Kajawèn, Balai Pustaka, 1929-05-04, #282

Ăngka 36, 24 Dulkangidah Taun Alip 1859, 4 Mèi 1929, Taun IV

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [549] ---

Ăngka 36, 24 Dulkangidah Taun Alip 1859, 4 Mèi 1929, Taun IV

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu.

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Pasisiripun Nagari Sibolga

[Grafik]

Pasisiripun nagari Sibolga punika karang-karang ingkang nglojok dhatêng sagantên. Manawi nuju măngsa liburan, kathah têtiyang ingkang sami dhatêng ing ngriku, prêlu mancing kangge ngêngimur manah.

--- 550 ---

Bab Kasarasan

Sêsorahipun Radèn Sumadirja, Ind. Arts ing Kudus

Sambêtipun Kajawèn nomêr 35.

Bab ebahing badan.

Otot punika manawi taksih dipun angge (nyambut damêl) botên gêrang utawi risak, nanging malah saya agêng saha kiyat, manawi botên kaangge, alit sarta ringkih. Kados ta lêngênipun pandhe punika manawi kapandhing kalihan lêngênipun juru sêrat, mêsthi agêng lêngênipun pandhe. Tiyang ingkang kêrêp macul, nimba, ngangkat-angkat sapiturutipun punika badanipun langkung kiyêng katimbang kalihan tiyang ingkang botên nate nyambut damêl awrat. Kiyênging badan wau adat inggih dados kiyating badan, amargi otot punika kêkiyatan utawi karosan, dados sampun têtela bilih ngebahakên badan punika prêlu sangêt, kados ta: mlampah-mlampah, gimnastik, ulahraga.

[Grafik]

Para murid pamulangan dipun sinau ulahraga.

Tumrap tiyang sêpuh, mlampah-mlampah punika langkung sae, manawi sampun bêntèr ngangge tudhung utawi payung. Dene dangunipun mlampah-mlampah ±1 jam. Punapa malih tumrap tiyang èstri sae dipun kulinakakên, awit manawi wontên ing griya nyambut damêl linggih kemawon.

Tiyang punika manawi kèndêl, anggènipun ambêgan kintên-kintên kaping 16 samênit, manawi mlajêng anggènipun ambêgan langkung rikat sarta kêrêp, anjalari indhaking hawa ingkang lumêbêt ing badan (paru) [(pa...]

--- 551 ---

[...ru)] dados pun êrah inggih langkung rêsik. Ebahing badan punika ugi anjalari rikatipun kêtêging jantung, andadosakên kathahing êrah ingkang ngidêri badan.

Rèhning êrah wau ambêkta sarining têtêdhan, dados sadaya peranganing badan inggih botên kêkirangan têdha. Kajawi ingkang sampun kapratelakakên ing nginggil, ebahing badan ugi wontên paedahipun malih, inggih punika anyantêrakên wêdaling kringêt ingkang ugi atêgês santêring wêdalipun dzat-dzat ingkang sampun botên wontên damêlipun wontên ing badan.

Wêdaling dzat wau damêl rêsiking badan, andadosakên indhaking kasarasan, kajawi punika nyaèkakên pangêjuring têtêdhan ingkang wontên ing salêbêting badan ingkang lajêng murugakên eca anggènipun nêdha.

Beda kalihan tiyang ingkang botên nate ngebahakên badanipun, adatipun tiyang ingkang makatên punika lajêng dados kêsèd, lan nyambut damêl sakêdhik kemawon raosipun sampun rêkaos sangêt, mila lajêng asring dados damêlipun tiyang sanès. Dados sajatosipun tiyang kêsèd punika botên margi saking dhasar nanging jalaran saking botên kulina ngebahakên badan. Tiyang ingkang sampun kulina ngebahakên badan punika mêsthi botên sagêd kèndêl, manawi pinuju nganggur têmtu pados-pados punapa ingkang kenging dipun tandangi inggih sakacêpêng-kacêpêngipun. Mênggahing lare, ngebahakên badan punika sampun botên usah dipun iri, amargi watakipun lare punika sampun botên rêmên kèndêl dolanan, plajêngan punika tumrapipun lare sae sangêt dhatêng kasarasanipun.

Tiyang utawi lare ingkang badhe nêmpuh iksamên punika ingkang kathah lajêng botên manah punapa-punapa kajawi namung sinau, punika klintu. Undhagi punika kala-kala inggih kèndêl prêlu ngasah pirantosipun, makatên ugi tiyang sinau punika kala-kala inggih kêdah dipun asah pirantosipun, manawi botên, dangu-dangu mêsthi pêpêr.

Pirantosipun tiyang sinau punika inggih utêk, èngêtan, manawi dipun sêlani kala-kala angebahakên badan, punika utêk prasasat kaasah, amargi lajêng kasêntor ing êrah ingkang ambêkta kêkiyatan enggal, dados pun utêk lajêng sagêd tumandang malih.

Para juru sêrat ingkang adatipun kirang ngebahakên badanipun, kabêkta saking padamêlanipun punika, manawi badhe anjagi sampun ngantos suda kasarasanipun inggih kêdah ingkang kêrêp ngebahakên badanipun, inggih punika manawi sampun bibar nyambut damêl, lajêng mlampah-mlampah utawi dolanan băngsa ulahraga kados ta: bal-balan, main bolah sapanunggilanipun. Ananging tiyang ngebahakên badan punika botên prayogi yèn wêtêngipun pinuju kothong utawi mêntas nêdha. (Badhe kasambêtan)

--- 552 ---

Kawruh Sawatawis

Tiyang Kêmbar

Mênggahing sawanganing tiyang, kêrêp sangêt amrangguli tiyang ingkang warninipun sawêg sairib kemawon lajêng amastani plêk ing warni, saya malih tumrap warnining tiyang kêmbar, punika saya botên sagêd ambedakakên. Pangintên ingkang kados makatên punika ugi wontên èmpêripun, nanging manawi dipun taliti yêktos, mokal manawi wujudipun wau botên wontên gèsèhipun, saya malih mênggahing wêwatêkan, tamtu inggih bedanipun, awit mênggahing panggulawênthah lajêng sagêd nuwuhakên rumaganging akal budi ingkang dèrèng tamtu cocog kawontênanipun, saya malih mênggah kawontênaning gêsangipun, punika ugi kawêngku ing kasarasan tuwin sabab, ingkang tumandukipun beda-beda, sampun tamtu kemawon sadaya wau lajêng sagêd ngewahakên dhatêng kawontênaning tiyangipun, nanging prakawis miribing warni tamtu têtêp botên ewah, lêstantun anggènipun nama kêmbar.

[Grafik]

Kala rumiyin tiyang kêmbar punika dipun anggêp kados kaelokan, wontênipun makatên, jalaran kala jaman samantên têtiyang dèrèng patos anjajah. Nanging sarêng jaman sapunika, sampun jamanipun sêrat kabar, sabên wontên pawartos ingkang ragi anèh sakêdhik kemawon lajêng waradin dhatêng pundi-pundi, saya tumrap kalawarti ingkang rinêngga ing gambar, sabên wontên lêlampahan utawi kawontênan ingkang anèh, lajêng ngêwrat gambaripun. Kados ta ing dhusun Watubela, Cirêbon, mêntas wontên tiyang gadhah anak kêmbar tiga, kados ing gambar sasisih punika. Kajawi punika ugi kêrêp wontên pawartos ing bab kados makatên.

Sayêktosipun tumraping tiyang padhusunan, limrahipun ingkang mlarat, kêrêp sangêt kawartosakên wontên tiyang gadhah anak kêmbar, nanging awis ingkang sagêd lulus wilujêng. Wontênipun makatên, bokmanawi jalaran saking botên kêcêkaping anggènipun ngopèni, awit ingatasipun tiyang malarat, sawêg ngopèni bayi satunggal kemawon sampun kêtingal anggènipun rêkaos, saya malih manawi ngantos kalih, punika kajawi kèthèr ing bab pangupakara, ugi gêgayutan prakawis sêsêpan, badhe dipun sêsêpi piyambak botên kuwagang, badhe dipun êdhot botên mangrêtos utawi kêkirangan sarananipun, wusana lajêng adhakan manggih sabab.

Beda kalihan kawontênanipun têtiyang ing kitha, kajawi têtiyangipun sagêd tumindak rigên, ugi

--- 553 ---

gampil sagêd angsal pitulunganing dhoktêr, kados ta ingkang pinanggih ing Batawi, wontên tiyang manak tiga, sadaya sami pinanggih wilujêng, jalaran angsal pitulungan saking budi kamulyan, inggih punika griya sakit ingkang maligi kangge mitulungi tiyang èstri sakit manak utawis lare sakit. Mirid kawontênan wau, saupami tiyang ingkang manak punika botên angsal pitulungan kados makatên, iba rêkaosipun, lan tamtu adhakan manggih sabab tumraping larenipun, awit tiyangipun ingkang gadhah anak punika inggih tiyang limrah ing pakampungan kemawon.

[Grafik]

Kosok-wangsul ingkang kenging kangge tăndha saksi, bilih tiyang manak langkung satunggal punika pancèn sanès pandamêl gampil. Rumiyin ing dhusun Tlingsing, bawah Klathèn, wontên tiyang manak sakawan, jalêr tiga èstri satunggal, mirid wujuding lare inggih sami sêgêr-sêgêr. Nanging para maos sagêd anggalih piyambak mênggahing rêkaos tuwin kasusahaning tiyang sêpuhipun, awit tiyang alit ing dhusun wah malarat, kadospundi anggènipun sagêd kêcêkap ngopèni bayi sakawan, wusana sawatawis dintên malih, bayi wau sami ngajal, urut-urutan saking satunggal.

Mirid andharan ing nginggil wau têrang bilih pangupakara bayi ingkang prayogi punika kêdah kêcêkap ing sadayanipun, inggih băndha pirantos, tuwin ingkang nindakakên têtulung. Dene pitulungan ingkang nama nyêkapi mênggahing tiyang manak, punika botên wontên ingkang kados dhoktêr. Mriksanana gambaring bayi kêmbar tiga ingkang dipun pitulungi ing juru pangupakara ingkang ahli, ing nagari Walandi, kados kenging kangge pasaksèn nuwuhakên piandêling tiyang ingkang dèrèng ngrêtos, awit ing ngriku sagêd sumêrêp, prayogining patrapipun têtulung, tuwin ningali pasêmon antèring lare ingkang dipun pitulungi, jalaran saking kêcêkaping barang pirantosipun. Lan malih sanadyan botên dipun cariyosna panjang, sintên kemawon ingkang mariksani gambar ing nginggil punika, tamtu lajêng tuwuh gagasanipun mênggahing riwilipun tiyang ngupakara bayi. Manawi tiyang sagêd ngraosakên têmêning andharan punika, kados sagêd kêtuwuhan manah nêdya ngatos-atos tuwin anggatosakên dhatêng sawarnining tindak ing bab punika. (Badhe kasambêtan)

--- 554 ---

Bab Ngingah Ulam

Bab Ngingah Ulam Bandêng ing Tambak

Para tiyang tani pasisiran punika, ingkang kathah sami rêmên ngingah ulam ing tambakipun. Ingkang botên gadhah tambak inggih dipun rencangi nyewa-nyewa, sewanipun sabên sataun f 60.- ngantos dumugi f 150.- mawi-mawi wiyar ciyuting tambak. Ulam ingkang dipun ingah wau botên anggêr ulam, ingkang mêsthi ulam bandêng. Jalaran ulam bandêng punika, dados pangasilan agêng. Wontênipun bandêng ing tambak punika sarana dipun cêmplungi anakan bandêng, botên kok tuwuh piyambak kados ulam sanèsipun. Jalaran ulam bandêng punika yèn wontên ing tambak botên sagêd nigan. Asalipun anakan bandêng wau tumbas utawi pados piyambak dhatêng sagantên. Nanging kathah-kathahipun sami tumbas. Jalaran yèn pados piyambak, awis-awis ingkang sagêd nitèni anakan bandêng, awit warni saha wangunipun mèh sami kemawon kalihan anak ulam limrah. Mênggah rêginipun anakan bandêng wau, yèn măngsa kasakawan sèwunipun rêgi f 2.- dumugi f 5.-, yèn kasanga f 7.50 ngantos dumugi f 12.50. Mila rêginipun beda-beda, jalaran yèn măngsa kasakawan tuwuhipun anakan bandêng ing sagantên langkung kathah katimbang yèn măngsa kasanga.

[Grafik]

Misaya ulam ing sagantên.

Tambak yèn badhe kacêmplungan adhakan botên kok lajêng kacêmplungakên dhatêng ing têbaning tambak kemawon, kêdah kaipuk rumiyin laminipun kintên-kintên kalih wulan, supados gampil pangrêksanipun. Dene panggenanipun ngipuk ing têngahing tambak ngriku, awit sampun kasadhiyanan balumbangan ingkang saèmpêr kados sumur. Ipukan yèn badhe kacêmplungan anakan bandêng kêdah karêsikan (kakuras) rumiyin, prêlunipun gêsanging anakan wau sampun ngantos kêkathahên ingkang katêdha ing ama bangsanipun ulam, kados ta: lundhu, kêting, cêplèk sasaminipun. Yèn ipukan sampun rêsik, sawêg kenging dipun cêmplungi anakan bandêng wau, saha kêdah katêngga ngantos [nga...]

--- 555 ---

[...ntos] sawatawis dintên, prêlunipun sampun ngantos katêdha ing pêksi, awit anakan bandêng punika rêmên sangêt kêkrompolan tur ngambang, mila gampil katêdha ing ama.

Anakan yèn wontên ing ipukan sampun watawis sajênthik agêngipun, lajêng kaêculakên dhatêng panggenan ingkang ragi wiyar, inggih punika ingkang kawastanan: panaran. Manawi wontên ing panaran sampun kintên-kintên kalih nyari agêngipun, têrus kenging kaêculakên dhatêng têbaning tambak ngantos saagêngipun.

Bandêng punika limrahipun kapêndhêt (kaparit) manawi sampun umur 7 wulan, wontên ugi ingkang langkung saking samantên, mawi-mawi bêtah lan botênipun ingkang ngingah. Mênggah pêpajênganipun bandêng satunggal racakipun 15 sèn. Dados upami wontên tambak ingkang kacêmplungan wiji bandêng 10,000 ingkang sèwunipun rêgi f 12.50 dumuginipun mêntas ingkang gêsang kantun saprasakawanipun, inggih mêksa taksih bathi. Amung dumugi samantên andharan kula wau. Wasana nyuwun pangapuntên.

Kamadi, Tugu S.C.S.

Raos Jawi

Katrêsnan Sirna Dening Kamelikan

Cêlak anggănda bacin, têbih anggănda arum. Ungêl-ungêlan makatên punika anyalokakakên mênggah kawontênaning tiyang mêmitran utawi sadherekan ingkang botên langgêng katrêsnanipun, liripun makatên: yèn pinuju kêmpal utawi cêlak padununganipun tansah asring kêkêrêngan utawi garêjêgan, tur wosing rêmbag botên mêsthi jalaran prakawis ingkang prêlu, dene manawi pêpisahan, ing batos angraosakên kasaenaning mitra utawi sadhèrèkipun wau ingkang lajêng nuwuhakên pikir wêlas saha asih.

Mênggah kawontênan ingkang makatên punika nama sampun limrah dados padataning manungsa, tăndha-yêktinipun ingkang sampun kêtatalan inggih botên kirang, nanging adhakanipun namung pinanggih ing tiyang ingkang dèrèng kêsrambahan nama alus bêbudènipun, awit wontênipun kadadosan ingkang makatên wau mratandhani kasaring budi. Mila awis sangêt wontên tiyang mêmitran utawi sadherekan ingkang kenging kaparibasakakên rênggang gula, kajawi ingkang sampun nunggil pamanggih, jumbuh sêsêrêpanipun utawi nate ngraosakên kêpèpèt sêsarêngan. Malah sawêg ing padhusunan kemawon ugi sampun wontên ungêl-ungêlan makatên: ingatase manungsa kumpulan, yèn sadina rong dina katon rukune, nanging barêng saya lawas mung tansah katon alane, dadi yèn mangkono angur sato kewan: yèn diêmor saya lawas saya rukun.

Kados ingkang kacariyosakên ing nginggil punika [pu...]

--- 556 ---

[...nika] yêktosipun pancèn botên anggumunakên, awit sadaya wau tuwuhipun botên sanès jalaran kabêkta saking dayaning kamelikan, mila lajêng wontên paribasan: melik anggendhong lali. Saupami manungsa botên darbe manah kamelikan, sampun tamtu botên badhe wontên têtêmbungan: rênggang ing arapêt. Mênggah wujuding manah melikan inggih punika: lumuh kasoran, ngupados unggul, ngupados pokil, eman kalongan, kêmèrèn, tuwin sapanunggilanipun. Pramila dayaning kamelikan kawawa mêdhotakên katrêsnan.[1]

Mênggah ing jaman samangke, melik ingkang agêng sangêt dayanipun punika namung arta, saha gampil sangêt yêktos-yêktosanipun. Cobi yèn katitik saking kawontênaning lêlampahan ing padhusunan, katawising rênggangipun tiyang pawongmitran saya ngegla saha cêtha sangêt, tandhanipun: rumiyin manawi tiyang badhe ngêdêgakên griya cêkap namung dipun saranani nyrayakakên kănca utawi pawongmitranipun tunggil dhusun utawi mănca dhusun sami dhatêng ngriku adêdana bau, tur kanthi eklasing manah, wontênipun ing ngriku namung cêkap sami dipun sugata têtêdhan samurwatipun, ngantos griya wau dados botên kanthi wragad kathah. Nanging kosokwangsulipun ing sapunika botên makatên, yèn tiyang botên sadhiya wragad sacêkapipun, kados ngrêkaos anggènipun badhe ayasa griya, upami badhe sêsambat dhatêng mitra karuh ingkang supados anulungana anggèning ngadêgakên griya wau, kajawi angênggèni larasing subasita inggih ugi nyujanani bokbilih ingkang dipun sambati wau botên kadugi nulungi. Prakawis punika malah botên ngêmungakên ing bab ngêdêgakên griya, sanajan anggarap pasitênipun ugi makatên, cara rumiyin kalihan sapunika sampun kathah kaotipun.

Ingkang kados makatên wau manawi dipun raosakên, ewah-ewahing kawontênanipun punika, mratandhani kirang langgênging katrêsnan, sababipun inggih botên sanès amargi saking melik, awit manawi tiyang têtulung, tamtu botên pikantuk bêrahan. Nanging yèn tiyang ngucap ambêrahakên malah botên usah ngupados tiyang ingkang nandangi, sampun kathah tiyang ingkang nantang piyambak, nawèkakên kagunanipun, ngrêgèni kasagêdanipun, dene ingkang winawas namung murih pikantuka epah. Samantên wujuding kamelikan. Ewasamantên rêhning sadaya wau kabêkta saking lampahing jaman, manungsa inggih taksih kathah ihtiaripun ingkang sagêd anocogi dhatêng larasipun.

Nirrasa. Tumpang - Malang.

--- 557 ---

Waosan Lare

Sadulur Tunggal Suson

VIII. Palih anggolèki biyung.

[Mêgatruh]

dhèk samana lakune parau têrus | layare malêndhung putih | nèng sagara kampul-kampul | yèn disawang saka gisik | nyang ati gawe sumêdhot ||

ora beda anane Palih dhèk mau | sing bangêt trêsna ing gusti | mandênge tanpa tumungkul | prau nganti kêthip-kêthip | ora mingsêt saka ngênggon ||

ing lakune alun kang mêndhak mandhukul | sok nganti ngagètke ati | awit ketoking parau | yèn katêmpuh ngono kuwi | mak lêb ilang anèng kono ||

Palih nganti ngêgèt alok gèr anakku | nanging barêng ketok nuli | muni alon sukur-sukur | karo ngêlus dhadha lirih | dhêging dhadha isih ketok ||

saya suwe lakuning parau angslup | mênyang palêngkunging langit | Palih atine kumênyut | isih suwe angêntèni | manawa ing mêngko ketok ||

nganti suwe mêksa ora ketok nungul | Palih nuli arêp bali | nanging mêksa pijêr nginguk | sabên malaku sathithik | banjur mak grêg karo mengo ||

ing wusana lakune nuli ambacut | eling arêp anggolèki | ing ngêndi ênggoning biyung | nanging anjujug ing ngêndi | Palih rada grago-grago ||

satêkaning nagara uwis mèh surup | ing nagara ketok sêpi | sabên ana grênêng krungu | ora liya angrasani | nyang pangeran sing wis bodhol ||

ing kalane krungu atine cumlêkut | banjur kèlingan ing gusti | mak mrêbêl êluhe mêtu | lan banjur diêtut tangis | sabawaning sisi mak prot ||

saya bêngi lakune saya ambacut | karêpe mung aniliki | nyang goning sanak sadulur | mung prêlu arêp nakoni | manawa êmbokne mrono ||

banjur mlaku alon muni kula nuwun | sing duwe panggonan kuwi | jarene prênah sadulur | nanging durung pati ngrêti | êmbuh misan êmbuh mindho ||

ora suwe wong sing duwe omah mêtu | angêngakke lawang lirih | karo nyapa sintên niku | kula êkok ragi pangling | măngga ta mlêbêt kemawon ||

Palih nuli amangsuli alon anu | kula punika pun Palih | badhe madosi pun biyung | bokmanawi wau mriki | kula ing manah kuwatos ||

wong sing duwe omah nyandhak tangan gugup | wis alon-alon dhisik dhi | bênêr mrene simbok mau | nanging mung mampir sêdhelit | banjur atindak mangulon ||

lan ing kono ora suwe aku krungu | ana wong sajak priyayi | dhawuh ana kampung-kampung | dhawuhe ya sapa wani | kêtêkan wong tuwa wedok ||

lan anake palihan putraning ratu | yèn nganti konangan mêsthi | ukume bakal digantung | iki guluku mêngkirig | wis dhi măngsa bodho kono ||

sithik edhing [e...]

--- 558 ---

[...dhing] jênêng padha rêbut cukup | ora kok aku ngêmohi | kanggonan sanak sadulur | mung kowe dhewe rak ngrêti | lakon sing kaya mangkono ||

mung andhingkluk Palih angusapi êluh | sajak kaya ngeling-eling | dene sing dipikir mau | mung bokne sing ditrêsnani | gèk lunga nyang ngêndi mêngko ||

wise mênêng tumuli alon sumaur | yèn mêngkono iya ta wis | lilanana tak ambacut | jênêng uwis entuk lari | yèn si biyung sêlak adoh ||

Palih mêtu lakune thumuk-kêthumuk | awit saka durung apil | ing dalane kono mau | sadhela-dhela muni hêm | gèk mênyang ngêndi simbok ||[2]

dhèk samana lakune saya ngêlangut | ngêndi-êndi ketok sêpi | wis mèh nganti bangun esuk | sêpi wong sing ditakoni | mung ambacut mlaku ngulon ||

wise padhang ketok êbun sing marêntul | tètès nyang lêmah nêlêsi | rasane nyang ati têrus | kaya êluhe wong nangis | kang ana mripat ngêcêmbong ||

ana pinggir dalan Palih mau wêruh | kono ana omah cilik | gêdhene êmung sagubug | nanging ketok apik grisik | dikubêng banyu gumrojog ||

tandurane kabèh ketok lêdhung-lêdhung | wujude menginke ati | ya sapa bae sing wêruh | mêsthi kêwêtu ngruh-ruhi | terong wohe pating greyong ||

dhèk nalika Palih wêruh ngono mau | kêwêtu calathu lirih | e e thik sênêng atiku | wujude ngayêmi ati | sanadyan mung lombok terong ||

Palih nganti mandhêg karo inguk-inguk | kono ana sing ngruh-ruhi | bok malêbêt mawon bagus | parênga mampir ing ngriki | sampun kok anggalih ewoh ||

Palih wêruh uwong sing calathu mau | uwong lanang kaki-kaki | rambute wis putih mabluk | mung kêngkênging awak isih | baune ketok mathekol ||

ing dhèk mau nuju lagi bubut-bubut | barêng ana wong ngrasani | bêciking tanduran mau | banjur lèrèn angruh-ruhi | karo angampirke dhokoh ||

angadêg nyat ambukak lawang sing nutup | lah ing kono Jaka Palih | atine ya lêga têrus | nuli anuruti mampir | karo acalathu alon ||

sangêt nuwun dene panjênêngan purun | ngampirakên kula mriki | wong tuwa mèsêm ngêcêmut | karo ngêdhunake widhig | wusana calathu alon ||

anu anggèr inggih namung trimah lowung | yèn kaparêng lêrês ngriki | sukur yèn angsal pitulung | rada kagèt Jaka Palih | dene ngrêti ing pasêmon ||

sing mangkono têmêne wis ketok lugu | mungguh wong susah ing ati | ulate uwis kêdumuk | kayadene cluluk muni | ana kaanane kono ||

uwong tuwa ambacutke gone clathu | anggèr ing sêmu katawis | manggih ribêd yêktosipun | mila nêntrêmna ing ngriki | dipun manah alon-alon ||

mênggah kula yêktosipun sampun atul | saking anitèn-nitèni | jalaran kêrêp kêpranggul | tiyang kêpêtêngan ati | punika kêdah pun êmong ||

sampun ta gèr sapunika sampun ngrêmbug | kang prêlu mung kêdah mligi | nêntrêmakên manah sampun | kono kêsêsêgên Palih | nginggihi kanthi sumêdhot ||

--- 559 ---

Rêmbagipun Garèng lan Petruk

Bab Darmawisatanipun Petruk dhatêng Tanah Jawi Têngah

XVI.

Garèng : Mara, Truk, saiki caritakna lêlakonmu ana ing Surakarta, anggonmu sênêng-sênêng lan anggonmu palêsir-palêsir ing kana.

Petruk : Tumêkane ing Surakarta, sing tak jujug dalême sawijining dhoktêr, têtêpunganaku nalikane aku isih jumênêng dadi Sang Hyang Baruna.

[Grafik]

Garèng : Wah, kok ana èmpêre, yèn kowe isih rada sanak karo Nyai Rara Kidul. Lho, Sang Hyang Baruna kuwi rak ratuning sagara, ta. Anggonku ngarani mèmpêr kuwi, awit saka dening wujudmu, utawa manèh irungmu, kaya-kaya iya sausap bae nèk dipadhakake karo iwak layur utawa cucut.

Petruk : Lho, panampamu kok banjur kayadene pêmoyok mêngkono, aku olèh jênêng Sang Hyang Baruna, kuwi jênêng kaurmatan, dudu jênêng pêpoyokan, jalaran kala samana aku dipasrahi pagawean ngukur, sing dak ukur sagara, mulane aku banjur kêtêlah jênêng raja laut.

Garèng : Nèk mêngkono kowe kuwi biyèn wis tau dadi mantri ukur, kok iya padha karo aku, aku iya wis tau dadi mantri ukur, malah sok ngukuri dalan-dalan, pirantining ukur têkên karo bathok.

Petruk : Yah, kuwi rak pagaweane wong ngêmis. Wis, saiki rungokna, dak caritani lêlakonku ana ing Surakarta. Ing ngarêp wis dak kandhakake, yèn tumêkane ing Surakarta sing tak jujug dalême têtêpunganaku dhèk biyèn, kang jumênêng dhoktêr ana ing kono. Ing sarèhning panjênêngane wis lawas ora kêtêmu karo aku, sajake bungah bangêt dak sowani. Mulane aku iya diurmati sakayange têmênan, lagi anu aku wis kăndha, yèn Surakarta kuwi nagara karajan, mulane solah-tingkah utawa manèh basaku iya tak ati-ati bangêt. Kanggo ambuktèkake, yèn ana ing kono aku prasasat wis mrungsungi dadi wong Sala cêkèk, ing kene tak tirokne rêrêmbuganaku karo sing kagungan dalêm. Măngga dhi Petruk, lênggah, lênggah, sampun dangu botên pinanggih, punapa sami sugêng,

--- 560 ---

makatên ugi ingkang rayi punapa inggih sugêng, samangke putra sampun pintên, ngasta damêl punapa, dalêm wontên pundi. Didangu mêngkono mau, ing batin aku garundêlan mangkene: Wayah, andangu bae kathik marik-marik kaya suradhadhu lagi paradhê, tujune bangsaning jurnalis, dadi iya rada cathekan. Kala didangu mau aku isih ngadêg jêjêr kaya suradadhu sêpandri kang lagi disêpèksi tuwan kaptin, sauwise aku banjur manthuk; jêkluk, sarta banjur mapan linggih: srêg. Pandangune mau arêp tak wangsuli urut kacang, aja nganti balêntang-balêntong kaya dadar kurang pangublêke. Mulane wangsulanaku iya urut kaya kêpriye pandangune, iya iku mêngkene: Ênjih. Anggènipun botên pinanggih kados sampun sajinah taun. Pangèstu panjênêngan kêra-kêra inggih wilujêng. Kêng rayi bokipun Kamprèt samangke malah ginuk-ginuk sangêt, dintên-dintên damêlipun namung kêmpas-kêmpus, sabab saking sugihipun gajih, dene yoga lăngka, sanadyan cêpetha-cêpethe pangkat kula inggih nama jurnalis, mênggah dunung kula wontên ing Batawi, nanging wontên ing nglêbêt kampung, angèl pados-padosanipun. Mara, apa ora luwês, tur aku ngatonake bangêt asorku. Dadi aku wis nêtêpi apa mêsthine, yaiku unggah-ungguhe andhap-asor, basane malêpês.

Garèng : Wadhuh, andhap-asormu utawa manèh alusing basamu pantês ingalêmbana, upama ora adhêp-adhêpan karo wujudmu mono, iya tak arani abdi dalêm karaton têmênan, mung ana cacade sathithik, upama cacade iki bisa kok owahi, wah, iya jambe sinigar bae karo para pujăngga Sala.

Petruk : Wah, mantêp têmênan atiku, dadi mung ana cacade sathithik, mara caritakna nyang aku, nèk bisa tumuli tak owahane, sapa wêruh nèk têmbe buri aku bisa olèh dhêklomah dhoktor ing bab basa Jawa, sabab saiki ing pamulangan luhur nagara Walănda wis dianakake pranatan, kang ngidini wong mănca kang umure wis luwih saka 30 taun, mèlu sinau nyampurnakake salah sawijining pangajaran, ora susah dhêdhasar pamulangan têngahan, kang ing têmbe burine bisa tămpa ganjaran titêl: dhoktor.

Garèng : Ora mung dhoktor bae, malah nèk kabênêr bisa olèh titêl: propsor, anggêre kowe gêlêm ngowahi cacade sing sathithik bangêt mau, yaiku 1e. ênjih kuwi kaya-kaya dudu basa Sala, nèk basa gajêge mung: inggih bae. 2e. sajinah kuwi basane bakul, upamane: tuku sajinah olèh peling siji, 3e. wangsulanamu: kêra-kêra inggih wilujêng, kuwi sajak ngatonake kakuranganamu, seje prakara yèn omongmu gêguyon, kuwi ya ora dadi ngapa, 4e. aturmu ing bab lêmuning bojomu, ingatase matur karo priyayi sêpuh, kuwi aran ora duga-duga, 5e. têmbung yoga kuwi bênêr têmbung Jawa, nanging ing Surakarta ora tau kanggo, kanggone ana ing Jawa Wetan, kaya ta mêngkene: arèk i... ka, yogane loro. 6e. aturmu: sanadyan cêpetha-cêpethe nanging apangkat jurnalis, kuwi kowe ngatonake kadrajatanmu, kang mêngkono mau nuduhake: kêmlungkung lan gumêdhemu. 7e. anggonmu [anggo...]

--- 561 ---

[...nmu] ngandhakake, yèn omahmu ana ing sajroning kampung lan angèl golèk-golèkane, kuwi sajake anduwèni pikiran: nyirik nyang tamu, kang mêngkene kuwi kêna diarani: wong ora lumrah.

Petruk : Lho, lho, onggaleke ane, jarene cacade mung sathithik, jêbul andrèjès kaya ilêr mêngkono. Ora ana sing bênêr siji-sijia.

Garèng :Têmbung ănggaleke kuwi iya dudu basa Surakarta, nanging prungsungane têmbung Lănda ongelukkig.

Petruk : Wis, wis, kabèh-kabèh kok banjur diwêlèh-wêlèhke sakrêsanya mêngkono. Liya dina tak banjurne dêdongenganaku, nanging iya miturut caraku dhewe bae.

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking Sêrat-sêrat Kabar Sanès

Wontên pawartos, benjing wêkasaning wulan Juni ngajêng punika, Kangjêng Tuwan Ingkang Wicaksana Gupêrnur Jendral badhe têdhak dhatêng Biliton, kintên-kintên wontên ing tanggal 20 utawi 22.

Wontên dhawuh undhang ngewahi wancining lênggah parêpatan ing rêpat kawula, inggih punika parêpatan sakawit wontên ing tanggal 15 Juni dumugi 15 Sèptèmbêr. Parêpatan ingkang kaping kalih kaping 10 Januari dumugi 20 Pèbruari.

Ing kabudidayan Gunungmalayu, Sumatra, ing salêbêtipun pitung minggu Tuwan W. Schiltknocht nyanjata sima 3 iji. Ing bab punika andadosakên bingahipun têtiyang ing ngriku, amargi sampun sawatawis wulan ing bawah ngriku wontên tiyang 10 sami dipun têmpuh ing sima.

Lulus kandhidhat iksamên bagian kapisan ing pamulangan luhur pangadilan, Radèn Sunarka.

Benjing tanggal 19 tuwin 20 wulan punika, pakêmpalan P.N.I. badhe ngawontênakên konggrès wontên ing Wèltêprèdhên tanggal 19 badhe ngrêmbag: ngawontênakên propagandhah dhatêng sajawining tanah Jawi, dening Mistêr Ali Sastraamijaya. Pakêmpalan kopêrasi, dening Mistêr Sunarya, tuwin bab pakêmpalan tani tuwin pakêmpalan nyambut damêl, dening Insinyur Sukarna. Tanggal 20 badhe ngrêmbag pêrgêrakan kabangsan Indhonesiah, dening Mistêr Suyudi. Anglawan lintah dharat, dening Mistêr Sartana, tuwin bab pindhahan rakyat, dening Insinyur Sukarna.

Lulus iksamên dhoktêr Indhia ing Nias Tuwan Sukimin Digdadiarja.

Wontên pawartos, pambikakipun sêtatsiun Batawi katêtêpakên wontên ing wulan Oktobêr ngajêng punika. Ing sadèrèngipun namung badhe kangge sêpur saking Wèltêprèdhên, Kêmayoran tuwin Tanjungpriuk wongsal-wangsul. Ing tanggalipun sadasa kabikak malih kangge sêpur saking Bantên wongsal-wangsul. Ing wêkasaning wulan Sèptèmbêr kantor-kantor S.S. ing molênplit dipun pindhah kadèkèk ing lotènging sêtatsiun enggal.

Barang-barang kagunan dêdamêlanipun tiyang siti ingkang kapitontonakên wontên ing museum ing Batawi ingkang gêgayutan kalihan konggrès, badhe kabikak tumrap umum, wontên ing tanggal 12 dumugi 20 wulan punika.

Kados ingkang sampun kawartosakên ing Kajawèn kêpêngkêr, kapal pamulangan Siyêm nama Bali sampun dumugi ing Tanjungpriuk, cacahing murid wontên 16. wontênipun ing Tanjungpriuk botên kanthi pakurmatan kados nalika wontên ing Surabaya.

Ing tanggal 29 April kêpêngkêr, paduka Tuwan Mr. Neytzell de Wilde pangarsa rad kawula, kêmpalan kalihan para warga, prêlu andum kasugêngan anggèning badhe pêpisahan, saha lajêng ngawontênakên pasamuwan pêpisahan wontên ing sositèt konkordhiah.

Kawartosakên bilih Gupêrnur Surakarta paduka Tuwan M.B. van der Jagt dipun bêdhèl padharanipun wontên ing Magêlang, jalaran gêrah, ing sapunika pinanggih botên kirang satunggal punapa.

Lulus iksamên dhoktêr Indhia bagian kapisan ing Nias, Tuwan Kuslan asli saking Blitar, tuwin Tuwan Amanudhin, asli saking Bêngkulên.

--- 562 ---

Miturut pawartos saking kongsul jendral Walandi ing Tiongkok, ing Siyanghai wontên Walandi nama A. Burk. Tilas administratir kabudidayan Batanghari, Jambi, dipun tahan prakawis nyalingkuhakên arta f 10.000.

Miturut pawartos taunan saking pakêmpalan Anti-Woeker ing Bandhung, ing taun kapêngkêr gunggunging ingkang angsal sêsulang tuwin pitulungan ing bab sambutan, wontên tiyang 246. Tiyang samantên wau ingkang băngsa Eropah mèh sapalih, ingkang 54 manggèn ing sanès-sanès panggenan. Ing sakawit ancasing pakêmpalan namung badhe mitulungi têtiyang ingkang nunggil nagari kemawon, lan sasagêd-sagêd ugi badhe mitulungi têtiyang ing sanès panggenan.

Sampun sawatawis dintên wontên kapal nama Susser bidhal saking Sêmarang badhe dhatêng Nieuw-Zeeland, nanging sarêng sampun watawis 1 1/2 jam, kapal wau wangsul, amargi kêbêsmèn ing papan pangrimatan barang, isi momotan, uwos tuwin woh apêl saking Ranggun. Jalaraning kêbêsmèn murub saking kajêngipun piyambak, kapal pompa Van der Heide lajêng nindakakên têtulung, latu sagêd sirêp, wusana sagêd anglajêngakên lampah.

Ing kamarbolah Tionghwa ing Ngayogya mêntas kangge ajang main bakaran. Wusana ing kalangan ngriku kasumêrêpan wontên arta kêrtas ringgitan palsu, saha lajêng kalapurakên dhatêng pulisi. Jam 3 dalu pulisi dhatêng anggropyok, kêcêpêng f 20.-, kintên-kintên sanèsipun sampun kathah ingkang sumêbar. Pulisi sagêd nyêpêng dakwa nama Pwiswilyong, băngsa Pormosah, asli saking Sêmarang. Pulisi lajêng nusul dhatêng hotèl pasipênganipun tiyang wau, sagêd manggihakên arta malih f 2000.-

Subsêtitut upsir yustisi ing Sêmarang Mr. Bondam kanthi rêsèrsê mêntas dhatêng Bahrawa, prêlu mriksa Gusti Muhamad Hèrucakra aliyas Albert Dietz. Gusti Hèru wau kadosdene tiyang ingkang sakalangkung elok, sagêd mêca bêgja cilakaning tiyang. Wontênipun dipun priksa, jalaran kadakwa prakawis apus. Mirid pakulitanipun tuwin nama, têtela bilih băngsa Eropah, ewadene angakên manawi băngsa Jawi utawi Mênadho, nanging botên sagêd dhatêng basanipun. Wontênipun ing ngriku piyambakipun gadhah daya dipun ajrihi ing tiyang, têtiyang ing kanan keringipun ngriku sami munjung têtêdhan tuwin ngêsrahakên bau, nyambut damêl wontên ing panggenanipun. Sarêng kagledhah ing griya tuwin pêthi agêng, pinanggih tumbak tuwin dhuwung kathah, pêdhang sawatawis, sanjata satunggal tuwin rêpolpêr satunggal, punapa malih gudhang isi dêdamêl sawatawis. Pangakênipun Cakra, barang-barang wau gadhahanipun ingkang èstri. Sarêng dipun galedhah, ing badanipun pinanggih dhuwung alit, kakintên bilih dhuwung wau ingkang nuwuhakên piandêl warni-warni. Wusana Hèrucakra lajêng dipun tahan badhe kapriksa prakawisipun.

Ing salêbêting kapal Tjisondari ingkang pangkat saking Tanjungpriuk kala tanggal kaping 24 wulan kêpêngkêr, pinanggih wontên kopêr botên kantênan ingkang gadhah. Sarêng dipun alurakên sarana tèlêgram, barang wau gadhahanipun Tuwan Oij Eng Tjang ingkang kapancal botên numpak kapal. Barang lajêng kaandhapakên ing Mêntok saha kakintunakên dhatêng Tanjungpriuk. Kopêr wau kajawi isi barang warni-warni ugi isi arta f 3000.- taksih jangkêp.

Kala ing dintên Salasa kapêngkêr, ing pabrik mrêcon ing Kêbonjêruk, Batawi, wontên griya alit panggenan ngrimati obat anjêblos, latu lajêng mrèmbèt, dipun kuwatosakên sangêt manawi latu ngantos mrèmbèt dhatêng panggenan nyambut damêl. Rahayunipun lajêng kêtututan ing pompa, latu sagêd pêjah. Kapitunan f 300.- botên katanggêlakên asuransi.

Miturut kêkancingan saking pangagênging pakaryan kasarasan, ing bab pandadaran asistèn apotèkêr badhe dipun wontênakên ing Wèltêprèdhên benjing salêbêtipun wulan Juli ngajêng. Sintên ingkang badhe tumut dipun dadar supados ngaturakên paturan dhatêng pangagênging pakaryan kasarasan kawrat ing sêrat mawi sègêl. Akir-akiripun wontên ing tanggal 1 Juni, sêrat wau sampun nadumu[3] ing pangagêng pakaryan kasarasan.

Kala dintên Ngahad kêpêngkêr, P.S.I. ing Pakalongan adamêl parêpatan umum, prêlu ngrêmbag bab 153 bislantèr tuwin bab 161 bis, ing sêrat anggêr umum, ingkang mêdhar sabda Tuwan Suryapranata. Sarèhning tansah dipun èngêtakên ing pulisi, rêmbaging ngakathah lajêng dipun bibarakên, saha botên narimahakên. Pakêmpalan P.S.I. tuwin Pasundhan ugi gadhah panêdha supados namanipun tumut dipun katutakên, botên narimahakên dhatêng trajanging pulisi.

Wontên pawartos, kala dintên Ngahad sontên kêpêngkêr, Tuwan Residhèn Ament ing Surakarta, tindakan nitih oto, wontên margi papagan lan grobag oto dados sêlip malêbêt ing jurang. Rahayu botên wontên ingkang tiwas, namung sopir utêkipun kontrag.

Wangsulan saking Redhaksi

Tuwan Sr. Mangunjaya, ing Bandhung. Mugi sampun andadosakên cuwaning panggalih, karangan panjênêngan bab tataning salakirabi botên kapacak, amargi rêmbag bab wau sampun kêkêrêpên kapacak ing Kajawèn, ing sapunika kajugag. Dados panjurung bab punika sampun botên kapacak malih.

Tuwan M.J. Disam. Karangan panjênêngan kalih bab sami botên kapacak, bab ingkang satunggal sampun nate kapacak ing Kajawèn, karanganipun prayantun ahli, dene satunggalipun sanadyan sae, nanging tumrapipun ing jaman sapunika kathah ingkang botên condhong.

--- 563 ---

Wêwaosan

Pêpisahan 27 Taun

Karanganipun Mw. Asmawinangun ing Jatilawang, Purwakêrta.

26.

Wiwit mirêng wartos bilih papah badhe tindak prêlop dhatêng nagari Walandi rumiyin punika.

Hla. Wong prakara kaya mangkono bae...

Inggih, awit kula botên kaajak.

O, dadi kowe kuwi mèri, ta.

Yèn mèri... botên, nanging nalăngsa, lajêng rumaos: hêm, makatên raosipun dados anak pek-pekan.

Aja kliru tămpa, Di, mulane Prang lan Idhah diajak, awit prêlu ambanjurake pasinaone ana nagara Lănda. Dene ênggone ora ngajak marang kowe, aja kokira yèn dara tuwan lan dara nyonyah kurang trêsna marang kowe, iku ora. Aku nêksèni: katrêsnane dara tuwan lan dara nyonyah marang kowe gêdhe têmênan, kowe wêruh dhewe, wis ana dhuwit pira bae kang kanggo mragadi kowe sajroning kowe sêkolah. Jajal pikirên, nalika kowe lara, dhuwit pira bae kang kawêtokake dara tuwan kanggo mragadi, aku wêruh dhewe, rèkêning saka dhoktêr bae rong atus sèkêt rupiyah, durung rèkêning saka hotèl. Coba, saupama dara tuwan ora trêsna marang kowe masa karsa anyăngga kabèh iku mau.

Lêrês, kula ugi mangrêtos bilih katrêsnanipun papah kalihan mamah dhatêng kula pancèn agêng sangêt. Ingkang dados gêlaning manah kula, dene kula botên dipun jak.

Sanajan mangkonoa apa banjur anjalari alane dara tuwan lan dara nyonyah, kiraku ora, dara tuwan lan dara nyonyah têtêp dak arani: wong utama, ora bot-botên nindakake kabêcikan, iya marang kowe, iya marang prakara liyane. Dene mungguh ênggone ninggal prêlop marang kowe dak anggêp dudu apa-apa, dudu dosa, dudu kaluputan, iya dak anggêp ora kêna kanggo wêwaton nyuda marang kautamane. Malah saka panêmuku, Di, tumrap kowe wajib tansah bungah, dene uripmu kinacèk karo bocah kang akèh-akèh, pira bae bocah kang padha nêmahi sangsara, ewasamono ora ana kang nêmu bêgja kaya kowe, dipupu wong sugih kang ambêg wêlasan.

Atmadi botên wicantên malih, jalaran lajêng nangis sêsênggrukan, luhipun daleweran. Sumêrêp kawontênanipun Atmadi kados makatên wau Bok Sura angraos wêlas, sêdyanipun badhe anglipur, nanging kapêksa botên sagêd mêdal, namung ngondhok-ondhok, mripatipun akaca-kaca kêdah nangis piyambak, dados tiyang kêkalih wau lajêng sami kèndêl-kèndêlan kemawon ngantos dangu. Sakèndêlipun nangis, Atmadi wicantên: Punapa ngantos sapriki êmbok dèrèng pikantuk katrangan mênggah têgêsipun lètêr Dj. S. rumiyin punika.

Bok Sura mangsuli: Durung. O, dadi kowe isih anggagas, ta marang lètêr iku.

Taksih, malah saya dangu saya sangêt panggagas kula dhatêng bab wau, langkung sangêt malih wiwit kula tampi wartos bab anggènipun papah badhe prêlop dhatêng nagari Walandi rumiyin punika.

Sababe kapriye.

Kados ingkang sampun kula aturakên wau, amargi kula botên kaajak dhatêng nagari Walandi, kula rumaos dipun damêl beda katimbang kalihan Prang tuwin Idhah, dados manah ngraos nalăngsa, wasananipun lajêng tuwuh kapengin pinanggih kalihan tiyang sêpuh kula piyambak. Kados rumiyin sampun nate karêmbag, sagêd ugi tiyang sêpuh kula... Dj. S. wau.

Bisa uga, nanging isih urip apa ora... ora gênah.

Sarèhning botên gênah punapa botên prayogi dipun padosi wiwit sapunika.

Ora prayoga, awit ora ana lêre sathithik-thithika, paribasane wis kapatèn obor babar-pisan, mokal saupama katêmua. Mulane saka panimbangku, sing prêlu kowe ing saiki nêmênana olèhmu sêkolah, mumpung ana kang mragadi, supaya ing têmbe bisa kapenak uripmu, bisa golèk sandhang pangan kanthi gampang, prakara anggolèki wong tuwa cukup mung disambi-sambi bae, puluh diprêlokna wong ora gênah arane, ora gênah padunungane, tur ora cêtha apa isih urip apa ora. Saupama diprêlokake, aku kuwatir gèk wis ora ana, saupama kalakon kaya mangkono wis mêsthi banjur kapitunan mrana-mrene, wong tuwan ora katêmu... pasinaon ora tutug.

Kajawi ingkang kasêbut ing nginggil, taksih kathah malih prakawis ingkang dipun rêmbag dening Bok Sura tuwin Atmadi wau, cêkaking cariyos, enjingipun Bok Sura kalihan Atmadi nilar kitha Batawi wangsul dhatêng Bandhung, wontên Bandhung nyipêng sadalu, enjingipun dhatêng Ngayogya lan enjingipun malih têrus dhatêng Sêmarang.

Kala dumugi ing Sêmarang, manahipun Atmadi saya ngraos prihatos, [prih...]

--- 564 ---

[...atos,] jalaran lajêng gadhah raos kados gêsang piyambakan, mila makatên awit ing samangke sampun botên gadhah kănca dolanan malih, Prang kalihan Idhah sami dhatêng nagari Walandi. Karêl kalihan Lisê ugi sampun kesah, malah anggènipun kesah sampun ngrumiyini sataun saking kesahipun Prang kalihan Idhah wau. Mila inggih mèmpêr kemawon bilih ing wêkdal samantên panggagasipun Atmadi dhatêng lètêr Dj. S. sangsaya sangêt, ngungkuli kalihan ing wau-waunipun.

11. Sêrat saking nagari Walandi.

Ing satunggalipun dintên, Atmadi linggih anyêkukruk piyambakan wontên undhak-undhakanipun èmpèr ngajêng, kalihan maos buku ngadhang upas pos ingkang ngidêrakên sêrat. Wontênipun Atmadi ngadhang upas pos amargi gadhah pangajêng-ajêng tampi sêrat saking Prang, mila makatên awit kala badhe bidhal dhatêng nagari Walandi Prang janji badhe enggal akintun sêrat. Atmadi pitados bilih Prang botên badhe nyidrani prajanjinipun. Ing dintên wau kaetang sampun lêt tigang wulan saking angkatipun Prang, ewadene pangajêng-ajêngipun taksih mantêp.

Jam satêngah nêm langkung gangsal mênit tiyang ingkang dipun ajêng-ajêng dening Atmadi dhatêng, Atmadi enggal ngadêg mêthukakên, atakèn têmbungipun: Ana layang.

Upas pos mangsuli kalihan ambikak tasipun: Ana, malah rada akèh.

Apa ana sing saka nagara Lănda.

Êmbuh, iya. Kaya-kaya kok ya ana.

Anggènipun milihi upas pos sampun rampung, sadaya kaulungakên dhatêng Atmadi, sêrat kabar kalih iji, kartu pos kalih tuwin sêrat limrah tiga iji, sêrat têtiga wau wontên satunggal ingkang saking nagari Walandi, adrèsipun dhatêng Atmadi. Nitik saking apsèndhêripun têtela bilih sêrat punika saking Prang, ungêlipun apsèndhêr wau makatên: Afz. F. Heldering - Janskerkhof 32 - Utrecht - Holland. Atmadi botên sarantos, sasampunipun nyèlèhakên sêrat sanès-sanèsipun ing meja, sêrat wau enggal kabikak, dipun waos ing batos ungêlipun makatên:

Utrecht...

Atmadi, aja pisan dadi atimu, dene nganti rada suwe aku ora enggal-enggal kirim layang marang kowe, kaya kang dadi prajanjiku nalika ana Batawi biyèn kae. Nanging, Di, dadia ing sumurupmu, kang mangkono mau ora marga kasêmbranaku, nanging marga saka ana sabab liyane, yaiku: satêkaku ing nagara Lănda aku kacandhak lara nganti sawatara dina, nganti dadi jalaraning ênggonku ora nêtêpi janji kang wis dak lairake ana ing ngarêpmu, ora liwat mung pangapuramu kang dak jaluk.

Nalika laraku wis mari, aku diajak papah tilik para sanak sadulur kang ana ing Amstêrdham, ing Dhên Hah, ing Anwèrpên lan ing Rotêrdham. Kajaba saka iku uga diajak plêsir mênyang Dhên Hèldhêr lan mênyang panggonan liya-liyane. Ing sadurunge mangkat aku pancèn wis mrêlokake kirim layang mênyang kowe, nanging nalika aku bali layang mau tinêmu gumlethak ana ing mejaku, nganggo ditulisi mangsi abang, surasane: adrès kurang têrang. Aku gumun bangêt, dene adrès kang wis dakarani cêtha isih dianggêp kurang têrang dening punggawa pos, mungguh adrès mau unine mangkene:

Marang sadulur Atmadi, p/a Tuwan Hèldhêring, ing Sêmarang.

Nalika adrès mau dak pirsakake marang bapak nyuwun supaya katêdahna apa kang dadi kêkurangane, ngandikane pancèn nyata yèn adrès kang mangkono kuwi kurang cêtha, ana prakara loro kang prêlu bangêt, nanging ora dak tulis, kang anjalari adrès mau kurang gênah, yaiku: kang sapisan: purnam lan pangkate uga ora dak pratelakake, kang kapindho: ora dak gênahake yèn Sêmarang iku ana ing tanah Jawa. Aku ngrasa luput, mulane saiki olèhku gawe adrès dak gawe titi lan cêtha bangêt, cêtha kaya kang kamot ing amplop kiye.

Mêsthine kowe kapengin sumurup kapriye mungguh kaanane nagara Walănda, iya apa ora. Coba dak critakake, nanging mung ringkêsan, ora bisa dawa, jalaran ora ana papane.

Nagara Lănda luwih rame tinimbang karo tanah Jawa, kutha kang dak ênggoni uga luwih rame tinimbang karo Batawi, êmbuh... tikêl pira, aku ora sumurup. Nalika ana Batawi aku gumun wêruh gêdhong kang gêdhe-gêdhe lan kang bêcik-bêcik, patamanan kang asri-asri, lan iya gumun sumurup kèhing têtunggangan kang pating sliwêr ing sabên dinane, nanging barêng aku wis anjajah nagara Walănda gumuning atiku ingatase apa-apa kang tinêmu ing Batawi mau sirna, ing nagara Lănda gêdhong-gêdhong kang luwih gêdhe lan luwih bêcik tinimbang karo kang wis dak dêlêng ing Batawi akèh bangêt, patamanan kang luwih asri mangkono uga, iya sapirang-pirang, dene tumrap kèhing têtunggangan... wis aja takon manèh.

Mungguh kaanane kutha-kutha kang wis dak dêlêng, Di, uga bakal dak critakake kaya ing ngisor iki. (Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---