Kajawèn, Balai Pustaka, 1930-08-09, #550

Ăngka 64, 13 Mulud, Taun Jimawal 1861, 9 Agustus 1930, Taun V

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50 bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Sebrah

[Grafik]

Ing nginggil punika gambar kewan ingkang dipun wastani sebrah, ingkang taksih wanan ing tanah Aprikah, nuju sami ngombe.

--- 1016 ---

Pawartos Wigatos

Lindhu Agêng ing Itali

Ing wêkdal punika para maos Kajawèn ngawuningani pawartos ing bab lindhu agêng ing tanah Itali, kados ingkang kawrat ing pêthikan sêrat kabar. Pawartos wau mratelakakên agênging kasangsaran, kados ing ngriki prêlu ambabadakên sakêdhik ing bab kawontênan wau.

Ing laladan tanah Itali sisih kidul punika kathah rêdinipun latu, punika anjalari ing ngriku kêrêp wontên rêdi anjêblos.

Miturut babad, lindhu agêng ingkang kina piyambak ingkang pinanggih ing ngriku, kala ing taun 79 sadèrèngipun petangan Masèhi. Ing kala lindhu mawi dipun sarêngi panjêblosing rêdi Vesuvius, ingkang agêng sangêt, walaharipun ngantos angêlèbi kitha agêng kalih. Sasampunipun punika, rêdi wau kintên-kintên ngantos 1500 taun botên adamêl bêbaya malih, nanging sarêng ing taun 1631 rêdi Vesuvius ugi anjêblos malih, ngantos adamêl pêpêjah 18000 jiwa.

[Grafik]

Wujuding kawahipun rêdi Vesuvius ing wêkdal punika.

Sanadyan sampun têtela papan sakanankeringipun ngriku punika kalanipun wontên bêbaya kados makatên, tamtu karisakan sangêt, ewadene têtiyang ingkang manggèn ing ngriku inggih taksih kemawon, saha dangu-dangu inggih dados rêja malih. Bab makatên wau kados botên kenging dipun paibên, awit tiyang ingkang sampun nama katrêm, punapadene angèngêti nagari wutah rahipun, punika sanadyan tuwuha bêbaya kados punapa, inggih botên badhe tega nilar, ing nalika wontên [wontê...]

--- 1017 ---

[...n] bêbaya wau namung dipun anggêp kapanujon kemawon.

Mirid kawontênaning bêbaya ingkang ngantos ngurug kitha agêng kêkalih, punika nama bêbaya ingkang anggêgirisi yêktos. Saupami kapetanga, pintên mênggah gênging kapitunan ingkang pinanggih ing ngriku.

Kacariyos kitha-kitha ingkang kurugan wau, lami-lami wontên ingkang dipun dhudhuk, kathah griya-griya ingkang taksih wêtah wêwangunanipun. Kawontênan ingkang pinanggih ing ngriku punika adamêl ngêrêsing manah, awit lajêng sagêd nênangi dhatêng raos ingkang angalangut.

Amangsuli ing bab wontêning bêbaya ingkang pinanggih ing sapunika, têlênging lindhu pinanggih wontên ing kitha Vesciano têbihipun wontên 36 k.m. saking Napels. Kapitunan ingkang pinanggih jalaran saking lindhu wau wontên 2.000.000.000 lirê (1 lirê wau ing măngsa punika ajinipun 13 sèn).

Ing sapunika parentah Itali sawêg ibut anindakakên pitulungan wontên ing papan kasangsaran.

Wawasan Nagari Mănca

Wahyu karaton ingkang tansah dipun arah ing tiyang kathah, tumrap cêcariyosan ing nagari Turki.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 63.

Ing Kajawèn nomêr 63 perangan Raos Jawi, amratelakakên bab wahyu karaton tumrap Radèn Damarwulan, sapunika dipun sambêti ing bab wahyu karaton tumraping praja Turki, nanging lajêng kagolong dhatêng perangan wawasan nagari mănca.

Mirid cêcariyosan kina, botên wontên karajan ingkang ruwêd tatananipun ingatasing ratu ingkang kados nagari Turki, bêbasanipun ing salêbêting karaton namung kêbak isi wêwados. Dene ingkang dipun wastani wêwados wau, botên sanès inggih bab angarah wahyu karaton. Saking kathahipun ingkang ngarah wau, tuwuhing tindak paracidra tansah pinanggih wontên ing para pangeran, wontên sang nata piyambak, wontên ing kangjêng ratu ibu, wontên ing ulu-uluning agami ingkang dipun wastani Sèh Ol Islam, tuwin wontên ing prayagung ingkang mêngku panguwaos agêng. Dene têranging satunggal-satunggalipun makatên:

Tumraping para pangeran, punika tansah sujana-sinujanan. Wontênipun makatên, awit caranipun ing praja Turki, pangeran ingkang winênangakên gumantos nata punika pangeran ingkang sêpuh piyambak, botên ngangkat pangeran putraning nata ingkang jumênêng.

Jalaran saking wontênipun cara ingkang kados makatên punika, tansah nuwuhakên raos botên sakeca. Tumrap pangeran ingkang sêpuh, botên kêndhat tansah manggih rubeda, lêpatipun dipun cidra cara kasaran, inggih dipun cidra sarana dipun lêbêti dhêdhaharan ingkang mawa wisa, botên kirang ingkang anêmahi tiwas. Dene patrapipun anglêbêtakên dhêdhaharan wau kanthi tindak ingkang rêmit sangêt. [sa...]

--- 1018 ---

[...ngêt.] Tindak kados makatên punika wontên ingkang cara nyraya dhatêng juru madharan, juru ngladosi, tuwin sanès-sanèsipun, tur kanthi tindak wêgig. Mila tumraping pangeran ingkang sêpuh, limrahipun lajêng dêdalêm prasasat wontên pakunjaran, saking mrayitnani sarira piyambak, sampun ngantos kenging kacidra ing mêngsah.

[Grafik]

Nagari Sêtambul, Turki.

Tumraping panjênêngan nata, sugêngipun bêbasan ancik-ancik wontên sapucuking ri, awit prasasat mêmêngsahan dhatêng sadaya ingkang nêdya melikakên dhatêng karaton. Inggih sampun rambah-rambah wontên nata ingkang nêmahi tiwas, sarana tindak cidra alus. Mila kosokwangsulipun ingkang jumênêng sultan, inggih tansah nindakakên wasesa, pangastanipun dhatêng para pangeran inggih kêncêng sangêt.

Saking kaprayitnaning nata, pangrêksaning sarira ngantos adamêl gawok, inggih punika patraping dhahar katindakakên satiti sangêt. Malah wontên sawênèhing nata ingkang patrapipun makatên:

Abdi juru madharan, ing kalanipun olah-olah dipun jagi ing ajidan dalêm nata, manawi sampun matêng lajêng dipun pariksa ing dhoktêr, saha lajêng dipun wadhahi ing wadhah tutup dipun lak mawi cap. Sasampunipun lumados wontên ing ngarsa nata, lajêng dipun bikak sang nata piyambak mawi dipun titi. Sasampunipun makatên, lajêng dhawuh dhatêng ajidan dalêm, kadhawuhan ngicipi. Manawi kaantawisakên wilujêng, lajêng mêndhêt dhêdhaharan wau kaparingakên kucing. Manawi kucing wau wilujêng, sawêg kaparêng dhahar.

Nanging inggih sintên tiyangipun ingkang botên melik jumênêng nata, awit mênggahing Nata Turki, sugêngipun namung sênêng-sênêng, kadhatonipun prasasat suwarga, ampilipun kathah mawi sangêt, tur ayu-ayu. Yèn ta kuwaosa, sintên ingkang jumênêng nata ing Turki, tamtu lumuh tinimbalan dhatêng pangayunaning Hyang Maha Agung.

Tumrap kangjêng ratu ibu, punika ing pangangkah inggih namung badhe mrênahakên putra, supados ing têmbe

--- 1019 ---

sagêd sumilih kaprabon. Dene kaprayitnan tuwin tumanduking para cidra inggih botên beda kalihan sanès-sanèsipun. Dados sanadyan putri, tumindaking akal budi inggih botên beda kalihan para kakung. Malah kaprigêlan anggènipun pados saraya tuwin paguyuban, angungkuli para kakung. Mila bêgja sangêt pangeran ingkang taksih tinêngga ing ibu.

Tumrap ulu-uluning agami, pancènipun botên kenging dipun wastani amelikakên wahyuning karaton, nanging mênggah nyatanipun malah angungkuli, awit mênggah ulu-uluning agami, gadhah panguwaos sanginggiling ratu, inggih punika sawarnining prêluning praja, manawi dèrèng dipun condhongi dening ulu-uluning agami, inggih saèstu wuk, makatên ugi mênggahing jumênêng nata, inggih kêlampahan sande manawi ulu-uluning agami botên nayogyani.

Sarèhning kados makatên panguwaosipun, mila inggih tansah gêgayutan kalihan para sanès, ingkang wosipun magêpokan kalihan karaton, tumraping ulu-uluning agami, tindak-tandukipun dhatêng para pangeran prasasat nole. Kosokwangsulipun para pangeran, asihipun dhatêng ulu-uluning agami kamoran ering.

Tumraping para agung ingkang mêngku panguwaos, punika ugi kenging dipun wastani mokal yèn ta melikna dhatêng wahyu karaton, nanging nyatanipun inggih tansah tumindak ing damêl, ingkang murih saya agêng panguwaosipun, tuwin tansah pados incon kalihan pangeran tuwin para agêng sanèsipun.

Mênggahing dayanipun para agung wau, malah agêngipun kapara ngungkuli sanès-sanèsipun, awit mênang jêmbar ing wawasan, dalah dhatêng sanès praja pisan ugi sagêd angêmori.

[Grafik]

Sang Kemal Pasah.

Jalaran saking wontêning lêlampahan ingkang kados makatên wau, tumrapipun praja Turki ing jaman kina, lampahing têlik sandi upaya tansah malêbêt mrika-mriki, ingkang tuwuhipun saking golongan sadaya wau, botên kirang têlik kapranggul sami têlik ingkang nuju sami nawung lampah wigatos, wêkasan dados pasulayan, anjalari kawiyaking wêwados.

Ingkang makatên punika têtela bilih wahyuning karaton katingal tansah dipun arah ing tiyang kathah, mila wontênipun inggih tansah nuwuhakên [nuwuhakê...]

--- 1020 ---

[...n] gègèr ing salêbêtipun sêngkêran, têgêsipun namung gègèr wontên ing prajanipun piyambak, ingkang ugi dipun tindakakên dening têtiyangipun ing ngriku piyambak.

Mênggah ingatasing nurbuwating karaton, kadospundi anggènipun sumèlèh têntrêm, manawi tansah kangge rêrêbatan kados makatên kemawon. Dangu-dangu tindak makatên wau inggih mêndha, awit wawasaning para nata ingkang sampun ngambah abat wêkasan sampun saya jêmbar, sagêd nguningani kamajênganing tăngga tapalih.

Nanging kawontênaning jagad Turki kados sampun nyarêngi kalamangsanipun, kêdah santun gagrag, awit sabotên-botênanipun, tabêting tata kina inggih tansah tuwuh kemawon, lan wontêning tata ingkang kina wau tumrapipun wontên ing măngsa punika kenging dipun wastani sampun botên anjaman. Wêkasan katêmahan yêktos, praja Turki lajêng jugar tanpa nata, gêntos kawisesa dening panuntuning kamajêngan, ingkang misuwur ing jagad, Sang Kemal Pasah, inggih punika satunggiling panuntun ingkang ngewahi tatacara, nindakakên kamajêngan tuwin sanès-sanèsipun. Cêkakipun praja Turki lajêng malik sanalika, dados praja linangkung.

Mirid andharan ingkang kapratelakakên ing nginggil, mèmpêr bilih pamênang ingatasing panguwaos agêng, dhawah wontên ing perangan ingkang wêkasan, inggih punika golonganing para agung ingkang mêngku panguwaos.

Samantên mênggah gawating anggayuh wahyu agung.

Kawruh Jawi

Kawruh Padhalangan

II. Jêjêran

Jêjêran punika sadalu wontên pitu, wancining jêjêr sapisan jam 8 utawi satêngah 9 lajêng kondur ngadhaton. Pasowanan jawi dumugi lurugan. Mawi prampogan utawi botên, miturut lampahanipun.

Sasampunipun punika tumuntên jêjêr kaping kalih, lajêng jêjêr kaping tiga, punika kêdah sadèrèngipun gara-gara, antawisipun dumugi jam 11.

Gara-gara, wanci jam 12 dalu.

Sabibaripun gara-gara, jêjêr ingkang kaping sakawan, lajêng jêjêr begal. Wontên ugi ingkang botên mawi jêjêr, mila botên kapetang jêjêran, lajêng jêjêr kaping gangsal, kaping nêm, kaping pitu. Punika sampun dumugi antawisipun jam 5 bangun enjing, dumugi jam 6 tutup kayon.

Sampakan.

Sampakan punika wontên 5.

Ingkang sapisan dipun wastani: prang alit, utawi sampak simpangan, dhawah bibar jêjêr kaping kalih. Patraping pêpêrangan botên wontên pêpêjah, wêkasanipun lajêng sami anisih sowang-sowangan.

Ingkang kaping kalih dipun wastani: pêrang sêkar, utawi: sampak gagal, dhawah bibar jêjêr ingkang kaping tiga. Patrapipun papêrangan botên wontên pêpêjah.

--- 1021 ---

Karampunganipun lajêng oncat salah satunggal, utawi mrucut.

Ingkang kaping tiganipun dipun wastani: pêrang begal, kêdah sasampunipun bibar gara-gara, dhawah bibar jêjêr kaping sakawan. Patrapipun pêpêrangan sampun wontên pêpêjah, ingkang ambegal kawon. Pungkasanipun ingkang kabegal anglajêngakên lampah.

Ingkang kaping sakawan dipun wastani: pêrang tanggung, utawi: sampak sanga, dhawah bibar jêjêr ingkang kaping gangsal. Patraping pêpêrangan sampun wontên pêpêjah, utawi oncat, karampunganipun dados nalaring lêlampahan.

Ingkang kaping gangsal dipun wastani: pêrang agêng, utawi: sampak manyura, dumugi galong, dhawah bibar jêjêran. Patraping pêpêrangan sirnaning sadaya lêlampahan, pêjahipun para murka ing budi.

Wontên sampakan ingkang botên kalêbêt petang, kados ta: prang ampyak (prang rêmpak) dhawah bibar pasowanan jawi, mila botên kapetang, sabab dèrèng mêsthi, namung miturut lampahaning ringgit.

Prang tanggung asring kaping kalih, ugi miturut lampahanipun, namung bakunipun kêdah kaping gangsal, jalaran punika ugi mêngku pikajêngan.

Gara-gara.

Gara-gara punika namung sapisan, dhawah bibar jêjêran ingkang kaping tiga, têngah-têngahaning lampahan. Ing ngriku wêdalipun prêpating Pandhawa: Lurah Sêmar, lan anakipun: Nala Garèng, Petruk lan Bagong.

Tayungan.

Tayungan punika têtêngêr pungkasaning lampahan, bibar prang galong, punika ugi namung sapisan. Ing ngriku anjogèdakên pamungkasing yuda, ingkang tinanggênah ngundurakên parangmuka, ingkang kathah milih bangsaning bayu, kados ta: Wêrkudara, utawi Anoman, sagêd ugi Bathara Bayu. Tayungan punika ugi mêngku pikajêngan.

Tutup kayon.

Tutup kayon punika tutuping cariyos ingkang dipun lampahakên, dhawah bingar[1] tayungan. Punika ugi namung sapisan. Ing ngriku kalêmpakaning para ratu lan para satriya, para kadang lan para wadya, ingkang mêntas unggul ing yuda. Sami ngrêmbag kawontênaning lêlampahan ingkang sampun. Mênawi sampun rampung ingkang karêmbag, lajêng dipun tutup kayon, mila dipun wastani: tutup kayon, manawi dipun barung găngsa gêndhing Gonjanganèm, lajêng ladrang Manis mawi golèk. Punika kêdah mawi, sabab inggih mêngku pikajêngan.

Bab carita, kasêbut ing nginggil, tuwin lampahaning ringgit, wontên ngriki botên prêlu kaandharakên, jalaran ing sêrat-sêrat wêdalan Bale Pustaka sampun kathah ingkang ngêwrat bab punika. Dene bab pocapan, kados prêlu ing wingking kapratelakakên sawatawis, kapêndhêt ingkang prêlu-prêlu kemawon. Badhe kasambêtan.

S. Purwawiyata, Wêlèri.

K. 3018.

--- 1022 ---

Kawruh Sawatawis

Pratikêlipun Malitur Gandhèngipun Kalihan Pangirit.

Nitik saking nami tuwin abên-abênanipun, plitur punika têrang asli pamanggihipun tiyang băngsa Eropah, nanging tumrap ing tanah Jawi ngriki kanggenipun sampun limrah kasumêrêpan, ngantos tiyang ingkang têbih kitha pisan, tiyang dhusun-dhusun, ugi sampun sawatawis kathah ingkang ambêtahakên, inggih punika kangge mulas barang dandosan kados ta: meja, kursi, lêmari sapanunggilanipun, pakangsalipun dados katingal sae, sumêblak, gilap lan sanès-sanèsipun. Awit saking punika bilih badhe riyadi, gadhah damêlan sapanunggilanipun, supados dandosanipun katingal mubyar. Asring mrêlokakên dipun plitur, nanging kathah-kathahipun pêpulasipun namung dipun tumpangakên kemawon, dandosan wau ing sawatawis dintên pancèn inggih lajêng katingal sae, nanging garapan makatên punika groboh, botên awèt, botên sagêd tuwuk anggènipun nyawang, sabab ing sawatawis dintên kemawon sampun pulih asal, dados ragi kapitunan. Rèhning kathah-kathahipun botên sagêd nandangi piyambak, dados lajêng kengkenan dhatêng tukang plitur idêran, sampun têmtu kemawon kirang sae garapanipun, tiyang trimah bêrahan sakêdhik. Ingkang nyênêngakên punika inggih garapanipun tukang mèbêl, nanging wragadipun ragi kathah, dados dhawah awis. Punapa wontên rekanipun sanès ingkang mirah nanging sagêd nyênêngakên manah. Wontên malih, inggih punika namung abăndha purun uthak-uthik piyambak lan nyumêrêpi wados-wadosipun panggarap. Ing ngandhap badhe kula criyosakên ambokmanawi wontên ingkang krêsa anggatosakên, manpangatipun wontên, langkung-langkung tumrap ingkang kirang ombèr, wêdaling arta sagêd irit, punika wigatos tumrap tiyang nyêpêng balegriya.

Mênggah ngrimat dandosan makatên ingkang prêlu katindakakên lampah rêsikan, utaminipun sampun ngantos kalingga nata anggènipun ngrimat pulas-pulasipun, punika ihtiyaripun namung mangsuli kêdah kapulas malih. Yèn dipun têtêpi pranatanipun barang dandosanipun têmtu mindêng katingal ngrêsêpakên wêwah-wêwah awèt, punika harak ugi nama kauntungan. Kupiyanipun sampun cêtha, barang dandosanipun băngsa Walandi, ajêg katingal sae lan awèt, punika sarananipun botên sanès kados kacriyos ing ngajêng, inggih punika saking nindakakên lampah rêsikan wau. Pramila pangandikanipun tiyang sêpuh: kang ngawètake mubarang saka tindak sukci, punika sabrebetan inggih tumănja dhatêng kawajiban ingkang kula criyosakên wau. Mênggah mathisipun bêbasan wau têmtunipun botên kados ingkang kacriyos, nanging inggih kenging kapirid sawatawis.

Cêkaking rêmbag, garapan malitur ingkang nrimah katumpangakên pamulasipun botên sae, măngka lampah sanèsipun ingkang sakintên botên [botê...]

--- 1023 ---

[...n] dados mêsguling manah wontên tur botên patos ngrêkaos, harak inggih wajib dipun udi, trimah-trimah kangge lampah, makatên wau tumrap ingkang kirang ombèr, ingkang sampun wontên ingkang kacêkapan sampun botên kula rêmbag, ewadene ingatasipun ngudi kasagêdan saking pamanggih kula botên wontên awonipun, bêbasan dipun kandhut botên mêndhokol, dipun sukak-sukakakên tiyang botên badhe kasatan, dados yèn kalamangsanipun prêlu, wontên tiyang nêdha sêsêrêpan, yèn kêrsa nêrang-nêrangakên harak manjing dana pitulung ugi. Badhe kasambêtan.

Sumadi.

Jagading Wanita

Kupang

Ing andharan bab rêmis, kula sampun ngrêmbag bab kupang sawatawis, nanging bokmanawi kirang cêtha, mila prêlu kula sambêti malih, bokbilih ugi mungguh kangge wêwahing sêsêrêpan sapele, têrangipun makatên:

Tumraping tanah pasisiran bawah Sidaarja, wontênipun tiyang sêsadean kupang punika limrah sangêt, nanging sampun ratêngan, winadhahan ing pangaron, dipun rêmbat tuwin kaidêrakên dhatêng pakampungan utawi dhatêng kitha-kitha, ngantos anglanjak dhatêng sanès panggenan, kados ta kaidêrakên dhatêng wêwêngkon: Surabaya, Bangil, Pasuruan, Malang tuwin sakiwatêngênipun malih.

Têtiyang bumi ing ngriku ngantos kulina sangêt, janji wontên tiyang sadean kupang adhakan sagêd ambêdhèk bilih tiyang punika asli saking Sidaarja. Makatên punika pancèn inggih nyata, tumrap sanès panggenan lăngka wontênipun tiyang gadhah sêsadean kados makatên. Namung kuciwa dene rêrêgènipun awis, tandhanipun upami tiyang satunggal anggadho kupang pangaos sakêthip, limrahipun taksih rumaos kirang. Inggih lêrês sapunika dede têtêdhan èdi, nanging manawi nitik saking kikrikipun anggèning nyadèni, lajêng nama têtêdhan ingkang awis rêginipun. Ewadene kawontênan ingkang kados makatên wau inggih botên anèh, awit pancèn angèl mênggahing pangupadosipun, lan malih kêdah kikrik pangrimatipun, mila layak kemawon irusipun ingkang kange nyidhuk anyadèni, wangunipun anjalirit tipis sangêt kados rêmbulan tanggal sapisan, wosipun kuwatos manawi anggènipun nyadèni kupang kombolên (kêmirahên).

Sapunika ngrêmbag kadospundi bab pandamêlipun. Mênggah cara-caraning tiyang ngupados kupang botên prabeda kados caraning tiyang ngupados rêmis kados ingkang sampun kula aturakên. Sasampuning pikantuk kupang kathah, lajêng kaêkum amrih sirnaning rêrêgêd [rêrêgê...]

--- 1024 ---

[...d] ingkang dumunung ing salêbêting cangkang, punika lajêng kagodhog mawi toya tawa kacêmplungan sarêm samurwatipun. Panggodhogipun kêdah dangu molak-malik tuwin tansah dipun kêbur, prêlunipun supados isi kupang pisah kalihan cangkangipun, awit kupang punika langkung lêmbat tinimbang rêmis, dadosipun dagingan agêngipun sami kalihan mênir bêras. Pramila sampun têmtu kemawon kêdah botên sakêdhik cacahipun, petanganipun kakranjangan.

Yèn sakintên pun cangkang sampun botên wontên ingkang kanthilan daging, kaêntas, toya kailing winadhahan ingkang pantês, pangilingipun sawatawis kakêbur, dados yèn prêlu kêdah katindakakên tiyang kalih, paedahipun isi kupang supados katut kailing, dene cangkang kantun ing panggodhogan. Têmtunipun ing wadhah panggodhogan ngriku taksih mayuta-yuta cangkang ingkang katutan isi, mila prêlu kagodhog sarta kinêbur malih ambal-ambalan ngantos rêsik. Daging kupang kaklêmpakakên dados satunggal, inggih punika ingkang katêdha. Nanging kauningana, toya ingkang kangge anggodhog janji botên ngantos kasatan, botên kenging kaêjogan toya sanès, mindhak dadosing kupang araos sêpa, kirang sêdhêp. Pramila toya ingkang dipun pigunakakên kangge anggodhog kaping kalih, kaping tiga salajêngipun wau, inggih punika toya ilingan ingkang kapisan sasampuning dipun saring isinipun. Ewadene toya wau ingkang sabagean botên kabucal, prêlu kadamêl pêtis, mangke kangge abênipun dhahar kupang, rekaning pandamêlipun makatên:

Toya godhoganing kupang ingkang kapisan wau sasampuning kasaring isi kupangipun, kagodhog malih ngangge latu ingkang antèr urubipun, mawi kacolok gêndhis tuwin galêpung trigu utawi galêpung uwos sakêdhik, yèn kirang asin kawêwahan sarêm sawatawis, ing ngriku tansah kinêbur tanpa kèndêl, kados sacaraning tiyang damêl lisah kalêntik. Dangu-dangu toya asat, lajêng kantun pathinipun, inggih punika pêtis, kawastanan pêtis kupang, nuntên kaêntasa sarta winadhahan ingkang sae.

Mênggah pandhaharipun kupang, kajawi kalihan pêtis kupang, limrahipun mawi lalaban lombok impling utawi jêmprit, sarta limrahipun namung kagadho, kenging ugi kadamêl lawuh.

Bobotipun bab kupang punika kêgolong kawruh rèmèh tur sapele paedahipun, nanging kathah tiyang ingkang dèrèng uninga punapa asal-asalipun tuwin pandamêlipun, mila rèhning nama têtêdhan kados inggih botên wontên awonipun saupami sang rara Kajawèn karsa nyalêmpitakên ing angganipun, mrih dados jêjangkêping sêsêrêpan. Nanging bokmanawi wontên kêkiranganipun kula nyuwun gunging samodra pangaksama. Sokur manawi wontên ingkang kêparêng paring sêsêrêpan sanèsipun malih.

Nirrasa. Kêpanjèn - Malang.

--- 1025 ---

Rêmbagipun Garèng lan Sêmar

Bab Imigrasi

Piridan saking sêsorahipun Radèn Adipati Arya Tirtakusuma, Bupati Karanganyar, tuwin saking sanès-sanèsipun.

(Sambêtipun Kajawèn nomêr 63)

Sêmar: Thole Nala Garèng, lagi anu kowe wis tak caritani, yèn jalaran saka akèhe kaum buruh kang nêka, andadèkake bayarane kaum buruh dadi suda, ya kuwi sing agawe rugine wong-wong sing nagarane digroki dening wong-wong sing nêka mau. Nanging kosokbaline, iya ana bathine, jalaran wong-wong sing nêka kiyi têmtune bajur akèh sing padha anggarap sawah, kang anjalari undhaking wulu pamêtu. Dene bathine tumrap wong-wong asli iki, ing sarèhning wulu pamêtune mundhak akèh, ing kono iya banjur murah pangan.

[Grafik]

Garèng: Mêngko sik, Ma, aku kalilana matur ing ngrêsamu. Anane murah pangan mau, têmtune bisa anjalari mundhake bayaraning buruhan. Awit kaya-kaya, nagara kuwi anggêre murah pangan, wong-wonge nèk ditari dikon nyambut gawe, sing akèh-akèh wangsulane iya tansah: mangke rumiyin. Sanadyan anaa sing gêlêm, nyambute gawe iya jag-jog, ora bisa ajêg. Yèn nyambutgawe sadina wis bisa olèh f 1.- upamane, esuke iya ora gêlêm nyambut gawe, awit turahane dhuwit wingi isih cukup kanggo mangan sadinane manèh, jalaran saka iku banjur ora akèh wong sing butuh nyang pagawean. Ing sarèhning cacahe wong sing gêlêm nyambut gawe kurang, wis mêsthi ta yèn bayaraning buruhan iya banjur mundhak. Rak iya mêngkono, ta, Ma.

Sêmar: We, hla kuwi rak pikirane wong sing bodho, lan sing sugih aras-arasên. Nèk lumrahe nagara kuwi anggêre pangane murah, bayaraning buruhan iya suda, awit anggêre pangan murah, ajining dhuwit kuwi mundhak, ing măngka kêkuwatane buruhan ajêg bae, mulane bayaraning buruhan iya banjur suda. Nanging mungguhing tanah sabrang sing digroki wong-wong Jawa kaya sing tak kandhakake ing ngarêp, suda wuwuhing buruhan iku, bangêt orane utawa timbange gumantung marang kaanane kono. Kang iku bab kiyi mulane ora kêna dipasthèkake. Saiki tak nyaritakake liyane manèh [ma...]

--- 1026 ---

[...nèh]

kang dadi kapitunaning wonge asli, yaiku ing bab pambukaking lêmah, lan anggone ngundhuhi pamêtuning alas. Kuwi dhèk biyèn mung dilakoni dhewe bae, nanging satêkane wong-wong saka tanah Jawa mau, mêsthi bakal ana sing ngêjori.

Garèng: Sing kaya ngono kuwi wis lumrah, Ma, anane rêbut urip ing ngalam donya kene. Aku dhewe malah wis ngalami, nalika aku dêdunung ana ing desa sing babarpisan ora ana wonge mănca, aku lan putramu makne Poniyêm uripe cukup lan sênêng, awit dagangane panganan, yaiku awujud: gêthuk cothot, blanggêm, awug-awug, sêmpora, lan isih ana manèh tunggale, kuwi payu bangêt. Nanging barêng ana wong liya têka, sing uga dodol panganan, kaya ta mêndut, krasikan, utri, nagasari, kuwi dodolanaku banjur padha ngorok. Cêkakane ing donya kiyi pambudidaya sing ana kasile, wis mêsthi yèn banjur ana sing ngêjori. Ewasamono mêksa iya ana kabudidayan sing tanpa ana kang ngêjori, sanadyan pangasilane gêdhe bangêt, nanging sing kaya ngono kuwi arang-arang. Sing tak karêpake kiyi kaya ta upamane: maskape kapal K.P.M. kiyi ora ana sing ngêjori, mulane anggone nêmtokake bayarane, yèn arêp nunggang kapal utawa arêp ngangkatake barang sing kudu mêtu K.P.M. iya sakrêsa-krêsanya bae.

Sêmar: Bab kiyi wis wajibe aku kabèh padha mèlu mrihatinake. Anggone maskape mau bisa nguwasani dhewe, kuwi sababe ora ana liya sing kuwat angêjori maskape mau. Mulane aku mangayubagya bangêt, dene ana kabar, yèn pakumpulan Muhamadiyah duwe ada-ada arêp nyewa kapal dhewe sing bakal ngangkat wong-wong sing padha munggah kaji, sapa wêruh yèn ing têmbe banjur bisa ngêjori K.P.M. mau. Nanging bab kiyi ora prêlu dirêmbug dawa-dawa, luwih bêcik tak banjurake rêmbuge ing ngarêp, yaiku bab liyane manèh kang anane imigrasi bisa agwe kapitunane wong-wong asli, kaya ta: adat tatacarane sok banjur bisa rusak.

Garèng: Mungguhing aku, Ma, sêsrawungane wong-wong saka tanah Jawa, apa manèh sing saka Karanganyar, karo wong-wonge asli, tumrape wong-wonge asli, kaya-kaya ora bakal angrugèkake, awit wong-wong Karanganyar kuwi sing akèh-akèh watake iya kaya putramu kiyi, iya iku: prasaja, sabar, tuwêkal, ayêman ... .

Sêmar: Wiyah, wong wujude badan sakojur pating pleyot ora pêtha mêngkono, anggêpe kathik: prasaja, sabar, tuwêkal. Mungguh watake wong-wong Karanganyar kuwi sing akèh-akèh iya pancèn kaya sing kok kandhakake, mulane kiraku iya ora, yèn banjur bisa ngrusak adat tatacarane wong-wong asli mau. kajaba iku, kudu dièlingi, yèn anane imigrasi mau bisa dadi jalaran sudane kêkuranganing bêras ing panggonan kono, kaya sing wis dingandikakake dening paduka Tuwan Residhèn H. Graandijk ing kalawarti Koloniale studien ing sasi Agustus taun 1922. Kalane andhawuhake anane coban-coban kolonisasi ing Larampung,[2] [La...]

--- 1027 ---

[...rampung,] panjênêngane tuwan residhèn angandikakake, yèn wong-wong Jawa sing padha pindhah mrono, anggone panèn pari saka turah-turahe, nganti bisa ngêdol 20.000 pikul, kanggo nyukupi kabutuhaning wong-wong sajabaning panggonan kono.

Garèng: Andene ora, wong Jawa kuwi sok diunèkake: kêsèd, bodho, ora dhêmên nyambut gawe, lan isih ana manèh unèn-unèn liyane sing pancèn ora kêna diêlêg. Dene kiyi kok katon mêncoronge. Cêkake wong Jawa kuwi, anggêre aja dialang-alangi bae, ora-orane nganti kalah karo sapadhaning umat. Nanging lumrahe anggêr katon andhêsêg maju, banjur ana bae rekane sing kanggo angêndhakake, êmbuh lantaran ngowahi pamulangan H.I.S. êmbuh ...

Sêmar: Wiyah, wiyah, bok aja tlencengan mêngkono rêmbuge. Sanyatane mono, imigrasi kuwi nèk ditindakake kanthi gêdhèn, tur anggone mindhah-mindhahake wong-wong mau kanggo prêluning têtanèn, kuwi bisa dadi lantaran majuning dêdagangan lan pasrawungan. Mungguhing dêdagangan, bisa dibuktèkake ana ing karangane Tuwan Schalkwijk kang kapacak ing kalawarti Koloniale Studien sasi Dhesèmbêr 1918, yakuwi: wong-wong Lampung akèh sing padha tuku rajakaya nyang wong-wong ing Gêdhongtatakan, yaiku desane sapadunungane wong-wong Jawa sing padha pindhah nyang Lampung. Kajaba iku, wong-wong pindhahan mau, sing lanang-lanang yèn ana wêktune nganggur, padha ngrewangi anggarap sawahe wong Lampung, dene sing wadon-wadon padha ngrewangi nutu parine wong Lampung. Mara, apa kiyi ora kêna diarani, yèn anane imigrasi kuwi malah nguntungake tumrap wong-wonge asli.

Garèng: Iya, Ma, wis ngrêti saikine aku, saiki ngandikakna mungguh rugi lan untunge wong-wong Jawa sing padha pindhah nyang tanah sabrang kuwi.

Sêmar: Bab kiyi liya dina bae tak caritani, saiki aku arêp prêlu niliki êmbokmu ênom.

[Grafik]

Sêkolahanipun lare-lare yatim saha miskin, ing Wèltêprèdhên, ingkang dipun wontênakên dening pakêmpalan Muhamadiyah.

--- 1028 ---

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Indhonesiah.

Tamu agung ing tanah Jawi.

Kados ingkang sampun kawartosakên ing Kajawèn, bab badhe rawuhipun gupêrnur jendral ing Straits Settlements, saèstu badhe rawuh wontên wêkasanipun wulan punika. Miturut rancangan, ing tanggal 28 Agustus, paduka Sir Cecil Clementi dhahar siyang wontên ing Batawi, lajêng bidhal dhatêng Bandhung nitih mêsin mabur K.N.I.L.M. kanthi sèkrêtaris partikêlir. Dalu nyare ing dalêm karesidhenan Priyangan têngah. Dalunipun kagungan karsa badhe mariksani kantor palintangan ing Lêmbang. Enjingipun dhatêng Malabar, sasampunipun dhahar siyang lajêng dhatêng Garut.

Pulo Krakatao.

Kawontênaning jêblosan, kathah ingkang botên katingal, jalaran kaling-kalingan awu. Nanging kakintên langkung 615 rambahan. Ingkang inggilipun langkung 500 mètêr wontên 11 rambahan. Ingkang inggil piyambak 800 mètêr. Wontên muncratan latu dangunipun 6 mênit, siti kraos orêg sakêdhap. Pulo anakan Krakatao inggilipun sampun 38 mètêr.

Panuntun Komunis ing taun 1926.

Kala tanggal 3 Agustus wontên kaum Komunis 3 dhatêng saking Singgapura dipun irid ing pulisi, 1. Tuwan Mukhamad Ali, asli saking Tangêran, 2. Jamaludin tuwin 3. Kaji Mahmud, sami asli saking Sumatra pasisir kilèn. Panuntun tiga pisan wau sakawit sami sumingkir dhatêng jajahan sanès, kala ing taun 1926. Wontên ing Singgapura nindakakên damêling Komunis sêsarêngan kalihan Komunis Tionghwa. Lajêng dipun oyak-oyak dening parentah, sumingkir saking ngriku, wusana kacêpêng, sapunika katahan wontên ing pakunjaran gang têngah.

Munduring ngingah rajakaya.

Ing bawah Garut katingal suda sangêt kawontênanipun tiyang ngingah rajakaya. Sudaning rajakaya wau kakintên jalaran saking munduring pangupajiwa.

Ngayomi kewan.

Wontên sawênèhipun băngsa Inggris nama Tuwan Hubback, asli saking Pahang, Malakah, ingkang mêntas ambêbujêng dhatêng Acèh, badhe gadhah usul dhatêng parentah Indhonesiah, supados ngawontênakên wana kangge papaning kewan galak, awit wontênipun kewan ing ngriki dangu-dangu saya têlas. Bilih parentah botên ngayomi, ing laladan Acèh dangu-dangu botên wontên gajah tuwin warak.

Lulus saking Stovia ing Batawi.

Lulus iksamên Ind. Art bagean wiwitan, Tuwan Sukirman asli saking Kudus.

Pêpetangan pos.

Cacahipun sêrat andhêtèkên ingkang kakintunakên dhatêng sanès nagari ing taun 1929 wontên 655.347, dene ing taun 1928 wontên 587.247.

Gunggunging sêrat saking sajawining nagari ing taun 1929 wontên 536.294 ing taun 1928 wontên 325.533. dados sadaya wau mindhak.

Panyadenipun prangko ing taun 1929 wontên 1.3 yuta rupiyah, tinimbang taun 1928 langkung kathah f 20.000.-

Kintunan pos wisêl dhatêng sanès nagari ing taun 1929 wontên 177.167, gunggunging arta 8 yuta rupiyah. Arta ingkang dipun bayarakên 23 yuta, cacahing pos wisêl 422.486.

Kabêsmèn agêng-agêngan.

Kawartosakên, kala malêm Ngahad kapêngkêr, ing Banjarmasin wontên kabêsmèn, ingkang kabêsmèn ing Pacinan kampung Pamujian, Tarakan, griya sakampung têlas sadaya. Tiyang ingkang botên gadhah griya wontên 1500, kapitunan 1 yuta rupiyah.

Ngintunakên tiyang golongan Komunis dhatêng Padhang.

Kawartosakên, wontên têtiyang golongan Komunis cacah 79 kapindhah saking pakunjaran ing Sragèn dhatêng pakunjaran ing Padhang.

Ingkang sinuhun ing Ngayogya rawuh ing Batawi.

Kala tanggal 4 Agustus, ingkang sinuhun ing Ngayogya kanthi Tuwan Gupêrnur Van Gresseler Verschuir tuwin pangeran kêkalih, rawuh ing Batawi, prêlu sowan Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana. Wontênipun ing pura konêngsêplèin dipun tampi kanthi pahargyan.

Ki Hajar Dewantara botên sagêd dhatêng Palembang.

Ing bab anggèning bêstir Volksonderwijs ing Palembang kintun tèlêgram dhatêng Ki Ajar Dewantara, dipun aturi rawuh dhatêng Palembang, botên kasêmbadan, amargi nyarêngi Taman Siswa ngawontênakên konggrès.

Kathah sima.

Ing bawah Jaganalan, Klathèn, tansah dipun ambah ing sima, kirang langkung wontên 7, ngantos adamêl girising tiyang. Têtiyang sami ngintên, sima-sima wau asli saking wana rêdi Marapi, badhe pados [pado...]

--- 1029 ---

[...s] toya ngombe. Asistèn wadana ing Jaganalan ugi lajêng nindakakên rêrigên, sampun sagêd mêjahi sima kalih. Dene sima-sima ingkang katingal wau warni-warni, wontên ingkang tutul, kombang tuwin gembong.

Langkung saking ingkang dipun bêtahakên.

Pakaryan pos mêntas marak-marakakên, bilih tanggal 1 Agustus ing Bandhung dipun wontênakên kursus montir, badhe nampèni murid 27. Wusana kabêtahan ingkang namung badhe migunakakên tiyang 27 wau, ingkang gadhah panêdha wontên tiyang 1350, punika dèrèng kapetang tiyang ingkang kawangsulakên jalaran botên nêtêpi wêwatoning dados murid.

Asiah.

Kawontênan ing tapêl watês lèr kilèn.

Bombai 30 Juli (Aneta-Nipa-Radio). Kawartosakên ing bab tuwuhing rêrêsah ing watês lèr kilèn, jalaran wontên mêsin mabur Inggris 70 ngêbomi dhusun-dhusun tuwin bètèng-bètènganing têtiyang siti ing ngriku. dene wohipun pangêbom dèrèng wontên.

Sangsa kenging karêbat malih.

Nanking 1 Agustus (Aneta-Nipa). Ministêr wadya lautan tampi pawartos, opisil lumantar radhio saking kapal pêrang Yungsèng, mratelakakên ing bab anggèning Sangsa kenging karêbat malih, kanthi anindakakên bom anggêgirisi dhatêng wadya abrit. Wadya lautan lajêng minggah ing dharatan nindakakên papriksan, saha ngêntosi bêbantu wadyabala saking Hanko.

Pawartos saking Syanghai mratelakakên, golongan abrit kèngsêr saking Sangsa lampahipun ngalèr ngetan.

Sang Kai Sèk dhawuh ngangkatakên wadya kalih bragada saking Cungking dhatêng Hanko ambiyantu pajagèn.

Jawah ingkang ambêbayani.

Tokiyo 1 Agustus (Aneta-Nipa). Wontên jawah prahara damêl karisakan kitha-kitha sacêlakipun Kiyoto. Ing Pusimi wontên griya 2000 kêlêban, têtiyangipun wontên 7000 sami ngungsi dhatêng sêkolahan-sêkolahan. Para wadya tumindak ing damêl ambage têtêdhan.

Pasitèn ingkang kêlêban kathah sangêt, sagêd ugi têtanêmanipun sami sirna. Mingsêding pasitèn adamêl karisakaning margi sêpur pintên-pintên panggenan.

Botên kenging damêl arak-arakan.

Bombai 3 Agustus (Aneta-Nipa). Wontên punggawa konggrès cacah 6 kalêbêt Patel tuwin Pandit Malavya sami dipun cêpêng pulisi ingkang ngawisi damêl arak-arakan agêng ingkang dipun adani dening punggawa konggrès. Lampahing arak-arakan wau anglangkungi pajagèn pulisi, malêbêt dhatêng panggenaning têtiyang dagang băngsa Eropah. Sasampunipun pinanggih lêlampahan makatên, têtiyang lajêng pating salêbar, ngantos sadalu muput.

Pulisi tumindak kêncêng.

Bombai 3 Agustus (Aneta-Nipa). Pulisi ngancam dhatêng panuntun Vallabhai Patel tuwin sanès-sanèsipun, supados ambibarakên arak-arakan. Sadaya lajêng sami asrah badan supados kacêpêng. Sasampunipun makatên, golongan arak-arakan lajêng bibaran, namung wontên barisan ngajêng cacah 100 kêpêksa dipun dhawahi gêbag. Arak-arakan wau prêlu kangge mèngêti Tilak, panuntun kabangsan ingkang ngajal kala ing taun 1920.

Bab imigrasi băngsa Tionghwa jalêr.

Parentah ing Straits rumaos kuwalahên nyumêrêpi kawontênaning bêrah ing salêbêtipun nagari, awit kathah ingkang nganggur, jalaran saking kathahing imigrasi. Ing sapunika lajêng badhe ngawontênakên awisan imigrasi băngsa Tionghwa jalêr ing salêbêtipun 3 wulan.

Wohing tindakipun wadya Turki.

Angora 3 Agustus (Aneta-Nipa). Wadya Turki cacah 30.000 sasampunipun nêmpuh dhistrik Ararat yelah, sagêd angêbroki 250 dhusuning băngsa Koerdistan, tuwin ambibarakên wadya Koerdistan ingkang mêmêngsahan. Golongan wadya Turki ngêbroki papan ingkang wigatos ing saurutipun watês Pèrsi, prêlu kangge ngalang-alangi golongan Koerdistan ingkang langkung ing ngriku. Kapratelakakên, golongan Koerdistan nalika campuh wau, kecalan tiyang 2000.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 4004 (R. Daryasupala, Gang Verburgt No. 13 Welt) bayaran sampun kula tampi. Kajawèn inggih lajêng kakintun.

Lêngganan nomêr 3349 ing Sêmarang. Inggih, lêrês panjênêngan.

Lêngganan nomêr 4575 ing Bèwèh. f 3 punika tumrap wulan: Ogustus 1930 dumugi Januari 1931. Wontênipun nampi rangkêp jalaran kalêbêt lêngganan enggal. Sapunika sampun kalêrêsakên.

Agèn nomêr 1358 ing Jayengan. Lêngganan enggal kêkalih sami kapetang wiwit Juli. Dene manawi wontên nomêr ingkang botên katampi, kêdah nêdha dhatêng tiyang ingkang dipun gêntosi namanipun, inggih punika: R. Wiryaruwiya, dhatêng Ki Puspapradăngga. Cakrawiryana dhatêng M. Darmalukita. Agèn ingkang kêdah ngurusakên.

--- 1030 ---

Wêwaosan.

Sêrat Ramayana

5.

[Mijil]

tumindaking pahargyan tan srênti | wong sapraja ngêtog | bela suka sukur ing gustine | dènnya samya suka-suka ngênting | laminira kongsi | sacăndra anutug ||

saatuting kang pangantyan sami | Dhasarata Katong | kaparênge sri narendra mangke | kang pangantèn kawan jodho sami | arsa dèn boyongi | mring Ayodya kondur ||

sawusira satata miranti | dènirarsa boyong | nulya pamit maring ari mangke | Sri Janaka miwah nata ari | arsa budhal nuli | amboyong sadarum ||

Sri Janaka adhêdhawuh nuli | maring wadya katong | samaptaa kanthi laku gêdhe | ing satindak aywa nguciwani | dikapara luwih | kalawan duk dhaup ||

para wadya ing Mitila sami | agita mirantos | tan kuciwa ing uparênggane | rak-arakan amênuhi margi | kang pangantyan sami | asri ginarubyug ||

tan winarna wus budhalan nuli | janma samya alok | ing Mitila salami-lamine | para janma tan netra mrangguli | tontonan kang adi | kadi duk puniku ||

tan kawarna lampahirèng margi | samana wus rawoh | ing Ayodya kang adi tan pae | lir Mitila wus rinêngga luwih | sauruting margi | tinrapan bul-umbul ||

sêkar-sêkar anjrah angrênggani | carub gănda amor | lan gêgandan jêbat kasturine | kongsi mulêg lir angukus margi | satêmah nêrusi | maring tyas wèh trênyuh ||

têtabuhan ngangkang angurmati | rame sagon-ênggon | binarung ing surak kana-kene | kang pangantyan duk nèng srimanganti | nulya mandhap sami | umanjing kadhatun ||

nahên pura para pramèswari | têtiga agupoh | mêthuk maring pangantèn praptane | ginarubyug kênya jroning puri | ing sêmu katitik | suka sakalangkung ||

wusing samya manjing pura nuli | sri nata dhêdhawoh | murwèng suka janma sadayane | wus linilan tanpa sănggarunggi | maratani kongsi | prapta janma dhusun ||

sagon-ênggon samya suka ngênting | tanpa pilih uwong | rina wêngi tan ana kêndhate | parandene tanpa tulah sarik | malah yèn tinampi | lir pudya gumrumung ||

kasoking tyas sri nata makongsi | yayah ngrasa anom | sing kadayan suka panggalihe | anon putra catur rukun sami | anggung kanthèn sami | samya ayu bagus ||

IV. Sang Rama kasingkirakên.

[Kinanthi]

lulus tanpa saru-siku | pangantyan sadaya sami | mangkya putra Sang Barata | miwah Satrugna winarni | arsa maring liyan praja | mêncar lan nata tan nunggil ||

nulya abudhalan sampun | sri nata karasèng galih | ketang dènira kapisah | kalawan putra kêkalih | nanging tan dangu sri nata | tumuli lilih kang galih ||

praja dununging sang bagus | lêlampahan pitung ari | dene Rama myang Laksmana | tatêp nèng pura ngrênggani | winongwong ing ibu rama | pinutra danu sayêkti ||

ciptanirèng galih prabu | baya wus sêdhêng saiki | ingsun ngêsrahkên karajan | marang putraningsun iki | iya putraningsun Rama | dene wus katon winanci ||

awit ing panawang ingsun | kaya wus tan nguciwani | pantês mêngkua nagara | dening wus nyata katitik | unggul kawasa misesa | maring para ripu sakti ||

myang pra kawula wus sayuk | katon trêsna maring gusti | tan pae lan jênêng ingwang | pra kawula wus nrêsnani | tan darbe rasa tan rêna | katon ngêmong anglabuhi ||

sri nata nulya dhêdhawuh | mêpak sanggyaning bupati | yèku kang para nayaka | piniji arsa anggusthi | riwusing samya sumewa | sri nata dhêdhawuh nuli ||

hèh para nayakaningsun | saka karsaningsun mangkin | yèn pinarêngake dewa | putraningsun Rama nuli | ingsun pasrahi karajan | apa sira nayogyani ||

sadaya asaur manuk | kados wus tan madal sumbi | kalamun satriya Rama | têtêp jumênênga aji | ing praja tanpa kuciwa | sinuyudan ing sasami ||

dahat rêna sang aprabu | nulya dhawuh animbali | mring putra satriya Rama | datan dangu pan wus kerid | sang nata nulya ngandika | linut ing èsêm amanis ||

kulup Rama wruhanamu | sira tumindaka nuli | amung sahing pujabrata | lan sukura mring dewadi | yèku măngka bêktinira | maring kang sipat pinuji ||

dene jatinira kulup | sira arsa sun sèlèhi | kaprabon praja Ayodya | sira aja pisan kongsi | dènirantuk kaluhuran | tinggal sukur ing dewadi ||

yèn sambada sira sesuk | sun angkat jumênêng aji | dhawuh nata kang mangkana | tumrap Sang Rama sayêkti | raos mangguh kanugrahan | kang pinunjul ing sabumi ||

kang pawarta sumarawung | nèng praja wus maratani | pra janma sapraja suka | tan pêgat sayuk mêmuji | mring luhurira Sang Rama | mrih pinuji ing sabumi ||

wahyaning kang suka sukur | saking dènira nêrusi | samya sih trêsna mring Rama | mangkya janma sanagari | sarêngan samya ngrêrêngga | măngka pahargyaning gusti ||

urut têpining dalanggung | rinêngga kalangkung asri | datanapi wisma-wisma | rinêngga-rêngga waradin | sagon-ênggon katon mubyar | datan pae darbe kardi ||

sadaya amung anunggu | dhawahing pambiwadhaji | sadaya arsa sarêngan | ambarung anut ngrênggani | mring kang nêmbe winisudha | kang kinasih ing dewadi ||

sanyata lamun winuwus | lamun sri narendra siwi | dènnyarsa jumênêng nata | mung mawèh sukaning ati | praptaning kawula pisan | tan pae raosing gusti ||

ananging sajatinipun | sukaning janma sanagri | sanyata maksih kasêlan | raos kang tan nayogyani | yèku garwa sri narendra | kang nama Dèwi Kekayi || (Badhe kasambêtan)

--- [1031] ---

 

---

1	bibar. (kembali) bibar.
2	Lampung. (kembali) Lampung.