrèkipun Nyai Rara Kidul, têmtu botên êpot-êpot. Katrangan sampun kacriyos ing ngajêng. Pramila kula anggit jalaran mêngku kawruh galuraning adat tatacara ingkang kêlimrah ing satunggil-tunggiling panggenan, sanadyan nama gugon tuhon, namung kala-kala sok prêlu kangge ngupadosi katrangan. Ingkang kula gumuni dumugi sapriki barang tundhan wau kok tansah wontên kemawon, punika têmtu botên kalêbêt akal, pangintên kula ngupados sak cêk-cêkipun kemawon minăngka kangge sarat.

Kangge panutuping panganggit kula, wontên wêwahan sakêdhik, kalêrês ing dintên riyadi panggenan mêmule wau rame sangêt, kathah tiyang sêsadean, têtingalan ugi warni-warni, saking măncanagari pintên-pintên tiyang nungka mriku, mila umbyaking akathah lir pendah gabah dèn intêri. Mirit mula bukanipun dhatêng mriku punika tirakatan, nanging nitik lairipun têka namung sênêng-sênêng, amit-amit sintên ingkang sumêrêp sajatosing tiyang.

Sumadi. Pangarasan.

Nagari Inggris

[Grafik]

Balapan kapal ingkang misuwur ing nagari Inggris.

--- 957 ---

Kawruh Sawatawis

Bab Pigunanipun Kuwalot

Thêthukulan punika ugi wontên ingkang migunani dhatêng manungsa, kados ta: kunir, lêmpuyang, jae, têmu sapanunggilanipun, punika ingkang migunani oyodipun. Kayu lêgi, sêcang punika ingkang migunani witipun. Mênggah ingkang badhe kula aturakên ing ngriki inggih punika wit kuwalot, punika ingkang migunani sangêt wohipun.

Ing wana pajatosan cêlak panggenan kula kathah sangêt thukulanipun wit kuwalot, wit wau botên katanêm, ngamungakên thukul kajêngipun piyambak, wondene manawi badhe nanêm kabêdhol lajêng kaceblokakên ugi gêsang, nanging kêdah milih ingkang taksih alit, tur manawi pinuju măngsa rêndhêng. Wit kuwalot punika agêng-agêngipun namung sak jêmpol suku, inggih wontên ingkang langkung nanging namung satunggal kalih, godhongipun mèmpêr godhong jaran, kaotipun ragi alit tuwin wontên lugutipun. Kewan lêmbu, maesa, menda ugi doyan nêdha godhongipun, dados kalihan wit racun kosok-wangsul, manawi wit racun nalutuh, pramila lêmbu utawi maesa botên doyan.

Kuwalot punika wohipun alit-alit turut pang, agêngipun sami kalihan isi woh tela gantung, mandar manawi ingkang sêpuh tur sampun garing jiblès woh isi tela gantung, dados saupami tiyang ingkang dèrèng nate sumêrêp ugi mastani isi tela gantung, para maos têmtu sampun uninga isi tela gantung.

Wondene pigunanipun inggih punika kangge anjampèni tiyang sakit ambêbucal êrah umbêl, punika ingkang sampun kula sumêrêpi sagêd saras, dene raosipun pait nyêthêk. Pratikêlipun anjampèni sadintên kaping 2, inggih punika enjing 10, sontên 10 iji, sak mantunipun.

Patrapipun manawi badhe nêdha, woh kuwalot wau kagêpukana nyatunggal satêlasipun, nanging sampun ngantos kasêron mindhak ajur, lajêng kapêndhêta cangkokipun.

Woh kuwalot punika băngsa Tionghwa mastani gosamsi. Ing crakèn ugi sok sade, nanging sampun awis. Tiyang ingkang cakêt panggenan kula ugi kula cariyosi paedahipun, suwau dèrèng sami mangrêtos.

Namung punika sêsêrêpan kula mênggah pigunanipun woh kuwalot, wondene bokbilih wontên para maos ingkang kagungan sêsêrêpan bab kuwalot tumrap pigunanipun sanès kaparênga ngandharakên ing udyana Kajawèn ngriki, ingkang supados sagêd kasumêrêpan ing ngakathah.

Wasana nyuwun lubèring samodra pangaksama.

Sru paparda kawlasarsa.

R. Ng. Ms. Wanasagara. K. 839.

--- 958 ---

Jagading Wanita

Bab Olah-olah

Bab pandamêlipun podhêng litnan pangkat kalih.

Amundhuta agêr-agêr salonjor, kagodhog ing toya ngantos ajèr, sasampunipun ajèr lajêng kasaring ngangge suwekan ingkang tipis sarta rêsik, lajêng dipun êmori sêtrup prambusê utawi sêl hèrbèi. Jejeranipun agêr-agêr ingkang sampun dipun rêndhêm ing toya sarêm lajêng kacampurakên saha kaudhêg ajêg, sadaya wau ngantos dados mangêt-mangêt. Campuran punika lajêng kacêmplungakên ing cithakan podhêng supados enggala asrêp. Podhêng punika inggih mawi saus, dene ingkang dipun damêl jênening tigan gangsal, dipun ublêk kalihan gêndhis pasir saha dipun paringi panili kalihan mèlêk, lajêng dipun godhog sarta dipun udhêk ajêk.

Bab adamêl tar rum.

Amêndhêta tigan ayam mêntah 12 iji, kaublêka jênenipun kemawon, lajêng kaêmorana bubukan gêndhis pasir 1/4 pun, panili sawatawis, puhan lêmbu 1 gêndul, lajêng kagodhoga kaudhak alon-alon. Manawi sampun kênthêl kawadhahana ing panjang mawi kasasabana galêpung 1/2 pun, ingkang kaulêt kalihan tigan ayam mêntah 2 iji, kaubêka rumiyin, tuwin martega 1/2 pun, kakrukupna ingkang rapêt, lajêng kalêbêtna ing pan parotèn, kalatonana ingkang waradin ing ngandhap sarta nginggil, sakintên sampun matêng kaêntasa.

Bab adamêl panganan winastan blum podhêng.

Anggodhoga puhan lêmbu 1 gêndul, kaêmorana martega 1/2 pun, tuwin galêpung gandum 1/2 pun, kaudhaka ingkang kêrêp samatêngipun galêpung wau, tumuntên angublêk tigan ayam mêntah 10 iji, mawi bubukan gêndhis pasir 6 sendhok agêng, tuwin toya mawar 2 sendhok agêng, manawi sampun kaulêda kalihan galêpung ing ngajêng wau, mawi kawêwahana kismis, tuwin bubukan amandhêl sawatawis.

Ing wasana amirantosa cithakan podhêng, ing salêbêtipun kausarana martega, galêpung wau kaêsokna ing cithakan punika, lajêng kalêbêtna ing papan parotèn, kalatonana mawi arêng ing ngandhap nginggil.

Podhêng punika kadamêlna duduh: anggur asêm 1 gêlas agêng, bubukan gêndhis pasir 2 sendhok agêng, pathi garut 2 sendhok agêng, punika kagodhoga dados satunggal.

Bab adamêl panganan winastan botêramên podhêng.

Amêndhêta roti gandum sapalih, manawi sampun kabucal kulitipun, kairisana ingkang tipis, lajêng kausarana martega, tumuntên kalêbêtna cithakan nyatunggal, katumpuka ingkang sae sarta kadèkèkana kismis, tuwin kawur-wurana bubukan amandhêl, manawi cithakan wau sampun kêbak, lajêng angubêka tigan ayam mêntah 8 iji, kaêmorana [kaêmor...]

--- 959 ---

[...ana] bubukan gêndhis pasir 3 sendhok agêng, tuwin puhan lêmbu 1/2 gêndul, bilih sadaya punika sampun waradin, kaêsokna ing cithakan, lajêng kaêdanga dangunipun tigang jam.

Ing wasana podhêng punika kadamêlna duduh gêndhis pasir 2 sendhok agêng, puhan lêmbu 1/2 gêndul, manis jangan sawatawis, jênening tigan ayam mêntah 6 iji kaubêka.

Sadaya wau kaêmor dados satunggal, kagodhoga ngantos kênthêl.

R.A. Sumakiswara, Klathèn.

Waosan Lare

Kêtliwêng Barêng

X. Wêruh nyatane.

[Dhandhanggula]

wis warata tangarane muni | wong nagara uwis pêpak sowan | arêp anggrubyug tindake | kocap Dani lan Danu | uwis sowan wiwit ing bêngi | tansah ajaga-jaga | yèn ta ana dhawuh | ing sawise rada padhang | uwong loro nuli maju ditimbali | iya tumuli sowan ||

sang aprabu nuli dhawuh lirih | wis ta ayo ingsun dandosana | pangagêman anyar kuwe | Dani nyêmbah lan matur | ila-ilanipun dhuh gusti | nuntên parênga lukar | agêm dalêm klumbruk | kantuna ngagêm rangkêpan | agêm dalêm kang sami kapetang lami | kaparingna kawula ||

sang aprabu manthuk lan kadugi | ngandikane o o iya-iya | kabèh ingsun lilakake | sang prabu sarwa nurut | nuli lukar Dani ngukuti | nanging sajak katara | ngiwa nêngên bikut | ature mèh ora nyêmbah | lah sumăngga ngagêma punika gusti | agêm dalêm rasukan ||

nadyan pados dhatêng pundi-pundi | botên wontên mênggah kintên kula | ah thik brêgas kaya ngene | coba sawangên Danu | gone muni mangkono kuwi | sajak kaya amênthang | Danu manthuk-manthuk | mangkene anggone kăndha | jênêng anèh kowe kăndha ngono kuwi | lah sing kagungan sapa ||

sang aprabu nuli didandosi | nanging ya mung sarwa saraweyan | ora ana pa-apane | Dani tumuli matur | sampun rampung samangke gusti | ngiloa sapunika | sang prabu ya nurut | wise ngilo angandika | pancèn nyata bêcike anggêgirisi | sasat prabot kajiman ||

Dani nuli sumêla nyambungi | milanipun yèn tiyang kang ewah | tuwin kang goblog nalare | namung sumêrêp suwung | sang aprabu saya kadugi | ngandika sêmu bingah | bênêr ing kandhamu | sang prabu wise ngandika | nuli dhawuh arêp miyos ing saiki | tindak arak-arakan ||

kana kene têtabuhan muni | carabalèn suwarane ngangkang | slomprèt tambur bangêt rame | sang prabu miyos jêdhul | digarubyug para bupati | upacarane pêpak | jajaran gumrudug [gumrudu...]

--- 960 ---

[...g] | ana wong sing ngampil kunca | angêcêcêng tangan ngacung anggocèki | nanging ya ora nyata ||

sauwise miyos Danu Dani | nuli mêtu banjur lunga bablas | sênêng saparan-parane | kocapa sang aprabu | kang digrubyug para bupati | kabèh sajak katara | ngaku padha wêruh | jalarane ora liya | êmung saka nêtêpi ujar kuwalik | kaya sing wis kacrita ||

awit yèn ta ngaku wêruh sêpi | ora wurung diarani owah | dadi murih kapenake | ya padha ngaku wêruh | nanging mungguh nyatane kuwi | iya banjur konangan | sabên uwong wêruh | lan tumrap uwong ing jaba | ora ewuh awit ora duwe wêdi | lan samar apa-apa ||

nuli ana bocah isih cilik | tur nèh bocah anake wong desa | ngadêg pinggir dalan gêdhe | muni karo angacung | bêcik têmên ratune kuwi | mung kathokan lan kotang | andèkna digrubyug | upacarane ya pêpak | apa iya niyate mung golèk isin | dhêmên ngliga sarira ||

wise ana uni ngono kuwi | nuli ana wong kang mèlu kăndha | malah gumrunggung swarane | lo iya sang aprabu | thik mung ngagêm rasukan gondhil | la kuwi uwong apa | sing tangane ngacung | o jawane ngampil kunca | athik anèh apa ta têgêse iki | apa kanggo kaulan ||

sang aprabu nuli wiwit ngrêti | anjanggirat ing batos ngandika | bênêr ujare wong kuwe | ora ana sing luput | nanging priye mungguh saiki | yèn ta ingsun bubarna | saya sèwu luput | awit jênêng pasamuwan | yèn ngantia pêdhot dalan ora bêcik | ya wis măngsa bodhoa ||

nuli banjur tindake ngubêngi | wong kang nonton saya suk-êsukan | suwarane bangêt rame | dene ramene mau | ora liya padha ngrasani | bab anèhing sawangan | karo anggêguyu | malah barêng uwis lumrah | sabên uwong nonton padha anggarapi | ratune mung kathokan ||

nadyan akèh uwong padha muni | nanging ora ana wong sing nyapa | malah para bupatine | rekane ora krungu | awit yèn ta wani ngrasani | gêdhene ngelikêna | sasat padha ngaku | yèn têmêne padha owah | dening padha ngaku ora amêruhi | kaya wong-wong sing nacad ||

sang aprabu tindake lêstari | ngampêt lingsêm ing sadalan-dalan | nganti kondur saikine | ora nganggo adhawuh | lan gêdhene nganggo ngraosi | babar pisan wis ora | awit kabèh mau | yèn arêp didawakêna | pakolèhe mung anyêbar wirang isin | rata nyang kene-kana ||

uwis cuthèl dêdongengan iki | lowung-lowung kanggo wacan bocah | dene mungguh pakolèhe | dongengan ngono mau | mung supaya bisa nênangi | wani duwe pikiran | aja ewah-ewuh | awit samubarang nalar | yèn wis bênêr tinêmune ya mung bêcik | bocah wajib anggulang || Tamat.

--- 961 ---

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab Imigrasi

Piridan saking sêsorahipun Radèn Adipati Arya Tirtakusuma, Bupati Karanganyar, tuwin saking sanès-sanèsipun.

Garèng: Ora, Truk, aku kiyi pancène wis lawas arêp rêmbugan karo kowe ing bab liyane manèh, nanging ing sarèhning anggone ngrêmbug bab kopêrasi kala samono durung rampung, dadi tansah tak undur-undurake bae. Saiki cara ngajine mono ing bab kopêrasi wis katam, mulane mara padha rêmbugan ing bab sing wis lawas tak impi-impi, yaiku ing bab: imigrasi. Bab kiyi kiraku prakara kang wigati bangêt, tandhane kok nganti dadi ambênge parêpatan pakumpulane bêndara-bêndara kangjêng. Pantês-pantêse sing ngrêmbug bab kiyi rak para bêndara-bêndara wèrêk Dhèli, hla, kuwi mathuk. Sing ngrêmbug jêbul-jêbul kathik para gusti-gusti kangjêng. Nèk ora pancèn wigati bangêt, têmtune rak iya ora nganti têkan kayangan mêngkono ta Truk.

[Grafik]

Petruk: Iki pancèn prakara kang gawat bangêt, emane dene aku ora bisa ngrêmbug karo kowe nganti talêsih, bisaku mung mucuki bae. Candhake luwih bêcik anjaluka rêmbug karo rama, awit ing bab kiyi rama kêna diarani băngsa ahli, jalaran panjênêngane si rama wis tau jumênêng mantri kontrakan.

Garèng: We, hla, lagi tumon kiyi, ana pangkat têka jênêngane: mantri kontrakan. Sêtun-sêtun mantri kolonisasi, yaiku sawijining mantri kang dipatah nênuntun lan ngeguhake wong-wong sing padha bêbara nyambut gawe ana ing tanah Lampung. Ora Truk, apa kang dadi darunane, dene jênêng sira ing prakara kang gawat mau, ora bisa wawan catur marang jênêng ingsun. Apa jênêng sira lagi kèmêngan badra irawan, jalaran saka bêdhahing kampuhmu, gêmpiling rangkamu, rusaking gêlang kalungmu ...

Petruk: Wèh, kathik nganti kaya dhalang wayang Putèhi. Sanyatane, Rèng, anggonku ora bia ngrêmbug karo kowe ing bab imigrasi mau nganti talêsih, awit jalaran saka aboting anggonku arêp anglakoni ayahaning nagara. Yaiku: tanggal têlu sasi ngarêp kiyi, yèn ora ana alangan sawiji apa, aku kapêksa ninggal rayimu Makne Kamprèt, prêlu nindakake pakaryan, sing kudu dak lakoni ana ing Surakarta nganti sawatara dina lawase. Lo, samono

--- 962 ---

abot towong, sing dipatah nindakake sawijining kuwajiban.

Garèng: Hêm, nèk nitik omonganamu kiyi, kuwajiban kang kudu kok tindakake ana ing Surakarta sajake têka abot bangêt. Jajal tak etungane, yèn aku ora kaliru, tanggal 8 Agustus ngarêp iki, kabênêr sasi Jawa tiba tanggal 12 Mulud, yaiku dina garêbêg. Lumrahe ing Surakarta ing dina kuwi dianakake rame-rame gêdhèn, malah gajêg-gajêge rame-ramene mau diwiti 6 utawa 7 dina sadurung-durunge. Dadi miturut petunganaku, kuwajibanamu ana ing Surakarta, kang kok anggêp abot bangêt mau, ora liya iya arêp nonton rame-rame aliyas sêkatèn ing Surakarta. Dene anggone Makne Kamprèt kapêksa kok tinggal, kuwi jalaran kok kuwatirake, yèn ngrikuh-ngrikuhi anggonmu arêp ... jlang-jlangan.

Petruk: We, hla sêmbrana, Kang Garèng, kathik banjur ambukak wadi. Upama tak têrang-têrangna kiraku kowe iya masa ngandêla, mulane luwih bêcik padha diwiwiti bae anggone padha rêmbugan ing bab imigrasi. Mungguh sing arêp kok takokake apa, Rèng.

Garèng: Sing tak takokake kang kapisan, yaiku têgêse têmbung: imigrasi. Sabênêre ngono aku kiyi nèk ngrasakake têmbung-têmbung sing pungkasane nganggo: si, si, kuwi pikiranaku tansah bundhêl bae. Nèk irigasi, hla kuwi aku ngrêti têmênan. Kiyi rak bangsane sing sok nyabrang-nyabrangake klêting-klêting kae, ta.

Petruk: E, kurang ajar, hla kuwi rak: yuyu kangkang, pêthilaning Andhe-andhe Lumut, dupèh gêgayutane irigasi karo banyu, banjur dianggêp yuyu bae. Irigasi kuwi pakaryan nagara, sing gêdhe bangêt gunane tumrap kaum tani, yaiku sawijining pakaryan, kang nganakake wangan utawa kalèn-kalèn, kang bisa ngoncori pasawahan. Dene punggawane irigasi kuwi warna-warna, kaya ta: insinyur, opsihtêr, mantri lan isih akèh manèh tunggale. Wis, wis, saiki tak têrangne mungguh têgêse têmbung: imigrasi (imigratie) yaiku: pindhah nyang nagara mănca prêlu manggon ana ing kono. Dene ing bab imigrasi, sing dirêmbug ana ing pakumpulaning para bupati, jalaran anggone ngrêmbug ana ing tanah Jawa, lan wis têtela yèn tanah Jawa kuwi wis rada kakehan uwong, dadi sing dirêmbug iya imigrasine wong Jawa, dadi pindhahane wong-wong Jawa nang tanah mănca prêlu manggon ana ing kana.

Garèng: Ngrêti aku saikine, Truk. Nanging aku mêksa duwe pitakon mênyang kowe, apa tanah Jawa kiyi pancèn iya wis kakehan wonge tênan, nganti prêlu bangêt kudu ana sing pindhah nyang nagara liya, nèk pancèn têmênan tanah Jawa wis kakehan wonge, kênang apa băngsa Arab, Tionghwa lan liya-liyane, apa manèh băngsa dara-dara Tuwan pit, wèlêm, jakob, isih akèh bae sing padha lumêbu ing tanah Jawa kene, lan nagara tanpa andhawuhi: sê ... top.

Petruk: Kaliru, Rèng, nèk mangkono mungguh panêmumu. Bênêr isih ana băngsa mănca

--- 963 ---

sing padha lumêbu ing tanah Jawa, nanging cacahe mau dipêsthi. Pranatane iya digawe angèl, dadi iya ora sabên wong mănca bisa banjur dêdunung ana ing tanah Jawa kene. Dene mungguhing băngsa Walănda, kuwi kêna diunèkake ijolan bae. Sanadyan akèh sing padha têka mrene, nanging iya akèh sing padha mulih nyang nagarane dhewe.

Garèng: Aku ora arêp ambantah wangsulanamu, sanadyan sabên wong wis mêsthi bakal ngakoni, yèn ana pindha-pindhahan băngsa liya mrene kiyi, mêksa agawe rugine wong-wonge kene. Awit, sing pancène bisa ditindakake wong kenene, kaya ta: adol tahu, adol mêrjan, nganakake dhuwit, nganti tumêkane sindêr pabrik pisan, kuwi banjur ditindakake băngsa sing nêka mau. Karo manèh, sing banjur mulih nang nagarane manèh kuwi lumrahe rak wong-wong sing wis sugih phulus utawa sing wis jêmpo, dadi wong-wong sing wis ora nguwatiri kanggone têtandhingan rêbut golèk pangan.

Petruk: Lo, kowe aja gumun marang kaanan sing kaya mangkono, Rèng, sabab iku wis dadi anggêr-anggêring jagad, yaiku sing sapa wonge pintêr, tabêri, lan sugih akal, kuwi mêsthi gêdhe ganjarane, têgêse mêsthi nêmu kapenake. Kosok-baline karo sapa sing bodho, kêsèd, lan tanpa budidaya, kuwi mêsthi bakal asor, têgêse tumraping urip lan panguripane tansah kêsuk dening liyan, yaiku satêmêne saka lupute dhewe, mula ing sabisa-bisa yèn kêpengin luhur lan mulya, ya kudu ambudidaya kaya kang dak caritakake ing ngarêp mau.

Garèng: Wèyèh, kathik banjur mulang kaya dhukun kurang sajèn mangkono. Nanging kowe rak iya ngakoni yèn anane imigrasi kuwi têmtu bakal agawe karugiane wong-wong sing digroki padunungane kono.

Petruk: Mungguh anane imigrasi, kuwi iya pancèn mangkono, nanging kosokbaline kadhangkala iya sok malah dadi kauntungane, apa manèh mungguhing pindhahane wong-wong Jawa nyang tanah sabrang, kuwi sing katêkan iya pancèn ana rugine, nanging bathine malah luwih akèh manèh. Mêngkono uga sing nêka. Liya dina bae tak caritani sing nganti cêtha ing bab kiyi.

[Grafik]

Kados ingkang sampun kawartosakên ing Kajawèn nomêr 59. Ing sisih punika panggêgananing mêsin mabur ing wanci dalu ing Batawi.

--- 964 ---

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Indhonesiah.

Cacah jiwa

Sampun tumindak sawatawis minggu, ing pundi-pundi sabên pakarangan dipun pasangi nomêr cêmêng wontên ing blèg pêthak (lugas), nomêr wau prêlu kangge cacah jiwa. Samăngsa sampun rampung, nomêr wau badhe kabucal tumuntên, dados tiyang sampun ngantos kalèntu mastani nomêr wau nomêring griya.

Salingkuh arta f 15.000.-

Wontên punggawa Levensverzekerings Mij. Arnhem ing Wèltêprèdhên, băngsa Tionghwa nama Tan Tong Sui kadakwa nyalingkuhakên arta f 15.000.- Anggènipun salingkuh wau kakintên sampun tumindak salêbêtipun 6 taun, kanthi malsu sêratan. Dakwa ngakêni kalêpatanipun.

Pamulangan dhoktêr luhur.

Lulus kandhidhat iksamên bagean kapisan ing pamulangan dhoktêr luhur ing Batawi, ingkang băngsa Jawi Mas Kanuyasa, Madiun. Radèn Trênggana Supali, Sidaarja. Mas Gunawan, Nganjuk. Utama Painan, Supangkat, Banjarnagara. Abdul Rahman, Wèltêprèdhên, Mas Ardadi, Panaraga. Radèn Usman, Pathi. Mas Ismail, Kadhiri. Sukirman, Karangasêm. Radèn Sukasah Suraputra, Cikajang. Mas Sudiyata, Bodhèn. Radèn Rarna, Purwarêja. Mas Yudana, Têmpuran. Radèn Suwaja Prawiraarja, Surakarta. Santa, Pacitan, Suwănda, Magêtan.

Kagunan tiyang siti.

Kawartosakên, benjing tanggal kaping 31 wulan Agustus dumugi tanggal 8 Sèptèmbêr, ing Tasikmalaya badhe wontên tèntunsêtèlêng barang dêdamêlanipun lare-lare. Kajawi punika ugi mitongtonakên barang nam-naman saking pintên-pintên panggenan awarni tudhung pandhan, wiwit rêgi ingkang mirah ngantos rêgi f 10.-. Kagunan ingkang kados makatên punika, ingatasing tudhung wontên ingkang rêgi f 10.- ugi sampun nama onjo.

Pang Budi Utama ing Tasikmalaya.

Ing Tasikmlaya sapunika sampun ambikak pang Budi Utama, ingkang dados pangajêng Dhoktêr Sukarja.

Prakawisipun panuntun P.N.I.

Kawartosakên, ing tanggal 21 wulan punika landrad ing Bandhung sampun nampèni sêrat praboting prakawisipun Ir. Sukarna sapanunggilanipun. Botên dangu tamtu wontên pawartos têtêping badhe pamariksanipun.

Calon lurah dipun cêpêng.

Pulisi ing Cibatu, Bandhung, wontên tiyang nama Marjuki, calon lurah dhusun ing Sukaratu kacêpêng ing pulisi, awit kasumêrêpan bilih piyambakipun dados pangagênging pakêmpalan durjana. Punggawanipun wontên 5, manawi nindakakên kadurjanan sarana angsal epahan.

Sêsakit tipês ing Cirêbon.

Jalaran saking ngrêbdaning sêsakit tipês ing Cirêbon, gêmintê amarak-marakakên: a. sampun ngombe ès, b. supados nêdha têtêdhan ingkang bêntèr. c. adus toya rêsik, d. kalèn-kalèn dipun siram toya gamping. e. rêrêgêd kêdah asring dipun urugi utawi kabêsmi.

Pamulangan pangadilan luhur.

Lulus kandhidhat iksamên bagian kalih ing pamulangan pangadilan luhur, Radèn Kuswa tuwin Radèn Mas Bahadhur.

Rajapêjah tiyang wuta.

Ing Blinden-instituut ing Bandhung wontên tiyang wuta dipun cublês ing lading wêtêngipun dening kancanipun ugi wuta, prakawis darêdah arta sakêdhik. Tiyang ingkang dipun cublês ngantos mêdal ususipun, lajêng dipun bêkta dhatêng griya sakit, wusana tiyang wau ngajal.

Malariah.

Kawontênanipun tiyang ingkang katrajang sêsakit malariah ing Klathèn tuwin Sragèn 1200, nanging ingkang tiwas namung 5. Sapunika sampun wiwit sirêp, pambagenipun kênini taksih lajêng.

Prêlu kangge adêging Milo Taman Siswa.

Para padpindêr ing Surakarta badhe ngawontênakên têtingalan, ingkang angsal-angsalanipun badhe kangge mitulungi adêging Milo Taman Siswa wau ing Surakarta.

Komite nyêgah lintah dharat.

Ing Surakarta sampun kalampahan ngadêgakên komite nyêgah lintah dharat, ingkang parêpatanipun kalampahan kala tanggal 19/20 wulan punika. Ingkang dados pangarsa Mr. Wăngsanagara, dipun dhatêngi tiyang kirang langkung 500 kalêbêt wêwakiling pakêmpalan warni-warni, wakil pèrês punapadene wêwakiling parentah. Mênggah rancanganing komite badhe ngawontênakên, 1. sêsorah wontên ing pakampungan, murih têtiyang andandosi panggêsangan tuwin sagêd nyingkiri bêbaya lintah dharat, 2. ngawontênakên pakêmpalan kopêrasi ing kampung-kampung, nênuntun dhatêng tukang-tukang tuwin bakul alit-alit, punapadene suka tuntunan dhatêng para sudagar, supados sami [sa...]

--- 965 ---

[...mi] turut nyambut damêl sêsarêngan, murih sagêd nindakakên padamêlan langkung agêng. 3. ngawontênakên kantor panimbang, anampèni pitakenanipun sintên kemawon ing bab tumindaking ekonomi.

Asiah.

Nutup pabrik malih 14 panggenan.

Bombai 18 Juli (Aneta-Nipa-Reuter). Jalaran tumindaking padagangan saya awon, sampun wontên pabrik 14 panggenan malih kêpêksa katutup, ingkang kintên-kintên badhe damêl susahing bêrah 40.000.

Ing paprangan.

Syanghai 19 Juli (K.P.). Wontên têmpuhing paprangan ing Lincu ingkang anggêgirisi, lampahing sêpur ngantos kandhêg badhe ngantos kalih minggu.

Kêkirangan têdha.

Syanghai 19 Juli (K.P.). Băngsa Jêpan ing Cangtin, Sinan, kintun tèlêgram dhatêng Tinsin, nêdha kakintunan têdha.

Angin agêng ingkang anggêgirisi.

Tokio 20 Juli (Aneta-Nipa). Wontên angin agêng nêmpuh ing Koreah wetan adamêl karisakan agêng. Miturut pawartos ingkang dumugi ing Seoul, tiyang ingkang tiwas 58, ingkang ical wontên ing pasisir 83, tuwin wontên baita pamisaya ulam cacah 92 isi tiyang 500 botên kasumêrêpan wontên ing pundi. Wontêning ombak ing pasisir sagantên agêng sangêt.

Pêpêrangan kalihan tiyang awon.

Hongkong 21 Juli (Aneta-Nipa-Reuter). Wontên wadya parentah sagolongan bidhal dhatêng Kanton, prêlu nyirêp bajag tuwin tiyang awon ingkang ngarubiru ing lèpèn-lèpèn sisih kilèn. Kintên-kintên têbihipun wontên 40 mil saking Kanton, wadya parentah papagan kalihan têtiyang awon kathah, sami adêdamêl jangkêp, lajêng nglawan kanthi kasantosan. Nanging sarèhning wadya parentah angsal biyantu kapal rundha, lajêng nanggulangi ambêg pêjah, kanthi namakakên mariyêm agêng, sanjata mêsin tuwin sanjata limrah. Campuhipun ngantos sadintên muput, golongan tiyang awon tiwas 100, golongan parentah taton 17. Sarêng campuhing wanci dalu, golongan têtiyang awon lajêng tilar galanggang sami lubêbêt dhatêng wana. Wusana wadya parentah sagêd manggih têtiyang ingkang dipun tawan dening golongan tiyang awon, ingkang prêlu badhe kangge pados têbusan.

Madyaning paprangan.

Syanghai 22 Juli (K.P.). Ciyang Kai Sèk ngalêmpakakên wadya cacah 100.000 ing Cimpurilwe, saha andhawuhakên anggantungi ganjaran arta 100.000 dholar, bilih sagêd ngrêbat Cinan malih.

Yèn Sinan sampun dumugi ing Cinan, andhawuhakên dhatêng Pucoyi, supados wadyanipun mapag wadya nagari, kanthi sarêmbag kalihan wadya Cèncèng ing Tawenko. Pêpêrangan ngantos sadintên muput.

Kapal Helikon katêmpuh bajag.

Hongkong 22 Juli (Aneta-Nipa-Reuter). Ing tanggal 21 wulan punika, kapal Helikon bidhal saking Hongkong botên mawi dipun jagi, ing ngriku dipun sarêngi bajag sagrombolan midha-mindha tiyang numpak, wusana para bajag lajêng nêmpuh para opsir kapal mawi dêdamêl pistul tuwin lading. Sarèhning botên dipun tandhingi, dados botên prêlu namakakên pistul. Kapitaning kapal nama Tuwan Anderson dipun prentah supados anglampahakên kapalipun dhatêng Bias Bay. Sarêng ing wanci dalu para bajag mêndhêt barang-barang majaji 8000 dholar tuwin nahan tiyang numpak 14 prêlu badhe pados têbusan.

Eropah.

Têtiyang badhe damêl rêrêsah.

Lisabon 21 Juli (Aneta-Nipa-Reuter). Parentah Portêgal sampun nyêpêng tiyang 12, ingkang 3 jurnalis, sadaya wau sami kadakwa dados pangajênging pakêmpalan enggal, ingkang nêdya nglawan parentah. Sadaya sami kabucal dhatêng Azoren.

Wangsulan saking Redhaksi

Lêngganan nomêr 2665 ing Surabaya. Sampun andadosakên cuwaning panggalih, gambar sanès-sanèsipun botên kapacak, kamanah lucunipun kirang. Pamrayogi panjênêngan katampi kanthi panuwun. Manawi wontên prêlunipun ugi katindakakên makatên.

Lêngganan nomêr 3186 ing Madiun. Bab manjurung kenging kemawon, prayogi kakintunakên sarana dhokimèn.

Lêngganan nomêr 1850 ing Kriyan. Ingkang sade Depăt van Leermiddelen, basa Walandi. Nanging namung tumrap propènsi.

Lêngganan nomêr 3258 ing Ngawi. 12 Sura Ehe ingkang panjênêngan dangokakên, kintên-kintên ing taun Jawi 1828, wulanipun Walandi Juni tanggal 2 taun 1898.

Lêngganan nomêr K. 3018 ing Wêlèri. Panjurung panjênêngan sampun katampèn, badhe kapacak wiwit wulan Agustus. Sambêtipun tumuntên kakintunakên.

Lêngganan nomêr 4317 ing Sêmarang. Sêrat kintunan panjênêngan sawêg kaurusakên, amargi katlisut.

Calêkik Botên Kanyanan

Lampahing taun sampun mèh kêmput, cobi maosa sêrat sêbaran ingkang dipun kanthèkakên Kajawèn ing dintên punika.

--- 966 ---

Wêwaosan

Sêrat Ramayana

1.

[Dhandhanggula]

yêkti sêpi datan antuk manis | caritaning Sêrat Ramayana | ingkang winangun ing mangke | awit sajatinipun | kang ingaran Rama naluri | wus kaprah kauningan | rarasira punjul | tangèh lamun umiriba | lan sanggyaning Sêrat Rama nguni-uni | kang wus sumêbar wrata ||

nanging datan pisan mrih pangudi | sinêngsêman rarasing carita | yêkti tangèh kalakone | gatinirèng panawung | amung murih kêni tinandhing | urutaning carita | kang gèsèh panêmu | dene baboning carita | asli saking Sêrat Rama basa Inggris | mangkya winangun Jawa ||

kang minăngka bêbuka murwani | duk ing dangu jaman ewon warsa | tanah Indhu caritane | wus arja sakalangkung | tatananing praja linuwih | kawratan kasusilan | wontên kang sinêbut | praja agung ing Kosala | kithanira karajan misuwur luwih | aran kitha Ayodya ||

wontên darah kang jumênêng aji | ajêjuluk Prabu Dasarata | dahat luhur karatone | lumahing kithanipun | winaratan siniram warih | luberaning narmada | kang aran sarayu | wutahing tirta satêmah | nyaranani dadya suburing kang bumi | tuwuh tanpa kuciwa ||

samubarang kang tinandur dadi | bêras pari lumintu tan kêndhat | anggung panèn salamine | kêbak kang lumbung-lumbung | rajakaya aglar mênuhi | datan mangguh sangsaya | kaparak rêridhu | dinohan sanggyaning ama | datan pae lir janma sayuk ngayati | caking panambut karya ||

marma anggung kawuryan umintir | gumêlaring sabin warna-warna | panèn tandur wênèh nyêle | samya anggaru luku | lir angoyak kuninging pari | dadya tan nate kêndhat | ing salaminipun | dene salêbêting kitha | marga-marga wiyar ayom angayêmi | maring janma lumampah ||

datan kêndhat siniraman sami | anyirnakkên rêrêgêding ratan | kang tumanduk datan sae | têpining kang marga gung | rinarêngga kalangkung adi | saênggon-ênggon taman | sêkar sarwa pênuh | gandanira anggung ngambar | angèbêki têbaning papan kang asri | têtêp tanpa kuciwa ||

ananira sawangan kang adi | karan lumrah duk jaman samana | pinangguh ing kana-kene | têlênging kitha jujul | pêpêt pipit wisma gêng inggil | gêdhong-gêdhong banjêngan | kongsi tanpa petung | dene kadhatoning nata | sagon-ênggon amapan sarwa miranti | tan wontên kang mêmadha ||

sabên pura rinarêngga pèni | mêngku taman kang pindha suwarga | asri kadi tan ginawe | marma kalok kêsuwur | lamun praja Ayodya yêkti | praja kèbêkan taman | sarwa adiluhung | sumrambah ing panggêsangan | ambarkahi tan wontên janma kang miskin | sadaya sugih băndha ||

sanadyan ta janma samya sugih | nanging têntrêm tan darbe kamurkan | mung narima satitahe | parandene tinêmu | donyanira ambyuk umili | lumintu tanpa kêndhat | katrêm lir pinulut | tan pisan kambah durjana | kang nyênyidra myang ngrusak têntrêming bumi | tan wanuh ing Ayodya ||

lumrah janma rahayu ing budi | datan darbe tindak paracidra | lulus rukun salamine | sarira saras jadhug | kongsi supe rasaning sakit | kaprah para wanodya | samya ayu-ayu | mrak ati rumakêt manah | kang wus krama dahat bêktinirèng laki | sumungkêm ing wong tuwa ||

parandene racaking pawèstri | samya darbe pangrasa mardika | tan winêngku kawasane | lumrah kang para kakung | samya mêngku kawiryan luwih | paradhah bojakrama | datan darbe angkuh | kaduga nunggal momoran | lawan janma kang tinitah asor miskin | rinêngkuh padha-padha ||

para lare wiwit maksih alit | wus ginulang winulang brahmana | samya mungkul panggilute | têmah samya tinêmu | barkahira kang mêmulangi | yèku para brahmana | kang wus ambêg wungkul | marma nadyan maksih bocah | yèn Ayodya samya kêdhêdhêran bêcik | darbe ambêg utama ||

saya-saya kang jumênêng aji | pra kawula lir anganggêp dewa | kang ngayomi salamine | sungkêmira ing ratu | anêrusi praptaning batin | tinrapna ing sabarang | mung sandika saguh | marma trêsnaning kawula | tuwuhira mring praja anyantosani | kineringan ngamănca ||

yèn rinaras datan pae ugi | sri narendra dahat dènnya ngeman | maring para kawulane | raosing galih prabu | datan pisan adarbe osik | ngratoni mring kawula | myang kawasa agung | mung rinêngkuh kadang warga | tanpa kêndhat siniram pitutur bêcik | ingajak mêngku praja ||

ing samăngsa tumindak ngadili | kang kataman sapudhêndhèng praja | rumasa dèn gawe dhewe | awit tibaning ukum | lir angganing traju tan silir | dadya mênggahing nata | tan kuciwa tuhu | dènnya mêngkoni bawana | amung antuk sanggyèng luhuring pamuji | tan pae kene kana ||

nanging mokal titahing dewadi | nadyan nata sayêkti kagungan | cuwa myang cacad sugênge | yèku kadi sang prabu | ananira tan nguciwani | ananging jatinira | sri nata kalangkung | dènira dahat sungkawa | awit mangkya wus yuswa datan sêsiwi | mrih nambung wurinira ||

măngka tuhu sri nata nêtêpi | wus akrama putri kongsi tiga | para garwa pêparabe | Kosalya ingkang sêpuh | kang sumundhul Dèwi Kêkayi | katiganya Sumitra | samya ayu punjul | parandene tan katêkan | tiga pisan datan wontên kang ngêdali | kongsi praptèng diwasa ||

mangkya nata anêru samadi | datan pae sanggyaning kawula | ambelani ing gustine | nênuwun mring dewa gung | sambadaa bangkit nêkani | sri narendra pêputra | kang umiyos kakung | mrih ing têmbe sumiliha | aywa kongsi curês trah Ayodya benjing | nyirnakkên talêrira || (Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	ambedak-bedakakên. (kembali) ambedak-bedakakên.
2	nyilakakên. (kembali) nyilakakên.
3	tuwin. (kembali) tuwin.
4	karsa. (kembali) karsa.
5	Dhadhapan. (kembali) Dhadhapan.
6	Turunan. (kembali) Turunan.