Kajawèn, Balai Pustaka, 1930-09-10, #561

Ăngka 73, 15 Rabingulakir, Taun Jimawal 1861, 10 Sèptèmbêr 1930, Taun V

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50. Bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Oto Rinêngga Sêkar

[Grafik]

Ing nginggil punika satunggiling oto rinêngga-rêngga ing sêkar, ingkang kangge mahargya pasamuwan têtêping yuswa dalêm Sang Nata Dèwi, kala tanggal 1 wulan punika, ing Batawi.

--- 1164 ---

Pasar Gambir

Wêdalipun Kajawèn kapêngkêr, maligi namung isi bab Pasar Gambir, ewadene taksih wontên sawatawis ingkang dèrèng kalêbêt. Amila wêdalipun Kajawèn ing dintên punika, taksih ngêwrat ing bab Pasar Gambir sawatawis, kados ing ngandhap punika:

Sêpur S.S.

Sêpur S.S. punika satunggiling padamêlan dhepartêmèn pakaryan praja, manawi dipun tingali sabrebetan, sagêd anuwuhakên gumuning tiyang mênggah agênging pamêdalipun, nanging manawi angèngêti pigunanipun tumrap umum, sêpur punika satunggiling pitulungan agêng mênggahing ngakathah, ing bab kêkesahan tuwin bab kintun-kinintun barang. Awit saupami botên wontên sêpur, botên wontên kabêtahaning tiyang ingkang pinanggih mirah. Ingkang kinintên mayar, pinanggihipun malah awis. Bab makatên punika mênggahing gampilipun tiyang sagêd miridakên saking kesahan numpak sêpur thruthuk, katimbang kalihan numpak sêpur èsprès, katingalipun mirah ingkang thruthuk, nanging pinanggihing gunggunganipun malah langkung kathah, jalaran samargi-margi tansah mêwahi waragad, beda kalihan numpak sêpur èsprès, awising panumbasipun karcis, sagêd nyuda sadayanipun. Ing taun punika S.S. amujudakên pêpêthan lampahing sêpur momotan tuwin lampahing praoto S.S. ingkang ngangkuti barang dhatêng liya panggenan. Bab punika atêgês pitêdah tumindaking pangiridan tumrap para among dagang.

Pakaryan babagan lêlayaran.

[Grafik]

Papan barang-barang dhepartêmèn marinê.

Dhepartêmèn marinê amitongtonakên bab wontêning dilah-dilah manara ing lautan jajahan Indhia, dipun wontênakên pêpêthan kar Indhia, mawi dipun wujudi dilah èlèktris alit-alit, ing prênahing manara. Kajawi punika ugi maujudakên gagraging dilah ing sanyatanipun, kados ta dilah ingkang urubipun byar pêt, ingkang sontan-santun urub, abrit ijêm, dilah ingkang namung nyrêmomong, dilah ingkang urubipun ngalad-alad, tuwin sanès-sanèsipun. Urubing dilah wau wontên ingkang èlèktris, lisah pèt, tuwin sanès-sanèsipun, lan taksih wontên pirantos sanès-sanèsipun ingkang gêgayutan kalihan bab lautan.

--- 1165 ---

Yêyasan babagan pakunjaran.

Tiyang amastani pakunjaran punika awon, punika sampun lêrês sangêt, awit pakunjaran punika dununging têtiyang ingkang sami nandhang kalêpatan, inggih tiyang ingkang manggih paukuman, mila botên wontên tiyang dipun kunjara ingkang tanpa nandhang kalêpatan utawi dosa. Dados tiyang wajib sangêt anyingkiri, sampun ngantos manggèn ing griya parimatan ingkang kados makatên wau.

Nanging kadospundi, awon sae punika tumraping tiyang sami angêngèni, têgêsipun saupami sampun kalajêng amanggih lêlampahan salah satunggal, namung têtêp kêdah dipun lampahi. Tumrap ingkang nama lêlampahan sae, botên prêlu dipun rêmbag, awit sintêna kemawon tamtu kadugi anglampahi. Balik lêlampahan ingkang nama awon, agêngipun ingkang ngantos nandhang paukuman, punika wajibipun namung kêdah nyèlèhakên panarimah. Ing ngriki botên prêlu nyariyosakên bab raosipun tiyang wontên ing pakunjaran.

Tumrap têtiyang ingkang dèrèng mangrêtos dhatêng kawontênanipun barang-barang dêdamêlan saking pakunjaran, ingkang dipun pitongtonakên wontên ing Pasar Gambir, tamtu gumun ngungun, awit barang-barang ingkang kacariyosakên asli dêdamêlanipun tiyang ukuman, punika kawontênanipun sarwa sae, kados ta lèmèk kajogan, lopêr, kèsèd tuwin sanès-sanèsipun, ingkang badhenipun sêpêt. Barang-barang wau saening wujudipun, botên kawon kalihan barang-barang bangsanipun kados makatên ingkang dêdamêlan saking panggenan sanès. Lèmèking kajogan dêdamêlan ing ngriku wontên ingkang ngantos rêgi f 75.-. Kajawi punika taksih wontên barang bangsa[1] sanès-sanèsipun malih, ingkang asli dêdamêlan saking pakunjaran.

Sayêktosipun barang-barang dêdamêlan asli saking pakunjaran punika warni-warni sangêt, malah satunggal-satunggaling pakunjaran punika têtiyangipun sami dipun wulang ing bab kagunan, upaminipun wontên pakunjaran, ingkang tiyangipun paukuman kawulang nênun, wontên ingkang dêdamêlan bangsaning blèg, manjait, damêl tègêl, bangsaning kajêng, bangsaning wacucal, ngêcap sêrat-sêrat tuwin sanès-sanèsipun, cêkakipun sadaya wau nama kagunan ingkang prayogi sangêt. Ing pangintên, kagunanipun wau badhe nyêkapi kangge sarana pados panggêsangan, dados saupami luwar saking paukuman, badhe botên cêthunthungan, sukur bage sèwu bilih kagunan wau sagêda dados sarana nyirnakakên dhêdhasaring watêk awon.

Bab makatên punika tumrap tiyang ingkang botên amanjangakên pikiran, tamtu nuwuhakên panggagas, kapitunaning baunipun têtiyang ingkang sami nyambut damêl. Pikiran ingkang makatên punika kêdah dipun panjangakên, sapintên mênggah kabêgjaning tiyang ingkang manggih kawruh wau, lan kacocogna kalihan jaman nalika dèrèng wontên cara makatên, lan malih tumrapipun tiyang tumandang ing damêl, ugi tampi pituwas sawatawis, ingkang sumimpên, saha katampèn samăngsa luwar saking paukuman. Dene manawi purun manah panjang malih, tiyang wajib angèngêti, bilih ing donya punika kêbak kagunan [kaguna...]

--- 1166 ---

[...n] ingkang kenging dipun sinau, punapaa tiyang têka lumuh anggêgulang. Tandhanipun lumuh, inggih punika purunipun tumindak sarêng kanthi wisesa, dados saupami kagunan wau dipun tindakakên kalanipun mardika, tamtu botên wanuh kalihan wulangan ing pakunjaran, amargi lumuhing manah ingkang nênuntun nuwuhakên pandamêl awon, sagêd sirna saupami purun tumindak ing damêl ingkang anjalari dados pikuwating gêsangipun.

Ingkang gêgayutan kalihan bab punika, prêlu nyariyosakên barang yêyasanipun para lare ingkang dipun gulawênthah wontên ing griya pakunjaran lare ing Tanggêran, punika dêdamêlanipun ing bab kajêng inggih adamêl gawok.

Pangêcapan

Ing Pasar Gambir ugi wontên pangêcapan ingkang mitongtonakên wiwit panataning aksara, panataning kacanan, pangêcap, panjait, dumugi pangêthok, nama sampun rampung dados buku.

Ing bab punika, tumrapipun ing jaman samangke, têtiyang siti sampun nganggêp botên nama anèh, awit sampun kathah ingkang nindakakên bikak pangêcapan piyambak. Nanging ing ngriku mawi ngawontênakên pola warni-warni, ing bab panggarap adèn, ing bab abên-abênaning mangsi, tuwin sanès-sanèsipun. Lan ugi mujudakên lampahing tumindakipun kawruh pangêcapan, wiwit jaman rumiyin dumugi sapunika. Makatên malih ing ngriku dipun wontênakên tiyang ahli, ingkang nêrangakên sawarnining pitakenan ing bab padamêlan wau.

Kajawi punika, tumraping para among dagang, anggènipun damêl papan padhasaran warni-warni sangêt, sadaya sami nênarik manah. Makatên ugi bab kagunan tiyang siti, botên nguciwani. Bab têtingalan bangsaning kumidhi, warni-warni, jajanan wiwit rêgi awis ngantos awis sangêt, botên kirang.

Pungkasaning karangan punika, mratelakakên ing bab rêrêngganipun Pasar Gambir ingkang awarni umbul, muncrating toya andêdêl kados sundhul ing langit, wontên ingkang pating pancurat andhap, kalêmpakipun amujudakên tandhon toya ambèr, wutahing toya tanpa kêndhat kasorot ing cahya măncawarni. Rêrênggan wau kados pasêmon papan pangêdhêmaning para ingkang panggalihipun kobong wontên ing Pasar Gambir.

Wusana wontênipun Pasar Gambir pinuji awoha kawilujêngan dhatêng sadayanipun.

[Grafik]

Padhadharan[2] sigarèt cap Unta.

--- 1167 ---

Jagading Wanita

Pangolahipun gadhung

Mênggah gadhung punika tuwuhipun botên kanthi katanêm ing tiyang, namung tuwuh piyambak ing saênggèn-ênggèn, urut ing sangandhaping dêling, pagêr utawi panggenan sanèsipun. Mila gêsangipun inggih botên subur, ingkang punika bilih dipun opèni kados tanêman sanèsipun, ugi sagêd gêsang subur, botên beda kalihan gêsangipun uwi utawi gêmbili, tur mênggahing paedahipun kados botên kawon kalihan uwi utawi gêmbili, ugêripun purun uthêk-uthêk ing pawon. Ananging limrahing ngakathah, amastani bilih gadhung punika mêndêmi, mila inggih layak kemawon bilih sami botên purun ngopèni gêsangipun gadhung utawi ngolah wohipun. Awit ing pangraos ambokmanawi puluh dipun opèni gumatos, botên sande yèn kaolah botên eca katêdha, malah lêpat-lêpat dados damêl. Ananging mugi kauningana, mênggah pangraos makatên punika kados sampun kula aturakên bilih namung tumrap ing ngakathah, inggih punika ingkang dèrèng sumêrêp rekanipun ngolah. Tumrap tiyang ingkang sampun sumêrêp rekanipun ngolah, tamtu mastani kalintu dhatêng pangraos makatên wau, ingkang punika ing sasagêd-sagêd kula, kula badhe nyêrati pratikêlipun ngolah gadhung, murih pangraos ing nginggil punika ragi suda sawatawis. Nanging pratikêl kula wau, sampun tamtu namung cara dhusun, botên sagêd ngolah ingkang eca kados olah-olahanipun para koki-koki, jêr alit mila kula botên pikantuk pangajaran bab olah-olah, langkung-langkung griya kula ing dhusun tur mawi kluthuk. Ingkang punika bilih pratikêl kula punika taksih asor sangêt, para maos kêparênga èngêt bilih kula lare dhusun.

Pratikêl I.

Sasampunipun gadhung dipun oncèki, nuntên kairis-iris tipis, têrus kacarub kalihan awu, kaêpe ngantos garing. Yèn sampun garing kawadahan ing sênik utawi sanèsipun ingkang anggronggong, nuntên kaêkum ing toya ingkang mili. Lan sabên enjing lan sontên kagilês, toyanipun ingkang warni pêthak kabucal. Awit sajatosipun ingkang murugakên mêndêmi punika toya pêthak wau. Makatên salajêngipun ngantos toya pêthak wau ical babarpisan. Nanging racakipun ing dalêm kalih dintên kalih dalu sampun ical.

Bilih gadhung sampun kados makatên, na, samangke kantun matur priyantun kakung: kangmas kêparêngipun dhahar punapa.

Sakarêpmu, ning. Nanging aku têka kêpengin criping. Lah sampun yèn makatên enggal tata-tata ing pawon kemawon, ragi enggal kemawon, supados botên dados pangantos-antos, awit gadhung sanajan kadamêl criping tamtu inggih manut.

--- 1168 ---

Pratikêl II.

Sasampunipun dipun oncèki, lajêng dipun pasah, pados pasah ingkang wiyar untunipun (ingkang kadamêl) blèg dipun bolongi paku ingkang ragi agêng, utawi kablèwèh panjang). Yèn sampun ugi dipun awoni kados pratikêl I nanging botên kaêpe.

Ing sadèrèngipun pratikêl wau kalampahan, kirang kalih dintên sadhiya lêri ingkang kaabênan wowohan ingkang kêcut-kêcut (asêm, blimbing wuluh crême, lan sapanunggilanipun) supados mambêt bangêr. Nuntên pasahan gadhung ingkang sampun kacarub ing awu, kaêkum ing ngriku. Kirang langkung lêt kalih dintên dipun tuwèni, mêndhêt sawatawis dipun bêkuki, yèn botên sagêd tugêl pratăndha sampun matêng pangêkumipun, inggih punika toyanipun ingkang pêthak sampun mêdal saking gadhung. Yèn sampun makatên wau, dipun êntas kawadhahan ing sênik, kakumbah dhatêng lèpèn ngantos rêsik saèstu. Sarampungipun kantun ngolah kemawon, punapa kadamêl jadah, punapa walangan, punapa kêmbang gula, pun gadhung wontênipun namung manut. Makatên ugi tumrap pratikêl I. Dene rekanipun andamêl têtêdhan wau, botên beda kalihan ingkang badhenipun sanès gadhung.

Namung samantên kasagêdan kula bab gadhung. Bilih kirang cêkapipun, kula suwun dhatêng para maos kaparênga mêwahi, kabèbèra ing samadyaning nini Kajawèn. Lan malih kiranging têmbung kula utawi kakêning ukara kula, para maos sampun kêkilapan bilih kula lare dhusun tur kluthuk. Lan botên langkung nyuwun pangapuntên.

Bogêm (Goranggarèng) kaping 1-8-1930.

Rara Sarbyasih. K. 4684.

Raos Jawi

Wosing pangèsthi

Kula nuwun, sadèrèngipun kula angandharakên raosing manah, kula matur sangêt nuwun dhatêng panjênênganipun rama rêdhaktur, dene karsa maringi papan wontên ing udyana Kajawèn ngriki, tuwin panyuwun kula, bilih wontên awoning têtêmbungan, kaparênga angewahi ing saprayoginipun.

Ingkang kula aturakên, sasampunipun kula maos Kajawèn ăngka 40, panjurungipun sadhèrèk Martaraharja bab jatining kasutapan, katêrangakên ngantos gamblang dumugi tundha-tundhaning barata panggayuhipun kasutiknaning cipta, ing ngriku sanalika kula lajêng angrumaosi anggèn kula dados tiyang Jawi kirang kasutapan. Mila kangge têtimbanganing andharanipun sadhèrèk Martaraharja wau, kula lajêng cumanthaka angêdalakên raosing manah, sukur-sukur bokmanawi kenging kangge sarananing pamiyakipun [pami...]

--- 1169 ---

[...yakipun] pêpêtêng ingkang anglimputi. Mênggah witing kabingahan ingkang dados pangèsthining manusa punika wontên 7 prakawis, inggih punika:

1. Kawantêran, pamrihipun kineringan, witipun saking kasaktèn, kalampahanipun saking cêgah dhahar, kadadosanipun saking santosa, sambekalanipun yèn rêmên jêjadha lan anganiaya.

2. Kapintêran, pamrihipun kinèdhêpan, witipun saking puruita, kalampahanipun saking tabêri, sambekalanipun yèn sungkanan.

3. Kasugihan, pamrihipun linulutan, witipun saking anggaota, kalampahanipun saking sabar anarimah, kadadosanipun saking gêmi nastiti ngati-ati, sambekalanipun yèn bèrwèh, ngumpêt.

4. Kabrayan, pamrihipun kopèn kinamulèn, witipun saking asih dhatêng sasami, kalampahanipun saking mêpêt pangandika, kadadosanipun saking măntra sarana, sambekalanipun yèn nyênyêngit, sumêlangan.

5. Kaluhuran, pamrihipun kajèn kinurmatan, witipun saking tapabrata, kalampahanipun saking puja pangabêkti, kadadosanipun saking anoraga, sambekalanipun yèn loba, angkara murka.

6. Kayuswan, pamrihipun kinandêlan, witipun saking sadu budi, kalampahanipun saking wahdat, kadadosanipun saking sêtya lan tuhu, sambekalanipun yèn dora, cidra.

7. Kawidadan, pamrihipun kinopaman, witipun saking suci, kalampahanipun saking cêgah angunjuk, kadadosanipun saking utami lan paramarta, sambekalanipun yèn nistha lan sugih dêduka.

Wondene andharan 7 prakawis ing nginggil, sagêdipun kasêmbadan, dadosing cipta yèn dipun têmêni, wontênipun sêdya yèn dipun antêpi, dhatênging karsa yèn dipun lampahi, bêbasan dados saciptanipun, wontên sasêdyanipun, dhatêng sakarsanipun. Nanging makatên wau namung tumrap janma ingkang sampun waskitha dhatêng sandining dwi astha, manawi ingkang taksih walaka, sumêrêpipun yèn katêdahakên, sagêdipun yèn winuruk, dadosipun yèn dipun tandangi. Mila sarèhning puja lan praja wau sêsarêngan tumindakipun, prayoginipun kêdah nindakakên kados andharan ing nginggil, lan nindakakên kados andharanipun sadhèrèk Martaraharja (mriksanana K. No. 40) kanthi sabar tawêkal. Awit angèngêti rèhning Pangeran punika kagungan sipat adil, yèn pancèn madhêp mantêp ing panyuwun, mokal goroh têgêsing bêbasan: sapa têmên tinêmu. Wasana nyuwun pangapuntên.

--- 1170 ---

Pawartos Nagari Mănca

Pêpêrangan punika inggih kasusahan

Ing Kajawèn nomêr 64 sampun amratelakakên ing bab kasusahan ingkang pinanggih ing măngsa wontên pêrangan. Cêcariyosan ingkang kados makatên punika kapara nyata. Cobi sapunika mawas ing bab kawontênanipun pêpêrangan ing nagari Tiongkok wêkdal punika.

[Grafik]

Mayit-mayitipun têtiyang ingkang pêjah ing pêpêrangan ing Tiongkok.

Kados para maos sampun botên kêkilapan dhatêng kawontênanipun pêpêrangan ing nagari Tiongkok wau, sapisan saking kêrêp maos wontên ing sêrat kabar, lan malih ing Kajawèn sakêdhik-sakêdhik inggih ngêwrat bab wau, kaping kalihipun, saking danguning pêpêrangan wau, saprika dumugi sapriki, tanpa wontên mêndha-mêndhanipun, dados pawartos bab pêpêrangan wau ngantos kêlimrah sangêt, tuwin jalaran saking kêlimrah sagêd ugi para maos bosên dhatêng bab wartos pêpêrangan wau.

Tamtunipun pêpêrangan punika mêngku kajêng ingkang wigatos sangêt, awit saupami botên makatên nama mokal. Sintên tiyangipun ingkang purun toh băndha tuwin toh nyawa manawi botên wontên kukubanipun ingkang agêng. Nanging mênggah loking ngakathah, sami-sami pêpêrangan sagêdhagan punika ngantos adamêl gawok, awit rukêt sami băngsa piyambak.

Cêcariyosan kados makatên punika, tumrapipun băngsa Jawi kados botên prêlu gumun, awit sanadyan namung dêdongengan, kacariyos tumrap băngsa Jawi ugi nate wontên pêpêrangan tunggil băngsa, ingkang wosipun inggih namung damêl kasusahan, nanging inggih namung alit-alitan.

Balik tumrap ing nagari Tiongkok, saalit-alitanipun inggih mêksa nama agêng, wah malih pêpêranganipun sampun ngangge sacaraning pêrang jaman sapunika, mawi dêdamêl sarwa ngrampungi, sanjatanipun sami rêpêtir, mariyêmipun bablas-bablas, wadya anggêgana pating klêpêr, cêkakipun tanpa kuciwa.

--- 1171 ---

Nanging mênggah pinanggihing kasusahan kados botên prêlu dipun pitakèkakên malih, saênggèn-ênggèn wontên tangis, lampahing rijêki sêndhêt kados satêngah kandhêg ing margi, măngka rijêki punika nama dados baku sarananing gêsang.

Nanging kadospundi malih, sadaya wau sampun kabêkta saking kawontênaning donya, kawontênanipun kêdah sarwa rame.

Dene pinanggihipun ing nagari Tiongkok, ing măngsa punika kapetang sawêg morat-marit, ing ngrika-ngriki sami tuwuh pêpêrangan, lèr mêndha, gêntos kidul ingkang rame, sadangunipun tansah gêgêntosan makatên kemawon.

Saking kawontênanipun botên têntrêm, dalah tiyang ngamănca ingkang sami dêdunung ing jajahan ngriku, inggih lajêng kêsêmpyok tumut ngraosakên botên sakeca, malah kêpêksa lajêng sami ngili. Măngka mênggahing sayêktosipun, para băngsa ngamănca wau anggènipun sami dêdunung wontên ing ngriku, namung prêlu ngupados pagêsangan asarana among dagang, ingkang wosipun damêl kamajênganipun praja. Tamtunipun inggih wontên ingkang damêl botên prayogi, nanging katingaling kajêngipun sae.

Sampun dilalah măngsakala manawi kêdah sawêg rame, tumraping dursila ing Tiongkok inggih majêng sangêt. Ingkang kacariyosakên majêng punika, ing bab ajênging kêkêndêlan, kados ta durjana bangsaning bajag laut, punika panêmpuhing durjana botên namung dhatêng baita alit-alitan, sanadyan kapal api agêng pisan, inggih dipun têmpuh purun, lan sagêd kalampahan amboyong kapal yêktos, tamtunipun tindaking bajag wau inggih botên beda kados tumindaking prajurit kanthi ngakal budi sampurna. Mila tumrapipun ing măngsa punika, kapal ingkang lumampah ing sagantên laladan Tiongkok, botên kenging sêmbrana. Kajawi punika taksih tuwuh caraning durjana nyolong tiyang, namung ngarah pados têbusan. Bab-bab ingkang kados makatên punika, pinanggihipun namung dados têtanggêlanipun ingkang kajibah damêl tata têntrêm. Nanging sarèhning nuju măngsa kados makatên, sadaya wau inggih namung dados prabot ingkang mêwahi dados rêribêd, wusana gêlêngipun ugi lajêng manjing dados panunggilanipun pêpêrangan.

Ramening paprangan dèrèng tarimah samantên kemawon, ing sapunika tuwuh barisan abrit, ingkang lajêng nalabung kanthi kawantêran lilangkung,[3] mêmêngsahan kalihan nagari. Panêmpuhipun wadya abrit inggih gêntos unggul, gêntos kasoran, dados nama gêjag.

Sarèhning kawontênanipun praja Tiongkok kados makatên, lajêng katingal cêtha bilih ing wêkdal punika wontên salêbêting jaman ura-uru, ngrika-ngriki wontên pasulayan, tuwin pêpêrangan, pêpêjah pinanggih saênggèn-ênggèn. Lêlampahan ingkang kados makatên punika namung pinuji tumuntêna sirêp, murih ing jagad pinanggih têntrêm.

--- 1172 ---

Kawruh Jawi

Kawruh Padhalangan VIII.

Mangkya: sapunika | Têkap: dumugi | Wusananirèng: karampunganipun | Gupita: panganggit | Tan wun: botên sanès | Rênggèng: pangrêngganing | Pralambang: pangupama | Tumpa-tumpa: kathah (warni-warni) | Panggung: papan (kèndêl)

Suraos: Sapunika sampun dumugi pangrêngganipun. Botên sanès rêrêngganing têpa palupi warni-warni.

Panggêng: jêjêg | Panggunggung: pangalêmbana | Sang murwèng gita: ingkang cariyos.

Suraos: Tansah nglairakên pangalêmbananipun ingkang cariyos (carita) ngalêm dhatêng sadayaning lampah ingkang linuhurakên.[4]

Têtêmbungan ingkang kangge wontên sêsêbutan.

1. Dewa, sêsêbutanipun sang hyang utawi: bathara.

2. Ratu, sêsêbutanipun prabu, narpati, sri nata, nalendra, maharaja.

3. Pandhita, sêsêbutanipun bagawan, rêsi, dhanyang, brahmana.

4. Satriya, sêsêbutanipun, radèn, bambang, risang.

5. Putri, sêsêbutanipun dèwi, sang dyah, rêtnaning dyah, rêtnaning ayu.

6. Danawa, sêsêbutanipun ditya, yaksa, wil.

7. Èstri, sêsêbutanipun nyai. Sinuwun (sêsêbutanipun ratu) punika sanès têmbung padhalangan.

Têtêmbungan ingkang kangge wontên paprênahan.

8. Para dewa, para ratu (nata), para satriya tuwin sanès-sanèsipun punika sadaya ngangge têmbung paprênahan. Ingkang botên sinêbut paprênahanipun:

--- 1173 ---

1. Sang Hyang Wênang.

2. Sang Hyang Tunggal

3. Sang Hyang Guru.

Namung Bathara Guru yèn kalihan Bathara Narada, utawi sawangsulipun, taksih ngangge têmbung paprênahan.

Sang Hyang Wênang dhatêng Sang Hyang Tunggal: panunggalan ulun.

Sang Hyang Tunggal dhatêng Sang Hyang Wênang, Hyang Wisisèng Jagad, utawi: Hyang Wisesa.

Sang Hyang Wênang tuwin Sang Hyang Tunggal, dhatêng Bathara Guru: dewataning titah, utawi namung: Nilakăntha, yèn botên inggih: Jagadnata.

Bathara Guru dhatêng Sang Hyang Wênang utawi dhatêng Sang Hyang Tunggal: Hyang Wisesa, botên nyêbut: rama, lan eyang.

Bathara Guru dhatêng Bathara Narada: kakang.

Bathara Narada dhatêng Bathara Guru: adhi.

Bathara Guru dhatêng dewa putra: kulup.

Para dewa putra dhatêng Bathara Guru: Hyang Pikulun.

Bathara Guru dhatêng para dewa sadaya, namung anjangkar namanipun.

Para dewa sadaya dhatêng Bathara Guru: Hyang Pikulun.

Bathara Narada dhatêng para dewa: kulup.

Para dewa sadaya sagêdipun: uwa, utawi miturut prênahipun.

9. Ratu sami ratu sagêdipun nyêbut: kaka prabu, yayi prabu, uwa prabu, paman prabu, miturut paprênahanipun piyambak-piyambak.

10. Prabu Baladewa tuwin Bathara Krêsna dhatêng Prabu Darmakusuma: yayi Samiaji.

11. Satriya dhatêng para ratu nyêbutipun inggih punapa lêrêsipun pêprênahan. Upaminipun: rama aji, utawi: kangjêng rama aji, kenging ugi: rama prabu, paman aji, uwa aji.

12. Gathutkaca, Ăntarêja dhatêng Prabu Suteja: kakang (basanipun ngoko). Sawangsulipun Prabu Suteja dhatêng Gathutkaca, Ăntarêja nyêbutipun namung namanipun kemawon (têmbungipun ugi ngoko).

13. Prabu Suyudana dhatêng para sêpuh ing Ngastina: dhatêng Prabu Dhastharata: rama aji, wangsulanipun: kaki prabu.

Dhatêng Prabu Salya: rama aji Măndaraka - wangsulanipun: anak prabu.

Dhatêng Prabu Baladewa: kaka Prabu Mandura - wangsulanipun: yayi prabu.

Dhatêng Narpati Karna: kakang Narpati Karna - wangsulanipun: yayi prabu.

Dhatêng Rêsi Bisma: eyang Rêsi Bisma - wangsulanipun: putuku, kaki prabu.

Dhatêng Rêsi Durna: paman ing Sokalima (paman Pandhita Durna) - wangsulanipun anak prabu.

Dhatêng Arya Sangkuni: paman ing palasa Jênar (paman Arya Sangkuni) - wangsulanipun: anak prabu.

Badhe kasambêtan.

Wiyata.

Wêlèri, K. 3018.

--- 1174 ---

Rêmbagipun Bancak lan Dhoyok (Pênthul lan Têmbêm).

Rêmbagipun Bancak lan Dhoyok, anggagas bab sakecaipun tiyang gêsang.

Bancak: E, wong urip yèn lagi apês mangkene, dikapakna ya mung ora enak bae, saupama aku dadia wong duwe, ora wurung maling koyok saba kene. Yèn ngèlingi anggonku malarat iki, rina wêngi mung sambèn marêbês mili, la: wong lagi duwe bêras mung sapithi, wis ditutke tăngga sing ngutangi pari. Dhasar manggon kulon gunung wetan gunung, cêglig-cêglig ora tau krungu nang-nung, yèn duwea dhuwit sathithik, ya tanggung, digo butuh kana-kene ora rampung. Nanging kabèh mau rak jênêng gagasan, amikiri nalar sing padha klambrangan, măngka cêtha ujaring para budiman, wong anggagas iku sasat ngumbar setan. Nanging priye upama aku mung mênêng, apa dhêmên bèn diarani wong gêndhêng, lah yèn ngono bêcike tak rêngêng-rêngêng, bokmanawa ana wahyu têka nglênêng.

Lah bêcike nglaras kêmbang jambu karuk, ngisor uwit akèh godhongan têmumbruk, patut bangêt wong sing manggon karêm ngantuk, lumuh gawe dhêmêne mung thênguk-thênguk.

Nanging tumrap wong sing tinunggu ing bêgja, ana uwong wêlas mundhuk-mundhuk têka, sag-sèg nyapu têrus ati lêga lila, barêng bali ninggali wukon salaka.

Kang mangkono kuwi upamane aku, dhuwit mau banjur tak tukokke srutu, nanging aku banjur eling sadulurku, marenea Dhoyok, iki rijêkimu.

[Grafik]

Dhoyok: Aku iki jênêng nêmu bêgja gêdhêg, lagi linggih: ati kêbênêran ayêm, ana kadang sing ngèlingi sudi gêlêm, ana wani srutu sing rasane nglênyêm.

Bancak: Aja gêla Dhoyok gonmu têka mrene, satêmêne ujarku mung wara bae, nanging rèhning wis kabacut têka kene, ayo sambèn kandhan mung sakapenake.

Dhoyok: Yèn prakara gunêman, ya: sagêndhingmu, waton kowe aja nganti ngajak padu wiwitana priye aku arêp krungu, apa ngajak gunêm rasa: gunêm ngèlmu.

Bancak: Yèn bab ngèlmu jênêng rêmbugan bab suluk, disusula iya tiwas ngaluk-aluk, tur cuthêle bakal ora bisa mathuk, dadi bêcik gunêman sing kira rujuk. Aku takon mênyang kowe upamane, mungguhing bab panguripan saikine, [saiki...]

--- 1175 ---

[...ne,] sing kapenak kudu nglakoni kapriye, anjupuka ing bab-bab sing kaprah bae.

Dhoyok: Mungguh aku Bancak enak dadi carik, sabên dina gaweane nulis apik, samubarang tumindake kudu kikrik, yèn kêbênêr sadhela wis munggah clingkrik.

Bancak: Mêngko dhisik, carik kuwi warna-warna, kowe bêcik ngandhakna dhisik sing cêtha, dadi aku anduwèni duga-duga, gonku ngrêmbug ora mung angamandaka.

Dhoyok: Kowe kuwi pancène ora gathekan, mêsthi bae apêse carik kantoran, sing lumrahe jênêng juru tulis karan lan apêse juru tulis paprentahan. Awit kuwi gampang anggone kêtitik, ingatase pangkat sing golongan cilik, waton pêthêl lan nyambut gawene bêcik, ora suwe gawene mêsthi katitik.

Bancak: Yèn rancangan pancèn iya mulih mathuk, nadyan suwe mêsthine ya bisa entuk, nanging kabèh mau mêsthi kudu rujuk, ing têgêse sandhang pangan kudu gathuk. Apa iya wong ngawula tanpa petung, salawase kudu wani nêkêk gurung, măngka mungguh uwong iku ora wurung, suwe-suwe bakal akèh sing ditanggung. Lan elinga balanjane mung sathithik, bêbasane pagaweane mung iplik, lan yèn luput adhakane olèh gitik, ora wurung mung bakal andhêdhêr sêrik.

Dhoyok: Wong anggagas bêcik aja dhuwur-dhuwur, cilik dhisik waton suwe-suwe mulur, bêbasane nadyan uwong arêp mabur, nanging iya kudu angèlingi ukur. Mêsthi bae yèn koèlingi paite, pakolèhe mung agawe pitunane, awit yèn wong kêrasa kêndho atine, banjur kêndho mênyang samubarang gawe. Witing kêndho jalaran saka ngèlingi, kudu arêp nuruti murkaning ati, sing dijăngka mung kudu arêp ngungkuli, ngrumasani awake uwis priyayi.

Bancak: Pancèn lumrah watak ngono bangêt kaprah, salawase wong mung kudu dhangah-dhangah, nadyan cilik rumasa gêdhe sahohah, mula akèh sing banjur kêlumah-lumah. Sabanjure wataking wong salawase, ora pilih pangkat cilik pangkat gêdhe, tumindake akèh sing tiba dhuwure, dadi ajêg tiba apês salawase. Ing sarèhning iki mung jênêng gagasan, coba priye kowe gawea tuntunan, supayane sabên wong nglakoni dhangan, kang têmbene ora tinêmu kapiran.

Dhoyok: Ing sarèhne iki mung tinêmu rêmbug, kapenake kudu tumindak sagadug, aja kaya uripe wong sing wis jadhug, dadi antêng bisa têtêp ora jugrug.

Bancak: Pancèn nyata kandhamu sing ngono kuwi, anane wong sok gampang tinêmu lali, satêmêne saka ora angèlingi, petung rusak uripe nyara priyayi. Dadi mungguh wataking priyayi abot, awit tansah samubarang kudu mrabot, êmoh kalah karo uwong sing sabobot, têmahane sok banjur dadi maleyot. Yèn mangkono tindak sing arane bênêr, pancèn uwis têtêp ajêg kaya ancêr, uwong ora bisa bakal mingar-mingêr. Wis samene bae: besuk salin ingêr.

--- 1176 ---

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Indhonesiah

Anjagi katêntrêmaning tangsi.

Militèr komandhan ing Bandhung, Litnan Kolonèl J.W. Klay, andhawuhakên dhatêng upbêstir Persarikatan Minahasa ing Bandhung, bilih panjênênganipun anyondhongi dhatêng tindakipun pangagêng militèr ing Cimahi, bab ingkang gêgayutan kalihan Dr. Ratulangi. Mênggah têrangipun Dr. Ratulangi ugi botên kakengingakên ngambah papan-papan militèr ing Bandhung.

Sima tutul.

Sampun salêbêtipun kalih wulan punika ing bawah Klathèn ingkang têpang watês Ngayogya, wontên sima tutul ingkang sampun dipun pêjahi gangsal iji. Ing pangintên taksih kathah panunggilanipun malih, awit wontên tiyang kalih ingkang sampun amrêgoki sima wontên ing patêbon. Sima-sima wau kintên-kintên asli saking wana ing rêdi Mêrapi, jalaran saking nuju măngsa têrangan, sami pados mangsan.

Taman pustaka kabangsan.

Golongan pribumi ing Batawi gadhah sêdya badhe ngawontênakên taman pustaka kabangsan, inggih punika satunggiling taman pustaka ingkang sagêd suka tuntunan kawruh, ing sasagêd-sagêd badhe migunakakên basa Indhonesiah.

Pawêdal kênthang.

Miturut pangintênipun Landbouwvoorlichtingsdienst ing Malang, tanêman kênthang ing sakubêngipun Pujon, ing taun punika pawêdalipun kênthang kathah, ing salêbêtipun tigang wulan dumugining wêkasan wulan punika, kintên-kintên wontên 80.000 pikul.

Gupêrnur Sir Cecil Clementi badhe anggêgana saking Eropah.

Kawartosakên, ing wêkasanipun taun punika, Gupêrnur Cecil Clementi sasampunipun wontên ing Eropah sawatawis dangu, wangsulipun dhatêng Singgapura badhe nitih mêsin mabur saking Amsterdam.

Pitakenan ing bab Dhigul.

Warga twèdhêkamêr Tuwan L. de Visser ngaturakên pitakenan dhatêng ministêr pan koloniên, punapa yêktos jalaran saking wontêning sêsakit malariah ing Dhigul ambêbayani tumrap lare-lare anaking têtiyang bucalan, kados ingkang kasêbut palapuranipun Tuwan W.P. van Hillen, punapa palapuran wau inggih kagiyarakên. Bab makatên punika punapa kenging kangge wêwaton anyuwak papan pambucalan wau, kajawi punika ugi gadhah panyuwun suwaking anggêr pamasesa tumraping gupêrnur jendral.

Sêtudhèn băngsa Indhonesiah ing Mêsir.

Kawartosakên, para sêtudhèn Indhonesiah ing Mêsir ngêdêgakên komite kanamakakên Indonesia Bazaar. Kajêngipun badhe mitongtonakên barang-barang kagunan wêdalan Indhonesiah, anyarêngi badhe wontênipun tèntunsêtèlêng ing Mêsir benjing Pèbruari 1931. Kajawi punika ugi badhe mêdharakên ing bab asil wêdalan Indhonesiah.

Mr. Susanta Tirtapraja.

Wiwit tanggal kaping 2 wulan punika, Mr. Susanta Tirtapraja, pangarsa landrad ing Kêbumèn tuwin Karanganyar, katêtêpakên dados lanrèhtêr ing Kêdhiri.

Ing bab arta darma f 30.000.-

Jalaran saking pitakenaning liyan, Dr. Sutama amangsuli, bibih[5] arta darma f 30.000.-, ingkang kawartosakên ing sêrat-sêrat kabar, asli saking băngsa Walandi, malah dipun cêthakakên saking Tuwan Ottolander ing Banyuwangi, lêrês Dr. Sutama têpang sae kalihan tuwan wau, nanging botên gêgayutan ing bab pulitik, dene arta f 30.000.- botên saking tuwan wau.

Ngandhapakên waragad.

Kawartosakên, waragading lampah anggêgana K.N.I.L.M. kaandhapakên saking Batawi dhatêng Surabaya, rumiyin f 115.- sapunika f 90.-. Batawi dhatêng Sêmarang, rumiyin f 70.- sapunika f 60.-. Sêmarang dhatêng Surabaya, rumiyin f 45.- sapunika f 40.-.

Asiah

Bêbaya ing Kansu.

Pèiping 1 Sèptèmbêr (Aneta-Nipa). Sawêg kemawon propènsi ing Kansu luwar saking bêbaya kaluwèn, saha gadhah pangajêng-ajêng panenanipun sae, nanging lajêng katrajang ing bêbaya lindhu agêng, prahara tuwin bêna, ingkang ngantos ngrisakakên pasitèn panjangipun 40 mil. Kathah kasangsaran.

Nutup pabrik tênun.

Bombai 1 Sèptèmbêr (Aneta-Nipa). Wontên pabrik tênun 6 panggenan katutup, dados kalihan ingkang rumiyin wontên 24. Têtiyang ingkang botên nyambut damêl wontên 60.000.

--- 1177 ---

Sang Gandi tuwin ing bab padhami.

Bombai 3 Sèptèmbêr (Aneta-Nipa). Para juru angrêmbag padhamèn sampun pinanggih kalihan Sang Gandi tuwin nyonyah Naidhu wontên pakunjaran ing Ponah, ananging katingal cabar ing damêl. Nanging wontên pawartos, ing bab rêrêmbagan kalihan Sang Gandi badhe kalajêngakên, ewadene umumipun ing ngakathah, amastani badhe cabar.

Nyêpêngi golongan abrit.

Constatinopel 3 Sèptèmbêr (Aneta-Nipa). Wontên tiyang 30, wontên ingkang sêtudhèn, propesor tuwin bêrah sami dipun cêpêng, jalaran sami golongan komunis. Sadaya wau sami kadakwa ambêbujuk dhatêng rakyat golongan warni-warni, tuwin kadakwa adamêl tuntunan sêsambêtan kalihan dhèrdhê intêrnatsional. Tuntunan ingkang sakalangkung wigatos wau pinanggih wontên ing Turki. Têtiyang ingkang kadakwa sami kacêpêng wontên ing Angora, tuwin ing Zongouldak, têlênging kabudidayan arêng sela.

Eropah

Kawruh enggal

Parijs 28 Agustus (Aneta-Nipa). Expeditie băngsa Prancis sampun bidhal dhatêng sagantên pasir Saharah, badhe nindakakên cobèn-cobèn, awit miturut kawruh, sagantên pasir wau anutupi talaga, bilih kapompa, sagêd ugi ngêdalakên toya, saha kenging kangge ulah siti.

Hawa bêntèr.

Londen 29 Agustus (Aneta-Nipa). Gunggunging tiyang tiwas ingkang jalaran saking kataman hawa bêntèr wontên 30. Ing kitha Londen têrus bêntèr, lêksan tiyang ingkang badhe lêrêm dhatêng sanès pulo, tuwin lêksan ingkang sami adus wontên ing lèpèn Thame ing wanci dalu.

Berlijn 29 Agustus (Aneta-Nipa). Hawa bêntèr tansah karaos wontên ing Eropah. Kathah bawah Jêrman ingkang tèrmomètêripun 35 grad. Pabrik Inggris tuwin Sêpanyol kathah ingkang tutup, jalaran saking botên tahan hawa bêntèr.

Nagari Walandi.

Tuwan Haji Salim badhe wangsul.

Den Haag 29 Agustus (Aneta-Nipa). Wontên pawartos, bilih Tuwan Haji Salim, ing têngah-têngahanipun wulan punika badhe wangsul dhatêng Indhonesiah.

Pawartos saking Administrasi.

Lêngganan nomêr 3050 ing Purwarêja, M.N. Sala. Wisêl f 4.50 sampun katampi. Lêpat kula dene ingkang mêsthinipun kangge abn. No. 3181 punika, kalêbêt dhatêng pambayaranipun tiyang sanès ingkang nomêr lênggananipun mèh sami. Sapunika sampun kalêrêsakên, ananging abn. No. 3181 botên sagêd tampi Kajawèn nomêr 57 dumugi 62 awit sampun têlas. f 1.50 kalêbêtakên bayaran wulan Ogustus, dumugi Oktobêr 1930, dados Juli botên kapetang dados lêngganan. Sampun kirang ing pamêngku.

Lêngganan nomêr 680 ing Jêmbêr. Kula aturi maos wangsulan saking administrasi kawrat ing Kajawèn nomêr 69.

Lêngganan nomêr 3305 ing Mayong. Wisêl f 1.50 ingkang nêmbe kula tampi punika tumrap ing wulan Agustus dumugi Oktobêr, dados kaping 1 Nopèmbêr panjênêngan kêdah mêwahi f 1.-, cêkap ing taun punika.

Wara-wara Prêlu Kawaos

Putra wajib ajrih tuwin ambangun turut dhatêng rama. Makatên ugi rama, inggih wajib kêdah ngêmong lan anglêgani putra. Dados manawi wontên panêmbung: pak, bok inggih lêngganan Kajawèn, punika wajib dipun pituruti.

Panyuwunan ingkang kados makatên punika botên anèh, awit wêdalipun Kajawèn ing wulan ngajêng punika, dipun wêwahi waosan lare, ingkang badhe damêl: bingah, wêkêl tuwin mungkuling lare.

Dene para lêngganan lami, kados putranipun botên mawi ngawontênakên panêmbung makatên, awit ingkang rama tamtu lajêng ambayar rêgining Kajawèn kuwartal ingkang kaping 4 kemawon.

--- 1178 ---

Wêwaosan

Sêrat Ramayana

12.

[Pocung]

putraningsun sira ywa puguh ing kayun | yogya umèngêta | [...] |[6] turutana karsane kulup Barata ||

aywa [...] | [...] | ngugêmi pangucap | ingkang wênang o[...] | iku kulup sira yogya ngèlingana ||

lan wus patut kalamun sira miturut | ature Barata | kang wus atata tiniti | kang tinêmu atêtêp tanpa rubeda ||

mung tumungkul Sang Rama nuli sumundhul | aturira cêtha | dhuh ibu salwiring gati | [...] ||

ingkang ibu nulya ngambali [...] | [...] | sanggyanira wus miranti | songsong gora [...] ||

nanging tuhu Sang Rama datan mituhu | wê-[...] | wangsul datan antuk kardi | gêgêlakan wus praptèng pra[...] ||

têmah tuwuh Sang Barata datan ewuh | arsa [...] | mrih rahayuning nagari | awit nyata tan samar karsaning Ra[ma] ||

nulya nyamun ngagêm kapandhitan sampun | lan nulya a[...] | tan têbih saking nagari | dyan tumindak sacarèng mêngkoni pra[ja] ||

kanthi dhawuh warata aparing wêruh | wruha sanggyanira | kala [...] Ayodya sami | yèn samangkya ingsun makili narendra ||

dene iku canela agêm sang prabu | dèn trapna kang mapan | nèng kering songsong narpati | angantia kongsi praptane Sang Rama ||

awit iku kang jati narendra tuhu | misesa Ayodya | poma dèn samya nuhoni | dhawuh ingsun marang sira sanggyanira ||

pan wus lulus sadaya kang wus kawuwus | nênggih Sang Barata | têtêp dènira [...]kili | lumastari manis tanpa sambekala ||

VI. Sang Rama ginodha ing rasêksi.

[Dhandhanggula]

saunduring ibu miwah ari | têmah tuwuh ing cipta Sang Ra[ma]/ datan têntrêm panggalihe | nulya bidhalan laju | anilar kang asrama nguni | lampahira katiga | samya runtung-runtung | analasak wanawasa | ingkang dahat rungkut atanapi wêrit | kèbêkan ing bêbaya ||

Sang Laksmana dènira lumaris | anèng ngarsa mêmiyak mèt marga | amung murih sakecane | tindakira sang ayu | kang satuhu asuku ringkih | aywa kongsi angidak | ri-êri kêmarung | dene sang satriya Rama | anèng wuntat rumêksa pring[ganing mar]gi | kang tan kêni kinira ||

lampahira sang kaswasih [...] | nulya prapta ing wana Dhandhaka | samya raryan sadayane | Jatanara ing ngriku | wana agung dahat awêrit | kèbêkan ing raksasa | kang tan budi ayu | ananging ugi tan kirang | para wiku kang anggêntur manguntèki | datan pêgat mêmudya ||

duk samana sawijing ari | apan wontên rasêksa kawuryan | marêk ngarsèng abinage | katon arsa ngrêridhu | warnanira dahat ngajrihi | saryya gumujêng latah | tan sarănta nêmpuh | ambopong mring Dèwi Sita | datan pisan raksasa samar ing wèsthi | Dèwi Sita binêkta ||

nanging datan kongsi praptèng têbih | kang raksasa kêni tinututan | ing Sang Rama lan arine | têmah kêni rinêbut | dahat sukur Sang Sita Dèwi | têmahan kang raksasa | winisesa rampung | tan pisan măngga puliha | ing wêkasan têtêp adêdunung katri | anèng wana Dhandhaka ||

dènnya manggèn madyaning wanadri | pan pinetang wus sadasa warsa | dene salami-lamine | dènnya samya dêdunung | datan kêndhat anggung angalih | ngupaya kang pandhita | kang ingaran punjul | katri anggung puruita | datan pêgat winulang ing para rêsi | kanthi suka pirêna ||

lan sanyata Sang Rama lan ari | ing salami atindak rumêksa | para tapa rahayune | anggung nanggulang kewuh | kang tumêmpuh para maharsi | têmah têntrêm sanyata | lulus ing sadangu | dadya ing kaananira | satriya dwi daya-dinayanan sami | lawan para pandhita ||

ing kalane nuju măngsa ratri | Dèwi Sita anggung lênggah pêrak | datan kêndhat mirêngake | wêwulanging pra wiku | rinaos trus tumanêm galih | dene ari Laksmana | sumadhia saguh | alêlados maring raka | lan sang dèwi tan pisan anguciwani | umèngêt kadang mudha ||

lan wus sampat dènnya nyadhiyani | wisma ingkang măngka panglêrêman | ing raka miwah garwane | wismanira winangun | dahat raras tan nguciwani | nèng têpining narmada | Godhawari mungguh | Sang Rama dahat karênan | marma dènnya adêdunung kongsi lami | dening linut ing suka ||

duk samana nuju wanci enjing | amarêngi ing măngsa katiga | raos atis sadayane | sang kaswasih katêlu | apinuju lênggahan sami | nèng sajawining wisma | Sang Rama amuwus | anggênu salwir lêlakyan | kang kapungkur tanapi ngraosi ugi | kang arsa linampahan ||

mila mangkya Sang Rama anggusthi | dening emut dènnya tilar praja | wus cakêt kawêkasane | duk samana winuwus | pan kawuryan wontên rasêksi | langkung ing cakêtira | duk yaksi andulu | marang sang satriya Rama | ing sakala kakênan kandhuhan brangti | nulya marêk Sang Rama ||

wusing cakêt umatur rasêksi | kaparênga Sang Rama anilar | maring kang garwa ing mangke | dene sanyatanipun | garwanira anguciwani | kêra datanpa rupa | ing wêkasanipun | nuli parênga anggarwa | mring rasêksi lan parêng jumênêng aji | wontên wana punika ||

duk umirêng aturing rasêksi | ing panggalih Sang Rama tan rêna | nanging tan katon sêmune | malah wahyaning wuwus | linut gujêng arasa manis | amung jatining karsa | tan pisan panuju | kang yaksi ing sanalika | dahat krodha anaut marang sang putri | apan arsa dèn măngsa || (Badhe kasambêtan)

--- [1179] ---

 

---

1	băngsa. (kembali) băngsa.
2	Padhasaran. (kembali) Padhasaran.
3	linangkung. (kembali) linangkung.
4	§ Bab kăndha janturan punika, redhaksi namung anglugokakên kemawon, namung mêwahi sakêdhik nêgêsi kados ingkang kawrat ing Kajawèn nomêr 71, amargi botên dipun têgêsi. Red. (kembali) § Bab kăndha janturan punika, redhaksi namung anglugokakên kemawon, namung mêwahi sakêdhik nêgêsi kados ingkang kawrat ing Kajawèn nomêr 71, amargi botên dipun têgêsi. Red.
5	bilih. (kembali) bilih.
6	Naskah rusak. (kembali) Naskah rusak.