Kajawèn, Balai Pustaka, 1929-05-15, #285

Ăngka 39, 5 Bêsar Taun Alip 1859, 15 Mèi 1929, Taun IV

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [597] ---

Ăngka 39, 5 Bêsar Taun Alip 1859, 15 Mèi 1929, Taun IV

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan...f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Adining Alam

[Grafik]

Ing nginggil punika gambaripun rêdi Grute (Acèh). Griya-griya ingkang wontên sangandhaping rêdi punika, griya bipak militèr, kangge ngadani damêl margi saking Longah dhatêng Calang.

--- 598 ---

Bab Kasarasan

Sêsorahipun Radèn Sumadirja, Ind. Arts ing Kudus

Sambêtipun Kajawèn nomêr 38.

Saking kalèntunipun cara laki rabi kasêbut ing nginggil wau lajêng kaanggêp kasênêngan, sabab sampun kalimrah lan botên sumêrêp bilih ing têmbe wingkingipun badhe manggih kalêpatan. Kados ta: lare èstri umur 13 utawi 14 taun, lare jalêr umur 16 utawi 18 taun, sampun kajodhokakên. Malah trêkadhang kirang saking umur samantên.

Tumrap lare ingkang mangrêtos, punika botên prêlu kacariyosakên. Sarêng ingkang dèrèng mangrêtos, punika badhe adamêl kalêpatan agêng, sabab turunipun badhe ênèm.

Dene jêjodhoan, manawi jalêr saha èstrinipun taksih kênèmên punika ambêbayani sangêt, pramila sampun pisan-pisan anjodhokakên lare ingkang dèrèng cêkap umuripun.

Băngsa Eropah, Amerikah utawi Jêpan ingkang sampun majêng, racak-racak jêjodhoan jalêr umur 25-30 taun, èstri umur 21-25 taun.

Nitik saking caranipun băngsa ingkang sampun majêng kados ing nginggil, tumrap kita băngsa Jawi anggènipun anjodhokakên anakipun kalêbêt taksih kênèmên.

Kadosdene jaman sapunika kathah sangêt lare neneman sampun nurunakên, inggih lêrês upaminipun wiji sêkar, dipun tanêm wau sagêd thukul, ananging thukulan wau tamtu kirang kiyat lan botên sae witipun, wusana gampil katrajang ing sêsakit. Awit tiyang ingkang anjodhokakên anakipun ingkang taksih kênèmên punika tumrapipun dhatêng wiji turunipun ringkih sangêt, makatên ugi pikiranipun lare inggih ringkih, kêkiyatanipun inggih ringkih sagêd ugi inggih tansah sakitên.

Tandhanipun wiji klapa kemawon, manawi wijinipun taksih kênèmên, benjing dadosipun kalapa manawi sampun awoh, wohipun inggih botên sagêd sae, cêngkir-cêngkiripun tansah kathah ingkang dhawah (rontog) awis ingkang sagêd sêpuh saha sae. Makatên ugi wiji jagung manawi wijinipun taksih kênèmên, witipun inggih gêtas sami ambyuk.

Panjaginipun utawi pamulasaranipun jabang bayi lan biyungipun.

Sajatosipun băngsa Jawi punika, langkung-langkung tiyang padhusunan, ingkang kathah taksih ngangge pranatan kina, taksih gugon tuhon, sabab saking botên mangrêtosipun, pitados sangêt dhatê[1] dhukun, sampun kulina sangêt dhatêng dhukun, dados botên pitados dhatêng ngèlmu kadhoktêran, awit saking botên nate magêpokan utawi sêsrawungan kalihan dhoktêr.

Samăngsa ing satunggiling griya wontên ingkang sakit utawi badhe gadhah anak, (bayi) punika sampun têmtu andhatêngakên dhukun.

Barèsipun tiyang ingkang dèrèng mangrêtos, punika [pu...]

--- 599 ---

[...nika] botên gampil dipun rêtosakên tuwin dipun gênah-gênahakên kadospundi kemawon, taksih dèrèng purun pitados dhatêng bab ngèlmi kasarasaning badan utawi panulakipun sêsakit sasaminipun.

Kajawi manawi sampun wontên katatalanipun utawi sampun wontên kanyataanipun, kados ta: upami wontên lare sakit sangêt dipun upakara dening dhoktêr utawi pêrplègêr, saha tiyang sêpuhipun lare wau nungkuli piyambak, lare wau lajêng saras kados adat, punika nêmbe pitados sayêktos dhatêng dhoktêr, kados ta suntikan pathèk, tiyang dhusun sampun pitados saèstu, amargi kênyataanipun wontên, ingkang pathèkên sêsampunipun kasuntik (Salvarsan) salêbêtipun sawatawis dintên pathèkipun sami gogrog lajêng saras.

Sajatosipun nagari punika panjaginipun bab kasarasan tumrap têtiyang dhusun taksih kirang sangêt. Măngka ing dhusun punika kaetang kathah tiyang utawi lare ingkang sakit panastis (malaria) badan lêmês, lumpuh, cacingên, pathèkên, korèngên, gudhigên lan sapanunggilanipun.

Bribik-bribik nagari sampun ngawiti ing pundi-pundi dhusun ingkang prêlu, dipun paringi dhoktêr lan mantri pêrplègêr kangge nanggulangi sêsakit cacing pamêlikan (mijnwormziekte) awit sakit punika ambêbayani, sagêd nular-nular, sadhusun têtiyangipun sagêd katrajang sadaya. Mangke badhe kula têrangakên sadaya sêsampunipun nyandhak bab sêsakit.

Tiyang èstri manawi sampun wawrat, 280 dintên utawi 40 minggu punika limrahipun anglairakên jabang bayi. Petangan punika sajatosipun namung kintên-kintên kemawon, awit tiyang utawi dhoktêr botên sagêd sumêrêp lêrês wêkdal kêmpalipun wiji jalêr kalihan wiji èstri ingkang lajêng dados gatra. Namung ingkang kangge ancêr-ancêr punika samasa kèndêl anggarapsari, mratandhakakên bilih wiji-wiji wau sampun kêmpal dados gatra (ngandhêg).

[Grafik]

Lare ingkang taksih pathèkên, saha ingkang sampun saras.

Tăndha-tandhanipun èstri ingkang wawrat tumrap èstri ingkang saras limrahipun:

1. anggarapsari kèndêl.

2. badan kraos lêmês utawi kapengin mlampah-mlampah plêsir (sênêng-sênêng).

3. nyidham kapengi nênêdha ingkang sêgêr-sêgêr, trêkadhang botên purun nêdha punapa-punapa.

4. ênêk, sirah ngêlu luntak-luntak, sok kêdah sêmaput.

Ingkang botên limrah punika ingkang wawrat botên kraos punapa-punapa kados tiyang saras kêmawon, botên ngêlu botên nyidham, lan sanès-sanèsipun. (Badhe kasambêtan)

--- 600 ---

Jagading Wanita

Katrangan Katur Sadhèrèk Wara Ranumiyarja ing Wèltêprèdhên

Ing Kajawèn nomêr 37 sadhèrèk Wara Ranumiyarja, ing karanganipun: Waluyan, nêrangakên yèn pakêmpalan Rukun Wanodya rumaos dipun wancahi dening sadhèrèk Wara Sudarma Atmaja ing sêsorahipun kangge pakêmpalan Margining Kautaman, ingkang miturut pêrslah Kajawèn, mungel:... ewadene sanajan dumuginipun sapunika pisan, inggih taksih wontên priyantun, ingkang dèrèng nyondhongi, tandhanipun kala konggrès ing Mataram, para wanita ingkang rawuh ing konggrès dèrèng malêbêt warga P(erserikatan) P(erempoean) I(ndonesia) sadaya.

Kawuningana pêrslah ing Kajawèn mlèsèt sakêdhik[2] amargi sadhèrèk Wara Sudarma Atmaja criyos ing têmbung Indhonesiah makatên: ,,Kita haroes mengetahoei bahwa sampai sekarang djoega masih terdapat orang-orang jang tida soeka dengen tjita-tjitanja R.A.K. Congres perempoean di Mataram jang baroe laloe ini adalah soeatoe boekti atas perkataan saja tadi. Banjak perkoempoelan jang mengeondjoengi itoe Congres, tetapi sampai sekarang beloem semoea perkoempoelan jang mengeondjoengi itoe Congres mandjadi anggauta P.P.I. (Perikatan Parempoean Indonesia.)

Dados rêdhaksi Kajawèn kêsupèn nyêbutakên ,,sampai sekarang'' bab punika pancèn makatên, amargi kula mirêng dumugi sapunika taksih wontên pakêmpalan wanita ingkang dèrèng dados warga P.P.I. sanadyan pakêmpalan-pakêmpalan wau ugi dhatêng ing konggrès, mugi-mugi katrangan punika sagêda nglantari kêmpalipun sadaya pakêmpalan wanita Indhonesiah ing salêbêting P.P.I. Punika sapisanipun. Kaping kalihipun, têmbung perikatan dening rêdhaksi Kajawèn, klintu dipun sêrat, perserikatan dados ingkang murugakên kalèntuning pênampi punika rêdhaksi Kajawèn, têmtunipun ingkang makatên wau inggih botên dipun sêngaja[3] mila saking punika panyêrêging sadhèrèk Wara Ranumiyarja botên ngèngingi kita. Salajêngipun sadhèrèk Wara Ranumiyarja gêpok bab mandhating utusan dhatêng konggrès P.P.I., manawi saking pamanggih kita waton utusan wau dipun kuwaosi ing sadayanipun tumrap ingkang badhe dipun rêmbag ing konggrès (vrij mandaat) utusan wau anggadhahi wêwênang mutusi punapa-punapa tumrap pakêmpalanipun, waton sagêd nanggêl rêmbag. Utusan kita sadhèrèk Wara Sudarma Atmaja kala samantên ing P.P.I. ambêkta vrij mandaat mila sagêd mutusi dados warga P.P.I. sadèrèngipun sarêmbag kalihan pakêmpalanipun, amargi sumêrêp yèn makatên wau têmtu badhe dipun rujuki dening pakêmpalanipun, tur badhe sagêd andadosakên kamajênganing pakêmpalan wanita Indhonesiah ing saumumipun.[4]

Pangrèh Margining Kautamèn.

Jakêrta, kaping 10-5-'29. Wara Muswrajab.

--- 601 ---

Bab Têtanêman

Sêkar

Sadaya tiyang tamtu sampun gadhah pangintên bilih kapetang mèh sawarnining băngsa, punika sami rêmên sarta migunakakên dhatêng sêkar utawi sêkar-sêkaran. Măngka yèn dipun manah sêkar punika rak botên wontên paedahipun punapa-punapa tumraping badan, têgêsipun botên manjing dados têtêdhan, nanging namung dumunung pasrèn utawi gêgandan, tumrap ingkang rêmên sangêt pancèn sagêd nuwuhakên raosing manah bingar, kabêkta saking wujudipun pancèn inggih ngrêsêpakên ing paningal, samantên wau manawi katata kanthi sae, punapadene pancèn aslinipun sêkar sae.

Sanajana mênggahing paedahipun sêkar wau botên sapintêna, ewadene mêksa katawis dados kabêtahaning ngakathah, punapadene katingal dados padagangan, tăndha yêktinipun makatên:

[Grafik]

Sêkar sruni.

Ing pundi-pundi pêkên agêng utawi alit, ing ngriku kenging katamtokakên mêsthi wontên tiyang sadeyan sêkar. Rèhning ingkang sade sarta ingkang numbasi namung tiyang Jawi, dados ingkang kadhasarakên ing ngriku inggih băngsa sêkar ingkang dados kasênênganipun kemawon, kados ta: sêkar kênanga, mlathi, rêgulo, sundêl, sănggalangit, soka, tuwin sapanunggilanipun, limrahipun mawi ngangge rangkèn rajangan pandhan wangi, kawastanan sêkar campur-bawur, punapadene godhong dilêm, dene wontênipun ing padhasaran ngriku mawi ambên-ambênan, kangge momori sêkar supados gandanipun langkung eca, kados ta: lisah wangi, lisah cêm-cêman, dhèdhès, borèh, cêndhana wangi tuwin sanès-sanèsipun. Tumrap ing pêkên ingkang agêng tiyang sade sêkar botên ngêmungakan satunggal kalih, tarkadhang ngantos dasanan, ewasamantên angsal-angsalanipun inggih taksih urup, saya malih manawi nuju wulan siyam, wiwit ing malêm salikur ngantos dumugining bakda lêbaran, ing samargi-margi pating talècèk wontên tiyang sade sêkar, samantên ugi ingkang tumbas inggih mêksa sêsêluran, nanging ingkang majêng sêkar borèh prêlu kadamêl nyêkar ing pakuburan. Prakawis punika para maos kados ugi sampun sami uninga, pramila katitik saking kawontênan ingkang makatên wau, bab sêkar pancèn têtêp dados kabêtahan, ugi tumrap sadaya băngsa. Nanging tumraping băngsa Jawi adhakan namung tiyang èstri ingkang taksih migunakakên sêkar sabên dintên.

Nanging sarêng katitik saking wontênipun băngsa Walandi, bokmanawi para maos sagêd anggalih piyambak, dene ingatasipun sêkar kemawon têka katawis dados padagangan ingkang agêng, kadospundi wontênipun Bloemenhandel ing kitha-kitha, ingatasipun pambudidaya sadean [sadea...]

--- 602 ---

[...n] sêkar kemawon ngantos sagêd angawontênakên punggawa kathah, wiwit saking tukang kêbon, juru sêrat, tukang nagihi, tukang ngarang andhapuk sêkar-sêkaran, (bukèt) tuwin sanès-sanèsipun, punapadene kiyat ngadêgakên toko kangge papan panyadean sêkar ingkang waragadipun botên sakêdhik.

[Grafik]

Sêkar tluki.

Mênggah kawontênan ingkang makatên punika yêktosipun botên angeramakên, awit inggih pancèn kêdah ngangge pawitan kathah, tur kêdah mangrêtos ingatasipun bab pangrimating sêkar warni-warni, ngantos sadhêngaha tiyang ingkang ningali dhêdhapukaning sêkar ingkang wêdalan ngriku kenging katamtokakên mêsthi sênêng, dhasar inggih nyata angrêsêpakên tumraping pandulu, wasana inggih sagêd manjing dados panariking kasarasaning batos utawi pamikir. Pramila tumraping băngsa Walandi bab bukèt punika pancèn manjing dados kalangênan.

Bokmanawi para maos ugi sampun asring amriksani băngsa Walandi utawi Tiyonghwa, punapadene para priyantun luhur, kadospundi manawi pinuju manggihakên pangantèn utawi kêpêjahan, gêgubahaning sêkar ingkang minăngka rêrênggan ing ngriku sakalangkung angedap-edapi. Manawi katimbang kalihan sêkar kalangênaning băngsa Jawi kados ingkang kasêbut nginggil wau rak dede amput-amputipun.

Dene mênggah rêrêgènipun pancèn inggih botên sakêdhik, tarkadhang sawênèhing Walandi utawi sanèsipun wau, manawi nuju gadhah damêl mantu utawi ngrêrêngga layon, têlasing arta ingkang kangge tumbas sêkar kemawon botên kirang saking gangsal atusan rupiyah, bokmanawi sagêd ugi kapara langkung.

[Grafik]

Sêkar adhaliyah.

Rèhning samangke sampun têrang saha têtela manawi ing bab sêkar dados kabêtahaning ngakathah, punapadene yèn kaudi sagêd dados panggaotan ingkang agêng, punapa botên langkung prayogi saupami băngsa Jawi tiru-tiru ngadani ambudidaya bab sêkar kados sacaraning Walandi ingkang sampun kantênan mêlok kathah asilipun makatên, nyumanggakakên.

Nirnasa.

--- 603 ---

Kawruh Sawatawis

Têmbung Balangan

Sanadyan para maos Kajawèn sampun kathah ingkang uninga dhatêng têgêsing têmbung Jawi: balangan, ananging sarèhning pangintên kula taksih kathah ugi ingkang dèrèng nate uninga utawi sarawungan dhatêng têgêsing têmbung balangan ingkang badhe kula cariyosakên ing ngandhap, amila supados sagêd radin kauningan para maos, kula têrangakên wijangipun kados ing ngandhap punika.

Têmbung balangan tumrap ing Surakarta sarta sakiwa têngênipun, sabên tiyang Jawi sampun lajêng mangrêtos têgês tuwin kajêngipun, atêgês: balanganipun pangantèn jalêr kalihan pangantèn èstri wêkdal dipun panggihakên, limrahipun mawi sarana balangan gantal, sagêd ugi ing sanès-sanès nagari inggih wontên ingkang ngangge tata ngadat makatên. Wontên malih têmbung: balangan ingkang sanès têgês, nanging jêjêring tanduk kêdah kaucapakên pisan sarêng-sarêng, kados ta: balangan sêrat, balangan liring, balangan ulat sapanunggilanipun.

Ananging ing nagari Sêmarang botên makatên, wontên satunggaling têmbung: balangan ingkang têgês lan wujudipun beda, sampun umum tumrap saindênging kitha Sêmarang, sagêd ugi bokmanawi dumugi sajawining kitha. Têmbung: balangan ing ngriku gadhah têgês: barangan, saking lingga barang, nanging barang ingkang sampun lungsuran, dene barang jan utawi barang enggal dèrèng kangge.

Dene ingkang karan balangan tumrap ing Sêmarang, punika tiyang sêsadean barang warni-warni ngalêmpak dados sapanggenan, manggèn ing pinggir margi agêng uruting pêkên agêng Johar. Barang-barang ingkang kadhasarakên ngriku, pirantos dandos-dandos, isèn-isèn griya, sandhang panganggèn, pêpasrèn, tuwin barang pirantos punapa kemawon wontên sami sapêpakipun, cêkakipun sampun botên badhe mangsulakên kabêtahanipun tiyang gêgriya, kêkesahan, plêsiran sapiturutipun, nanging ingkang kathah sampun barang lungsuran, inggih punika ingkang ing sanès nagari dipun namakakên: prombengan utawi klithikan. Sanadyan padhasaranipun wau botên manggèn ing lêbêt los, namung pating tarèmplèk lêlajuran, salong ngangge eyub-eyub sakacêpêngipun, ewadene kathahing barang ingkang kagêlar ngriku robah sarta ringkês, kasade kalihan rêgi mirah-mirahan, satunggal-satunggaling padhasaran, tapsiran kula pangaosipun botên kirang saking 500-1000 rupiyah. Bilih botên nuju jawah cacahing padhasaran kirang langkung wontên 80-100 panggenan. Ingkang sade băngsa Jawi, Koja, Mêlayu, Bombay, Tyonghwa singkèk, Tyonghwa pranakan, tuwin sanès-sanèsipun. Bikakipun sampun ajêg sabên wanci jam 3- ½ 4 sontên, kukutipun wanci jam 8-9 dalu, têmawonipun tiyang dhatêng ningali utawi têtumbas mriku namung wanci jam 5-6.

--- 604 ---

Sampun umum lan sabên tiyang sampun mangrêtos kajêngipun, bilih panggenan ngriku nama: balangan. Upami: nonton balangan. Lagi plêsir mênyang balangan. Yèn tuku... kana sandhing balangan. Si Maryam aja koêjak nyang balangan manèh, pijêr anjaluk dolanan bae ngêntèk-êntèkake dhuwit. Wingi sore balangan mung krêmya-krêmya, rada mêndhung iki ayake.

Ingkang tumrap pamada, pangerang-erang, sêmbranan, lêlucon sapanunggilanipun, upami: o, wong kok ora nyêbut, sabên sore mung tansah dledar-dlèdèr adol bagus, mendah pite karo kaca mripate dudua: balangan, saiba. Olèhe Pak Singa tuku gramopun karo mantol dhèkwingi gênah kêtlorop, jare anggêntèni duwèke kancane, tibake jêbul balangan kabèh. Cangkirmu tutup kuwi aja kogawe nyuguh dhayoh manèh wis dadi balangan, ora pantês.

Mênggah wijinipun ing Sêmarang wontên têmbung: balangan, punika sakawitipun singkèk-singkèk taksih totok, panggêsanganipun sabên dintên sami angidêrakên barang-barang lungsuran utawi rosokan, dipun rêmbat dhatêng kampung, utawi margi-margi agêng, katawèkakên: balangan balangan. Awit limrahipun Tiyonghwa ingkang taksih totok, pakêcapanipun botên gadhah aksara: ra, punapadene sandhangan: layaran, sami santun pakêcapan: la sadaya. Upami: kampung Baron, dados kampung: Balong. Aryasaputran dipun kêcapakên: kalyasaputhalan. Mas Bèi dhoktêr, bahbeithon ngla, makatên sapanunggilanipun. Lami-lamining taun, sêsadean makatên wau mindhak agêng, tambah majêng-majêng, lajêng bikak dhasar kados kasêbut nginggil, sarta lajêng kathah tiyang sanès singkèk ingkang sami tumut ngêcapakên sêsadean, laminipun thukuling têmbung: balangan wau, kirang langkung sakêdhik sapriki sawêg kawandasanan taun. Balangan idêran sapunika inggih taksih wontên, nanging kantun satunggal kalih sarta botên mawi katawèkakên, makatên malih ingkang idêr wau băngsa Tiyonghwa pranakan, dede singkèk.

Inggih jalaran katarik saking majêng-majêngipun tansaya tambah-tambah agêngipun sêsadean wau, ngantos băngsa Jawi ing Sêmarang katut sami ngangge pakêcapanipun singkèk totok, barangan = balangan, dados kêlantur dumugi sapriki lêstantun ngangge têmbung balangan, ngantos kalepyan bilih punika têmbung sambutan pancèn prêlu namung kangge nirokakên pakêcapan ingkang botên tètèh. Makatên aturan mulabukanipun ing Sêmarang tuwuh têmbung: balangan ingkang gadhah têgês dede: balangan panggihing pangantèn.

Kawuningana.

K. 585.

Wontêning băngsa Tiyonghwa botên sagêd mungêl: ra, lajêng malihakên pakêcapan, punika sampun limrah, makatên ugi băngsa Jawi piyambak, jalaran saking botên sagêd ngêcapakên lêrêsing pakêcapan băngsa ngamănca, lajêng ngawontênakên pakêcapan piyambak, ingkang ngantos nyêbal saking lugunipun, kados ta: Tuwan Tortoun Bruyns dados: thongthong brèng, Tuwan Englenbergcht van Bevervoorde dados: angèlbangêt bimakurda, lan malih tumrap băngsa Walandi, mungêl, cèpèr (halte N.I.S.) kemawon tansah kêlinta-kêlintu, lêpatipun mungêl, cèppêr, inggih cèpêr. Mênggah sontan-santuning pakêcapan wau lajêng asring ngicalakên aslining têmbung, wusana dangu-dangu sok lajêng kalepyan, asli saking têmbung kadospundi. Red.

--- 605 ---

Bab Rajakaya

Menda Gèmbèl ingkang Andêmênakakên

Tumrap tiyang ingkang ahli utawi rêmên dhatêng ingh-ingahan, têmtu katarik ing manah manawi sumêrêp kewan ingkang wujudipun ngrêsêpakên. Dene kêtariking manah wau, wontên ingkang jalaran saking lêmaning badan, parigêling tandang, sawênèh saking saening pakulitan.

[Grafik]

Mênggahing bab wontêning kewan ingkang pinanggih kados makatên punika, botên sanès namung saking saening pangupakara tuwin kacêkaping têdha. Saening pangupakara sagêd mahanani kasarasaning kewan, awit pangupakara sae punika atêgês pamardi dhatêng kewan, murih tinêbihan ing godha rêncana, ingkang andadosakên jalaraning sêsakit, kados ta rêsiking panggenan, rêsiking badaning kewan tuwin sanès-sanèsipun. Dene kêcêkaping têdha, punika sagêd mahanani saening badan, sagêd nênarik dhatêng sêngsêmipun ingkang ningali. Mila ing bab tataning ngingah sato kewan punika ugi tansah dados panggalihaning nagari, murih tansah mindhak-mindhak sae, awit punika ugi nama satunggaling kamajêngan.

--- 606 ---

Waosan Lare

Sadulur Tunggal Suson

XI. Palih diutus kangjêng pramèswari mênyang Kapatihan

[Dhandhanggula]

Wis dilalah watêke wong kuwi | yèn sing têtêp sasat ora ana | sing mêsthi molah-malihe | uwong kapengin cukup | wise cukup anjaluk sugih | upama wis katêkan | ya isih anjaluk | sugih dhewe ing sajagad | katêkana yake iya isih ngudi | golèk sing ora lumrah ||

kaya ta sing kocap ing saiki | nagara ing Tanjung Gunung bakal | ora karuwan dadine | barêng wis tanpa ratu | sing kuwaos paramèswari | diêmbani nayaka | wolu pisan kumpul | mula adêge santosa | nganti bisa ngêndhihake kyai patih | kaya wong pènsiunan ||

nanging nyata paribasan muni | rasa lêgining wong ngêmut gula | banjur lali adhakane | kaya nayaka wolu | ing dhisike padha ngêmbani | kasampiran pangwasa | panjênêngan ratu | ananging barêng rumasa | kuwasane luwih gedhe luwih aji | tuwuh sêdyane ala ||

kabèh padha anduwèni ati | rêrêbutan duwea pangwasa | sakănca sing gêdhe dhewe | lan manèh sukur-sukur | yèn kalakon bisaa dadi | ratu ing kono uga | kang mangkono mau | pakolèhe saya cêtha | êmung dadi bubrahing tatanan bêcik | sing uwis golong padha ||

banjur pêcah dadi pating cruwil | tumindaking gawe ya-dinaya | padha golèk bêcik dhewe | lêlakon ngono mau | adoh bangêt kêtêmu bêcik | kocapa dhèk samana | Palih eling mak nyut | mênyang ing gustine lawas | saupama isih anaa saiki | priksa owahing jaman ||

karo manèh jênêng kosok bali | ing dhèk biyèn Palih disawiyah | wis ora ana ajine | saiki wiwit thukul | kêcakêt lan jêng pramèswari | kala-kala ngandikan | ing bab prêlu-prêlu | ananging gawene apa | ingatase Palih kuwi mung wong siji | tur ora duwe kănca ||

dhèk samana kangjêng pramèswari | panggalihe wiwit saya krasa | anggêgalih kana-kene | Palih ngandikan mlêbu | ing lakune bangêt diwadi | sawise kauningan | nuli ngadhêp lungguh | andhingkluk mèpèt ing lêmah | ing sêmune rêna kangjêng pramèswari | nuli alon angandika ||[5]

mula Palih kowe tak timbali | saka bangêt anggonku karasa | eling nyang gustimu biyèn | ananging aku sukur | dene kowe bali angabdi | iku sèwu nugraha | tumraping awakmu | sasate olèh wêwênang | angèlingi nyang nagara wutah gêtih | iku tindak utama ||

sanalika rada kagèt Palih | dene beda anggone ngandika | ora kaya ing sabêne | lan manèh athik emut | mênyang putra sing mêlasasih | Palih nuli anggagas | karo arêp matur | nanging isih têngah-têngah | awit isih rada anduwèni watir | yèn dadi [da...]

--- 607 ---

[...di] kaluputan ||

angandika manèh pramèswari | ingatase kowe isih bocah | rada mangrêtèn sajake | eman dene awakmu | jênêng isih apangkat cilik | upama wis gêdhea | rak kêna dijunjung | didadèkake nayaka | wênang milu ngrêmbug prakara sing sungil | lan prakara nagara ||

Palih banjur angguyu nyêkikik | karo matur arasa kêduga | lah gusti punapa sae | misudha tiyang suwung | ingkang botên gadhah pangrêti | tiwas dados gujêngan | o bok inggih sampun | sanadyan namung ngandika | yèn ngantosa tiyang sanès mirèng mêsthi | anggujêng kabatosan ||

sanalika Palih duwe osik | ing rêmbuge wiwit olèh dalan | arêp ngosikke gustine | tumuli alon matur | nanging mênggah kawula gusti | raos-raosing manah | inggih tansah ajur | yèn èngêt kangjêng pangeran | kados-kados rumaos botên kuwawi | lêga kawula bela ||

sanadyan ta sagêd manggih mukti | nanging gusti kadamêl punapa | jêng pangeran mêsakake | kawula namanipun | tiyang botên mawi ngèngêti | trêsnanipun bandara | kêmpal wiwit timur | mila sampun angandika | ngêbang-êbang ing kawula: tiyang alit | mindhak bingung ing manah ||

angandika kangjêng pramèswari | o o Palih aku ora ngira | yèn ta mangkene dadine | barêng aku wis wêruh | sêsulaking nagara iki | ketok ora prayoga | atiku kêduwung | sasat aku mêmungsuhan | kana-kene mung gawe susahing ati | sing aku ora ngira ||

satamating pangandika nuli | ing tingale ketok kaca-kaca | kaya bangêt ing kraose | Palih êmung andhingkluk | iya milu abela tangis | malah wuwuh anggagas | eling mênyang biyung | dene ta kêdawa-dawa | bêbasane lêlakone morak-marik | ora karu-karuwan ||

wise lilih nuli matur lirih | lajêng kadospundi kang sakeca | murih têntrêmipun mangke | nama sampun kêbacut | nyambêt barang pating saluwir | pramèswari ngandika | saka panêmuku | jênênge kêbacut bubrah | ya kajaba mulihke saka sathithik | muga kasêmbadana ||

ing bêcike kowe ing saiki | lumakua mênyang Kapatihan | bab iki tak pasrahake | aku rumasa luput | gêdhe bangêt lan paman patih | cêkake mung matura | supayane tulus | nagara kene balia | ayêm têntrêm kayaa sing uwis-uwis | wis ta măngsa bodhoa ||

Palih alon nyêmbah mundur nuli | laku dhodhok ketok larap-larap | sapolahe nêngsêmake | kaya priyayi luhur | polatane ladak mêdèni | mripatane macithat | sajak sarwa saguh | wise têkan dhak-undhakan | mêdhun nolèh lan ngêtrapke sêmbah lirih | banjur laku lon-lonan ||

mlaku tangan mringkus dadi siji | nèng ngarêpan aketok prasaja | nanging ya ketok glèlènge | tabête cêdhak ratu | dhasar uwis wiwit dhèk cilik | tur ya rada alêman | karo kaduk mrusul | ing lakune dhèk samana | turut dalan akèh uwong sing ngrasani | baguse rêruncungan ||

--- 608 ---

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab Darmawisatanipun Petruk dhatêng Tanah Jawi Têngah

XIX.

Petruk : Ambanjurake rêmbuge lagi anu kae, ing bab kahanane wong wadon sing bodho. Kowe rak iya ngakoni, ta, yèn wong bodho kuwi, rêrêmbugane iya sok ngayawara, ora-orane iya ngrasani tăngga têparo, malah nèk ora kêbênêran, sok gêlêm ngrasani alaning sing lanang. Seje karo wong wadon sing pintêr, rêmbugane iya kêna dirasakake, nèk ana nganggure, ora kok banjur saba tăngga golèk mungsuh, nanging malah banjur digawe thak-thik, anjithêti barang-barang sing suwèk, nèk duwe anak, iya gawe-gawe popok, oto, lan sapiturute. Dadi ora ana wancine nganggur, sing banjur digawe anggagas warna-warna, kaya ta: nèk bapakne thole mênang lotre, aku arêp tuku suwêng barliyan panunggul siji, tuku gêlang êmas dironyok intên, lan isih rupa-rupa manèh sing digagas.

[Grafik]

Garèng : Lha, kuwi, nèk pikirane wong jaman saiki kiyi, kabèh-kabèh mung arêp dipukul rata bae, rumasane, nèk wong wadon bodho, dadi karêpe nèk wong wadon kuwi kurang pangajaran, kuwi mêsthi dhêmên năngga, dhêmên ngêdu kucing, nèk rêmbugan ngayawara, kêsèd lan sapiturute. Nanging nèk wong wadon pangajaran, mêsthi srêgêp ing gawe, rêrêmbugane iya kapenak, lan sapiturute, lho, kuwi durung kinar, sèh, awit nèk rumasaku, wong wadon dhêmên gawe, wong wadon ora dhêmên năngga, wong wadon ora dhêmên ngêngrasani tăngga-tanggane, lan liya-liyane, kuwi ora gumantung saka kapintêrane sêkolahan, nanging gumantung saka bêbudène, anggonku bisa kăndha mêngkono mau, awit aku kêrêp mênangi wong wadon sing ora olèh pangajaran babar pisan, ewadene omahe katon rêsik grêmining, jalarane iya saka pêthêling gawe sing wadon mau, sing lanang ana ing ngomah katon sênêng, sabab saka panjagane sing wadon. Tăngga têparone katon padha dhêmên, jalaran saka grapyake, saka anggone andêmênakake wong wadon sing dianggêp bodho mau. Kosok-baline, aku kêrêp bangêt wêruh wong omah-omah [omah-...]

--- 609 ---

[...omah] katon ora nyênêngake bangêt, ing măngka sing wadon jarene wêton Mulo, kaya ta: ing sajroning omah katon lêthêk, awit sing wadon ora kulina rêrêsik omah, kulinane mung maca buku roman bae, sing lanang kêrêp jajan nyang rèsturan, awit sing wadon ora bisa olah-olah babar pisan, kabèh-kabèh mung diprasahake[6] kokine bae, sabên dina iya maca koran, nanging sing diwaca ora kok apa-apa sing maedahi tumrap awake, nanging nèk-nèke ana toko sing adol barang-barang modhèl anyar, utawa macani programa-programa gambar idhup, nèk-nèke ana sing arêp mitongtonake gambar sing apik. Lha, kuwi nèk ana, banjur bae budi karo sing lanang, supaya ditukokake barang modhèl anyar mau, utawa mêksa-mêksa ngajak sing lanang nonton gambar idhup.

Petruk : Mungguh omongmu kuwi pancèn iya ana bênêre, mung bae anggonmu gawe pêpandhingan kuwi rak pincang, sing siji bodho, nanging ngrêti mênyang kuwajibane, liyane pintêr, nanging ora wêruh marang kuwajibane, pêpandhingan kang mêngkono kuwi, rak ora beda karo nèk sawênèhing Walănda gawe pêpandhingan, jarene: uripe băngsa Walănda kuwi rak beda banget karo wong Jawa, nèk tumrape Walănda kabèh sarwa larang, mangana bae iya sing larang-larang, kaya ta: kênthang bêstik, sladhah, krokèt, lan sapiturute, balik wong Jawa, mangan sêga karo kluban utawa pêcêl bae wis krasa nikmat bangêt. Lho, iya mêsthi gêdhe bangêt bedane, nèk sing digawe tuladan kuwi Lănda sing pangkat up komis upamane, nanging nèk uwong Jawa apangkat: kuli sêpur, iya mêsthi ora timbang, murih timbange, nèk anjupuk tuladan Walănda kang apangkat up komis, Jawane iya kudu apês-apêse pangkat wadana, lha, dadi mathuk. Upamane saiki, omongmu mungguhing wong wadon sing bodho, nanging pêng-pêngan mau, olèh pangajaran kang cukup, wah, iya wis mêsthi dadi wong wadon pilihan, wong wadon kang sampurna têmênan, ya kuwi kang kêna diarani widadari angejawantah. Kosok-baline wong wadon sing olèh pangajaran, nanging ora ngrêti mênyang kuwajibane, lha, kuwi upama ora olèha pangajaran babar pisan, we, iya sida ora karuwan têmênan.

Garèng : Lho, saya judhêg pikiranaku saiki, aku iya ora maido, yèn dalane murih para wanita maju kuwi, ora liya iya kudu disêkolahake, nanging barêng aku sok mênangi para wanita sing pangajarane cukup, anggone omah-omah rada kocar-kacir, kok dadi rada gêla aku, dhing.

Petruk : Bokmanawa bae, wong tuwane kurang anggone anggatèkake, dadi kaya kandhamu lagi anu kae, yaiku: wong tuwane mung migatèkake kahanane rêpot sêkolahan, anggêre bijine wis jamprak-jamprak, ora ana kursine, iya wis marêm bangêt, lan banjure iya wis ora dipikir manèh.

Garèng : Lho, wong tuwa sabên sasi rak wis kelangan [ke...]

--- 610 ---

[...langan] dhuwit kanggo bayar sêkolahe anake, têmtune wong tuwa iya banjur ora mèlu apa-apa manèh, kabèh-kabèh wis dadi tanggungane guru sing mulang anake mau.

Petruk : We, lha cilaka sing dadi guru, kok banjur dipadhakake kayadene babuning anake bae. Ngrêtia, Rèng, kuwajibaning guru kuwi mung mulangake kapintêran kang wus ditêmtokake ing sêkolahan, dadi ora diwajibake mulang bab bêciking wêwatêkan lan kuwajibaning wong omah-omah, karo manèh bab anggone guru mulang lan mêruhi kahanane muride kuwi, rak mung antarane jam 7 tumêkane jam 1, dadi pancène wanci salêbare sêkolahan mau, sing diwajibake mulang lan ngawat-awati, iya kudu wong tuwane dhewe. Ing sarèhning bapa kudu nyambut gawe, tamtune iya ora duwe wanci kanggo mulang anake mau, mulane sing kêjibah mulang lan ngawat-awati murih ing têmbe anake bisa dadi wanita kang sêjati, ora liya iya kudu biyunge. Jalaran kang mangkono mau, saiki aku duwe panêmu, supaya praja lan kawulane bisa maju miturut ombaking jaman, kang diprêdi luwih dhisik iya iku para wanita, murih sabanjure bisaa anuntuni lan dadia lanjaraning para anak-anake anggoning padha anggayuh marang lakuning kamajuan lan kautaman. Wis samene bae dhisik.

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Juru ngrimat sêrat nagari nalika mariksa sêrat-sêrat, amanggih sêrat ingkang nêrangakên bilih kitha Meester Cornelis punika rumiyin nama Nieuwendam, kasêbut wontên ing sêrat katitimangsan kaping 15 Januari 1711 nalika jaman Kumpêni.

Tumrap kantor pos pitulungan ing Batawi tuwin Bandhung ingkang maligi kangge salaminipun wontên Pacific Congres, dipun yasakakên cap piyambak, kawujud bundêr lonjong mawi gambar pulo Jawi, ing ngandhap mawi sêratan Vierde Pacific Congres tuwin tanggal.

Sampun sawatawis dintên, lèpèn Bêkasi bêna, indhaking toya ngantos 6-7 mètêr. Griya-griya ing Têluk Pucung sami kêbênan, wontên ugi ingkang kèli. Ing Bêkasi wetan wontên sabin sawatawis mau ingkang pantunipun dèrèng kapêthik, ugi kêbênan.

Ing bab tiyang tahanan ingkang ngakên nama Heru Cakra, sapriki tiyang dèrèng sagêd nêtêpakên tiyang wau băngsa punapa. Sampun nate tiyang wau ngakên têdhakipun nata Jawi ing Surakarta tuwin Ngayogya nanging lajêng ngakên anakipun angkat tiyang militèr.

Wontên pawartos, Tuwan A.J.L. Couveur Gupêrnur Sèlèbês, badhe dipun wisudha jumênêng warga rad Indhia.

Wontên tiyang sakawan ing Selamanjah, Priyangan, sami sakit wêtêng mumêt tuwin mutah-mutah, jalaran mêstas sami nêdha pindhang ulam êmas. Sarêng ulam pindhang wau kapriksa ing dhoktêr ulam wau ngêmu racun. Pulisi lajêng madosi tiyang ingkang sade ulam.

Ing Cimahi wontên tiyang nyêpêng kêthèk pêthak mêmplak, kêgolong lăngka, lajêng dhawah ing băngsa Tiyonghwa ing Tawawi. Kêthèk wau kathah ingkang nêmbung badhe numbas, malah kêkon[7] binatang ing Surabaya ugi tumut badhe numbas, nanging ingkang gadhah botên angsal.

Tumrap ing paresidhenan Malang, prasasat sabên kitha dhistrik sami angawontênakên karamean ringgit tiyang ingkang kapupu bayaran, ingkang angsal-angsalanipun badhe kadarmakakên dhatêng kasusahan banjir ing Pasuruan. Kados ta ing dhistrik Pujon, Kêpanjèn Malang, Tumpang, Singasari, tuwin sanès-sanèsipun (N.).

Pèl pulisi ing Klathèn nindakakên padamêlan nyanjatani sagawon-sagawon ingkang saba ing margi-margi, sawênèhing dintên nalika nyanjata sagawon, mimisipun ngèngingi sagawonipun, nanging lajêng têmbus malêbêt ing griyaning tiyang siti lan ngèngingi tiyang ing dhadha têmbus ing bokong, andadosakên sakit rêkaos.

--- 611 ---

Kursus têmbang ing Jayadipuran, Ngayogya, katingal majêng, murid-muridipun rumaos sami marêm. Gurunipun kêtingal ngajêngakên dhatêng sêkar agêng.

Wontên pawartos, awit saking sêrat paturanipun Tuwan Ir. Baars, ingkang sapunika manggèn ing nagari Walandi, parentah amarêngakên tuwan wau manggèn ing Indhia malih, suwaking awisan tumapak wiwit tanggal 8 wulan punika.

Lulus kandhidhat iksamên bagiyan kapisan, ing pamulangan luhur dhoktêr, tuwan Ik Soei Go (Sêmarang), C. W. Lumkeman (Prabalingga) tuwin Radèn Mas Julham (Kuthaarja).

Băngsa Tiyonghwa nama Liem A Tjeng ing Cirarap, Tanggêrang, sakulawarganipun cacah tiyang nêm, sadaya sami nuntak-nuntak, jalaran mêntas nêdha ulam têri tuwin cucut. Tiyang ingkang sakawan lajêng sagêd katulungan, dene ingkang kalih taksih sakit sangêt.

Wiwit tanggal 1 wulan punika prabeya numpak sêpur S.S. ing margi Wèltêprèdhên - Bandhung mêdal Purwakarta tuwin Krawang dipun andhapakên, klas 1 rumiyin f 9.60 kantun f 7.70. Klas 2 rumiyin f 6.40 kantun f 5.10. Klas 3 rumiyin f 3.20 kantun f 2.56. Klas 3 mirah rumiyin f 2.12 kantun f 1.70.

Ing dhusun Trênggiling bawah Purbalingga, wontên tiyang ingkang ngakên titisanipun Radèn Subali, sakawit wontên ingkang anggêga, sarta tiyang wau sampun sawatawis dintên mondhok wontên bango pawedangan. Satunggiling dintên, pinuju wontên tiyang tumbas wedang, tiyang ingkang tumbas wau lajêng kabacok arit ngantos ambal ping kalih tatu sirah kalihan pundhakipun, tatunipun ragi ngrêkaos, lajêng têrus kabêkta dhatêng griya sakit, kaupakara wontên ngriku. Wusana katitipriksa, ingkang ngakên titisanipun Radèn Subali wau jêbul tiyang ewah pikiranipun. (panjurung).

Ing dhusun Babatan, Ciborum, Bandhung, wontên sopir tiyang siti nglampahakên oto rikat sangêt numbuk lare, nandhang tatu ing badan utawi sirahipun. Sarêng tiyang sêpuhing lare sumêrêp sêpsu sangêt, lajêng ambujêng sopir kanthi ambêkta bêndho dipun grubyug ing tiyang kintên-kintên 100. Sopir lajêng nglampahakên otonipun lapur dhatêng ingkang wajib. Pulisi lajêng mênggak tiyang ingkang badhe soroh amuk wau, sagêd lilih. Têtiyang wau lajêng sami ngêndhêg sopir sanès-sanèsipun ingkang langkung ing ngriku, manawi wontên ing ngriku anggènipun anglampahakên kêrikatên, badhe dipun ajar.

Wadana ing Cilêdhug nyêpêng tiyang ing dhusun Jatisèlèng, kadakwa damêl arta talèn palsu, kêcêpêng dalah cithakan, pirantos anglêbur, têmbagi satumpuk tuwin arta palsu 120. Ing wêwêngkon dhistrik ngriku sampun wontên arta palsu cacah 40 kêcêpêng, ingkang sampun dipun lampahakên dening tiyang kancanipun tiyang ingkang damêl, saha tiyangipun sampun kacêpêng.

Ing Magêlang mêntas wontên sêsorah ing bab èrêpah, ingkang mêdhar sabda Radèn Muntoha, lan Mètêr Kadhastêr. Ingkang ngrawuhi kirang langkung wontên priyantun 50. Sêsorah wau tumindak sabên ing dintên Jumuwah sontên, dene ingkang badhe sêsorah, priyantun ingkang kasêbut ing nginggil, Radèn Mas Isa, lan bao konsulèn, Radèn Mas Suprapta, Piskal Gripir tuwin Mistêr Suwarsa, amtênar landrad.

[Grafik]

Kados ingkang sampun kawartosakên, Paduka Tuwan A. Muhlenfeld jumênêng dhirèktur pangrèh praja, gambaripun kados ing nginggil.

Wangsulan saking Redhaksi

Lêngganan nomêr 3536 ing Sêcang. Bab kidungan ingkang panjênêngan dangokakên punika Bale Pustaka botên sade.

Tuwan Iing Cyang ing Blitar. Usul panjênêngan punika prayogi sangêt, nanging bab wau Bale Pustaka sampun badhe ngêdalakên piyambak awarni buku jangkêp salampahan, kasarantosna rumiyin.

Tuwan Tulun ing Purwakêrta. Karangan kados panjurung panjênêngan punika sampun kêrêp dipun êwrat ing Kajawèn, mila botên kapacak.

Sigarèt wêdalan, Menz's ing Têmanggung.

Redaksi Kajawèn mêntas nampèni sigarèt wêdalan pabrik kasêbut ing nginggil, warni tiga: ampêg, sêdhêng tuwin ampang, saha sampun nyobi raosipun. Raos warni tiga wau sampun anyêkapi tumrap kabêtahaning tiyang sês.

--- 612 ---

Wêwaosan

Pêpisahan 27 Taun

Karanganipun Mw. Asmawinangun ing Jatilawang, Purwakêrta.

29.

Wiwit ing taun samantên luguning basa ingkang masthi kangge: basa Walandi, murid sagêd ngantos 100, sarta kala taun 1880 wiwit wontên tamatan ingkang pêng-pêngan, ingkang kaparingan wêwênang mriksa lan anjampèni sadaya sêsakit, inggih sêsakit ing jawi, inggih sêsakit ing nglêbêt, kaot botên kawênangkakên tulung bayi lair.

Kala taun 1881 wontên ewah-ewahan malih, Voorbereidende afdeeling kadamêl 3 taun (3 klas), nanging kala taun 1890 kaewahan dados 2 taun (2 klas) malih.

Ing taun 1900–1902, saking panyuwunipun Paduka Tuwan Dr. Roll ingkang katindakakên kala taun 1898, pamulangan ingkang wiwit kabikak mila namung tansah nunut kemawon dhatêng griya sakit militèr dipun agêngakên, murid ingkang kala taun 1899 namung wontên 84 dipun wêwahi ngantos dados 150, tur botên antawis dangu malih ayasa gêdhong pamulangan piyambak ing Hospitaal weg (Gang Ketapang) sarta ayasa pamondhokan murid cêkap kangge lare 200. Wiwit ing wêkdal samantên piwulang tumrap têtulung tiyang gadhah anak botên namung lesan kemawon, nanging mawi kaêcakakên, murid ingkang tamat ugi lajêng kaparingan wêwênang nindakakên. Voorbereidende afdeeling kadamêl 3 klas malih, sarta Geneeskundige afdeeling kaewahan dados 6 klas, namanipun pamulangan katêtêpakên Stovia (School tot opleiding van Inlandsche Artsen).

Wontên Walandi têtiga, ingkang prêlu sangêt dipun èngêti lan prêlu sangêt dipun alêmbana amargi saking luhuring panggalihipun, dene sami kasdu ambiyantu adêgipun Stovia wau sarana ngaturakên dêrma ingkang botên sakêdhik, inggih punika: 1. Tuwan P. W. Jasen, 2. Tuwan J. Nienshuys lan 3. Tuwan H. C. van der Honert.

Kala taun 1913 saking panyuwunanipun Paduka Tuwan Dr. J. Noordhoek Hegt ingkang dados dhirèktur salêbêtipun taun 1908–1914 bageyan, Geneeskundige afdeeling kaewahan malih, kadamêl 7 taun.

Kala taun 1915 kabangun malih gêdhong Stovia ing Salembah sela ingkang wiwit dipun pasang dening Paduka Nyonyah Graaf van Limburg Stirum, inggih punika kala tanggal 26 Agustus. Rampunging panggarapipun kala tanggal 5 wulan Juli 1920, têrus kaênggenan, gêdhong ingkang lami namung kangge pamondhokan murid kemawon.

Wasana ing taun 1927 Stovia wau kadadosakên pamulangan luhur, botên nama Stovia malih, lajêng nama Geneeskundige Hoogeschool, kabikak dening Paduka Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana Gupêrnur Jêndral kala 16 Agustus, mawi pêpèngêt sêratan ingkang ingukir, ungêlipun: Ter herinnering aan de opening van de Geneeskundige Hoogeschool door Z.E. de Gouveneur Generaal Jhr. Mr. Andries Cornelis Dirk de Graeff op 16 Augustus 1927.

Atmadi mlêbêt dhatêng pamulangan dhoktêr kala taun 1874, dados jaman têngahan tumrap pamulangan wau, ing têngahanipun taun 1881 tamat, pikantuk sêsêbutan dhoktêr Jawi, sarta sêsampunipun nindakakên padamêlan sataun, dhaup kalihan Radèn Rara Sriningsih, putranipun ingkang wadana kitha Kudus. Tamtu kemawon wiwit ing wêkdal samantên, Atmadi madêg piyambak, uwal saking pamêngkunipun Tuwan Hèldhêring, ewasamantên tumraping panganggêp dèrèng ewah, taksih ajêg kados ing wau-waunipun. Tumrap sêsrawungan inggih taksih lastantun ngèmpêri kadosdene sêsrawunganipun anak kalihan tiyang sêpuh piyambak.

Wiwit sakolah mila Atmadi katitik satunggalipun lare ingkang majêng lan tumêmên, botên beda sêsampunipun nyambut damêl, kamajêngan lan katêmênanipun wau botên ewah, mila dados pangalêmanipun para pangagêng tuwin para têtiyang kathah. Kala taun 1884 Atmadi kadhawuhan dening nagari nglajêngakên pasinaon dhatêng pamulangan luhur ing nagari Walandi, tamtu kemawon prakawis punika damêl bingahing manahipun, dhasar wiwit rumiyin mila kapengin sangêt sumêrêp jagad kilenan. Bidhalipun mampir Banyumas, prêlu anjujugakên Bok Sura dhatêng griyaning anakipun (Sura), supados mondhok ing ngriku sadangunipun katilar sinau. Bok Sura niyatipun badhe dipun jak, nanging botên purun, pilaur kantun atêngga wontên tanah Jawi kemawon. Lêt wolung wulan saking dhaupipun Atmadi tuwan tuwin Nyonyah Hèldhêring sami wangsul dhatêng nagari Walandi, botên jalaran saking prêlop, nanging saking pènsiun, dados wangsulipun wau botên namung sawatawis măngsa, nanging salami-laminipun. (Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	dhatêng. (kembali) dhatêng.
2	§ tamtunipun pêrslah wontên ing sêrat kabar punika botên sagêd ngêplêki kados punapa ingkang dipun sorahakên, nanging namung kacêkak kemawon. (kembali) § tamtunipun pêrslah wontên ing sêrat kabar punika botên sagêd ngêplêki kados punapa ingkang dipun sorahakên, nanging namung kacêkak kemawon.
3	§ pancèn makatên. (kembali) § pancèn makatên.
4	§ rêmbag ing bab punika kados sampun cêkap kajugag samantên kemawon, awit saupami kalajêng-lajêngakên mindhak andadosakên kirang prayogi. Red. (kembali) § rêmbag ing bab punika kados sampun cêkap kajugag samantên kemawon, awit saupami kalajêng-lajêngakên mindhak andadosakên kirang prayogi. Red.
5	Lebih satu suku kata: nuli alon ngandika. (kembali) Lebih satu suku kata: nuli alon ngandika.
6	dipasrahake. (kembali) dipasrahake.
7	kêbon. (kembali) kêbon.