Kajawèn, Balai Pustaka, 1930-05-01, #490

Ăngka 35, 2 Bêsar Taun Ehe 1860, 1 Mèi 1930, Taun V

Kajawèn

[Iklan]

--- [535] ---

Ăngka 35, 2 Bêsar taun Ehe 1860, 1 Mèi 1930, Taun V

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Kabudidayan ing Tanara

[Grafik]

Ing nginggil punika gambaripun pabrik tèh ing Tanara, dunungipun wontên sapucaking rêdi Malabar, Priyangan.

--- 536 ---

Bab Ringgit

Prampogan

Wontênipun ing ringgit, prampogan punika kangge mindhakakên prajurit tumindak ing damêl, mêdalipun namung manawi nuju kapalan, babad wana salajêngipun pêrang gagal.

Manawi mêdal sarêng kapalan, kangge mindhakakên panggrubyuging bala dhatêng senapatinipun, inggih punika ingkang numpak kapal. Lampahing kapal katingal gêsang, senapatinipun dhangah-dhangah sajak botên ajrih ing pêjah. Makatên ugi raosing prampogan, kados punggawa dipun ayomi ing senapati linangkung, giyakipun ing damêl kados botên wêgah kapurih nêmpuh baya pakèwêd.

Damêling prampogan, sasampuning anggrubyug senapati lajêng babad margi, ing ngriku prampogan mawi dipun ucapakên, rêrêmbagan kalihan kănca tunggil damêl, inggih punika têtiyang ing prampogan, raosan ing bab pakèwêding margi, wananipun taksih rungkud, marginipun mêndhak mandhukul.

Mirid wontêning prampogan wujud satunggal, kados inggih angèl kangge anggobyogakên ginêm, nanging sarèhning prampogan punika isi tiyang kathah, ginêmipun malah gapyuk sangêt, ucaping dhalang makatên.

He, priye kănca, iki, dene prajurit kang lumaku ing ngarêp padha mandhêg, kang lumaku ing buri padha nêsêg. Akèh gêgaman ligan, ora wurung bakal nocog kancane dhewe. I, mêngko, mêngko batur, padha mandhêga, iki akèh pakewuh, bawane dalan lawas ora kambah, akèh prabatang malang ing dalan, kaya ora kêna diambah ing jaran, manawi dadi duka, apa ora bêcik ngaturi priksa dhisik. Alon-alon, kănca, aja ngaturi uninga, mundhak gawe gita, prayogi kănca duwe gawe, wong margăngsa lan pionir, kon lumaku ing ngarêp sagêgamane, prajurit kang jaranan pêdhange padha unusên, kang mandhukul dipapar, kang lêgok padha diurug, manawa ana kang rawe-rawe ing dhuwur dalan, banjur rampasana ing pêdhang saka ing dhuwur jaran bae. Wong cilik upama gêgaman, kêthul, diasah, yèn landhêp padha ditandukake. Iya ayo batur barêng tumandang.

Kados makatên gobyoging ucapipun prampogan, dhalang botên badhe kawêkèn ngucapakên.

Mênggah wujuding prampogan, mêmêtha gambaraning prajurit jawi warni-warni, sami ambêkta dêdamêl, tumbak pêdhang tamèng, sanjata, mriyêm, wontên ingkang kêkapalan, payungipun sami mêgar, wontên ingkang payung bupati, mangandhap-mangandhap ngantos dumugi payungipun abdining nata ingkang asipat payung andhap piyambak, mawi lêlayu bandera. Jalaran saking ngrêngaping kados têtiyang badhe ngrampog, utawi [u...]

--- 537 ---

[...tawi] prajurit ingkang damêlipun ngrampog mêngsah, mila nama prampogan.

Manawi kangge pêrang gagal, sakawit: prampogan pêrang sami prampogan, limrahipun prampogan Jawi kalihan prampogan danawa, kawon salah satunggal. Saunduripun prampogan ingkang kawon, têtindhihing baris gêntos pêpulih, prampogan ingkang mênang anggêntos kasoran. Pêranging prampogan punika kangge mindhakakên pêranging wadya rucah. Dene mênggah wontênipun nama pêrang gagal, lajêng bibar, ingkang kawon angesahi, dados botên ngantos wontên pêpêjah. Malah saking cariyosipun tiyang ingkang ahli padhalangan, pêrang gagal punika, ringgitipun ingkang pêrang botên mawi ngêdalakên dêdamêl.

Sayêktosipun tiyang ningali ringgit punika, limrahipun rêmên manawi rame, inggih nujua ngantuk pisan, manawi kalanipun pêrangan, lajêng anjanggirat tangi, dene pêpucuking pêrang mênggahing ringgit, inggih wontên ing prang gagal punika. Wiwiting rape[1] wontên ing prampogan ngrata margi.

Raos Jawi

Têntrêmipun Tiyang Gêgriya.

Katêntrêmanipun tiyang abale griya punika tumrapipun tiyang sanès, sagêd nyawang saking griya tuwin pakaranganipun. Sanadyan sugih brèwu pisan, manawi wujuding griya agêng nanging botên pèni, kawontênanipun pating balengkrah, ugi botên gadhah daya sêngsêm anênarik manahipun tiyang sanès. Makatên ugi sanadyan gadhah papan pakarangan wiyar, manawi anjêmbrung, inggih namung adamêl sêpêting sawangan. Kosokwangsulipun, sanadyan griya alit, manggèn ing papan rupak, manawi kalêrêsan, saha sagêd anggènipun nata, malah sagêd adamêl sêngsêm.

Kados gambar ingkang suwalik punika, mirid pasitènipun katingal èrèng-èrèng, pantêsipun padhas curi, têtuwuhan ingkang tuwuh ing ngriku tangèh sagêda subur gêsangipun, saya malih tumrapipun gêgriya, tamtu botên badhe angsal wangun. Nanging mênggah sanyatanipun wangun, sagêd waradin, waradining papan dipun dêgi griya alit acèkli, dipun trapi undhak-undhakan anjog ing kalenan ingkang toyanipun mili kumricik, sasêlaning griya dipun tanêmi wit-witan kangge ayom-ayom pakarangan, ciyuting palataran cêkap kangge meme sandhangan, tur botên supe damêl kasênêngan amanjêr kutut wontên ing gantangan, sakêdhap-sakêdhap tansah mungêl, hur kêtêkuk, araos kados ucaping sukur dhatêng Pangeran.

Mênggah gêsangipun tiyang ingkang manggèn ing ngriku, sanadyan tiyang sanès botên sumêrêp dhatêng kabêtahanipun [kabêtahani...]

--- 538 ---

[...pun] anggèning gêgriya, nanging sagêd amastani, bilih sênêng, botên liya jalaran saking mirid wujuding kawontênan ingkang gumêlar ing ngriku.

[Grafik]

Gambaraning papan katêntrêman.

Mênggah dipun căndra, pantês dipun căndra makatên: nuju wanci enjing ungêling kutut ing gantangan anggantêr, kados suling sumêla ing lêlagon, têtiyang ingkang gêgriya ing papan ngriku sampun sami tangi. Têtiyangipun èstri sami pating kêcipik umbah-umbah wontên ing toya ilèn-ilèn, tiyangipun jalêr ngathêngkrêng linggih wontên ing undhak-undhakan nginggil, ingkang anjog ing lèpèn, kalihan mirêngakên anggunging kutut tuwin mirêngakên kêmrêngsênging wedang umob ing cèrèt. Kawontênan ingkang pinanggih wontên ing ngriku punika, anggambarakên katêntrêmanipun tiyang ingkang narimah nampèni panduming Pangeran.

Inggih sintêna kemawon, ingkang nêdya ngudi dhatêng katêntrêman, kawontênan ingkang kados makatên punika tamtu sagêd anjawil dhatêng raosing manah, beda kalihan manawi amrangguli papan karamean ingkang isi bingah-bingah.

Dados kawontênan ingkang pinanggih ing gambar wau isi katêntrêman, minggahipun malih botên beda kalihan papan padununganipun para pandhita rêsi, limrahipun sampun manggèn ing èrèng-èrènging rêdi, têbih dhatêng papan karamean, ewadene panggalihanipun têntrêm, malah sagêd andayani nênarik mêpêsakên kamurkanipun para mudha, satêmah sami katut puruhita wontên ing papan sêpên, wosipun badhe pados katêntrêman ugi.

--- 539 ---

Waosan Lare

Kapatèn Obor

I. Warăndha mlarat

[Mijil]

ing wêtune layang wacan iki | mung dongèng pasêmon | kanggo wacan sambèn sasêlane | upamane mêlèk wayah bêngi | kêna go nyagaki | dadi tămba ngantuk ||

yèn diwaca cêdhak bocah cilik | ana ing paturon | bisa dadi gampang ing turune | yèn cêdhak lan uwong sukêr sakit | wong sing milu linggih | ora bisa turu ||

yèn nêngahi maca ngêlak-ngêlik | lali ngêlèh ngorong | saya manèh mupangate gêdhe | yèn diwaca lan lèrèn ngubêngi | omah wira-wiri | maling padha bingung ||

yèn digarap kanthi ngati-ati | mupangate elok | ora bakal amoh salawase | ing cêkake layang wacan iki | kêna diarani | kaya layang kidung ||

ing saiki bêcik amiwiti | kocap ana uwong | wis warăndha bangêt mêlarate | uripe mung adol kêncur sunthi | duwe anak siji | lanang uwis ngumur ||

ingatase uwong desa miskin | ing rupane ketok | ora kalah lan bocah liyane | sing kawilang anake wong sugih | sanadyan priyayi | ora kalah bagus ||

karo duwe wêwatêkan bêcik | beda lan wong-uwong | răndha mau katêlah arane | nyai dhukun saka sok nulungi | uwong sukêr sakit | awit ngrêti jamu ||

dene jaka mau diparabi | jênêng Subur manggon | awit bocah salawas-lawase | ngêlu mulês sasat padha nyirik | nadyan cilik nanging | awak kêncêng kukuh ||

kacarita nuju wayah bêngi | padhange mancorong | lintang-lintang ketok padha nyêle | kaya wêdi anyêdhaki gusti | gustine ya kuwi | rêmbulan sing munggul ||

nyai răndha linggih gêlik-gêlik | ana nglata[2] timpoh | Jaka Subur linggih nèng sandhinge | lan andhangak tansah nyawang langit | mripat kêthip-kêthip | karo ngrangkul dhêngkul ||

bok warăndha nganti nyapa lirih | aja dhêlog-dhêlog | mundhak ana setan mampir thole | lan wujude mundhak ketok sêdhih | bokya angrasani | wulang kanggo tutur ||

Jaka Subur alon amangsuli: | anu aku êmbok | rada duwe pikiran sapele | nanging athik tansah dadi ati | têkane saiki | ajêg isih nglantur ||

anjênggirat lan ngowahi linggih | bok warăndha takon | wis mangkono watêke cah gêdhe | duwe pikir anêrusi ati | apa thole kuwi | kăndhaa sing urut ||

nuli kăndha calathune lirih | yèn tak gagas notog | enak uwong ngèngèr pyayi gêdhe | yèn katrima bisa dadi pyayi | dhasar sugih dhuwit | sakarêpe tutug ||

sanalika kumênyut ing ati | bokne krungu ngono | bangêt krasa-rasa ing uripe | maripate nganti mrêbês mili | wusana mangsuli | tungtung sêsêg sungsun ||

o, anakku dene duwe pikir | sing nganti samono | ora eling mênyang wong tuwane | ngatase wong cilik ongklak-angklik [ong...]

--- 540 ---

[...klak-angklik] | ngèngèra priyayi | ya mung dadi batur ||

pawitane wong ngawula kuwi | thole bangêt abot | mungguh kowe jênêng ora duwe | băndha apa sing kanggo nguwati | pintêrmu mung tani | nyêkêl garu luku ||

iku bae mung saka nênêmpil | srah bau nyang uwong | kowe jênêng ora duwe dhewe | măngka uwong ngawula priyayi | kudu bêcik apik | tatakrama wêruh ||

mêsthi bae yèn sing nyawang kuwi | êmung kapengin thok | ora ngrêti yèn abot sanggane | lan yèn sabên uwong amengini | arêp dadi pyayi | sapa pondhong pikul ||

akèh-akèh anggone nuturi | ora pêdhot-pêdhot | nanging Jaka Subur ing batine | mêksa kêncêng karêpane kuwi | dadi tansah mikir | wusana calathu ||

sapa biyung sing ora kêpengin | arêp dadi uwong | sabên irung yake padha bae | sapa trima dadi tani mlêni | yèn bisa angudi | ya kapengin luhur ||

dhasar anom tur dadi prajurit | wani perang tanggon | yèn pêrangan bisa ngalahake | sabên uwong mêsthi ngalêm bêcik | yèn aku sing dadi | atimu sagunung ||

bokne nganti angguyu nyêkikik | pancèn iya ngono | lagi kăndha atiku wis gêdhe | saupama kowe bisa dadi | buh rasaning ati | yake ya ngrênggunuk ||

nanging thole rêrêmbugan iki | madu balung kothong | bêbasan wong nyawat lintang gêdhe | disawat lan balang kayu garing | cupête wis mêsthi | tangèh bisa tutug ||

nanging mungguh karêpanmu kuwi | ya sapa sing wêroh | samubarang lêlakon besuke | ora ana sing bisa ngarani | kadhang sing mèh dadi | gampang bae mrucut ||

karo manèh kowe tak kandhani | karêpmu sing ngono | kaya-kaya dudu suwadine | yake saka kêgawa numusi | kowe tak dongèngi | bèn suda sêdhihmu ||

Sawangan ing sabin

[Grafik]

Gambar ingkang kacêtha sisih punika, kawontênanipun sabin ing sacêlaking Limbangan. Dene rêdi ingkang katingal anjênggêrêng rêdi Sindara lan Sumbing.

Sêsawangan ingkang kados makatên wau anêngsêmakên.

--- 541 ---

Panglipur Manah

Umuk Bab Lêlêmbat

Wontên tiyang rêmên umuk, saking kêpatuhipun tuwin saking anggèning dados pakarêman, tiyang wau sabên nuju pakêmpalan, jagongan sasaminipun, sanadyan botên dipun undang, inggih dhatêng, prêlunipun namung badhe umuk. Nanging inggih wontên saenipun, dene ing pakêmpalan wau lajêng dados rame, têtiyang sami gumujêng gar-gêr. Namung gujêng wau araos sanès kajêng kalihan ingkang dipun gêgujêng. Ingkang gumujêng, pancèn anggêgujêng anggènipun umuk, dene ingkang dipun gêgujêng rumaos manawi dipun gêga umukipun.

Tiyang tukang umuk wau nama Mas Krêti, wontênipun mawi sêbutan mas, amargi kêgolong bangsaning alusan. Dene manawi nuju umuk wau mawi pados pasaksèn tiyang sanès, tuwin kalêrêsan, Mas Krêti wau gadhah mitra thing, ingkang botên nate pisah, punika ingkang dados tukang nginggihi, nama Amin.

Nuju satunggiling dintên Mas Krêti lek-lekan wontên ing panggenanipun tiyang sakit, Amin botên kantun. Rêmbaganipun têtiyang ing ngriku namung ngraosi bab sêsakit, wontên ingkang ngraosi sêsakit, inpluensah, malariah, dangu-dangu dumugi ngraosi sêsakit kolerah. Ing ngriku dados rêmbag rame, wontên ingkang mastani jalaran saking pandamêling lêlêmbat, wontên ingkang mastani jalaran pancèn saking wiji sêsakit. Dangu-dangu ingkang nyariyosakên bab lêlêmbat kawon.

Mas Krêti botên tahan ing manah, nêdya damêl pasaksèn yakin, lajêng wicantên: Mangke ta, kula nêngahi rêmbag, sadaya wau namung saking pangintên, kula ingkang sampun nate nglampahi piyambak. Kala ing tau- ... n, sèwu sangang atus, pira kae Min. Amin mangsuli: Kula kasupèn. Lajênging wicantênipun Mas Krêti: Sawêlas. Kula wontên tanah wetan, ing ngrika nuju pagêblug agêng. Sawênèhing dintên kula nuju macul, dipun ajak tiyang, kula inggih sumrinthil kemawon, kados kenging dhuyung, èngêt-èngêt sarêng sampun dumugi Pamancingan. Ing ngriku kula lajêng anggraita: E, la, iki mêsthi kolerah. Wontênipun ing ngrika kula lajêng dipun irit malêbêt dhatêng kadhaton êmas, katingalipun ing ngriku nuju kagungan damêl, kula lajêng dipun pasrahi padamêlan dados juru patehan. Kala samantên rencang kula pun Amin, rak iya ta Min. Amin badhe nginggihi ragi pakèwêd, awit cariyosipun sangêt ngêlantur, dados namung mangsuli têngah-têngah: Nanging kala samantên kula lajêng wangsul wontên ing margi kok mas. Mas Krêti: Kakrokane, dadi dhèk samana kae kowe ora sida milu. Kala samantên sarèhning kula sampun mangrêtos manawi kalêbêt wontên ing jaman kolerahan, kula nêdya ngakali, murih botên kangge ing damêl. Kauningana para sadhèrèk, akal kula makatên: Pangunjukanipun wedang sang prabu ing ngriku punika tèh manjangan angkring, punika botên nate kula damêl, namung kula damêlakên tèh awon-awonan [a...]

--- 542 ---

[...won-awonan] kemawon, tèhipun manjangan angkring kula angge wedangan piyambak. Dangu-dangu akalan kula wau konangan, kula lajêng dipun gêbagi saha katundhung. Tiyang ingkang anggêbagi wau kalihan cariyos sêrêng: Ayo minggata, asu manungsa, ora idhêp tata, rana bali mulih. Batos kula: na, apa, ta, rak kolerah têmênan, tandhane manungsa-manungsakake uwong. Kula lajêng wicantên kalihan nêpsu: Aku pancèn wis ngrêti yèn kowe kolerah. Ing ngriku, kolerah sarêng kula sêbut namanipun muring-muring sangêt, kula lajêng dipun sikêp, dipun banting: ngèk. Gregah kolerah kula sikêp gêntos, lajêng ulêng, wah, dêdrêg sangêt.

Ing pajagongan ngriku wontên tiyang nama Wăngsa nyêlani ginêman badhe nyêngès, têmbungipun: Tujunipun kala samantên sampeyan lajêng kula pisah: sampuna kula pisah sampeyan tamtu kawon.

Mas Krêti botên rumaos manawi dipun lajur ing ginêm, manahipun malah mongkog, lajêng wicantên: O, dados kala samantên punika sampeyan, nuwun Mas Wăngsa. Kala samantên kula lajêng anggênjrèt mantuk, wusana sarêng dumugi ing griya kalêrêsan wontên tiyang kêndhuri, jêbul mitung dintêni kula, kula dipun kintên pêjah saèstu.

Wontên tiyang sumêla, mangke ta, antuk sampeyan wau dhatêng tanah wetan, punapa mriki.

Mas Krêti: O, inggih, botên kula cêthakakên. Antuk kula inggih mriki, malah Amin inggih tumut ngêpang kêndhuri. Rak iya ta Min.

Amin namung tumungkul kalihan nginggihi: Inggih.

Wăngsa lajêng wicantên piyambakan: Lêlakon ngono kuwi adate nganggo andhudhuk kuburan, nêmu pacul barang.

Mas Krêti ragi kraos ing manah, nanging wantunipun tiyang tukang umuk, inggih botên kewran, lajênging wicantên: Kala samantên têtiyang kathah sami maibên, dipun wastani kula pêjah yêktos. Kuburan lajêng kula purih andhudhuk. Sarêng dipun dhudhuk ...

Wăngsa: Tamtunipun wontên tanah wetan.

Mas Krêti: Inggih, mila lajêng sami bidhalan. Inggih punika sarêng dipun dhudhuk, ingkang pinanggih namung pipa balung kalong. La punika: ta wujudipun, taksih kula angge sapriki. Anggènipun wicantên makatên wau kalihan nguncalakên pipa wontên satêngahing pajagongan.

Wăngsa nyandhak pipa kalihan mungêl: E, la dalah, dadi pipa iki wis tau dipocong.

Gêr, tiyang kathah sami gumujêng. Wontên ingkang garunêngan: gêblêg kabèh. Lajêng bibaran.

Budi

Budi kêthaha, kang sinêdya ngijènana.

Budi ngăngsa, barang karsa daya-daya.

Budi têntrêm, tutuk amêm, karya adhêm.

Budi tuna, nadyan bêgja nora lana.

Budi wêlas, kang ginagas, têmtu bablas.

Budi cupêt, kang ginrêgêd, tansah pêpêt.

Budi têrang, sakèh batang, nora mamang.

Karsana.

--- 543 ---

Pawartos Wigatos

Pasadhiyan Kangge Petangan Cacah Jiwa Taun 1930

Kasêbut kêkancingan gupêrmèn kaping 27 Oktobêr 1927 nomêr 56, parentah sampun angangkat satunggiling kumisi kangge nindakakên petangan cacah jiwa taun 1930, inggih punika Tuwan-tuwan: Prof. J. van Gelderen, minăngka pangarsa, J.W. Meijer Ranneft, Prof. Dr. B.J.O Schrieke, Dr. Ch. W.F. Winckel, A. Muhlenfeld, Dr. B.J. Haga, P.A. Mandagie, R.A.A. Suyana, H.C. Choes minăngka warga saha Dr. W. Brokx minăngka panitra.

Kangge nindakakên sadaya prêluning petangan cacah jiwa wau ing Wèltêprèdhên Schoolweg No. 11, sampun kaêdêgakên satunggiling kantor agêng, kanamakakên Kantoor voor de Volkstelling 1930. Pakaranganipun kantor wau ing wingking jêmbar sangêt. Dumuginipun sapunika sampun pintên-pintên wulan laminipun ing ngriku gêlakan angêdêgakên griya-griya ingkang kawastanan ijzeren scholen, inggih punika badhe kangge andèkèk mêsin-mêsin agêng, kangge nglêmpakakên ăngka-ăngka petangan cacah jiwa saking saindênging tanah Indhonesiah. Samangke griya-griya wau kenging kawastanan sampun rampung, mêsin-mêsinipun botên dangu malih badhe dhatêng, awit sampun lami anggènipun mêling. Punggawanipun ingkang badhe nyambut damêl ing ngriku, langkung-langkung ingkang mangrêtos prakawis mêsin, cacahipun ngantos atusan.

Sêrat-sêrat cap-capan kangge prêluning petangan cacah jiwa punika kathahipun ngedap-edapi, kados ta sêrat-sêrat katrangan ingkang minăngka sêrat sêbaran, wawratipun wontên pintên-pintên èwu kilo, dhaptar-dhaptar petangan ingkang sampun kasadhiyakakên, badhe kakintunakên dhatêng sadaya gêwès ing saindênging tanah Indhonesiah watawis wontên 6.500.000 lêmbar. Tumpukan dhaptar-dhaptar wau inggilipun katapsir kirang langkung wontên 300 m. utawi watawis tikêl kalih wêlas kalihan inggilipun wit kalapa. Bilih sadaya dhaptar wau kasambêt-sambêt miturut panjangipun, badhe sagêd nutupi margi ingkang panjangipun 4225 km., dados langkung saking saprasadasanipun kubênging bumi, utawi kirang langkung tikêl sakawan kalihan panjanging margi saking Anyêr dumugi Banyuwangi, utawi satawis sapalihing margi kapal aji[3] antawisipun Tanjungpriuk saha Jedah, wiyaripun kirang langkung wontên 140 hèktarê, dados mèh 1½ pal pasagi.

Kajawi punika tumrap para juru petang sabên samăngsa ngetang (periodeteller) kasadhiyan pêrtêpèl kirang langkung 60.000 iji, kangge nyêrati saha nyimpên dhaptar-dhaptar wau salêbêtipun nindakakên pakaryan. Pêthi-pêthi kangge ngintunakên sadaya sêrat cap-capan tuwin pêrtêpèl wau ugi sampun kasadhiyakakên, wontên 2500 iji. Sagêd ugi cacahing pêthi taksih dèrèng nyêkapi saha prêlu kawêwahan malih. Kangge ngintunakên dhaptar-dhaptar kemawon prêlu kasadhiyakakên pêthi-pêthi ingkang isinipun gunggung wontên 300 mètêr kibik, kangge ngintunakên pêrtêpèl sakêdhikipun 200 mètêr

--- 544 ---

kibik, dados gunggung isinipun pêthi-pêthi wau sadaya wontên 500 mètêr kibik, wawratipun watawis wontên 300.000 kilo, kintên-kintên sami kalihan momotan sêpur 30 grêbong.

Ing bab punika, kumisi kasêbut nginggil, ngawontênakên têtandhingan damêl karangan babagan petangan cacah jiwa, dhatêng para guru băngsa pribumi ing saindêngipun tanah Indhonesiah, kangge waosan wontên pamulangan andhap pribumi utawi kawaosakên dhatêng murid-murid pamulangan wau. Sadaya guru utawi tilas guru pamulangan pribumi (gupêrmèn utawi partikêlir) punapadene sadaya sêkhul opsinêr utawi tilas sêkhul opsinêr kaparêngakên anglêbêti têtandhingan wau.

[Grafik]

Sêrat-sêrat cap-capan saha dêlancang ingkang kasadhiyakakên kangge anacahakên jiwa ing kantor pangêcapan gupêrmèn.

Têtandhingan punika mawi ginantungan ganjaran warni tiga punapadene tăndha pangalêmbana pitu.

Ganjaran nomêr 1 warni arta f 150-

Ganjaran nomêr 2 warni arta f 75-

Ganjaran nomêr 3 warni arta f 25-

Para ingkang angsal tăndha pangalêmbana ugi badhe kaparingan mêdhali salaka utawi sêpuhan mas.

Wontênipun kumisi ingkang badhe nimbang karangan-karangan wau inggih punika tuwan-tuwan: H.C. Croes, insêpèktur pangajaran pribumi, R.A.A. Suyana, P.A. Mandagie, sami gedelegeerde rad kawula, Prof. J. van Gelderen, pangarsa petangan cacah jiwa tuwin Dr. W. Brokx panitra petangan cacah jiwa.

Saking tanah Jawi saha Madura kemawon cacahipun karangan têtandhingan ingkang sampun katampèn wontên 200, saking tanah sabrang sawêg wiwit dhatêng pintên-pintên dasa. Kabaripun karangan-karangan wau kathah ingkang

--- 545 ---

sae saha gambaripun kathah ingkang nêngsêmakên.

Miturut pamawasipun kumisi ingkang animbang, têtandhingan punika badhe ngedap-edapi tumindakipun, jalaran karangan-karangan ingkang badhe angsal ganjaran utawi tăndha kaurmatan, sampun têmtu kêdah kasaring saha kapilih ingkang sae tuwin onjo piyambak. Dene karangan ingkang mimpang sampun têmtu badhe kaêcap dados pintên-pintên èwu buku.

Waragad ingkang sampun kasadhiyakakên dening parentah kangge prêlu petangan cacah jiwa taun 1930 punika wontên f 2.000.000- (kalih yuta rupiyah) kirang langkung ingkang sapalih kangge ambalănja para juru petang, gunggung watawis wontên tiyang 200.000, kêkantunanipun kangge waragad sanèsipun.

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab pangajaran Tumrap Lare Budhêg, Bisu, tuwin Lare ingkang Suda Pamirêngipun

Garèng: Ambalèni rêmbugane nalika dina Sabtu kang kapungkur. Sanyatane ing Bandhung wis ana pakumpulan sing sêdyane arêp awèh pitulungan marang wong-wong kang budhêg bisu mau, yaiku sarana awèh pangajaran marang bocah-bocah kang padha anduwèni cacad mangkono kuwi.

Petruk: Lo, dadi sing arêp ditulungi kuwi mung bocah-bocah thok, sing wis kabanjur tuwa le budhêg bisu, mung arêp dipringake. Nèk ngono karêpe pakumpulan mau arêp ngalang-alangi bocah-bocah sing budhêg bisu yèn wis tuwa aja nganti kapiran, nèk aku, kok ora pati rujuk, dhing, pancène aja mung bocah-bocah bae, nanging sing wis tuwa-tuwa iya wajib kudu ditulungi. Mêngko rak banjur kaya carane nyirnakake lêlara pès, sing wis lara, mati bêcik, ora apik, tumuli disetrakake bae ana ing barak, sarana kudu dijothak karo kabèh sanak sadulure, nanging sing ora lara, diopyak-opyak, omahe padha dirubuh-rubuhake, rugi ora rugi, jarene kanggo ngalang-alangi aja nganti didhayohi mas lara pès.

Garèng: Yah, kok banjur nyandhak sing ora-ora. Karo manèh panêmumu kang mangkono mau rak kaliru. Anggone wong lara pès kudu dibarak, kuwi prêlune anjaga supaya wong liya-liyane aja nganti katularan. Lêlara pès kuwi sabênêre tumêkane saiki durung ana usadane sing cêsplêng, mulane banjur dibudidaya aja nganti lêlara mau lumêbu ing panggonan kono, pambudidayane ora liya kudu sarana agawe rêsiking panggonan kono. Omah sing pancèn wis rêsik gêmrining, mêsthine ya mung dinêngake bae, nanging yèn omah sing kêna kanggo nusuh tikus, yaiku kewan sing anggawa lêlara pès, têmtune ya kudu disrêtu sing nganti kincêlong-kincêlong. Mêngkono uga tumrap mitulungi wong-wong budhêg bisu. Nèk sing wis tuwa-tuwa, têmtune ya wis kayadene sêga sing wis dadi bubur, sanadyan diolaha manèh

--- 546 ---

nganggo mêrtega utawa kèju pisan, ya uwis kasèp tansah awujud bubur bae, dadi têgêse: nèk sing budhêg mau wong sing tuwa-tuwa, arêpa ditulungi jênênge rak wis kasèp, mulane banjur ambudidaya sing isih bocah-bocah, murih tuwane aja nganti kapiran uripe, ya kuwi sarana diwènèhi pangajaran, dadi nelad kayadene ing tanah Eropah.

[Grafik]

Petruk: Wèh, Rèng, ing tanah Eropah kuwi kok wis pêpak têmên, pangajaran apa bae kok ana, mulane aku ya ngilêr bangêt bisane nyang Eropah, prêlune arêp nyinau ngèlmu: nèk arêp ngantêm wèllêm sing dadi têtanggungane dhewe, aja mung sathithik rong thithik, ning sing sahohah kae, dadi nang pikiran mantêp.

Garèng: Wiyah, nèk pangajaran sing kaya ngono kuwi ora ana, mung kagawa saka wêwatêkane siji-sijining wong. Sanyatane ing tanah Eropah dianakake pangajaran tumrap para budhêg bisu kuwi, jalarane ora mung sabab saka wêlase bae, nanging uga sabab saka akèhe wong-wong sing acacad mangkono mau.

Petruk: Hla, kuwi nèk tanah Eropah, le anggumunake bangêt, nyang apa-apa kok le mêsthi migatèkake, kiraku anggone ngetungi cacahe wong budhêg bisu ya sêtiti têmênan, ora beda karo carane wong dodol jamu mingki, nganggo: siji, loro, têlu ... jur.

Garèng: Wiyah, kok banjur mrono playune. Mula iya mangkono, ing tanah Eropah pancèn ya wis ditindakake petungan cacahe wong-wong sing budhêg bisu kuwi, pakolèhe petungan mau, ing dalêm wong 10.000 ing nagara Walănda cacahe wong sing budhêg bisu 3.35. ing Bèlgi 4.39 ing Inggris 5.74. ing Dhènêmarkên 6.20. ing Prasman lan Itali 7.31. ing Jêrman 8.60. ing Nurwègên 9.22. ing Ostênrik 9.66. ing Sêpanyul 9.96, ing Swèdhên 10.23, nitik anane petungan kiyi, têtela bangêt, rata-ratane saya akèh pagunungane, saya akèh cacahe wong sing budhêg bisu.

Petruk: Ora, Rèng, aku tak nyêlani dhisik, ngrungokake anggonmu nêrangake cacahe wong-wong sing budhêg bisu kiyi, pikiranaku kok rada pating slêbar, ana petunganing wong kok digawe pating prêthil dicara sate kambing. Kuwi têrange kapriye.

Garèng: Ya wis mêsthi bae ora ana wong prêthil-prêthilan kuwi, andharanaku mau mung kanggo nêrangake anane wong sing budhêg bisu rata-rata ing sabên sapuluh èwune. Mara, rungokna, kowe [ko...]

--- 547 ---

[...we] tak caritani kaanane wong budhêg bisu ing nagara Walănda kalane taun 1926. Ing nagara Walănda kono anane papan kanggo awèh pangajaran marang bocah budhêg bisu, kabèh 6 iji, yaiku: ing Groningen, St. Michielsgestel, Rotterdam, Dordrecht, Amsterdam lan ing Voorburg. Pamulangan ing Groningen lan ing St. Michielsgestel malah ana bêbanjurane sêkolah patukangan. Tumêkane taun 1626, nalikane pamulangan ing Groningen mau ganêp umur 135 taun, gunggunge murid-murid bocah budhêg bisu sing olèh pangajaran ana ing kono ana 2250, antarane cacah samono mau sing 1800 kêna diarani mêtu saka sêkolahan kanthi duwe kapintêran kang cukup kanggo golèk pangan dhewe. Liyane ana sing mati, utawa kurang kapintêrane kanggo ambanjurake pasinaone lan liya-liyane.

Petruk: Wadhuh, Rèng, lagine sêkolahan kanggo wong budhêg bisu bae umure kok wis ana 135 taun, ing măngka ing kene kiyi, apa manèh sêkolahan kanggo wong budhêg bisu, lagi sêkolahan kanggo wong sing waras wèrès bae, anggêr jênêng sêkolahan sing rada pêng-pêngan, kêna diarani isih agombak akuncung. Nanging, Rèng, rêmbugane bab kiyi padha dilèrèni samene dhisik, liya dina dibanjurake manèh.

[Grafik]

Sampun dados wêwatakanipun maesa bilih kataman ing bêntèr lajêng anjêgur ing toya, kungkum sasêkecanipun. Kados gambar nginggil punika.

--- 548 ---

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Indhonesiah

Ewah-ewahan tumrap H.I.S.

Gêgayutan kalihan karampunganipun kumisi H.I.S. dhepartêmèn pangajaran samangke angsal wêwaton kangge ngusulakên dhatêng parentah supados kawontênakên ewah-ewahan tumrap H.I.S. Bilih usul wau katampi dening parentah tumindaking ewah-ewahan wau badhe kawiwitan benjing tanggal 1 Juli 1931. Sadèrèngipun punika wontênipun H.I.S. samangke badhe kasirnakakên saking sakêdhik, awit miturut panitipriksanipun kumisi wau wohipun kirang sae, cacahipun murid ingkang mêdal sadèrèngipun tamat pasinaonipun kathah sangêt. Awit saking tatanan enggal wau pamulangan ăngka II lajêng sagêd kajêmbarakên têbanipun kadadosakên 6 klas pangajaranipun (mawi basa tiyang siti) lajêng sami tataranipun kalihan pangajaran pamulangan andhap kangge rakyat ing Eropah kilèn. Kajawi punika wontênipun pangajaran basa Walandi lajêng sagêd langkung jêmbar dhasaripun katimbang ingkang sampun kalampahan samangke ing H.I.S., kados pamanggihipun B.O. tuwin sanès-sanèsipun.

Aksinipun P.S.I.

Kawartosakên, sadèrèngipun pangkat dhatêng Genève Tuwan H.A. Salim badhe tindak lêlana dhatêng Sumatra sisih kidul, prêlu ngrêmbag prakawis èrêpah saha èrêndhinês, ingkang sampun sawatawis lami dados poking rêmbag ing kalangan P.S.I. Kajawi punika sadaya pang-panging P.S.I. sampun angsal parentah supados benjing tanggal 4 Mèi ngajêng punika wanci jam 9 enjing sami sêsarêngan ngawontênakên parêpatan ingkang wosipun damêl protès ing bab wontênipun èrêndhinês.

Pambêskupan batu api.

Pakaryan pabeyan ing Tanjungpriuk mêntas ambêskup batu api pêtêng, kintunan saking Singgapura dhatêng satunggiling pirmah Tionghwa ing Bêtawi, wawrat 30 kilogram, kawadhahan ing blèk ulam sardhin cês, cacah wontên 46 blèk katunggilakên kalihan pêthi-pêthi sanèsipun. Ingkang makatên wau bilih pakarti wau kalêksanan botên kadêngangan, lajêng sagêd ngunthêt arta beya 60.200 rupiyah.

Kumisi paboyongan.

Sampun kabangun satunggiling kumisi ingkang kajibah suka usul dhatêng parentah ing bab pambudidaya kangge ngajêngakên wontênipun paboyongan saha suka pitêdah tumrap pakaryanipun para komite paboyongan ing gêwès-gêwès. Ingkang kawisudha jumênêng pangarsa P.A.A. Kusumayuda, warga rad Indhia, minăngka panitra. Dr. E.J. Burger kontrolir pangrèh praja ing ondêr apdhèling Langkat nginggil. Minăngka warga: satunggiling amtênar prakawis pangrèh praja ing tanah sabrang, satunggiling amtênar kantor pakaryan, satunggiling amtênar ing dhepartêmèn têtanèn, punapadene Tuwan Ali Musa, Mr. R.A.A. Fruin saha R.M.A.A. Kusuma Utaya, sami warga rad kawula. Kumisi wau badhe mahamakên wontênipun paboyongan ing sanès laladan, langkung-langkung ing tanah Malakah jajahan Inggris.

Pamulangan luhur pangadilan.

Lulus pandadaranipun kandhidhat perangan ingkang sapisan, tuwan-tuwan B.N. Sirêgar gêlar Mangarajah Adil Martuwah, Purman Sumawijayah saha Bakuwinangung.

Pamulangan luhur kadhoktêran.

Lulus pandadaranipun kandhidhat perangan ingkang kaping kalih Tuwan Parimpun Sirêgar, asli saking Binangah, Tapanuli.

Prakawis lintah dharat ing Jampang.

Sampun sawatawis lami pangadilan nindakakên papriksan prakawisipun tilas administratur ing Jampang ingkang nyambutakên arta dhatêng têtiyang ing ngriku kanthi pakartining lintah dharat. Têtela saking lungiding pakartinipun, kadugi wontênipun pangadilan namung sagêd nyêrêg prakawis anggènipun nyambutakên arta kirang saking satus rupiyah kanthi barang cêpêngan. Kajawi punika tiyang wau gadhah ingah-ingahan maesa kathah, kasade nyatus rupiyah dhatêng têtiyang ing ngriku, nanging ing sêrat piutang kasêbutakên satus salangkung rupiyah.

Pêrang lisah.

Wontênipun pêrang lisah sampun sirêp. Rêgining lisah bènsin saha lisah pèt sampun pulih kados sadèrèngipun tuwuh pêrang lisah. Samangke tumrap ing Bêtawi rêgining lisah bènsin 24½ sèn ing dalêm salitêr. Gêgayutan kalihan bab punika wêwakiling Aneta ing Nèdêrlan sampun wawan rêmbag kalihan dhirèksining Koninklijke, têtela pulihing rêrêgèn wau botên atêgês pulihing prêjanjianipun Koninklijke saha Socony.

Pananggulang madat.

Kawartosakên, minăngka propagandhah pananggulang madat Anti-Opiumvereeniging ing Bêtawi badhe damêl gambar sêbaran ingkang nêdahakên awonipun dayaning candu. Gambar-gambar wau badhe katèmplèkakên ing pamulangan-pamulangan, griya sakit, bale dhusun, sêtatsiun saha sanès-sanèsipun.

--- 549 ---

Tindak salingkuh.

Saking Mênadho Aneta martosakên, pangagêng ondêr dhistrik ing Amurang kasumêrêpan tindak salingkuh, arta pajêg cêcêpênganipun kapanggih wontên kirangipun f 3000.- Dakwa ngakêni kalêpatanipun, samangke sampun kapocot saking kananggahanipun.[4]

Palabuhan ing Surabaya.

Wontênipun palabuhan ing Surabaya saya dangu katingal saya majêng. Salêbêtipun wulan Marêt taun ingkang kapêngkêr cacahipun kapal ingkang malêbêt wontên 204, tumrap wulan Marêt taun punika wontên 228. Salêbêtipun kuwartal ingkang sapisan taun ingkang kapêngkêr cacahipun kapal ingkang malêbêt wontên 595, tumrap kuwartal taun punika wontên 673.

Seda.

Kawartosakên, kala malêm Ngahad tanggal 20 April ingkang kapêngkêr R.M.A. Căndranagara, bupati ing Imagiri ingkang sampun pènsiun saha dêdalêm ing Surakarta, seda dumugi yuswa 65 taun, jalaran gêrah sampun lami. Swargi panjênênganipun ingkang pêputra K.G.P.A. Natapraja, putranipun Ingkang Sinuhun Kaping VI. Samangke ingkang jumênêng bupati ing Imagiri putranipun piyambak, inggih punika R.M.A. Suryanagara.

Amburu ucêng kelangan dêlêg.

Saking Medhan Aneta martosakên, pangrêh praja ing Pangkalan Brandhan mêntas ambêskup lisah bènsin 20.000 litêr gadhahanipun sudagar băngsa Tionghwa kalih. Miturut pranatan botên kenging simpên lisah langkung saking 900 litêr. Iba anggènipun angglêgês bilih botên konangan, jalaran rêgining bènsin samangke sampun pulih malih.

Idêlèr R.A.A. Jayadiningrat.

Awit saking panyuwunanipun piyambak R.A.A. Jayadiningrat, warga rad Indhia kaparêngakên lèrèh saking anggènipun jumênêng warga college van curatoren pamulangan-pamulangan luhur ing Bêtawi.

Asiah

Pêrang sami băngsa ing Tiongkok.

Kabar kawat saking Tiongkok martosakên, tanggal 1 Mèi punika kadugi badhe dhawahing panêmpuhipun wadyabala golongan lèr. Jendral Yen Hsi Shan ingkang samangke nyêpêng panguwasa ing Pêking sampun misudha Chu Hoc Shio jumênêng panuntuning Republik Tiongkok lèr. Kawartosakên Chu Hoc Shio sampun manggihi para utusaning nagari mănca ing Pêking, saha lajêng ngundhangakên adêging Republik Tiongkok lèr punapadene pêrangipun kalihan wadyabala Pantèh kabangsan. Kawartosakên ugi, Jendral Tsjang Kai Sjek sampun wangsul dhatêng Nanking, pangandikanipun botên badhe mangun yuda sadèrèngipun wadyabala golongan lèr nêmpuh Kuwètèh. Kathah èmpêripun Jendral Tsjang Hsoe Liang senapati ing Mansuriah badhe ambantu parentah kabangsan.

Ebah-ebahan ing Indhia Inggris.

Bombai, 23 April (Aneta-Reuter). Mohamad Ali, panuntuning para kaum muslimin ingkang nalika ebah-ebahan ingkang rumiyin dados asta têngênipun Sang Gandi, samangke ing parêpatanipun para kaum muslimin anglairakên botên condhongipun kalihan aksinipun Sang Gandi. Kêkêncênganing parêpatan, para kaum muslimin botên badhe tumut nindakakên aksi mogok ambêguguk.

Tiongkok saha Sopyèt.

Arbin, 24 April (Spec. Bat. Nieuwsblad). Znamensky konsul jendral Sopyèt ingkang enggal sampun dumugi ing Mukdhên. Awit saking parentah Sopyèt ngaturakên karênaning panggalih dhatêng komisaris Tiongkok prakawis sajawining nagari, gêgayutan kalihan pawartos badhe pangkatipun utusan nagari Tiongkok dhatêng Mosko tanggal 1 Mèi punika. Ugi ngandikakakên bilih parentah Sopyèt sakalangkung rêna ing galih dene prakawis ing Tiongkok wetan badhe nuntên karêmbag sadèrèngipun prakawis-prakawis dhiplomatik kaajêngakên.

Eropah

Pos anggêgana.

Saking 's Gravenhage Aneta martosakên, bilih K.L.M. samangke ambudidaya badhe ngawontênakên lampah pos anggêgana antawisipun nagari Walandi-Indhonesiah, sabên saminggu sapisan, kadugi badhe sagêd kawiwitan ing wulan Sèptèmbêr 1932. Kangge lampah anggêgana wau prêlu kasadhiyakakên juru mabur 30 saha mêsin mabur 10. Mêsin-mêsin mabur wau sadaya Fokker modhèl enggal ingkang wawratipun 9000 kg. sarta sagêd ambêkta momotan ngantos 6000 kg., satunggal-satunggalipun mêsin mabur badhe kapasangan pirantos radhio. Salah satunggilipun mêsin mabur wau badhe kacobi rumiyin, benjing wulan Mèi 1931 badhe kapanggayih[5] pamêlinging mêsin mabur sanèsipun.

Pawartos saking Administrasi

Lêngganan nomêr 2195 ing Kêdhunglumbu. f 3.- punika nyêkapi dumugi 30 Sèptèmbêr 1930.

Lêngganan nomêr 3390 ing Kêpatihan Kulon. Sampun têlas, lêngganan kapetang wiwit 1 Mèi.

Lêngganan nomêr 4092 ing Sidarêja. 19 Kajawèn botên mêdal, mriksanana wara-wara f 4.50 sampun katampi.

Lêngganan nomêr 1121 ing Kalimanjing (Dhampit), f 1.50 ingkang nêmbe kula tampi punika tumrap kuwartal 3. Dados manawi panjêngan badhe kèndêl, prayogi benjing tanggal 1 Oktobêr 1930.

--- 550 ---

Wêwaosan

Cariyos Calonarang

Babon saking basa Kawi, kajarwakakên mawi sêkar macapat, dening Radèn Wiradat, ing Surakarta.

2

[Kinanthi]

Kocapa sang wiku kondur | saking pamujan sêsanti | duk lênggah sarwi ngandika | animbali Wedawati | dhenok sira lagi apa | ora katon bocah iki ||

mrenea gèr lan adhimu | garwane matur tan aris | kala wau têtukaran | kalih rayine abêngkrik | kula pripih malah pugal | mak sênthiyêng kesah mêlih ||

sang yogi enggal anusul | kalihan ngandika aris | hèm iku măngsa oraa | mring kubure ibunèki | laju lampahe sang tapa | angulati Wedawati ||

nèng pasetran wus kapangguh | sang yogi sangêt maripih | lênggah nyakêt lan wêwarah | ngarah pituruting siwi | angsung sorah wela-wela | wêwulang winola-wali ||

kang putra dèn êlus-êlus | tan pêgat dèn ngandikani | sang rêtna mung nyuwun pêjah | lumuh marang Lêmahtulis | tulus gêmpunge agêmpang | datan gampang pinalimping ||

malah tita nganti tutug | têtêp sang dyah ambêg pati | têmah mupus sang pandhita | sumendhe karsane Widhi | lajêng ngakèn dhatêng brayat | kulawarga Nglêmahtulis ||

kinèn karya wisma tajug | sampêt saprantining panti | pinapan trêping pasetran | kanggo wisma Wedawati | ya ta padha sanalika | kalakon kang karya panti ||

brayat ambreyot lir brayut | guyub pangayaping kardi | dinadak adandan-dandan | dumadak dadine gêlis | acèkli rupane rampak | rampung ramping gumarining ||

gandhok pawon jagasatru | satrêping pasetran salin | dadi pomahan kang endah | andongong kang sami mèksi | pêthane pinăntha-păntha | pêpêthetan tharik-tharik ||

soka kumuning lan andul | cêpaka asana jêring | surastri bujangga puspa | wunga wari wunga tali | mayana lan pacarcina | têlêng pandhan pudhakwangi ||

gambir mêlathi lan mênur | kuranta rantap miranti | runtut rêntêt miwah pêncar | kacaryan Sang Wedawati | têntrêm mèh mari mangarang | marêmi rêna mranani ||

ing rina wêngi sumungku | puja bratane sinuci | sêca marang kabêcikan | pancèn pêpacangan luwih | putraning pandhita tama | asri panataning budi ||

[Sinom]

gênti ingkang cinarita | Sang Sri Èrlangga Narpati | binathara tanah Jawa | baudhandha nyakrawati | bijaksana praniti | nityasambêg darma mardu | murdaning kamardawan | mardi kautaman adi | adikara karana kalokèng jana ||

jumênêng ana ing Daha | dahat endah purèng aji | pra janma jroning nagara | girang garang sami aring | urut gigiring giri | gêring gêgiris tan tuwuh | tawa tawi atawar | warata suka basuki | saking sangkêp sikêpe kang ngrêksa praja ||

mangkana wus sawatara | sêmuning sêmang sumêmi | mingip anèng desa Girah | mangkene ingkang dadi wit | ana răndha anami | Calonarang tukang têluh | tuju lan taragnyana | răndha sêkti sugih murid | ahli ngèlmu duwe kitab pêpêthingan ||

saking sampurnaning kitab | mêngku kawruh ala bêcik | wis lumrah para candhala | donga ingkang mandi-mandi | ginawe misunani | sênêng nangsayèng tumuwuh | mangkana Calonarang | anake mung siji èstri | aran Rêtna Manggali ayu rupanya ||

wus mèh lungse durung somah | wangsane êmoh ngrabèni | wong liya manèh sudia | kêdayan biyunge bêngis | ambêbangus tur srèi | saru sêsirik kang tinut | tanahe wong pitênah | tênung tan inang matèni | wus tinitèn tinampik wong sanagara ||

Calonarang dahat rudah | isin awor muring-muring | murang marang koma-koma | kumat kumingsuning ati | nganti sêdya numpêsi | wong akèh arsa tinêluh | ya ta wus ngasta kitab | mêpak sagung para murid | Si Wêgsirsa lan Si Maisawadana ||

Si Lêndhê Si Larungguyang | Si Gandhi prasamya ngiring | mring candhine Sang Hyang Durga | ya Bathari Bagawati | sawusnya praptèng candhi | Calonarang anyênyuwun | pasihaning Hyang Durga | derarsa numpêsi janmi | Calonarang maca kitab matak donga ||

pra murid ambantu donga | sêmbari ngigêl angibing | abêbanggèn bêng-ubêngan | tandya Sang Hyang Bagawati | umiyos anêdhaki | saka ing arca jumêdhul | Calonarang sumêmbah | sujud sumungku ing siti | sasiswane pating jrêngking sujud nêmbah ||

Bathari Durga ngandika | Calonarang anak mami | sira ngaturi maring wang | misungsung puji sêsaji | sêja apa ta nini | mara matura dèn gupuh | nuwun inggih klilana | amba nuwun sih bathari | badhe damêl pagêblug numpêsi tiyang ||

iya wis aja sumêlang | ingsun uga anglilani | nanging aja wong jro kutha | ngêmungna ing têpis iring | sandika sang sinung ling | sumêmbah mituhu dhawuh | Bathari Durga muksa | Calonarang nuli mulih | samuride marang desane ing Girah ||

satêkane desa Girah | nalika ing têngah wêngi | umahyakakên kêmayan | mayêng lawan para murid | anèng prapatan margi | jêjogedan masang têluh | kangsi lawan kêmanak | kang kinarya anggamêli | Calonarang suka bungah wijah-wijah ||

ya ta tan antara măngsa | tuwuh gêgêring panastis | trus naratas ngămbra-ămbra | ngêmbrah layon andalidir | kêkês wong sanagari | katur ing parentah agung | ing Sang Prabu Èrlangga | miyos siniwakèng dasih | wadyabala bêlêg lubèr ambalabar ||

mantrimuka atur priksa | yèn wontên sêsakit mandi | awit saking randhèng Girah | nênuwun Hyang Bagawati | samuridipun ngiring | têngah dalu atrap têluh | munggèng dlanggung prapatan | jogedan binarung kangsi | kang punika kathah têtiyang uninga || (Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	rame. (kembali) rame.
2	nglatar. (kembali) nglatar.
3	api. (kembali) api.
4	kalênggahanipun. (kembali) kalênggahanipun.
5	kapanggalih. (kembali) kapanggalih.