Kajawèn, Balai Pustaka, 1930-09-27, #566

Ăngka 78, 3 Jumadilawal Taun Jimawal 1861, 27 Sèptèmbêr 1930, Taun V

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1243] ---

Ăngka 78, 3 Jumadilawal Taun Jimawal 1861, 27 Sèptèmbêr 1930, Taun V

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Ngobrol ing Dintên Sabtu

Bab Pambêkaning Tiyang

Kados sampun nami limrah, bilih wontên tiyang gumêdhe utawi dhiri, punika lajêng wontên ingkang mastani: wah, pambêkane kathik kaya bêndara gêdhe, utawi: pambêkani kaya jendral. Mênggah tuwuhipun ucap-ucapan ingkang kados makatên wau, kintên kula, bokmanawi jalaran priyantun luhur, punapadene jendral punika kajèn kèringan tuwin tansah kinurmatan dening para bawahipun, amila manawi lajêng sami kagungan pambêkan luhur, pancèn inggih sampun pantêsipun. Nanging mênggah sajatosipun, priyantun ingkang pancèn luhur, utawi ingkang apangkat jendral punika jêbul malah alus, botên kagungan panggalih ingkang gumêdhe punapadene kêmlungkung. Nanging ingkang gadhah wêwatêkan tigang prakawis wau, têka malah priyantun ingkang namung anylêkuthik-anylêkuthik kemawon. Dados ucap-ucapan: pambêkane kaya dara gêdhe utawi kaya jendral, punika mênggahing raos kula kalintu, ingkang mathuk kados-kados: pambêkane kaya dara carik, utawi: kaya mandhor têbu, upaminipun, ewasamantên kula mêksa botên wani maibên utawi anglêpatakên, bilih wontên carik utawi mandhor têbu gadhah manah dhiri utawi gumêdhe. Awit manawi badanipun botên dipun dhirèk-dhirèkakên, dipun unggul-unggulakên, utawi dipun pêtèntèng-pêtèntèngakên, rak badhe lajêng kasilêb babar pisan, badhe botên wontên ingkang nyumêrêpi, bilih sakêdhik-sakêdhik anggadhahi pangkat. Dados anggènipun andhirèkakên badanipun wau, murih sagêda dipun ajèni ing tiyang.

Ingkang makatên punika rak botên beda kalihan tingkahipun sawênèhing Walandi, ingkang naminipun Walandi, nanging wujudipun Pak Krama, punika solah tingkahipun inggih tansah dipun walandèk-walandèkakên, manawi wicantên, sanadyan wicantên cara Jawi, inggih mawi dipun sêsêl-sêsêli pisuh cara Walandi, mênggah pikajênganipun botên sanès supados dipun wastanana Walandi saèstu, lan kajèn kados Walandi.

Amangsuli atur kula ing ngajêng, bilih priyantun luhur utawi para ingkang apangkat inggil botên kagungan panggalih gumêdhe, ing ngriki kados wontên gunanipun ngandharakên tuladan sawatawis, inggih punika kados ing ngandhap punika:

Ing satunggiling dintên swargi Jendral Washington, inggih punika satunggiling băngsa luhur linangkung, kenging dipun wastani ingkang nyakal-bakali karajan Amerikah, nuju tindak-tindak turut margi. Ing ngriku ngawuningani satunggilipun kopral angumêndhiri saradhadhu sawatawis angangkat barang. Sanadyan saradhadhunipun sami ngêtogakên kêkiyatanipun, nanging barang wau botên sagêd kangkat, dene kopral wau ngêmungakên ngumêndhiri kemawon, botên pisan-pisan tumut ambantu ngangkat. Sarêng swargi Jendral Washington andangu sabab-sababipun dene kopral wau botên angrencangi, pun kopral ingkang botên sumêrêp bilih ingkang andangu punika pangagêngipun ingkang inggil piyambak, kanthi ngungalakên dhadhanipun amangsuli makatên: Lo, kula punika pangkat kopral, dados sanès wajib kula tumut angkat [ang...]

--- 1244 ---

[...kat] junjung. Tanpa ngandika malih Jendral Washington lajêng lukar rasukanipun saha ambantu ngangkat barang wau.

Măngga ing ngriki rak cêtha wela-wela, bilih ucap-ucapan: pambekane kaya jendral, botên mathuk babarpisan, malah ingkang katingal melok, kados-kados: pambêkane kaya kopral. Conto malih:

Ing satunggiling wêkdal, swargi Prabu Frans Josef nata ing Ostênrik, nitih kareta badhe kondur ing kadhaton kala punika kalêrêsan jawah. Wontên ing têngahing margi kreta nata wau dipun êndhêgakên dening satunggilipun sêrsan ingkang mêntas jagong wontên ing griyaning mitranipun. Ing sarèhning jawah, ing măngka sêrsan wau manggangge sarwa sae, kuwatos, bilih panganggenipun risak dening kajawahan, amila lajêng gadhah panêmbung dipun lilanana tumut numpak wontên ing karetanipun, nanging botên nyumêrêpi, bilih ingkang nitih kareta punika sang nata piyambak. Kanthi rênaning panggalih sang nata amarêngakên pinuwunanipun sêrsan wau, sarta salajêngipun lajêng numpak sêsarêngan kalihan sang nata. Mênggah lajênging cariyos botên prêlu kula andharakên, ing ngriki kula namung badhe ambuktèkakên malih, bilih ucap-ucapan ing nginggil botên cocog. Conto ingkang kaping tiga, kados inggih botên wontên awonipun dipun wrat ing ngriki, inggih punika makatên:

Ing satunggiling dintên Sang Prabu Emmanuel nata ing Portêgal tindak ambêbêdhak mênjangan sarana nitih titihan, kala rame-ramenipun ambujêng, dilalah sang nata kêpisah kalihan para pêndhèrèkipun. Salêbêtipun sang nata ngupados margi wau, lajêng pinanggih kalihan satunggiling tiyang tani. Sarêng sang nata andangu margi, tiyang tani ingkang botên sumêrêp bilih ingkang andangu punika sang nata piyambak, sagah andhèrèkakên, nanging kaparênga numpak wontên ing pêngkêranipun sang prabu, saha lajêng kaparêng. Wontên ing margi tiyang tani anglairakên pikajênganipun bilih kêpengin sumêrêp dhatêng ratunipun. Sang nata ugi lajêng andhawuhakên, têmtu badhe sagêd sumêrêp, yèn mangke sagêd pinanggih kalihan para pandhèrèkipun sang nata, inggih punika tiyang ingkang dipun urmati sangêt, punika sang nata ingkang sajatos. Botên watawis dangu sang nata tuwin tiyang tani wau pinanggih para pandhèrèk nata saha sang nata, inggih lajêng kinurmatan punapa mêsthinipun. Kala punika sang nata lajêng andangu dhatêng tiyang tani, punapa samangke sumêrêp sintên natanipun. Tiyang tani lajêng amangsuli makatên: Ing sarèhning ingkang kinurmatan ing tiyang kathah punika panjênêngan tuwin kula, salah satunggal têmtu ingkang jumênêng nata, manawi botên panjênêngan inggih kula.

Nitik cariyos têtiga kasbut nginggil, ing ngriku cêtha, bilih priyantun ingkang luhur sayêktos punika malah botên kagungan pambêkan punapa-punapa, ingkang anjalari botên cocogipun ucap-ucanap[1] pambêkane kaya bêndara gêdhe.

Maos irah-irahan kula punika, têmtunipun wontên ingkang mèsêm sajak maibên, ing batos angandika makatên: yak, sing dijupuki kok priyayi-priyayi gêdhe sing mrojol saka pathokan. Sing kaya ngongo kuwi sèwu rak ora ana siji, bok dèn bèine Pênthul kuwi andêlêng kiwa têngêne, rak iya isih akèh bae priyayi gêdhe sing panbêkane kaya putrane bêndara Malaekat Jabarail, rumaose bisa anjabut nyawa. Pambêkane tumrap sangisore, ora ngêmungake kaya sêmut bae, malah kaya mrutu. Nèk dibukaki topi sarta didhodhoki, apa manèh mangsuli bukak topi krêsaa, nganthuki bae mêksa rada aras-arasên. Malah aku dhewe wis tau ngalami, kêpêthuk priyayi gêdhe aku banjur grok andhodhok kuwi aku ora digape babarpisan, sing dilirik jêbul malah jaritku. Apa manèh yèn disowani, sanadyan lagi kabênêr ora barang-barang, wong sowan jam pitu, iya kalakon dipanggihi jam 11 têmênan. Hara, nèk kaya ngono kuwi, anane ucap-ucapan: pambêkane kaya priyayi gêdhe apa ora mathuk bangêt.

Pangandika ingkang makatên punika pancèn inggih lêrês. Sakathah-kathahipun priyantun agêng, têmtunipun inggih wontên ingkang sok botên ngopèni dhatêng kurmatipun tiyang, nanging ingkang dados andhap kêdah ingkang agêng koma-komanipun, tuwin panjang pamanahipun, angèngêtana bilih priyantun agêng punika kathah ingkang dipun panggalih, kathah ingkang dipun raosakên, ngantos asring kasupèn punapa-punapa, tuwin botên nguningani barang-barang utawi wêwujudan ingkang pating jênggunuk. Dados beda kalihan pandakwanipun tiyang, bilih sawêg mêndêm dening pangkatipun.

Samangke pamanahipun tiyang andhap, ingkang ngrumaosi botên sênêng, bilih panganggenipun dipun priksani dening priyantun agêng, lo, punika rak nama anèh. Bok inggih dipun manah, sanadyana priyantun agêng kados punapa, rak inggih nama manusa, têgêsipun, botên beda kalihan tiyang limrah, ugi anggadhahi hawa kapengin. Sintên ingkang sumêrêp, bilih anggènipun priyantun agêng amriksani sinjang ingkang panjênêngan agêm wau, sajatosipun kapengin kagungan sinjang ingkang makatên punika, dados tumrapipun tiyang andhap, botên mêsthinipun kok lajêng mangkêl utawi gadhah raos ingkang botên sakeca, nanging wajibipun inggih kêdah ingkang sênêng utawi ingkang agêng manahipun, dados botên beda kadosdene manawi panganggenipun dipun lirik dening tiyang èstri ingkang ambalindrik. Măngga, punapa punika botên sênêng ajingklak-jingklak.

Sapunika sowan priyantun agêng jam 7, nanging sagêdipun kapanggih jam 11. Lo, punika băngsa andhap inggih botên kenging sêrik, ananging kêdah ngèngêtana, bilih priyantun agêng punika kathah padamêlanipun tuwin kathah têtanggêlanipun. Sanadyan katingalipun botên barang-barang, nanging botên kenging kadakwa manawi sawêg nganggur. Awit padamêlanipun priyantun agêng punika botên amung sarana ebahing saranduning sarira kemawon, nanging ingkang awrat sangêt rak panggalihanipun. Tiyang ingkang botên mangrêtos, manawi sumêrêp priyantun agêng lênggah kursi piyambakan angadhêpakên unjukan wedang sapacitanipun, punika mêsthi amastani sawêg nganggur, nanging sajatosipun [sajatosi...]

--- 1245 ---

[...pun] botên makatên, bokmanawi kala punika malah sawêg nyambut damêl rêkaos, nanging ingkang nyambut damêl sanès saranduning badan, ngêmungakên panggalihanipun, inggih punika upaminipun amanggalih: murih enggalipun pundhat pajêging tiyang bawahipun, pambudidaya icalipun mênthèk, saening tumindakipun panacah jiwa, lan sasaminipun, sarta sampun kasupèn anggènipun ugi manggalih: wanci giliripun dhatêng ampil-ampil ingkang wontên ing dhusun-dhusun.

Nitik kathahipun padamêlan têtanggêlan tuwin punapa-punapa ingkang tansah dados panggalihanipun, dados inggih botên kenging dipun paibên, bilih priyantun agêng punika sok lajêng kagungan tindak inggil. Lan mênggahing pamanggih kula, kados sampun mêsthinipun, bilih priyantun agêng punika kêdah kagungan panggalih gumêdhe, nanging gumêdhenipun wau inggih sampun ngantos kêladuk. Awit manawi priyantun agêng babar pisan botên kagungan gumêdhe, kula kuwatos manawi lajêng kathah tiyang sami sowan prêlu ... ngampil bêtah.

Pênthul.

Raos Jawi

Raosing Katêntrêman

[Dhandhanggula]

yèn ginagas kongsi tanpa manis | jroning donya kêbak kasusahan | kang tanpa ana pedhote | sanggyèng suka kang thukul | mung araras kadi nyêlani | mokal mawèh karênan | kang arasa dangu | nanging tumamaning duka | mung tumanêm kadi tan pisan ngoncati | katrêm salaminira ||

yèn rinaras rasaning ngaurip | sèwu lăngka lêga nglakonana | saking janma rumasane | salami mung winasuh | marma anggung ngêsah kêpati | sêsambat tanpa kêndhat | kadi lumuh idhup | nanging upama katêkan | kawasaning pati tan pisan kadugi | maksa minta samaya ||

datan pisan kêni dèn ugêmi | dènnya anggung sambat ngaruara | kadi nutuh kawasane | Hyang Ingkang Maha Luhur | ingkang sipat murah lan asih | salami tan sulaya | mandum suka bêndu | kang tuwuh kadi pininta | linantaran ing solahira pribadi | kang tan rinasa janma ||

pindhanira janma ingkang miskin | kang pininta mung amrih kêtêkan | kacukupa ing butuhe | wusing tinêmu cukup | ciptanira ing nguni lali | tumuli minta donya | kang agung sagunung | prandene wusing katêkan | saya bingung tan pisan marêmi ati | malah anggung rêkasa ||

saya amung uwas lan kuwatir | yèn kêgêmpil donyane samrica | sakalangkung panggrantêse | ciptanira ing kalbu | datan beda donya gung alit | lamun kalong rêkasa | manjing balung sungsum | awit ajining kadonyan | ingatasing janma kang tinitah sugih | sadaya sarwa cêtha ||

dadya nyata tan marêm ing ati | nadyan sugih mung ngrasa kuciwa | saya kang pangawak kere | mung tansah kêbak sêbut | batin nangis saari-ari | sabarang kang sinêdya | mung tinêmu luput | marma ing cipta tan kêndhat | mung rumasa dènnya tinitah mung pinrih | sangsara sabên dina ||

kang mangkana yèn pinikir titi | dahat ewuh pakewuh kang ana | kabèh tan ana bêcike | nanging sajatinipun | wosing sêdya ingkang dèn udi | tarlèn janma mung nêdya | ngudi sukèng kalbu | mung cakira beda-beda | lan kang nyata sawusing bangkit pinanggih | mêksa maksih sulaya ||

awit suka kang tansah dèn udi | datan dunung manjing katêntrêman | anggung santosa ginawe | jagad arsa dèn êluk | mrih sambada rinêgêm nuli | ingudi lan dêdalan | kang ewuh tan tutug | adhakan kêsambekala | kalanira tumindak mung ngrumasani | katêkan kang sinêdya ||

măngka lamun pinikir [pi...]

--- 1246 ---

[...nikir] sajati | kang ingaran suka kang sanyata | tan pisan kêni ginawe | lan tan kêni tiniru | kadi dongèng janma kaswasih | malarat nandhang wuta | kang mangkan tuhu | tumrap sawanganing liyan | mung anarka tinitah mêmêlas asih | sèwu papa sangsara ||

[Grafik]

parandene parênging Hyang Widhi | janma ingkang tinitah mangkana | tan kêndhat asuka gêdhe | anggung lungguh ing salu | lan angrêbab raras trarangin |[2] lir tan pisan anggagas | mring sêkêling kalbu | malah sinambi sêndhonan | ngrumasani donya wus kêbak dèn goni | rasa sênêng sakeca ||

duk samana nuju wanci enjing | kalanira kaki wuta ngrêbab | karawuhan pyayi gêdhe | nulya alon andangu | lah ta gene sirèku kyai | ambêgira kawasa | lir kawawa mêngku | ingsun kang pangkat nayaka | maksih darbe kasusahan angluwihi | mikir ayuning praja ||

kaki wuta alon amangsuli | kanthi sèlèh rêbab nèng pangkonan | o makatên ing wadose | sampun limrah tinêmu | janma ingkang tinitah luwih | mêngkoni kawibawan | tan lyan ciptanipun | anggung dinamêl rêkasa | yèn kawasa jagad arsa dèn dhèwèki | dening sarwa kaduga ||

beda lawan ulun janma miskin | lan tinitah netra kalih wuta | yêkti rupak jajahane | nanging Hyang Maha Agung | tansah mulat maring kaswasih | wusana ulun angsal | panarimah nutug | saking tan kuwat anggagas | kamulyaning donya kang dahat mengini | kang dèn kajêngkên janma ||

cipta ulun anggung anêrusi | ing samăngsa ulun nuju ngrêbab | mring bawana ngantos supe | kados wus nunggil kumpul | ulun pèjèt wontên dariji | jroning tyas ing sakala | raos tumalawung | mung kèbêkan raos suka | langgêngira tansah lumintu nabêti | tan wontên kang sumêla ||

inggih sawêg paduka puniki | kang nyênyêla ngêndhêg janma suka | lah tuwan lajênga age | sampun mawi anyaru | agêngipun ewa ing galih | awit ing raos kula | datan pisan gumun | dhatêng wibawèng nayaka | kang salami mung tansah kasandhung sêdhih | sampun kula sumăngga ||

wusing ngucap nulya ngrêbab malih | sêsêndhonan nganyut-anyut driya | prayagung kang mirêngake | nulya ngarjitèng[3] kalbu | nyata luwih sênênging ati | ngasorkên sukaningwang | dene jatinipun | suka lan sênênging liyan | datan kêni tinelad liyaning janmi | kalamun durung prapta ||

--- 1247 ---

Jagading Wanita

Terong Walandi

Terong walandi punika sawênèhing tiyang amastani terong mènèk, awit wujuding wit-witanipun agêng, ngantos kenging dipun pènèk. Yèn katanêm wontên ing tanah parêdèn (asrap) gêsangipun langkung sae tinimbang wontên ing ngare. Ingkang katanêm wijinipun, sarana kaipuk rumiyin, ing tanah parêdèn sagêd gêsang ngantos têtaunan.

Wohipun saèmpêr sawo nanging ragi agêng, ingkang taksih nèm warninipun abrit ijêm, manawi sampun sêpuh jêne abrit, sawênèhipun biru, gunanipun kadamêl jênang (sêlei) utawi dipun sêtup, patrapipun makatên:

Milihana terong ingkang sêpuh-sêpuh rumiyin, manawi sampun kathah lajêng kaoncekan kulitipun ayam, sampun ngantos kêkandêlên, awit ingkang kaalap namung dagingipun. Punika kaumbah rêsik, dipun sigari, daging lan isinipun kapisah-pisah, lajêng kagodhog ingkang ngantos mumut. Panggodhoging isi ingkang taksih katutan daging dipun piyambakakên, punika yèn sampun mumut kasaring mawi kalo, dados pun isi kantun dagingipun lonyoh kalêlêbêtakên[4] ing panggodhogan daging dados satunggal. Ing ngriku lajêng kaêntas saha kasaring malih supados tuntas toya godhoganipun, sasampuning tuntas lajêng kacêmplungna ing godhogan gêndhis pasir ingkang sampun mèh gumlali, lajêng kaudhêg tanpa kèndêl murih botên ngintip, mila latunipun kêdah antèr, botên kenging kagêngên, langkung utami ngangge latu arêng, ing ngriku katètèsana lisah ingkang sagêd ngawontênakên gănda eca tumraping têtêdhan, upami mawar, mlathi utawi sanèsipun, sasampuning kêkêt aplikêt, lah punika sampun nama jênang, kenging kangge dhahar roti tawar, raosipun lêgi. Nadyan kangge isèn-isèning têtêdhan băngsa bankèt sanèsipun inggih prayogi.

Wondene manawi kadamêl kaluwa, nadyan tanpa kasaring kenging kemawon, sasampunipun dados oncekan sadaya lajêng kacêmplungna ing godhogan gêndhis ingkang sawatawis kathah toyanipun, janji sampun matêng terongipun, kenging kaêntas, nama kaluwa utawi manisan terong walandi. Prayoginipun malih pangêntasipun manawi gêndhis sampun kumrambut, sasampuning asrêp kalêbêtna ing lodhong, watawis sadintên sadalu gêndhis sampun rumasuk, saya dangu saya anglêg.

Nirrasa.

Kêpanjèn.

--- 1248 ---

Kawruh Sawatawis

Bab Sêsêbutan

Sambêtipun Kajawèn nomêr 77.

Dados têlas-têlasaning sêsêbutan radèn, manawi cara ing Surakarta (wêwaton ing sêrat Raja Kapa-kapa) amung dumugi grad V, inggih punika warèngipun ingkang jumênêng nata Jawi. Ananging kangge cara Ngayogyakarta sêsêbutan radèn wau tanpa têlas, tanpa watês, sok ugi taksih gadhah aluran kalihan ingkang jumênêng nata taksih kawênangakên ngangge sêsêbutan radèn. Mênggah sababipun beda-bedaning wêwatonipun sêsêbutan ing Surakarta kalihan Ngayogyakarta wau sabab saking punapa kula botên sagêd ngaturakên, awit tumrap karajan Kajawèn ing Ngayogyakarta kula dèrèng anyumêrêpi wêwatonipun ingkang sayêktos.

Awit saking punika, sarèhning wêwatoning sêsêbutan punika amêndhêt saking nalurining nata Jawi, ing măngka kawontênanipun samangke krajan Kajawèn ingkang kagungan paprentahan piyambak utawi kadarah piyambak wontên sakawan, inggih punika: ing Surakarta Kasunanan lan Mangkunagaran. Ing Ngayogyakarta: Kasultanan lan Pakualaman. Sakawan wau sami kagungan wêwênang piyambak-piyambak ingatasing sêsêbutaning para darahipun, tăndha yêktinipun ingkang kasat mata: ing Kasunanan Surakarta radèn amung dumugi grad V, nanging ing Ngayogyakarta tanpa watêsan, ugêr taksih wontên aluraning darahipun ingkang jumênêng nata, taksih kawênangakên ngangge sêsêbutan radèn.[5] Ingkang makatên wau saiba langkung prayoginipun saupami bab wêwatoning sêsêbutan punika kadamêl sami kemawon. Kajawi anggampilakên ingkang sami kagungan aluran, inggih anggampilakên ugi panganggêping tiyang, tur ngiras manunggilakên kêdarahanipun utawi lajêng nyirêp rêmbag ingkang tundonipun amung cêngil-cinêngilan.

Mirid kawontênanipun sêrat asal-usul punika tumrap kadarahanipun krajan Jawi sakawan wau tansah manunggil anggadhahi aluran darah nata Jawi, măngka lajêng wontên wêwatoning sêsêbutanipun beda-beda, punika ingatasipun kawontênan samangke ing sêmu ragi kirang mungguh.

Saking èngêt kula, ing ariwarti Sêdyatama sampun nate angêmot rêmbag-rêmbagipun para darahing Kasunanan Surakarta, inggih angrêmbag bab bedaning sêsêbutan punika, punika sakalangkung sèwu jumurung saupami rêmbag-rêmbag wau kalajêngakên ingkang ngantos wontên karampunganipun ingkang absah, prêlunipun kula sadaya lajêng badhe gampil anggèn kula ngênut, botên tansah atawang-tuwang kados samangke punika. Kauningana, kêlacuting tindak utawi patrap punika sampun tamtu anjalari ing kalêpatan, [kalê...]

--- 1249 ---

[...patan,] makatên upaminipun: dupèh sampun sarwa-sarwi kasamêktan ing sadayanipun, dhasar pantês kalihan sawang-sawungipun, adhakanipun ingkang kinajêngakên punika mundhut ingkang langkung samêsthinipun, sanès radèn mundhut kasêbut radèn, sanès radèn mas mundhut kasêbut radèn mas, sanès radèn ayu mundhut dipun sêbut radèn ayu, sanadyan kados makatên punika sanès barang-barang, gumantung ingkang purun nyêbut, ewadene tumraping panganggêp ing sakalih-kalihipun inggih mêksa kirang prayogi. Punapa malih tumraping băngsa ingkang ngandhap panggenanipun, punika wontênipun namung èwêd lan pakèwêd.

Saking pamanggih kula bab sêsêbutan punika babagan ingkang prêlu tuwin gawat ingatasipun tatakrama Jawi, amargi unggah-ungguhing basa, êmpan papaning pamicara, punika ingkang tamtu dados pêpucukaning rêmbag, sêsêbutanipun rumiyin, măngka wêwatoning sêsêbutan Jawi badhe ical tanpa lari, saiba badhe kados punapa patraping tatakramanipun băngsa Jawi, punapa inggih badhe wontên kawontênan upami barang: wêsi dadi êmas.

Botên langkung kula angaping kalihi atur kula kasêbut nginggil, bokmanawi wontên kalintunipun panjurung kula wau mugi kaapuntêna. Awit kula namung mligi ngaturi ular-ular bab wêwatoning sêsêbutan ingkang kasêbut ing sêrat Raja Kapa-kapa. Ing sêrat Raja Kapa-kapa ugi taksih wontên sêsambêtaning sêsêbutanipun pawèstri ingkang sanès darahing nata ananging ingkang lajêng kagarwa dening darahing nata, manawi taksih kagalih prêlu botên awrat kula anyuplikakên lajêng kula pisungsungakên ing kalawarti Kajawèn.[6]

Panjurung

Paribasan

Mêndhêm Jêro Mikul Dhuwur

Sampun kalêbêt limrah, tiyang punika yèn gadhah anak taksih alit sok dipun kudang, jêr wontênipun kudangan punika dados karêmênanipun tiyang tumrap dhatêng anak. Dene kudangan wau limrahipun miturut punapa padamêlanipun tiyang sêpuhipun lare, kados ta: băngsa bakul, ngudang dhatêng anakipun sagêda dados juragan, băngsa tukang, sagêda dados bas, makatên sapiturutipun.

Kudangan kados ingkang kula aturakên ing nginggil punika, tiyang ingkang ngudang têmtu mangrêtos dhatêng pikajênging kudanganipun. Nanging wontên tiyang ngudang dhatêng anak ingkang piyambakipun dèrèng têmtu mangrêtos dhatêng kajênging kudanganipun, inggih punika: kudangan mawi têmbung: mêndhêm jêro mikul dhuwur. Kula kêrêp pitakèn dhatêng tiyang ingkang mêntas ngudang anakipun makatên punika ing bab kajênging kudanganin.[7] Dene wangsulanipun, [wangsu...]

--- 1250 ---

[...lanipun,] kok beda-beda, wontên ingkang mangsuli, anak ingkang sagêd mêndhêm jêro mikul dhuwur punika, anak ingkang sagêd ngagêngakên anggènipun milujêngi, wiwit tilaripun tiyang sêpuh dumugi sèwu dintênipun. Sawênèh wontên ingkang nêgêsi yèn anak ingkang sagêd mènsiyun tiyang sêpuhipun nalika jompo, tuwin warni-warni malih. Nanging yèn kamanah dèrèng sagêd gathuk kalihan têmbung mêndhêm jêro mikul dhuwur. Malah wontên ingkang mangsuli, yèn anggènipun ngudang punika namung tiru-tiru tiyang sanès kemawon. Pramila inggih kêrêp kemawon, ing pajagongan wontên tiyang èngkèl-èngkèlan, pabên bab prakawis punika, kabêkta saking anggènipun ngantêpi pamanggihipun piyambak-piyambak.

Amargi saking kêrêp kula sêmêrêp tiyang pabên prakawis punika, kula kapêksa badhe nglairakên pamanggih kula piyambak ing bab punika wontên ing ngriki, dene lêrês lêpatipun pamanggih kula punika, nyumanggakakên dhatêng para maos, nanging kados inggih botên wontên awonipun saupami pamanggih kula punika dipun agêm sadhèrèk ingkang sampun nate nampi kudangan: mêndhêm jêro mikul dhuwur.

Têmbung mêndhêm lan mikul punika wontênipun ing kudangan atêgês nyimpên lan angluhurakên. Dados anak ingkang sagêd mêndhêm jêro mikul dhuwur punika, anak ingkang sagêd nyimpên awonipun lan angluhurakên drajating tiyang sêpuhipun ingkang sampun pêjah. Awit tiyang ingkang sampun pêjah punika taksih sagêd katingal sae utawi awon wontên ing donya. Wondene katingal sae utawi awonipun punika, botên têmtu margi saking pandamêlipun piyambak nalika gêsangipun, nanging sagêd ugi thukul saking pandamêlipun anak ingkang dipun tilar.

Upaminipun: pun A punika sae, dene bapakipun ingkang sampun tilar, inggih punika pun B, nalika gêsangipun gadhah kalakuan awon. ingkang makatên punika têmtu kalakuanipun awon B punika botên katingal, jalaran saking kalakuanipun pun A ingkang sae wau. Makatên punika pikajêngipun têmbung mêndhêm jêro. Kosokwangsulipun yèn A punika gadhah kalakuan awon, ingkang têmtu inggih lajêng anggèndèng kalakuanipun B, ingkang babarpisan botên dipun lampahi, makatên punika nama botên sagêd mêndhêm jêro.

Dene pikajêngipun anak sagêd mikul dhuwur punika, yèn pun A sagêd anjalari katingaling kalakuanipun B ingkang sae, dene jalaranipun botên sanès namung saening kalakuanipun A. kosokwangsulipun, kalakuanipun B punika botên badhe sagêd katingal, ingkang jalaran saking awoning kalakuanipun A.

Dados cêkakipun kudangan: mêndhêm jêro mikul dhuwur punika, kajêngipun: anak sagêda nilar pandamêl awon, lan anglampahi pandamêl sae.

Punapa sababipun dene mêndhêm jêro mikul dhuwur punika, limrahipun namung dhatêng anak jalêr.

Suharta

Mangundikaran, Nganjuk.

--- 1251 ---

Wawasan Nagari Mănca

Nata, Praja, tuwin Kawula

Ing kalanipun măngsa paprangan, raosing manahipun tiyang siti kados dipun gugah, dening angèngêti dhatêng kaluhuraning nagari wutah rahipun, botên lila manawi ngantos dipun wasesa ing mêngsah, mila ing kalanipun wontên swaraning sanjata bêbrondongan, mariyêm pating jlêgur, botên pisan adamêl mirising manah, malah anênangi damêl gambira.

Tuwuhing manahipun tiyang ingkang nêdya ambelani praja, botên nate dados cacading liyan, upaminipun Radèn Arya Kumbakarna, anggènipun tiwas, jalaranipun anglabuhi praja, tur sajatosipun Radèn Arya Kumbakarna sampun mangrêtos, bilih anggènipun pêpêrangan kalihan bala wanara adhêdhasar labuh kalêpataning raka, nanging ugi adhêdhasar alabuh nagari, awit botên lila manawi nagarinipun dipun camah ing liyan, mila dhêdhasaripun ingkang kaping kalih wau ingkang anjalari aruming asmanipun Sang Arya Kumbakarna. Nanging punika namung pinanggih wontên cariyos ing sêrat.

Dene ingkang taksih cêtha aluranipun, punika cariyos pêpêrangan ing Eropah, ingkang dèrèng dangu sawêg cuthêl punika. Ing ngriku katingal satunggal-satunggaling nagari ingkang têtiyangipun sami labuh dhatêng praja. Nanging mênggahing labuh praja, ingkang katingal sangêt labuhipun, punika băngsa Jêpan, kados ta kala jaman pêrangipun băngsa Jêpan kalihan Ruslan kala ing taun 1904–1905, ing sêrat-sêrat kabar angalêmbana sêtyanipun băngsa Jêpan dhatêng praja, bêbasan pamaguting yuda asangu tangising batos, jalaran kandhêman raos katrêsnan dhatêng praja, yèn kêwêdala: kapriye yèn prajaku nganti kasoran. Cipta ingkang makatên wau anêrusi ing balung sungsum yêktos, botên ngêmungakên bantên nyawa sarana abên ajêng kalihan mêngsah, nanging ugi wontên ingkang bêbantên nyawa ingkang prêlu kangge ngalang-alangi mêngsah, kados ta ngêrêmakên kapal pêrang ingkang prêlunipun kangge ngalang-alangi lampahing kapal pêrang mêngsah, kanthi ngêsrahakên nyawa ingkang prasasat tumut kangge nambak sagantên, tuwin kathah tindak sanès-sanèsipun ugi, ingkang wosipun angluhurakên praja, dene wêkasanipun inggih luhur yêktos.

Manawi dipun manah malih, kajawi labuh praja, ugi atêgês labuh ratu, mila mênggahing nata, awrat sangêt anggèning ngraosakên dhatêng labuhing kawulanipun, dening rumaos dipun labuhi, mila saupami wontên nata ingkang botên dipun trêsnani ing kawulanipun, ugi botên badhe lulus anggènipun jumênêng. Bab makatên wau tumrapipun ing tanah Eropah kathah têtuladanipun.

Mirid kawontênan ingkang kados makatên punika, dados nata lan praja punika botên kenging pisah, luhuring nata inggih atêgês luhuring praja, makatên [makatê...]

--- 1252 ---

[...n] ugi mênggahing kawulanipun, inggih tumut nêmpil angraosakên kaluhuran.

Nyatanipun inggih kados kawontênanipun jaman paprangan wau, nata lan kawula kêdah sami daya-dinayan, mênggah pikantukipun badhe angluhurakên praja. Lan malih lêlampahan kados makatên punika, awon saenipun tansah pinèngêtan ing têtiyang jagad, saya malih tumrap ingkang nglampahi, inggih punika ratu lan kawulanipun, inggih tansah èngêt-ingèngêtan.

[Grafik]

Pramèswari Elisabeth paring asta dhatêng para kawulanipun, ingkang sami nandhang cacad kala paprangan.

Kados ta lêlampahan ingkang nêmbe pinanggih ing praja Bèlgi, inggih punika bab mèngêti adêging praja Bèlgi sampun jangkêp satus taun, tamtu kemawon tumrap pamahargya adêging praja sampun satus taun punika adamêl gambiraning manahipun băngsa Bèlgi.

Ing kalanipun suka-suka wau, têka botên supe, wontên raos ingkang tuwuh angêngêti kala jamanipun paprangan. Kala punika pramèswari Elisabeth angawruhi dhatêng dunung pakêmpalanipun tiyang nandhang cacad kala jaman paprangan, wontên ingkang wuta, jonjang sukunipun, buntung tanganipun tuwin sanès-sanèsipun malih. Kangjêng pramèswari aparing asta dhatêng para kawula ingkang sami wontên ing ngriku sadaya.

Ambak tindak wau katingalipun namung sapele, nanging kêbak raos ingkang gêgayutan ing bab: nata, praja tuwin kawula. Kados para maos sagêd anggalih piyambak.

--- 1253 ---

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab Gampiling Panacad

Petruk: Kang Garèng, nèk digagas-gagas sing dawa, wong urip ana ing donya kuwi, têka kêbak susah, kêbak panalăngsa, cêkakane kêbak sing ora kêpenak-kêpenak bae. Hla, kêpriye, ta, ana ing donya iki le kakehan panacad, kakehan pamada, apa manèh ing jaman saiki, sing jarene sing diarani jaman kamajuan kiyi, dalasan bocah nonoman-nonoman, dumèhane sêkolahe rada muluk sathithik, banjur ana sing rumasane kapintêran sajagad wis dikêlun kabèh, sarta bajur nacad utawa mada marang kapintêrane wong sing wis tuwa-tuwa, sing sêkolahe ora pati dhuwur kaya awake.

[Grafik]

Garèng: Kang kaya mangkono kuwi kowe ora kêna gumun, Truk. Ngèlingana, yèn jaman saiki kiyi jaman reklamê, iya jaman mamèrake. Sing dipamèr-pamèrake kuwi ora ngêmungake barang-barang dagangan, murih bisane payu, sanadyan kapintêran ing jaman saiki kiyi, iya kudu dipamèrake, supaya wong liya bisa nyumurupi. Anane wong sok nacad utawa mada marang kapintêrane wong liya, kuwi ana sing karêpe kayadene sawijining reklamê tumraping awake dhewe, arêp ngatonake yèn kapintêrane ing bab kuwi ora bakal kalah karo wong sing dicacad mau. Upamane bae aku nacad marang karangan Rănggawarsitan, kuwi ing kono aku arêp ngreklamêkake awakku dhewe, yèn ing bab ngarang aku ora bakal kalah karo Rănggawarsitan. Nanging apa sing nacad mau luwih pintêr katimbang sing dicacad, hla, kuwi cara santrine: Wallahu Alam.

Petruk: Hla, iya kapriye manèh, ta, Rèng, wong mada utawa nacad kuwi ora ana angèle, sawêtu-wêtune iya bisa bae. Kaya ta upamane aku mada mangkene: Lo, jarene sêtudhèn, murid pamulangan luhur, cara Landane jêbul pating grawul kaya thiwul kurang gula mêngkono. Hara, Rèng, rak iya gampang bae ta mada mangkene kiyi, nanging apa kapintêranaku cara Walănda ngungkuli karo sêtudhèn sing dak wada mau, kiyi rak durung kinaruwan, bokmanawa sajêmpole sikil bae, ora ana ewadene aku iya bisa bae mada. Hla

--- 1254 ---

wong waragade mung obahe lambe ngisor lan lambe dhuwur, anggêr uwong iya têmtu bisane.

[Grafik]

Unta lan anakipun ingkang sami andhêrum.

Garèng: Wong mada sing main antêm jakob bae, kuwi pancèn gampang êmbah buyuting gampang, nanging sanyatane, mada kuwi ora gampang, Truk, awit pamadane mau mêsthi banjur ana sing metani apa iya bênêr lan samêsthine, ing kono mêngko banjur bisa kêwruhan, bangsaning wong apa sing mada mau, apa bangsane wong pintêr têmênan, apa bangsane wong drêngki, apa wong anggêdabrul. Kaya ta: ana ing layang kabar ana wong mada mênyang kaanane Bale Pustaka, dikandhakake, yèn para punggawa kono kuwi, ora ngêmungake ngrusak, nanging malah matèni mênyang basa Indhonesiah kene. Lo, mada mêngkene kiyi ora gampang, Truk, kudu anduwèni waton sing têmênan, kang nomêr siji: awake dhewe kudu wis andalajahi têmênan mênyang basa Indhonesiah kabèh, yaiku: basa Jawa, Sundha, Malayu, Madura, Batak, lan sapiturute. Bisane basa-basa mau, aja kok mung sak mariki mawon utawa sakkacidhaktêing, utawa manèh sak dibiêng orèng Mêdurêh, ngono bae, nangi kapintêrane nyang basa Jawa, upamane, apês-apêse iya kudu kaya wong lairan jêro bètèng Surakarta, basa Sundhane iya kaya juragan-juragan camat ing Bandhung, mêngkono uga basa Mêdurane, apês [apê...]

--- 1255 ---

[...s] ambalêbês kudu kaya basaning ariya-ariya ing Bangkalan utawa ing Sumênêp, mangkono sapiturute. Hla, nèk pancèn wis samono kapintêrane marang basa-basa mau, kuwi lagi mèmpêr yèn banjur bisa mada marang bêciking basa-basa sing dianggo ana ing Bale Pustaka. Balik basa sing dipigunakake kanggo mada wis bal-balan lupute, kuwi mêngko rak banjur kêtara bae yèn tuwuhing pamada mau ora liya, ngêmungake sabab saka: sêngit, ati drêngki utawa jalaran saka dhêmêne anggêdabrul wikrama.

Petruk: Kang Garèng, omongmu kiyi aku ora cocog bangêt, awit ing kono têtela, yèn cara Banyumase kowe lagi ngunthuk aliyas umuk. Sabab miturut omongmu, kowe sajak ngatonake, yèn para punggawa Bale Pustaka padha ahli-ahli nyang basa Indhonesiah kabèh.

Garèng: Kliru, Truk, kliru, yèn mangkono panêmumu. Aku ora pisan-pisan ngarani yèn para punggawa Bale Pustaka kuwi padha ahli-ahli nyang basa Indhonesiah kabèh. Nanging ing Bale Pustaka kono ana pranatan, siji-sijining băngsa padha dipasrahi basane dhewe-dhewe, dadi băngsa Jawa dipasrahi basa Jawa, băngsa Sundha dipasrahi basa Sundha, mêngkono sapiturute. Mungguhing panêmuku pranatan kiyi wis jênêng mathuk têmênan, awit nèk rumasaku, sapintêr-pintêrane wong nyang basa mănca, umume rak iya isih pintêr sing anduwèni basa dhewe, apa manèh tumraping wong sing pancèn ngudi nyang basane dhewe mau. Dene ing wusana basane ora pati bêcik kaya sing dikarêpake, kuwi ora kêna dipaido, awit ora sabên uwong anduwèni dhasar bisa ngarang sing bêcik. Mara, wong-wong Indhonesiah sing wis padha lulus saka pamulangan luhur, karang-karangane cara Walănda apa iya bisa mênang karo karangane: Louwerse, Marie Corelli lan sapadhane. Têmtune iya ana sing bisa madhani, nanging sing akèh-akèh kiraku durung. Lo, kiyi ora marga saka kurange kapintêrane cara Walănda nanging sabab ora sabên wong duwe dhasar bisa ngarang bêcik mau.

Petruk: Wis, wis, Kang Garèng, rêmbuge padha dipunggêl samene bae: mêngko mundhak ana wong sêlang surup bae. Awit saiki kiyi kêna diarani jaman: kêbo nusu gudèl. Para mudha saiki kuwi ana sing sok duwe pambêkan kumaluwih kayadene pandêngèngèking anak unta kaya sing kacêtha gambar sisih kene.

--- 1256 ---

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Indhonesiah

Kamajêngan ing Juwana

Botên ngêmungakên ing kitha agêng kemawon ingkang sami majêng, sanadyan ing kitha Juwana ugi tumut majêng, sapunika sampun wontên kopêrasi, lan malih anggêsangakên sus mardisuka, ingkang sampun mèh pêjah, sarana dipun gandhèngi pakaryan pênatu tuwin pindhahan, inggih punika nyadèkakên barangipun warga ingkang pindhah saking Juwana (P).

Dhoktêr Pamulangan.

Katêtêpakên dados dhoktêr pamulangan ing Malang, Nonah Surti Tirtatanaya, Ind. Arts. wanita.

Kagunan Jawi badhe kapitongtonakên wontên ing Paris.

Miturut rêmbag parêpataning para agung wontên ing Mangkunagaran Surakarta, nêtêpakên badhe kintun niyaga tuwin juru bêksa cacah 50, saking karajan Jawi dhatêng Tèntunsêtèlêng ing Paris.

Anggambêlokakên Paresidhenan

Wontên pawartos, paresidhenan Jêmbêr tuwin Băndawasa badhe kadadosakên satunggal, residhèn manggèn ing Băndawasa. Ugi wontên pawartos malih, paresidhenan Pasuruan tuwin Malang badhe kadadosakên satunggal, residhèn manggèn ing Malang.

Gudhang sarêm gupêrmèn ingkang alit kaliyêrakên.

Wontên pawartos, gudhang sarêm ing Sumênêp ingkang pamêdalipun ing dalêm sawulan kirang saking f 1000.-, badhe kapasrahakên dhatêng sudagar partikêlir. Nagari anggènipun maringakên wau kanthi rêgi miring, nanging panyadenipun dhatêng têtiyang kêdah têtêp, 8 sèn ing dalêm sabanon.

Pangiritan waragad lêlayaran.

Miturut pawartos, wontên sêrat saking Reiswezen dhatêng parentah, suraosipun badhe damêl wara-wara dhatêng para pangagêng, nyambêti wara-wara ingkang sampun, supados para punggawa nagari ingkang kesah layaran kêdah mêdal margi ingkang cêlak piyambak, awit kêrêp wontên lampah ingkang botên makatên, inggih punika tumrap lampah dhatêng Sumatra, Bali tuwin Lombok.

Plak sègêl palsu

Utusan karajan Walandi ing Tokiyo, Jêpan, andênangi plaksègêl Indhonesia palsu ingkang kasade, pulisi Jêpan lajêng nyêpêng têtiyang ingkang damêl tuwin ambêskup sègêlipun rêgi f 0.50, f. 1.-, f 2.-, f 2,50, tuwin f 5.-. Wujuding plaksègêl wau kasar, manawi dipun titi enggal lajêng kasumêrêpan.

Pès nular dhatêng Priyangan wetan

Miturut palapuranipun dhoktêr gupêrmèn ing Priyangan wetan, mratelakakên, ing Tasikmalaya wontên 2, ing ondêr dhistrik Kawalu wontên 1, tuwin sanès-sanèsipun malih, gunggung sadaya wontên tiyang sadasa, sadaya sami tiwas.

Bab calon punggawa marinê

Ing Surakarta mêntas dipun wontênakên papriksan têtiyang ingkang badhe malêbêt dados prajurit lautan. Cacahipun ingkang kapriksa 60 nanging botên kalêbêt sadaya. Ing Klathèn wontên 314 ingkang kalêbêt namung 9. Sababipun katampik, ingkang kathah jalaran gadhah wiji sakit trakum, inggih punika sêsakit mripat. Bab punika pakaryan kasarasan lajêng matah dhoktêr Indhia ing Klathèn, supados nindakakên papriksan saprêlunipun.

Wana kabêsmèn

Wontên pawartos wana ing rêdi Lawu kêbêsmèn agêng-agêngan. Ingkang wajib lajêng nindakakên panyirêp.

Ewah-ewahan nama Batavia

Wontên pawartos, bilih tumapakipun wulan Januari 1931 kantor pos agêng Weltevreden dipun santuni nami Batavia, dene kantor pos agêng Batavia dipun santuni Batavia-stad. Wontênipun makatên amargi nama Weltevreden punika tumraping jajahan sanès botên dipun kulinani, malah sanadyan ing Indhonesiah pisan, tumraping pos nama Weltevreden punika ugi kathah ingkang botên nyumêrêpi, tandhanipun kathah sêrat-sêrat ingkang dunungipun wontên wêwêngkon pos Weltevreden, dipun ngalamati Batavia, tamtu kemawon sêrat wau anjujug kantor pos Batavia, wêkasan damêl kasèping dumuginipun.

Ukuran panggêsangan ingkang cocog

Miturut pawartos minăngka wangsulaning pakaryan pagantosan dhatêng pandangunipun parentah, wontênipun barang ingkang kagantosakên ing salêbêtipun taun 1929, langkung kathah tinimbang taun 1928, dene taun 1930 saya langkung kathah, lan malih barang-barang wau kathah ingkang botên dipun têbus, kintên-kintun ngantos wontên pêrêgèn, 6 yuta rupiah. Kawontênan wau kenging kangge tăndha yêkti ing bab rêkaosing panggêsangan.

Swaraning mêsin mabur botên prayogi tumraping tiyang sakit.

Pangagênging pakaryan kasarasan gêmintê ing Batawi kintun sêrat dhatêng K.N.I.L.M. suraosipun gadhah panêdha supados sampun [sampu...]

--- 1257 ---

[...n] anglampahakên mêsin mabur andhap-andhap, amargi swara wau adamêl kirang prayogi tumraping têtiyang sakit ing griya sakit.

Kuli-kuli dhatêng Surinamê

Residhèn ing Ngayogya tampi tèlêgram saking kuli-kuli mardika ing Surinamê cacah 150, bilih kala tanggal 15 wulan punika lampahipun sampun dumugi Paramaribo, wilujêng. Mênggah kuli-kuli wau, inggih punika kuli-kuli ingkang dipun angkatakên kala tanggal 26 Juli, numpak kapal Jêmbêr, bidhal saking Sêmarang mêdal Suès kanal dhatêng Gibraltar, saking ngriku lajêng dhatêng Surinamê. Cacahipun sadaya kirang langkung wontên tiyang 500. Salêbêtipun layaran, botên wontên tiyang ingkang katrajang sêsakit nular. Wontên tiyang jalêr 1 tuwin lare 3 sami pêjah, bayi ingkang sami lair ugi wontên. Pangagêng ing Surinamê rumaos bingah sangêt dhatêng dumuginipun kuli mardika ing Surinamê wau, salaminipin ingkang nama sae piyambak inggih sawêg sapisan punika. Bab punika ugi adamêl sênêngipun para amtênar ingkang gêgayutan damêl, saya tumrap Tuwan Residhèn Westra.

Asiah

Badhe dhatêngipun Mansuriah

Syanghai 20 Sèptèmbêr (Aneta-Nipa). Wadya Mansuriah dipun ajêng-ajêng dumuginipun ing Tinsin. Pangagêng golongan Sansi sawêg nyingkirakên wadya, prêlu badhe rukun, sarana masrahakên wajib dhatêng golongan Mansuriah. Jalaran saking ebah-ebahaning wadya agêng wau, lampahing sêpur saking Tinsin dhatêng Liaoking kandhêg. Têlêng dununging wadya parentah ngêndhêg padamêlanipun saha badhe kapindhah dhatêng Taiyuwan. Wadya lokal tuwin Sansi ugi sami manggèn ing ngriku ngantos sadhatêngipun wadya Mansuriah, prêlu badhe masrahakên Paiping kanthi aris, tanpa ngongkrah-ongkrah têtiyang ing Pèiping. Pulisi tuwin sanès-sanèsipun badhe anjagi katêntrêman anyêkapi. Para among dagang gadhah pangajêng-ajêng wangsuling katêntrêman. Ing pangintên, wadya Mansuriah badhe anampèni liyêran panguwaos ing laladan ingkang tapêl watês kalihan Tèkso, watês Santung lan Ope mangilèn tuwin Paoting mangetan.

Tan Yèn Kai murud ing kasidan

Sanghai 23 Sèptèmbêr (K.P.). Kawartosakên Mr. Tan Yèn Kai seda wontên ing Nanking. Tuwan Tan Yèn Kai wau pisê presidhèn kabangsan. Anggènipun nyarèkakên wontên ing tanggal 24 wulan ngajêng, mawa waragad 10.000 dholar. Saindênging nagari Tiongkok katamtokakên manjêr bandera satêngah kerekan, minăngka tandhaning bela sungkawa.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 3834 ing Prawirataman. Arta f 1.50 punika tumrap wulan Sèptèmbêr dumugi Nopèmbêr. Dados taun punika kirang 50 Sèn.

Lêngganan nomêr 3813 ing Silasanèn. f 1.50 sampun katampi. Tumrap Dhesèmbêr dumugi Pèbruari 1931.

Lêngganan nomêr 3348 ing Medhan. Wisêl f 3.- punika ingkang f. 1.50 tumrap taun 1931.

Wangsulan saking Redhaksi

Tuwan S. ing Jrakah. Gambar kintunan panjênêngan botên kapacak, awit kamanah sampun kasèp. Sampun cuwa ing panggalih.

Lêngganan nomêr 4949 ing Turèn. Dintên Kêmis Wage tanggal 21 Sura Jimakir kapêngkêr, dhawah wuku Julungwangi. Jumuwah Pon tanggal 1 Sura Jimawal punika, dhawah wuku Sungsang.

Wara-wara

Ngaturi uninga dhatêng para priyantun lêngganan Kajawèn, kala tanggal kaping 25 wulan punika, administrasi ngintunakên blangko pos wisêl dhatêng para priyantun lêngganan ingkang dèrèng ambayar rêgining Kajawèn tumrap kuwartal kaping sakawan ngajêng punika. Panuwunipun administrasi dhatêng para priyantun ingkang sami nampèni kintunan wau, mugi kaparênga tumuntên ngisèni saha ngintunakên artanipun kados adad. Tumrap para priyantun lêngganan ingkang dêdalêm ing tanah Jawi tuwin Madura, administrasi badhe nyarantosakên pambayaripun ngantos tanggal 15 Oktobêr, dene tumrap ingkang dêdalêm ing tanah sabrang, ngantos tanggal 31 Oktobêr ngajêng punika. Langkungipun saking titimăngsa wau, manawi dèrèng ngintunakên bayaran, badhe botên kakintunan Kajawèn malih.

Adm.

--- 1258 ---

Wêwaosan

Sêrat Ramayana

17.

[Kinanthi]

ucaping Rama mlas-ayun | ngucap mring sanggyaning uwit | mring pêksi myang sato wana | gajah sima dèn takoni | ing ngêndi dununging Sita | nanging sadaya tan mosik ||

Rama nulya muwus asru | mring Sang Sita ambêngoki | dening Sang Rama angira | lamun Sang Sita ing mangkin | amung ngajak gêgojegan | umpêtan mrih dèn padosi ||

nanging mung pinangguh suwung | tanpa sabawa mangsuli | nulya sang rama janggirat | lumayu mring têpi kali | ari Laksmana tut wuntat | saparan tan nêdya kari ||

nanging mêksa sêpi samun | nulya enggal wangsul malih | marang samadyaning wana | samya ngubrês kongsi titi | tan dangu nulya kêpapag | sangsam grombolan anunggil ||

Sang Rama nulya andangu | mring sangsam punapa uning | lan pinanggya Dèwi Sita | para sangsam duk miyarsi | kawuryan samya andhangak | nulya mangidul lumaris ||

sang kêkalih nulya ngêtut | sasmitaning sangsam sami | amangidul lampahira | gancangan dènnya lumaris | dupi tindak tan antara | pinangguh ratuning pêksi ||

yèku kang pêksi Jathayu | gumlethak nglênggêr nèng siti | sarira kuthah rudira | wus cakêt praptaning pati | tan dangu pêksi ajarwa | salwiring rèh kang pinanggih ||

sapalêsthaning kang wuwus | Jathayu nulya ngêmasi | tan dangu Rama Laksmana | mangguh sangsangan sang putri | satêmah mawèh kasrêpan | nyipta yèn bangkit pinanggih ||

nulya anglajêngkên laku | wau satriya kêkalih | ananging datan antara | tinêmpuh ing yaksa wani | sakala satriya Rama | gita lumawan ing jurit ||

tan dangu kang yaksa lampus | nanging duk dèrèng ngêmasi | kang yaksa alon wêwarta | mring Rama pinrih ngulati | nênggih nataning wanara | kang aran Sugriwa Aji

lan dèn mitraa satuhu | bayèku kang dadya kanthi | sarana pinanggihira | garwa ingkang dèn upadi | awit nataning wanara | yêkti lêga labuh pati ||

Sang Rama lan ari nurut | tumuli laju lumaris | arsa nêtêpi kang wêca | ngupaya wanara aji | nasak jroning wanawasa | pringgabaya tan tinolih ||

datan dangu tindakipun | Sang Rama tanapi ari | praptèng têpining talaga | kang dahat raras rêspati | aranira tlaga Pampah | mancorong kang tirta wêning |

dene kang talaga wau | dumunung cakêt nagari | prajanira Sri Sugriwa | wau satriya kêkalih | pinanggih lan Sang Anuman | kêkasih Sugriwa Aji ||

nanging duk kala puniku | Sang Anuman mindha rêsi | dene ta ing jatinira | Anuman paramparaji | kang anggung anggênu marang | ayuning praja narpati ||

Anuman ing praptanipun | nèng wana ingutus gusti | mrih angangin-angin warta | sêdyaning satriya kalih | dene samya nglugas raga | nyandhang caraning prajurit ||

lan paran darunanipun | prapta prajèng Sugriwaji | samana satriya rama | anulya sajarwa jati | salwiring rèh wus kawêdhar | marang kang apindha rêsi ||

salajênging sabdanipun | Sang Rama arsa minta sih | marang nataning wanara | mrih parêng ambantu kardi | ngupaya garwa Sang Sita | kang wus murca tanpa lari ||

Anuman mèsêm angguguk | linut ing wacana manis | mênggahing pangintên kula | sri nata lêga ing galih | têtulung dhatêng paduka | tan awrat labuh ing pati ||

nanging kasambadanipun | lamun paduka kêkalih | kaparêng alêga lila | tindak têtulung rumiyin | ngasorakên mêngsahira | kang maksih kadang pribadi ||

dene ta darunanipun | ing nguni kadang kêkalih | dening kadangira wrêdha | sri narendra salah kardi | andhustha garwa Sugriwa | tanapi pra putra sami ||

mangkya karsanira prabu | lumintu anggung angudi | wangsulira garwa putra | myang cipta arsa sumilih | marang kapraboning raka | kang ing mangkya nguwasani ||

Sang Rama dupi angrungu | nulya nabda anyagahi | têtulung marang Sugriwa | nanging mawa aprajanji | Sugriwa anulungana | mring Rama ing têmbe wuri ||

saparipurnaning rêmbug | Anuman amalih warni | jatining wanaranira | dahat agung angajrihi | dyan amboyong kalihira | pinrênah nèng gigir nuli ||

binêkta umêsat mamprung | tan dangu wus prapta mangkin | anèng ngarsaning Sugriwa | nata suka asêsanti | tan pae Rama Laksmana | samya suka ing panggalih ||

wêkasan mêmitran lulut | tan kêndhat anggung anggusthi | tumindaking parasêdya | amrih sambada tumuli | mangkana satriya Rama | nulya angayati janji ||

mring kadang nata tumêmpuh | ing wêkasan kadang aji | tiwas madyaning ranangga | tan pisan kuwawa tandhing | lumawan satriya Rama | kang pinunjul ing sabumi ||

tiwasirèng raka prabu | mung minăngka amalêsi | dhinêndha dènnya andhustha | mring garwa myang putra aji | têmah ngayêmi sakala | rêtuning praja sumingkir ||

kasêmbadan sêdyanipun | Sugriwa sumilih aji | yèku kapraboning raka | kang wus dangu dènnya mamrih | ing mangkya wus kalêksanan | Sugriwa suka ing galih ||

mangkya Rama lêrês sampun | nèng guwa cakêting puri | kongsi lêrêm sawatara | dening mangkya anyarêngi | ing kalaning măngsa jawah | nganti lalu măngsa riris ||

ing benjang sawusing lalu | ing karsa satriya kalih | tumuli ngayati karya | angupaya mring sang dèwi | dadya katrêm ing samangkya | nèng guwa sang anom kalih || (Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]